Vlaams ouderenbeleidsplan 2010-2014
GENERATIE NU
Doel Het nieuwe Vlaams ouderenbeleidsplan beantwoordt de vraag “Wat betekent ouder worden in Vlaanderen?” ¾ Geeft visie op ouderen en hun plaats in de Vlaamse samenleving. ¾ Beklemtoont het belang van betrokkenheid van de ouderen.
Situering Een opdracht van de hele Vlaamse Regering ¾ Vlaams regeerakkoord: “In tijden van vergrijzing wil de Vlaamse Regering haar verantwoordelijkheid voor de groep van oudere burgers opnemen”. ¾ Alle Vlaamse beleidsdomeinen zijn betrokken. ¾ Minister van Welzijn, Volksgezondheid en Gezin is coördinerend minister voor het ouderenbeleid.
In samenwerking met ¾ ¾ ¾ ¾ ¾
De Vlaamse Ouderenraad De Brusselse en provinciale ouderenraden Organisaties van ouderen 5 lokale ouderenraden Het Departement Welzijn, Volksgezondheid en Gezin
Basisprincipes Een Vlaams ouderenbeleid creëert de voorwaarden om: ¾ de toegang van elke oudere tot de economische, sociale en culturele rechten te waarborgen; ¾ discriminatie en sociale uitsluiting op basis van leeftijd te voorkomen, te verminderen en op te lossen; ¾ de deelname van ouderen aan het uitstippelen, het uitwerken en het evalueren van dit beleid mogelijk te maken; ¾ te komen tot een inclusief, gecoördineerd en samenhangend beleid.
De ouderen en hun wensen ¾ Dé oudere bestaat niet: grote diversiteit ¾ Vanaf 60 jaar, maar geen absoluut criterium ¾ Beeldvorming van oudere als zorgbehoevende moet anders
Acht thema’s ¾ ¾ ¾ ¾ ¾ ¾ ¾ ¾
Informatie, inspraak en participatie Armoede en sociale bescherming Diversiteit en discriminatie Gezondheid, sport en welzijn Actief en productief ouder worden Wonen en energie Mobiliteit, toegankelijkheid en veiligheid Cultuur, verenigingsleven, levenslang leren, toerisme en media
Informatie, inspraak en participatie – Relevantie ¾ Ouderen kunnen pas volwaardig aan de samenleving participeren als ze voldoende geïnformeerd zijn. We ordenen de informatie en bieden ze op maat aan. ¾ We stimuleren de participatie en inspraak van ouderen aan de besluitvormingsprocessen en verstevigen zo het maatschappelijk draagvlak.
Informatie, inspraak en participatie ‐ Feiten ¾ Ruim 1 op de 3 vindt dat ouderen niet meer meetellen. ¾ In 2009 heeft bijna 90% van de gemeenten een ouderenadviesraad. ¾ In het huidige Vlaams Parlement zetelen maar 4 leden ouder dan 60. ¾ Lokaal zijn 12% van de verkozenen plus 60. ¾ 4 op de 5 ouderen neemt deel aan het verenigingsleven, sport of cultuur.
9
Informatie – Doelstellingen en acties ¾ Betere kennis en automatische toekenning van sociale rechten ¾ Promotie van de rechtenverkenner, ook bij hulpverleners ¾ Actieplan leesbare en verstaanbare overheidsinformatie ¾ Meer ondertiteling op televisie ¾ Publieke rapportering over kwaliteit in de woonzorg ¾ Info en promotie over toegankelijk vakantieaanbod
10
Inspraak en participatie – Doelstellingen en acties ¾ Europa: Vleva werkt ook voor ouderen en hun organisaties ¾ Vlaanderen: uitbouw Vlaamse Ouderenraad ¾ Lokaal: via lokale beleidsplannen, woonoverleg, cultuurraden, overleg mobiliteit … ¾ Thuiszorg en ouderenzorg organiseren inspraak ¾ Participatieprojecten via sport en cultuur
Armoede en sociale bescherming ‐ Relevantie Om een waardig en onafhankelijk leven te leiden, is een minimum aan financiële middelen noodzakelijk. In Vlaanderen leven te veel mensen in armoede, onder hen heel wat ouderen. Armoede leidt tot een lagere cultuurparticipatie, minder sociale contacten, een lagere scholingsgraad, minder goede woonomstandigheden, uitstel van gezondheidszorgen.
12
Armoede en sociale bescherming ‐ Relevantie
Vlaanderen bestrijdt bestaansonzekerheid en armoede. We verruimen de sociale bescherming van de Vlamingen zodat we hun grondrechten beter kunnen waarborgen. 13
Armoede en sociale bescherming ‐ Feiten ¾ 22% van de 65‐plussers in Vlaanderen riskeert financiële armoede. ¾ 38 % van de ouderen kan moeilijk uitgaven gezondheidszorg betalen ¾ Bijna 3 op de 10 bewoners van een woonzorgcentrum komt niet toe om de maandelijkse factuur (volledig) zelf te betalen. ¾ Zorgverzekering voor de helft van de chronisch zieke en zwaar zorgbehoevende personen onvoldoende om niet‐ medische zorgverlening te betalen.
14
Armoede – Doelstellingen en acties ¾ Armoedebestrijdingsbeleid geldt ook ouderen en stille armoede ¾ Schuldbemiddeling voor ouderen met schulden ¾ Aanbod woonzorgvoorzieningen bereikt meer ouderen in (stille) armoede.
‘Stille armoede’ komt voort uit schaamte en vereenzaming.
15
Sociale bescherming – Acties ¾ Er komt een basisdecreet Vlaamse sociale bescherming met o.a.: behoud van de zorgverzekering een maximumfactuur in de thuiszorg een begrenzing van de kosten voor het woonzorgcentrum een basishospitalisatieverzekering
16
Armoede en sociale bescherming ‐ Brussel ¾ institutionele versnippering uitzuiveren mede met gemeenschapsbevoegdheden Vlaanderen ¾ Gepaste hulpverlening voor thuislozen in Vlaanderen en Brussel
Diversiteit en discriminatie ‐ Relevantie De ouderengroep is geen homogene groep. Ouderen verschillen in opvoeding, sociale achtergrond, seksuele geaardheid, religie, gezinssamenstelling, inkomen, gezondheid, leefstijl... We staan open voor alle ouderen, stimuleren interculturalisering en bestrijden discriminatie op grond van leeftijd, etnische afkomst, seksuele voorkeur of gender. 18
Diversiteit en discriminatie ‐ Feiten Ongenuanceerde beeldvorming. Ouderen komen op het Vlaamse scherm relatief weinig aan bod. Bijna 5% van de ouderen is van vreemde herkomst. De toegang tot het Vlaams agentschap voor personen met een handicap is beperkt tot de leeftijd van 65 jaar. 19
Diversiteit en discriminatie – Doelstellingen en acties ¾ We vermijden en gaan discriminatie tegen op grond van leeftijd: ¾ tweejaarlijks rapport over leeftijdsdiscriminatie in Vlaanderen ¾ de impact van de leeftijdsgrens in het VAPH wordt nagegaan en budgettair ingeschat.
¾ We moedigen solidariteit aan tussen generaties o.a. met campagnes. ¾ We zorgen ervoor dat woonzorgvoorzieningen berekend zijn op ouderen van vreemde herkomst en oudere holebi’s. ¾ We vermijden en gaan ouderenmis(be)handeling tegen.
20
Gezondheid, sport en welzijn ‐ Relevantie Zoals voor andere leeftijdsgroepen is gezondheid ook voor ouderen het hoogste goed. Vlaanderen kiest voor het behoud van een autonoom en kwaliteitsvol leven en moedigt een gezonde en sportieve leefstijl aan.
21
Gezondheid, sport en welzijn ‐ Relevantie Een passend, voldoende, op elkaar afgestemd en vernieuwend zorgaanbod speelt in op lichamelijke, psychische en sociale noden. Drie voornemens: 1. Zelfredzaamheid staat centraal 2. Voorrang aan de meest kwetsbaren 3. Zolang mogelijk in de vertrouwde thuisomgeving 22
Gezondheid, sport en welzijn ‐ Feiten Gezondheid ¾ Bijna 60% van de ouderen heeft geen gezond gewicht. ¾ 60% van alle geneesmiddelen wordt gebruikt door 60‐ plussers. ¾ 1 op de 3 thuiswonende 65‐plussers en nagenoeg 1 op de 2 van de 80‐plussers komt minstens eenmaal per jaar ten val.
23
Gezondheid, sport en welzijn ‐ Feiten Psychisch welbevinden ¾ Oudere mannen zijn belangrijke risicogroep voor zelfdoding. ¾ 11% van de ouderen heeft een depressieve aandoening. ¾ In Vlaanderen leven 100.000 mensen met dementie. 2 op 3 wordt thuis verzorgd, meestal door hun partner.
24
Gezondheid, sport en welzijn ‐ Feiten Zorg ¾ 1 op de 4 ouderen heeft hulp nodig in het huishouden. ¾ De zorgbehoefte stijgt met de leeftijd. ¾ Vlaamse ouderen geven de voorkeur aan thuiszorg, het liefst van mantelzorgers. Pas wanneer ze langdurige hulp of persoonsverzorging nodig hebben, kiezen ze voor professionele thuiszorgdiensten. 25
Gezondheid, sport en welzijn ‐ Acties Preventie ¾ Bereiken van de gezondheidsdoelstellingen ‘Voeding en Beweging’ ¾ Seniorensport: opmaak coherent en innovatief beleidsactieplan sensibiliseringscampagne sportaanbieders worden gestimuleerd via projecten aanvullende opleidingen/of bijscholingen ¾ valpreventie
26
Gezondheid, sport en welzijn ‐ Acties Zorg ¾ We gaan doeltreffender vaccineren. ¾ We voorkomen ziekenhuisinfecties. ¾ We verminderen de overconsumptie van geneesmiddelen in woonzorgcentra. ¾ De uitvoering van het woonzorgdecreet zorgt voor een voldoende, doeltreffend, op elkaar afgestemd en vernieuwend zorgaanbod. ¾ De inbreng van vrijwilligers en professionelen wordt daarbij optimaal afgestemd.
Gezondheid, sport en welzijn ‐ Acties Doelgroepen ¾ Ouderen worden erkend als risicogroep in de psychische hulpverlening. ¾ Zorgbehoevende ouderen met een handicap krijgen tegen 2020 garantie op aangepaste zorg binnen de sector personen met een handicap of binnen het aanbod van de woonzorgvoorzieningen. ¾ Het Vlaams dementieplan (2010‐2014) garandeert een totaalbeleid t.a.v. personen met dementie. ¾ Het levenseinde wordt actief in de (aangepaste) zorg ingebed.
Actief en productief ouder worden ‐ Relevantie Ouderen zijn actief. Ze nemen allerlei rollen op en vervullen op die manier een belangrijke maatschappelijke functie. Vlaanderen wil het actief en productief ouder worden bestendigen en stimuleren en zo de integratie in de samenleving en het welbevinden van ouderen bevorderen.
29
Actief en productief ouder worden ‐ Feiten ¾ Twee derde is lid van een vereniging. ¾ 16% van de Vlaamse ouderen doet aan vrijwilligerswerk. ¾ 58% van de Vlaamse 50‐plussers zorgt regelmatig voor hun kleinkinderen. ¾ Ouderen verlenen zorg aan anderen. De helft van de 50‐plussers helpt een familielid, vriend of buur. ¾ In 2008 bedroeg het aandeel werkende 55 tot 64‐jarigen 34% in het Vlaams Gewest t.a.v. van 46% in de Europese Unie.
30
Actief en productief ouder worden ‐ Acties Langer werken stimuleren: ¾ sensibilisering via Toolbox 50+ ¾ competentie‐ en loopbaanversterking voor oudere werknemers via persoonlijk ontwikkelingsplan ¾ ontwikkeling van een duurzaam HR‐beleid ¾ werkzoekende 50‐plussers een loopbaanheroriëntatie en vraaggestuurde bemiddeling aanbieden ¾ de loopbaan beter afstemmen op het privéleven
31
Actief en productief ouder worden ‐ Acties Ouderen als mantelzorgers en vrijwilligers valoriseren: ¾ Vlaanderen ondersteunt het Europese Jaar van het Vrijwilligerswerk (2011) ¾ subsidies, campagne en vorming voor de oudere vrijwilliger b ¾ de mantelzorger wordt actiever betrokken bij het zorgproces. Woonzorgvoorzieningen worden hierop gemonitord. ¾ betere omkadering voor de vrijwillige oppashulp. ¾ belangrijke rol voor verenigingen van gebruikers en mantelzorgers. 32
Wonen en energie ‐ Relevantie Naarmate mensen ouder worden, zijn ze in toenemende mate aangewezen op hun directe leefomgeving, hun woning en de buurt waar ze wonen. Vlaanderen zorgt voor aanbod aangepaste, betaalbare en duurzame woningen in een duurzame omgeving.
33
Wonen en energie ‐ Feiten ¾ ¾ ¾ ¾
Ouderen wensen zo lang mogelijk thuis te wonen. De helft van de Vlaamse ouderen woont samen met een partner. Driekwart van de ouderen is eigenaar van een woning. Bijna 50.000 woningen bewoond door ouderen hebben een gebrek aan basiscomfort. ¾ Oudere eigenaars blijken het minst geneigd om energiebesparende maatregelen uit te voeren.
34
Wonen en energie ‐ Acties Aangepaste woningen ¾ Meer woningen geschikt voor thuiswonende zorgbehoevende ouderen (promotie van het Universal Design principe) ¾ Regionale dienstencentra nemen coördinerende rol op bij woningaanpassing ¾ Sociale huisvestingsmaatschappijen krijgen kansen om assistentiewoningen te bouwen ¾ Inzet van ICT‐gestuurde instrumenten zoals telemonitoring of geavanceerde domotica ¾ Actualisering van woonpremies en sociaal huurbesluit. 35
Wonen en energie ‐ Acties Aangepaste leefomgeving ¾ De publieke ruimte wordt integraal toegankelijker. ¾ Stedelijke kernen worden aantrekkelijker voor jong én oud: we verzoenen groen en open ruimte met publieke infrastructuur, bewoning en dienstverlening. ¾ Sterker proactief Vlaams vastgoed‐ en patrimoniumbeheer
36
Wonen en energie ‐ Acties Energie ¾ We verbeteren de energieprestaties van huurwoningen. ¾ We stimuleren moeilijk bereikbare doelgroepen, onder wie de ouderen, om energiebesparende maatregelen te nemen. ¾ We evalueren en verbeteren de financiële ondersteuningsmaatregelen voor energiebesparende investeringen in woningen. ¾ De Vlaming is in staat een bewustere keuze te maken over het aanbod van de Vlaamse energiemarkt. Hij krijgt een beter zicht op een goede dienstverlening, een goede prijs en indien gewenst een groen contract.
Mobiliteit,toegankelijkheid en veiligheid‐ Relevantie De mogelijkheid om je te verplaatsen is een noodzakelijke voorwaarde om volwaardig te kunnen deelnemen aan het maatschappelijke leven. Vlaanderen maakt daarom werk van een toegankelijke en veilige omgeving en bouwt de vervoersmogelijkheden voor minder mobiele mensen uit. 38
Mobiliteit, toegankelijkheid en veiligheid ‐ Feiten ¾ 10% van de 75‐plussers komt niet (meer) buiten. ¾ De eigen auto is het populairste vervoermiddel. 6 op de 10 ouderen verplaatsen zich nooit met bus/tram, 70% nooit met de trein, 94% nooit met een taxi of belbus en 98% nooit met mindermobielencentrale. ¾ 77% van de bussen van De Lijn is toegankelijk voor rolstoelen. ¾ 13% voelt zich onveilig op straat en 3% zeer onveilig.
39
Mobiliteit, toegankelijkheid en veiligheid ‐ Acties ¾ We verhogen de toegankelijkheid van voertuigen en haltes van De Lijn. ¾ Met klantgerichte informatie en betere communicatie zorgen we voor een drempelverlaging. ¾ Er komen meer en betere fiets‐ en voetpaden. ¾ Aanpak 800 gevaarlijke punten met oog voor de zwakke weggebruiker en minder mobiele mensen. ¾ Verbetering van het vervoer van ouderen van en naar voorzieningen. ¾ Verbetering het niet dringende ziekenvervoer.
40
Cultuur, verenigingsleven, levenslang leren, toerisme en media – Relevantie Deelname aan cultuur en aan het verenigingsleven zijn hefbomen voor deelname aan de samenleving. De samenleving verandert snel. We investeren in levenslang en levensbreed leren nodig opdat ouderen kunnen bijblijven. We moedigen de media aan om bij te dragen tot een genuanceerde beeldvorming over ouderen.
41
Cultuur, verenigingsleven, levenslang leren, toerisme en media – Feiten Cultuur en Toerisme ¾ Ruim de helft van de ouderen heeft het afgelopen jaar minimaal één cultureel evenement bijgewoond. ¾ Er zijn duidelijke verschillen in (vrije)tijdsbesteding en cultuurparticipatie binnen de ouderengeneratie. De oudere groep vult de vrije tijd frequenter in georganiseerd verband in. Jonge ouderen zijn mobieler en reizen meer. ¾ 13% van de ouderen genoot in 2008 van een lange vakantie ¾ 4 op de 5 ouderen zeggen voldoende tijd te hebben om de dingen te doen die ze willen doen. 42
Cultuur, verenigingsleven, levenslang leren, toerisme en media ‐ Feiten Media ¾ Gemiddeld kijken ouderen in Vlaanderen dagelijks vier uur televisie tijdens de week. ¾ Meer dan de helft leest dagelijks een krant (58%) ¾ Het computergebruik daalt met de leeftijd. ¾ 63% van de 65‐ tot 74 jarigen surfte nog nooit op het internet, tegenover 34% van de leeftijdsgroep 55 tot 64 jaar. ¾ Circa 7 op de 10 heeft een gsm en ongeveer iedereen een telefoon.
43
Cultuur, verenigingsleven, levenslang leren, toerisme en media ‐ Feiten Levenslang leren ¾ In 2006 nam 13% van de 55‐64‐jarigen deel aan levenslang leren. De deelname neemt af met de leeftijd. ¾ 4% van de cursisten van het formele volwassenenonderwijs is 65 jaar of ouder.
44
Cultuur, verenigingsleven, levenslang leren, toerisme en media ‐ Acties Cultuur en verenigingsleven ¾ We geven stimulansen aan intergenerationele initiatieven. ¾ De programmering van cultuurcentra, gemeenschapscentra en cultuurhuizen houdt rekening met ouderen (menu, tijdstip, vervoersmogelijkheden, prijzenbeleid, …) ¾ Culturele manifestaties richten zich ook naar voorzieningen voor ouderen zoals de woonzorgcentra. ¾ De ouderenverenigingen worden ondersteund.
Cultuur, verenigingsleven, levenslang leren, toerisme en media ‐ Acties Levenslang leren ¾ seniorenprogrammering of –korting wil geletterdheid verhogen en de digitale kloof dichten. ¾ we maken de lokale bibliotheek laagdrempeliger ¾ we stimuleren culturele competentie bij ouderen in amateurkunsten, het sociaal‐cultureel werk, kunsten‐ en erfgoedorganisaties, cultuureducatie.
46
Cultuur, verenigingsleven, levenslang leren, toerisme en media ‐ Acties Toerisme ¾ Een verdere uitbouw van: ¾ toegankelijk reisaanbod voor ouderen. ¾ zorgvakanties voor zieke mensen. ¾ betaalbaar vakantieaanbod in Vlaanderen voor ouderen met laag inkomen. ¾ toegankelijkheidsloket Infopunt Toegankelijk Reizen.
47
Cultuur, verenigingsleven, levenslang leren, toerisme en media ‐ Acties Media ¾ Meer aandacht voor ouderen, zowel door de openbare omroep, de regionale als de commerciële omroepen. ¾ Oprichting van een kenniscentrum Mediawijsheid dat sensibiliseert voor specifieke noden van doelgroepen, zoals ouderen. ¾ Toegankelijke televisiediensten voor personen die minder goed horen via ondertiteling en andere technieken. ¾ Publieke informatie leesbaar en verstaanbaar maken. 48
Campagne Generatie Nu – jong van hart Vlaanderen betekent iets voor ouderen, ouderen betekenen iets voor Vlaanderen … ¾ De Vlaamse Regering ondersteunt de generatie ouderen die jong van hart is ten volle, die: ¾ Nu volop in het leven staan. ¾ Nu een actieve rol spelen. ¾ Nu betrokken zijn.
¾ Ouderen worden aangemoedigd om het Vlaanderen van nu mee vorm te geven. ¾ De waarde en de kracht van ouderen vormen daarvoor de basis. 49
Nu jong van hart
