1-4-2014
Inhoud
-Inleiding
Vleermuizen waarnemen met Batloggers
-Resultaten/Projecten a) Hopping detectors b) NEM VTT c) Boer zoekt vleermuis
Zoogdierdag 2014
Eric Jansen, Herman Limpens en Marcel Schillemans
-Conclusie
Inleiding
Inleiding
Waarnemen van vleermuizen •
•
Vleermuizen waarnemen via geluid
Zicht – kasten, wintertellingen, vliegend in schemer – video/foto – vangen Gehoor
batdetectors: ultrasoon naar voor mens hoorbaar
Geluiden herkennen: • • • •
Inleiding Geluiden (automatisch) opnemen: • • • • •
Steile leercurve Twijfel bij determinatie: opnames te delen Apparaten niet altijd even makkelijk te bedienen/in te stellen Lastig voor niet-vleermuisonderzoekers en participatie Determinatie = specialisten werk
Steile leercurve Lastig voor niet-vleermuisonderzoekers Lastig om mensen in te betrekken (paticipatie) Soms twijfel over soort, moeilijk(er) te delen
Batlogging of digital mistnetting • • • •
hele nacht alle vleermuizen worden opgenomen (full spectrum) op locaties die moeilijk te bereiken zijn passief versus actief
Geluiden (automatisch) opnemen en automatisch determineren: • • • • •
Minder steile leercurve Twijfel bij determinatie: opnames te delen Apparaten niet altijd even makkelijk te bedienen/in te stellen Makkelijker voor niet-vleermuisonderzoekers en participatie Determinatie = makkelijker geworden, deels specialisten werk
1
1-4-2014
Projecten/voorbeelden
Batlogging of digital mistnetting • hele nacht Hardware/Batlogger • •• •
alle vleermuizen worden opgenomen (full spectrum) Trigger-functie af te stellen op locaties die moeilijk te bereiken zijn Duur van de opnames passief versus actief ed. af te stellen --Hopping Detector in Utrecht en Wijchen Herman Limpens en Eric Jansen Determinatie opnames Eric Jansen
Software • • •
Determinatie Administratie Weergave
--NEM VTT Herman Limpens, Eric Jansen, CBS (Tom van der Meij) Determinatie opnames vrijwilligers, controle Eric Jansen --Boer zoekt Vleermuis Herman Limpens en CLM Determinatie opnames Wesley Overman, controle Eric Jansen
Utrecht
Hopping detectors: het idee •
Automatische opnames van vleermuizen, de detector
•
De detector wordt door mensen doorgegeven, het hoppen
•
Dataverwerking door Zoogdiervereniging en/of vrijwilligers
•
Doel: op eenvoudige wijze ecologische data verzamelen door mensen en zo mensen enthousiast maken voor vleermuizen
•
Twee batloggers, hoppend door het westelijk en oostelijk deel (196 nachten in tuinen, 13 nachten in parken, 73 tuinen).
Resultaten Utrecht: activiteit
Projecten/voorbeelden --Plaatje van Wijchen
(h ttp://www.zo og di e r ve r e n i gi n g .n l /h o ppi n g de te c t or s )
• •
Bijna 95% van de passages is gewone dwergvleermuis, gevolgd door ruige dwergvleermuis, rosse vleermuis, laatvlieger en watervleermuis Watervleermuis op maar vijf locaties, maar veel passages: foerageer gedrag?
Percentage passages in tuinen Gewone dwergvleermuis Ruige dwergvleermuis Laatvlieger Rosse vleermuis 2‐kleurige vleermuis Verzamelgroep 1 Kleine dwergvleermuis Dwergvleermuis onbekend Gewone grootoorvleermuis Meervleermuis Watervleermuis Baardvleermuis Myotis onbekend
2
1-4-2014
Kleine dwergvleermuis
Tweekleurige vleermuis
Foto: Bernadette van Noort
Foto: Bernadette van Noort
Wijchen
Resultaten Utrecht: activiteit • •
(h ttp://www.zo og di e r ve r e n i gi n g .n l /h op pi n g Wi jc h e n )
Bijna 93% van de passages is gewone dwergvleermuis, gevolgd door ruige dwergvleermuis, rosse vleermuis en watervleermuis Kleine dwergvleermuis afwezig (najaar?)
•
10 tuinen, 43 nachten
Percentage passages in parken Resultaten tot nu toe?
Gewone dwergvleermuis Ruige dwergvleermuis Laatvlieger Rosse vleermuis Bosvleermuis 2‐kleurige vleermuis Verzamelgroep 1 Dwergvleermuis onbekend Gewone grootoorvleermuis Meervleermuis
Foto: Bernadette van Noort
Watervleermuis Baardvleermuis
Resultaten Wijchen: activiteit •
•
Resultaten Utrecht
Over de gehele periode: bijna 90% van de passages is gewone dwergvleermuis, gevolgd door ruige dwergvleermuis, laatvlieger, rosse vleermuis Kleine dwergvleermuis, bosvleermuis en meervleermuis: slechts enkele passages •
Ook soorten die slechts ‘even’ voorbij komen worden opgepikt gewone grootoorvleermuis, tweekleurige vleermuis, meervleermuis, kleine dwergvleermuis en baardvleermuis
Resultaten tot nu toe? Ppip 54845 94,137
Pnat 1796 3,08
Es 230 0,395
Nnoc 439 0,754
Vmur 48 0,082
Verzamel‐ groep 1 393 0,6746
Ppyg 47 0,0807
Pspec 93 0,16
Paur 1 0,0017
Mdas 1 0,002
Mdaub 365 0,626
Mmyst 5 0,00858
Mspec 43 0,07381
Totaal 58261 100
Bosvleermuis, foto Camiel Spoelstra
3
1-4-2014
Resultaten Utrecht: activiteit
Resultaten Wijchen: activiteit
Seizoensaspect, batlogger meerdere keren in seizoen op dezelfde plek
Voorbeeld van analyse: voorkeuren soorten per wijk, maar ook aantal passages per soort per wijk etc.
Kleine dwergvleermuis met name in voorjaar?
14 12 10 8 Laatvlieger 6
•
Laatvlieger: hoe ouder de wijk hoe meer gebruikt?
•
Gewone dwergvleermuis: geen relatie met leeftijd wijk?
4 2 0 1920
Poelhekkestraat
1930
1940
1950
1960
1970
1980
1990
rosse vleermuis
2010
2020
350 300
tweekleurige vleermuis
250 gew one dw ergvleermuis
laatvlieger/rosse-/bos/tweekleurige vleermuis ruige dwergvleermuis
200 150 100 50
20130416
20130527
20130703
20131029
gewone dwergvleermuis
0 1920
1930
1940
1950
1960
1970
1980
1990
Conclusies
•
Zeldzame en sporadisch aanwezige soorten opgemerkt
•
Relatieve activiteit te bepalen en te vergelijken tussen locaties
•
Veel analyse mogelijkheden (seizoen, wijk-wijk, groenstructuren)
•
Veel tijd voor verwerking
•
Veel mensen bereikt
2000
2010
2020
NEM VTT
NEM Vleermuis Transect Tellingen • •
2000
450 400
100 90 80 70 60 50 40 30 20 10 0
Aantal passages
Ruige dwergvleermuis actiefst in voorjaar?
laatvlieger
NEM Vleermuis Transect Tellingen
Populatie monitoring Laatvlieger, gewone en ruige dwergvleermuis en rosse vleermuis
• •
Gewone dwergvleermuis 160 140
Aantal passages
120 100
Weinig verschil tussen ronde 1 en 2 Tijdstippen en afstellingen batlogger geoptimaliseerd voor laatvlieger, gewone en ruige dwergvleermuis en rosse vleermuis
80 Ronde 1
60
Ronde 2 40
Soortensamenstelling in aug/sept
20
Ppip Pnat
0 0
2
4
6
8
10
12
14
Locatie nummer
Ppyg Pspec. Nnoc Eser
foto: Eric Jansen
•
–
• •
Vmur
Vaststaande routes
E/N/V
op standaard manier, afrijden volgens protocol
Deelnemers analyseren zelf Upload portal voor bestanden en resultaten
Mdas Mdaub Mspec Paur
•
Kleine dwergvleermuis, tweekleurige vleermuis, water- en meervleermuis en gewone grootoorvleermuis als ‘bijvangst’
4
1-4-2014
Boer zoekt Vleermuis
Toekomst/Conclusie •
Zeldzame en/of sporadisch aanwezige soorten opgemerkt
•
Relatieve activiteit te bepalen en te vergelijken
•
Software is laagdrempelig, apparaat eenvoudig te bedienen
•
Sterke combinatie van software en hardware maakt onderzoek makkelijker en daardoor ook meer bijzondere waarnemingen
Ingekorven vleermuis foto: Wesley Overman
CITIZEN SCIENCE VOOR VLEERMUIZEN ONDER HANDBEREIK De ‘geluidsval’ voor vleermuizen?
5
