ONTWERP
Vlaams-Nederlandse Delta Speech SERV-voorzitter Caroline Copers
Inhoud INTRODUCTIE....................................................................................................................................... 2 Begroeting ....................................................................................................................................... 2 SERV en SER ..................................................................................................................................... 2 SERV ................................................................................................................................................. 2 Overzicht presentatie ...................................................................................................................... 2 VLAAMSE ARBEIDSMARKT .................................................................................................................. 2 Toekomstverkenning SERV .............................................................................................................. 2 Belangrijkste trends......................................................................................................................... 3 Uitdaging: Polarisering van de arbeidsmarkt .................................................................................. 3 Oplossing: Nieuwe vaardigheden en leeromgeving ........................................................................ 3 Uitdaging: krapte op de arbeidsmarkt ............................................................................................ 3 Oplossing: Meer mensen aan het werk in gemiddeld langere loopbanen en meer werkbare jobs 3 Banenpact........................................................................................................................................ 4 ARBEIDSMARKT IN VLAAMS-NEDERLANDSE DELTA............................................................................ 4 Belang van de havens ...................................................................................................................... 4 Uitdagingen voor arbeidsmarkt in de Vlaams-Nederlandse delta .................................................. 5 Oplossingen voor arbeidsmarkt in de Vlaams-Nederlandse delta .................................................. 5 CONCLUSIE .......................................................................................................................................... 5 Samenwerking ................................................................................................................................. 5
1
INTRODUCTIE Begroeting Dames en heren, Het is mij een eer en genoegen u samen met de SER-voorzitter te kunnen begroeten op de jaarlijkse conferentie van de Vlaams-Nederlandse Delta die dit jaar een bijzonder actueel en interessant thema heeft. SERV en SER Ik zou graag de organisatoren willen bedanken voor de uitnodiging om SER en SERV samen te laten spreken. SER en SERV zijn oude bekenden en belangrijke stakeholders als het gaat om arbeidsmarktbeleid. Hoewel we verschillen in werking en samenstelling zijn we uitstekend geplaatst om de problemen en vooral de toekomstige uitdagingen te schetsen. SERV Als voorzitter van de Vlaamse SERV mag ik de aanzet geven. De Sociaal-Economische Raad van Vlaanderen is het overlegorgaan tussen de sociale partners in Vlaanderen. Wij geven advies aan de Vlaamse Regering onder andere over alle decreten en decreetswijzigingen op het gebied van arbeidsmarktbeleid. In de SERV voeren de Vlaamse werkgevers en werknemers ook overleg met elkaar. Als voorzitter van de SERV spreek ik in het volgende kwartier namens de Vlaamse werkgevers en werknemers. Overzicht presentatie Mijn presentatie bestaat uit drie delen. Ik zou willen beginnen met een algemene blik op de Vlaamse arbeidsmarkt. Ik bespreek kort twee uitdagingen en oplossingen. Het toelichten van de Nederlandse situatie laat ik graag aan mijn collega voorzitter over. Vervolgens zal ik ingaan op de arbeidsmarkt in de Vlaams-Nederlandse delta. Afsluitend doe ik een oproep tot verdere Vlaams-Nederlandse samenwerking.
VLAAMSE ARBEIDSMARKT Toekomstverkenning SERV De SERV werkt aan een toekomstverkenning voor 2030 en de uitdagingen voor economie en arbeidsmarkt. Technologische ontwikkeling is van alle tijden. Niet voor niets is nu sprake van de vierde industriële revolutie. Wat nieuw is, is de snelheid waarmee de transities nu gebeuren en het mogelijke disruptieve karakter van sommige innovaties en trends.
2
Belangrijkste trends De digitale economie, de deeleconomie, de circulaire economie, superdiversiteit,
de
demografische ontwikkelingen en de internationalisering zijn de belangrijkste trends. Uitdaging: Polarisering van de arbeidsmarkt Koppelen we deze grote trends naar de arbeidsmarkt dan staan we voor belangrijke uitdagingen. Banen veranderen, sommige worden overbodig terwijl er elders nieuwe jobs bij komen.
Eén
voorbeeld:
digitalisering
creëert
onbegrensde
mogelijkheden
voor
hooggeschoolden van wie de productiviteit en de lonen stijgen, maar zet de jobs van veel midden en laaggeschoolden onder druk. Deze laatsten hebben het al moeilijk op de arbeidsmarkt in Vlaanderen. Bijna de helft van alle werkzoekenden zijn laaggeschoold en laaggeschoold zijn halveert de kans op werk voor een jongere. Daarenboven blijft de werkzaamheidsgraad voor laaggeschoolden dalen in Vlaanderen. Kortom, technologische ontwikkelingen zorgen voor een polarisering op de arbeidsmarkt. Oplossing: Nieuwe vaardigheden en leeromgeving Om laag-en middengeschoolden kansen te blijven bieden op de arbeidsmarkt is er nood aan nieuwe vaardigheden, het wegwerken van skills mismatches en een vernieuwd competentieen onderwijsbeleid. Daartoe moeten er nog meer nieuwe en sterke partnerschappen tussen onderwijs en arbeidsmarkt worden ontwikkeld. Door de transities in de economie komt er meer nadruk te liggen op complexe en coördinerende taken, op samenwerking en multidisciplinariteit. Soft skills zoals creativiteit, nieuwsgierigheid, verbeelding, vasthoudendheid zullen belangrijker worden. Hetzelfde geldt voor ondernemersvaardigheden en voor de nieuwste digitale technieken. Als sociale partners wijzen we al een hele tijd op het belang van STEM-richtingen. Het beroeps- en technisch onderwijs moet een grotere waardering krijgen. Het werkplekleren moet meer dan tot nu toe het geval was de norm worden om de snelle veranderingen in taken en functies te tackelen. Levenslang leren is de boodschap. Uitdaging: krapte op de arbeidsmarkt De krapte op de arbeidsmarkt is ook een aandachtspunt. Daarvan zijn de vele knelpuntvacatures vandaag al getuige. Door de vergrijzing verlaten meer mensen de arbeidsmarkt dan dat er jongeren zullen aantreden. Oplossing: Meer mensen aan het werk in gemiddeld langere loopbanen en meer werkbare jobs Automatisering vangt deze ontgroening gedeeltelijk op, maar een hogere werkzaamheid en een hogere werkbaarheid zijn nodig. 3
We zullen moeten zorgen voor langere loopbanen en werkbaar werk om iedereen langer aan het werk te houden. Een hoge werkdruk en fysieke belasting zijn namelijk de belangrijkste factoren waarom mensen vervroegd willen uitstappen. In de sectoren is men zich daarvan bewust en wordt er gewerkt aan de kwaliteit van de jobs. Vlaanderen heeft een lage werkloosheidsgraad maar een grote latente arbeidsreserve door de lage werkzaamheid van personen van allochtone afkomst, personen met een arbeidshandicap, 55 plussers en laaggeschoolden (onze zogenaamde kansengroepen). Het beleid moet erop zijn gericht om ook deze groepen aan het werk te krijgen. Als sociale partners deden we reeds een voorzet. Banenpact We gaan voluit voor een proactieve aanpak met de uitdagingen die ik net schetste in het achterhoofd. Op 21 oktober hebben we een banenpact afgesloten. Dit plan is gericht op groepen die het moeilijk hebben op de arbeidsmarkt met name: jongeren, 55-plussers en personen
met
een
arbeidshandicap.
Werkervaring
bieden
in
combinatie
met
aanwervingssteun via RSZ-korting voor werkgevers kan hen op weg zetten naar regulier werk. Deze doelgroepenkorting moet eenvoudig en transparant zijn. Bovendien vragen we een bijkomende korting voor laaggeschoolde jongeren én een tewerkstellingspremie voor de groep langdurig werklozen tussen 25 en 55 jaar. We hopen hierover met de Vlaamse Regering zo snel mogelijk verder overleg te hebben.
ARBEIDSMARKT IN VLAAMS-NEDERLANDSE DELTA Van Vlaanderen naar de Vlaams Nederlandse Delta. Belang van de havens De aanwezigheid van een geschikt arbeidsaanbod, kwantitatief en kwalitatief speelt een belangrijke rol in de keuze van de scheepvaart en industrie voor de Vlaamse en Nederlandse havens. De sterke aanwezigheid van sectoren als transport, chemie, energie, water en logistiek tonen aan dat dit wordt gewaardeerd. De vier Vlaamse zeehavens Antwerpen, Gent, Zeebrugge en Oostende stelden in 2013 in totaal 233.000 mensen tewerk waarvan er 104.000 in direct verband. Om u een idee te geven: dat is voor de 4 Vlaamse havens samen zowat 9,4% van de binnenlandse werkgelegenheid (loontrekkenden en zelfstandigen). Binnen de havengebieden is de sector industrie de belangrijkste werkgever, goed voor bijna de helft van de werkgelegenheid in de Vlaamse havens samen.
4
Uitdagingen voor arbeidsmarkt in de Vlaams-Nederlandse delta De uitdagingen voor de arbeid in de havens en het hinterland zijn de verdergaande automatisering, de transitie van arbeidsintensief stukgoedoverslag naar containers en de verschuiving van arbeid naar de industrie en diensten in het hinterland. Oplossingen voor arbeidsmarkt in de Vlaams-Nederlandse delta Voldoende en juist geschoolde werknemers moeten de gevolgen van de vergrijzing tegengaan. Daarom moeten jongeren en personen van allochtone afkomst worden aangezet tot loopbanen in de havens en in de logistieke sector.. Promotie van de logistieke en de industriële sector in de verschillende niveaus van scholing en opleiding is aangewezen. Niet alleen laten kennismaken maar ook gemeenschappelijke opleidingen en multidisciplinaire opleidingsprofielen opstellen om Deltabreed medewerkers te ontwikkelen en ervaringen uit te wisselen. Grensarbeid moet bevorderd worden in de regio en Eures Scheldemond neemt hierin het voortouw.
CONCLUSIE Samenwerking Omwille van de specifieke positie van het
Deltagebied is grensoverschrijdende
samenwerking een sterke troef. Onderwijs, arbeidsdiensten, kennisinstituten en lokale besturen moeten nog meer worden ingeschakeld. Samenwerking beperkt zich vandaag nog vaak tot informatie-uitwisseling maar er is een hoger niveau van samenwerking denkbaar waarbij de hindernissen voor grensarbeid daadwerkelijk worden weggewerkt en de arbeidsmobiliteit in de hele regio wordt bevorderd. Idem voor de samenwerking tussen de kennis-actoren, de universiteiten en de onderzoeksinstituten. In havengebieden en in de logistieke sector is innovatie van levensbelang, laat ons daar samen aan werken. In een globale omgeving beschikken Vlaanderen en Nederland over belangrijke troeven zoals de havens en het achterlandtransport. Deze troeven kunnen we best samen valoriseren. Onze Vlaams minister-president Bourgeois en Nederlands minister-president Mark Rutte geven het voorbeeld en gaan al samen op missie om de Lage Landen te promoten als handelspartners. Het is geen toeval dat ze bij deze samenwerking de logistieke sector prioritair op de agenda zetten. Misschien moeten we samen met de SER ook eens op missie om meer samenwerking op de arbeidsmarkten te promoten?
5
