VISIE. Oracle Gebruikersclub Holland. Verslag APEX World Oracle Database & Middleware Security Day

Oracle Gebruikersclub Holland

VISIE Zomer 2014 • Jaargang 20 • Nummer 1 • h 7,50

Verslag Verslag APEX APEX World World 2014 2014 Oracle Oracle Database Database && Middleware Middleware Security Security Day Day Oracle Oracle 12c 12c biedt biedt controle controle over over data data in in de de cloud cloud



Ontvang gratis OGh Visie-mail

Met uw bedrijf in de Cloud? Wij zorgen voor een duurzaam proces op aarde.

De wereld draait steeds sneller en wordt steeds kleiner. Everything for Apex

Uiteraard is onze aarde niet aan het krimpen, echter de

Op deze manier blijft de unieke waarde van uw bedrijf voor u

technologie zorgt ervoor dat we de meest exotische dingen

en uw klanten gegarandeerd. Tijdens de migratie naar de Cloud

overal met één druk op de knop in ons bezit willen hebben. Ook

wordt u ondersteund door specialisten die ervaring hebben in

uw klanten verwachten dat u een antwoord heeft op deze snelle

deze trajecten. Zodat alles gewoon blijft doorwerken, terwijl de

veranderingen.

automatisering wordt klaargemaakt voor de toekomst! En zodra

Smart4apex is een Gilde, gespecialiseerd in het maken van

u in de Cloud werkt, blijven wij stevig met beide benen op de

betrouwbare Cloud-applicaties. Samen met onze partner

Everything for IT! grond staan om uw systemen te monitoren. Geïnteresseerd?

InnoviQ hebben wij een traject ontwikkeld waarmee bedrijven

Ga dan naar www.smart4apex/cloud voor het aanvragen van

haar volledige bedrijfsinformatie veilig kan overbrengen naar de

een gratis QuickScan.

Cloud. Dit doen we door dé ideale mix te maken uit bestaande Cloudapplicaties en het realiseren van maatwerk als dat nodig is.

www.smart4apex.nl

SMART4Apex is partner van:

Voorwoord

VISIE

Voorwoord Geachte lezer,

Colofon

Bent u al over op versie 12c van de database? Zo nee, dan is er een interessant artikel te vinden op My Oracle Support. Zoek maar eens op document id: 742060.1 ‘Release Schedule of Current Database Releases. Wat er precies in staat, kan ik hier niet prijsgeven, maar ik beloof u: het is de moeite waard om op te zoeken.

Redactie

Hans Gerritse (hoofdredacteur) Learco Brizzi (Itium BV) Frits Hoogland (Enkitec) Michiel Jonkers (USG People) Milan Uitenhuis (IntellinQ) E [email protected]

Redactieadres/ secretariaat OGh/ advertentie-exploitatie Oracle Gebruikersclub Holland Postbus 701 3700 AS Zeist T + 3130 69 97 065 F + 3130 69 62 378 E [email protected]

Realisatie

Drukkerij Donath B.V., Zeist E [email protected]

!

Organisatie/ OGh Secretariaat/ advertentie-exploitatie Guusje van der Weijden BMO b.v., Zeist T +3130 69 09 070 F + 3130 69 62 378 E [email protected]

Bestuur OGh

Robin Buitenhuis (voorzitter) Ciber Nederland BV E [email protected] Ise Douwes (penningmeester) Quobell bv E [email protected] Milan Uitentuis (secretaris) IntellinQ E [email protected] Learco Brizzi Itium B.V. E [email protected]

Lees vooral de zin die begint met: ‘NOTE: The fee for the first year of Extended Support for 11.2….’ maar eens aandachtig. De OGh heeft er al weer twee grote events op zitten: APEX World 2014 en de ‘Database & Middleware Security Day - ‘Connecting the Clouds, 12c in de praktijk’. Beide events waren goed bezocht en uit de evaluatie viel af te lezen dat ze goed in de smaak gevallen zijn. Apex World 2015 zullen we grootser aanpakken. Meer hierover elders in dit nummer. Op 13 maart hielden we onze algemene ledenvergadering. Het bestuur ontving decharge voor het gevoerde beleid en we verwelkomden Luc

Bors als nieuw bestuurslid. We hebben onze website in een nieuw jasje gestoken en zijn gestart met een 3-maandelijkse elektronische nieuwsbrief in aanvulling op de OGh-Visie in print. Op social media zijn we actief op Twitter en LinkedIn. Op de site staan alle tweets van en over de OGh. Volg ons via: @OGh_nl. De OGh is er voor de leden. Dus heeft u ideeën, suggesties, wensen of vragen? Laat het ons weten! Als u uw stem laat horen, zullen wij luisteren. Tot ziens op een van de OGh bijeenkomsten. Robin Buitenhuis Voorzitter OGh

Inhoud Voorwoord - door Robin Buitenhuis

3

Verslag OGh APEX World 2014

4

Voor de avondspits naar huis - niet gestrest, alles getest - door Hendrik Blok

15

Erik Hogervorst Axis Into ICT E [email protected]

MIS NIETS met OGh Visie-mail

17

Bart van de Laar Transfer Solutions E [email protected]

User Experience in APEX-applicaties - door Stijn van Raes

19

Oracle, Big Data en Datawarehousing - door Marti Koppelmans

22

‘’Wij zijn veilig want onze data staan in de Oracle Database” verslag van de Oracle Database & Middleware Security Day

23

Oracle 12c biedt controle over data in de cloud - door Gerard Uiterwaal

27

Oracle Database & Middleware provisioning door Edwin Biemond en Robbrecht van Amerongen

29

Interesse in WebCenter SIG blijft groeien - door Rob de Gouw

34

Think Exa! - Hybrid Columnar Compression door Frits Hoogland en Martin Bach

36

Linked Data en Oracle Graph - door Lieke Verhelst

38

Luc Bors AMIS E [email protected] Oplage 4.000 OGh Visie is een uitgave van Oracle Gebruikersclub Holland en wordt verzonden aan al haar leden en Oracle geïnteresseerden. U kunt zich aanmelden voor een gratis abonnement via de website www.OGh.nl © 2014 OGh

APEX World 2014

Lustrumeditie bevestigt opnieuw status van grootste Oracle APEX-only event ter wereld

OGh APEX World 2014 APEX World 2014 was met een recordaantal van meer dan 330 deelnemers, een breed en gevarieerd lezingenprogramma, een keur van gerenommeerde sprekers en hoge waarderingscijfers, andermaal zeer succesvol. De lustrumeditie van APEX World - dit jaar voor de vijfde maal in successie gehouden - heeft dan ook opnieuw de status van ‘grootste APEX-only event ter wereld’ duidelijk bevestigd. Een uitgebreid verslag van een opnieuw zeer succesvolle APEX World, met dank aan de sprekers die als ‘verslaggever’ een bijdrage hebben geleverd. Een aantal van de presentaties is verder uitgewerkt in een artikel, dat elders in dit nummer te vinden is. De hand-outs van de presentaties van APEX World zijn te downloaden via de OGh website www.OGh.nl.

Test developments with APEX De openingskeynote werd verzorgd door Joel Kallman, Development Manager Oracle Application Express en bij Oracle verantwoordelijk voor Product Management en Product Development van APEX. Zijn Nederlandse Oracle-collega Iloon Wolff, zelf ook spreker op APEX World, doet verslag van deze boeiende presentatie, waarin

APEX World groeit uit naar internationaal tweedaags event

met name de nieuwe features in APEX 5.0

APEX World is in de afgelopen jaren

Engels en er zullen meer internationale

uitgebreid aan bod kwamen. Dit alles uite-

uitgegroeid tot een evenement van in-

sprekers worden aangetrokken. De OGh

raard wel onder voorbehoud en met verwij-

ternationale allure, met sprekers uit bin-

geeft hiermee gevolg aan de uitkomsten

zing naar het Safe Harbor statement van Or-

nen- en buitenland (o.a. de VS, Canada,

van de enquête onder de APEX World-

acle en de Statement of Direction omtrent

Duitsland

Oracle-

deelnemers, die zich in zeer ruime meer-

APEX 5. Application Express 5.0 is door

partners uit Engeland en Oostenrijk als

derheid voorstander toonden van een

APEX ontwikkelaars voor APEX ontwik-

sponsors en opvallend veel buitenlandse

internationaal, meerdaags evenement.

kelaars ontworpen. De meeste nieuwe

deelnemers uit tal van Europese landen,

De OGh zal met de overige gebruikers-

features in APEX 5.0 zijn gericht om het

waaronder België, Frankrijk, Schotland,

verenigingen in Europa, verenigd in de

leven van developers makkelijker te maken.

Oostenrijk, Polen, Kroatië en Zwitser-

EOUG, de mogelijkheden bespreken

Hoe weten we dat Application Express 5.0

land.

voor samenwerking bij de organisatie

ook daadwerkelijk effectiever is? We hoe-

APEX World 2015 zal nog meer een in-

van APEX World 2015 en deelname van

ven minder te switchen tussen verschil-

ternationaal karakter krijgen en ook

EOUG-leden uit de aangesloten landen.

lende onderdelen in APEX en we hebben

breder worden opgezet. De OGh bekijkt

Via de OGh Visie-mail nieuwsbrief zul-

minder muisklikken nodig. Dit werd geïllu-

op dit moment de mogelijkheden om het

len de OGh-leden op de hoogte worden

streerd door middel van een video en een

programma te spreiden over twee da-

gehouden van de plannen voor de eerste

‘leuk’ muziekje, dat in ieder geval lang blijft

gen. De voertaal van het congres wordt

internationale APEX World in 2015.

hangen. Ik hoor het deuntje nu nog...

4 OGh Visie

en

Oostenrijk),

APEX World 2014

De page designer/editor is een zeer belang-

Mobiel

rijke nieuwe feature in Application Express

Het bouwen van mobiele applicaties is de

5.0. De editor designer is vooral bedoeld

laatste jaren enorm toegenomen en ook erg

om de productiviteit van de ontwikkelaar

belangrijk geworden binnen APEX. Daarom

te verhogen. Het definiëren van pagina-ele-

worden de mobiele functies ook uitgebreid

menten kan direct met de page designer/

in de nieuwe versie van APEX. APEX 5.0 is

editor verwezenlijkt worden. Wijzigen van

gebaseerd op jQuery mobile 1.4. Een van de

een pagina kan veel makkelijker en snel-

jQuery mobile features is een nieuwe kalen-

ler worden gedaan zonder dat er meerdere

derfunctie met ‘drag and drop’ op mobile

malen genavigeerd of geklikt moet worden

devices. Een nieuwe interface, de ‘tablet

met de muis.

interface’ zal ook worden toegevoegd aan

Een pagina opmaak ziet er als volgt uit:

APEX. Deze interface is niet alleen voor

• Tree navigation aan linker kant om

mobiele applicaties, maar kan ook voor



verschillende componenten te

desktop applicaties gebruikt gaan worden.



kunnen benaderen

OGh-bestuurslid Ise Douwes ging door

Tabular Form -Er komt een nieuw tabular

• Een layout editor in het midden van

de knieën om de Twitter-fontein tijdens

form element beschikbaar. Hierdoor zal in-



de pagina, met de ‘drag and drop’

APEX World live te zetten.

line editing mogelijk gaan worden.



opties

Interactive reports - In APEX 5 kunnen

Hierdoor is het veel makkelijker om APEX

hele breedte. Er is ook een grid layout die

meerdere interactieve reports op een pa-

elementen te kopiëren, dupliceren of te ver-

je de mogelijkheid geeft voor het creëren,

gina gemaakt worden. Daarnaast komt er

wijderen.

kopiëren of wijzigen van regio’s, buttons

de mogelijkheid om Pivot reports te maken.

• Een property palette om eigenschappen

en items. Daarnaast is er een nieuwe text

Kortom een versie van APEX om naar uit te



van componenten te kunnen aan-

editor die het gemakkelijker maakt om

kijken, voor en door developers. Kun je niet



passen. Lijkt mijns inziens veel op

de overview niet te verliezen door syntax

wachten om je eigen mening te vormen



het property palette van Oracle

highligting en auto completion. Indien

over APEX 5, kijk dan op de EA website:



Forms. Indien er meerdere compo-

er een wijziging gemaakt wordt, wordt er

http://apexea.oracle.com/i/index.html.



nenten geselecteerd worden, dan

ook netjes een foutmelding getoond als

Uiteraard zijn niet alle nieuwe features



worden de properties die met elkaar

dit nodig is. Hierdoor kan er onmiddellijk

hier genoemd. Wil je een volledig overzicht



gelijk zijn getoond. Uiteraard gaat

worden ingegrepen op een eventuele fout.

hebben over APEX 5, dan kun je de nieuwe



hiermee de productiviteit omhoog

De hulp die je hierbij krijgt van de tool is

Statement of Direction bekijken op de ora-



omdat je direct verschillende eigen-

ook afhankelijk van de context en daardoor

cle.com website.



schappen van meerdere componenten

enorm nuttig.

Statement of direction van APEX 5: http://



kunt aanpassen.

www.oracle.com/technetwork/developNavigation lists - Navigation lists zal de

er-tools/apex/application-express/apex-

Tabs vervangen. Navigation lists zijn ook

sod-087560.html.

opgenomen in het nieuwe beschikbare theme in APEX 5. (Blue responsive). Navigation lists geeft een veel betere flexibiliteit

What I do in every APEX project

en is ook opgenomen in verschillende built-in wizards binnen de tool. Uiteraard waren de resultaten van de

Theme Styles - Theme style zal het veel ge-

Nederlandse schaatsers tijdens de Olym-

makkelijker maken om themes te veran-

pische Winterspelen Oracle’s Develop-

deren gebaseerd op de ‘Style’. Met een ver-

ment Director niet ontgaan.

schillend ‘css’, krijg je een nieuwe look and feel. Modal dialogs - Er komt een built-in

Door de verandering in de pagina opmaak,

support voor het gebruik van modal win-

Dimitri Gielis van APEX R&D (België) werkt

is de rendering, processing en shared com-

dows. (Page mode). De modale dialoog zal

al 10 jaar met APEX en in die tijd ontwik-

ponents verhuisd naar het linker gedeelte

makkelijker zijn voor validaties en even-

kelde hij een werkwijze die hem in staat

van de pagina in plaats van over de ge-

tueel hergebruik.

stelt op een efficiënte manier kwalitatieve,

OGh Visie

5

APEX World 2014

succesvolle applicaties te ontwerpen. In

de woorden en/of de code. Substitution

zijn presentatie toonde hij enkele belang-

Strings kunnen bijvoorbeeld handig zijn

rijke elementen van zijn werkwijze. Dat ge-

voor ‘Page titles’.

APEX Application Deployment en Application Management

beurde grotendeels met live demo’s om de

In onze applicatie maken we gebruik van

Denes Kubicek van biCubes (Duitsland)

aanwezigen een goede kijk op de praktijk

error handling die we definiëren op appli-

gaf in zijn presentatie inzicht in het beheer

te geven.

catieniveau. Onze error logging logt bij

van de volgende componenten:

Een persoonlijke weergave van een druk-

elke error automatisch een entry in Team

1. Application Security –

bezochte en hoog gewaarde presentie:

Development. Op deze manier zien we



Gestart wordt met het creëren van een

waar zich welke errors voordoen. We

2. Application Deployment –

nieuwe APEX applicatie. Daarin gebruiken

kiezen ervoor om automatisch een e-mail

Development/Test/Production

we geen Tabs om te navigeren, maar Lists

te genereren wanneer er een error opduikt.

3. Application Programming –

(zie Shared Components). We kiezen voor

Dit is een echte ‘game-changer’, omdat we



Theme 25, een responsive theme, zodat de

nu het gedrag omkeren. Vroeger kregen we

4. Add-On management –

applicatie zich automatisch aanpast aan

een telefoontje van een klant als hij een



de breedte van het scherm en het toestel

probleem had, nu bellen wij de klant met

De focus lag daarbij op de belangrijkste

waar het op draait.

de boodschap: ‘We zagen dat je een pro-

wijzigingen en best practices in de nieuw-

Vervolgens gaan we onze applicatie uit-

bleem hebt, we zijn hier om je te helpen.’

ste versie van APEX met betrekking tot ge-

breiden en aanpassen. Om op een gestruc-

Veel pagina’s zijn van het type ‘Forms met

noemde onderwerpen.

tureerde en iteratieve manier te werken,

Report’. In de presentatie werd ingegaan

gebruiken we Team Development. Daarin

op de lay-out ervan en werd aangegeven

kunnen we ons projectplan opnemen.

welke items en plugins worden gebruikt.

Team Development laat zich moeiteloos

Daarnaast werd vergeleken wat we van-

integreren in onze applicatie.

daag doen in APEX 4.2 en hoe we morgen

In de pre-

We maken een feedback pagina aan die

de dingen zullen doen in APEX 5.0. Zo

sentatie van

onze gebruikers toelaat om reeds vanaf

maken we in APEX 4.2 bijvoorbeeld ge-

André Geelen

het prille begin feedback te geven. Deze

bruik van een Modal-Page plugin, terwijl

en Sebastiaan

feedback wordt mooi opgevangen in Team

deze functionaliteit standaard in APEX 5.0

Laponder van

Development, waarna we hem kunnen

zit.

Unit4 en Gil-

verwerken in onze applicatie.

In het Security gedeelte werd extra aan-

bert Rattink

In elke applicatie creëren we een Global

dacht geschonken aan Session State Pro-

van Transfer

Page. Een global page maakt het mogelijk

tection om ‘url-tempering’ (aanpassen

Solutions

om regions, items et cetera die op meer-

url) tegen te gaan. Naar Quality Assurance

werd een

dere plaatsen terugkomen, alleen hier te

toe benadrukte Gielis dat het belangrijk is

migratietra-

definiëren. Automatisch zal alles wat op

om de Advisor eenmaal per dag te draaien.

ject toege-

de global page staat, ook op de andere

De Advisor gaat een aantal best practices

pagina’s verschijnen. Een goed voorbeeld

na en checkt de applicatie op fouten.

financiële applicatie Decade van UNIT4.

hiervan zijn breadcrumbs (hiërarchische

Gielis heeft de Advisor uitgebreid met ei-

Deze client/server-applicatie is gebouwd

navigatie: xxx > yyy).

gen checks, specifiek voor zijn manier van

in Oracle Forms en Oracle Reports

Oude en nieuwe features in APEX

Best Practices Best Practices

Decade Financials, met APEX klaar voor de toekomst

licht van de

werken. Hij gaf tenslotte nog mee dat het

en wordt gegenereerd vanuit Oracle Designer.

Erg belangrijk in software development

nuttig is om de ‘packaged applications’ te

Om diverse redenen heeft UNIT4 besloten

is dat we eenzelfde code op één plaats

installeren en achter de schermen een kij-

de applicatie te migreren naar APEX. Het

aanmaken, met andere woorden dat we

kje te nemen hoe het APEX development

betreft hier geen standaardmigratie van

dezelfde logica en informatie niet op

team deze heeft gemaakt. Op die manier

Forms naar APEX en dat komt door het

verschillende plaatsen definiëren. In die

wordt het niet alleen snel duidelijk wat je

unieke karakter van de Decade-applicatie.

optiek maken we meestal gebruik van

allemaal kan doen met APEX, maar ook

Decade is gebaseerd op een bijzondere

substitution strings: hiermee kunnen we

hoe je het moet aanpakken.

structuur van metagegevens. Het komt er

veelgebruikte woorden en codes eenmaal

Dimitri

ODTUG

op neer dat de meer dan honderd verschil-

definiëren en meerdere keren gebruiken

KScope14 in Seattle, dit onderwerp uit-

lende schermen waar een eindgebruiker

door enkel de verwijzing in te geven. De

gebreider behandelen. Meer informatie is

mee werkt (om bijvoorbeeld relatiege-

string wordt vervangen (substituted) door

te vinden op www.apexRnD.be.

gevens te onderhouden, facturen en fac-

6 OGh Visie

Gielis

zal

tijdens

APEX World 2014

tuurregels te onderhouden, het grootboek

voor complexe applicaties die niet op de

‘Responsive Web Design’. Responsive Web

te onderhouden et cetera) feitelijk uit één

standaardwijze (via de wizards uit de APEX

Design belooft ons websites en applica-

generieke Forms-module ontstaan.

Builder) gebouwd kunnen worden.

ties te kunnen ontwerpen, waarvan de

Op het moment dat een gebruiker een

userinterface zich kan aanpassen aan de schermgrootte en oriëntatie van het toe-

samengesteld.

Going Public - What to consider when the world has access to your APEX Application

Voor de migratie zijn twee belangrijke

Dus u zet

ontwikkelen. In de praktijk wordt hiervoor

eisen opgesteld:

uw APEX

een mix van verschillende technieken ge-

• de nieuwe applicatie moest ook

toepassing

bruikt, zoals Grids en CSS Media Queries.



online en de

Maar wat is nu het verschil en hoe dienen

• voor de nieuwe applicatie mochten

hele wereld

ontwikkelaars met de nieuwe mogelijk-



geen wijzigingen aan het bestaande

heeft toegang

heden om te gaan? Heeft de verande-



datamodel worden doorgevoerd.

tot uw appli-

ring impact op bestaande applicaties? In

catie, kan

zijn presentatie liet Christian Rokitta van

Migratie

ermee spelen

SMART4apex de mogelijkheden van Re-

Na een gezamenlijk vooronderzoek werd

en een paar

sponsive Web Design zien aan de hand

de migratie uitgevoerd door medewerkers

script kiddies

van Theme 25 en lichtte de onderliggende

van UNIT4 met ondersteuning van mede-

zullen gaan

technieken toe, waarbij hij ook aangaf wat

werkers van Transfer Solutions.

proberen het

de problemen van ‘Responsive Layout’ in

Het accent in de presentatie lag op een

te kraken? Klinkt dat angstaanjagend?

APEX applicaties zijn en hoe deze mogelijk

aantal zaken uit de migratie die juist be-

Peter Raganitsch van FOEX (Oostenrijk)

opgelost kunnen worden.

trekking hadden op het dynamische en

presenteerde een checklist van de dingen

generieke karakter van de APEX-applicatie.

waaraan men moet denken voordat men

Net zoals de oude applicatie eigenlijk uit 1

zijn toepassing aan de wereld publiceert.

Een B2B Webshop met APEX

Forms module bestond, bestaat de nieuwe

Onderwerpen als ontwerp, veiligheid, SEO

Tuur Hendrickx van iAdvise en Justine

APEX-applicatie vooral uit 1 generieke

en enkele algemene lessons learned in de

Ghekiere van Billiet presenteerden een

page. In de presentatie werd de kracht van

afgelopen paar jaar kwamen aan de orde.

klantcase over een B2B webshop die is

dynamic PL/SQL-regions benadrukt en de

Een van vele highlights: een eenvoudige

gebouwd voor Billiet, een Belgische im-

toepassing van de APEX-API’s (zoals het

methode voor menselijk leesbare URL’s

porteur en distributeur van huishoudar-

package APEX_ITEM) om tot generieke

in APEX zonder enige configuratie van de

tikelen. Billiet zocht naar een oplossing

formulieren te komen. Voor dynamische

Webserver.

om deze artikelen via een webshop aan te

scherm opvraagt wordt dynamisch op basis van de metagegevens de inhoud van het scherm en de bijbehorende functionaliteit

gebaseerd zijn op de metagegevens

overzichten werden Report regions toe-

stel waarop deze benaderd worden. Hierdoor is het niet nodig om voor elke nieuwe device die op de markt komt opnieuw te

bieden. De importeur maakt reeds gebruik

Responsive Web Design met APEX

van een Oracle ERP-systeem en de data

PL/SQL-functie zijn gebaseerd en die een tekststring teruggeven. Voor dynamische

In APEX werd vroeger een ‘table-based

webshop. Omdat er reeds meer dan 100

navigatiestructuren werden navigation

column layout mechanism’ gebruikt om

APEX-applicaties werden ontwikkeld voor

lists en plug-ins gebruikt die gebaseerd

regions op een pagina te plaatsen, maar er

intern gebruik en de kennis en ervaring

zijn op query’s op de metagegevens. Ver-

zijn layouts die simpelweg niet met HTML-

beschikbaar was, werd er gekozen om de

der werd de structuur toegelicht waarmee

tabellen te realiseren zijn. Vanaf versie 4.2

webshop in APEX te bouwen.

conditioneel Javascript-bibliotheken aan

ondersteunt Oracle Application Express

gelicht die niet op een query maar op een

hieruit moest geïntegreerd worden in de

de hoofdpagina werden gekoppeld. Tot slot

Naast standaard webshop-functionalitei-

werd behandeld hoe het ontwikkelteam

ten waren er ook nog andere vereisten. Zo

binnen drie dagen een generator bouwde

moest de registratie en login-procedure

waarmee, met 1 druk op een knop, meer

extra gecontroleerd en beveiligd worden,

dan 100 Interactive Reports aan de appli-

er moest een verregaande integratie zijn

catie werden toegevoegd.

met het onderliggende ERP-systeem en er

De presentatie maakte duidelijk dat

moesten extra modules aan de webshop

APEX zeer flexibel is en ook inzetbaar is

kunnen worden toegevoegd. Dit zijn dan

OGh Visie

7

APEX World 2014

ook de voornaamste redenen waarom een

Cordova (of Phonegap, zoals de Adobe

webshop op maat werd verkozen boven de

versie heet), is er echter een brug te slaan

aanschaf van een webshop-pakket.

tussen een webapplicatie en de native

Mobile APP met Geo informatie: ‘Sleutel Bewegingen’

De webshop biedt vele voordelen op ver-

functionaliteit van een mobiel apparaat.

Frank Derickx van Stedin en Frank Klein

schillende vlakken. Er is een betere service

Cordova functioneert als een soort wrap-

van Yenlo presenteerden via een live

naar de klanten en kosten en tijd worden

per, een schil tussen de webapplicatie en

demo de Mobile APP met Geo informa-

gespaard omdat de klant rechtstreeks zijn

het operating systeem van de telefoon. Het

tie: ‘Sleutel Bewegingen’. De Mobile APP

bestellingen kan ingeven. Verder kan de

grote voordeel is dat je maar eenmaal hoeft

is gemaakt met gebruikmaking van de vol-

klant ook zelf alle informatie opvragen

te ontwikkelen in een voor jou bekende

gende technologieën:

uit het ERP-systeem. Dit zorgt ook voor

programmeertaal (HTML, JavaScript etc.)

• Oracle APEX 4.2 met jQuery Mobile

een lagere werkdruk voor de backoffice en

en door het aanroepen van Cordova API’s

• Oracle Spatial en Oracle Mapviewer

vertegenwoordigers en het betekent een

toch bijvoorbeeld de Contacten van je tel-



aanvulling voor de marketingstrategie van

efoon kunt benaderen. Cordova regelt de

• Javascript en PL/SQL.

Billiet. De presentatie werd afgesloten met

vertalingen naar de verschillende platfor-

een live demo, waarin de verschillende on-

men, daar hoef je je dus helemaal niet

Deze Mobile App is ontwikkeld om de veilig-

derdelen van de webshop werden getoond.

druk over te maken.

heid van elektriciteitskasten van Stedin

De omvang en multifunctionaliteit ervan

voor kaartmateriaal

verder te waarborgen. Door verschillende

leverde veel positieve reacties op van de

Het installeren en configureren - het laden

oorzaken, zoals een technisch defect, na-

deelnemers aan deze sessie.

van de juiste platformen en plugins - van

latigheid of vandalisme kan het zijn dat

Cordova gaat via een aantal eenvoudige

een deur niet (meer) is afgesloten. Uit

The best of both worlds: Going hybrid with Oracle Application Express

operating systeem commando’s. Als je dat

het oogpunt van veiligheid heeft men de

gedaan hebt en je applicatie raamwerk ge-

stelling aangenomen dat elke geopende

maakt hebt, kun je in het raamwerk een

deur er één te veel is. Er moet gerappor-

In zijn presentatie toonde Roel Hartman

verwijzing opnemen naar de (APEX) web-

teerd kunnen worden wat de oorzaken zijn

(APEX Consulting) aan dat de voordelen

applicatie en je hebt je eerste native ap-

van open deuren en wie de veroorzakers

van een native mobile applicatie en die

plicatie gemaakt! In APEX moet je nog

zijn. Met deze Mobile App kan eenvoudig

van een webapplicatie prima met elkaar

wel even regelen dat de juiste Cordova

worden geregistreerd en gemonitord wan-

te verenigen zijn. De voordelen van een

JavaScript library geladen wordt, maar dat

neer een elektriciteitskast wordt geopend

native mobile applicatie zijn bijvoorbeeld

is tegenwoordig bekend terrein voor de

en gesloten.

dat je in je applicatie gebruik kunt maken

meeste ontwikkelaars.

van de GPS, Agenda en Contacten uit je

Using AngularJS in Oracle Application Express

telefoon. Het grote nadeel echter is dat je

In een demo toonde Roel aan dat op deze

voor elk platform een aparte native mobile

manier bijvoorbeeld informatie over het

Toen de

applicatie moet maken - je moet dus alle

mobiele apparaat en het netwerk in je

jQuery

benodigde programmeertalen kennen!

APEX-applicatie getoond kan worden.

JavaScript

Nadelen van een webapplicatie daarin-

Ook werd stapsgewijs gedemonstreerd hoe

library werd

tegen zijn dat ze meestal geen of weinig

de Contacten in de telefoon gesynchro-

uitgebracht

functionaliteit hebben als je geen contact

niseerd werden met de ‘Customers’ in de

in 2006

met het internet hebt en het onmogelijk

database. Hierbij werd gebruik gemaakt

heeft het

is om bijvoorbeeld gebruik te maken van

van de functionaliteit die de APEX Listener

de manier

de Contacten die op de telefoon zijn opge-

- tegenwoordig Oracle REST Data Services

waarop

slagen. De voordelen zijn een eenvoudige

genaamd - op het gebied van restfull ser-

ontwikkelaars

uitrol - als je een nieuwe versie op je server

vices biedt: zowel het opvragen van data in

JavaScript

zet gebruikt iedereen die meteen - en de al

JSON formaat als het versturen van data va-

gebruiken

aanwezige kennis om een dergelijke appli-

nuit JavaScript is een eenvoudige, maar erg

drastisch

catie te bouwen, namelijk HTML, Java-

krachtige manier om gegevens in of uit je

veranderd, betoogde Dan McGhan van

Script en CSS. En dat laatste kunnen we

database te krijgen. De mogelijkheden van

Enkitec (Verenigde Staten) in zijn pre-

allemaal uitstekend combineren met het

een APEX-ontwikkelaar gaan dus verder

sentatie tijdens APEX World. Sindsdien is

ontwikkelen van een APEX applicatie.

dan de browser: ook native mobile appli-

de belangstelling voor JavaScript geëxplo-

Door nu gebruik te maken van Apache

caties behoren tot de mogelijkheden.

deerd, samen met haar rol in het leveren

8 OGh Visie

APEX World 2014

van zeer interactieve webapplicaties. Wan-

hun geluk opraakt, is het wellicht de moei-



neer deze toepassingen veel JavaScript

te waard eens naar Angular te kijken.

• management rapportage gegenereerd

vereisen, wordt een systeem om de code

berichtenstromen vastlopen



worden met aantallen berichten en



de gemiddelde beantwoordingstermijn.

Java-Script MVC frameworks in popular-

APEX berichtenmonitoring op de complexe busstructuur van de IND

De Contexttool 2.0 applicatie zelf is ver-

iteit gestegen omdat ze beloven orde in de

Sander Boer van de IND en Wouter de

rassend klein: ze bevat slechts vier scher-

chaos te scheppen. AngularJS van Google

Waard van Ordina presenteerden op APEX

men met gegevens. Contexttool 2.0 is

is zo’n framework, met een verscheiden-

World de XML berichtenmonitor Con-

in 2 maanden gebouwd in APEX 4.2 en

heid aan functies zoals two-way databin-

texttool 2.0.

functioneert op een Oracle 10.2 en Oracle

ding, dependency injection en directives.

De IND behandelt jaarlijks bijna 50.000

11gR2 Database.

te structureren en bestanden te organiseren heel belangrijk. De laatste tijd zijn

aanvragen voor een Voorlopige Verblijfs-

Een logistiek dataportaal in APEX

Hoewel de gebruikscases voor het com-

vergunning Regulier (VVR). Van over de

bineren van Angular met APEX zeldzaam

hele wereld krijgt de IND verzoeken tot

zijn en ver uiteenlopen, bestaan ze wel

VVR van mensen om in Nederland langere

degelijk. Men kan bijvoorbeeld een vrij

tijd dan drie maanden te mogen verblij-

grote APEX applicatie hebben die meestal

ven. De beweegredenen van de aanvragers

ingebouwde componenten gebruikt, met

zijn zeer uiteenlopend; van gezinsherenig-

waar nodig een beetje CSS en JavaScript.

ing tot vluchteling en van kenniswerker

Als er een nieuwe feature nodig was, dan

tot arbeidsmigrant. De regelgeving voor

was deze zeer interactief en anders dan

deze verlening van deze vergunningen is

wat ooit eerder in APEX is ingebouwd. Het

zeer complex en de uitvoering omvat veel

is dan ook waarschijnlijk dat de feature

raadpleging van overheidsdiensten buiten

vanaf scratch moest worden gecodeerd,

de IND.

waarmee dan heel veel handmatige Java-

Een aanvraag tot VVR wordt vaak vooraf-

Script gemoeid was. Waar dan te beginnen?

gegaan door een Machtiging Voorlopig Ver-

In een dergelijke situatie kan het gebruik

blijf (MVV). Ook van de MVV worden er

van Angular binnen APEX een zeer goede

ongeveer 50.000 per jaar aangevraagd. De

Bij de klantcase van Bas Logistics lieten

keuze zijn. Angular, als een framework

informatiesystemen van diensten (mees-

Menno Hoogendijk van iAdvise en Robert

zoals APEX in plaats van een bibliotheek,

tal aangeduid als de ‘ketenpartners’) com-

Esseling van Bas Logistics zien hoe APEX is

schrijft enigermate voor hoe applicaties

municeren met elkaar via XML-berichten.

ingezet als dataportaal.

moeten worden gebouwd en biedt speci-

Onder de ketenpartners zijn bijvoorbeeld

Bij deze internationale logistieke onderne-

fieke constructies voor verschillende func-

het Ministerie van Buitenlandse zaken,

ming was er behoefte om data uit verschil-

ties binnen de applicatie. Hierdoor kun-

het CJIB en de Gemeentelijke Basis Ad-

lende bronsystemen te combineren om in

nen ontwikkelaars die bekend zijn met

ministratie (GBA). Er gaan jaarlijks on-

de informatiebehoeften te voorzien. De

Angular zich gewoon richten op de oplos-

geveer 1 miljoen XML berichten over en

problemen in het tijdperk voor het data-

sing in plaats van hoe ze de oplossing het

weer. Kwaliteit en volledigheid van in-

portaal ontstonden door de vele losse rap-

beste kunnen inrichten. Wanneer het op

formatie staan hoog in het vaandel bij

portages, waardoor data vaak niet juist en

deze manier wordt ingezet, kan APEX nog

de IND en de overige ketenpartners. Een

volledig was. Een dataportaal bracht de

steeds worden gebruikt om authenticatie

beslissing die gebaseerd is op onvolledige

oplossing: alle benodigde data wordt inge-

en autorisatie services te leveren. Boven-

of onjuiste gegevens kan verstrekkende

lezen en verwerkt in een nieuw datamodel

dien leveren de Ajax-processen van APEX

gevolgen hebben.

dat specifiek ontworpen is voor Bas Logis-

de interface die Angular in staat stelt te

APEX wordt ingezet om alle ingaande en

tics.

communiceren met de database. Deze set-

uitgaande berichten aan elkaar te kunnen

Aan de hand van de klanteisen werd

up vermindert de noodzaak om een nieuw

koppelen. Op die manier kan er:

gedemonstreerd hoe dit was vertaald in

type web listener specifiek voor Angular te

• aangetoond worden dat alle

de APEX applicatie. Het portaal bestaat

introduceren. Met een beetje geluk zullen



inkomende XML berichten zijn

uit twee delen. Aan de achterzijde wordt

APEX-ontwikkelaars nooit grote hoeveel-



beantwoord, zowel over de gehele

data uit verschillende bronnen ingelezen

heden JavaScript moeten schrijven om te



conversaties als in specifieke berichten

en verwerkt tot één geheel. Via dash-

voldoen aan een requirement. Maar als

• in real-time worden gemonitord of

boards met grafieken aan de voorzijde kan

OGh Visie

9

Nieuwsgierig naar u.

Nieuwsg

Nieuwsgie

Nieuwsgierig naar u.

APEX 5.0 - Roadshow Voorinschrijvingen nu open!

Oracle Met de Early Adopter licht Oracle alvast een veelbelovende tip van de Java specialist sluier.

UwOracle Oracle Uw en enJava Javaspecialist specialist Development services Development services

Een hele reeks knappe en langveropment services

wachte vernieuwingen komt er aan, zoals de page designer, modal diaIntuïtieve bedrijfsapplicaties logs, meerdere interactive reports met Oracle en Java technologie. en verbeterde ondersteuning voor Voor desktop, web of mobiel. mobiele toepassingen.

rm services Maar zal APEX 5.0 de hoge verwachten inlossen? Bij iAdvise zit u Uw Oracle platform op dezorgenloos eerste rij om dit te ontdekken! uitbesteed. Bij u of in de cloud. Beveiligd van data tot browser.

Intuïtieve bedrijfsapplicaties

Intuïtieve bedrijfsapplicaties

met Oracle en Java technologie. Op zoek naar een met Oracle en Java technologie. Voor desktop, web of mobiel. Voor desktop, web of mobiel. eenvoudige en goedkope Platform services rapporteringstool voor Platform services je Oracle databank? Uw Oracle platform zorgenloos

Uw Oracle uitbesteed. Bijplatform u of in dezorgenloos cloud. uitbesteed. Bij utot of browser. in de cloud. kijkjeBeveiligd op van data

Neem een Beveiligd van data tot browser. www.docufy.nl Data services Data services

Schrijf u vandaag nog in met onderstaande code Uw data van informatie en ontvang 50% korting! naar kennis. Gestructureerd, U betaalt slechts 99€.

Uw data van informatie naar Gestructureerd, Uwkennis. data van informatie geïntegreerd, gepresenteerd.

services

naar kennis. Gestructureerd, geïntegreerd, gepresenteerd.

geïntegreerd, gepresenteerd.

consultancy projecten consultancy coaching en training projecten hosted solutions coachingservices en training managed hosted solutions Oracle licenties

IAWORLD50

www.iadvise.eu/seminars ultancy cten hing en training d solutions ged services e licenties

managed services Oracle licenties

iA_adv_210x297_2.indd 1

iA_adv_210x297_2.indd 1

www.iadvise.nl

Op zo O eenvo e rappo r je Ora

j

Neem www.N

w

APEX World 2014

worden ingezoomd op specifieke proble-

(https://blogs.oracle.com/theaquarium/

men en worden er prognoses gemaakt van

entry/java_ee_and_glassfish_server).

onder andere kosten en opbrengsten. In-

Rest Data Services heeft mijn voorkeur als

zichtelijk werd gemaakt hoe APEX wordt

ik zou moeten kiezen tussen de verschil-

ingezet om een overzichtelijk dataportaal

lende architecturen. Er vindt constant

te ontwerpen dat een real-time view geeft

ontwikkeling plaats op Rest Data Services.

op de huidige situatie. Er werd uitgelegd

Oracle is volledig verantwoordelijk voor

hoe iAdvise ervoor zorgt dat gebruikers de

de ontwikkeling van het product en ver-

definitie van de getoonde data begrijpen,

Iloon Wolf verwerkt ter plekke nog en-

antwoordelijk om eventuele patches te

hoe nieuwe informatiebehoeftes worden

kele details uit de keynote van Joel Kall-

ontwikkelen tegen defects. Moderne fea-

verwerkt en het vertrouwen in het portaal

man in haar eigen presentatie later op

tures zoals native Excel support en restfull

is gegroeid. Voor veel toehoorders was het

de dag.

webservices zijn alleen beschikbaar binnen

verhelderend om te zien dat het op deze manier ook kan.

Rest Data Services. De naam APEX Listectuur om met de Application Express

tener is vervangen door Rest Data Services

engine te communiceren. Mod/PLSQL

omdat de naam APEX Listener voor veel

How to avoid struggling with the APEX Listener Rest Data Services

is vervangen door JDBC. Officieel gesup-

verwarring zorgde binnen de Oracle com-

porte web servers zijn GlassFish, TomCat

munity. Het is e en listener die ook zonder

en WebLogic van Oracle. TomCat is in

Application Express gebruikt kan worden,

In Application Express zijn er verschillende

februari 2014 toegevoegd als gesupporte

daarom is de naam veranderd. Ook de

architecturen mogelijk om een verbinding

web server.

naam van de war file is veranderd. Apex.

op te bouwen via de webserver naar de Appli-

(http://krisrice.blogspot.nl/2013/11/

war is vervangen door ords.war. Wil je

cation Express engine. De verschillende

apex-listener-supported-app-servers.

toch nog gebruik maken van ‘apex’ in de

architecturen zijn HTTP server, Embed-

html)

URL, dan kun je ords.war gewoon herbe-

ded PL/SQL gateway, gebaseerd op Mod/

Men moet wel rekening houden met het

noemen naar apex.war voordat de war file

PLSQL en Rest Data Services. Iloon Ellen

feit dat GlassFish en TomCat Open Source

naar de web server wordt gedeployed.Rest

van Oracle liet in haar presentatie zien

Web Servers zijn. GlassFish was van Ora-

Data Services kan ook standalone gebruikt

waarom Rest Data Services haar voorkeur

cle maar nieuwe ontwikkelingen zullen

worden. Standalone bevat een ‘embedded’

heeft als architectuur om met APEX te

niet meer plaatsvinden op de GlassFish

web server. Standalone is ALLEEN gesup-

communiceren.

web server en zal daarom teruggegeven

port in test omgevingen en niet in pro-

Rest Data services is de modernste archi-

worden aan Open source.

ductieomgevingen. De achterliggende gedachte is om het testen zonder GlassFish, TomCat en WebLogic mogelijk te maken. Hierdoor schakel je de web server laag uit, en weet je of je met een probleem te maken hebt in Rest Data Services zelf. Integratie van verschillende producten is mooi, maar het lastige van geïntegreerde producten is dat wanneer je tegen een probleem aanloopt, verschillende componenten het onderliggende probleem kunnen veroorzaken. Standalone kan natuurlijk ook heel handig zijn voor demonstratie doeleinden. De scalability en performance load is nooit

De trekking van de APEX World loterij werd onder het toeziend oog van OGh

getest op standalone, dus dat zal Oracle

voorzitter Robin Buitenhuis verricht door de kleurrijke Figi-medewerker Enzo

nooit garanderen.

Karaman die al sinds jaar en dag de OGh-bijeenkomsten culinair in goede banen

Een mooie feature van Rest Data Service is

leidt. Winnaar van de HD Action Camera werd Marco Schlicher van The Doc,

de mogelijkheid van de ontwikkeling van

wiens naam werd getrokken uit de stempelkaarten van de deelnemers die de ‘Elf-

Restfull Web Services.(Representational

stempelstocht’ langs de stands van de sponsors succesvol hadden afgelegd.

state transfer). Stateless toegang tot SQL/ PLSQL statements. In Rest Data Services is

OGh Visie

11

APEX World 2014

Vóór de avondspits naar huis, niet gestrest alles getest!

de grafische laag vervangen door de com-

manier te configureren omdat de interne

mand line. Wil je toch graag gebruik mak-

reports server van Rest Data Services ge-

en van de grafische interface dan heb je

bruikt kan worden.

SQL Developer nodig. SQL Developer doet

Uiteraard heb ik niet alle features kunnen

een restfull web services aanroep naar de

benoemen maar hopelijk wel voldoende

In zijn presentatie behandelde Hendrik

Rest Data Services listener. Dit betekent

getriggerd om Rest Data Services verder

Blok van Transfer Solutions het opzetten

dat de restfull web services geconfigureerd

te gaan ontdekken. De komende jaren

en uitvoeren van loadtesten op een APEX

moeten zijn om een succesvolle verbinding

verwacht ik veel extra functionaliteit bin-

applicatie. In een artikel van zijn hand el-

naar SQL Developer mogelijk te maken.

nen Rest Data Services. Houd daarom de

ders in dit nummer zal uitgelegd worden

Alle mogelijkheden die je op de command

Oracle website goed in de gaten.

hoe dat zonder stress te realiseren is.

line hebt in Rest Data Services zijn ook beschikbaar in SQL Developer. Configuraties

Ask The Experts!

in SQL Developer kunnen ook geüpload worden naar de configuratie files van Rest Data Services. Met Rest Data Services kan je ook connecteren naar meerdere databases. Dit is natuurlijk erg handig met versie 12 van RDBMS. In versie 12 kunnen we meerdere pluggable databases configureren en connecties naar de verschillende pluggable databases opzetten. De APEX-experts Roel Hartman, Dimitri Gielis, Martin Giffy d’Souza, Peter RaganAls laatste wil ik ook de ‘Internal FOP’ re-

itsch, Joel Kallman en Denis Kubicek beantwoorden vragen uit de zaal tijdens de

ports server noemen. Hiermee is het mo-

open-microfoonsessie ‘Ask the Experts’, waarmee de lustrumeditie van APEX World

gelijk om PDF printing op een makkelijke

werd afgesloten.

OGh APEX World werd mede mogelijk gemaakt door DIAMOND SPONSOR

GOLD SPONSORS

SILVER SPONSORS

BRONZE SPONSOR

12 OGh Visie

Column

Column

Learco Brizzi

APEX World

Het zit erop! Het eerste lustrum, de 5e editie van APEX World is een feit. Dit jaar was het weer groter dan voorafgaande jaren, dat bleek niet alleen uit het aantal deelnemers aan het congres, maar ook aan de belangstelling van de sponsoren en sprekers. Ruim 330 deelnemers en 11 sponsoren waren aanwezig op het event. We hadden dit jaar ook een internationale sponsor weten te strikken. Dit jaar waren er ook vele ACEs en ACE Directors aanwezig, als spreker en als deelnemer. We hadden vele technische presentaties en interessante customer cases. Door de aanwezigheid van veel buitenlandse deelnemers en sprekers waren veel presentaties in het Engels. Helaas kon ik niet overal bij zijn.  Uiteraard keek ik net als vele anderen uit naar de keynote van Joel Kallman. Hij ging uitgebreid in op de komende release van APEX: versie 5.0. Hij liet vele features en verbeteringen zien, om ons leven als ontwikkelaar nog productiever en makkelijker te maken. Op http://www.apexea.oracle. com kan je alvast met de early adapter versie spelen. Persoonlijk moet ik nog erg wennen aan de nieuwe look and feel van de Page Designer, hoewel Joel ons liet zien (begeleid door een gezellig muziekje) dat het allemaal net iets sneller zou moet gaan. Ik vind eigenlijk dat je met deze versie een flink scherm nodig hebt om goed te kunnen ontwikkelen. Nu heb ik het geluk dat ik onder andere een 30” scherm heb, maar niet iedereen heeft of wil zo’n groot scherm op z’n bureau. Sommige zaken zitten nog niet in de early adapter versie, zoals een wizard voor een extra form op een reeds bestaand scherm. Daarnaast is er ook een aantal beloofde features doorgeschoven naar versie 5.1, zoals een mooi grid als vervanging voor de tabular form en het master / detail / detail scherm. Ik vond vooral de ‘Ask the Expert’ sessie aan het eind van de dag erg leuk, waarbij met name de interactie met het publiek uitstekend was. Het is altijd afwachten bij zo’n sessie of er voldoende interessante vragen uit het publiek komen. Gedurende de dag was er volop de mogelijkheid om te netwerken en met lotgenoten te spreken. Na afloop van de dag gingen enkele sprekers en deelnemers nog even met elkaar een hapje eten. Al met al erg gezellig. In deze OGh Visie een

uitgebreid verslag van APEX World en op de site www.OGh. nl zijn foto’s en presentaties te vinden van de dag. We hadden dit jaar wat meer gefocust op het buitenland. Uit de uitslagen van de enquête is duidelijk gebleken dat dit ook de wens is van de meeste bezoekers. Daarnaast is er ook een voorkeur uitgesproken voor een meerdaags event. We gaan deze uitdaging graag aan en zullen laten zien dat we hier in Nederland het grootste ‘APEX only event’ in de wereld nog verder kunnen laten groeien. Wat nu wel al duidelijk is, is dat we voor volgend jaar een andere opzet zullen kiezen. Een opzet die nog meer recht zal doen aan de mooie tool die APEX heet en de grote APEX-community. Hoe de precieze invulling wat betreft locatie, aantal dagen en aantal sprekers gaat worden, gaan we de komende tijd verder invullen.

ODTUG Voor degenen die het nog niet wisten: van 22 tot en met 26 juni wordt weer het Kscope event van de ODTUG gehouden, zie http://www.kscope14.com. Op dit technische event zullen ook veel APEX-gerelateerde presentaties zijn. Kscope 14 (www.kscope14.com) speelt zich af in Seattle. Uit eigen ervaring kan ik melden dat er elk jaar erg veel te zien valt en dat het zeer de moeite waard is. Overigens is op http://www. apex-plugin.com ook een theming competition van de ODTUG aan de gang, waarbij leuke prijzen te winnen vallen, waaronder een toegangskaart. De laatste keer dat ik keek was er nog maar één inzending, dus de kans dat je iets wint als je iets opstuurt is daardoor erg groot :-). Al met al valt er op events als Kscope en APEX World een hoop te leren en te ontdekken en dat maakt ons werk (meestal) weer wat leuker. Eigenlijk is het werk van een ontwikkelaar één grote puzzel. Laatst was ik bezig om iets ogenschijnlijk simpels uit te zoeken (variabele filename van een report CSV export, waarbij de link onder een ander rapport op een andere pagina moest komen). Na wat zoeken en proberen werkte het en dat gaf een goed gevoel en daar doen we het voor... Learco Brizzi OGh Visie

13

APEX World - Avondspits

Voor de avondspits naar huis niet gestrest, alles getest Bij het ontwikkelen van een APEX-applicatie wordt de applicatie veelvuldig getest door het development team. Waarschijnlijk zijn er ook functionele gebruikerstesten en mogelijk is er zelfs een finale acceptatietest. Maar is de applicatie ook getest met het verwachte aantal gebruikers of is bekend wat de performance is van de applicatie bij veel gelijktijdige gebruikers? Het uitvoeren loadtesten - ook wel stresstesten genoemd - kan hierover uitsluitsel geven.

Hendrik Blok van Transfer Solutions behandelde in zijn presenta-

doorgaans niet uitvoeren met echte gebruikers, simpelweg omdat

tie tijdens APEX World het opzetten en uitvoeren van loadtesten

er niet zoveel testgebruikers zijn. Om deze gebruikers te simuleren

op een APEX-applicatie met behulp van Apache jMeter. In dit

hebben we een tool nodig. Apache jMeter is zo’n tool. Met Apache

artikel schetst hij een scenario waarin het belang van loadtesten

jMeter kunnen gebruikers worden gesimuleerd die een bepaalde

- en de ontstressende werking die ervan uitgaat - duidelijk wordt

handeling op het systeem verrichten bijvoorbeeld: inloggen en

aangetoond.

vervolgens naar een bepaalde pagina gaan.

Prelude: de stress…

Testdoelstellingen

Vrijdagochtend 8 uur, nog een kwartier en dan kunnen gebruik-

Echter voordat je met het tool aan de slag gaat dien je eerst de

ers inloggen. Het oude systeem is gesloten, alle werknemers heb-

testdoelstellingen te formuleren. Als je dit niet doet is het moei-

ben een mailtje gehad dat het nieuwe systeem om 8.15 uur open

lijk om later de resultaten te beoordelen en bestaat de kans dat je

gaat. Nog één keer in mijn hoofd alles nalopen, ‘is alles goed?’.

in een kringetje blijft lopen.

Een ding blijft knagen, al weken dat gevoel: hoe reageert het sys-

Voorbeelden van testdoelstellingen kunnen zijn:

teem bij een volle bezetting? Het testen met grote aantallen ge-

• Bij 100 gelijktijdige gebruikers dient de responstijd van het

bruikers is niet gebeurd. Vanwege tijdsdruk werd dit achterwege



gelaten.

• De applicatie dient minimaal 300 gelijktijdige gebruikers aan

8.15 uur. Gebruikers loggen in.



Alles lijkt goed te gaan. Maar gaandeweg worden sommige re-

unavailable)

quests niet verwerkt: service unavailable. Nog niet rampzalig

• Een standaardrapport van de reporting server dient binnen

maar de spanning neemt toe. Systeem vertoont duidelijke ver-



tragingen, wat niet beter wordt nadat enkele gebruikers wat zware

• De CPU load average op de server mag niet hoger zijn dan

rapporten zijn gaan draaien.



opvragen van een standaardpagina maximaal 800ms te zijn te kunnen voordat fouten optreden (bijvoorbeeld service

1,5s aangeleverd te worden. 3 bij 100 gelijktijdige gebruikers

10.32 uur. Systeem geeft duidelijke problemen. Stress, stress, stress. Er moet iets gebeuren, en snel! Besloten

Het is belangrijk om de doelstellingen concreet te maken zodat

wordt om het een en ander te routeren naar andere servers om

we de doelstellingen later kunnen gebruiken om de resultaten

de load beter te verdelen.

te beoordelen. Hiervoor kan het noodzakelijk zijn om metingen

13.31 uur. Systeem draait stabiel maar wel met enkele noodver-

op een vergelijkbaar systeem te hebben als vergelijkingsmateriaal.

banden.

Een responstijd van 700ms zegt niet zoveel, maar als je weet dat

Het gevolg: omdat de noodverbanden eerst nog omgezet moeten

de responstijd van een vergelijkbaar systeem 900ms is, dan kun je

worden naar wat stevigere oplossingen zodat de volgende dag het

stellen dat het nieuwe of aangepaste systeem goed functioneert.

systeem wel optimaal zal functioneren, ver na de avondspits naar

Nu de testdoelstellingen geformuleerd zijn, kan worden gestart

huis.

met het opzetten van een test. Het is nu immers bekend wat er

Ontstressen met stresstesten

gemeten moet worden. Om te kunnen beantwoorden aan de doelstellingen dienen we het volgende te meten:

Bovenstaand scenario had voorkomen kunnen worden door

1. De responstijd van de pagina-aanvraag (request)

stresstesten uit te voeren op het systeem. Nu kun je stresstesten

2. De respons van het request

OGh Visie

15

APEX World - Avondspits

3. De responstijd van het aanleveren van het pdf-rapport 4. De top load average van de machine Wat deze testdoelstellingen gemeenschappelijk hebben is dat er requests gedaan dienen te worden. Oftewel, de gebruikers die de aanvraag doen dienen gesimuleerd te worden, aangezien er niet vaak 100 testgebruikers aanwezig zullen zijn. Met Apache jMeter kunnen we deze aanvragen, de load, simuleren.

Apache jWhat? Apache jMeter is een Java-applicatie waarmee allerlei testen kunnen worden uitgevoerd. De tool heeft een behoorlijk aantal features, waar we in dit kader niet allemaal op in gaan. We gaan het tool gebruiken als HTTP-request-generator, zodat we veel gelijktij-

• Sampler - Dit is het daadwerkelijke request dat je gaat uit-

dige gebruikers kunnen simuleren. JMeter gaat voor ons de HTTP-



requests doen en logt meteen de responstijden en responses van

• Assertion - Dit element beoordeelt de respons van het request

deze requests. Feitelijk is jMeter dan ook te beschouwen als een



browser zonder layout. We zien bij jMeter dan ook de elementen

• Listener - Dit element vangt de data op waarin je geïnteres-

terug zoals we die ook bij een browser zien: HTTP-headers, cache,



cookies en responses.

We gaan nu verder in op de hierboven genoemde elementen van

Downloaden en installeren

voeren, dus de daadwerkelijke aanvraag van de APEX-pagina en resulteert in een pass of fail seerd bent, bijvoorbeeld de responstijd.

het testscript. Substitutievariabelen - We beginnen met het definiëren van en-

Om te beginnen dien je jMeter te downloaden van de Apache

kele substitutievariabelen. Dit is niet noodzakelijk maar gaat bij

jMeter website. Hierbij is het essentieel dat je het bestand con-

hergebruik van het script veel plezier opleveren. Je kunt in het

troleert op integriteit met behulp van de PGP-keys. Als je dit niet

script verwijzen naar de substitutievariabelen met de volgende

doet dan loop je het risico dat met het bestand gerommeld is, met

notatie:

alle gevolgen van dien (bijvoorbeeld DDoS aanvallen). Je down-

${}

loadt namelijk van mirror download sites die niet door Apache

Op plekken waar de hostnaam nodig is gebruik je dan de vol-

worden gecontroleerd. Je wilt natuurlijk absoluut niet dat iemand

gende substitutievariabele:

jouw jMeter op afstand bestuurt en vervolgens elke nacht wat

${webhost}

websites plat legt…

Als je dan het script voor een andere webpagina, op een andere

Nadat het is gedownload en Java is geïnstalleerd, kun je direct

host, wilt gebruiken, dan hoef je maar op 1 plek een aanpassing

met jMeter aan de slag. Laat je niet uit het veld slaan door de vele

te doen. Andere handige variabelen zijn: webhost_poort, users,

opties en technische termen, we lopen er even doorheen.

ramp_up, loops, user_agent, APEX_context_root, APEX_cookie_

Apache jMeter script ontwerpen

name, APEX_app_alias Thread groups - Een aanvraag van jMeter is een Thread. Het

Wanneer jMeter is opgestart dan gaan we de linkerkant van het

toplevel van het script is dan ook Thread Group. Hier geef je het

startscherm vullen met de elementen die behoren bij ons test-

aantal gebruikers, ramp up en loops aan. Het aantal gebruikers

script. We gaan een testscript ontwerpen waarmee we een pub-

en de ramp up horen bij elkaar. Het aantal gebruikers is het aan-

lieke APEX-pagina kunnen aanvragen met het aantal door ons

tal gelijktijdige gebruikers. Maar in het echt zijn gebruikers nooit

ingestelde gebruikers. Het testscript ziet er als volgt uit:

op de duizendste seconde gelijktijdig actief. Met ramp up stel je

Ons jMeter-testscript om een APEX-pagina te testen heeft de vol-

een periode in waarbinnen het aantal verzoeken moet worden

gende elementen:

gedaan. Dus bijvoorbeeld: wanneer je 100 gebruikers instelt met

• Algemene parametersectie - Hier definieer je de defaults en

een ramp up van 5 seconden dan wil dit zeggen dat 100 gebruik-



ers binnen 5 seconden een request doen.

substitutievariabelen van de test.

• Thread Group - Dit is de container voor de controllers en

HTTP headers - Na de tread group properties kom je bij de HTTP-



samplers. Dit element bepaalt het aantal threads (lees:

header properties. Hier stel je onder andere de default webhost,



gebruikers) voor de test

de user agent (welke browser) en cache in. De HTTP-cookie-

• HTTP header sectie -Hier definieer je de HTTP-headers die met

manager zorgt ervoor dat de requests de juiste cookie-informatie



hebben (zoals het APEX-cookie).

het request worden meegestuurd

• Een controller - Dit is een container voor de samplers

16 OGh Visie

Controller en Samplers - Vervolgens is er een Simple Controller

APEX World - Avondspits

group. Binnen deze Simple Controller voegen we een sampler toe. jMeter heeft een groot aantal samplers maar wij gebruiken jMeter voor HTTP-aanvragen en derhalve kiezen we voor de HTTP request sampler (klinkt logisch). Deze sampler krijgt de URL die we willen aanvragen, dus de URL voor de APEX-pagina die we willen

Druk op de play-knop en jMeter voert zijn requests uit. De re-

testen. We kunnen hier onze eerder gedefinieerde substitutievari-

quests kunnen live worden gevolgd als er op een van de listen-

abelen gebruiken.

ers wordt geklikt. Als je een nieuwe test wilt doen dan moet je

Assertions - Assertions zijn beoordelingen van de respons op het

eerst even op de bezem-knop drukken om er zeker van te zijn dat

request, pass of fail. Wanneer jMeter een request doet dan krijgt

de resultaten niet worden toegevoegd aan de resultaten van de

hij hierop antwoord, in ons geval komt er HTML terug van de

vorige test. Testresultaten interpreteren -Nu we de testresultaten

server. Door een assertion te definiëren kunnen we beoordelen of

hebben, pakken we onze testdoelstellingen er weer bij. We kun-

de respons die we terug krijgen juist is. We maken hier een asser-

nen nu conclusies trekken of ons systeem voldoet aan de eerder

tion die in de respons kijkt of in de pagina die we terugkrijgen de

geformuleerde doelstellingen.

volgende tekst staat: name=”p_flow_step_id” value=”1”

Conclusie

Als we dit namelijk terug krijgen dan weten we dat we met APEX-

Stress vooraf is beter dan stress achteraf: stresstest versus oplever-

pagina 1 te maken hebben.

stress. De stresstest wordt vaak overgeslagen. Een stresstest geeft

Listeners - Tenslotte voegen we enkele listeners toe om de data op

een indruk van de performance van het systeem bij een groot

te slaan. jMeter heeft een aantal verschillende listeners, bijvoor-

aantal gebruikers. Met Apache jMeter kun je gebruikers simuleren

beeld een responstijden-listener of een Simple Data Writer-lis-

en derhalve het systeem testen met het vooraf ingestelde aantal

tener. Alle listeners hebben de optie om de data weg te schrijven

gebruikers. Problemen die hiermee aan het licht komen kunnen

naar een bestand. Het is raadzaam om dit te doen zodat je de data

op die manier eerder dan in productie worden opgelost. En het is

later kunt analyseren met behulp van je favoriete programma. En

prettig om voor de avondspits naar huis te rijden…

tevens verzamel je vergelijkingsmateriaal voor toekomstige testen.

Hendrik Blok is senior Oracle APEX developer bij Transfer Solutions,

Run de test - Wanneer we alle elementen hebben ingesteld, kun-

een ICT-dienstverlener met een sterke specialisatie in Oracle- en Java-

nen we de test uitvoeren:

technologie.

M I S N I E T S met OGh Visie-mail Wilt het hele jaar door op de hoogte blijven van nieuws en wetenswaardigheden over Oracle en Oracle-producten, de Oracle-community en de activiteiten van de Oracle Gebruikersclub Holland? Abonneer u dan naast het magazine OGh Visie ook op de gratis digitale nieuwsbrief van de OGh

OGh Visie-mail Bent u reeds geabonneerd op de digitale nieuwsbrief, maak dan uw collega’s en andere Oracle-geïnteresseerden attent op OGh Visie-mail. Inschrijven kan via de website van de OGh: www.OGh.nl. U ontvangt dan naast de jaarlijkse papieren editie ook vier maal per jaar de digitale nieuwsbrief.

OGh Visie

17

Cursus Nieuw in Oracle Application Express 5.0 Ervaren APEX-ontwikkelaars van Transfer Solutions nemen u mee op een gerichte ontdekkingstocht. Dankzij de uitleg van de docent en de oefeningen in deze cursus bent u in staat om de krachtige features van APEX 5.0 direct toe te passen in de dagelijkse praktijk van het ontwikkelen.

• • •

Datum: Maandag 1 september Tijd: 09.00 - 16.30 uur Locatie: Transfer Solutions, opleidingscentrum

Transfer Solutions Stationsweg 19 4141 HB Leerdam 0345 - 616 888 E [email protected] I www.transfer-solutions.com

Specialist in Oracle- en Java EE technologie Opleidingen | Consulting | Remote Databasebeheer

APEX World - UX in APEX-applicaties

User Experience in APEX-applicaties UX of User Experience is een term die regelmatig opduikt op het internet of in gesprekken met collega’s. Maar wat is UX nu precies en hoe kan je het toepassen in APEX-applicaties? Naar aanleiding van de presentatie van iAdvise ‘Een B2B webshop met APEX’ tijdens OGh APEX World, probeert Stijn van Raes een duidelijk beeld te geven van wat UX-design kan toevoegen aan APEX applicaties en geeft hij enkele nuttige tips om UX zelf toe te passen.

Door Stijn van Raes

Wat is UX? UX staat voor User Experience. Het is een term die wordt gebruikt

Direct’ (www.oracle.com/us/uxdirect). Die geeft een goed idee van wat het Oracle Design Proces inhoudt en geeft toegang tot resources en templates die kunnen helpen UX toe te passen binnen jouw bedrijf.

voor alles wat te maken heeft met de ervaring die een gebruiker

UX in APEX

krijgt tijdens de interactie met een(software) product. UX design

UX design wordt meer en meer gebruikt bij het maken van busi-

is de praktijk waarbij verschillende technieken worden gebruikt

ness applicaties. De tijd dat mensen het gebruik van slechte in-

om deze ervaring zo optimaal mogelijk te doen verlopen. Het is

terfaces accepteren, ligt intussen ver achter ons. We gebruiken

een concept dat niet alleen gebruikt wordt bij het ontwikkelen

dagelijks fantastische producten en diensten in ons privéleven

van software, maar het is ook toepasbaar op producten, op dienst-

die ons helpen dagelijkse taken te vereenvoudigen. Maar op de

verlening en op alles waarbij interactie is tussen een systeem en

werkvloer moeten we vaak genoegen nemen met toepassingen

een gebruiker.

die onnodig complex zijn, het uitvoeren van onze taken niet of

UX en Oracle

onvoldoende ondersteunen en soms ronduit frustrerend zijn. Ook APEX-applicaties lijden helaas maar al te vaak aan deze

Ook Oracle heeft enkele jaren geleden ingezien dat mooie en in-

symptomen. APEX maakt het immers mogelijk om vanuit een

tuïtieve interfaces nodig zijn. Het resultaat hiervan zie je in de

datamodel snel een werkende applicatie te bouwen die op kor-

laatste Oracle Fusion Applications producten.

te termijn het bedrijfsproces kan ondersteunen. Maar op lange

Om ook partners en ontwikkelaars van Oracle bewuster te mak-

termijn worden deze toepassingen vaak uitgebreider en bedrijf

en van het belang van UX is recent een website gelanceerd ‘UX

kritisch. Bijgevolg is het belang van een goede UX onontbeerlijk:

UX ontdekkingstechnieken  OBSERVATIES: De meest doortastende manier om te weten

Hoe geloofwaardiger ze zijn hoe meer empathie ze zullen op-

te komen hoe een gebruiker werkt, is er naast gaan zitten en

wekken tijdens het maken van je applicaties. Door de infor-

observeren. Door te vragen waarom hij/zij bepaalde acties doet,

matie die je hebt verzameld tijdens workshops en observaties

kan je waardevolle informatie verzamelen over de doelen van

om te zetten in persona’s, kan je op een efficiënte manier een

de gebruiker die je tijdens een gewone bevraging niet te weten

voorstelling maken van je gebruikers om zo de inleving in hun

komt.

wereld te vergroten.

WORKSHOPS: Wanneer je in korte tijd de gedachtegang van

GUERILLA TESTING: Een methode die kan gebruikt worden

verschillende gebruikers wil achterhalen, kan je workshops or-

voor, tijdens en na de ontwikkeling van een applicatie. Je doet

ganiseren waarin aan de hand van verschillende oefeningen de

testen van een 15-tal minuten met gebruikers of mensen uit

doelen en behoeften kunnen worden bepalen.

de doelgroep van je applicatie. Hierin vraag je om enkele taken uit te voeren in de applicatie of het prototype, en al snel zal je

PERSONA’S: Persona’s zijn fictieve voorbeelden van gebruik-

waardevolle informatie te weten komen. Belangrijk is om met

ers waarin informatie staat over hun achtergrond, ervaringen,

een ‘open mind’ deze testen aan te vatten en de commentaren

gedrag en wensen.

van gebruikers niet op te vatten als kritiek.

OGh Visie

19

APEX World - UX in APEX-applicaties

bijvoorbeeld een productenlijst in Excel die wordt omgezet naar

er ook snel door het for-

een APEX-applicatie en daarna al snel wordt uitgebreid tot een

mulier heen lezen.

heuse ordermanagement-tool.

Nadeel van deze vorm

Datamodel ! = goede UX

is dat er meer verticale ruimte nodig is, daar-

Aan de basis van iedere APEX applicatie ligt er een datamodel.

door wordt het wel veel

Dat datamodel wordt vaak rechtstreeks gespiegeld in de interface

gebruikt in mobiele toe-

van de toepassing. Voor een ontwikkelaar is dat perfect logisch,

passingen.

maar een niet technische gebruiker zal al snel moeilijkheden krijgen bij het begrijpen van de toepassing.

Links gealigneerde labels:

Een goede UX start dus bij het centraal plaatsen van de gebruiker,

Voor links gealigneerde

niet van het datamodel. Je moet begrijpen hoe de gebruiker denkt

labels heb je minder

en werkt. In bijgaand kader is een aantal tools en technieken

verticale ruimte nodig,

weergegeven die kunnen helpen bij het ontdekken van de wensen

maar de relatie tussen

van de gebruiker.

het veld en het label is

Prototyping

Oog fixaties bij labels boven het veld

niet altijd duidelijk. Er zijn meer fixaties nodig

Om te kunnen valideren of je een goed begrip hebt van de wensen

van je oog om zo een

van de gebruiker kan je met een prototype snel je ideeën visuali-

formulier te lezen.

seren en aftoetsen. APEX is een RAD tool en per definitie geschikt

Hierdoor

voor het maken van prototypes op korte tijd. Helaas is APEX wel

veel langer vooraleer je

afhankelijk van een goed onderliggend datamodel en word je al

klaar bent. Absoluut af te Oog fixaties bij links gealigneerde

gauw verleid om te veel details uit te werken. Daardoor dreig je

raden dus!

duurt

het

labels

tijd te verliezen met het maken van iets wat je achteraf amper zal kunnen hergebruiken.

Rechts gealigneerde labels:

Gelukkig bestaat er een aantal tools die ons kunnen helpen bij

Rechts gealigneerde

het maken van prototypen, zoals balsamiq (balsamiq.com),

labels lezen dubbel zo

axure (www.axure.com) en proto.io voor mobiele prototypen.

snel als links gealigneerde.

UX tips voor APEX applicaties Formulieren zijn conversaties

Doordat hier label en veld dicht tegen elkaar staan, is de relatie

APEX applicaties zijn data-driven applicaties, en die gegevens

duidelijk. De leesbaar-

moeten natuurlijk ergens vandaan komen. Dit betekent dat er

heid is echter nog steeds labels

veel data-invoer gevraagd wordt van de gebruiker, maar niemand

minder goed dan wanneer de labels boven het veld staan.

vindt het leuk om eindeloze formulieren in te vullen. Sta stil bij

Een bijkomend nadeel is dat langere labels vaak over twee regels

de belasting die je legt bij de gebruiker en schrap overbodige infor-

gespreid worden wat voor een verminderde leesbaarheid zorgt.

Oog fixaties bij rechts gealigneerde

matie. Bijvoorbeeld het invullen van een gemeente aan de hand van de postcode.

Labels in het veld:

Probeer formulieren te bekijken als een conversatie die wordt

Door labels in het veld te zetten bespaar je kostbare ruimte.

aangegaan met de gebruiker. Ieder veld dat ingevuld moet worden

Je kan deze variant echter enkel gebruiken wanneer het om

is een antwoord op een vraag, en die vraag is het label.

vertrouwde informatie gaat (naam, email etc.) want zodra

Plaatsing labels

de gegevens zijn ingevuld, verlies je alle context. Het is dus geen goede keuze voor lange formulieren, maar wel voor bi-

De leesbaarheid van je formulieren wordt in grote mate bepaald

jvoorbeeld registratieformulieren. Idealiter gebruik je een

door hoe de labels worden gepositioneerd:

label in het veld in combinatie met een andere variant.

Labels boven het veld:

De weg naar voltooiing

Labels die boven het veld staan zijn het eenvoudigst te lezen en

Ook wel ‘Path to completion’ genoemd. Dit is de weg die een

handig voor langere labels. De relatie tussen label en veld is altijd

gebruiker aflegt om een pagina te lezen of een taak te verv-

sterk aanwezig. Wanneer je alleen verticaal werkt, kan de gebruik-

olledigen. Bij voorkeur maak je die weg zo duidelijk en kort

20 OGh Visie

APEX World - UX in APEX-applicaties

mogelijk. Hoe meer bochten je in deze weg legt, hoe meer tijd het

Positionering: Acties die een taak initiëren komen bij voorkeur

voor de gebruiker in beslag neemt om zijn taak te vervolledigen.

bovenaan de pagina’s. Acties die een taak vervolledigen komen altijd onderaan. APEX ontwikkelaars hebben soms de slechte gewoonte om bewaar acties bovenaan te plaatsen. Dit doorbreekt echter de weg naar voltooiing. Probeer daarom altijd deze acties onderaan de pagina te plaatsen. Benaming: Voor de benaming van acties is consistentie van belang. Gebruik voor dezelfde acties altijd dezelfde benamingen en beschrijf ook duidelijk wat de acties betekenen. Visualisatie: Bij de visualisatie maken we onderscheid tussen primaire acties (opslaan, verdergaan, aanmaken, …) en secundaire acties (verwijderen, terug, opslaan, …). Benadruk de primaire acties door een andere kleur, grootte of vorm te gebruiken. Handig in APEX is het gebruik van de ‘Hot Button Type’ optie voor een knop.

Geef zo snel mogelijk feedback Wacht niet met feedback geven tot de gebruiker een volledig formulier heeft ingevuld of een volledige taak heeft uitgevoerd. Probeer bij elke stap onmiddellijk feedback te geven. Bijvoorbeeld: geef bij het invullen van een e-mailadres onmiddellijk een waarschuwing indien het geen geldig formaat heeft.

Performance Eén van de belangrijkste factoren waarmee de UX van je appli-

Duidelijke acties

catie staat of valt, is performance. Een applicatie kan heel mooi ontworpen zijn en perfect de behoeften van de gebruikers invul-

Knoppen in je applicatie weerspiegelen de acties die een gebruik-

len, indien ze traag werkt krijg je toch een teleurstellende UX.

er kan doen. Omdat niet alle acties even belangrijk zijn, is een

Wanneer een actie toch enige tijd in beslag neemt, overweeg dan

onderscheid van belang. We kunnen deze maken door position-

asynchrone processen en geef tijdig feedback aan de gebruiker.

ering, benaming en visualisatie.

Gebruiksvriendelijke interfaces in APEX, het kan! Net zoals in andere ontwikkelomgevingen is het ook in APEX mogelijk om gebruiksvriendelijke interfaces te maken. Zelfs al heb je niet de beschikking over gespecialiseerde mensen, met gezond verstand en een aantal tools en technieken raak je zelf al een heel eind verder. Belangrijk is dat je altijd de gebruiker centraal zet en niet de techniek. Stijn van Raes is werkzaam bij iAdvise. Dit artikel is geschreven naar aanleiding van de presentatie van iAdvise tijdens Oracle APEX World. Informatie bronnen: www.oracle.com/ux www.oracle.com/us/uxdirect www.smashingmagazine.com/category/uxdesign Web form design: Filling in the blanks – Luke Wroblewski www.uxmatters.com/mt/archives/2006/07/label-placement-informs.php

OGh Visie

21

Oracle, Big Data en Datawarehousing

Moderne datawarehouse houdt rekening met veranderingen en kan vele soorten analyses aan

Oracle, Big Data en Datawarehousing Van oudsher heeft het datawarehouse duidelijke functies. Naast opslag van belangrijke gegevens afkomstig van bedrijfseigen databronnen zijn (analytische) bewerkingen van belang, met als doel afdelingen te ondersteunen, te voldoen aan wettelijke eisen met betrekking tot het leveren van overzichten en ook marketingacties te ondersteunen. In enkele gevallen wordt het datawarehouse ook gebruikt voor opslag en analyse van sensor-data.

Door Marti Koppelmans

zien. Uiteindelijk betreft ‘Big Data’ mijns inziens meer het ‘

De wereld is veranderd. We werken anders, we denken anders.

Big Data en de business case

We bestellen bijvoorbeeld steeds meer via het web, commu-

Uiteindelijk staat het datawarehouse ten dienste van Business

niceren vooral via sociale media en doen reserveringen via

Intelligence en die weer ten dienste van de bedrijfsvoering.

speciale app’s. Zo wordt er veel meer data geproduceerd. Dit

Je gaat niet zomaar nieuwe datastromen betrekken bij je data-

betreft dan met name ongestructureerde informatie en is dan

warehouse. Zeker niet als je je realiseert dat er vaak nog een

afkomstig uit sociale media, webapplicaties en sensor-data,

aantal bewerkingen nodig zijn om de relevante gegevens uit de

tegenwoordig samengevat onder de noemer ‘Big Data’. Deze

datastromen te onttrekken via een speciaal platform.

gegevens kun je nu ook weer gaan betrekken bij je analyses.

Voor het bepalen en implementeren van die speciale Big Data-

Bedrijven die daar rekening mee houden beschikken over be-

datastroom zijn drie aspecten van belang:

tere informatie, krijgen meer inzicht, kunnen beter beslissen,

1) het bepalen van de business case

beter functioneren en hebben commercieel meer succes.

2) het maken van een keuze uit de verschillende datastromen

Big Denken met Data’.

3) het bepalen van de opzet van de technische infrastructuur De business case zal heel verschillend zijn en varieert van ‘overleven ‘ in de bestaande markt ( eigenlijke aspect: hoe kan ik me aanpassen aan de veranderingen in mijn brache), via uitbreiding van diensten en een betere naamsbekendheid, tot sneller en beter gebruik maken van de eigen testresultaten om producten te verbeteren en/of sneller op de markt te brengen. Afhankelijk hiervan zullen een of meerdere datastromen worden gebruikt. Uiteindelijk zal moeten worden nagedacht over de technische infrastructuur die flexibel bronnen moet kunnen accepteren. Afbeelding 1: Een vliegtuig van Boeing in productie Nu

N.B. De rol/taken/invloed van een data scientist: van meer-

nog op de grond. Tijdens testvluchten worden megahoe-

waarde uit de datastroom komen tot invulling van de business

veelheden aan gegevens verzameld die uiteindelijk ook

case.

nog moeten worden geanalyseerd. Het gaat dan over 20 Terabyte per uur en in totaal 90 Petabyte aan opslag aan

De algemene insteek van Oracle

het einde van de testperiode.

Vervolg van dit artikel op de OGh website Soms kunnen ze niet anders zoals bij het testen van een vliegtuig, waarbij het doel is betere producten te leveren. In andere gevallen moet men verder doordenken om het nut ervan in te

22 OGh Visie

www.OGh.nl

Oracle Database & Middleware Security Day

Keynote-spreker Brenno de Winter houdt OGh-leden spiegel voor

‘Wij zijn veilig want onze data staan in de Oracle Database’ De Oracle Database & Middleware Security Day die afgelopen maand is gehouden, droeg dit jaar als thema ‘Connecting the Clouds, Oracle 12c in de praktijk. Gezien de verheugende opkomst en de hoge waardering van de deelnemers voor het afwisselende programma en de sprekers kan ook deze dag als bijzonder succesvol in de OGh-annalen worden bijgeschreven. De openingskeynote werd verzorgd door onderzoeksjournalist Brenno de Winter, die zijn toehoorders direct al met een aantal pijnlijke voorbeelden duidelijk maakte dat het met de beveiliging van informatiesystemen en de bescherming van persoonsgegevens bij veel bedrijven en overheidsinstellingen in Nederland nog steeds droevig is gesteld. Hij deed dan ook een oproep aan de aanwezigen om vanuit hun technische expertise ervoor te zorgen dat beveiliging hoog op de agenda van het management van hun organisatie komt te staan. “Schrijf een memo aan de ‘stropdas van dienst’ en geef aan hoe kwetsbaar een organisatie is als de beveiliging niet afdoende is geregeld.”

Oracle Database & Middleware Security Day

beveiliging. Hij kwam vervolgens met een

De Oracle Database & Middleware Se-

naam en andere gegevens zichtbaar had in

curity Day die op 6 mei in Figi Zeist

zijn eigen mobiele telefoon. “En ook nog

plaatsvond, trok ruim 130 deelnemers. Het

van een stuk of twaalf Android-toestellen,

afwisselende programma vermeldde naast

dus denk niet dat het toestel-gebonden is,

de plenaire openingssessies, tal van paral-

want dit kan iedereen overkomen.”

lelsessies verdeeld over de drie thema’s Da-

De bewuste smartphone-bezitters dachten

tabase, Security en Middleware. Een verslag

nietsvermoedend in te loggen op een WiFI-

van een wederom geslaagd evenement, met

hotspot van T-Mobile of KPN, maar waren

dank aan de deelnemers die als verslaggev-

in werkelijkheid aan het surfen via de hot-

er een bijdrage hebben geleverd. Van elke

spot die De Winter op zijn telefoon had

track is een presentatie verder uitgewerkt

opgezet en die hij simpelweg dezelfde naam

in een artikel, dat elders in dit nummer te

had gegeven als de hotspots van de beide

Hij liet vervolgens zien hoe je met behulp

vinden is. De hand-outs van de presenta-

providers. “Zo eenvoudig kan het dus zijn

van een simpel tooltje - “makkelijk te vin-

ties zijn te downloaden via de OGh website

om andermans gegevens te achterhalen.”

den via ‘Google voor hackers’”- een flinke

www.OGh.nl.

Voor bedrijven is het niet anders, gaf De

lijst van kwetsbare websites kunt gener-

overtuigend bewijs door te vragen wie in de zaal de IPhone-eigenaar was van wie hij de

Winter aan en liet vervolgens op aanschou-

eren. “Sommige sites stonden al maanden-

Database simpel leeg te trekken

wende wijze zien hoe simpel het is om een

lang op die lijst, maar kennelijk had men

“Wij zijn veilig, want onze data staan in

database leeg te trekken. “Als dat gebeurt

nog steeds niet de moeite genomen om de

de Oracle database.” Dit antwoord kreeg

dan merken bedrijven dat vaak niet eens,

lekken te dichten. Met behulp van een an-

Brenno de Winter onlangs op zijn vraag

ondanks het feit dat er toch sprake is van

dere tool kan je dan weer heel simpel zo’n

hoe het met de beveiliging was gesteld van

een flinke hoeveelheid piekverkeer. Ken-

slecht beveiligde database leegtrekken.”

het bedrijf dat hij bezocht. De enige vraag

nelijk wordt dat bij veel bedrijven niet gem-

die hij daarna stelde was: “Wanneer hebben

onitord. In de top-tien van databaselekken

Woensdag Open Database Dag

jullie voor het laatst een update gedaan”,

staat SQL Injection nog steeds op nummer

“Nog steeds zijn er mensen die denken

waarna het opmerkelijk stil werd. De Win-

2. Dat lek bestaat al 25 jaar en het dichten

dat dit niet de harde realiteit is. Bij ons ge-

ter benadrukte dat over het algemeen nog

daarvan is relatief zo eenvoudig, dat ik niet

beurt dat niet, hoor je dan.” Die mensen

steeds heel weinig nagedacht wordt over

snap dat dit niet massaal is gebeurd.”

raadde De Winter dringend aan om deze

OGh Visie

23

Oracle Database & Middleware Security Day

tools eens zelf te draaien en daarmee hun

Ellison veegde nog geen vier jaar geleden

een template database die gebruikt wordt

eigen systemen te testen op kwetsbaarheid

tijdens een aandeelhoudersvergadering de

bij het aanmaken van een lege pluggable

en zwakke plekken. Aan de hand van een

vloer aan met het Cloud Computing busi-

database. Het aanmaken van een pluggable

aantal even hilarische als pijnlijke voor-

ness model - heeft Oracle nu Cloud Com-

database duurt enkele seconden. Vanuit

beelden - zowel bij bedrijven als (semi-)

puting stevig omarmd. De Oracle Cloud

gebruikersoogpunt verschilt een pluggable

overheidsinstellingen - onderbouwde De

Evangelist presenteerde een overzicht van

database niet van een ‘ normale’ Oracle-

Winter nogmaals zijn stelling dat beveiliging

zowel de cloudtechnologieën die bedrijven

database.

van ICT-systemen en informatiebescherm-

helpen om zelf private clouds te bouwen als

De voordelen met pluggable databases zijn:

ing in de bestuurskamer thuishoort. “In de

de publieke cloud diensten die rechtstreeks

1. We kunnen een pluggable database

bestuurskamer is wel kennis van financiën,

van Oracle betrokken kunnen worden.



met behulp van een database-link

juridische zaken en managementtrucjes,

De focus lag daarbij voornamelijk op de



klonen van een container-database op

maar kennis van ICT is niet of nauwelijks

Infrastructuur en Platform diensten, zoals



server A naar server B

aanwezig, laat staan van bescherming van

Testing-as-a-Service, de nieuwe Data-

2. We kunnen een pluggable database

persoonsgegevens en bedrijfsinformatie.

base Backup Cloud Service en vele andere



inpluggen op server A en inpluggen op

Jullie hebben wel die kennis”, riep Brenno

nieuwe diensten die Oracle op afzienbare



server B

de Winter zijn toehoorders op, “en jullie

termijn denk te introduceren. In de presen-

3. Een pluggable database van een lagere

kunnen zorgen dat veiligheid en beveiliging

tatie van Garsthagen - te downloaden van



versie kan worden ingeplugd in een

de juiste aandacht krijgen van de bestuurders.

de OGh website - worden de huidige en



container-databasevaneenhogereversie

“We moeten leren elkaars taal te spreken

toekomstige oplossingen van Oracle op het

4. DBA-werkzaamheden vinden plaats

en er gezamenlijk voor zorgen dat de vei-

gebied van Cloud Computing overzichtelijk



ligheid van informatie en systemen bin-

op een rij gezet.

Het gebruik van de Multitenant oplossing

nen de organisatie wordt gewaarborgd.”

op root-niveau.

met meerdere pluggable databases valt

waarin ook een moreel appel aan de poli-

Oracle 12c: Multitenant database

tiek werd gedaan om niet langer alles uit

Met de komst van Oracle Database 12c is

ant optie in alle Oracle-versies. Hiermee

de weg te gaan wat met veiligheid en bev-

er een belangrijke nieuw feature geïntro-

is het mogelijk om met Standard Edition

eiliging te maken heeft, besprak De Winter

duceerd: de Multitenant database. In de

een container-database te maken en hierin

met de zaal een aantal suggesties om hier

presentatie van Patrick Munne van Transfer

een enkele pluggable database te plaatsen.

als ICT-community zelf iets aan te doen.

Solutions werden de basisprincipes van de

Neem dus de tijd om de Multitenant optie

“Misschien moeten we wel gaan staken.”

Multitenant database doorgesproken en

te bestuderen, want het zou zomaar de toe-

Maar de meeste bijval kreeg het voorstel uit

werden de werking en mogelijkheden met

komst van de Oracle-database kunnen zijn.

de zaal om “een woensdag in het jaar uit

behulp van demo’s toegelicht. Kort samen-

Patrick Munne, Oracle DBA, OCP Ora-

te roepen tot ‘Nationale Open Database

gevat biedt een Multitenant database de

cle Certified Professional 12c, heeft voor

Dag’.”

mogelijkheid om meerdere databases,

Transfer Solutions een vierdaagse cursus

zogenaamde pluggable databases, in een

ontwikkeld, waarin cursisten zelf ervaren

container-database te plaatsen.

wat de nieuwe features zijn en inzicht krij-

Na een levendige discussie met de zaal,

Oracle’s Cloud Strategy In de tweede keynote gunde Richard

onder de Multitenant optie boven op de Enterprise Edition. Er is ook de single ten-

gen in de mogelijkheden van de Multitenant

Garsthagen, Cloud Evangelist bij Ora-

De container-database (Root) is de funder-

cle EMEA, zijn toehoorders een kijkje in

ing met hierin alle databaseopties en pack-

Oracle’s Cloud Strategy. Na aanvankelijke

ages waar de pluggable databases gebruik

terughoudendheid - Oracle-topman Larry

van kunnen maken. De seed-database is

database voor de eigen organisatie.

Logische Toegang Beveiliging: Migratie RWB naar Oracle Het Logische Toegang Beveiliging (LTB) systeem van Rabobank Nederland legt aantoonbaar, uniform, inhoudelijk juist en efficiënt de identiteit vast van de medewerker, regelt de toegang tot systemen en processen en tot welke handelingen met welke limieten deze is gerechtigd. David Kalff van FuseLogic en Gert Heidema van

24 OGh Visie

Oracle Database & Middleware Security Day



en zijn ook onderdeel van de Oracle

voorheen bekend als Oracle UCM. In de



Identity & Access Management Mas-

WebCenter omgeving is een archief ge-



terclass die FuseLogic regelmatig or-

bouwd met daarin voor elke in Oracle HR

ganiseert.

Digitalisering personeelsdossiers, een praktische beslissing

geregistreerde medewerker bij Rivas een leeg dossier met een standaard indeling (overeenkomsten, personalia, opleidingen, infectiepreventie, et cetera). Vervolgens zijn de papieren dossiers gescand en inge-

Paul Oomens, hoofd personeelsservices bij

lezen in het elektronisch archief. In de pre-

Rivas Zorggroep in Gorinchem, vertelde

sentatie werden enkele leuke voorbeelden

over zijn ervaringen als opdrachtgever bij

gegeven van de praktische problemen waar

de invoering van een volledig gedigitali-

je dan tegenaan loopt.

seerd personeelsarchief. Rivas maakte al ge-

Na de overgang van papier naar elektronisch

Rabobank gingen in hun presentatie in op

bruik van Oracle HR voor een groep van in

verloopt de toegang tot het elektronisch

de migratie van het zelfbouw IAM-systeem

totaal meer dan 6.000 medewerkers. Naast

archief altijd via de autorisatiestructuur

naar de Oracle IAM Suite. Daarmee wordt

de registratie in Oracle HR werkte Rivas

van Oracle HR. Een nieuwe medewerker

het fundament uitgebouwd voor het veilig

met een omvangrijk papieren archief. Dat

wordt door een daartoe bevoegde HR

zaken doen met 10 miljoen klanten door

had beperkingen, bijvoorbeeld:

professional aangemeld in Oracle HR,

de medewerkers van Rabobank Nederland.

- Beperkte toegankelijkheid: het archief

automatisch wordt er een leeg dossier bij

De volgende aspecten werden behandeld:



was uitsluitend op de centrale locatie

aangemaakt en daarin worden de relevante

• Historie en uitleg Rabo WEB



in Gorinchem beschikbaar

documenten ingevoegd (waar nodig via



- Weinig efficiënt: papieren dossiers

een scan). Elke bewerking of opvraging op

• Waarom overstappen naar de Oracle

Beveiliging (RWB)



in het archief kunnen na gebruik ver-

het elektronisch archief wordt via webser-





keerd teruggeplaatst worden en daar-

vices in Oracle HR gecontroleerd op juist-

• Fasering van de migratie - De

IAM Suite?



door zoekraken

heid en rechtmatigheid: Is de gezochte me-



migratie is te groot om in één keer uit

- Kostbaar en arbeidsintensief: Een

dewerker bekend, en heeft die een dossier



te voeren. Hoe organiseer je dat per



papieren archief vergt een continu

dat benaderd mag worden door degene die



fase nieuwe functionaliteit wordt uit-



beschikbare goed beveiligde ruimte

de zoekvraag gesteld heeft? Die controle



geleverd, waarmee onderdelen uit



die aan alle regelgeving voor bijvoor-

kan soms complex zijn, bijvoorbeeld als het



RWB vervangen worden?



beeld houdbaarheid voldoet.

mandaat om dossiers te bekijken tussen HR-professionals is overgedragen.

Oracle WebCenter

De koppeling tussen Oracle WebCenter

Om deze problemen op te lossen heeft

en Oracle HR is gebouwd door Transfer

Rivas ervoor gekozen om het papieren ar-

Solutions en kan als integratie-component

chief volledig te digitaliseren. Daarvoor is

worden hergebruikt voor andere (Oracle)

gebruik gemaakt van Oracle WebCenter,

HR omgevingen. Voor het kunnen bekijken

• De nieuwe uitdaging: De Business

View - Hoe krijg je draagvlak en zelfs



enthousiasme bij de business? Welke



functionaliteit kan aan de business



geboden worden om het aanvragen



en intrekken van gebruikersrechten,



eenvoudiger, sneller, goedkoper en



compliant te maken?

• Lessons Learned - Ervaringen en les

sons learned van Oracle IAM-project-

OGh Visie

25

Oracle Database & Middleware Security Day

en bewerken van dossiers op PC, Laptop

er een notification verstuurd die opgepikt

en tablet, gebruikt Rivas Onior Document

wordt door een custom applicatie, die een

Management.

extra server aanmaakt of een extra server

Voordelen

start. Door gebruik te maken van deploy-

De digitalisering levert veel voordeel op,

ment plans kunnen op run-time settings

zoals: dossiers kunnen snel gevonden

van de custom application aangepast

worden, vanaf elke locatie en via elk de-

worden. Om een Coherence data-tier te

vice (BYOD). Verder is het eenvoudig na

integreren maken we eveneens gebruik van

te gaan of een dossier of een document

dynamic clusters. Zoals hierboven al opge-

daaruit vernietigd moet worden (vanwege

merkt staan dynamic clusters toe om een

retentieregels), wie wanneer toegang tot

omgeving gemakkelijk op te schalen, wat

een dossier gehad heeft en kan bij een con-

in het geval van een Coherence data-tier

trole door een externe partij (denk aan de

een must is als bijvoorbeeld de hoeveelheid

fiscus) snel inzage gegeven worden in de

features ingezet kunnen worden (en toege-

data toeneemt.” Als laatste stap werd een

benodigde documenten. De voordelen van

past zijn) in de praktijk.

demo gegeven van Java Mission Control,

het digitaal archief zijn groot: efficiënter,

Rene van Wijk legt uit: “Als eenmaal de

waarmee een Java Virtual Machine in

doelmatiger en veiliger dan een papieren

software is geïnstalleerd kunnen we een

detail kan worden geanalyseerd.

archief. Paul Oomens gaf aan bijzonder

domein creëren. Het creëren van het

tevreden te zijn over de wijze waarop het

domein wordt opgesplitst in fasen. De

geheel is gerealiseerd. Met name de bereid-

eerste fase creëert een basis domain (met

SOA Suite draaien op de Oracle Database Appliance

heid van alle betrokken partijen om flexibel

een admin server) en configureert de

In deze sessie gaf Lonneke Dikmans

in te spelen op onverwachte wendingen in

node manager waar de admin server gaat

(Vennster) uitleg over de Oracle Database

het traject is volgens hem een belangrijke

draaien. In de tweede fase wordt de deploy-

Appliance (ODA). Zij ging in op de archi-

succesfactor geweest.

ment omgeving gecreëerd, zoals clusters,

tectuur en kenmerken en de verschillende

machines, managed servers, messaging re-

mogelijkheden die de ODA biedt. Twee

sources enzovoorts. Op deze manier zorgen

cases studies werden besproken, waarbij in

we ervoor dat we verschillende bouwblok-

de eerste case voornamelijk de nadruk lag

In deze sessie liet René van Wijk van Axis

ken krijgen voor verschillende domeinen

op de database. De tweede case study betrof

into ICT zien hoe het opzetten van een

(lees deployment eisen).

O-box Products Ltd, die haar eerste product

deployment omgeving die gebruik maakt

Automatisch schalen

baseerde op de ODA en WebLogic combi-

van WebLogic Server, geautomatiseerd kan

Om applicaties op de omgeving te deployen

natie die Oracle biedt. Lonneke besloot

worden en hoe een Coherence data tier

hanteren we een vaste directory structuur,

haar presentatie met enkele overwegingen

geïntegreerd kan worden zonder dat een

die gebruikt wordt om de deployments te

ten aanzien van de keuze tussen cloud

bestaande deployment omgeving verwij-

automatiseren. In WebLogic 12.1.2 kun-

services, appliances (Exa versus ODA) en

derd hoeft te worden. Getoond werd hoe

nen we de dynamic cluster feature ge-

zogeheten ‘do-it-yourself’ installaties’.

een omgeving automatisch mee kan scha-

bruiken om applicaties automatisch te

Patrick Munne, Oracle DBA, OCP Oracle

len met betrekking tot het aantal gebruik-

laten schalen met het aantal users. Hierbij

Certified Professional 12c, heeft voor Transfer

ers. In de voorbeelden is gebruik gemaakt

maken we gebruik van het WebLogic Diag-

Solutions een vierdaagse cursus ontwikkeld,

van nieuwe features in WebLogic Server

nostic Framework, zoals collected metrics

waarin cursisten zelf ervaren wat de nieuwe

12.1.2, waarmee tevens een ‘What’s new

en watches & notifications. In het geval

features zijn en inzicht krijgen in de mogelijkheden

in...’ overview werd gegeven. Door middel

dat het aantal user session een bepaalde in-

van de Multitenant database voor de eigen

van demo’s werd duidelijk hoe de nieuwe

gestelde grens wordt overgeschreven wordt

organisatie.

WebLogic 12.1.2: Ready for the Cloud

Oracle Database & Middleware Security Day werd mede mogelijk gemaakt door DIAMOND SPONSOR

26 OGh Visie

SILVER SPONSOR

SILVER SPONSOR

Oracle 12 c biedt controle over data in de cloud

Oracle 12c biedt controle over data in de cloud Oracle 12c bevat een groot aantal verbeteringen op het gebied van security. Veel van deze verbeteringen zorgen niet alleen on-premise voor een hoger niveau van beveiliging, maar bieden ook meer controle over de data als de applicatie in de cloud staat, zo constateert Database Consultant Gerard Uiterwaal van Motiv. privileges worden weggehaald die niet strikt

van de encryptiesleutel apart kan worden

noodzakelijk zijn voor het beheer.

toegekend en dus is losgemaakt van het be-

Met Oracle 12c wordt het een stuk een-

heer van de applicatie.

Een database-administrator (DBA) is door

voudiger om de rechten van een gebruiker

Een andere toevoeging in Oracle 12c is

zijn vele taken het beste te vergelijken met

in te perken. Zo biedt 12c de nieuwe fea-

de ondersteuning van de cryptografische

het schaap met de vijf poten. Zo is de DBA

ture genaamd ‘Privilege Analysis’. Hiermee

hash-functies SHA-224, SHA-256, SHA-

onder andere verantwoordelijk voor het

kunnen de uitgedeelde privileges in kaart

384 en SHA-512 (soms worden deze func-

installeren van databases, de monitoring,

worden gebracht en worden geanalyseerd

ties samengevat onder de naam SHA-2).

back-up en recovery, tuning, het ontwerp

of users over overbodige of ongebruikte

Deze hashes worden gebruikt voor het be-

van het Physical Data Model, het opstellen

privileges beschikken. Aan de hand van

veiligen van elektronische handelingen

van standaarden en richtlijnen en patch-

rapporten kan worden bepaald welke privi-

zoals het afschermen van wachtwoorden.

ing. Om al deze taken uit te kunnen voe-

leges probleemloos kunnen worden in-

In voorgaande versies van de Oracle-data-

ren, beschikt de DBA als ‘super user’ vaak

getrokken.

base was het echter nog zo dat een super

over nagenoeg onbeperkte rechten.

Een ander belangrijk speerpunt in deze

user met nagenoeg onbeperkte privileges

Op het moment dat een applicatie ‘naar

nieuwe versie is de scheiding van functies

ook de ‘gehashte vorm’ van de wacht-

de cloud’ gaat, komen enkele DBA-taken

waarmee wordt voorkomen dat een gepri-

woorden kon opzoeken in de dictionary en

op het bordje van de cloudprovider te

vilegieerde gebruiker meteen alles kan. Zo

eventueel kopiëren in een poging om ze te

liggen. Zo zal de provider niet alleen ver-

voorziet 12c in aparte privileges voor back-

kraken. In 12c is de toegang tot de hashes

antwoordelijk zijn voor de installatie van

up, auditing en sleutelbeheer zodat een appli-

– evenals de toegang tot de encryptiesleutel

de database, maar ook op regelmatige basis

catie naar de cloud kan worden gebracht

– buiten de normale privileges gehouden.

een back-up moeten maken en de software

zonder de controle over te dragen.

Door Gerard Uiterwaal

moeten upgraden. Door het overdragen

Auditing

van de bijbehorende rechten om deze taken

Encryptie

uit te kunnen voeren, ontpopt de cloud-

Een duidelijk voorbeeld van de verregaande

Oracle 12c in een apart privilege dat niet

provider zich tot het een ‘extern schaap

functiescheiding in Oracle 12c is te vinden

automatisch toebehoort aan de ‘super-

met vijf poten’ dat buiten het zicht van de

op het gebied van encryptie. Encryptie is

user’. Het belangrijkste doel van auditing

organisatie in de database kan grazen. De

een van de maatregelen die je kunt nemen

is het controleren of gebruikers – en dan

provider beschikt – als eigenaar van de machi-

om ervoor te zorgen dat alleen de applicatie

met name de gebruikers met de meeste

ne waarop de database draait – bovendien

in staat is om de gevoelige data in een data-

privileges – geen ‘gekke dingen’ doen. In

over het root-account waarmee het mogelijk

base te lezen. Bijvoorbeeld een cloudprovider

voorgaande edities van de Oracle-database

is om een database zonder authenticatie met

die is belast met het beheer van een appli-

had de SYSDBA echter ook automatisch

de hoogste privileges te benaderen.

catie kan de data nog wel kopiëren, maar

toegang tot de auditinformatie en de moge-

moet beschikken over de encryptiesleutel

lijkheid om informatie te verwijderen

om de data ook te kunnen lezen.

waardoor handelingen niet meer traceer-

Voor een organisatie is het niet wenselijk

In voorgaande versies van de Oracle-data-

baar zijn.

dat een derde partij zoals een cloudprovider

basesoftware hadden de users die waren

Met ingang van Oracle 12c zit een aantal

over onbeperkte rechten beschikt waardoor

belast met het beheer van de applicatie

privileges met betrekking tot auditing niet

je als organisatie de controle over de appli-

echter ook automatisch het beheer over

meer standaard in het SYSDBA-privilege;

catie en de onderliggende data verliest. Om

de encryptiesleutel. Met ingang van versie

die moeten expliciet aan een user worden

ook in de cloud de controle te behouden, is

12c kent Oracle een nieuwe logon-role in

toegekend. Zo is het nu mogelijk om apart

het noodzakelijk dat bij de ‘super-users’ de

de vorm van ‘SYSKM’ waarmee het beheer

privileges toe te kennen voor het kunnen

Privilege Analysis

Ook op het gebied van auditing voorziet

OGh Visie

27

Oracle 12 c biedt controle over data in de cloud

bekijken van de auditdata en voor het beheer van de auditing policy’s (op basis

Oracle Advanced Security

waarvan informatie wordt verzameld). Om audit-informatie weg te kunnen gooi-

Met behulp van ‘Oracle Advanced Secu-

uitgaan naar encryptie op de schijf. Voor

en, zijn audit-beheerrechten vereist. Ook

rity’ kunnen ‘gegevens in ruste’ worden

bijvoorbeeld helpdesks die te maken heb-

de handelingen van een super user blijven

beschermd tegen aanvallen die zijn ge-

ben met klantgegevens zoals creditcard-

daardoor traceerbaar en de integriteit van

richt op de data die staan opgeslagen op

nummers biedt Oracle vanaf versie 12c

een audit gewaarborgd.

productieservers of back-upmedia. Voor

de ‘Data Redaction Policies’. Met Data

de versleuteling van gevoelige kolommen

Redaction worden data in de database

in tabellen of in complete tablespaces

bewerkt voordat ze worden teruggegeven

Feit blijft dat ook super users data nodig

voorziet Oracle in diverse vormen van

aan de applicatie. In het voorbeeld van de

hebben voor het beantwoorden van vragen

encryptie, zoals DBMS Crypto, Transpar-

creditcardnummers kan Data Redaction

die betrekking hebben op een applicatie.

ent Data Encryption en Network Data

ervoor zorgen dat een deel van een cred-

Om historische data in te kunnen zetten

Encryption and Integrity. Deze laatste op-

itcardnummer wordt ‘gemaskeerd’ en de

voor operationeel gebruik voorziet Oracle

tie zit nu ook standaard in de Enterprise

helpdeskmedewerker alleen de laatste vier

in Flashback Data Archive, een optie die in

Edition van 12c, zonder de noodzaak om

cijfers te zien krijgt om te kunnen con-

versie 11 al aanwezig was en in 12c verder

een aparte licentie aan te schaffen.

troleren of het nummer inderdaad van

is verbeterd. Met Flashback Data Archive

De keuze voor een bepaalde vorm van en-

de beller is. Aan de hand van policy’s kan

kunnen (delen van) de data van een appli-

cryptie is sterk afhankelijk van de situatie.

worden ingesteld wie precies wat te zien

catie gedurende een bepaalde periode

Zo zal in een cloudomgeving de voorkeur

krijgt.

Flashback Data Archive

worden opgeslagen. Op die manier kan een DBA bv. opzoeken hoe een tabel er een

maken één ding duidelijk: de privileges die

lijkheden om controlerende taken intern

jaar geleden uitzag, en welke user op welk

kunnen worden toegekend, worden met

in de eigen organisatie te beleggen. Het

moment data heeft gewijzigd en waarom.

Oracle 12c net zo fijnmazig als de busi-

inperken van de privileges biedt bovendien

Oracle biedt hiermee – naast de audit-

nessregels. Bijvoorbeeld de eis dat de DBA

een vorm van zelfbescherming, ook als alle

functionaliteit – een aparte tool voor het

geen toegang mag hebben tot de business-

applicaties gewoon on-premise draaien. De

beheren van de operationele data voor

data – die wel nodig is voor de tuning – kan

beveiligingsmaatregelen die in Oracle 12c

operationele doeleinden. Het strekt tot

eindelijk worden ingelost door intern een

zijn toegevoegd, moeten dus niet alleen in

de aanbeveling om de tooling ook strikt

tuning-DBA-functie te creëren.

een cloudscenario worden toegepast.

securityprofessionals en Flashback Data

Door meer functiescheidingen aan te breng-

Gerard Uiterwaal is Database Consultant bij

Archive voor het operationeel gebruik van

en, ontstaan er meer mogelijkheden om

ICT Security-specialist Motiv (www.motiv.

de historische data door de DBA. Zeker nu

privileges af te snoepen van die almachtige

nl).Dit artikel is een weergave van de pre-

de prijzen van schijven sterk dalen, wordt

super user en wordt het eenvoudiger om

sentatie die hij heeft gegeven tijdens de Oracle

Flashback Data Archive een aantrekkelijke

taken die de business raken apart te be-

Database & Middleware Security Day van de

optie.

leggen. Ook als een applicatie in de cloud

OGh.

De hierboven aangehaalde voorbeelden

staat, zijn er kortom nog voldoende moge-

gescheiden te houden: auditing voor de

28 OGh Visie

Oracle Database en Middleware provisioning

Oracle Database en Middleware provisioning Provisioning van Oracle omgevingen kan voor bedrijven een complexe aangelegenheid zijn, vooral bedrijven die beschikken over meerdere ontwikkel-, test- en acceptatie-straten (OTAP). Door het gebruik van de juiste tools kan provisioning van Oracle-omgevingen sterk worden vereenvoudigd.

Door Edwin Biemond en Robbrecht van Amerongen

Arbeidsintensief en foutgevoelig

zolang men alleen maar Oracle software gebruikt. De praktijk is anders. Bedrijven gebruiken naast Oracle ook software van andere leveranciers. Gebruiken vaak VMware als virtualisatie software of draaien in een Non Oracle cloud. Dit betekent dat

Het inrichten van een Oracle Database of een Fusion Middle-

de beheerders naast de Oracle toolset ook een verzameling van

ware omgeving is erg arbeidsintensief en foutgevoelig. Het proces

scripts moeten beheren om ook op deze omgevingen Oracle uit

bestaat uit een groot aantal stappen. Daarbij maakt de beheerder

te rollen en te configureren. In deze scripts lopen in veel geval-

veel belangrijke keuzes in instellingen en parameters die een

len de omgeving-specifieke parameters en de scripting logica

essentieel effect hebben op de schaalbaarheid, beschikbaarheid,

door elkaar heen. Dit maakt het onderhoud van deze scripts erg

onderhoudbaarheid en de performance van de omgeving. Het

lastig. Daarbij kan men vaak na een fout niet verder gaan waar

is belangrijk om deze parameters correct en eenduidig vast te

men gebleven is.

leggen zodat achteraf duidelijk is wat er uiteindelijk is ingesteld.

Een alternatief voor het beschikbaar maken van Oracle omge-

Hierdoor kan de inrichting van een omgeving een paar dagen

vingen is klonen. Daarbij maakt men vaak gebruik van een

tot zelfs enkele weken duren. Omdat ervaring leert dat een

Golden Image. Een kloon van deze image vormt samen met

handmatig niet altijd even soepel verloopt worden er extra con-

de extra configuratie, de basis voor een nieuwe omgeving. Het

trolestappen aan het proces toegevoegd die ervoor zorgen dat

probleem dat hierbij kan ontstaan is dat een werkende omge-

de doorlooptijd alleen nog maar langer gaat worden. Het is ver-

ving ook weer wordt gekloond waardoor men niet meer weet

standiger om te investeren in server provisioning en het proces

wat de verschillen zijn tussen al die omgevingen.

te versnellen dan te investeren in controle en management op een proces dat al inefficiënt en niet effectief werkt. Met server

Star patch beleid

provisioning zijn we in staat om op een snelle, controleerbare

Voor al deze technieken blijft het upgraden en patchen een

en herhaalbare manier een omgeving op te leveren. Daarmee

probleem. Het OS, Java, Database, WebLogic Server of Fusion

kan de beheerder zich proactief richten op het doorvoeren van

Middleware hebben vaak op maandelijkse basis nieuwe (securi-

verbeteringen in plaats van reactief herstellen van fouten die in

ty) patches of zelfs een nieuwe release. Dit is voor een beheerder

het verleden zijn gemaakt.

vaak niet meer bij te houden. Dit kan resulteren in een star

Tot voor kort was Oracle server provisioning alleen mogelijk

patch beleid. Hierbij worden kritieke performance of security

met de volgende Oracle producten: Oracle Enterprise Man-

patches veel te laat doorgevoerd en minor & major releases lei-

ager, de Provisioning Packs en Virtual Assembly Builder. Deze

den altijd tot een groter beheer en testinspanning.

tools richten zich vooral op de engineered machines van Ora-

Met de juiste provisioning toolset is het mogelijk om op een

cle en werken vaak alleen maar met Oracle VM. Dit gaat goed

snelle en flexibele manier een platform van hoge kwaliteit op te

OGh Visie

29

Oracle Database en Middleware provisioning

leveren. Het resultaat is daarbij herhaalbaar en controleerbaar.

• Puppet is beschikbaar als Open Source en de tool kan ook

De nieuwe generatie provisioning tools hebben dit als uitgangs-



punt.

• De Enterprise Editie biedt extra functionaliteit en de

zonder een Puppet Master gebruikt worden. componenten zijn op elkaar afgestemd. Ook deze Enterprise

De oplossing is:



gebruik een

• First Mile support (PXE boot / Razor), hiermee kan men een

provisioning tool



zoals Puppet.

editie is gratis te gebruiken maar tot maximaal 10 nodes nieuwe image of server voorzien van een operating system.

Waarom Puppet

Geen scripting maar een definitie van de To Be situatie

Waarom hebben wij de voorkeur voor Puppet als provisioning

Puppet start niet blind allerlei scripts of commando’s af maar

tool? Naast Puppet kan men ook gebruik maken van Chef, of

beschrijft juist de gewenste ToBe situatie en bepaalt vervolgens

Ansible. De werking van deze tools is vergelijkbaar. Er is echter

de stappen om daar te komen. Puppet weet hoe de server eruit

een aantal onderscheidende karakteristieken die de voorkeur

zou moeten zien, vervolgens maakt Puppet een scan of foto van

richting Puppet laten bewegen. Naast de functionele werking is

de huidige situatie, maakt een catalogus van alle noodzakelijke

het belangrijk dat een goede provisioning tool zo breed mogelijk

acties om daar te komen en voert deze vervolgens in de beste

is in de ondersteuning van verschillende typen OS, software en

mogelijk manier uit. Hiervoor beschikt Puppet over zijn eigen

componenten. De tool moet een grote installed base hebben en

taal (DSL) waarmee men op een eenvoudig wijze eigen mo-

een actieve community. Daarnaast moet het gebruik aansluiten

dules/classes kan maken, daar binnen kan men weer gebruik

bij de belevingswereld van beheerders en ontwikkelaars maar

maken van de volgende Puppet standaard Types.

ook in de communicatie, helderheid aan IT management kunnen bieden. Daarbij heeft Puppet uitstekende support opties. Puppet heeft de volgende karakteristieken. • Leverancier van Puppet is PuppetLabs, winnaar van vele

Linux awards, wereldwijd (zeker in Nederland) de meest



populaire tool voor provisioning. De omzet van Puppet Labs



verdubbelt elk half jaar.

• Op dit moment zijn er ongeveer 10.000.000 nodes

(machines) onder Puppet provisioning.

• Daarbij zijn er commerciële implementaties van 60.000

nodes bij één klant.

• Google gebruikt Puppet. Daarbij beheren ze 30.000 servers

Als dit niet genoeg is, kan men dit uitbreiden met 1 van 2300



modules die men kan vinden op Puppet Forge

met 6 beheerders.

• Puppet is uitbreidbaar met specifieke modules. Er zijn

Hierbij een voorbeeld van een standaard Type = Package. Met



inmiddels 2300 vrij te gebruiken Puppet modules beschik-

Package kan op een eenvoudige manier Operating System pack-



baar. Op de belangrijkste hiervan garandeert PuppetLabs dat

ages installeren, die men onder andere nodig heeft voor een

ze goed werken en ze leveren er support op.

database installatie.



• Puppet ondersteunt de volgende cloud modules zoals

De Package Type installeert vervolgens deze software, hiervoor



VMware, Google Cloud, OpenStack, Microsoft Azure

zal Puppet bij RedHat de yum of rpm utility gebruiken terwijl bij



en Amazon Cloud.

Debian men weer gebruik maakt van apt-get.

• Er is gegarandeerde ondersteuning voor Linux, Windows,

Hetzelfde geldt voor het aanmaken van de Oracle Database OS



rollen en de Oracle database gebruiker.

Solaris en AIX.

30 OGh Visie

Oracle Database en Middleware provisioning

Met Puppet zijn we ook in staat om de huidige staat van een re-

• Het installeren van een 11.2 of 12.1 Oracle Database,

source op te vragen. in dit geval kan ik op de server deze Oracle



user weer opvragen m.b.v. het volgende commando:

• Hierbij kan men kiezen uit de volgende opties

puppet resource user oracle.



Grid of Client software Standard-One, Standard of Enterprise Edition

• Configureren van een Database instance ASM • Oracle Net & Listener configuratie • Het doen van een OPatch upgrade en of apply-en van een patch • GoldenGate 11.2 of 12.1.2 installatie • Repository Creation Utility (RCU) voor SOA Suite,

WebCenter of OIM/OAM

De ORACLE module die gemaakt is door Bert Hajee ondersteunt de volgende zaken: • Tablespaces • Role • User Als we deze user willen aanpassen dan kunnen we dit com-

• Service

mando nog eens uitvoeren maar dan met een extra parameter

Hierbij een voorbeeld van een Oracle schema gebruiker met

--edit, In vi maken we dan onze aanpassing en Puppet voert

daarbij een tablespace en een role. Deze Oracle Puppet types

deze vervolgens weer uit.

hebben dezelfde functionaliteit en mogelijkheden als de standaard Puppet Types. Kortom hiermee zijn we in staat om in 15 minuten een database server op te leveren.

Natuurlijk zijn we met de standaard File en Exec Puppet types in staat om ook onze oude Oracle scripts af te starten, maar dat is niet echt ‘the Puppet way to go’. Daarbij zijn we hiermee niet volledig in staat om alle Oracle Database of WebLogic artifacts te wijzigen.

Oracle Puppet modules

Voor WebLogic en Fusion Middleware hebben we de beschik-

Nu we een beeld hebben wat Puppet allemaal kan doen, kun-

king over de Puppet modules ORAWLS, JDK7 en ORAUTILS.

nen we het nu hebben over de beschikbare Oracle Puppet mod-

JDK7 en ORAUTILS zijn ondersteunende Oracle modules. De

ules. Voor de Oracle database kennen we namelijk 2 modules:

JDK7 module installeert de Java runtime, maar biedt daarbij

ORADB en ORACLE. Met de ORADB kunnen we de volgende

ook de mogelijkheid om het tekort aan Entropy op te lossen

acties uitvoeren.

(WebLogic maakt voor zijn security heel veel gebruik van ran-

OGh Visie

31

Oracle Database en Middleware provisioning

dom numbers, anders kan namelijk het opstarten van de Ad-

• JRF / ADF Cluster

minServer ongeveer 30 minuten in beslag nemen ). ORAUTILS

• Resource Adapter configuratie

bevat scripts die men kan gebruiken bij een WebLogic server waardoor men via een script de nodemanager of een Admin-

Wat zijn de volgende stappen?

Server kan herstarten.

Hiermee zijn we uiteindelijk in staat om standaard Oracle build-

De ORAWLS module bevat de volgende installatie opties:

ing blocks te definiëren. Deze building blocks brengt duidelijk-

• WebLogic 10.3.6, 12.1.1, 12.1.2

heid, men weet waar uit het bestaat en zijn daarom gemakkelijker

• ADF 11g & 12.1.2

te patchen. Vanwege de standaardisatie hebben de beheerders tijd

• Oracle Service Bus 11g

om deze building blocks verder te optimaliseren. Plus dat we met

• Soa Suite 11g • WebCenter 11g Portal & Content • Patching opties • WebLogic BSU • FMW Opatch • Domein opties • Standaard • Standaard, met daarbij ADF • Oracle Service Bus • SOA Suite • OSB + SOA Suite

deze building blocks overhead kunnen verkleinen omdat para-

• OSB + SOA Suite + BPM

meter documenten van omgevingen hier geen nut meer hebben

• WebCenter portal

en men meteen kan beginnen aan de uitrol hiervan.

• WebCenter Portal + Content Vaak is bovenstaande nog niet genoeg en is er nog wat extra

• Oracle Database 11gR2 of 12c installatie

configuratie nodig.



o Met 1 of meerdere Database instances



o Database Types

De ORAWLS modules biedt ook ondersteuning voor de volgen-

• Multipurpose

de WebLogic configuratie:

• Data Warehousing

• Multi node, WebLogic domein over meerdere servers en

• OLTP



o Tablespaces

eventueel in een cluster opstelling

• NodeManager configuratie

o Roles

• StoreUserConfig voor het opslaan van WebLogic wachtwoorden

o Users

• Java Secure Socket Extension (JSSE)

• Oracle Database 11gR2 of 12c installatie in combinatie met

ASM (Grid)

Native WebLogic Puppet types voor:

• Optioneel met

• Machine, Server & Cluster

• GoldenGate

• Channels & Virtual hosts

• Repository Creation Utility (RCU)

• User & Group



• Workmanagers

• WebCenter

• Datasource



• SOA Suite • Alle schema’s

• Persistence • JMS, JMS Server, Module, Connection Factory, Queue,

Voor WebLogic kennen we eigenlijk 3 typen, die geoptimaliseerd



zijn voor de specifieke doelgroep namelijk:

Topic, SubDeployment, Quota & Foreign Server

• SAF, Store & Forward

• Developer, de bedoeling is om de ontwikkelaar zo goed

Ook voor Fusion Middleware bevat deze ORAWLS module de



mogelijk te ondersteunen met een eigen omgeving zodat hij

volgende mogelijkheden:



of zij meteen productief is.

• Aanpassen van de FMW Logging



o Bijvoorbeeld 1 image die eventueel ook beschikbaar op

• SOA Suite / OSB Clusters ( volgens de Enterprise



zijn eigen desktop m.b.v. Vagrant in combinatie met





Virtualbox of VMware workstation

Deployment Guide)

32 OGh Visie

Oracle Database en Middleware provisioning

• Verbeter hoog beschikbaar, deze heeft als doel dat deze

het resultaat voorspelbaar



omgeving zoveel mogelijk lijkt op productie en hiermee

en herhaalbaar. De uit-

willen vooral de omgeving, applicatie en deployment testen.

rol van de daadwerkelijke

o Bijvoorbeeld 1 image met daarop WebLogic Clusters die

omge-ving





bestaan uit 1 Managed Server

kan

gedaan

worden in enkele minuten

• Hoog Beschikbaar, Een Multi-node WebLogic omgeving die

en is niet meer dan een



druk-op-de-knop. Daarbij

bestaat uit WebLogic Clusters met meerdere Managed Servers

Met daarbij de volgende WebLogic opties

kan deze taak uiteindelijk

• Zwaardere certificaten

uitgevoerd worden door de

• Logging op een centrale plek

eind-gebruiker die de om-

• Domein gescheiden van de binaries

geving wil aanvragen. Pup-

• Volledig ingericht met

pet werkt op basis van een



o User & Group

gedefinieerde (gewenste)



o Machine, Server en Cluster

eindsituatie van een om-



o Channel en Virtual host

geving. Als deze omgeving

o Datasource

afwijkt van de gewenste

o Persistence

situatie dan is dat zichtbaar



op het dashboard en zal

o JMS ( server, module, quota, sub-deployment, queue /



topic, connection factory, foreign server )

o SAF ( Store and Forward )

Puppet deze automatisch aanpassen tot de gewen-

Voor Fusion Middleware geldt hetzelfde als voor WebLogic,

ste situatie. Hiermee is niet alleen het opzetten van de omgev-

maar dan in combinatie met de volgende FMW software

ing geautomatiseerd maar zorgt de tool er ook voor dat men in

• ADF 11g & 12.1.2

control blijft. En bij een wijziging hoeft men alleen de param-

• SOA Suite 11g optioneel met BAM en BPM

eters aan te passen en de tool voert vervolgens de mutaties uit. Dit is een compleet andere benadering dan het ‘blind scripten’ van omgevingen. Met Puppet weet je altijd exact of je omgeving voldoet aan de gedefinieerde situatie, men kan omgevingen vergelijken en het voeden van de CMDB met actuele informatie. Als eindresultaat een provisioning applicatie • Beperkte keuzes gebaseerd op de Oracle building blocks • Binnen een uur een gewenste en gecontroleerde omgeving

• OSB Suite 11g

• Secretaresse kan de uitrol doen!

• WebCenter Portal & Content 11g Met daarbij de mogelijkheid voor de volgende FMW opties • Omzetten naar een OSB,SOA Suite Cluster ( op basis van de

Enterprise Deployment Guide )

• JRF ( ADF ) Cluster • Aanpassen van de FMW logging • OPSS security store omzetten naar de database • Resource Adapters configuratie Hierbij een voorbeeld van een FMW productie omgeving en dat allemaal in 30 minuten!

Conclusie

Edwin Biemond is Application Architect bij AMIS en Robbrecht van

Provisioning van Oracle omgevingen is met het gebruik van

Amerongen is Business Innovation Manager bij AMIS. Dit artikel is

Puppet building blocks erg eenvoudig. De keuzes worden beperkt

een weerslag van de presentatie die Edwin Biemond heeft gehouden

door het hanteren van voor gedefinieerde instellingen. Daarbij is

tijdens de Oracle Database & Middleware Security Day.

OGh Visie

33

WebCenter SIG

Interesse voor WebCenter SIG blijft groeien Na bijna een half jaar was het afgelopen maand weer hoog tijd voor een bijeenkomst van de WebCenter SIG van de OGh. Het was alweer de derde bijeenkomst, en met veel genoegen zie ik de interesse voor de SIG alleen maar groeien.

Door Rob de Gouw

Peter Aarts heeft als laatste bijdrage aan de SIG verteld wat een elektronische handtekening is en hoe dit werkt in WebCenter Content. Belangrijkste aan het principe is dat de elektronische

Ondanks de gesignaleerde groei van de SIG en de interessante

handtekening opgeslagen wordt in de WebCenter Content re-

onderwerpen was er toch een klein zwart randje om de bijeen-

pository. Op het moment dat het document de repository ver-

komst. Na ruim anderhalf neemt de geestelijk vader van de SIG,

laat is het niet te achterhalen of het authentiek is of dat het

Peter Aarts, afscheid van de mooie rode wereld genaamd Oracle

aangepast is. De enige manier om dit te bepalen is het vergelij-

en daarmee van de WebCenter SIG. Peter is per 1 mei 2014

ken van het document met het exemplaar in de repository.

gaan werken bij I.R.I.S. een bedrijf dat zich bezig houdt met al-

John Lageman van ARX verteld over hun oplossing genaamd

lerhande activiteiten op het gebied van document management,

CoSign. Met CoSign is het mogelijk op basis van een certificaat

waarbij echter geen Oracle-technologie wordt gebruikt.

documenten digitaal te ondertekenen. Het grote verschil met

Even voorstellen

de elektronische handtekening is het feit dat de digitale handtekening onderdeel is van het document. Op het moment dat

Per direct heb ik de rol van Peter overgenomen. Wellicht is het

het document de repository verlaat kun je dus nog steeds zien of

daarom handig om mezelf dan ook meteen even voor te stellen

het authentiek is of dat het is aangepast.

voor degenen die mij nog niet kennen. Mijn naam is Rob de

Beide oplossingen hebben hun eigen toepassingsgebied. Op het

Gouw en na een periode van ruim 14 jaar bij Oracle Consult-

moment dat je een handtekening wilt voor een intern proces

ing Nederland ben ik in 2010 bij Quobell gaan werken. Ik heb

volstaat het om de elektronische handtekening te zetten. Gaan

me bij Quobell voornamelijk bezig gehouden met interne ken-

documenten de organisatie verlaten is een digitale handteken-

nisopbouw van WebCenter en heb diverse klanten ondersteund

ing nodig. De beide oplossingen kunnen elkaar prima aanvullen

bij WebCenter Portal implementaties. Ook verzorg ik met enige

in het proces.

regelmaat trainingen voor Oracle University en het Oracle Partner Network op het gebied van WebCenter Portal. Momenteel

Er is nog een organisatorische wijziging in de SIG. Rob Schoot-

ben ik ingezet bij de SVB om daar het WebCenter team te onder-

man, Oracle pre-sales consultant en voormalig liaison voor de

steunen bij het verder uitbouwen van het Intranet en het im-

SIG, heeft Oracle verlaten. Rene de Boer, sales manager Web-

plementeren van svb.nl en mijnsvb.nl op basis van WebCenter

Center bij Oracle, neemt de rol van Rob Schootman over en

Portal en WebCenter Content.

heeft meteen een goede indruk gemaakt met een uitgebreide

Interessante sessies Terug naar de SIG bijeenkomst, die een aantal zeer interessante

presentatie over de WebCenter stack met de nieuwste features en wat er binnenkort aan zit te komen. Voor de details verwijs ik graag naar de presentaties op de OGh site.

sessies bevatte. Allereerst vertelde Dave Webster (ondersteund door Randy Skinner) van Oracle wat er wel en niet kan met

Vanuit mijn nieuwe positie als SIG leider wens ik Peter Aarts

Oracle Documaker. Het was een sessie om een goede indruk

en Rob Schootman heel veel succes bij hun nieuwe werkgever

te krijgen van Oracle Documaker. De heren waren uitgenodigd

en iedereen alvast een hele fijne zomervakantie. Ik zie een ieder

door Accenture, waarvoor dank!

graag bij de volgende bijeenkomst in oktober!

Pieter Vercammen heeft uitgelegd hoe je de WebLogic server zo

Rob de Gouw

kunt configureren dat je met lokale gebruikers van WebCenter

WebCenter SIG leider

Content kunt inloggen. Op deze manier is het heel gemakkelijk

[email protected]

om even snel een (aantal) gebruikers om mee te testen aan te kunnen maken.

34 OGh Visie

All

About orAcle orAcle support & beheer orAcle projecten on-site & remote diensten: Apex toolkit heAlth check licentie scAn Architectuur slA-beheer mAAtwerk ontwikkeling business intelligence (bi)

meet the doc

All About orAcle

[email protected]

Hybrid Columnar Compression

Think Exa! – Hybrid Columnar Compression Hybrid Columnar compression is een techniek om de grootte van table data te verkleinen door middel van compressietechnieken. Oorspronkelijk was dit alleen beschikbaar voor het Exadata platform, later zijn echter ook twee Oracle storage appliances toegevoegd als beschikbaar platform (Pillar en ZFS Storage appliance; echter zonder Exadata-specifieke ‘offloading’).

Door Frits Hoogland en Martin Bach

met ervaring op het gebied van het gebruik van compressie zal opmerken dat dit identiek is met het gebruik van reguliere compressie in de database.

Hybrid Columnar Compression (HCC) is niet de eerste com-

Dit lijkt verwarrend. Om de gebruiker van de compressie de mo-

pressie techniek die geïntroduceerd is voor data in de Oracle

gelijkheid te geven om te bepalen wat de actuele status is van de

database. Reeds beschikbaar zijn table compression (basic com-

compressie, is er een procedure beschikbaar om de werkelijke

pression en OLTP compression) en index compression. De

compressie te bepalen: DBMS_COMPRESSION.GET_COM-

manier waarop deze vorm van compressie werkt is echter afwij-

PRESSION_TYPE. Met deze procedure kan het type compressie

kend aan de naam ‘compression’: de waarden voor de te com-

bepaald worden per rij in de tabel:

primeren velden worden tijdens de compressie fase opgeslagen

select decode(

in een afzonderlijke ‘symbol table’ (referentie tabel), waarna de

DBMS_COMPRESSION.GET_COMPRESSION_TYPE

te comprimeren rij van de tabel of index wordt opgebouwd door

‘HCC_BASE’, rowid),

middel van pointers naar de waarden in de symbol table in het

1,

‘No Compression’,

block. De oplettende lezer zal reeds opgemerkt hebben dat dit

2,

‘Basic/OLTP Compression’,

dus in feite deduplicatie is, en geen compressie.

4,

‘HCC Query High’,

8,

‘HCC Query Low’,

(

user,

Om het gebruik van HCC te illustreren hebben de auteurs ge-

16, ‘HCC Archive High’,

bruik gemaakt van een gegenereerde tabel. Indien iemand dit

32, ‘HCC Archive Low’,

wenst, kunnen zij de code voor het genereren van de tabel be-

64, ‘Compressed row’,

schikbaar stellen zodat onderstaande scenario’s ook zelf nage-

‘Unknown Compression Level’) compression_type

speeld kunnen worden. De tests zijn uitgevoerd op een Exadata

from hcc_base where rownum <2;

X3 half rack, met Oracle versie 11.2.0.3.21. De table heet ‘HCC_BASE’, en is een normale heap table met

COMPRESSION_TYPE

3’000’000 rows en een grootte van 1.19G. HCC compressie is

-------------------------

zichtbaar in het veld COMPRESS_FOR in (dba|user|all)_ta-

No Compression

bles. Zonder HCC compressie is dit veld leeg (null). Om een tabel HCC compressed te maken kan het volgende

Bovenstaande query laat zien dat de eerste rij van onze HCC_

commando gebruikt worden:

BASE tabel inderdaad niet gecomprimeerd is.

alter table hcc_base compress for query high;

Voor basic compression en voor HCC compression geldt dat

Een controle van de data dictionary laat zien dat deze tabel nu

data geladen moet worden via de Oracle database’s direct load

inderdaad HCC compressed is:

path (kcbl*). Direct path load paths zijn onder andere:

select table_name, compress_for from user_tables where table_

• insert /*+ append */ …

name = ‘HCC_BASE’;

• create table as select … (also known as ‘CTAS’)

TABLE_NAME

COMPRESS_FOR

• Parallel DML

------------------------------ ------------

• SQL*Loader direct path loads

HCC_BASE

• alter table move …

QUERY HIGH

Echter, als we de grootte controleren (USER_SEGMENTS.

• Online table redefinition

BYTES), blijkt de grootte onveranderd ten opzichte van de creatie

Om dus nu onze HCC_BASE tabel werkelijk HCC compressed

(1.19G). De data is dus nu nog niet gecomprimeerd. De data

te maken, kunnen we ‘alter table hcc_base move’ gebruiken,

dictionary laat de geconfigureerde compression modus zien,

omdat de data dictionary al gezet is op HCC compressie (‘QUE-

maar geeft niet noodzakelijkerwijs de actuele status! Een lezer

RY HIGH’). Na de ‘alter table move’ blijkt de grootte van onze

36 OGh Visie

Hybrid Columnar Compression

HCC_BASE table 0.64G te zijn, dat is een reductie van 66% (!) Het aanpassen van de data dictionary en het uitvoeren van een

64, ‘Compressed row’, ‘Unknown Compression Level’) compres-

direct path load via ‘alter table move’ kan in een keer gebeuren:

sion_type

‘alter table hcc_base move compress for query high’.

from hcc_base where rownum <2;

De grootte van de tabel verraad natuurlijk al dat de HCC compressie nu is uitgevoerd, echter als we voor de zekerheid met

COMPRESSION_TYPE

de DBMS_COMPRESSION.GET_COMPRESSION_TYPE via de

-------------------------

eerder genoemde query nu de compressie weer bepalen van de

Compressed row

eerste rij (‘where rownum < 2’), dan zien we dat deze compressie type 4 geeft, ‘HCC Query High’.

Dit laat zien dat in ieder geval de eerste rij nu compressie type 64 heeft: ‘Compressed row’. Dit was voor ons een verrassing,

De actuele mate van compressie die een dataset krijgt, hangt

omdat dit scenario tot en met Oracle versie 11.2.0.2 op Exadata

sterk af van de data en het type data in de tabel. Wij hebben

een compressie type 2 zou opleveren.

gebruik gemaakt van onder andere een drietal character (var-

Indien van Oracle versie tot en met 11.2.0.2 gebruik zou zijn

char2) columns waarbij de inhoud van de columns via DBMS_

gemaakt, dan zou een geüpdatete rij in een extra gealloceerd

RANDOM was gegenereerd. Dit betekent dat er nooit identieke

block worden opgeslagen, die OLTP compressed zou zijn. Dit

waarden in de columns komen. Met HCC worden niet botweg

zou met de procedure DBMS_COMPRESSION.GET_COM-

de velden achter elkaar neergezet (‘columnar’) en dit gecompri-

PRESSION_TYPE zichtbaar zijn als type 2. Naar de geüpdatete

meerd, het HCC mechanisme past verschillende technieken van

rij wordt in de HCC CU in de header verwezen via een pointer.

column- en data-ordering technieken toe om de compressie zo

Dat betekend dat een smartscan op de HCC compressed tabel

optimaal mogelijk te maken, waarna er daadwerkelijk compres-

na het ontvangen van de resultset van de CU single block reads

sie wordt toegepast. De compressie technieken (onder andere

(zichtbaar via het wait event ‘cell single block physical read’)

zlib en bzip2) en de Compression Unit (‘CU’) grootte (van 32K

zou moeten uitvoeren om de OLTP compressed blocks afzonder-

tot 256K) verschillen per HCC compression type: compress for

lijk op te halen. Ook wordt de (sysstat/sesstat) statistiek ‘table

query low, compress for query high, compress for archive low en

fetch continued row’ verhoogt voor iedere rij die gelezen wordt

compress for archive high.

uit het OLTP compressed block.

DML op HCC compressed tabellen

Verschillen

Wat nu als je besluit om een HCC compressed tabel te updaten?

Echter met de Oracle database versie 11.2.0.3.21 zijn er ver-

Om te laten zien wat er gebeurd, updaten wij de nu HCC com-

schillen merkbaar. Er worden bij een update nog steeds extra

pressed HCC_BASE tabel:

blokken gealloceerd, die ervoor zorgen dat de HCC compressed

update hcc_base set id = id + 1000000;

tabellen groter worden, aanmerkelijk groter zelfs. De geüpda-

commit;

tete rijen zijn nu echter van het compressie type 64. Wat ook

Een eerste controle is te kijken naar de grootte van de geüpda-

opmerkelijk is, is dat tijdens mijn tests er geen extra IO’s plaats-

tete tabel. Na de update is de grootte 1.69G geworden. Voor de

vinden buiten de smartscan, dus geen afzonderlijke IO’s en bi-

volledigheid: de tabel was zonder compressie 1.19G, gecompri-

jbehorende ‘cell single block physical read’. Dit ziet er dus uit als

meerd met HCC Query High compressie 0.64G, en nu na de

een verbetering ten opzichte van eerdere versies. Helaas is deze

update 1.69G, wat groter is dan de ongecomprimeerde grootte.

wijziging volgens ons ongedocumenteerd, wat betekend dat er

Laten we de controle van het compressie type via DBMS_COM-

geen extra informatie via zowel My Oracle Support als Oracle

PRESSION.GET_COMPRESSION_TYPE nog een keer uitvoeren:

whitepaper beschikbaar is.

select decode(

Het is hopelijk duidelijk dat een update (wijziging) van een

DBMS_COMPRESSION.GET_COMPRESSION_TYPE ‘HCC_BASE’, rowid),

(

user,

HCC gecomprimeerde tabel een slecht idee is, omdat het leidt tot inefficiënte leesacties. Het is echter prima mogelijk om een

1, ‘No Compression’,

geüpdatete HCC tabel opnieuw te comprimeren via ‘alter table

2, ‘Basic/OLTP Compression’,

move …’ naar het gewenste compressie type.

4, ‘HCC Query High’,

HCC compressie wordt altijd uitgevoerd op de ‘compute layer’

8, ‘HCC Query Low’,

(de database server). Compressie is een CPU-intensief proces.

16, ‘HCC Archive High’,

Indien HCC compressie onderdeel is van een batch procedure,

32, ‘HCC Archive Low’,

moet met het CPU-gebruik van HCC compressie rekening

OGh Visie

37

Hybrid Columnar Compression

worden gehouden, temeer als dit wordt gebruikt samen met

bruik kan tot problemen leiden met verwachte ruimtebesparing,

parallel query.

query performance en CPU gebruik.

Bij het lezen van een HCC compressed table via een smartscan

Gebruik HCC in combinatie met de Oracle partitioning optie;

wordt de decompressie gedaan door storage laag (storage servers).

partities kunnen afzonderlijk worden gecomprimeerd met HCC,

Alleen de rijen (row projection) en columns (column projec-

zodat een partitie pas kan worden gecomprimeerd op het mo-

tion) worden gedecomprimeerd die nodig zijn.

ment dat er geen modificatie meer aan de data wordt verwacht.

Een storage server kan echter zelfstandig beslissen in plaats van

HCC kan alleen worden toegepast op tabellen.

de smartscan naar ‘block mode’ te gaan. Een reden voor een storage server om een smartscan te termineren is excessieve

Over de auteurs

load. Block mode betekent dat de storage server simpelweg de

Frits Hoogland is een IT professional die gespecialiseerd is in Oracle

Oracle database blokken gaat leveren aan de database, in plaats

database performance en internals. Frits is Oracle Ace Director en

van een resultaat te genereren uit een groep van blokken. In

werkt bij Enkitec Europe. ([email protected]).

dat geval vindt er geen decompressie meer plaats op de storage

Martin Bach is Principal Consultant at Enkitec Europe(martin.

server, en ontvangt de compute layer de HCC gecomprimeerde

[email protected]), met Exadata als belangrijkste aandachtsgebied.

blokken, en moet de database server deze dus decomprimeren.

Enkitec heeft wereldwijd meer dan 200 Exadata implementaties gedaan in voornamelijk de Verenigde Staten, maar ook in Europa.

Conclusie

Dankzij de beide auteurs van dit artikel is Enkitec nu ook verte-

HCC is een krachtige manier om ruimte te besparen en po-

genwoordigd in Europa. In dit artikel is het gebruik van ‘Hybrid

tentieel queries te versnellen op het Exadata platform. De im-

Columnar Compression’, dat een van de onderwerpen was van hun

plementatie van HCC betekend echter dat het gebruik hiervan

presentatie ‘Think Exa! tijdens de Oracle Database & Middleware

zorgvuldig gepland en ontworpen moet worden. Verkeerd ge-

dag van de OGh, nader uitgewerkt.

Linked Data en Oracle Graph erabiliteitsprobleem. Doordat gebruikt

Anything about Any Topic). Denken vol-

wordt gemaakt van hetzelfde uitwis-

gens het Linked Data principe past bij de

selingsprotocol (HTTP) en hetzelfde op-

begrippen open, netwerk, globaal, zonder

Op 15 april werd door de OGh SIM-

slagformaat (RDF, Resource Description

grenzen. Hoewel onze cultuur al meer

commissie de eerste themabijeen-

Framework) wordt het mogelijk om ge-

dan enkele decennia hierdoor wordt

komst gehouden die betrekking had

gevens, die voorheen in gesloten database

beïnvloed lopen ICT implementaties op

op Oracle Graph. Graph is het onder-

structuren zaten en mogelijk een ander

dit moment nog achter. Linked Data

deel van Oracle Database dat opslag

formaat hadden, met elkaar te verbin-

technologie serieus nemen is breken met

voor Linked Data mogelijk maakt.

den. Het wordt bijvoorbeeld mogelijk om

een aantal bestaande IT principes.

Door Lieke Verhelst

met een gestandaardiseerde query interEr waren 35 mensen aanwezig die ge-

face (SPARQL endpoint) gegevens uit

Vervolg

boeid luisterden naar een drietal lezingen

decentrale bronnen te queryen. Dit is de

Wat zijn de gevolgen van het gebruik

over dit voor velen nog onbekende onder-

fysieke interoperabiliteit.

van de Linked Open Data concepten?

werp. Richard Nagelmaeker van Ordina

Heeft u praktijkervaringen met Oracle

hield een algemene inleiding. Daarna

Open datamodel

vertelde hij hoe verschillende partijen

Linked Data is ook een oplossing voor de

ment Special Interest Group, waar op dit

de basisregistraties als Linked Data wil-

semantische interoperabiliteit. Hiermee

moment Oracle Graph onder valt, wil

len gaan publiceren. Marijke Salters van

wordt bedoeld dat de betekenis van een

na deze eerste thema-avond bij belang-

Buro Forum Standaardisatie liet zien hoe

gegeven bij de ene bron, hetzelfde is als

stelling graag een vervolg organiseren.

de standaarden van Linked Data gaan

bij de andere bron. De realisatie van dit

Ideeën en opmerkingen zijn zeer welkom.

passen binnen de “pas toe of leg uit” lijst.

idee vindt plaats door het bouwen van

Hiervoor kunt u contact opnemen met

Graph? De Spatial Information Manage-

het semantisch web. Dit is een open da-

de OGh SIM-leden Lieke Verhelst lieke@

De Linked Data technologie belooft een

tamodel waar iedereen aan kan bijdragen

linkeddatafactory.nl of Mark Terlien

oplossing te bieden voor het interop-

vanuit de eigen context (Anyone can say

[email protected].

38 OGh Visie

Friends of Oracle and Java

Beheer op afstand: Van toezicht naar toekomst AMIS organiseert beheer op afstand radicaal anders. Nieuwe configuraties, lastige situaties, beveiligingsvragen of migratieplannen? Kom maar op! Vanzelfsprekend zorgen we ervoor dat uw Oracle-configuratie blijft draaien. Maar, we adviseren u ook, brengen kaders aan en komen met frisse ideeën. Van toezicht naar toekomst, dat is de AMIS-aanpak. Volledige Oracle platform Mensen die u kennen AMIS kwaliteit

AMIS Support T +31(0) 30 601 60 99

Binnen kantoortijden

T 0900 DBASUPPORT

Buiten kantoortijden

T +31(0) 30 601 60 00

Algemeen nummer AMIS

T +31(0) 30 601 60 90

Bij escalatie

E [email protected]

www.amis.nl/beheeropafstand

Client focused. Results driven Oracle IT-Services

www.ciber.com