Vitamine D Zonlicht als medicijn. Ik richt mij op wat ik wél kan. We zijn op de goede weg. Jos overleeft prognose jarenlang. Jaarvergadering MMV

Uitzicht

UITGAVE VAN MMV #4 2015 JAARGANG 42

GEZOND ACTIEF – NATUURLIJK BETER

18

Vitamine D Zonlicht als medicijn

5 10 14

Jos overleeft prognose jarenlang ‘Ik richt mij op wat ik wél kan’

Boekbespreking Voedselzandloper of -labyrint?

Jaarvergadering MMV ‘We zijn op de goede weg’

Multi-Guard Advance 50+ Gezond en fit oud worden willen we allemaal. Op de basis van Multi-Guard is daarom de Multi-Guard 50+ Advance ontwikkeld. Naast vitaminen en mineralen bevat dit preparaat ook Luteïne, Kurkuma, Groene Thee- en Druivenpitextract (OPC). Het heeft een antioxidatieve werking1 en is goed voor het gezichtsvermogen2. 1. 2.

Vitamine C, Vitamine E, Selenium en Zink Vitamine A, Vitamine B2 en Zink

NIEUW

Multi-Guard ADR

Deze nieuwe multiformule van Lamberts is ontworpen met een focus op het energieniveau en de bijnieren. Door o.a. Magnesium en Vitamine B5 draagt het bij tot vermindering van vermoeidheid en moeheid en bevordert het de energiestofwisseling. Twee tabletten bevatten Vitamine D3 Vitamine C

Twee tabletten bevatten 10µg 100mg

Magnesium (als citraat + oxide)

300mg

Zink (als citraat)

15mg 150µg

Vitamine E (natuurlijke)

12mg

Jodium (als kaliumjodide)

Thiamine (Vitamine B1)

25mg

Mangaan (als sulphaat)

Riboflavine (Vitamine B2)

12mg

Niacine (Vitamine B3)

50mg

200µg 24mg

2mg

Pyridoxine (Vitamine B6)

25mg

Koper (as sulphaat) Selenium (als seleniet + L-selenomethionine) Chroom (als picolinaat)

Foliumzuur

400µg

Choline Bitartraat

Vitamine B12

50µg

Biotine

0.15mg

Pantotheenzuur (Vitamine B5)

150mg

Vitamine K

20µg

Calcium (als carbonaat)

80mg

IJzer (als fumeraat)

14mg

0.5mg

200µg

Inositol

24mg

PABA

24mg

Taurine

50mg

Rhodiola extract Koreaanse Ginseng (10:1)extract bevat 8mg ginsenosiden Co-Enzym Q10

125mg 40mg 30mg

www.hb08.nl

Belangrijkste kenmerken (per 2 tabletten): • 125mg Rhodiola extract • 30mg Co-Enzym Q10 • Koreaanse Ginseng • 150mg Vitamine B5 ( pantotheenzuur) • 300mg Magnesium

Multi-Guard ADR, 120 tabletten slechts € 34,95 voor twee maanden.

In dit nummer

redactioneel Gedachtegoed

4 Bloemkool

Onmisbaar tegen kanker 5 Kankeroverlever Jos

‘Ik hoop nog jaren zo door te gaan’ 10 Boekbespreking

Voedselzandloper maakt wegwijs in labyrint 14 Actueel

Verslag van de Jaarvergadering 18 Alles over vitamine D

Waarde tussen 80 en 150 optimaal 21 Boekbespreking

‘Een prettig en prachtig eet- en adviesboek’ 22 Rob Baan’s kiemplantjes

Nutriëntenbommen in miniformaat

Rubrieken

09 In de media 13 Lijf & leden 16 Natuurrijke recepten 25 Column Gert Schuitemaker 27 Kruidentuin 28 Vraag & Antwoord

Met een zekere regelmaat kun je deze wens beluisteren: het gedachtegoed van Cornelis Moerman moet geborgd worden voor de toekomst. Zijn benadering van kanker mag niet verloren gaan, maar moet behouden blijven. Dat is zeker waar. MMV koestert - bij wijze van spreken - het gedachtegoed van de Vlaardingse arts en voelt er zich ook de bewaarster en hoedster van. Tijdens de laatste ALV in Baarn kwam in de discussie ‘het gedachtegoed van Moerman’ weer langs; dat brengt mij tot de vraag: waar hebben we het dan eigenlijk over?

…alleen het allerbeste is goed genoeg voor kankerpatiënten…

Voor de een geldt het door Moerman ontwikkelde dieet als zijn gedachtegoed, voor de ander is het zijn baanbrekende benadering van kanker als een gebreksziekte, veroorzaakt door tekorten aan fundamentele voedingsstoffen. Waar de een het dieet uit de jaren dertig van de vorige eeuw koestert als een onaantastbaar dogma, daar is het voor de ander een niet te negeren verwijzing naar een van de pijlers van zijn therapie: gezonde voeding om het immuunsysteem te versterken. Voor je het in de gaten hebt, participeer je in een discussie over het gedachtegoed van Cornelis in een discussie tussen ‘rekkelijken’ en ‘preciezen’. Zo’n discussie zorgt zelden voor verbinding tussen mensen en juist die is zo hard nodig.

Het gedachtegoed van Moerman is, lijkt mij, het verband dat hij ontdekte tussen voeding en leefstijl en een ziekte als kanker. Zijn dieet is - binnen de kennis en de mogelijkheden van zo’n slordige tachtig jaar geleden - op die ontdekking gebaseerd. In Moermans benadering is alleen het allerbeste goed genoeg voor kankerpatiënten. Dat geldt nog steeds. Naar mijn overtuiging is niet zijn dieetlijst uit de jaren dertig bepalend voor zijn gedachtegoed, maar zijn visie op de relatie tussen voeding en kanker. Dat zou aan zijn dieetvoorschrift te merken zijn geweest, als hij het anno 2015 zou hebben ontwikkeld!

Cor van Groningen hoofdredacteur

Uitzicht

3

kalium 250 mg

calcium 28 mg

fosfor 30 mg

magnesium 12 mg 9

koolhydraten 2,9 gram

zink 0,37 mg

jodium 2,5 ug

voedingsvezel 2,2 - 2,7 gram energie 25 27 kcal

vitamine c 80 mg

bloemkool Deze als oer-Hollands bekend staande groente bereikte de Lage Landen niet veel eerder dan de aardappel. Je vraagt je wel eens af wat onze voorouders voor de zestiende eeuw eigenlijk aten. Nu kunnen we de witte telg uit de Brassicafamilie in elk geval niet meer missen. Zeker niet in het anti-kankerdieet. Bloemkool is rijk aan de 13C, een chemische verbinding die wel eens aan de basis zou kunnen staan van het lagere kankerrisico dat samengaat met de consumptie van de kruisbloemigen. Uit laboratoriumonderzoek bleek 13C de ontgiftingsenzymen in ons lichaam te stimuleren. Daarnaast is de gedachte dat 13C genen reguleert die van belang zijn voor de besturing van allerlei celprocessen. Met name de gunstige invloed op de omzetting van het oestrogeen is interessant. Dit hormoon kan kanker veroorzaken wanneer het lichaam er niet goed mee weet om te gaan. De genoemde hoeveelheden gelden per 100 gram verse rauwe bloemkool. Om de bijzondere werking te behouden is rauwe consumptie het beste. Kiest u voor verhitting dan verdient kort stomen of roerbakken de voorkeur.

Op pagina 16 vindt u twee recepten met bloemkool.

4

Uitzicht

a d g e k k I ‘ a n k er van

alle kanten et lijf ’ >> Uitzicht

5

Met voeding, beweging en al het andere dat het uitproberen waard lijkt, houdt Jos Meeus (64) twee chronische ziektes - een agressieve prostaatkanker en tinnitus- al dertien jaar in de greep. ‘Ik denk dat mijn positieve instelling me zover gebracht heeft.’ TEKST RINEKE WISMAN BEELD GIJS VERSTEEG

‘J

‘We zoeken samen naar lichtpuntjes en vinden die ook’

6

Uitzicht

oy is not in things, it is in us’, staat op de roomwitte garagedeur naast de twee-ondereen-kapwoning in Drachten. Het is een uitspraak die bij Jos en Antje past. Hoewel ze samen met twee ernstige ziektes te dealen hebben, hebben ze plezier en genieten ze volop van het leven. In 2002 kreeg Jos prostaatkanker, sinds 2003 kwam daar tinnitus bij na een heftige val op zijn hoofd tijdens een bergwandeling. “De kanker is erg, maar tinnitus maakt je stuk”, zegt hij. Op slechte dagen piept en ruist het voortdurend in zijn hoofd en daar is niets tegen te doen. Soms alleen links, soms alleen rechts. Soms in allebei de oren. Op dagen met ‘slechte’ oren is hij genoodzaakt dingen af te zeggen. Op dagen met ‘goeie’ oren - gemiddeld eens per vijf dagen - heeft hij een ‘feestdag’. “Dan zet ik muziek op van Van Morrisson en dan zit ik me daar te genieten!”, zegt hij met een glimlach die hij tijdens het gesprek vaak laat zien. Serieus: “Natuurlijk vind ik dat ik ongelijk bedeeld ben, maar het is niet anders. Ik denk niet aan de dingen die ik niet meer kan, maar richt me op dingen die wél mogelijk zijn. Ik kijk continu hoe ik mijn leven kan verlengen en de kwaliteit ervan kan verbeteren.” Bij ieder nieuw ‘traject’ overlegt hij met Antje en zijn arts Bob Hornstra. “Een gouden dokter. Hij blijft voor me zoeken en met me meedenken. Als ik een vraag mail, krijg ik vaak dezelfde dag antwoord.” Zijn laatste experiment betrof wietolie, maar dat werd een teleurstelling. “Het hielp geen donder”, zegt Jos. Antje: “Daarbij gedroeg je je sloom, werd je vergeetachtig en een beetje simpel. Je was nooit vrolijk stoned of zo.” Toen hij na drie maanden stopte met de druppels, bleek dat het ergste nog moest komen. “Mijn linkeroor begon te loeien. Te loeien! Alsof er een gaskraan open stond in

mijn hoofd.” Antje: “Je was radeloos. Je wilde niet verder.” Met een tijdelijke dubbele dosis van Rivotril - het reguliere middel tegen zware tinnitus - kreeg hij het afgelopen maart na verloop van tijd gelukkig weer onder controle.

Harmonieus stil Jos was vijftig toen hij de diagnose prostaatkanker kreeg. “Ik liep halve marathons, fietste veel, maakte werkweken van vijftig uur. Toen de dokter zei: ‘U heeft prostaatkanker’ trok ik wit weg en ben ik een kwartier van de wereld geweest.” Een half jaar eerder merkte hij dat hij steeds vaker de auto aan de kant moest zetten om een plaspauze in te lassen. De uroloog hield het, zonder bloedmeting, op een vergrote prostaat en gaf Jos plaspillen mee. Toen Jos na een half jaar terugkwam, omdat het plassen soms helemaal niet meer lukte, werd zijn bloed gemeten. “De dag erna hoorde ik de dokter via mijn antwoordapparaat zeggen dat hij me zo spoedig mogelijk wilde spreken.” Maar hij kreeg de dokter niet meer te pakken. De volgende dag was de dokter vrij, en de assistente mocht niets zeggen. De 48 uur tussen het antwoordapparaatbericht en het moment dat hij terecht kon, waren ‘hels’. “Eerst vroeg de dokter nog of ik onlangs een ontsteking had gehad”, zegt hij. “Nee, ik was zo gezond als een vis. Totdat ik de psa-waarde hoorde: 272 in plaats van 0 of 0,5.” De tumor was zo groot als de prostaat zelf en daardoor inoperabel. “Ze durfden er niet in te snijden.” Jos kreeg bestraling en een hormoonkuur. Een jaar en 34 bestralingssessies later ontmoette Jos Antje tijdens een kloostervakantie in Assisi. Ze aten allebei vegetarisch en zaten daardoor aan dezelfde tafel. Ze hadden meer overeen: ze lazen allebei geen krant en bezaten allebei geen tv. Antje had een zeilboot in Akkrum. Jos bood zich aan als matroos voor een weekend, Antje nodigde hem uit. Ze vond het bijzonder dat ze samen met hem ‘harmonieus stil’ kon zijn.

Wie: Jos Meeus (64) Privé: Jos woont in Drachten met zijn vrouw Antje Fokkema (53). Jos heeft vier volwassenen kinderen en vijf kleinkinderen. Jos werkte jarenlang als uitvoerder in de grootmetaal. In zijn laatste functie was hij rayonchef bij een liftenbedrijf. Als gevolg van tinnitus kwam hij in 2007 in de WAO terecht. Antje is opgeleid als docent natuur- en scheikunde en milieuhygiënist. Ze werkte als docent en bodemverontreinigingsdeskundige. Daarna schoolde ze zich om tot yogadocent. Antje heeft nu een eigen praktijk in Drachten. www.yogametjehart.nl Ziektegeschiedenis: Diagnose ‘niet operabele’ prostaatkanker in 2002. Jos krijgt bestraling en vijf jaar lang hormoontherapie. Stopt op eigen verzoek. In 2008 onderging Jos een ‘cryo’ (deze methode waarbij de tumor wordt bevroren, bevond zich toen nog in een proefstadium). In hetzelfde jaar wordt een uitzaaiing in de lies ontdekt. Hij begint met het Moermandieet en orthomoleculaire medicijnen. Hij doet ook Simonton-therapie en een magneetveldtherapie. Na een pauze van vier jaar begint hij in 2012 vanwege een verhoogd psa weer met een halfjaarlijkse hormoonkuur. Naast de kanker kampt Jos sinds 2003 met tinnitus (oorsuizen). Om dit draaglijk te houden, gebruikt hij dagelijks Rivotril.

Lichtpuntjes Ze trouwden in 2004, Jos volgde al die tijd de hormoontherapie en de waarden bleven min of meer stabiel. In 2008 onderging Jos vol goede hoop een ‘cryo’, een experimentele behandeling waarbij de tumor werd bevroren. Het ‘doodvriezen’ van de kankercellen lukte maar ten dele. Daarna bleek Jos ineens een uitzaaiing te hebben in zijn lies. “Zulk

nieuws slaat je lam”, zegt hij. “We vinden steun bij elkaar in het delen van het verdriet. We zoeken samen lichtpuntjes, en omdat we zo’n fijne relatie hebben, vinden we die ook.” Na deze tegenslag wees een van Antjes’ yogacursisten het stel op MMV. “Ik had al langer het idee dat je met voeding meer kunt”, zegt Antje die met een

Uitzicht

>> 7

In de zomer van 2013 fietsten ze 2.400 kilometer door Europa

>>

macrobiotische leefstijl opgroeide. “Ook de macrobiotiek lost lichamelijke problemen op met voeding.” Er veranderde het een en ander in hun keuken. Er kwam nog meer groente bij. De vegetarische kookboeken ruilden ze in voor de recepten en ideeën uit Uitzicht. Ze bakken nu in kokosboter in plaats van olijfolie en gebruiken veel kurkuma met zwarte peper. De agavesiroop die in plaats van de suiker kwam, ruilden ze in voor stevia. “Onze smaakpapillen pasten zich aan. Voor mij was dat makkelijk, maar Antje houdt erg van chocola en af en toe een croissantje.”

Verslaving Toen Antje Jos leerde kennen, was ze herstellende van een whiplash en kwam zij net in de overgang. “Het waren tien loodzware jaren voor mijn lijf. Dankzij de goede voeding ben ik fit gebleven”, denkt ze. Op tafel ligt Uitzicht opengeslagen bij de recepten. Vanuit de keuken komt de geur van koekjes met appelmoes uit de voorlaatste uitgave de woonkamer binnen. In afwachting van de garing, serveert Antje eerst een restant banaan-amandelkoek bij de koffie. Antje: “Het moeilijkst is het om de suiker te laten staan, maar het laatste half jaar lijkt het eindelijk te lukken na een levenslange verslaving. Het bakken van lekkere alternatieven houdt het leuk.” Jos bakt iedere week brood met een basisdeeg van spelt- en roggekorrels die hij in zakken van vijf kilo bestelt. De korrels worden eerst handmatig geplet in een machine aan de keukenmuur en daarna fijngemalen in de Omniblend, een blender met 3000 watt. Daarna maakt hij er het deeg van. Ook voor het ontbijt plet hij iedere ochtend verse haver. Voor een bord havermoutpap voor hemzelf en muesli voor Antje is hij een kwartier bezig. Naast een supergezond voedingspatroon is beweging een pijler in hun leven. Iedere ochtend begint met een half uur yoga. Jos doet ook nog aan giqong. Wandelen en fietsen is vanzelfsprekend. “Vanwege

8

Uitzicht

de tinnitus ken ik alle stilste routes naar het centrum van Drachten”, glimlacht Jos. In de zomers doen ze lange afstanden. In 2013 legden ze maar liefst 2.400 kilometer af via Denemarken en Zweden naar Berlijn. Op een gewoon zadel kan Jos als gevolg van de bestraling niet meer zitten, maar op een ligfiets is het heerlijk. Deze zomer staat Ierland op het programma. Van het dieet dat ze in het begin nauwkeurig volgden, zijn de scherpe kantjes inmiddels af. Jos meet niet na of het water voor de groene thee tot 80 graden is afgekoeld en hij eet ook wel eens een niet-biologische sinaasappel of banaan van de groenteboer. “Maar nooit een appel, want daar is de schil het belangrijkste”, zegt Jos.“Ik kies ook vaker groente die ik heel lekker vind, maar die minder krachtig is als nutriënt tegen de kanker. Boerenkool vind ik het lekkerst met aardappels.” Dankzij alle inspanningen was zijn psa-waarde vier jaar lang zo goed dat hij zonder hormoontherapie kon leven. Drie jaar geleden was de waarde toch weer naar 34 gestegen. “Het blijft rembaar, maar het blijkt tot nu toe niet te stoppen”, zegt Jos. In de statistieken geldt hij als een ‘kankeroverlever’. “Laten we eens kijken of we vijf jaar verder kunnen komen”, zei de dokter dertien jaar geleden. “De artsen stonden iedere keer paf dat mijn bloedwaardes goed bleven. Kijk, dit is ‘m nou, zegt zo’n professor dan tegen zijn co-assistent: ‘De kankerpatiënt die ieder jaar duizenden kilometers door Europa fietst’.” Een ziekte als kanker moet je van allerlei kanten te lijf gaan, daarvan zijn Antje en Jos overtuigd. Antje: “Jij houdt het veel langer uit dan een ander. Zeker gezien de agressiviteit van jouw kanker. Op een schaal van 0 tot 10 scoort jouw kanker een 9 voor agressie, aldus de dokters.” Jos: “Ik weet zeker dat ik er zonder dieet, beweging en positieve instelling niet meer geweest was. Ik hoop nog jaren op deze manier door te gaan.”

Freelance journaliste Rineke Wisman is eindredacteur van Uitzicht.

in de media TEKST ARJAN VAN LAAR

Uitbehandeld is niet uitgeschakeld

E

r valt niet aan te ontkomen. Ook in de media niet meer. De dood, of beter gezegd het sterven, wordt persoonlijk. Ruimtevaarder Wubbo Ockels, denker des vaderlands René Gude, televisiejournalist Mark Bos, schrijvende journalisten Pieter Steinz, Menno Steketee, Hans Vogels, Albert de Lange: het laatste talkshowtaboe lijkt geslecht. “Het is bijna mode om hierover te praten”, zegt Jeroen Pauw in een van weinige prettige gesprekken over dit thema (3 maart). Zijn gast, muzikant Thé Lau: “Misschien begint het nu wel een beetje overkill te worden. Het moet niet een soort een sleets ding worden.” Op 23 februari had Jinek laten zien hoe sleets het worden kan; met meteen maar drie uitbehandelde journalisten op de bank: “Ik heb er natuurlijk geen ervaring mee, maar ik kan me voorstellen dat je andere prioriteiten gaat stellen.” En: “Hoe lang weet je al dat je terminaal bent?” Humberto Tan brengt het er met het afscheid van Mark Bos (23 april) beter af, maar vergaloppeert zich met de vraag of Bos “al een dag in gedachten” heeft. Of is het effectbejag? Want zijn gast hoopt aldoor op een wonder. Niet voor niets beklom hij half naakt de besneeuwde Kilamanjaro. “Neeee, neu, nee ik weet niet”, reageert Bos geschrokken. “Ik heb wel raardere dingen laten zien; je weet nooit wat ik nog ga doen.” Het tot het einde volgehouden verslag van het leven bestaat minstens sinds de negentiende-eeuwse schrijver Alexander Tolstoj. In het internettijdperk effende Suzanna van de Hunnen de weg voor de facebook- en twittergeneratie. Haar laatste tweets uit mei 2013 staan

nog online: “Dagen ben ik kwijt. Van sommige dagen zijn flarden blijven hangen.“ Op haar website legt ze uit waarom ze de palliatieve behandeling van haar uitgezaaide eierstokkanker staakte: “Ik wil niet dood zijn voordat ik echt gestorven ben.” Daarna overleefde ze haar ‘prognose’ met ruim zes jaar. Parool-journalist Albert de Lange was dat geluk niet beschoren. Hij overleed 24 april. Zijn columns zijn vrij toegankelijk. Hij schrijft: “Het simpelweg staken van de medische behandeling (..) is niet zo gewoon als het lijkt. De heersende cultuur is dat je moet vechten tegen kanker, hele bataljons BN’ers hebben die boodschap erin geramd. (..) weten zij veel over een waardig stervensproces.” Over de moeizame omgang met het verdriet van anderen: “Het is jouw schuld en zij zitten ermee. (..) Men is uit liefde verontwaardigd.” Een van de weinige positieve kanten van kanker is dat het ruimte geeft aan eerlijkheid. Bij Jinek vertelt Bos dat hij wel wist dat er van alles scheef zit in de gezondheidszorg. “Dat is het cynische. Als journalist veeg je die verhalen van tafel. Oud nieuws. Dan gebeurt het jezelf en besluit je te publiceren en dan blijkt dat opeens een he-le-boel mensen aan te spreken. Misschien wel juist omdat het altijd van tafel is geveegd.” Een blije Thé Lau (“in de oncologie is geen enkel getal wat het claimt te zijn”) gaf sinds zijn ‘vonnis’ vier afscheidsconcerten. Hij ziet het zo: “Zolang ik positief ben, kan ik de tumor een beetje voor blijven.” Lau gebruikt “het een en ander” aan “middeltjes”, maar klampt zich daar niet aan vast. “En mocht het helpen dan is dat toch niet het bewijs dat het daar door komt. Vooral niet als je er zoveel tegelijk gebruikt.” Lau rookt ook weer.

Kijk en luistertips? [email protected] Meer over de op 1 mei overleden Mark Bos : mmv.nl | Jinek.kro-ncrv.nl Pauw.vara.nl/gasten/-11 | Suzannavandehunnen.nl | Parool.nl

Uitzicht

9

boekbespreking

Zandloper of

LABYRINT? Worden we gezond oud met de Voedselzandloper? Hopelijk, want de overeenkomsten met de Natuurrijke Keuken zijn groot. Maar de gevestigde orde heeft weinig op met het werk van Kris Verburgh. Een boek dat wel op de wetenschappelijke consensus kan bogen, is het Voedsellabyrint van Jaap Seidell en Jutka Halberstadt. Maar zij verkondigen een beduidend minder blijde boodschap. TEKST ARJAN VAN GRONINGEN BEELD ISTOCK

K Seidell: ‘Is een calorie een calorie?’

ris Verburgh (1986) is een fenomeen. Met zeventien jaar publiceert de Vlaming zijn eerste populair wetenschappelijke boek – over kosmologie. Zijn tweede boek gaat over wetenschap en filosofie en met hetzelfde jeugdige enthousiasme werpt de magna cum laude afgestudeerde arts zich vervolgens op een thema dat zijn speciale belangstelling heeft: voeding en veroudering. Drie jaar na verschijning zullen de basisingrediënten van De Voedselzandloper bekend in de oren klinken: Vervang brood door havermoutpap. Schrap pasta, aardappelen en rijst van de menukaart ten gunste van groenten, fruit, peulvruchten en paddenstoelen. Ruil vlees- en zuivelproducten om voor vette vis en ei. En voor alle bekende soorten snacks komen noten in de plaats en pure chocola van minstens zeventig procent cacao.

Omkeerbaarheid van ziekten Velen geloven dat zo’n samenvatting het overbodig maakt de oorspronkelijke tekst

10

Uitzicht

van bijna 400 pagina’s nog te lezen. Te meer daar het boek en de schrijver meestal ter sprake komt in combinatie met hoofdschuddende voedingswetenschappers, en in één adem genoemd wordt met kwalificaties als hype, onbewezen, gevaarlijk, ja zelfs met kwakzalverij. Een manier van afserveren die bij het doorgewinterde mmv-lid wellicht een belletje doet rinkelen. Maar De Voedselzandloper is terecht 300.000 keer verkocht. En het is de aanschaf nog altijd waard. Minder om de voedingsadviezen – want die komen grotendeels overeen met de Natuurrijke Keuken – dan om het samenhangende geheel. Een inspirerend pleidooi voor een gezonder voedingspatroon, gestoeld op een schat aan wetenschappelijk onderzoek, medische en biologische achtergrondinformatie en eigen ervaring. Huiveringwekkend is zijn beschrijving van het verloop van suikerziekte; hoopgevend de voorbeelden van omkeerbaarheid van ziekten. Neem die Harvard studie, waar

voeding ook kanker kunt krijgen.” En sindsdien werk maakt van een gezonder voedingspatroon.

driekwart van de hartpatiënten na een strenge dieetinterventie geen operatie meer nodig had.

Schijf van vijf Verburgh’s studie van het verouderingsproces (biogerontologie) leerde hem dat voedingsmodellen zoals onze schijf van vijf hopeloos verouderd zijn. Eerder het product van een geslaagde industriëleen landbouwlobby dan van een oprecht streven naar volksgezondheid. Veel, zo niet alle, ‘Westerse’ ziektebeelden zijn feitelijk verouderingsziekten en veroudering is een proces dat ‘metabolisch gestuurd’ wordt. Zieke mensen knappen op van een voedingspatroon à la De Voedselzandloper, gezonde mensen leven langer; is zijn boodschap. Dat zijn betoog overtuigt en tot verandering aanzet, blijkt uit meer dan alleen de oplage. Zo daalde de verkoop van brood met procenten tegelijk. Overtuigender nog: een buurvrouw die het geleende boek terugbrengt met de woorden: “Ik heb nooit geweten dat je van slechte

Helaas heeft het Voedingscentrum (VC) de voorzet van Verburgh niet ingekopt. In plaats daarvan zette het de tegenaanval in. Met grote woorden en vooral kinderachtige kritiek. Volgens de geactualiseerde boekbespreking op de site van het VC zijn “diverse als zodanig gepresenteerde feiten onwetenschappelijk.” Bovendien zouden de adviezen “kunnen leiden tot een onevenwichtig voedingspatroon met een tekort aan belangrijke vitamines en andere voedingsstoffen.” Saillant detail: pas half april 2015 verwijderde het VC – ‘Eerlijk over eten’ – de grofste fouten uit de kritiek. Zoals de bewering dat broccoli volgens Verburgh net zoveel eiwit zou bevatten als biefstuk. Of dat de Voedselzandloper alle zuivel verbiedt; waardoor calciumtekort dreigt: “Je zou dagelijks drie kilo broccoli moeten eten om aan de benodigde hoeveelheid kalk te komen.” Maar wat lezen we op pagina 200 (38ste druk 2013)? “Kaas lijkt een uitzondering te vormen. Hoewel kaas veel verzadigde vetten bevat, verhoogt het niet de kans op hart- vaatziekten. Waarschijnlijk omdat het een belangrijke bron is van vitamine K2.” Waarop een verwijzing volgt naar een onderzoek in Nutrition Metabolism and Cardiovascular Diseases uit 2009. En laat kaas nou tien keer meer calcium bevatten dan melk…

Kersen plukken Referenties naar maar liefst 283 wetenschappelijke publicaties onderbouwen Verburgh’s betoog. Wie de huidige stand van zaken onbevangen beschouwt, kan niet anders dan concluderen dat het roer rigoureus om moet. Of is het precies andersom? Stond zijn mening al vast en zocht hij er de wetenschappelijke bevestiging bij? Dit zogeheten cherry picking – kersen plukken – is een van de vele valkuilen in de wetenschap. Zowel De Voedselzandloper als Het Voedsellabyrint behandelen de beperkingen van het wetenschappelijk bedrijf grondig, en hanteren een tegenovergestelde werkwijze. Seidell en Halberstadt besloten een literatuurlijst achterwege te laten: “Niet uit luiheid, maar

Verburgh: ‘Wie gezond voedsel eet, doet automatisch aan calorierestrictie’ vanuit de overtuiging dat zulke lijsten niet zinvol zijn, want ze zijn nooit compleet en up-to-date.” Het boekje van hoogleraar Voeding en Gezondheid Jaap Seidell en psycholoog/ obesitasonderzoeker Jutka Halberstadt relativeert. Zo is olijfolie goed voor ons, maar een ecologische ramp voor de producerende landen. Diabetes type 2, hart- en vaatziekten en kanker zijn “in essentie stofwisselingsziekten waarbij voeding een belangrijke rol speelt”, maar individualisering en eenzaamheid doen dat ook. Waar Verburgh volledig inzet op de biochemische werking van eten en drinken, hebben Seidell en Halberstadt alle aandacht voor morele, psychologische, omgevingsfactoren. Eetverslaving bestaat bijvoorbeeld. Ongeveer tien procent van de bevolking is het, maar “de voedingsmiddelenindustrie” ontkent het bestaan krachtig. Want wie “willen en wetens verslaafd maakt” en “daarmee de volksgezondheid ondermijnt, zal immers weinig sympathie krijgen van consumenten, rechters en overheden.” Pittige stellingnamen als deze wisselen de schrijvers af met veel nuance. Vooral waar het hun eigen vakgebied betreft: “We weten (..) veel meer niet dan wel.” Wat ze dan wel weten stelt enigszins teleur. Over afvallen bijvoorbeeld. Daar mogen we op weinig meer hopen dan tien procent van het lichaamsgewicht. In zeventig, deels eerder verschenen, columns en een slotwoord wandelt Het Voedsellabyrint langs de grenzen van het vakgebied. Dat levert zeer prettig leerbare tekst op en tal van interessante weetjes, maar voor de blijde boodschap van een geslaagde leefstijlinterventie moet u bij de Voedselzandloper zijn. De Voedselzandloper: ISBN 978 90 351 3758 5 Het Voedsellabyrint: ISBN 978 90 450 2715 9

Uitzicht

11

(advertenties)

®

Samento®:

Buitengewoon krachtige Cat’s Claw Een van de bekendste producten uit de NutraMedix range is Samento,, de TOA-vrije Cat’s Claw uit Peru. Het werd ontdekt door de Ashaninka indianen en kent een traditioneel gebruik. Cat’s Claw staat erom bekend dat het bijdraagt aan het immuunsysteem.

NIEUW nu ook in voordeel! verpakking

TOA-vrije Cat’s Claw betekent dat we garanderen dat het vrij is van Tetracyclische Oxindol Alkaloïden. Gebruiksadvies: twee- tot driemaal daags 20 druppels. Voor meer informatie en advies neemt u contact met ons op: TS Products Gelreweg 9, 3843 AN Harderwijk, NL Tel: 0341-462121 E-mail: [email protected]

jk Het werkt zó natuurli

Samento®, Buitengewoon krachtige Cat’s Claw uit Peru. Gegarandeerd vrij van Tetracyclische Oxindol Alkaloïden (TOA’s). Verkrijgbaar in startverpakking (15ml), in 30ml en in voordeelverpakking (60ml).

!

Gezond en fit met Malsovit 1 PORTIE VEZELMUESLI HEEFT SLECHTS 220 KCAL. EN GEEFT U LANG EEN VERZADIGD GEVOEL GEEN SUIKER, ZOUT OF VET TOEGEVOEGD EEN VOLLEDIGE MAALTIJD VOOR CA 60 EUROCENT

Voel je gezond met heerlijke Malsovit VezelMuesli. De muesli past in een gezonde levensstijl. De vezels, aangevuld met abrikozen, rozijnen en dadels, zorgen ervoor dat u minder snel hongerig wordt. Tussendoortjes zijn dus overbodig. Er is geen suiker, zout of vet toegevoegd en heeft uitsluitend natuurlijke ingrediënten, dus ook geen toegevoegde geur-, kleur- of smaakstoffen. De voordelen van vezels De vezelrijke graanvlokken en zemelen in Malsovit VezelMuesli bevorderen de stoelgang. De plantaardige vezels komen uit haver, tarwe, gerst en suikerbiet.

Deze vezels zorgen bovendien voor een geleidelijke afgifte van glucose aan het bloed. Uw bloedglucose ‘piekt’ hierdoor minder. Cholesterol Malsovit VezelMuesli helpt bij het verlagen van het cholesterolgehalte. Dat komt doordat havervezels de voedingsvezel Bètaglucaan bevatten, die helpt het LDL cholesterolgehalte laag te houden.* Bètaglucaan is ook een krachtig anti-oxidant. Malsovit VezelMuesli is verkrijgbaar in een verpakking van 1 en 3 kilo. Malsovit raadt iedereen aan een gezonde en evenwichtige levensstijl te hanteren.

* Dit gunstige effect wordt verkregen bij een dagelijkse inname van 3 gram Bètaglucanen.

Bestel Malsovit via de website: www.malsovit.nl. U kunt nu ook telefonisch bestellen: 06-427 520 52. 12

Uitzicht

lijf & leden LEDEN VAN MMV VERTELLEN HOE ZE PERSOONLIJK INVULLING GEVEN AAN HET THEMA ‘GEZOND ETEN – GEZOND LEVEN’. TEKST PETRA PRONK BEELD JEANNETTE MOORS

Vitaliteitscoach ‘Als je focust op gezondheid, komt gezond gewicht meestal vanzelf ’, is de overtuiging van Chantal van Gerven (43) uit Eindhoven.

“M

ijn interesse in gezond leven is ontstaan op de middelbare school. Ik snoepte graag: puddingcroissantjes, toetjes, chips en dat resulteerde in overgewicht. Op m’n 17e ging ik bij de Weight Watchers om af te vallen en toen dat gelukt was dacht ik: ‘Dat gaat me nooit meer gebeuren!’ Dat was de eerste stap naar gezond eten. Toen ik aerobic-les gaf, kwam ik veel mensen tegen die wilden afvallen. Aangezien ik de problematiek ken, ben ik daarom gewichtsconsulente geworden.”

Juiste balans “Ik zie mijzelf echter liever als vitaliteitscoach. Ik gebruik geen pakjes, zakjes of supplementen zoals je die in de afslankwereld vaak ziet. Ik geloof in de natuurlijke aanpak: zoeken naar de juiste balans tussen voeding, beweging en ontspanning. Daarbij leg ik de focus niet op gewicht, maar op gezondheid. Als je gezond leeft, komt dat gezonde gewicht meestal vanzelf. Vanuit mijn NLP-achtergrond ga ik ook op zoek naar de oorzaak van het probleem.”

Moermanacademie “Het gedachtegoed van MMV sluit aan bij mijn eigen ideeën over gezonde voeding als basis voor een gezond leven. Ik steek veel op van de artikelen in Uitzicht en van de bijeenkomsten. Mijn cliënten vinden dat ik een heleboel weet over gezondheid, maar hoe meer ik weet, hoe meer ik besef dat ik weinig weet. Daarom heb ik onlangs de Moermanacademie gevolgd. Veel van wat ik ooit gelezen had is nu parate kennis die ik kan gebruiken in mijn werk. Als je weet wat bepaalde voeding in je lichaam doet, is het een stuk makkelijker om iets wel of niet te eten en dat vol te houden. Dankzij die kennis kun je mensen aanspreken op de kracht van het willen. Dan wordt het ‘ik wil dit’ in plaats van ‘dit mag niet’, en dat maakt een wereld van verschil.”

Natuurrijke Keuken “Zowel in mijn werk als privé is de Natuurrijke Keuken het uitgangspunt, aangevuld met vlees en vis. Wat bewegen betreft: ik tennis en verder ben ik vooral in mijn werk lichamelijk actief. Zo werk ik vanuit mijn praktijk in Eindhoven bijvoorbeeld met senioren met fysieke beperkingen. In de toekomst wil ik me ook richten op mensen met kanker. Het lijkt me mooi om iets te organiseren met lotgenotencontact en therapeutisch bewegen op muziek.”

Uitzicht

13

algemene ledenvergadering TEKST RINEKE WISMAN BEELD LEONARD DAVIDS

‘We zijn op de goede weg’ Met tachtig aanmeldingen was de Algemene Ledenvergadering op 25 april in Baarn voor MMVbegrippen goed bezocht. 2014 was een hectisch jaar met memorabele hoogtepunten, zoals het 40-jarig jubileumcongres en de uitgave van de glossy Cornelis, blikt voorzitter Dave Schut terug. Tijdens de ledenvergadering stemden de leden in met de aanstelling van directeur Hans Klaasse voor één dag per week - in eerste instantie voor een periode van twee jaar. Een directeur met ‘verbindende kwaliteiten’ is nodig om de doelstellingen van MMV te realiseren, legde Schut uit. Onder leiding van Klaasse zal de kennis en ervaring van MMV voor de toekomst geborgd worden. Klaasse zal zich actief bezighouden met het vormgeven van

de organisatie, de leden- en fondsenwerving en de activiteiten van de buitendienst. “Er zijn 650 nieuwe leden bij gekomen. Maar we zullen veertigers en vijftigers moeten aantrekken, willen we over 25 jaar opnieuw een jubileum vieren. Ambitie gaat niet vanzelf; daar zullen we hard voor moeten werken”, aldus Klaasse. Enige leden lieten zich kritisch uit over de aanstelling van een directeur, vooral vanwege de salariskosten. De overgrote meerderheid was positief. “Met deze aanstelling zijn we op de goede weg. MMV mag niet verloren gaan”, aldus een lid. “Ik juich aansturing van harte toe”, aldus een ander. Hans Klaasse gaf aan dat hij zijn uiterste best zal doen om de ambities van MMV waar te maken. En hij beloofde: “Als het niet lukt, stort ik het geld dat ik heb gekost terug in de kas.”

Vrouw in het bestuur

Johan Klumpenaar nam afscheid als secretaris van MMV en hij werd met lof ‘uitgezwaaid’ door voorzitter Schut. Hij wordt in het bestuur tijdelijk opgevolgd door Marlie Hillekens, die door de leden tot bestuurslid werd benoemd. Toen Marlie 12 jaar was, werd bij haar moeder niet-behandelbare kanker geconstateerd. Zij was opgegeven door de artsen. Maar nadat zij het Moerman/dieet volgde, leefde zij nog veertig jaar. Dit motiveert Hillekens om zich in te zetten voor MMV. Marlie zal zich vooral bezighouden met sociale media. Op facebook beheert zij een groep onder de naam ‘Eten volgens Moerman’. Totdat er een nieuwe secretaris is aangesteld, neemt ze ook die bestuursfunctie op zich.

14

Uitzicht

RESPECT VOOR COMPLEMENTAIR NOODZAKELIJK

‘We moeten samenwerken FELICITATIES VOOR ZESTIEN CURSISTEN Zestien leden legden op 10 april met goed gevolg het examen af voor de basiscursus van MMV. Een aantal van hen kreeg tijdens de ALV hun certificaat, én een prachtige bos bloemen, uitgereikt. De basiscursus is door MMV ontwikkeld om het gedachtegoed van Cornelis Moerman op de juiste wijze onder de aandacht te brengen. De zestien gecertificeerden willen zich actief gaan inzetten voor de vereniging.

HANS STOOP ERELID Hans Stoop, al tientallen jaren zeer actief binnen de vereniging, trad vorig jaar terug als bestuurslid van MMV. Hij werd bij die gelegenheid door de algemene ledenvergadering benoemd tot erelid, als dank voor zijn jarenlange inzet. Er was toen geen gelegenheid hem de glazen plaquette die bij het erelidmaatschap behoort te overhandigen. Dat gebeurde nu.

ten dienste van de patiënt’ Tijdens de middagbijeenkomst deelde arts Henk Fransen zijn visie op geneeskunde met de MMV’ers. Zijn hoop is een platform waarin regulier en complementair met elkaar in gesprek gaan. Als kind kon Henk Fransen nauwelijks geloven dat ziektes in de middeleeuwen met bloedzuigers behandeld werden. ‘Hoe kwam het dat de mensen daarin vertrouwen hadden?’, vroeg hij zijn moeder. Hij denkt dat kinderen over honderd jaar ook zo verbaasd zullen zijn als ze horen dat dokters anno 2015 kanker bij mensen proberen te genezen “door puur gif in hun lichaam te spuiten.” Na zijn afstuderen als arts in 1985 Fransen zocht hij zijn eigen weg. In de reguliere geneeskunde miste hij de aandacht voor de mens die meer is dan alleen een lichaam. Ook miste hij aandacht voor het zelfhelend vermogen. “De innerlijke intelligentie van het lichaam”, aldus Fransen. “Een chirurg kan de huid van een wond aan elkaar naaien, maar daarna begint het echte werk.” Naast voeding, supplementen en ontgiften heeft hij in de spreekkamer oog voor de ziel van de patiënt, diens denken, voelen, relaties en lichaam. Krijgt het lichaam voldoende zon, beweging, rust?

Niet bewezen onzin Fransen stoort zich aan oncologen die tegen hun patiënten zeggen dat wat ze eten geen verschil maakt. “Volgens de World Health Organisation vermindert het risico van kanker met goede voeding

zestig tot zeventig procent.” Dat is inderdaad geen honderd procent, erkent hij. “Dus het is mogelijk dat er ook mensen zijn die ondanks hun slechte leefstijl 90 jaar worden.” Hij betreurt het dat oncologen complementaire geneesmiddelen vaak gemakkelijk afdoen als ‘niet bewezen onzin’, terwijl ze hun patiënt vervolgens zelf ook een niet bewezen medicijn voorschrijven. “Vijftig procent van de reguliere geneesmiddelen is niet dubbel blind placebogecontroleerd bewezen”, aldus Fransen. Over de recente berichten dat een stof als valeriaan de werking van chemotherapie zou kunnen blokkeren, zou hij graag in gesprek willen met de onderzoekers. “Ik vind het interessant dat zo’n klein stofje zo’n agressieve behandeling kan tegenwerken. Dan lijkt het toch ook goed voorstelbaar dat een andere natuurlijke stof een krachtig positief proces in het lichaam kan faciliteren. Ik hoop op een platform om dit soort dingen openlijk te bespreken.” In januari van dit jaar bracht Fransen een handboek uit voor mensen die reguliere en complementaire behandelingen willen combineren. “Het is noodzakelijk dat reguliere en complementaire behandelaars respect krijgen voor elkaars opvattingen. We moeten samenwerken ten dienste van de patiënt. Bij genezing is steun van je omgeving één van de belangrijkste factoren. Daarom is het belangrijk dat een arts ook patiënten die een natuurlijke weg willen bewandelen niet afvalt.”

Uitzicht

15

natuurrijke recepten

Rauwe

bloemkoolsalade

(4 - 6 PERSONEN) - MOERMANPROOF

Het product op de foto kan afwijken van het recept.

met daslook bloemkoolsalade (4-6 PERSONEN)- MOERMANPROOF

BEREIDING

BEREIDING

1M  aal de bloemkool fijn in de keukenmachine of maak de kool fijn met een rasp. 2 Snijd komkommer, paprika, bosui, appels en abrikozen heel fijn. 3 Meng dit alles samen met de fijngemaakte bloemkool. 4 Overgiet dit alles met de halve citroen en wat kruidenzout. 5 Deze salade is het lekkerst als hij een tijdje in de koelkast heeft gestaan.

1 Smelt de roomboter in de pan. 2 Voeg de 2 rode uien en de kleingesneden knoflook toe en laat alles een beetje smoren. 3 Voeg daarna de kleingesneden bloemkool en de kurkuma plus zwarte peper toe. 4 Meng alles goed met elkaar. 5 Voeg 1 liter water toe, en de takjes peterselie. 6 Na een halfuurtje is alles gaar. 7 Je kunt de groenten in de soep grof houden, maar het is ook mogelijk om de staafmixer erop te zetten. 8 Garneren met fijngesneden daslook.

Tip: s of Ook lekker mdenet verarsuwe eanabrocnacoli! wat fijngesne Weetje! me van t bij de opna es. Olijfolie help/e de a/d /k vitamin

INGREDIËNTEN • 300 g bloemkool • 1/2 rode paprika

• 1/2 komkommer zonder zaad • 2 bio appels • 1 grote bosui • 2 el olijfolie • iets kruidenzout • sap van een halve citroen • 8 kleingesneden ongezwavelde abrikozen

16

Bloemkoolsoep

Uitzicht

ips: In plaats T va je ook bieslonodkanselomoekn.kan Eventueel laat je no verse tijm en rozemagri wat meetrekken. jn INGREDIËNTEN • 1 l kokend water • 2 el fijngesneden daslook • 1 el roomboter • 2 rode uien • 2 tenen knoflook • 500 g bloemkool • stukje verse gember • 1 koffielepel kurkuma en wat zwarte peper • wat takjes peterselie om mee te trekken

Gevulde

chocolade balletjes 25 – 30 BALLETJES - NATUURRIJKE KEUKEN

Pesto van

broccoli

4 PERSONEN - NATUURRIJKE KEUKEN

BEREIDING

BEREIDING

1 S melt de chocolade au bain-marie. Voeg zonodig nog een scheut water toe. 2 Snijd de dadels, vijgen en abrikozen heel fijn en halveer de amandelen. 3 Voeg alle ingrediënten bij de chocolade en en blijf roeren totdat het een kleffe massa is. 4 Zet het mengsel een uur in de koelkast, en maak er dan met de hand kleine balletjes van.

1 Kook de pasta gaar. 2 Doe de zonnebloempitten, fijngesneden broccoli, halve peper, zout en de geelwortel met zwarte peper in de keukenmachine of blender. 3 Maak alles machinaal heel fijn en voeg langzaam de olie toe. 4 Proef of alles goed op smaak is, en voeg zo nodig nog wat paprikapoeder of andere kruiden toe. 5 Schep de pesto door de pasta en garneer met de jonge geitenkaas. Je kunt het geheel ook nog even in de oven zetten.

Uit dit mengsel haal je ongeveer 25 tot 30 balletjes

Tip: ade Dit mengsel isoefdo, ormaader chheoct isol wel niet moermanpr k tussendoortje. een heerlij t het lichaam Chocolade geefost. een bo

INGREDIËNTEN • 150 g bittere chocolade 85 % •

3 grote dadels • 2 gedroogde vijgen • 4 abrikozen • 50 g lijnzaad • 50 g zonnebloempitten • 100 g amandelen • 2 tl kaneel • scheutje water

T Dit recept beipho! ort tot de natuurrijke keuke heerlijk smaken met eenn,raenuwzal schotel van veldsla, paprikakostkomkommer, enz. Kiemen sm , hier ook heerlijk bij. aken INGREDIËNTEN • 300 g kamut of spelt pasta Voor de pesto • 100 g zonnebloempitten • 300 g broccoli • ½ rood pepertje • koffielepel geelwortel met iets zwarte peper • zout naar behoefte • 4 el olijfolie • 100 g geraspte jonge geitenkaas • kopje water

Uitzicht

17

VITAMINE D: DOE UZELF NIET TEKORT

Zoek de

Uit een grootschalig onderzoek onder Rotterdamse kinderen, bleek eind maart dat een derde van hen vitamine D tekort komt. Hoog tijd om de zon in ere te herstellen. TEKST DR. HANS STOOP BEELD ISTOCK

‘G

eneration R’ is een langlopend onderzoek van Erasmus Medisch Centrum naar de groei, ontwikkeling en gezondheid van 10.000 opgroeiende kinderen in Rotterdam, geboren tussen 2002 en 2006. Deze groep wordt gevolgd van de vroege zwangerschap tot de jong volwassen-

heid. Centrale vraag: waarom ontwikkelt het ene kind zich optimaal en het andere niet?

Een van de deelonderzoeken keek naar de vitamine D-status en rapporteerde voor een op de drie kinderen te lage bloedwaarden¹. Een op de twee zelfs bij kinderen van niet-westerse afkomst. Dat verbaast niet. Iedereen kon dit voorspellen. Nu we de cijfers hebben, is het wachten op eventuele gezondheidseffecten. We weten al wel dat een tekort aan vitamine D de ontwikkeling van het afweersysteem beïnvloedt. Daarom geeft de Gezondheidsraad sinds 2012 het advies om kinderen tot vier jaar 10 microgram vitamine D te suppleren; niet Westerse kinderen ook daarna.

ZWAK VERBAND TUSSEN ZONLICHT EN HUIDKANKER

Dr. Hans Stoop is kankeronderzoeker en vaste medewerker van Uitzicht

18

Uitzicht

Huidkanker is de meest voorkomende vorm van kanker. In Nederland krijgen jaarlijks bijna 15.000 mensen huidkanker, van wie ruim 5000 een invasief melanoom⁴. De enige omgevingsfactor die bekend is en die bijdraagt aan een melanoom is zonlicht. Toch kan slechts tien procent van alle gevallen worden toegeschreven aan zonlicht⁵. Huidkanker ontstaat meestal op plaatsen die weinig in de zon komen. Melanoom bij mannen ontstaat het vaakst op de rug, bij vrouwen op de bovenbenen en bij mensen van Afrikaanse afkomst op de voetzolen⁶.

zon op! Als hormoon stuurt vitamine D de groei aan van meer dan dertig verschillende lichaamsweefsels. Verder speelt het een regulerende rol in de calciumopname, nodig voor gezonde botten en tanden. Een andere door de Europese Commissie goedgekeurde gezondheidsclaim: “Vitamine D speelt een rol in het celdelingsproces.” Om precies te zijn zet het de apoptose (geprogrammeerde celdood) in gang. Dat is een essentieel proces in de natuurlijke bescherming tegen kanker. Vitamine D heeft niet alleen een preventieve werking bij allerlei vormen van kanker, het beschermt tevens tegen diabetes, gewrichtsontsteking (artritis), hart- en vaatziekten, multiple sclerose (MS), de ziekte van Crohn en de huidziekte psoriasis. Een ernstig tekort veroorzaakt rachitis (zachte botten) bij kinderen. De volwassen vorm van rachitis heet osteomalacie. Bij deze aandoeningen is het bot zwak en pijnlijk. Tevens kan vitamine D-gebrek spierzwakte en spierkrampen veroorzaken.

Irrationele angst Jammer dat het opheffen van tekorten vooral wordt gezocht in supplementen. Want aan de oorzaken is veel te doen. ‘D’ is een bijzonder geval. Uit ultraviolet licht kan onze huid er meer van produceren dan via voeding(suppletie) mogelijk is. Om die reden wordt het ook wel het zonlichtvitamine genoemd.

Maar bij de zon denkt men, dankzij de campagnes, direct aan huidkanker. Terwijl zonlicht ons juist tegen chronische ziekten beschermt. We zijn zo bang gemaakt dat veel mensen liever helemaal uit de zon blijven. Dat is overdreven, ook gezien het zwakke verband tussen zonlicht en huidkanker (zie kader ‘Zwak verband tussen zonlicht en huidkanker’). Auteur en medisch onderzoeker Oliver Gillie vindt dat we dagelijks wel 50 tot 100 microgram vitamine D nodig hebben. Zwangere en borstvoedende vrouwen zelfs nog meer². Dergelijke hoeveelheden zijn niet uit voeding te halen. Gillie voert daarom campagne voor een verstandiger omgang met zonnebaden. De huidige Britse richtlijnen voor veilig zonnen zijn doorgeschoten, vindt hij. Ze zijn vrijwel hetzelfde als die in Australië, dat voor de helft in de tropen ligt.

Oliver Gillie’s zonadvies: • Ga midden op de dag de zon in. • Stel zoveel mogelijk huid aan de zon bloot. • Voorkom verbranding! • Gebruik crème alleen als verbranding dreigt; een kleurtje is gezond. In voedsel voorkomende D-vitaminen zijn cholecalciferol (D3), afkomstig van dierlijke bronnen en het plantaardige

GOED OM TE WETEN: Vrouwen met borstkanker en een vitamine D-tekort, overlijden tweemaal zo vaak aan hun ziekte als patiënten met hogere vitamine D-waarden³. Hoge vitamine Dwaardes kunnen de verdere groei en uitzaaiing van de tumoren stoppen door 100 microgram per dag kan al levensreddend werken. Mcg, µg of IE? Hoeveelheden vitamine D worden uitgedrukt in microgram; afgekort: µg of mcg. Dit is een miljoenste deel van een gram. Omrekenen naar internationale eenheden (IE) of International units (IU) kan door microgram met veertig te vermenigvuldigen. Adequate inname (AI) en aanbevolen dagelijkse hoeveelheid (ADH) komen in de praktijk nagenoeg overeen. In Nederland bedraagt deze voor bijna iedereen tien microgram vitamine D en twintig mcg voor 70-plussers. Duitsland, Oostenrijk en Zwitserland hanteren een AI van 20 mcg voor de leeftijden van één tot zeventig. De aanvaardbare bovengrens (AB) stelt De Gezondheidsraad vanaf vier jaar op 100 mcg per dag. Inname voorspelt geen serumwaarde. Meten is weten. Vitamine D in het bloed wordt uitgedrukt in nmol/l 25(OH)D. De Gezondheidsraad hanteert een ‘wenselijke’ vitamine D-status van hoger dan 30 nmol/l. Duitsland, Oostenrijk, Zwitserland, de VS en Canada hanteren een waarde van hoger dan 50 nmol/l . Een waarde tussen 80 – 150 is optimaal. Informeer dus naar het getal als de dokter zegt dat uw serumwaarde ‘goed’ is. En besef dat elke meting een momentopname is.

Uitzicht

19

>>

>>

ergocalciferol (D2) uit paddenstoelen. Met uitzondering van vette vis als zalm, makreel en sardientjes en een beetje in lever en zuivel, bevat maar weinig natuurlijke voeding vitamine D3. Blijft over de zon als natuurlijke bron. Het ultraviolette licht daarvan vormt in de huid D3 uit een afgeleide stof van cholesterol – 7-dehydrocholesterol. Vitamine D3 is een previtamine. Want het wordt pas actief na omzetting in de lever tot calcidiol (25-hydroxyvitamine D3 afgekort 25(OH)D) en vervolgens tot calcitriol (1,25-dihydroxyvitamine D3) in de nieren. Over de tijd die nodig is om zonlicht om te zetten naar vitamine D, is geen

algemeen advies te geven. Het gecompliceerde proces hangt af van vele factoren en is bovendien moeilijk meetbaar. Geheugensteuntje: de aanmaak heeft voornamelijk plaats als u langer bent dan uw schaduw. In tegenstelling tot suppletie, is een overdosis door zonlicht niet mogelijk. Het lichaam activeert alleen wat het nodig heeft.

Nieuws onder de zon? Aan onze leefstijl is ongelofelijk veel veranderd. Onze voorouders leefden en werkten massaal op het land. Men verplaatste zich te voet of te paard en had men eens tijd voor ontspanning dan gebeurde ook dat buiten. Kinderen

RACHITIS EN DE LEVERTRAANGENERATIE Onder de arbeiders van Groot Brittannië ontwikkelde rachitis zich in de loop van de Industriële Revolutie tot een serieus probleem. In Nederland stond het daarom bekend als de Engelse ziekte. Rachitis is het gevolg van een gebrekkige mineralisatie van het skelet door een onvoldoende beschikbaarheid van calcium en vitamine D. Onder normale omstandigheden compenseren de bijschildklieren een lage beschikbaarheid van calcium door hormonen te produceren en de metabolisering van vitamine D te activeren. Dit bevordert de opname van calcium uit voeding en beperkt de uitscheiding ervan via de nieren. De dagelijkse lepel levertraan waar de naoorlogse generatie mee opgroeide, dankt zij aan Sir Edward Mellanby. Hij voerde honden havermoutpap en bezorgde ze aldus rachitis. Tegen 1920 wist hij zijn proefdieren te genezen met levertraan. In Amerika ontdekten Mc Collum en Davis kort daarop dat levertraan ontdaan van vitamine A rachitis ook genas. Een vierde, nog niet ontdekte vitamine moest daar de oorzaak van zijn. Vandaar de letter D. De Oostenrijks-Joodse kinderarts Kurt Huldschinsky werd in deze periode voor de Nobelprijs genomineerd wegens zijn ontdekking dat rachitis ook met UV-licht te genezen viel. Een internationale zoektocht resulteerde halverwege de jaren dertig in de opheldering van de chemische structuur van vitamine D. Het zou nog tot de jaren zeventig duren voor duidelijk werd hoe de omzetting verloopt van vitamine D in calcidiol en calcitriol. Onderzoek naar invloed van vitamine D(-tekort) op spierzwakte en het immuunsysteem is nog in volle gang.

liepen naar school, speelden buiten en hielpen op het land. Van tekorten was ’s zomers geen sprake en met een flinke reserve ging men de winter in. Tegenwoordig hoeven we de mouwen nauwelijks nog op te stropen, we werken binnen. En gaan daar met het OV of de auto heen. Ook de vrije tijd besteden we grotendeels binnen. Zelfs sport. We lopen, rennen, fietsen en roeien in de sportschool en zwemmen gebeurt overdekt. Allerlei apparaten kluisteren ons aan huis. Televisie, computer, airco, wasmachine, droogtrommel en koelkast: we hoeven de deur niet meer uit. Voedsel halen we met de auto uit de supermarkt en ga zo maar door. In het begin van de vorige eeuw was de inzet van zonlicht als medicijn heel gebruikelijk. Artsen stuurden hun patiënten naar kuuroorden. Denk aan het Kurhaus in Scheveningen. Zuidelijker gelegen landen als Duitsland, Oostenrijk, Italië en Portugal kenden naast vele kuuroorden ook sanatoria. Vaak schitterend gelegen in de bergen. De ongerepte natuur, frisse berglucht, beweging, een gezond dieet en vooral zonlichttherapie zag men destijds als belangrijke voorwaarden voor genezing. Terug naar Generation R. Buitenspelen en gezonder eten blijken inderdaad bij te dragen aan hogere serumwaarden. Positief aan de Rotterdamse studie is dat vitamine D nu echt meetelt. Het wordt zelfs erkend al een belangrijke factor binnen het functioneren van ons afweersysteem. Nu wordt dat meer wetenschappelijk bekeken en gerapporteerd. In het verleden leidden waarnemingen en ervaring intuïtief tot een behandelplan. Inmiddels snappen we de wetenschap achter die genezingen. Net als bij Cornelis Moerman. Referenties 1. Voortman T 2015; 2. Gillie O. Sunlight robbery: Vitamin D and public health. Jaarlijkse Caroline Walkerlezing, 16 november 2010, Kensington Town Hall, Londen; online op: www.healthresearchforum.org.uk/reports/public_health.pdf; 3. Mohr 2014; 4. Nederlandse Kankerregistratie 2014; 5. Haller et al. http://www.cancernetwork.com; 6. Rivers 2004; Crombie 1979.

20

Uitzicht

boekbespreking TEKST MARLIE HILLEKENS

‘EEN PRETTIG, PRAKTISCH EN PRACHTIG BOEK’ Het Gezonde Lifestyle Eet- en Adviesboek is ‘geen kookboek, maar een prettig, prachtig en praktisch eet- en adviesboek’, aldus de schrijvers Gert Schuitemaker en Jac. van Dongen. Marlie Hillekens onderzocht of die bewering klopt. Het boek staat vol interessante wetenswaardigheden over onze voedingsgewoonten en veelgebruikte voedingsmiddelen. Een en ander gerangschikt in de hoofdstukken Ontbijt, Lunch en Diner.

Ontbijt Begin de dag met een glas mineraalwater om het vochtverlies van de nacht zo snel mogelijk te compenseren, aldus de schrijvers. Daarna neem je - voorafgaand aan het ontbijt - eerst een uitgeperste grapefruit (pas op bij medicijngebruik, omdat grapefruit de werking daarvan kan beïnvloeden!). Het ontbijt is uiteraard zonder gesuikerde ontbijtgranen, vleeswaren en jams. De schrijvers verwijzen naar onderzoeken die aantonen dat ontbijten goed is voor je gewicht, geheugen, je concentratie en je gebit. De ontbijtaanrader uit het boek is het onder MMVleden welbekende Budwig-papje! Informatief is de uitleg over de voordelen van roomboter tegenover margarine. Ook leer ik wat het woord ‘rinse’ aan appelstroop toevoegt, dat frambozen tien keer meer beschermende antioxidanten bevatten dan tomaten en dat frambozen de productie van moedermelk bevorderen. Het klinkt mij een

Gezonde Lifestyle Eet- en Adviesboek door Gert Schuitemaker en Jac van Dongen, uitgeverij Ortho Communications & Science BV, ISBN nr: 978-9076-161-945, softcover – 362 bladzijden. Prijs: € 29,50

stuk gezonder in de oren dan het bruin bier dat de vroedvrouw mij indertijd adviseerde.

Lunch Op zoek naar gezonde alternatieven voor de traditionele Hollandse boterhammen-met-kaas? Je vindt tips in dit hoofdstuk, zoals bijvoorbeeld de Bento-box. Deze Japanse box kenmerkt zich door verschillende compartimenten, waardoor je voedselwaren kunt scheiden. Dus lunch meenemen? Go Japanese! In Japan wringen moeders zich in bochten om hun spruit de meest originele inhoud mee te geven naar school. Via Google vind je prachtige foto’s van kunstzinnig gevulde bento-boxen. In dit hoofdstuk staat ook informatie over de medicinale werking van voeding. Wat je eet, is bijvoorbeeld van invloed op de narcose tijdens een operatie. Het blijkt raadzaam om in de week voorafgaande aan een operatie groenten uit de nachtschadefamilie te vermijden. Wortelsoep is voor jong en oud een aanrader; de zure oligosacchariden in de soep komen overeen met de prebiotisch werkzame oligosacchariden in moedermelk. Grappig is dat de schrijvers twee recepten geven; een zoetere variant voor junioren en een pittiger variant voor senioren.

Diner Wist je dat zuurkool een Chinese vinding is? En dat je een kruidentuin ook verticaal kunt aanleggen (bij gebrek aan tuin of balkon)? Dit 194 bladzijden bevattende hoofdstuk geeft veel informatie over vis, zout, (blad)groenten, paddenstoelen, quinoa, couscous en nog veel meer. Zo lees ik bijvoorbeeld dat walnoten en cashewnoten van invloed zijn op de regulering van de bloeddruk. Als laatste recept wordt er een afgeslankte en gezondere versie van de beroemde Poire belle Helene beschreven; een peer op sinaasappel-gembersaus, overgoten met gesmolten chocolade. Het boek eindigt met een overzicht van voedingsmiddelen die vitaminen en mineralen in hoge concentraties bevatten. Mijn conclusie? De schrijvers hebben niets teveel gezegd: het is inderdaad een prettig, prachtig en praktisch eet- en adviesboek. Boordevol tips voor het hele gezin, zeker ook voor kinderen, en van ’s morgens vroeg tot ’s avonds laat. Meer dan een kookboek is het een lees-, kijk- en leerboek. Het enige minpuntje is dat niet alle informatie uit het boek aansluit op de principes van het Moermandieet of De Natuurrijke Keuken.

Uitzicht

21

interview Microteler en toekomstdenker Rob Baan:

‘JE VOEDSEL IS

je weerstand’

Rob Baan teelt microgroenten die barsten van de voedingsstoffen. Met zijn bedrijf KoppertCress hoopt de ondernemer uiteindelijk bij te dragen aan een betere volksgezondheid. “Met de juiste trigger is ons lichaam in staat zelf medicijnen aan te maken.” TEKST MATILDE NEWMAN BEELD KOPPERTCRESS

De stand van KoppertCress is een buitenbeentje op de Horeca Vakbeurs Horecava. De paar vierkante meter met kleine groene plantjes van Rob Baan zijn zó ’n groot contrast met de rest van de beurs vol frituurpannen, ovens en pizzastenen dat je er bijna overheen kijkt. “Verschrikkelijk, al dat vette voedsel”, zegt Rob Baan. “Ik word

‘Het uitgangspunt moet zijn dat je gezonder uit een restaurant komt dan je erin ging’

22

Uitzicht

misselijk bij het idee dat ik het op zou moeten eten.” Baan staat er met een missie. De ondernemer breekt al jaren een lans voor meer focus op betere voeding. Ook in de horecabranche. Koks moeten volgens hem gezonder koken en meer doen met groenten en fruit. Zijn streven? Gerechten die voor tachtig procent bestaan uit planten en twintig procent dat komt ‘van iets dat rent, zwemt of vliegt’. Baan: “De mens is gemaakt om planten te eten. We zijn niet geboren met een speer in onze hand om een hert of een koe te vangen. Als we in de natuur zouden zijn zonder gereedschap, aten we vooral plantjes en af en toe een konijn of een vis. Als je dat bedenkt, is het toch raar dat we nu massaal zóveel vlees consumeren?”

Kiemplanten Planten zijn de belangrijkste voedselbron, volgens Baan. In planten zitten stoffen, zoals vitamines en antioxidanten, die belangrijk zijn voor de bescher-

ming van het lichaam tegen virussen en bacteriën. Je kunt planten gericht inzetten om je weerstand op te bouwen. Sterker nog: “Je houdt je lichaam in conditie met de juiste voeding. In die zin is je voedsel je weerstand. Cornelis Moerman was zijn tijd ver vooruit met zijn behandeling van kanker.” Ruim twintig jaar reisde Baan voor een bedrijf in gewasbeschermingsmiddelen, zaden en tuinbouwoplossingen de wereld over en zag de heilzame werking van planten in verschillende culturen. Hij raakte ervan overtuigd dat ons lichaam met de juiste trigger zelf in staat is medicijnen aan te maken. Als voorbeeld noemt hij sulforafaan, een stofje dat voorkomt in broccoli. “Het lichaam ervaart dit stofje als niet prettig en reageert erop door andere stoffen aan te maken die weerstandverhogend zijn.” In 2002 nam Baan een kwekerij over van één van zijn klanten, Gerrit Koppert. Met dit bedrijf KoppertCress teelt Baan exclusieve microgroenten (‘cressen’),

kiemplantjes van vingergrootte die vol zitten met goede voedingsstoffen. Een wetenschappelijk medewerker van KoppertCress legt uit hoe dit werkt: “In broccolikiemen (‘BroccoCress’) zitten vaak dezelfde hoeveelheid bioactieve stoffen - zoals sulforafaan - als in de volwassen plant. In de kleine kiemplant is dezelfde hoeveelheid echter veel geconcentreerder aanwezig. Wie tien BroccoCressen eet, krijgt als het ware de bioactieve stoffen van tien hele broccoli’s binnen. Omdat de bioactieve stof nog in zijn natuurlijke omgeving is, namelijk in de plant, wordt deze beter door het lichaam opgenomen.” Baan: “Op het gebied van broccoli zijn er al meer dan 800 onderzoeken, die in het laboratorium en op dieren aantonen dat het werkt tegen bepaalde ziektes.”

Gezonde horeca Koks, cateraars en gastronomen verwerken de cressen als decoratie of als extra smaak. Zij behoren tot Baans clientèle.

Juist in deze branche valt gezondheidswinst te behalen. Baan: “Wist je dat het woord restaurant afgeleid is van het woord restaureren? Als je er vroeger flink op los had geleefd, ging je naar een restaurant om te herstellen. Dat zou nú ook het uitgangspuntmoeten zijn: dat je gezonder uit een restaurant komt dan je erin ging.” Baan is betrokken bij Dutch Cuisine, een platform van koks en telers dat de Nederlandse eetcultuur regionaal, nationaal en internationaal op de kaart wil zetten. Het gaat om een nieuwe Nederlandse keuken met verse groenten in de hoofdrol (tachtig procent) en vlees en vis in een bijrol (twintig procent). “Het ideaal is dat koks al tijdens de opleiding leren koken volgens dit principe, zodat er een nieuwe generatie ontstaat die een gezondheidsbeweging gaat vormen binnen de horeca. Op verschillende ROC-opleidingen in Nederland geven meester-koks inmiddels les op deze manier.”

Ook de overheid moet hierin zijn verantwoordelijkheid nemen. Het ministerie voor Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit zou zich meer bezig moeten houden met volksgezondheid. ”Het ministerie van Economische Zaken is nu indirect verantwoordelijk voor voedsel waar mensen ziek van worden, het ministerie van Volksgezondheid moet dit weer repareren.” Dat kan efficiënter, betoogt hij. “De totale kosten voor gezondheidszorg zijn zo’n 93 miljard per jaar. Met preventie kan je daar zo 20 miljard op besparen. Daarmee voorzie je heel Nederland van gratis groenten en fruit.” Wat hem betreft begint de omslag al op de lagere school met voeding als vak. “We leren jonge kinderen al vroeg dat paracetamol helpt tegen hoofdpijn, maar wat groenten voor je lichaam doen, dat leren ze niet. Met onderwijs over voeding zijn ze voorbereid op de tienerjaren waarin gezonde keuzes vaak het allermoeilijkst zijn.” In het voortgezet, middelbaar en hoger onderwijs horen ook voedingslessen, vindt hij. “Tijdens de studentenfase die vaak gepaard gaat met een ongezonde leefstijl kunnen ze dan teruggrijpen op kennis die ze anders alleen horen van hun oma. Bijvoorbeeld dat je spruitjes eet in de winter, omdat het helpt tegen verkoudheid.”

Tijdsgeest Dan de artsen nog. Welke rol ziet hij daarvoor weggelegd? Baan zucht. “Artsen weten niks van voeding. Je hebt een opleiding voedingstechnologie en zelfs een opleiding diervoeding, maar een opleiding mensenvoeding bestaat niet. De dokter vraagt niet naar je eetpatroon en adviseert niet hoe je dat kunt verbeteren. We betalen de dokter wél voor medicijnen, maar de boer niet voor kennis en producten die onze gezondheid onderhouden. Artsen moeten zich gaan bekwamen in dit onderwerp en hun verantwoordelijkheid nemen.” “Ja, ik ben een idealist, maar ook een realist. Het moet anders en het kan anders. Soms zeggen mensen tegen mij: je hebt je tijd mee, er is nu zóveel aandacht voor, maar dan word ik boos. Ik ben de laatste twintig jaar bezig geweest met het máken van deze tijd. Ik hoop dat de ontwikkelingen vanaf nu sneller gaan.”

Uitzicht

23

O info PE o N pl DA eid G ing :2 e 0 n ju ni

(advertenties)

academie gastronomie landgoed

Voed je inspiratie en verruim je inzicht Opleidingen natuurvoeding over aarde, voeding en gezondheid kraaybeekerhof.nl

FONTEIN DEWaterzuiveringsystemen

Een eigen van

bron

zuiver water in

Word lid

huis

van MMV!

Voor slechts 32,50 per jaar:

Voor service & info bel: 0524-291106 www.defontein.eu 24

Uitzicht

• • • •

Krijgt u tien nummers van Uitzicht Ontvangt u 25% korting op supplementen Steunt u de complementaire sector Kunt u deelnemen aan verenigingsactiviteiten

column TEKST DR. GERT SCHUITEMAKER

DUURZAAMHEID? GOED VOOR MARKETINGPRAATJES

D

uurzaamheid is een groot goed. Iedereen heeft er wel een beeld bij, maar dat is bepaald niet uitgekristalliseerd. Daarvoor is het nog een te jong begrip. Het is ongrijpbaar. Dit geeft ieder de mogelijkheid om het vorm te geven (te kneden) zoals dat het beste uitkomt. Ofwel: het begrip ‘duurzaamheid’ leent zich ook bij uitstek voor marketingdoeleinden. Bijvoorbeeld als marketinginstrument: bij voorkeur in een ‘geglobaliseerde context’, abstract en ver van ons bed. Aan gebruik van het begrip ‘duurzaamheid’ is voor mij een belangrijke voorwaarde verbonden. Namelijk dat het ‘duurzame’ product bijdraagt aan de duurzaamheid/ gezondheid van de mensen. Sigaretten zijn daarom per definitie niet duurzaam, hoe duurzaam sigarettenfabrikanten in hun marketing en reclame hun product wel niet hebben proberen af te schilderen. Unilever liet in 2008 trots weten veel te hebben geïnvesteerd in het verbeteren van veel voedingsmiddelen. Maar liefst 16.000 producten zijn onder de loep genomen, wat wereldwijd moest resulteren in een vermindering van 15.000 ton transvetten, 10.000 ton verzadigde vetten, 2.000 ton zout en 10.000 ton suiker. Een goede ontwikkeling, maar ondertussen: vermindering ten opzichte van de producten die jarenlang als gezond zijn aangeprezen. Ons is wijsgemaakt dat we zouden afvallen van de lightproducten, de vetarme producten, terwijl met geen woord werd gerept over de hoeveelheid suiker die werd gebruikt om het product toch wat smaak te geven. Zout is ook zo’n lekkermaker, zoals in soep uit blik. Zout is ook in de ban gedaan.

sors McDonald’s en Coca-Cola aan het werk gaan, de laatste al sinds 1928. Juist bedrijven met bedenkelijke producten voor de gezondheid willen graag geassocieerd worden met activiteiten die juist een positieve uitstraling hebben. In 2012 trok Unilever zich volledig terug uit de topsport om zich te storten op ‘duurzaamheid’. Tot dat jaar was het bedrijf sponsor van NOC*NSF. Sinds 2005 had het in zijn reclame ‘sport gekoppeld aan bewegen en gezondheid’. Met groot succes, volgens Unilever zelf. Tegelijkertijd werd aangekondigd dat Unilever zich ging profileren op duurzaamheid en gezondheid. Dit valt geheel binnen de ‘missie’ van Unilever om ‘vitaliteit toe te voegen aan het leven’. Maar of de motieven zo edel zijn als Unilevermedewerkers ons willen doen geloven? Onder de kop ‘Unilever leert China ijsjes eten’ vindt een Unilever topman dat de inwoners van de opkomende markten nog veel te leren hebben. Hij zei: ‘Onze grootste taak is mensen te leren om ijs te eten’ (NOS-nieuws, 2010; http://bit. ly/1o8g8c4). Duurzaamheid van producten is voor mij heel simpel en concreet in de eerste plaats of ze goed zijn voor mijn eigen lichaam en gezondheid.

‘Duurzaam’ Uniliver leerde Chinezen ijsjes eten

Het nog kneedbare begrip ‘duurzaamheid’ is een prachtig marketinginstrument. Waar doet me dat aan denken? Topsport. We zien met de Olympische Spelen hoe hoofdspon-

Uitzicht

25

(advertenties)

MAGNESIUM BISGLYCINAAT POEDER Een zeer goed opneembare vorm van Magnesium

VASCU-VITAAL®

Een methode om uw bloedvaten schoon te houden Naast de huidige samenstellingen is er nu de nieuwe samenstelling voor Vascu-Vitaal®. Ontwikkeld op basis van de nieuwste inzichten voor vitamines, fytotherapeutica, mineralen en anti-oxidanten.

MAGNESIUM BISGLYCINAAT POEDER | 227 GRAM

Te bestellen bij De Roode Roos B.V. onder vermelding van productnummer 8025

NIEUWE SAMENSTELLING

• Draagt bij aan hersen- en zenuwfuncties • Ondersteunt de werking van de spieren en het zenuwstelsel • Vermindert vermoeidheid

De nieuwe samenstelling is gebaseerd op twee hoofd-ingrediënten: fytosterolen en rutosiden. Deze ingrediënten worden aangevuld met magnesium, foliumzuur, alpha-liponzuur, vitamine K2 en crataegus extract.

TOPKWALITEIT VOEDINGSSUPPLEMENTEN MET EEN GEZONDE PRIJS

Oligo Pharma BV, Kerklaan 2, 1211 PP Hilversum Tel. (035) 624 46 71. Fax: (035) 624 46 72 www.oligo-pharma.com email: [email protected]

VitOrtho, exclusief distributeur van NOW Foods-voedingssupplementen | www.vitortho.nl

PROSTECTAN – voor een sterk immuunsysteem om de gezondheid te beschermen.

NIEUW!

LIPOSOMAAL VITAMINE-C EINDELIJK LIPOSOMEN DIE HET "ECHT" DOEN. GEGARANDEERD HOGE OPNAME !!!

EEN KWALITEITSPRODUCT VAN

PROSTECTAN

LIBITROX Voor meer Informatie: medpro Holland B.V. FÜR DEN GANZEN www.med-pro.org

26

Uitzicht

Weitere Informationen: medpro Holland B.V. Dorpsstraat 182 3925 KG Scherpenzeel Niederlande Tel. +31-33-2867642 Fax +31-33-2867647 www.med-pro.org [email protected]

Tel.: +31-33-2867642 Fax: +31-33-2867647 MANN [email protected]

CURESUPPORT BESTELLEN BIJ: WWW.NATURALSUPPORT.NL

kruidentuin TEKST PETRA PRONK INHOUD MARRY FOELKEL, KRUIDENDESKUNDIGE, WWW.MARRYS.NL

HERDERSTASJE ONMISBAAR IN ‘VROUWENTHEE’

Het herderstasje is afkomstig uit de beroemde familie van de kruisbloemigen waar ook waterkers, boerenkool en broccoli toe behoren. Het kruid duikt vaak op bij prehistorische vondsten, bijvoorbeeld in de maag van de man van Tollund, een veenlijk van enkele jaren voor het begin van onze jaartelling. Het stelt weinig eisen aan zijn ondergrond en komt daardoor overal ter wereld voor, behalve in de woestijnen.

zaaddoosjes met de vorm van de tas die herders vroeger droegen in het veld. In de volksmond staat het kruid ook bekend als lepeldiefje of bloedkruid.” Die laatste naam verwijst naar zijn belangrijkste werking: bloedstelpend. “In de Eerste- en Tweede Wereldoorlog werd het bloedkruid op grote schaal gebruikt om bloedingen te stelpen, ook inwendige bloedingen”, vertelt Marry. “Ook werd het gebruikt bij bevallingen om nabloedingen te stoppen. Vanwege de samentrekkende werking op de baarmoeder mag het beslist niet gebruikt worden bij zwangerschap. Verder reguleert het de bloeddruk, zowel bij hoge als bij lage bloeddruk is het te gebruiken.”

“In het Latijn klinkt de naam als een strofe uit de Pastorale van Beethoven”, zegt Marry Foelkel enthousiast. “Capsella bursa pastoris. De plant dankt zijn naam aan de gelijkenis van de hartvormige

Ontstekingsremmend Het herderstasje is daarnaast interessant als tonicum voor het bekken, aldus Marry. “Het werkt ontsmettend en ontstekingsremmend voor blaas en nieren.

Het ranke herderstasje is een goede bekende in graslanden en akkers. Een fragiel bloemetje met onverwacht sterke geneeskrachtige eigenschappen is een vast ingrediënt in Marry’s vrouwenthee. “Het hele onderlichaam heeft er baat bij.”

De samentrekkende werking maakt dit kruid ook geschikt om aambeien aan te pakken. Ook helpt het tegen overvloedig bloedverlies tijdens de menstruatie. Het hele onderlichaam heeft er baat bij. Daarom is het een vast onderdeel van mijn ‘vrouwenthee’.” Het herderstasje beval veel aminozuren (arginine, glutaminezuur, leusine, methionine, proline en acetylcholine) en flavonoïden (rutine en quercitine), calcium, kalium en vitamine C. In 100 gram blad zit meer dan 100 mg vitamine C. “Je kunt de jonge topjes eten als ze nog zacht zijn. De smaak ervan lijkt een beetje op die van rucola. Ook de wortel met zijn gemberachtige smaak is van toegevoegde waarde. Gedroogd heeft het herderstasje een mosterdachtig aroma. Het geeft een pittige toets bij spinazie, paddenstoelen, dipsaus en kruidenzout.”

RECEPT

BROODPASTA INGREDIËNTEN 1 handvol verse toppen van het herderstasje | 1 el zaden | 1 tl honing1 | el citroensapSnufje rots- of zeezout | (Eventueel een ½ advocado)

1 2 

 aak eerst de zaden in een vijzel fijn, en daarna de toppen M en andere ingrediënten. Meng alles door elkaar en klaar is de broodpasta. Meng er eventueel een halve avocado door om het smeuïg te maken.

Uitzicht

27

vraag

& antwoord

In deze rubriek gaat een team van ervaren artsen in op de meest uiteenlopende medische vragen, of vragen over voeding en/of suppletie.

MAAGBESCHERMER SLIKKEN? Mijn man (82) heeft glaucoom en moet behalve het druppelen van beide ogen (twee keer per dag) `s morgens na het ontbijt een zakje carbasalaatcalcium opgelost in water innemen. Verder neemt hij geen medicijnen. De huisarts adviseert nu ook een maagbeschermer i.v.m. de inname van carbasalaatcalcium. Is dat nu echt nodig? ANTWOORD:

Heeft u een vraag? Formuleer die dan zo concreet mogelijk en stuur deze naar de redactie van Uitzicht. Via e-mail: [email protected] of naar het postadres van de redactie: Hof van Azuur 30, 2614 TB Delft. Schriftelijk gestelde vragen worden uitsluitend in deze rubriek beantwoord en niet in een persoonlijk schrijven. Heeft u dringende persoonlijke vragen? Belt u dan met onze infolijn (088) 24 24 240 (ma-vr 10.00 17.00 uur; ma-avond van 19.00 - 21.00 uur).

Drs. Roland Lugten, arts: ‘Carbasalaatcalcium is een geneesmiddel bij pijn, ontsteking en koorts, maar wordt ook gebruikt in een dosering van 38 -100 mg om samenklonteren van het bloed te voorkomen. De werking bij trombose berust op het remmen van het samenplakken van de bloedplaatjes. Omstreeks 2000 BC gebruikten Assyriërs en Egyptenaren een brouwsel van wilgenbladeren en wilgenbastextract tegen pijn en ontsteking. Maar het extract smaakt bitter en ook in die tijd lag het al slecht op de maag. In 1949 is door Arthur Eichengrün acetylsalicylzuur ontdekt, de werkzame stof uit de wilg gemodificeerd voor zo veilig mogelijk gebruik. 0,1 -1 procent van de gebruikers (1,1 miljoen) krijgt last van bijwerkingen in de maag. De irritatie van de maag uit zich veelal in zuurbranden, maagpijn en misselijkheid. Uit onderzoek blijkt dat de bijwerkingen in de maag niet het gevolg zijn van beschadigd maagslijmvlies, maar van een verminderde aanmaak van het maagslijmvlies. Of het nodig is om een maagbeschermer te gebruiken hangt al van meerdere factoren. Bij uw man is zijn leeftijd de enige indicatie. Bij andere indicaties zoals een maagzweer in het verleden, het gebruik van pijnstillers, andere tromboseremmers, prednison, antidepressiva en spironolacton maken het nood-zakelijk om een maagbeschermer erbij te nemen. Als uw man klachten heeft van het gebruik van carbasalaatcalcium kan deze bijwerking ook voorkomen worden door het middel te nemen met wat voedsel en een glas water of melk. En vermijd scherpe spijzen of andere voedingsmiddelen die de maag kunnen irriteren. Voorzichtigheid is geboden met gelijktijdig gebruik van OPC, taurine, knoflook, ginkgo biloba, niacine en vitamine E. Al deze stoffen hebben bij een hoge dosering een versterkende werking op bloedverdunning. Door carbasalaatcalcium kan een tekort ontstaan aan kalium, foliumzuur en vitamine K. Hoewel vitamine C het maagslijmvlies kan beschermen, kan een dosis hoger dan 1000 mg de werking van carbasalaatcalcium weer versterken. De kans op trombose wordt verminderd door een gezond voedingspatroon met veel vis, voedingsvezels en verse groente, omdat deze veel omega-3-vetzuren, vitamine B6 en folaat bevatten.’

(advertentie)

Meer informatie over Eerste Hulp Van Schulp? Bel: 0346 - 25 96 30 of mail naar: [email protected]

28

Uitzicht

DUPUYTREN EN VOEDING

HERSENTUMOR EN GRAVIOLA

Ik ben een vrouw (59) met ‘milde’ dupuytren aan de rechter ringvinger. Zijn er in de niet-reguliere geneeskunde gerichte (voedings-)adviezen bekend bij dupuytren?

Bij mijn zoon (49) is in 2009 een hersentumor verwijderd en aansluitend is hij bestraald. Hierna is hij iedere drie maanden via een MRI scan gecontroleerd. Tot augustus 2013 worden geen veranderingen waargenomen. In november 2013 ziet men met contrastvloeistof een heel kleine puntvormige aankleuring en op de volgende scans (januari, april en juli 2014) wordt een zeer geringe progressie waargenomen. In oktober 2014 is opeens niets meer te zien, in januari 2015 weer van alles. Meerdere keren is mijn zoon een PVC chemokuur geadviseerd. Hij twijfelt erg of hij dat zal doen. Een kennis wees mij op Graviola (zuurzak), maar de informaties over dit product op internet zijn nogal tegenstrijdig. Wat kunt u mij adviseren?

ANTWOORD:

Drs. Roland Lugten, arts: ‘Bij deze ziekte is er sprake van een goedaardige vermeerdering en verdikking van het bindweefsel in de palm van de hand. Dit is voelbaar als knobbels en strengen tussen de huid en de buigpezen. Het teveel aan bindweefsel verschrompelt en dit leidt ertoe dat de vingers niet meer goed gestrekt kunnen worden. Het eerste merkt men het aan de pink en later trekken de strengen ook de ringvinger krom en de hand kan niet goed meer gebruikt worden. Er ontstaat een klauwhand, Keltische Klauw of koetsiershand. Mannen lopen meer risico op deze aandoening dan vrouwen en meestal wordt de ziekte van Dupuytren tussen de veertig en zestig jaar vastgesteld. Heel typisch is het, dat de verspreiding van deze contractuur overeenkomt met het gebied waar Vikingen zich in vroegere tijden hebben gevestigd. De behandeling is gericht op het herstel van de handfunctie. Dit kan door middel van een operatieve ingreep, waarbij de bindweefselstrengen worden verwijderd of door naaldaponeurotomie, een nietoperatieve behandeling. De oorzaak van de ziekte van Dupuytren is tot op heden niet bekend. Dr. Dolman, plastisch chirurg, toonde in zijn onderzoek aan dat genetische factoren een belangrijke rol spelen bij het ontstaan van de ziekte. Daarnaast kunnen bepaalde factoren invloed hebben namelijk roken, overmatig gebruik van alcohol, diabetes mellitus, COPD en epilepsie. Hieruit kan je concluderen dat een leefstijl die gebaseerd is op gezond leven en goede voeding een positieve invloed kan uitoefenen op het tot ontwikkeling komen en beloop van de aandoening. Maar er zijn geen specifieke voedingsadviezen. Ook zijn er geen duidelijke aanwijzingen dat supplementen invloed hebben op de ziekte. Maar bij een chronisch ontstekingsproces waarbij bindweefselcellen ontspoord raken en verbindweefseling ontstaat, kunnen vitamine C en visolie helpen. In de homeopathie zijn Causticum, Graphites en Thiosinaminum de meest aangewezen middelen. Een klassiek werkend homeopathisch arts kan hierin het beste adviseren.’

ANTWOORD:

Drs. Ton Windgassen, arts: ‘Over Graviola (zuurzak) wordt inderdaad op diverse websites hoog opgegeven, maar zoals ook te vinden valt via Wikipedia: echt bewijs voor werkzaamheid bij kanker ontbreekt totaal en noch mijn collega’s noch ik hebben er bijzondere genezingen van gezien. Uit uw verhaal lijkt mij duidelijk dat de tumor toch geleidelijk aan weer aan het terugkeren is en dat betekent inderdaad dat er actie nodig is. Dat kan inderdaad een PVC kuur betekenen, maar voor zover mij bekend is dit een zware kuur die lang niet altijd tot een stabiele situatie leidt en maar zelden echt goed effect heeft bij dit soort tumoren. Daarbij kent de therapie flinke bijwerkingen. Maar afraden zal ik het niet: het is een kans waarvan de grootte ongeveer bekend is. Ik zou zeker ook voedingsmaatregelen adviseren. Juist bij hersentumoren bestaat de kans dat een totaal suiker- en koolhydraatvrij dieet een gunstig effect heeft, hoewel de grootte van die kans nog niet zo duidelijk is als met de PVC kuur. Daarnaast bestaan er diverse supplementen die ook kunnen meehelpen om de tumor te bestrijden. De diverse NTTT- en NGO-artsen kunnen hier meer over vertellen. Ik wens uw zoon en u wijsheid bij deze lastige beslissingen en hoop met u op een goed resultaat.’

Uitzicht

29

Nr Hiernaast treft u een kleine selectie aan van producten, welke door De Roode Roos B.V. geleverd kunnen worden. Hierdoor krijgt u een indruk van ons ruime assortiment van meer dan 4000 producten. Ons volledige assortiment is te bekijken op www.derooderoos.com Al onze producten worden in principe geleverd met een korting van max. 25% ten opzichte van de adviesprijs. Om te bestellen kunt u gebruik maken van de lijst die hiernaast is afgedrukt. Uw schriftelijke bestelling kunt u naar onze postbus sturen. Vervolgens laten wij de bestelling door PostNL bij u thuis bezorgen. Ook kunt u ons gratis naamnummer 0800-ROODEROOS (0800-7663376) gebruiken. U kunt ook een email sturen naar [email protected] of direct bestellen via onze webwinkel op www.derooderoos.com

Fabrikant Mattisson H C

€ 7,95

€ 6,76

7105 Bio-Melatonine 3 mg (30 tab)

Pharma Nord

€ 12,95

€ 9,71

7108 Magnesiumbisglycinaat (100 tab)

Vitals

€ 29,95

€ 22,46

7730 ADAM (60 tab)

NOW Foods

€ 39,95

€ 29,96

268 Bio-Quinon Q10 Super 30 mg (150 caps)

Pharma Nord

€ 47,95

€ 35,96

205 Multi vit.& mineralen (240 tab)

Plantina

€ 99,75

€ 74,81

6790 EKO Krill Neuroplex (120 softgel)

CellCare

€ 56,30

€ 45,04

4667 Intestinal Symbiotic Probiotica (90 gram)

CellCare

€ 33,90

€ 27,12

6989 Alfa-Liponzuur 300 mg (60 vcaps)

Bonusan

€ 26,00

€ 19,50

6706 Vitamine B12 1000 mcg Methylcobalamine Vitals

€ 18,95

€ 14,21

7906 Vitamine D3 druppels 1000 IE (30 ml)

NOW Foods

€ 19,50

€ 14,63

Orthica

€ 40,95

€ 34,81

A. Vogel

106 Orthiflor Original (120 caps) 5603 Echinaforce Forte (60 tab)

€ 14,99

€ 11,24

5199 Gerijpte Japanse Knoflook One A Day 600 Kyolic

€ 19,95

€ 14,96

5028 Magnesium Taurate (120 tab)

€ 24,54

€ 18,40

6961 251 Dibencozide & Foliumzuur (60 zuigtab AOV

€ 17,85

€ 13,39

5968 Prostasol (60 tab)

Medpro

€ 95,00

€ 85,50

6676 Vitamine D3 1000 IE (90 softgel)

NOW Foods

€ 10,95

€ 8,21

3654 Prostaat Formule (60 tab)

Best Choice

€ 11,50

€ 8,63

5765 Astaxanthin-eco (120 caps)

Plantina

€ 60,30

€ 45,22

5856 Kolorex Advanced Intestinal Care (30 caps Sanopharm

€ 20,95

€ 18,86

6213 Elke Dag (90 tab)

Vitals

€ 49,95

€ 37,46

4105 Levertraan Forte (60 capsules)

Bonusan

€ 9,00

€ 6,75

6985 Silicea Original (30 caps)

Hubner

€ 9,95

€ 8,46

2999 Eye Q 500 mg (210 caps)

Springfield

€ 36,95

€ 27,71

3402 MorDHA (citroen) (60 softgel)

Minami Nutrition

€ 29,95

€ 22,46

3273 Lignan Flax Oil Complex (473 ml)

Barlean's

€ 21,03

€ 15,77

3338 Glucosamine 1200 mg (120 tab)

Lamberts

€ 19,95

€ 14,96

7407 Silymarine extract (60 vcaps)

NOW Foods

€ 14,95

€ 11,21

7732 Mucoperm (60 sachets)

Nutriphyt

€ 42,75

€ 36,34

€ 21,95

€ 16,46

Douglas

Prijswijzigingen voorbehouden

Vermeld hier uw adresgegevens: Uw naam: (Dhr/Mevr):

Lidmaatschap nr.:

Adres:

Geboortedatum:

Postcode & Woonpl.:

Email:

Telefoonnummer:

(Evt.) Voorschrift van:

Uitzicht

Leden

7135 Chia Seed Raw Bio (250 gram)

7843 Vitamine D3 1000IE & Vitamine K2 (120 c NOW Foods

30

Normaal

colofon

Uitzicht is het magazine van MMV en verschijnt tien keer per jaar. HOOFDREDACTEUR Cor van Groningen

Voor een natuurlijke stoelgang

PLV. HOOFDREDACTEUR Jan van Klinken EINDREDACTEUR Rineke Wisman MEDEWERKERS Leonard Davids, Arjan van Groningen, Ellen Hameeteman, Lisette Heijboer, Matilde Newman, Petra Pronk, dr. Gert Schuitemaker, Christine Steenks, Klazien van der Toorren, dr. Hans Stoop, Gijs Versteeg MMV-ARTSENTEAM Bertil de Klyn, Rick van Prooijen, Roland Lugten, Kees

Darmfunctie Complex

Rhee, Erik-Jan de Rijk, An van Veen, Ton Windgassen ONTWERP D&DJ communicatie DRUK BDU REDACTIEADRES Hof van Azuur 30 2614 TB Delft ADVERTENTIES J.P.H. Geraats Louis Regoutstraat 36 6006 LL Weert T (0495) 53 22 20 Uitzicht ISSN 0169-9938 I www.mmv.nl E [email protected] Redactie van Uitzicht en bestuur van MMV aanvaarden geen verantwoordelijkheid voor de toepassing van de inhoud van dit blad. Zie voor overname van artikelen en andere informatie onze website www.MMV.nl/ Magazine/OverUitzicht Centraal Bureau MMV, Postbus 508 2400 AM Alphen ad Rijn T (0172) 49 79 44 (werkdagen tussen 9 en 13 uur) E [email protected]

• Bevordert de stoelgang • Natuurlijke kruidenextracten

Lid worden? • e-mail naar [email protected] • www.MMV.nl • of: MMV, Postbus 508, 2400 AM Alphen ad Rijn Kosten € 32,50 per jaar.

Natuurlijk ... het is Wapiti! Wapiti Darmfuntie Complex is verkrijgbaar of te bestellen bij: Drogist, Apotheker, Reform- en Gezondheidswinkel. Voor meer informatie: Emonta B.V. Tel. 0512 - 518 085 www.wapitinatuur.nl

U ontvangt dan automatisch tien keer per jaar Uitzicht en krijgt tot 25 % korting op voedingssupplementen bij verzendhuis De Roode Roos. MEER INFORMATIE www.MMV.nl/Over MMV

Uitzicht

31

Fit met Vitaminen

Volg ons op