VISIE. Oracle Gebruikersclub Holland. Apex: RAD in de database. Oracle en BEA: Better together? GIS beheerapplicaties dankzij Web 2

VISIE Voorjaar 2008 • Jaargang 13 • Nummer 1 • h 7,50

Oracle Gebruikersclub Holland Onderdeel van

Apex: RAD in de database Oracle en BEA: Better together? GIS beheerapplicaties dankzij Web 2.0 technologie

Oracle as it is meant to be Uw keuze voor Oracle is een bewuste keuze. Niet alleen voor de techniek, maar ook voor de visie van Oracle. De vraag is dan ook niet waar u heengaat, maar hoe u er komt. Volgt u altijd de ideale lijn of moet u onderweg toch afremmen? Meant2B heeft het vermogen om met Oracle techniek onderscheidende toepassingen te maken. We benaderen ICT vraagstukken zoals Oracle dat bedoelt. Pragmatisch, zonder het denkwerk uit het oog te verliezen. Leuk, vanwege het enthousiasme én de kennis van onze medewerkers. Effectief, want uiteindelijk telt het resultaat. Wilt u de ideale lijn volgen?

De Liesbosch 14a, 3439 LC Nieuwegein T: 030 2674204 E: [email protected] W: www.meant2b.nl

Voorwoord

VISIE

Geachte lezer,

Colofon

mer 2008. Ook in dit nummer weer veel interessants.

Met trots presenteren we hierbij het voorjaarsnumOracle Apex is deze keer het hoofdthema, daarnaast is er onder andere ruime aandacht voor het RedDatabase

Redactie

H. Gerritse (hoofdredacteur) R. Buitenhuis L. Jellema M. Uitentuis

symposium dat van 10 tot 12 maart werd gehouden.

Redactie-adres

een aantrekkelijke korting op de entreeprijs kregen.

Oracle Gebruikersclub Holland Utrechtseweg 48c, 3704 HE Zeist Postbus 701, 3700 AS Zeist E [email protected]

Een symposium waarbij Rick van der Lans samenwerking zocht met de OGh en waar de OGh-leden

Verder een verslag over hét goeroe event

later dit jaar nog uitgebreid afscheid van

met Graham Wood op 10 april jl., spe-

Gerwin te kunnen nemen tijdens een

ciaal voor de leden van de OGh. De zaal

uitgestelde jubileumviering ‘OGh 20

was zeer goed bezet. We verwachten

jaar’. Tijdens de ALV hield Conclusion

natuurlijk ook een grote opkomst op

Communication een interessante work-

13 mei als Alex Keh (een andere Oracle

shop over Arbeidsmarktcommunicatie.

A.J. van der Weijden BMO bv E [email protected]

goeroe), speciaal voor de OGh-leden een

Jammer genoeg waren er weinig leden

presentatie houdt over Oracle applica-

die aan de oproep voor de vergadering

OGh-secretariaat/ advertentie-exploitatie

tieontwikkeling in een .Net omgeving.

gehoor gaven en het bestuur beraadt zich

Kortom de OGh leeft!

hoe in de toekomst de algemene leden-

Realisatie

Drukkerij Donath B.V. T (030) 69 22 887 F (030) 69 181 34 E [email protected]

Organisatie

Utrechtseweg 48c, 3704 HE Zeist A.J. van der Weijden T (030) 699 70 65 F (030) 696 23 78 E [email protected] www.ogh.nl

Gebruikersbijeenkomsten/congres Werving sprekers/onderwerpen Th. Koster Conclusion Communication [email protected]

vergaderingen vorm te geven om een Op 23 april was de algemene ledenver-

grotere opkomst te realiseren.

gadering van de OGh bij Oracle in De Meern. Bij die vergadering namen we af-

Ik wens u veel leesplezier.

scheid van Gerwin Timmerman, die na 11 jaar penningmeesterschap het stokje

Ruud Bos

overdroeg aan Hans Fermont. We hopen

Voorzitter Oracle Gebruikersclub Holland

Bestuur OGh

Voorzitter R. Bos Delta Lloyd NV T +31 (0)20 594 2360 E [email protected] ­ Penningmeester G.G. Timmerman Amis Services BV T +31 (0)30 601 6000 E [email protected] Overige bestuursleden R. Buitenhuis Ciber Nederland BV T +31 (0)40­232 9090­­­­­­­ E [email protected] ­ Y. Fu Itude Technology T +31 (0)30 656 6171 E [email protected] Vertegenwoordiger SIM M. Uitentuis Atlis Informatiesystemen T +31 (0)30 602 0070 E [email protected] Oplage 7.000 OGh Visie is een uitgave van Oracle Gebruikers­club Holland en wordt verzonden aan al haar leden. U kunt zich aanmelden via de website www.ogh.nl of d.m.v. het inschrijfformulier in OGh Visie en u ontvangt dan automatisch OGh Visie. Voor losse (gratis) abonnementen kunt u zich ook aanmelden bij de website www.ogh.nl

© 2008 OGh

Inhoud Voorwoord door Ruud Bos

Damen Shipyards ontwikkelt web-based Call Registration System met Oracle Apex door Bob de Leeuw

Column – Als je denkt dat opleiden duur is, probeer het dan eens met onwetendheid door Carel-Jan Engel

Apex: RAD in de database door Maarten van Luijtelaar

Oracle en BEA: Better together?

3

4

8

9

door Léon Smiers, Jacques van Heijst en Balt Leenman

13

Oracle On Demand: ruime interpretatie van begrip SaaS

18

Gis beheerapplicaties dankzij Web 2.0 technologie door Dirk Frigen

Van 3-ster indexen tot Analytics’ – verslag RedDatabase Symposium door Toine van Beckhoven

Graham Wood over DB Time Oracle Performance Tuning door Toine van Beckhoven

20

27

28

Call Registratie Systeem met Apex

Damen Shipyards ontwikkelt web-based Call Registratie Systeem met Oracle Apex Door Bob de Leeuw De afdeling Damen Field Services (DFS) is verantwoordelijk voor de wereldwijde serviceverlening van Damen Shipyards Gorinchem. De administratie van deze serviceverlening wordt bijgehouden in het nieuw ontwikkelde Call Registratie Systeem, een webapplicatie die in samenwerking met Transfer Solutions is ontwikkeld met Oracle Application Express (Apex). De afdeling DFS heeft opdracht ge-

• Het

systeem

moest

kunnen

geven aan de afdeling ICT van Da-

worden gebruikt om de workflow

Breed concept.

men Shipyards voor het realiseren

te coördineren tussen Damen

De overwegingen achter deze keuze

van een nieuw Call Registratie Sys-

Shipyards,

zijn als volgt:

teem (CRS), waarin de afwikkeling

leveranciers.

• Blijf

van serviceverlening van nieuwge-

• Het nieuwe CRS moest de rol van

omgevingen waar dat mogelijk is,

bouwde schepen kan worden bijge-

centrale

• gebruik pakketoplossingen waar

houden. De aanleiding was dat het

vervullen

bestaande CRS niet meer voldeed

andere registraties, bijvoorbeeld

management),

aan de wensen van DFS. Het was

in MS Access, overbodig maken.

• gebruik bekende technologie, ook

bijvoorbeeld alleen stand-alone te

Een

randvoorwaarde

al zit die in een nieuw jasje, voor

gebruiken, waardoor gebruik vanaf

was dat het bestaande werkproces

zelf te ontwikkelen systemen en

andere locaties niet mogelijk was.

van DFS zo min mogelijk zou wor-

houd die ontwikkeling eenvoudig.

Dat is onhandig omdat engineers

den aangepast. Bestaande oplossin-

van DFS vaak in het buitenland zijn

gen voor tekstverwerking en e-mail

Het CRS-systeem bevat drie hoofd-

en daar 7*24 uur toegang moeten

moesten ingezet worden.

functies: opslag, correspondentie en

hebben tot alle documentatie in ver-

Het nieuwe CRS moest een spin in

administratie.

band met een ingediende call. Verder

het web worden voor wat betreft de

ontbrak de mogelijkheid om docu-

gehele vastlegging, communicatie en

Opslag

mentatie te koppelen aan ingediende

regie rondom de serviceverlening.

De correspondentie met klanten en

haar

klanten

informatiebron en

belangrijke

daarmee

en

gaan allerlei

calls en was de technologie verou-

4

mooie toepassing van het Best of

dat

werken

met

mogelijk

is

bestaande

(document

leveranciers over de geregistreerde

derd, waardoor verdere aanpassing

Systeembeschrijving CRS-applicatie

calls wordt opgeslagen in een nieuw

en onderhoud moeilijk werd.

In het volgende beschrijven we hoe

document

management

systeem

het CRS technisch is opgebouwd.

(Kronodoc). Het bestaande tradi-

Andere wensen van DFS ten aanzien

Dat doen we aan de hand van de

tionele filesysteem zonder historie,

van het nieuwe CRS-systeem waren:

schematische weergave in figuur 1.

zoekmogelijkheid, versiebeheer en

Zoals te zien is in het schema heeft

metadata is hiermee komen te ver-

• Er moest een mogelijkheid komen

Damen Shipyards ervoor gekozen

vallen.

om een archief op te bouwen

om de totaaloplossing te realiseren

gerelateerd aan de call registratie,

met behoud van een aantal al in ge-

Figuur 1 laat zien dat er drie databa-

van alle relevante documentatie

bruik zijnde software componenten

ses zijn aangemaakt:

en correspondentie met klanten

die elk een deel van het werkproces

• Een Oracle10g database voor

en leveranciers. Hiervoor had

ondersteunen. Het CRS is daarin de

Oracle Apex.

DFS al een nieuw op Oracle

centrale en verbindende component

Deze database bevat de systeem-

gebaseerd

documentbeheers-

van waaruit het totale serviceverle-

tabellen van Oracle Apex. Dit is

systeem op het oog, Kronodoc.

ningproces geregisseerd wordt. Een

de repository van Apex. Hierin

Call Registratie Systeem met Apex

zitten de gegevens over de opbouw

waarvan de gegevens moeten

ingericht, die zich elk afzonderlijk

van de Oracle Apex schermen en

worden geïntegreerd.

gedragen als een fysieke server. Een

rapporten.

dergelijke geëmuleerde server wordt

• Een Oracle10g database voor het

Op alle databases vindt een on-line

ook wel een ‘virtual server’ genoemd.

Kronodoc DMS.

back-up (ook wel ‘hot back-up’) van

Virtual servers bieden de mogelijk-

Deze database bevat de systeem-

de data plaats. Dankzij de on-line

heid om verschillende Oracle Apex

tabellen

back-ups is een 7*24 uptime met

omgevingen (OTAP) duidelijk van

hoge betrouwbaarheid gerealiseerd.

elkaar te scheiden en indien nodig

van

het

Kronodoc

document management systeem met daarin de data en metadata

snel te verplaatsen naar een andere

van het DMS.

Apex onder Xen

hardwareomgeving. Bovendien kan

• Een Oracle10g database voor het

Uit financiële overwegingen en van-

bij goed gebruik van het concept de

CRS applicatie schema.

wege flexibiliteit is ervoor gekozen

beschikbare hardwarecapaciteit opti-

Deze

de

om de Oracle Apex omgeving in te

maal worden benut.

productiegegevens van de CRS-

database

richten op een gevirtualiseerde ser-

Bij DFS is op advies van Transfer

applicatie

ver omgeving, in dit geval Red Hat

Solutions het virtual server concept

er

Linux Xen. Dit houdt in dat er op

gebruikt om een afzonderlijke pro-

maandelijks een import plaats

één fysieke server meerdere software-

ductie- en een acceptatieomgeving

vanuit

matig geëmuleerde servers worden

in te richten.

gebruikt.

en

bevat wordt

Bovendien

een

externe

on-line vindt

databron,

Damen Shipyards wereldwijd actief in de scheepsbouw en industrie Damen Shipyards wereldwijd actief in de scheepsbouw en industrie. De Damen Shipyards Group heeft zich ontwikkeld van een kleine scheepswerf in 1927 tot een groep van ruim dertig bedrijven wereldwijd actief in de scheepsbouw en daaraan gerelateerde industrieën. In 1969 is het concept van standaardisatie van ontwerpen en componenten voor sleepboten, werkschepen en andere commerciële schepen geïntroduceerd, gebruik makend van een modulaire bouwmethode. De Shipyards Group leidt vanuit het hoofdkantoor in Gorinchem zijn activiteiten, die bestaan uit onder andere ontwerp en bouw van een brede sortering van standaard schepen, speciale one-offs en scheepsreparatie. In aanvulling daarop biedt Damen Shipyards scheepscomponenten, zoals straalbuizen en roeren en een breed pakket van diensten aan, zoals diverse financieringsvormen, garantieservice, assistentie bij groot onderhoud of verbouwingen, trainingen etc. Damen Shipyards bedient een wereldwijde markt en wordt in veel sectoren waar zij actief is als marktleider beschouwd. De Damen Shipyards bedrijven die actief zijn in scheepsnieuwbouw kunnen schepen tot 180 meter bouwen met een voortstuwingsvermogen tot 14.000 kW en 60.000 tdw. De scheepstypen variëren van grote en kleine werkschepen, eenvoudige en geavanceerde sleepboten tot tankers, algemene lading- en containerschepen, baggerwerktuigen en megajachten.

5

Call Registratie Systeem met Apex

gistratie Systeem

een

is de toepassing

management systeem (Kronodoc)

die met Apex is

aangemaakt en één submap voor

gebouwd

de call.

voor

map

in

het

document

de administratie

• Correspondentie

van de calls en

leverancier of intern opgestart.

alle bijbehorende

Voor de correspondentie heeft

documentatie.

Damen Shipyards eigen MS Word

De

toepassing

templates in gebruik. De MS

gebruikt

Word templates zijn in XML-for

voor de afhande-

maat opgeslagen in het document

ling van calls en

management systeem en worden

wordt

naar

klant,

koppelt alle verschillende software-

bij

componenten die nodig zijn voor

correspondentie

Document Management Systeem

documentbeheer en corresponden-

samengevoegd met gegevens uit

De meeste correspondentie over

tie. Omdat de applicatie via het in-

de database.

calls tussen DFS aan de ene kant en

ternet ook van buiten af beschikbaar

• Het

klanten en leveranciers aan de an-

moet zijn is gekozen om er met Apex

document wordt ook opgeslagen

dere kant gaat per e-mail. De e-mails

een webtoepassing van te maken. De

in het document management

worden met behulp van MS Word

schermen worden op runtime op-

systeem.

templates opgebouwd.

gebouwd door PL/SQL modules die

Kronodoc Oy (www.kronodoc.com)

HTML en JavaScript genereren. De

Het

is een Finse software leverancier op

Apex toepassing is in dit systeem let-

processtappen kan direct worden

het gebied van documentbeheerssys-

terlijk de spin in het web.

geopend in MS Word of in het do-

Figuur 1 Systeemarchitectuur CRS applicatie

temen en is door Damen Shipyards

het

creëren

van

samengestelde

resultaat

van

nieuwe

geopend

MS

en

Word

bovenstaande

cument management systeem zoals

als partner voor de implementatie

Functionaliteit Call Registratie

is te zien in . In deze schermprint

van een document management

Systeem (CRS)

is te zien is dat er onder het pro-

systeem (DMS) uitgekozen vanwege

De administratie van de servicever-

jectnummer (619190) een map is

de toepasbaarheid binnen de logis-

lening over de afgeleverde schepen

aangemaakt voor een call met het

tieke branche. Een van de web-based

wordt door de afdeling DFS van Da-

nummer 532010-004. Daaronder

producten van Kronodoc Oy is het

men Shipyards bijgehouden in het

is een correspondentie-item aange-

document

systeem

ontwikkelde CRS. Zolang een ser-

maakt met de naam: C532010-004-

‘Kronodoc Suite’.Kronodoc gebruikt

vicecontract van het schip nog loopt,

CRS001_Warranty Request Form-

een Oracle10g database voor alle ad-

worden de calls door de afdeling DFS

NL.xml.

ministratie die nodig is rondom het

verwerkt.

documentbeheer.

Voor elke aan-

management

gemelde

call

De toepassing van het Kronodoc DMS

(zie

Figuur

2

was voor DFS een pilot, waarbij werd

Registreren van

onderzocht of Kronodoc voldeed aan

een Call (Apex))

de gestelde eisen. Er is daarom gekozen

wordt een nieuw

voor een koppeling die een gemakkelij-

project

ke uitwisseling van Kronodoc met een

maakt

eventueel ander te kiezen DMS moge-

CRS,

lijk maakt. De koppeling tussen Apex en

ware een call-

Kronodoc is daarom op basis van URL’s

afhandelings-

(‘deep links’) gemaakt, met standaard

project.

aangein

het

als

het

protocollen (HTTP en XML).

Figuur 2 Registreren van een Call (Apex)

Het registreren van een call vindt

6

Oracle Apex

plaats in de volgende stappen:

De medewerker van DFS kan nu

De derde component in het Call Re-

• Per project wordt automatisch

vanuit MS Word een opdracht geven

Call Registratie Systeem met Apex

om het document te versturen via

meegeleverd

met

MS Outlook.

zonder meerprijs.

Oracle

10g,

zorg heeft gedragen voor de accepta-

MS Word templates zijn ook in het document

management

gesteld, terwijl Damen Shipyards tie- en productieomgeving, zodat er

systeem

De ontwikkeltool zelf en de toepas-

voor het regulier beheer kennis en

opgeslagen, zodat de medewerkers

singen die met Apex gemaakt wor-

ervaring kon worden op gedaan met

van Damen Shipyards de moge-

den zijn alleen via een browser be-

de nieuwe architectuur.

lijkheid krijgen om wijzigingen te

naderbaar (HTML over HTTP). De

Omdat binnen Oracle Apex de ap-

maken in bestaande templates of

Apex omgeving wordt in een Oracle

plicaties zijn opgeslagen in tabellen,

om zelf nieuwe templates te kunnen

database geïnstalleerd en kan werken

kan de hele omgeving worden over-

toevoegen. Het proces gebruikt dus

in combinatie met een willekeurige

gezet naar een ander schema door

aparte applicaties voor registratie,

webserver. De voordelen van Apex

middel van een exportimport actie.

opslag en correspondentie, maar

zijn daarmee duidelijk:

Zo kon er bij Transfer Solutions in

is functioneel volledig gekoppeld.

• Snelheid Apex

en

schaalbaarheid:

schermen

Leerdam worden ontwikkeld en ge-

op

test en werd de applicatie door mid-

Waarom Oracle Apex?

runtime voor het grootste deel

del van een SQL-bestand uitgerold

Apex, voorheen HTML DB, is een tool

uitgevoerd

bij Damen Shipyards in Gorinchem.

om webapplicaties te bouwen. De

RDBMS engine. De middle tier

tool bestaat uit een databaseschema

wordt minimaal belast.

Damen Shipyards heeft gedurende

en een aantal webpagina’s die gege-

• Flexibiliteit: kan gebruikt worden

het gehele project een technisch

nereerd worden door PL/SQL modu-

in

applicatiebeheerder ingezet, die ver-

les om de inhoud van de database te

architecturen.

bewerken en te tonen. Oracle Apex

• Bekendheid:

gebruikte

ren van de technische en functionele

wordt als onderdeel van Oracle10g

technologie is PL/SQL. Daarnaast

kwaliteit. De technisch applicatiebe-

meegeleverd, zonder meerprijs. Het

is kennis van HTML, CSS en

heerder begeleidde de acceptatietes-

databaseschema is een repository,

JavaScript wenselijk.

ten en de in-productiename en was

binnen

verschillende

worden de

Oracle

middle

tier

antwoordelijk was voor het controlede

vergelijkbaar met de (oude) Oracle

sparringpartner voor de projectleider

Forms dictionary tabellen. Een ver-

Oracle Apex leent zich goed voor

van Transfer Solutions. Transfer So-

schil is wel dat in dit geval het data-

een iteratieve ontwikkelstrategie. In

lutions heeft in een aantal sessies de

base schema de enige registratie van

overleg met de gebruiker wordt in

functionele en technische werking

broncode is, en dat ze ook de code

een aantal stappen de applicatie ont-

van het systeem gepresenteerd aan

van de ontwikkeltool zelf bevat. Op

wikkeld. Ons is gebleken dat iteratief

beheerders en gebruikers van Damen

het moment van aanroepen worden

ontwikkelen nuttig is om nieuwe

Shipyards.

de schermen dynamisch opgebouwd

IT-infrastructuur te beproeven en te

uit de database met behulp een aan-

introduceren.

lees verder op pagina 12

tal PL/SQL modules. De keuze voor Oracle Application Ex-

Samenwerking

press (Apex) als user interface komt

Damen Shipyards

voort uit een aantal afwegingen:

heeft het gehele

• Bekende technologie: Applicatie-

project uitgevoerd

beheerders van Damen Shipyards

in samenwerking

kunnen met alleen kennis van

met Transfer So-

SQL en PL/SQL snel en gemakke-

lutions, van con-

lijk

cept

een

webapplicatie

onder-

naar

ont-

houden met Apex.

werp, bouw, test,

• Flexibele (web)architectuur: Alles

tot oplevering, in-

wat ontwikkeld is met Apex kan

gebruikname en

als

beheer.

webservice

worden

gesteld

beschikbaar via

de

SOA

Solutions

Transfer heeft

communicatie standaarden SOAP

de Xen ontwik-

en XML.

kel- en testomge-

• Kosten: Apex wordt standaard

ving beschikbaar

Figuur 3 Kronodoc DMS

7

Column

Column

OGh Visie verwelkomt Carel-Jan Engel als columnist. Carel-Jan Engel werkt vanaf 1985 (versie 4.1) met Oracle. Hij werkt als onafhankelijk Oracle RDBMS specialist onder de naam DBAlert, veelal op korte projecten van enkele dagen.

Als je denkt dat opleiden duur is,

probeer het dan eens met onwetendheid Door Carel Jan Engel Sinds augustus 2004 gebruik ik

Ik kan geen begrip opbrengen voor

systeem vond. Ik antwoordde dat

deze uitspraak van prof. Derek Bok

deze kortzichtigheid. Goed opge-

het best goed was opgezet, maar

(oorspronkelijk: If you think edu-

leide medewerkers zijn beter (lees

dat het later veel minder zorgvul-

cation is expensive, try ignorance)

duurder) verkoopbaar, slecht op-

dig was onderhouden, en ook dat

als standaard ondertekening. Ik

geleide medewerkers maken grote-

nieuwe mogelijkheden niet wer-

werd er direct door getroffen, en

re (lees duurdere) fouten. De beste

den benut. Ik vroeg me hardop af

heb nog steeds niets beters gezien

illustratie van deze stelling kwam

of de leverancier misschien een

om mijn e-mails mee af te slui-

ik ruim een jaar geleden tegen.

slechte periode had doorgemaakt,

ten.

Een bedrijf had een ‘standaard’

en op opleidingen had bezuinigd.

softwarepakket op basis van Ora-

De initieel goede opzet strookte

Wat ik nu zo ontzettend jammer

cle (Forms, RDBMS) aangeschaft.

gewoon niet met het belabberde

vind is dat deze ‘waarheid als een

Door de DBA’s van de leveran-

onderhoud. Ik had de spijker op

koe’ door zo weinig mensen, en

ciers was het geheel geïnstalleerd.

zijn kop geslagen: ze hadden een

dan met name managers, wordt

Na drie maanden was het pakket

hele slechte periode achter de rug,

begrepen. Steeds weer valt het

volledig vastgelopen. Het bedrijf

waarbij geen ruimte was voor op-

me op hoe gering de Nederlandse

van de klant kwam vrijwel tot stil-

leidingsbudgetten.

deelname aan prima opleidings-

stand. De leverancier (die zelf de

pound foolish: Het oplossen van

mogelijkheden is. Ik denk bijvoor-

‘sizing’ van de hardware had ge-

de problemen bij de klant kostte

beeld aan het recente RedDatabase

adviseerd) bleef hameren op het

ze vele, vele manmaanden. Man-

Forum in Den Haag, het jaarlijkse

toevoegen van CPU’s, geheugen,

maanden die met fractie van de

Miracle Database Forum (nu Mi-

daarmee zijn eerdere adviezen ver-

inspanning aan opleiding hadden

racle Open World) in Lalandia en

loochenend. Zowel aan de kant

kunnen worden vermeden!

de jaarlijkse UKOUG conferentie

van de klant als van de leverancier

in Birmingham. Qua schaalgroot-

was het probleem inmiddels geës-

te zijn deze evenementen verschil-

caleerd tot op hoger management-

lend, maar ieder evenement wordt

niveau. De klant vroeg me het

gekenmerkt door een hoge kwali-

probleem te analyseren. De kern

teit onafhankelijke sprekers, wei-

van het probleem bleek terug te

nig tot geen marketing, kortom:

voeren op één enkele foute query.

waar voor je geld. Toch schijnt het

Daarnaast waren er nog zo’n ruim

volgen van opleiding nog steeds

dertig forse verbeterpunten moge-

als een beloning te worden gezien

lijk. Nadat de eerste verbetering

voor (bijzondere) prestaties, en

was aangebracht was het systeem

niet als noodzakelijk onderhoud

meteen weer bruikbaar.

van je ‘product’. Hoe vaak ik niet

8

hoor dat een medewerker die ‘op

Tijdens mijn analyse was ik door

een klus’ zit niet naar cursus mag

de PL/SQL packages van de appli-

omdat dit omzet kost!

catie gelopen. Een manager van de leverancier vroeg me wat ik van het

Penny

wise,

Oracle Apex

Apex: RAD in de database Door Maarten van Luijtelaar ‘Een tool die een oplossing biedt voor het centraliseren van toepassingen die vroeger veelal met Access of Excel gebouwd werden. Met deze omschrijving werd Oracle Application Express’, toen nog HTMLDB genaamd, in 2004 geïntroduceerd. Application Express richt zich in eerste instantie dan ook op afdelingen of organisaties die zonder tussenkomst van IT-ers oplossingen willen creëren ter ondersteuning van de dagelijkse werkzaamheden. Maar mede door de sterk gedreven community verschijnen er zo langzamerhand steeds meer succesverhalen over de inzet van Apex in grotere projecten. Application Express is voornamelijk

Er blijft gelukkig genoeg over voor

Embedded PL/SQL Gateway of kort

een declaratieve ontwikkelomgeving

de gevorderde ontwikkelaar. Omdat

EPG. Statische bestanden als afbee-

die gratis meegeleverd wordt bij een

Apex volledig is gebaseerd op PL/SQL

ldingen en stylesheets moeten dan

licentie van de Oracle database. Met

heeft de ontwikkelaar alle mogelijkh-

geplaatst worden in de XDB reposi-

behulp van wizards kan al snel een

eden van de krachtigste database tot

tory van de database. Metadata Het hart van Apex bestaat uit een metadata

repository

en

tabellen

voor het bewaren van sessiedata. De repository bevat alle gegevens die declaratief worden vastgelegd, zoals paginalayout, rapportdefinities, validaties en processen. Het samenstellen van de webpagina en de acceptatie van gebruikersinvoer gebeurt door de Apex engine. Als een pagina wordt opgevraagd zal de engine de metadata verzamelen en hiermee de HTML samenstellen. De gebruikersinvoer wordt eerst vastgelegd in de

Figuur 1: Infrastructuur, mod_plsql en EPG

zijn beschikking.

sessietabel. Samen met de request string, die bijvoorbeeld gekoppeld is

webapplicatie samengesteld worden, zonder al te veel zelfgeschreven code.

Architectuur

aan een button, worden validaties

Denk hierbij aan invulformulieren,

Apex is gebaseerd op mod_plsql, de

en processen uitgevoerd. Vervolgens

rapporten en grafieken op databa-

extensie voor de Apache webserver.

wordt conditioneel bepaald wat de

setabellen. Het creëren en vullen van

Hiermee wordt PL/SQL code middels

volgende pagina is de die gebruiker te

tabellen kan door het laden van CSV

HTTP requests uitgevoerd en het re-

zien krijgt. Het mooie is dat bij wi-

of XML bestanden. Door de logische

sultaat teruggestuurd naar de client.

jziging van de applicatie geen genera-

indeling in workspaces ontstaat een

De infrastructuur is dan ook simpel:

tie- of deployment-slag nodig is. Het

virtueel werkterrein dat volledig met

een Oracle database versie 9.2.0.3 of

overzetten naar een andere database

een browser benaderbaar is. Deze ei-

hoger en een webserver. Voor de laat-

instance is dan ook een kwestie van

genschappen maken Apex vooral ge-

ste kan gekozen worden uit een stan-

het importeren van een Apex export-

schikt voor opportunistische toepass-

dalone Oracle HTTP Server (OHS)

bestand dat de metadata van de ap-

ingen. Ideeën kunnen snel en vooral

of een volledige Oracle Application

plicatie bevat.

gemakkelijk

worden

server installatie. Voor wie er geen

zonder veel kennis van de onder-

probleem mee heeft dat het HTTP

Sessiebeheer

liggende database. Maar door al-

verkeer rechtreeks naar de database

Het beheer van sessievariabelen ge-

leen deze eigenschappen te noemen,

geleid wordt, kan een nieuwe feature

beurt in Apex volledig transparant.

doen we Apex wel een beetje te kort.

van de 11g database gebruiken, de

Omdat een Apex sessie per definitie

gerealiseerd

9

Oracle Apex

verschillend is van een databasesessie

combinatie met OC4J of Tomcat.

De zoekvraag kan voor later gebruik

wordt bij authenticatie een uniek ses-

Wie complexe rapporten nodig heeft

opgeslagen worden. Hoewel de webin-

sienummer uitgegeven. Samen >>>

kan gebruik maken van de integratie

terface voor de Query Builder knap is

>>> met dit sessienummer worden

met BI-Publisher.

gemaakt, is deze tool duidelijk bedoe-

de opgestuurde waarden van invoer-

Het beheer van workspaces laat

ld voor gebruikers met weinig of geen

items vastgelegd in een sessietabel.

duidelijk het self-service karakter

kennis van SQL. De doorgewinterde

De waarden van items op een pagina

van Apex zien. De administrator kan

ontwikkelaar zal waarschijnlijk snel

kunnen dus gedurende de hele leven-

zelf workspaces aanmaken, maar ge-

zijn toevlucht zoeken bij IDE’s als

sduur van de sessie geraadpleegd of

bruikers ook de mogelijkheid bieden

SQL Developer.

gewijzigd worden. Dit gebeurt in PL/

dit zelf te doen. Hierbij kan worden

SQL processen en SQL statements

gekozen voor een automatische pro-

Utilities

door de bind variabele notatie toe te

cedure, waarbij na e-mailverificatie

De Apex Utilities zijn een verzameling

passen, bijvoorbeeld :

de workspace wordt aangemaakt. Als

van tools en rapportages. Met de data

controle op de aanvraag gewenst is

load functionaliteit kunnen gegevens

SELECT orderregel_id, prod-

gebeurt de creatie pas na goedkeur-

van CSV of XML bestanden in een

uct_id, aantal

ing van de administrator.

bestaande of nieuw te creëren tabel

Als we de beschikking hebben over

geplaatst worden met behulp van een

een workspace kunnen we zien wat

wizard. Rapporten op de data dic-

de ontwikkelomgeving van Apex ons

tionary van de database geven snel

FROM orderregels WHERE order_id = :P12_ORDER_ID

allemaal te bieden heeft. We onder-

inzicht in ontbrekende sleutels of

Als je de waarde van een sessievari-

scheiden drie hoofdcomponenten, de

ontbrekende indexen op foreign keys.

abele in de titel van een rapport of

SQL Workshop, Utilities en de Appli-

Systeemstatistieken kunnen bekeken

HTML wil gebruiken kan dit geschre-

cation Builder.

worden in de Database Monitor. Hier

ven worden als de naam van het item

zijn rapporten ondergebracht die on-

voorafgegaan door een ampersand en

SQL Workshop

dermeer SQL statements weergeven

eindigend met een punt: &P3_OM-

De plaats om het databaseschema

met hun executieplan en gebruikte

SCHRIJVING.

te beheren is de SQL workshop. In

resources.

Omdat de sessietabel zelf geen onder-

de objectbrowser kunnen databa-

scheid maakt in de variabelen van de

seobjecten via wizards aangemaakt

Een interessante toevoeging is de

verschillende pagina’s moet de naam

worden. Daarnaast biedt de work-

Apex views. Sinds versie 3 zijn er

van een invoeritem binnen een ap-

shop de mogelijkheid voor het op-

views op de metadata die gebruikt

plicatie uniek zijn. Het is daarom

laden en wijzigen van SQL scripts.

kunnen worden in applicaties. Hier

gebruikelijk het paginanummer als

Met de Query Builder kunnen vis-

is een schat aan informatie te vinden

prefix te gebruiken.

ueel zoekvragen gemaakt worden

over bijna elk declaratief vastgelegd

door entiteiten te koppelen en filters

onderdeel van een applicatie. Deze

toe te kennen aan de kolommen.

gegevens kunnen gebruikt worden

Workspaces Om te kunnen starten met ontwikkelen moeten we eerst de Apex instance naar onze hand zetten. Dit gebeurt door als administrator in te loggen op de interne workspace. Hier vinden we onder meer instellingen voor de mailserver, het beheer van workspaces en koppeling met een externe rapportserver terug. De rapportserver kan gebruikt worden om resultaten van een rapport samen met standaard XSL-FO templates om te zetten naar PDF formaat. Hierbij kan

10

gebruik gemaakt worden van open source projecten als Apache FOP in

Figuur 2: de Apex Query Builder

Oracle Apex

voor kwaliteitscontroles of naleving

tie is er keuze uit een 20-tal thema’s

lende typen pagina’s, bijvoorbeeld

van ontwikkelstandaarden. Of beter

die later nog omgewisseld kunnen

een grafiek of de combinatie van een

nog: bouw daarvoor een applicatie.

worden. Een thema is een verzameling

rapport met formulier op een tabel.

van HTML templates met daarin

Hierbij moet een keuze gemaakt

Application Builder

substitutiecodes. De templates zijn

worden uit beschikbare lay-outs en de

De Application Builder is het vertrek-

ingedeeld in typen zoals regions, rap-

koppeling met navigatiestructuren.

punt voor het ontwikkelen van ap-

porten, buttons of labels. Indien men

Regions fungeren als een container

plicaties.

een eigen huisstijl wil toepassen, kan

voor user interface componenten en

Een Apex applicatie is een hiërarchie

een kopie van een bestaand thema

kunnen geplaatst worden op posities

van pagina’s die door hyperlinks en

worden gemaakt waarna de gewenste

die in pagina templates gedefinieerd

branches met elkaar verbonden zijn.

templates gewijzigd kan worden.

zijn.

Het parsing schema wordt gekozen

Rapporten kunnen snel gebouwd

uit een van de schema’s die eerder

De interface van een paginadefini-

worden op basis van queries. Declara-

toegekend zijn aan de workspace. Alle

tie is overzichtelijk verdeeld in drie

tief worden sorteervolgorde, breaks

gebruikte PL/SQL code wordt tegen

kolommen. In het page rendering

en sommaties vastgelegd. Rapporten

dit schema gevalideerd en uitgevoerd.

gedeelte zijn alle regions, buttons,

kunnen met hyperlinks verbonden

Dit betekent ook dat databaserollen

items en processen ondergebracht

worden aan formulieren of andere

en gebruikers niet gebruikt kunnen

die samen de pagina vormen. De

rapporten om drill-down functional-

worden om toegang van eindge-

page processing kolom bevat alle

iteit te realiseren.

bruikers tot objecten te beperken. Dit

validaties, berekeningen, branches

Een formulier is een samenstelling

kan wel bewerkstelligd worden door

en processen die gebruikt worden

van page items. Bijna alle vormen

views te maken die gebruik maken

bij acceptatie van gegevens op een

van page items zijn beschikbaar,

van de APP_USER variabele die door

pagina. Door het instellen van het

waaronder text items, checkboxes,

Apex gezet wordt in de databaseses-

executiepunt van processen heb-

shuttles, date pickers en pop-up-

sie. Als gebruik wordt gemaakt van

ben we complete controle over de

waardelijsten. De waarden van een

Virtual Private Database kan een security context gezet worden voordat de pagina opgebouwd of geaccepteerd wordt. De toegang tot de applicatie voor eindgebruikers wordt geregeld in authenticatieschema’s. Voor de validatie van gebruikersnaam en wachtwoord kan een keuze gemaakt worden uit een LDAP directory, Apex gebruikers en database accounts. Indien de ingebouwde authenticatiemethoden

Figuur 3: Een paginadefinitie in de Application Builder

niet toereikend zijn kan altijd nog zelf een functie worden geschreven

volgorde van uitvoeren. De derde

formulier worden gevuld door een

die de authenticatie afhandelt.

kolom geeft een opsomming van de

SQL query of door het Automatic Row

Autorisatie kan ingeregeld worden

gebruikte Shared Components in een

Fetch proces. Bij dit proces wordt een

met behulp van schema’s. Deze be-

pagina. Deze componenten zijn op

tabelnaam opgegeven, samen met de

staan uit criteria in de vorm van SQL

applicatieniveau gedeclareerd en be-

items die de waarden bevatten om

statements, PL/SQL of expressies.

staan ondermeer uit waardelijsten en

een rij uniek te identificeren. Voor

Ook hier kan gerefereerd worden aan

navigatiestucturen als lijsten, tabs en

de verwerking van een formulier is er

de ingelogde gebruiker of groep. Een

breadcrumbs.

ook een procestype, Automatic Row

autorisatie schema wordt later geko-

Processing. Op de items van een for-

ppeld aan een pagina’s of componen-

Een nieuwe pagina kan handmatig of

mulier wordt aangegeven aan welke

ten daarvan.

met een wizard gebouwd worden. De

attribuut van een tabel ze gekoppeld

Voor de user interface van de applica-

wizards leggen de basis voor verschil-

zijn. Het proces verzorgt dan op basis

11

Oracle Apex

van de sleutelwaarde en gebruikers-

grotere projecten waar meerdere on-

beeld JDeveloper en ADF kan alleen

actie de DML. Hierbij wordt gebruik

twikkelaars bij betrokken zijn is het

beantwoord worden door een analyse

gemaakt van optimistic locking om-

raadzaam om een model applicatie te

van de soort applicatie en omgeving.

dat er geen constante verbinding is

maken die de huisstijl en andere alge-

Apex is vooral sterk in database-cen-

met de database. Een checksum van

mene componenten als waardelijsten

trische toepassingen. Wanneer een

de opgehaalde gegevens in het formu-

en

open architectuur en op standaarden

lier wordt bijgehouden en vlak voor

Maak ook zeker gebruik van

de DML vergeleken met de huidige

locking, waarmee de ontwikkelaar ex-

verschillende systemen gewenst is,

waarden in de database om tussen-

clusieve toegang afdwingt tijdens het

zal Apex waarschijnlijk niet de aller-

tijdse wijzigingen te detecteren. Het

wijzingen van een pagina. Een nadeel

beste keuze zijn. Hoewel Apex niet

ophalen van gegevens en de afhande-

is het ontbreken van versiebeheer in

voorkomt in de strategische road-

ling van DML zijn zeker niet gelim-

Apex. Het is dus de verantwoordeli-

map van developer tools, zal Oracle

iteerd tot de automatische verwerk-

jkheid van de ontwikkelaar om bij

naar eigen zeggen blijven investeren

ing door Apex. Indien gewenst kan

wijzigingen een export te maken van

in de ontwikkeling ervan. Dit wordt

een eigen implementatie gemaakt

de pagina of zelfs de hele applicatie.

duidelijk door de lijst van geplande

worden door het gebruik van PL/SQL

Het is duidelijk dat Apex onafschei-

vernieuwingen voor versie 4.0. Deze

API’s of views, maar we verliezen dan

delijk is van de Oracle database, dus

zijn voornamelijk toegespitst op het

wel het standaard locking mechanis-

zal het geen optie zijn voor projecten

verbeteren van de gebruikerservar-

me van Apex.

waarbij het merk van de database aan

ing en de mogelijkheid om zelf het

verandering onderhevig is. PL/SQL

framework uit te breiden.

authenticatieprocedures

bevat. page

gebaseerde

communicatie

tussen

Conclusie

ontwikkelaars zullen veel gemakkeli-

Gezien de ontwikkelingen die Apex

jker kunnen instappen en hun ken-

Maarten van Luijtelaar is consultant

heeft doorgemaakt is het zeker niet

nis benutten dan bijvoorbeeld java

bij Whitehorses bv.

alleen geschikt voor kleine applica-

ontwikkelaars. De vraag of Apex zich

ties binnen een bedrijfsafdeling. Voor

staande kan houden naast bijvoor-

Call Registratie Systeem met Apex vervolg van pagina 7

Damen Shipyards, haar klan-

De inzet van een iteratieve ont-

ten en leveranciers. Het nieuwe

wikkelstrategie bij applicatie-

Het nieuwe CRS-systeem wordt

CRS is daarmee daadwerkelijk

ontwikkeling met Oracle Apex

sinds februari 2008 gebruikt.

de centrale en unieke informa-

is goed bevallen, zeker voor het

Damen Shipyards heeft aange-

tiebron geworden die nodig was

beproeven en het introduceren

geven, dat het systeem inderdaad

binnen Damen Shipyards.

van een nieuwe IT-infrastruc-

het bestaande werkproces van

12

tuur. Het is een goede strate-

DFS ondersteunt, met behoud

Conclusie

gie geweest om niet een totaal

van email- en tekstverwerkings-

Oracle Apex inzetten als spin

nieuwe IT-oplossing te introdu-

programmatuur. Het grote voor-

in het web bij een best-of-breed

ceren. We hebben gekeken naar

deel van het nieuwe systeem is,

oplossing is vanwege de een-

het behoud van bestaande, goed

dat het nu mogelijk is om een ar-

voudige architectuur en een

werkende omgevingen en heb-

chief (mails, documenten, foto’s,

niet te zwaar belaste middle tier

ben deze aangevuld met nieuwe

tekeningen) op te bouwen gere-

verstandig. Doordat Apex geba-

componenten. Transfer Solu-

lateerd aan de call registratie van

seerd is op internettechnologie

tions verwacht in de toekomst

alle relevante documentatie en

en werkt met de standaard pro-

nog meer projecten met Oracle

correspondentie met klanten en

tocollen HTTP en XML, is inpas-

Apex te realiseren.

leveranciers. Het systeem kan nu

sing in een service georiënteerde

worden gebruikt om de informa-

architectuur (SOA) zeer goed

Bob de Leeuw is werkzaam bij

tiestroom te coördineren tussen

mogelijk.

Transfer Solutions bv.

Oracle en BEA

Oracle en BEA: Better together? Door Léon Smiers; Jacques van Heijst en Balt Leenman Toen Oracle in 2004 PeopleSoft overnam lanceerde Oracle het programma: ‘Oracle and PeopleSoft: Better Together’. Deze campagne was nodig, want door velen werd de overname als ‘vijandig’ gezien. Er was veel scepsis over de doelstellingen van Oracle bij de overname: wilde Oracle alleen maar een concurrent wegvagen? Zouden klanten gedwongen worden te migreren? Intussen weten we dat het samengaan het begin was van een veranderproces. Met ‘Project Fusion’ heeft Oracle een krachtige groeistrategie ingezet. Deze strategie is gebaseerd op open standaarden en SOA. In een later stadium is er, met de overname van verschillende ‘Industry Verticals’, een duidelijke industriefocus aan toegevoegd en een integratiestrategie op basis van de ‘Application Integration Architecture’. Maar wat betekent de overname

plementaties rijst de vraag welk

tijd met de snelle technologische

van BEA voor de bedrijfsvoering van

platform beter is: Oracle Fusion

ontwikkelingen de ontwikkelcapa-

organisaties? En wat voor IT? Daar

Middleware Application Server, of

citeit van strategisch belang om de

gaan we in dit artikel nader op in.

BEA WebLogic? Beide zijn krachtige

voordelen van nieuwe ontwikkelin-

We de behandelen markt, technolo-

applicatieservers en bieden een de-

gen zoals Web 2.0 goed te kunnen

gie, mensen en toekomst. Vervolgens

gelijke basis voor applicatieontwik-

benutten. Het overnemen van een

openen we een nieuw onderwerp: dat

keling. We zien echter WebLogic in

concurrent biedt schaalvoordelen in

van de eigenlijke rol van IT in dienst

het voordeel, niet alleen vanwege het

de ontwikkelcapaciteit van een soft-

van de business en de impact die ons

grotere marktaandeel maar ook om-

wareleverancier, waarmee deze een

inziens Business Process Manage-

dat bijvoorbeeld Weblogic’s hotpat-

betere positie kan uitbouwen.

ment (BPM) zal gaan hebben op de

ching en WebLogic Real Time plus-

traditionele manier van werken. Zo-

punten bieden. Voor data-intensieve

Toekomst

wel BEA als Oracle zet stevig in op

toepassingen is Oracle’s integratie

Oracle belooft blijvende support en

BPM, we geven aan hoe en waarom.

met haar database echter weer een

verdere ontwikkeling van geacqui-

duidelijk pluspunt.

reerde producten. Op de website

Markt

Compliancy - Oracle’s security pro-

van Oracle (oracle.com/bea) staat

Met de overname van BEA koopt

ducten zoals Identity Management

uiteengezet hoe Oracle omgaat met

Oracle marktaandeel. BEA kent als

(IDM) zijn duidelijk in het voordeel

de toekomstige support van huidige

succesvolle en toonaangevende le-

op BEA’s oplossingen. Legacy pro-

platforms. BEA klanten hoeven zich

verancier van middleware een flinke

ducten als BEA Tuxedo zullen wor-

geen zorgen te maken. Oracle gaat

‘installed base’. BEA WebLogic en

den gecontinueerd, maar zullen geen

voor klantretentie en zal de keuze-

AquaLogic als middleware platform

strategisch speerpunt blijken.

vrijheid, een belangrijke reden waar-

en de BEA WebLogic applicatieser-

BPEL - Om logische softwarecom-

om veel klanten voor BEA kozen,

ver worden door veel applicatieleve-

ponenten te integreren volgens het

blijven honoreren.

ranciers gebruikt. Een flink deel van

op services georiënteerde architec-

Maar is de overname nu goed nieuws

de geacquireerde Oracle applicaties

tuurontwerp principe (SOA) is BPEL

of niet? Wij vinden de samenvoeging

(PeopleSoft, Siebel, maar ook Retek,

een breed geaccepteerde open stan-

goed nieuws voor Oracle, voor BEA

i-flex, SPL en vele andere) draaien

daard. Oracle BPEL Process Mana-

en voor hun klanten. Goed nieuws

met gebruik van BEA WebLogic.

ger (BPEL-PM) is een zeer volwas-

ook voor nieuwe toepassingen: Ora-

sen oplossing en werkt goed samen

cle en BEA zijn ‘Better together’. De

Technologie

met BEA WebLogic. Zowel Oracle’s

concurrentie wordt groter voor IBM,

Capgemini’s visie in een vergelijking

BPEL-PM als BEA’s AquaLogic BPM

maar ook voor SAP en Microsoft. Het

van Oracle Fusion Middleware met

zijn uitstekende producten.

venijn (vanuit het standpunt van de

BEA producten is vastgelegd in het

concurrentie) zit hem in Oracle’s

visiedocument ‘The Potential of BEA

Mensen

radicale keuze voor open standaar-

& Oracle’1 Een drietal aspecten lich-

In veel beschouwingen over overna-

den. Daarin passen BEA en Oracle

ten wij hierna toe:

mes wordt het aspect ‘mensen’ niet

ook prima samen. Open standaar-

Basis platform - Voor nieuwe im-

meegenomen. Toch is in de huidige

den hebben een sterke toekomst, en

13

“CIBER is klantgericht… Zij zijn de eersten die opstaan als er ’s nachts iets gedaan moet worden.” CASEMA

“CIBER is goed thuis in Oracle. En ze maken waar wat ze beloven.” ENECO

Do you still wonder? www.ciber.nl

Oracle en BEA

dat is vooral goed voor de business:

Oracle BPA Strategie

de bedrijfsvoering van organisaties.

Om het business process-manage-

Laten we namelijk nooit uit het oog

ment vorm te geven heeft Oracle ARIS

verliezen dat IT en in het bijzonder

van IDS-Scheer als business process

middleware slechts een middel is en

modelling en analyse tool gekozen.

geen doel op zich.

In samenwerking met IDS-Scheer is extra functionaliteit ontwikkeld.

De

nieuwe

ontwikkeling

van

Oracle heeft dit product omgedoopt

BPM: IT in dienst van de business

naar Oracle BPA - Business Process

De closed loop, groeimodel naar de toe-

Maar we wijzen u graag een weg die

Analysis. BPA is een subset van de

komst

nog veel verder naar echte business

complete ARIS oplossing, verrijkt

voordelen voert. De ontwikkeling

met nieuwe functionaliteit. De ori-

PM en Business Activity Monitoring

naar open standaarden en Web 2.0

ginele ARIS code is niet gewijzigd.

(BAM). Dit is een prachtmodel voor

verandert namelijk het speelveld van

De meest indrukwekkende nieuwe

groei naar de toekomst. In kleine

business en IT ingrijpend. Business

functionaliteit van Oracle BPA is de

stappen kan toegewerkt worden naar

en IT hebben in de loop der jaren

mogelijkheid om automatisch BPEL

een organisatie waar Business en IT

een

code te genereren en in een closed

elkaar aanvullen door continue te-

die steeds gespannener wordt. Een

verstandhouding

opgebouwd

loop terugkoppeling te krijgen.

rugkoppeling.

actueel beeld daarvan geeft de ‘Glo-

Met Oracle BPA wordt de kloof tus-

bal CIO Survey 2008, een wereldwijd

sen business en IT overbrugd. Vooral

Op dit moment is de technologie

wanneer de functio-

nog onvoldoende volwassen om de

naliteit om BPEL code

volledige closed loop op hoog ab-

te genereren wordt

stractieniveau daadwerkelijk te kun-

toegepast.

nen implementeren. De koppeling

Hoewel dit een re-

van BPA naar BPEL is wel realiteit en

cente

ontwikkeling

een bijzonder waardevolle. Het kun-

is, is op dit moment

nen importeren van BAM naar BPA

Oracle BPA al zo goed

Simulation zal technisch mogelijk

uitontwikkeld dat de

worden vanaf versie 11g. Het klas-

ARIS - BPEL integra-

sieke dilemma van Business IT align-

tie zakelijk toepasbaar

ment is echter niet alleen met een

onderzoek van Capgemini onder 400

is. Capgemini heeft veel ervaring

CIO’s over de hele wereld en alle in-

met ARIS van IDS-Scheer en erva-

dustriesectoren.

ren business architecten hebben de

In de komende alinea’s wijzen we op

Oracle BPA functionaliteit van ARIS

een ontwikkeling die Business en IT

naar BPEL integratie getest. De con-

daadwerkelijk laat integreren en het

clusie is dat het een gedegen oplos-

complete spel ingrijpend zal doen

sing is, voldoende volwassen om in

veranderen. We gaan in op hoe Ora-

zakelijke projecten in te zetten. Ui-

cle omgaat met BPM, vervolgens op

teraard is het altijd aan te raden om

BEA’s BPM productstrategie en geven

te starten met een Proof of Concept

vervolgens onze conclusie en mening

in een klein business domein, om

over deze nieuwe ontwikkeling.

zodoende ervaring op te doen met deze nieuwe technologie en een goe-

De nieuwe ontwikkelingen op het

de business case voor implementatie

gebied van BPM liggen op het vlak

voor te bereiden. Oracle heeft een

technisch hulpmiddel op te lossen,

van business en IT-integratie. Zowel

holistische visie op BPM: de closed

het gaat hier om organisatie trans-

Oracle als BEA werkt hard aan de

loop of lifecycle van Business Process

formatie. Oracle’s visie zal echter ze-

ontwikkeling van een ‘closed loop’

Management, bestaande uit Business

ker bijdragen aan de goede discussies

tussen de bedrijfsprocessen en de IT

Process Analysis (BPA), Business

over dit onderwerp.

hulpmiddelen: tussen BPM en BPEL.

Process Execution (BPE) via BPEL-

>>

15

Oracle en BEA

flows. Ontwikkelaars kunnen gebruik

Application Integration Architecture

BEA AquaLogic BPM

maken van een ontwikkelomgeving

(AIA) is Oracle’s strategie om de geac-

BEA AquaLogic® BPM (kortweg: ALB-

die gebaseerd is op Eclipse; mede

quireerde industrieoplossingen op een

PM) is in de markt een vooraanstaan-

daardoor vervult BEA ALBPM haar

geïndustrialiseerde wijze te integreren.

de software suite die de gehele BPM

leidende rol wat betreft uitbreidbaar-

De overname van BEA is ook hier een

lifecycle ondersteunt. Het modelleren,

heid naar Java, . NET en andere talen

verrijking van Oracle’s aanbod, van-

samenstellen, uitrollen, uitvoeren en

en frameworks. Het platform is ui-

wege de installed base. Oracle ontwik-

monitoren van business processen

termate geschikt om organisatiebreed

kelt standaard Process Integration Packs

is volledig geïntegreerd in één suite

ingezet te worden zodat het mee kan

(PIP), ‘plug-and-play’ integratiepak-

die zowel in een BEA-omgeving maar

groeien met de ontwikkeling van de

ketten die voor de koppeling tussen de

zeker ook ‘stand-alone’ kan worden

business waarbij duizenden complexe,

verschillende applicaties zorgen. Cen-

geïmplementeerd. Bovendien kunnen

grensoverschrijdende en vaak mission

traal hierbij staan de Industry Reference

real-time processimulaties en optima-

critical bedrijfsprocessen ondersteund

Models (IRM) die in BPA zijn afgebeeld.

lisaties worden uitgevoerd om de resul-

kunnen worden. De IT-afdeling vaart

Ook op gebied van applicatie integratie

taten van de processen te verbeteren.

er wel bij want zij heeft sterk behoefte

speelt BPM dus een cruciale rol.

De ‘collaborative edition’ bevat extra

aan een product dat schaalbaar is en

mogelijkheden om ad-hoc samenwer-

intuïtief gebruikt kan worden door de

Conclusie

king en case management mogelijk te

business mensen.

Om de Oracle Fusion strategie tot vol-

maken, zodat activiteiten nog effec-

ledig wasdom te laten komen werkt

tiever gecoördineerd kunnen worden.

De toekomst van BPM

Oracle sterk samen met launching

De gehele BPM lifecycle kan worden

Zoals in het eerder beschreven maakt

customers en system integrators om

doorlopen met de ALBPM suite, er zijn

de keuze van onderliggende technolo-

de collectie van referentie modellen

geen externe tools nodig. Dit versnelt

gie (BEA enerzijds of ARIS anderzijds)

uit te breiden en complementeren,

het gehele ontwikkelproces waarin

voor de business geen verschil. Het

de samenwerking met IDS-Scheer op

zowel business- als IT-vertegenwoor-

verschil zit in de wijze waarop de busi-

ARIS zal daarom zeker zinvol blijven.

digers een rol hebben. Dit betekent

ness modellen worden vormgegeven.

dat het ontwikkelen van processen

Oracle maakt momenteel gebruik van

De auteurs Léon Smiers, vakgroepleider

en daarmee ook applicaties sneller,

de OEM met ARIS om business mo-

Oracle Technologie; Jacques van Heijst,

met kortere iteraties en nauwkeuriger

dellen te maken. BEA heeft een eigen

BEA Alliance Manager en Balt Leen-

kan worden uitgevoerd, de business is

product BEA ALBPM Designer. Waar-

man, Oracle Alliance Manager, zijn

namelijk integraal onderdeel van het

om zou Oracle na het overnemen van

allen werkzaam bij Capgemini Neder-

ontwikkelproces. Ook biedt de BPM

BEA nog gebruik maken van de OEM

land B.V.

suite aan IT-medewerkers en ontwik-

met ARIS? Het antwoord zit hem in de

kelaars een uiterst krachtig platform

beschikbare referentiemodellen.

om applicaties te bouwen die de bedrijfsprocessen

16

ondersteunen.

Het

Industrie-referentiemodellen

platform biedt als een van de weinige

Er is een schat aan ‘business’ referen-

in de markt een uitgebreide ondersteu-

tiemodellen onder ARIS beschikbaar,

ning voor industriestandaards zoals

onder andere uit de SAP markt. Er zijn

Business Process Modeling Notation

ook wel referentiemodellen voor markt-

(BPMN), XML Process Definition

gebieden beschikbaar met BEA ALBM,

Language (XPDL 2.0) en the Business

maar dit kan toch niet wedijveren met

Process Execution Language (BPEL

de beschikbaarheid met ARIS. Stan-

2.0). ALBPM kent vele integratiemo-

daardisatie in de markt op het gebied

gelijkheden, zodat het niet uitmaakt

van Business Proces Modellering, zoals

welke technologie er wordt gebruikt

XPDL en BPMN, maken het op termijn

(Java, .NET). Schermen voor eind-

transparant welke BPM tool gebruikt

gebruikers worden gegenereerd door

wordt.

gebruik te maken van wizards, de interactie wordt gemodelleerd in screen-

Applicatie Integratie

Capgemini heeft al in 2005 het programma ‘CxO Fusion Experience’ opgestart, waarmee de zakelijke impact van de Oracle strategie worden onderkend en organisaties worden ondersteund en geadviseerd over een te volgen implementatie- en migratiestrategie. Meer over het ‘CxO Fusion Experience’ programma is te vinden op www.nl.capgemini.com/oracle. Het Engelstalige visiedocument ‘The Potential of BEA & Oracle’ is gratis te downloaden op: http://www.us.capgemini. com/DownloadLibrary/ requestfile.asp?ID=621

Oracle en BEA

BPM portfolio BEA BEA AquaLogic BPM Designer

ning van de procesafhandeling en

AquaLogic BPM Enterprise Server

is de ontwerpomgeving voor de

workflow kan eenvoudig samenge-

en voorziet in een high perfor-

business analisten die op een sim-

steld worden. Web design of coderen

mance werkomgeving voor de deel-

pele manier elk type proces op een

is absoluut niet noodzakelijk want

nemers in de business processen.

grafische wijze kunnen samenstel-

de nodige webcomponenten worden

Proces activiteiten die menselijke

len door verschillende standaard

automatisch gegenereerd op basis

tussenkomst of afhandeling verei-

proceselementen te verslepen. BEA

van de berichtformaten zoals die zijn

sen worden automatisch naar een

AquaLogic BPM ondersteunt volle-

gespecificeerd in het proces.

standaard webinterface gestuurd.

dig de standaards BPMN en UML

BEA AquaLogic BPM Enterprise

Deze gebruikersinterface compo-

waarbij naadloos geswitcht kan

Server orkestreert alle processen en

nenten kunnen ter beschikking

worden tussen verschillende views.

de daaraan gekoppelde resources –

worden gesteld als standaard JSR

Business analisten kunnen een pro-

medewerkers, afdelingen, applicaties

168 portlets die door elke portal

ces ontwerpen en modelleren zon-

and systemen – en bestuurt de juiste

platform gebruikt kunnen worden

der code te schrijven en zonder de

volgorde, dwingt het toepassen van

dat deze standaard ondersteunt.

hulp van IT, inclusief het doorzoe-

business rules af, en legt elke stap

BEA AquaLogic BPM Manager is

ken van enterprise directories naar

nauwgezet vast zodat foutloze proce-

een console dat real-time informa-

organisatiestructuren en het toe-

suitvoering, escalatie en exceptions

tie levert over alle processen die ac-

kennen van rollen aan de proces-

management gegarandeerd zijn. The

tief zijn binnen de BEA AquaLogic

sen. Op het moment dat het proces

server voert processen uit die ont-

BPM Enterprise Server. Via dit con-

vanuit business oogpunt compleet

wikkeld zijn in BEA AquaLogic BPM

sole kunnen ook real-time proces-

is, wordt het overgedragen aan IT

Designer en BEA AquaLogic BPM

sen gemanipuleerd worden zoals

om het verder af te ronden en uit

Studio maar ook elk proces dat vast-

onderbreken en beëindigen.

te rollen.

gelegd is in BPEL (business process

BEA AquaLogic BPM Dashboard

BEA AquaLogic BPM Studio is de

execution language).

voorziet IT beheerders en business

workbench voor de procesontwik-

BEA AquaLogic BPM Enterprise

users van historische gegevens

kelaar. Het bevat alle faciliteiten

Server kan geïnstalleerd worden op

over de activiteiten die gekop-

van BEA AquaLogic BPM Designer

diverse platforms; op deze manier

peld zijn aan de business proces-

en bovendien talrijke extra tools

kan voldaan worden aan eisen ten

sen die actief zijn. Daarmee kun-

waarmee de ontwikkelaar business

aanzien van lage kosten (bijv. Tom-

nen de gebruikers de performance

logica kan toevoegen, koppelingen

cat, JBoss), maar ook aan eisen met

monitoren, afgezet tegen de KPI’s.

naar bestaande applicaties kan aan-

betrekking tot hoge beschikbaarheid

Bovendien kan een audit trail op-

brengen en user interfaces kan sa-

en betrouwbaarheid (bijv. BEA We-

gebouwd worden om compliance

menstellen voor de eindgebruikers.

bLogic Server, IBM WebSphere, Ora-

met service level agreements en

BEA AquaLogic BPM Studio onder-

cle AS).

andere afspraken te monitoren en

steunt verschillende programmeer-

BEA AquaLogic HiPer Workspace

te documenteren.

talen door gebruik te maken van

for BPM is onderdeel van BEA

een zogenaamde ‘skin’ aanpak. De ontwikkelaar kan naadloos switchen tussen .NET and Java – op elk gewenst moment – voor bestaande en nieuwe code. Met een uniek wizard-driven tool worden koppelingen gelegd met externe systemen op basis van interface standaarden zoals EJB, JNDI, Web Services, XML, CORBA, COM, SQL. De gebruikersinterface

ter

ondersteu-

17

Software as a Service

Oracle On Demand: ruime interpretatie van begrip SaaS Software as a Service – SaaS – zal in 2008 definitief doorbreken, zo wordt door tal van ICT-watchers en andere waarzeggers voorspeld. Ooit, aan het eind van de vorige eeuw, werd datzelfde beweerd van ASP - Application Service Providing – het businessmodel dat sterke overeenkomsten vertoont met het SaaS concept en daarom ook vaak als voorganger van SaaS wordt bestempeld. ASP heeft echter de belofte nooit kunnen waarmaken, dus waarom zou SaaS het dan nu wel gaan redden?

18

Die vraag kwam ook aan de orde

Michiel Steltman in zijn presenta-

gen als het alom aanwezige internet,

tijdens de themabijeenkomst ‘Wat

tie toe. Steltman is CTO van Sien-

de beschikbaarheid van applicaties,

is SaaS?’ die de OGh eind januari

nax, destijds een van de eerste ASP’s

technologieën als virtualisatie en

organiseerde. In twee sessies werd

(Application Service Providers) in

consolidatie en de steeds zwaardere

het fenomeen Software as a Service

Nederland en nu toonaangevend

compliance-eisen, die de behoefte

nader verklaard en belicht vanuit

international leverancier van SaaS-

aan een betrouwbare en stabiele ap-

Oracle perspectief. Oracle biedt Soft-

oplossingen voor enterprise gebruik-

plicatieomgeving doen toenemen.

ware as a Service aan onder de naam

ers. Siennax ondersteunt en begeleidt

Oracle On Demand. Onder die vlag

tevens leveranciers die hun software

Oracle On Demand

worden ook services aangeboden die

volgens het SaaS model willen gaan

Ook Oracle constateert een groe-

meer richting traditionele outsourc-

aanbieden.

iende belangstelling in de markt voor

ing gaan, waarmee Oracle het begrip

Steltman onderbouwde de optimis-

SaaS, aldus Johan Vandersmissen,

SaaS tamelijk ruim interpreteert.

tische

voor

binnen de EMEA regio verant-

toekomstverwachting

SaaS, die ook tot uitdrukking kwam

woordelijk voor Oracle On Demand,

Optimistische verwachtingen

in de titel van zijn presentatie - ’SaaS:

die in zijn presentatie het fenomeen

Wikipedia geeft als definitie van

Alive and kicking’. - met een aantal

Software as a Service belichtte vanuit

SaaS: Software as a service (SaaS) is

sprekende marktcijfers. Volgens IDC

Oracle-perspectief. Hij benadrukte

a software application delivery model

zullen de uitgaven voor SaaS wereld-

dat Oracle al tien jaar geleden is be-

where a software vendor develops a

wijd jaarlijks met 18 procent toene-

gonnen met het online aanbieden

web-native software application and

men tot een omvang van 10,7 miljard

van software en wereldwijd inmid-

hosts and operates (either independ-

dollar in 2009. Gartner verwacht ev-

dels ruim 2 miljoen gebruikers heeft.

ently or through a third-party) the ap-

eneens een sterke groei van SaaS bin-

Oracle On Demand is in 2002 van

plication for use by its customers over

nen de markt voor bedrijfssoftware,

start gegaan en realiseert nog steeds

the Internet. Customers do not pay for

naar een wereldwijde omzet van 11,5

een jaarlijkse omzetgroei van 40 pro-

owning the software itself but rather

miljard dollar in 2011.

cent. Vorig jaar bedroeg de omzet

for using it. Bekende voorbeelden zijn

De

beweegredenen

uit de On Demand activiteiten zo’n

de CRM-applicatie salesforce.com

voor organisaties om te kiezen voor

600 miljoen dollar. Het merendeel

en de Google Apps bedrijfsapplica-

SaaS zijn daarbij volgens Steltman

daarvan (ruim 60 procent) werd

ties, aangeboden, maar ook de vele

onder meer: vereenvoudiging van

gerealiseerd in Noord-Amerika. Eu-

applicaties voor on-line boekhouden

het softwarebeheer, vermindering

ropa blijft daar met ruim 20 procent

en salarisadministratie vallen onder

van investeringen en operationele

duidelijk bij achter, maar volgens

de noemer SaaS/ASP.

kosten, snelle implementatie, hogere

Vandersmissen zal die verhouding

“Een belangrijk kenmerk van SaaS

service levels, snellere time-to-mar-

de komende jaren gaan verschuiven

is dat het gaat om commercieel be-

ket, het kunnen focussen op kern-

omdat de vraag naar on-demand di-

schikbare software (dus geen maat-

activiteiten, hogere betrouwbaarheid

enstverlening nu ook in Europa sterk

werk) die volgens een ‘one-to-many’

en lager risico. De opkomst en snelle

toeneemt.

model (single instance, multi-ten-

groei van SaaS als distributiemodel

Oracle On Demand kent drie busi-

ant architectuur) beschikbaar wordt

wordt ook gestimuleerd en deels

ness modellen voor het leveren van

gesteld aan gebruikers”, zo lichtte

mogelijk gemaakt door ontwikkelin-

software als een service. Het Sub-

belangrijkste

Software as a Service

scription Applications model sluit

plete IT-omgeving (“Take your mess

meer KPN en de Rabobank gebruik

het meest aan bij het ASP- c.q. SaaS-

for less”) met vaak langjarige con-

van de CRM On Demand diensten.

concept. Gebruikers krijgen op abon-

tracten met stringente voorwaarden

nementsbasis online toegang tot

en clausules die weinig ruimte laten

PaaS en HaaS

standaard Oracle software. Dit abon-

voor flexibiliteit. Bij Oracle On De-

Uit de beide presentaties kwam in

nementsmodel is momenteel alleen

mand gaat het uitsluitend om een

ieder geval naar voren dat Software as

beschikbaar voor CRM, I-learning

specifieke,

Oracle

a Service, in tegenstelling tot ASP, de

en retail-applicaties, maar volgens

applicatieomgeving, die wordt be-

hooggespannen verwachtingen waar

Vandersmissen zullen op termijn ook

heerd door Oracle specialisten. De

gaat maken en een belangrijke rol

andere Oracle applicaties op abonne-

klant heeft directe toegang tot de

gaat spelen als business model voor

mentsbasis worden geleverd.

kennis en expertise van Oracle Prod-

het leveren van (bedrijfs)software.

Your Oracle Software is het On De-

uct Development en Support en kan

Ook Oracle zet duidelijk in op SaaS

mand businessmodel dat momenteel

profiteren van best practices en de

– met name met de Siebel CRM On

de meeste omzet voor Oracle gene-

‘Fix once, apply many’ benadering

Demand oplossing – en zal voor een

reert. Bij dit ‘single tenant’ wordt de

die kenmerkend is voor deze On De-

toenemend aantal applicaties klant-

applicatiesoftware (ERP en E-Busi-

mand service. Kernelementen in de

en een keuze tussen ‘on premise’ en

ness) van de klant beheerd door Ora-

SaaS dienstverlening van Oracle zijn

‘on demand’ gaan bieden. Het SaaS-

cle (managed by Oracle experts). Or-

standaardisatie en geautomatiseerd

model zal zich verder ontwikkelen,

acle telt wereldwijd inmiddels ruim

softewarebeheer.

waarbij nieuwe verschijningsvormen

gestructureerde

600 klanten voor deze On Demand

zullen ontstaan. Michiel Steltman

service, waarvan 120 in Europa.

Oracle On Demand telde in de be-

noemde als voorbeelden PaaS (Plat-

Voor heel grote klanten biedt Oracle

ginperiode vooral kleinere klanten,

form as a Service) en HaaS (Hard-

On Demand een maatwerkoploss-

vertelde Vandersmissen, maar nu

ware as a Service), varianten die vol-

ing, waarbij Oracle als outsourcing

zijn het voornamelijk grotere klant-

gens hem gezien de acroniemen “niet

partner fungeert voor de (Siebel)

en met minimaal 150 (E-Business

toevallig juist in het vroege voorjaar

IT-omgeving van de klant. Dit busi-

Suite) respectievelijk 500 (PeopleSoft

extra de aandacht krijgen”.

ness model lijkt daarmee sterk op het

en Siebel) professionele gebruikers

traditionele

concept,

die de software als service afnemen.

De hand-outs van beide presenta-

maar Vandersmissen wees wel op

Als afsluiting van zijn presentatie be-

ties zijn te downloaden via de OGh

een aantal significante verschillen.

handelde Vandersmissen een aantal

website:

Bij traditionele outsourcing gaat het

cases van grote Oracle On Demand

om het uitbesteden van een com-

klanten. In Nederland maken onder

VIS

outsourcing

IE

NFS


/VN H

… BBSHBO 
…
+ BBS
 7PPSK

b cle sclu Ora ruiker b Ge and l Hol M
WBO

SEFF

0OEF

 …
H
 

TF BCB
EBU O
EF "%
J Y
3 S F Q " FUIF S
UPH FUUF "
# &
# O [JK
DMF
F BOL 0SB JFT
E MJDBU Q Q FFSB OPMPHJF
CFI (*4 
UFDI
 8FC

www.ogh.nl

Ook u kunt lid worden van de OGh en ontvangt automatisch OGh Visie!

Meld u aan via www.ogh.nl Niet-leden kunnen zich gratis abonneren op OGh Visie via www.ogh.nl

19

Spatial data-infrastructuur

geGIS als prototype voor een spatial data-infrastructuur (SDI)

GIS beheerapplicaties dankzij Web 2.0 technologie Door ir. Dirk Frigne In de wereld van geo-ICT vormen authentieke bronnen een belangrijk begrip. Het onderling uitwisselen en aanpassen van informatie binnen deze authentieke bronnen vormt een van de hoekstenen van wat men de ‘spatial data-infrastructure’ (SDI) noemt, of met andere woorden de geografische informatiesnelweg.

Wie bronnen zegt denkt aan databa-

gen is dat het verzamelen en centra-

listische architectuur praktisch niet

ses. Eén van de eerste pogingen om

liseren van deze gegevens slechts een

meer haalbaar is. Het geGIS project,

deze geografische gegevens makkelijk

onderdeel is. Ze up to date houden

opgestart door de Vlaamse overheid

te kunnen ontsluiten bestond eruit

en zorgen dat verschillende gebrui-

in 2006, was een initiatief om voor

om een uniek databasemodel op te

kers er op een efficiënte manier ge-

het bovenvermeld probleem een op-

stellen waar al deze gegevens hun

bruik kunnen van maken is een heel

lossing te bieden ten behoeve van de

plaats konden vinden. Deze centra-

andere zaak. Wanneer deze gegevens

Vlaamse overheid en haar partners.

listische aanpak werkt, voor zover

ook nog van buiten de organisatie

De architectuur echter die aan de

men de gegevens binnen één enkele

kunnen komen en aan derden, bui-

basis van geGIS ligt zou wel eens de springplank kunnen zijn voor een pan-Europees project rond de geografische data-infrastructuur. Context Een

‘spatial

data-infrastructure’

(SDI) is een software stack die toelaat om geografische informatie op een eenvoudige manier van de producenten tot bij de gebruikers te brengen. Je zou het kunnen omschrijven als het noodzakelijke netwerk van wegen en autosnelwegen om goederen en diensten van de bron naar de bestemming te brengen. Er is een enorme vraag naar dergelijke infrastructuur: Heel veel informaticavragen

bevatten

een

‘waar bevindt het zich’ element Geografische informatie bevat heel veel attributen. Veel gebruikers hebben dezelfde data nodig, eventueel in iets andere vorm. Wat voor de één brondata is,

Figuur 1: geGIS 2.0 architectuur

20

ten de organisatie, moeten worden

is voor de ander referentiedata. Een

organisatie wil verdelen en ter be-

aangeleverd, kunnen deze beper-

(antieke) manier om een geografi-

schikking stellen, maar heeft zo zijn

kingen van dien aard zijn dat een

sche data-infrastructuur op te zet-

beperkingen. Eén van die beperkin-

oplossing op basis van een centra-

ten bestond eruit om alle data cen-

Spatial data-infrastructuur

traal te verzamelen, een meta-index

Authentieke bronnen

Deze uitwisseling is bi-directioneel:

(catalog) te maken zodat gebruikers

Geografische gegevens kunnen wor-

eigen gegevens dienen ter beschik-

inzicht krijgen in welke data ter

den opgesplitst in verschillende la-

king gesteld, externe gegevens die-

beschikking zijn en een manier de-

gen, die met elkaar gecombineerd

nen geïntegreerd.

finiëren om de data te distribueren

kunnen worden. Elke laag, of zelfs

In 2005 werd door het actuele de-

(in de praktijk komt dit neer op het

een onderdeel van een laag, kan wor-

partement

doorsturen van shape bestandjes of

den toegewezen aan een eigenaar of

Woonbeleid

Cd’s). Groot nadeel aan deze ma-

een autoriteit die er verantwoordelijk

goed van de Vlaamse Gemeenschap

nier van werken is dat de tijd tussen

voor is. We noemen zo’n deelgebied

(RWO) een bestek uitgeschreven

het up-to-date brengen van bepaalde

dan ook de authentieke bron van

om geografische gegevens op een ef-

gegevens en de aanlevering van deze

deze datalaag of subset van de data-

ficiënte manier te kunnen ontsluiten

Ruimtelijke en

Ordening,

Onroerend

Erf-

en/of aan te maken. De belangrijkste criteria waren: Lage licentiekosten per webmap applicatie (elektronisch loket) Mogelijkheid om gegevens ook te kunnen wijzigen via de browser Gebaseerd

op

webtechnologie

Een generiek systeem dat ook te gebruiken is door andere diensten Gebruiksgemak van een desktopapplicatie. Uitgaande van SDI principes. Het winnende voorstel was een architectuur gebaseerd op open source componenten, waarbij de ontbre-

Figuur 2: MAJAS Core Architectuur

kende schakels werden gebouwd aangepaste gegevens bij de gebrui-

laag. Deze bronnen moeten op een

en eveneens als open source com-

kers, veel te lang was. Verder is er

efficiënte manier worden opgeslagen

ponenten werden vrijgegeven. Het

een hele organisatie rond versiebe-

en hierbij komt dan databasetechno-

project kreeg de werknaam geGIS en

heer vereist om deze aanpassingen

logie kijken.

werd uitgevoerd door DFC Software

op een correcte manier te kunnen

Binnen het ministerie van de Vlaam-

Engineering als hoofdaannemer.

beheren.

se gemeenschap hebben de beleids-

geGIS 1.2 heeft niet als doelstelling

We leven vandaag in een wereld van

domeinen RWO, LNE en MOW alle

een vervangproduct te vormen voor

webservices en snelle netwerkver-

relevante geografische gegevens ver-

desktop GIS applicaties, maar eerder

bindingen. Een moderne SDI struc-

zameld in een centrale Oracle10g

een aanvulling erop. Doordat het

tuur berust dan ook meestal op deze

databaseserver. De gegevens op deze

bovendien eenvoudige GIS edit mo-

webservices. Een tweede belangrijk

server worden enerzijds bijgewerkt

gelijkheden bevat, zijn heel wat inte-

element bestaat uit het gebruik van

door verschillende fat client GIS ap-

ressante applicaties mogelijk.

open standaarden, zodat uitwisse-

plicaties. Deze omgeving staat bekend

Om aan de eis te kunnen voldoen om

ling op een gecontroleerde en vooral

onder de naam ‘Mercator-omgeving’

de software ook bruikbaar te maken

gestandaardiseerde manier verloopt.

en werd opgezet vanuit het ex-LIN

door andere diensten en organisaties

Binnen de GIS-wereld spreken we

domein (leefmilieu en infrastruc-

werd door de verschillende organisa-

van OGC standaarden. Deze bestaan

tuur). Het nadeel van deze omgeving

ties die van bij de aanvang van het

reeds langer dan de ICT-standaarden

is de noodzaak om voor elke toepas-

project betrokken waren het initia-

rond webservices en zijn helaas niet

sing een dure webmapping server te

tief genomen om een user groep op

helemaal compatibel. Er worden

installeren en de moeilijkheid om in

te richten. Deze komt 4 keer per jaar

wel initiatieven ondernomen om

te spelen op de snel veranderende

samen. Ondertussen is deze gebrui-

deze OGC standaarden te integreren

behoeften. Dit systeem werkt voor

kersgroep uitgebreid tot een 15-tal

binnen de ICT-standaarden, maar

alle ‘interne’ klanten. Meer en meer

administraties,

we zullen nog een paar jaar moeten

moeten er echter gegevens worden

nutsbedrijven en privé bedrijven.

wachten voor het zover is.

uitgewisseld met ‘externe’ klanten.

Stilaan groeit de idee om te starten

lokale

overheden,

21

Spatial data-infrastructuur

met een volgende versie. Deze versie

ingelezen, maar ook weggeschreven

widgets te combineren en te confi-

zal meer GIS desktop functionalitei-

via dit framework.

gureren in een HTML pagina kan

ten mogelijk maken in een browser

De database-infrastructuur waarop

snel en efficiënt een krachtige GIS

omgeving zoals snapping, splitsen en

de gegevens voor dit project werden

applicatie worden samengesteld. De

samenvoegen van percelen, aanma-

opgeslagen bestond uit een Ora-

belangrijkste widgets zijn:

ken van complexe objecten etcetera.

cle10g omgeving met een ArcSDE

• MAP Widget - deze kan alleen

daarboven. geGIS maakt geen ge-

of in combinatie met andere map

geGIS architectuur

bruik van de ArcSDE server, maar

widgets worden ingezet. Elke map

De geGIS Software stack (Figuur 1:

de gebruikers kunnen op die manier

widget kan worden gebruikt om

geGIS 2.0 architectuur) bestaat uit 3

via Mercator hun gegevens via hun

verschillende gegevenslagen voor

verschillende lagen.

reeds bekende omgeving blijven be-

te stellen en de geografische

De presentatielaag

naderen. Zo worden shapefiles via de

attributen van de voorgestelde

Deze laag is volledig op basis van

SDE-omgeving opgehaald om ze ver-

gegevens aan te maken of te

Ajax ontwikkeld en bevindt zich in

volgens via een wizard op een ‘well

wijzigen.

de browser. Bij het opstarten van een

known binary’ manier in Oracle

• Legende Widget - deze widget

geGIS applicatie worden deze com-

op te slaan voor gebruik vanuit de

geeft extra informatie over de

ponenten eerst gedownload, opge-

geGIS-omgeving. Een optie was ook

voorstelling van de lagen. Hierdoor

start en vervolgens worden de geo-

geweest te kiezen een koppeling tus-

kan

grafische gegevens opgehaald.

sen ArcSDE en geGIS, maar het open

zicht krijgen in de betekenis

De presentatielaag is gebouwd met

karakter van de architectuur was be-

van de voorgestelde informatie.

behulp van Majas WebApps. Majas

langrijker dan het ondersteunen van

De widget kan ingesteld worden

staat voor ‘mapping with asynchro-

proprietary formaten.

zodat bijvoorbeeld alleen de zicht-

nous Javascript and SV. ’ Dit open

Een belangrijk concept is ook het

bare lagen gepresenteerd worden.

source framework maakt het bouwen

lezen en schrijven van gegevens via

• LayerTree Widget - deze widget

van Webmap applicaties wel heel ge-

de OGC standaarden. Hierdoor ont-

zorgt

makkelijk. Majas is gebouwd met be-

staat de mogelijkheid om een geGIS

vriendelijke besturing van de ver-

hulp van de Dojo toolkit. Hierdoor is

server in te zetten als een SDI node.

schillende

een goed design en een objectgeori-

Om de OGC standaarden te imple-

kunnen op die manier beslissen

ënteerde aanpak mogelijk.

menteren wordt geoServer gebruikt.

welke

De applicatielaag

GeoServer is een referentie imple-

willen zetten, of ze eventueel

De applicatielaag is verantwoorde-

mentatie voor de open GIS standaar-

attributen

lijk voor het omzetten en integreren

den ‘Web Map Server 1.1.1’, de ‘Web

en of ze de snapping mode van

van de geografische informatie uit de

Feature server 1.0 en 1.1’. Dank zij

een laag willen aan of uit te zetten.

verschillende authentieke bronnen

de koppeling van de verregaande edit

• Toolbar Widget - dit is de widget

en het vertalen van deze informatie

mogelijkheden van het Majas frame-

die toelaat om de voorkant van

naar SVG of VML technologie, zodat

work en de mogelijkheden om met

de applicatie uit te breiden. In

die aan de browserkant gebruikt kan

open standaarden om te gaan van

de standaard library zitten reeds

worden om de geografische gegevens

het geoServer framework, wordt ge-

de meeste voor de hand liggende

te presenteren en te beheren.

GIS een heel interessante architec-

commando’s,

Het grote voordeel van deze tech-

tuur om SDI nodes uit te rusten.

pannen,

nologie is inderdaad dat editen van

22

de

gebruiker

voor

een

een

gebruikers-

lagen.

lagen

ze

willen

Gebruikers aan

of

uit

visualiseren,

zoals

creatie

in-

zoomen,

van

nieuwe

objecten, splitsen van polygonen,

geografische en andere informatie

De front-end architectuur – de

samenvoegen van polygonen, een

mogelijk wordt gemaakt vanuit die

presentatielaag

meetlat, enz. geGIS gebruikt deze

browser en dat deze informatie ver-

Aan de voorkant is er een rich cli-

toolbar widget om bijvoorbeeld

der verwerkt kan worden aan de ach-

ent applicatie (RIA) gebouwd op

bookmarks en navigatie op straat-

terkant.

basis van Maja Webapps (Zie Figuur

naam/huisnummer

De persistentielaag

2: MAJAS Webapps architectuur). Als

menteren. Als er eenmaal een

Om de gegevens op te slaan en op-

onderliggend applicatie framework

uitbreidingsfunctie

nieuw in te lezen wordt gebruik

wordt Dojo gebruikt. Majas We-

en toegevoegd aan het frame-

gemaakt van het Hibernate frame-

bapps is gebaseerd op specifieke GIS

work

work. Gegevens worden niet alleen

gerelateerde Dojo widgets. Door deze

uitbreiding makkelijk inschakelen

kan

te is

implegemaakt

iedereen

deze

Spatial data-infrastructuur

door

configuratie

van

een

voorbeeld door het model achter de

terugkeren van het antwoord op deze

parameter.

map op de render-topic te plaatsen.

commando’s wordt vervolgens aan

• FeatureTable Widget - deze

De map widget staat immers steeds

de client het beeld systematisch op-

widget maakt het mogelijk de

te luisteren naar deze topic, en zal bij

gebouwd. Door het gebruik van asyn-

alfanumerieke gegevens die aan

het detecteren van render events de

chrone commando’s is moet de client

de objecten in de lagen vasthangen

juiste painters activeren.

nooit wachten op resultaten van de

te

visualiseren,

selecteren,

Een tweede voorbeeld is het selecte-

server, wat zeker handig kan zijn in-

of

wijzigen.

De

widgets

ren. Als in het achterliggende map-

dien men bijvoorbeeld gegevens moet

een

kunnen

webont-

model een object wordt toegevoegd

ophalen van tragere, externe services.

wikkelaar worden gebruikt om

door

aan de selectie, zal dit op de selectie-

Men kan dus rustig verder pannen of

een integratie uit te voeren met in

topic worden gezet. Hierop zal dan

zoomen nog voordat het beeld is opge-

een

weer gepast worden gereageerd door

bouwd. De acties op de client worden

o.a. de map widget of de featuretable

nooit tegengehouden omdat er nog

widget (stijl voor de geselecteerde ob-

data van de server verwacht wordt. Dit

De afhandeling van de events wordt

jecten verandert typisch). Deze Dojo

verhoogt de gebruiksvriendelijkheid

voorgesteld in Figuur 3: Majas We-

topics laten toe om snel en overzich-

enorm.

bapps architectuur.

telijk om te gaan met de vele events

Wanneer men een actie uitvoert (ge-

die typisch in een GIS applicatie voor-

De back-end architectuur

bruiker beweegt met de muis, drukt

komen, zodat de gebruiker de indruk

De achterkant bestaat uit een soft-

een toolbarknopje in of draait aan

krijgt met een desktop-applicatie van

warestack van verschillende services.

het scrollwiel) wordt deze gebeurte-

doen te hebben.

We spreken van een server om de OGC

nis opgevangen door de juiste con-

Communicatie tussen client en server

webservices uit te sturen, een database

troller. Deze controller vertaalt de

gebeurt dan weer via asynchrone com-

server om de lokale persistentie te re-

website

of

een

bedrijfs-

applicatie.

aliseren en een applicatieserver om de integratielogica te kunnen huisvesten. De applicatieserver De afhandeling van de verschillende commando’s van de voorkant gebeurt op de applicatieserver. Er werd geopteerd om een eenvoudige servlet server te gebruiken. Tomcat is voor deze doeleinden meer dan geschikt. Door Hibernate te gebruiken om gegevens in te lezen en weg te schrijven laat het systeem integratie met bestaande processen op de back-end toe.

Figuur 3: MAJAS Webapps architectuur

gebeurtenis naar een opdracht om

mando’s in JSON formaat. Het JSON

Integratie via de backend (J2EE)

het model aan te passen.

formaat is in principe vereenvoudigde

Een relationeel database systeem zoals

Het model wordt volledig aan de cli-

XML, waardoor minder bandbreedte

Oracle is eigenlijk niet geschikt om de

ëntzijde beheerd en is in staat om te

nodig is. Voorts betekent het gebruik

persistentie van object-georiënteerde

beslissen of alle noodzakelijke gege-

van asynchrone commando’s dat

applicaties te regelen. Om deze pro-

vens om de widgets opnieuw te ren-

de client nooit staat de wachten op

blemen op een efficiënte manier op

deren reeds aanwezig zijn of niet.

antwoord van de server. Als men bij-

te lossen bestaat er specifieke middel-

Alle communicatie tussen de ver-

voorbeeld een nieuw beeld opvraagt

ware. Majas Core maakt gebruik van

schillende widgets gebeurt door mid-

op de map widget worden daarvoor

Hibernate. (Zie figuur 2: MAJAS Core

del van Dojo topics. Deze topics zijn

commando’s uitgestuurd naar de ser-

architectuur.)

een soort van informatiewegen voor

ver. Deze commando’s worden on-

ject-relationeel mapping bibliotheek

specifieke gebeurtenissen. Zo gebeurt

afhankelijk van elkaar op de server

voor Java (ORM). Het voordeel van

het renderen van een map widget bij-

afgehandeld en beantwoord. Bij het

dit raamwerk is dat de typische pro-

Hibernate is een ob-

23

Wie zoekt kent Conspect niet, wie Conspect kent zoekt niet... Wij zijn gespecialiseerd in:

Conspect combineert senioriteit in Oracle met

• Oracle Consultancy

senioriteit in Java en Internettechnologieën.

• Java Consultancy

Door deze unieke combinatie is Conspect als

• Applicatiebeheer

geen ander in staat te helpen met het ontwikkelen

• ICT project-management

of beheren van uw bedrijfskritische applicaties.

Voor meer informatie:

Conspect behoort tot het selecte gezelschap

Conspect ICT diensten

van bedrijven dat door Oracle is gecertificeerd.

Robin van der Beek

Een predikaat dat een organisatie niet zomaar

Transistorstraat 71 j

opgespeld krijgt, maar waarvoor zij zich continu

1322 CK Almere*

moet waarmaken.

T (036) 538 72 92

Conspect doet deze investering om u een

E [email protected]

objectieve kwaliteitsgarantie te kunnen bieden.

of kijk op www.conspect.nl 24

* De Conspect Group is per 11 april verhuisd naar Almere.

Spatial data-infrastructuur

blemen die optreden bij het koppelen

deling van ophalen van de gegevens

wordt vrijgegeven maakt gebruik van

van een object-georiënteerd domein-

kan zorgen.

postgreSQL met de postgis extensie.

model op een traditionele relationele

Het applicatieobject bevat alle spe-

De koppeling met de databaselaag ge-

database door het raamwerk worden

cifieke

Aangezien

beurt via het Hibernate framework.

geregeld. Hibernate is voor het Majas

het een GIS-applicatie betreft zijn

Het Hibernate framework werd spe-

project speciaal uitgebreid met spatial

reeds een aantal generieke objecten

ciaal voor geGIS uitgebreid met een

mogelijkheden om met geografische

voorzien waarvan de applicatielogica

spatial

objecten te kunnen omgaan.

gebruik kan maken. Zo zijn er map-

Hierdoor ontstaat een afzonderlijke

Het gebruik van Hibernate om de per-

objecten (die de voorstelling van een

laag die de onafhankelijkheid tussen

sistentie te regelen van de grafische

map widget vertegenwoordigen). Deze

geGIS en de database laag waarborgt.

objecten is één van de basisprincipes

mapobjecten worden op hun beurt

van de Majas architectuur. Met deze

samengesteld uit verschillende lagen

De applicatiegenerator

keuze is het m ogelijk om op een effi-

(of layer objects). Door een virtuele

Een belangrijke niet-functionele eis

ciënte manier complexe domeinlogica

generieke laag te definiëren kunnen

voor de geGIS architectuur is de mo-

te implementeren op een server node.

applicaties worden samengesteld op

gelijkheid om het platform in te rich-

Hierdoor kunnen databronnen van

basis van het bekende datastore prin-

ten door configuratie. In de huidige

verschillende types met elkaar worden

cipe (van geo-tools), via Hibernate of

versie is er een beperkte user interface

geïntegreerd.

volgens een volledig zelf op te stellen

voorzien om authentieke bronnen te

Doordat aan de voorkant via Majas

layermodel.

koppelen en shape files te converte-

applicatielogica.

extensie:

hibernatespatial.

ren naar een database tabel, waarbij de geografische informatie per record in een ‘geom’ object wordt weggeschreven. De meeste parameters voor de applicatiegenerator moeten echter worden ingesteld door een XML bestand handmatig in te vullen. Gelukkig is er een validator voorzien, zodat tikfouten en fouten tegen het schema vermeden kunnen worden. Toch is op dit onderdeel nog wat werk aan de winkel. Door de user interface van de configurator uit te breiden kan deze de gebruiker helpen de juiste keuzes te maken en de juiste XML parameters in te vullen. Op die manier kan de

Figuur 4 : geGIS als SDI knooppunt

drempel om deze software te gebruiWebApps en het Dojo framework use

Om compatibiliteit te verkrijgen met

ken enorm worden verlaagd. Aange-

cases kunnen toegevoegd worden die

de OGC standaarden wordt gebruik

zien het een open source omgeving is,

resulteren in commando’s die naar

gemaakt van het geoServer platform.

verwachten we dat het bouwen van

de achterkant worden doorgestuurd

GeoServer ondersteunt standaarden

een user interface voor de configura-

is Majas uitermate geschikt voor de

zoals WFS-T, WMS, open protocol-

tor bij een aantal gebruikers hoog op

integratie van Webmapping GIS ap-

len van OGC om jpeg, png svg, KML/

het verlanglijstje zal staan.

plicaties met de backoffice van de or-

KMZ GML, PDF, shape files en andere

De configurator in de huidige versie

ganisatie of het bedrijf.

formaten te produceren.

maakt het mogelijk om te beschrijven

Gebeurtenissen, gegenereerd aan de

Een tweede server die gebruikt wordt

welke lagen zichtbaar moeten worden,

voorkant worden door de applicatie

door geGIS is de database server. Elke

vanaf welke schaal en wat je met deze

controller omgezet in een application

database server die de opslag en in-

lagen kan gaan doen. Afhankelijk van

command. Dit application command

dexering van geografische data on-

de rol die je toegemeten krijgt kan je

wordt ofwel aan een specifiek applica-

dersteunt, wordt ondersteund. In de

lagen aanpassen door er nieuwe ob-

tie object aangeboden, ofwel aan een

praktijk werd geGIS ontwikkeld met

jecten voor te definiëren, kan je op

layermodel dat voor de verdere afhan-

Oracle10g. De open source versie die

objecten van een laag snappen om

25

Spatial data-infrastructuur

andere objecten te creëren, of kan je

gehouden die te maken hebben met de

geGIS 2.0

gewoon informatie bekijken en at-

onbebouwde percelen. Er is voor ge-

Op dit moment zijn er verschillende

tributen opvragen. De details van alle

opteerd om ook de percelen en al hun

projecten op basis van geGIS opge-

parameters worden beschreven in de

gerelateerde informatie bij te houden

start.

documentatie aan de hand van een

in dezelfde database. De reden is een-

zetten proefprojecten op om gegevens

XML schema.

voudig dat op het ogenblik dat het

te kunnen uitwisselen op een SDI ma-

project werd opgestart er nog geen SDI

nier. Ook is er vier keer per jaar een

geGIS als SDI knooppunt

infrastructuur bestond waar gebruik

gebruikersbijeenkomst

Het feit dat de applicatielaag zowel

kon van gemaakt worden. Een eerste

gebruikers of mensen die geïnteres-

gebruik maakt van Hibernate om ge-

service wordt in de figuur aangeduid

seerd om ermee aan de slag te gaan.

gevens in te lezen en te schrijven, als

als domein 2, service 2.1. Dit is een

De volgende bijeenkomst vindt plaat

van geoServer om gegevens op basis

gewone ICT Soap service om te kun-

op 16 mei a.s. Inschrijven kan via de

van de OGC standaard naar andere

nen navigeren naar een bepaald adres

website.

systemen door te sturen, maakt deze

en huisnummer. De Soap request

Een onderwerp dat zeer actueel is, is

architectuur uitermate geschikt om

wordt door de server afgehandeld en

de start van een geGIS 2.0 project. Eén

te fungeren als een Spatial Data-in-

aan de gebruiker gepresenteerd met

van de doelstellingen van dit project is

frastructuur (SDI)node. (zie Figuur 4:

een gepaste gebruikersinterface. Het

een functionele omschrijving te ma-

geGIS als SDI knooppunt).

volledige adresnavigatiesysteem kan

ken van de software stack die nodig

Aan de hand van het volgende rea-

via een configuratieparameter worden

is om een SDI node te kunnen bou-

listische voorbeeld wordt de geGIS

geactiveerd of aangepast zodat enkel

wen. De bedoeling is om geGIS 2.0

infrastructuur beschreven zoals deze

op straat of gemeente kan worden ge-

uit te bouwen tot het platform om

in Vlaanderen door RWO werd geïm-

zocht in plaats van op huisnummer.

SDI nodes die te editen zijn te kunnen

plementeerd:

Ten slotte zijn er twee andere geGIS

creëren. Door de mogelijkheden van

Domein 1 stelt het domein voor van de

servers ingericht (domein 3 en do-

OGC servers en database servers met

onbebouwde percelen (de ROP server

mein 4) respectievelijk een plannen-

elkaar te integreren in een domeinge-

– register van onbebouwde percelen).

register en een server met gewest-

stuurde applicatieomgeving, waarbij

Dit is een omgeving die bijhoudt waar

planinformatie. Via de applicatie 4.1

de domeinlogica van een SDI node op

er nog bouwrijpe percelen klaarliggen.

kan een gemeentelijke ambtenaar het

een gebruiksvriendelijke manier kan

De situatie in Vlaanderen is zo dat er

plannenregister van zijn gemeente bij-

beheerd worden via een browserappli-

nog honderdduizenden bouwgronden

werken. Dit kan eveneens als hij over

catie. Meer informatie is te vinden op

beschikbaar zijn, maar dat deze zo ver-

een lokale GIS applicatie beschikt

de website van de beide projecten.

snipperd in het Vlaamse landschap

door het aanspreken van service 4.2.

verspreid zijn, dat het niet evident is

De ROP server zal dan op zijn beurt

Dirk Frigne heeft meer dan twintig jaar

deze op te sporen en bij te houden.

de 4.3 services aanspreken om na te

informatica ervaring als ontwikkelaar,

Deze applicatie server heeft precies als

gaan of een bepaald perceel binnen

architect, project manager en bedrijfslei-

doel al deze percelen te registreren en

een bebouwbare zone ligt of niet. Het

der. Als stichter/oprichter van DFC Soft-

ter beschikking te beheren.

zelfde scenario gebeurt via de gewest-

ware Engineering is Dirk Frigne reeds

Applicatie 1 is dan ook de beheersap-

plan-server, maar dan op het niveau

meer dan vijftien jaar begaan met dat

plicatie voor het register van onbe-

van het Vlaamse gewest.

gedeelte van de informatica dat bekend

administraties

voor

geGIS

staat als geo-ICT. Van de problematiek

bouwde percelen, Applicatie 2 is een

26

Verschillende

applicatie om de bijgehouden infor-

Al deze informatie wordt geconsoli-

rond leidingbeheer via CAD systemen tot

matie te kunnen ontsluiten.

deerd binnen de applicatielaag van de

het beheren en uitwisselen van authen-

We zouden nu kunnen opteren om

ROP server zodat er kan beslist wor-

tieke informatiebronnen over SDI nodes,

alle relevante data eveneens onder het

den of een perceel waar geen woning

hij heeft er een gefundeerde mening over

domein 1 bij te houden. Dit is/was

opstaat inderdaad een onbebouwd

die gebaseerd is op ‘in the field’ uitgeteste

ongetwijfeld het systeem zoals het tot

perceel is of niet. Dit voorbeeld toont

projecten.

op vandaag wordt toegepast bij heel

aan hoe informatie vanuit verschil-

veel applicaties. Hier gaat geGIS ech-

lende losstaande authentieke bron-

Referenties

ter een paar stappen verder.

nen kan worden gecombineerd en

http://www.gegis.org

In de lokale Oracle10g database wor-

geïntegreerd tot een nieuwe applicatie

http://majas.dfc.be

den alleen die relevante gegevens bij-

met specifieke applicatielogica.

http://www.epractice.eu/cases/corve05

RedDatabase Symposium

Presentatie Tapio Lahdenmäki op RedDatabase Symposium

‘Van 3-ster indexen tot Analytics’ Door Toine van Beckhoven, Jom IT Het NH Hotel in Den Haag was 10,11 en 12 maart jl. het toneel van het eerste RedDatabase Symposium in Nederland, geheel gericht op de Oracle database server en zowel voor DBA‘s als ontwikkelaars. Organisatoren Rick van der Lans en Klaas Brant van RedStone Innovations hadden een reeks excellente sprekers uit of naar Nederland gehaald. Verdeeld over de drie dagen waren er in totaal acht sessies en elke spreker hield een presentatie van een volle dag. Als deelnemer aan twee van de drie

Performance Tuning (zie voor een

Zijn expertise richt zich niet op de

dagen doe ik graag verslag van dit

korte impressie pagina 31).

Oracle database alleen, maar op

symposium, waarvan ik een vervolg

databases in het algemeen en dan

zeker kan aanbevelen. Het gebeurt

Educatieve waarde

specifiek indexering. Kennis van het

niet vaak dat we in Nederland de

Het laatste jaar ben ik zelf heel erg

goed ontwerpen van indexen is be-

keus hebben uit zo’n select gezel-

veel bezig geweest met Oracle Tuning

langrijk voor elk type database. Het

schap sprekers. De algehele indruk

en troubleshooting. In die hoedanig-

is zoals gezegd misschien wel het

was goed: niet alleen de presentaties,

heid was ik naar Den Haag gekomen

eerste wat je te binnen schiet als je

maar ook de randvoorwaarden - lo-

voor de presentaties van Tapio Lah-

denkt aan het optimaliseren van

catie, koffie en thee, de uitgebreide

denmäki en Daniel Fink. Persoonlijk

SQL statements: ‘De juiste indexen

lunch, het presentatiemateriaal en

voelde ik bevestigd dat ik me op de

aanmaken!’. Helaas is dat in de

parkeerkaarten - waren dik in orde.

juiste boeken en artikelen heb gestort

praktijk niet zo simpel en de kennis

Tijdens de pauzes en lunch was er

en de juiste focus heb gelegd het af-

ervan ontoereikend. Veel applicaties

uitgebreide mogelijkheid om te pra-

gelopen jaar, want met name Daniel

zijn sterk overgeindexeerd (uit hui-

ten met de andere deelnemers en

Fink’s presentatie was een feest der

dige praktijkervaring wil ik hier zeker

sprekers. Een greep uit de presenta-

herkenning. Heb ik dan kostbare

Siebel noemen: dat heeft tabellen

ties tijdens de drie dagen: ‘Analytics

tijd weggegooid die dag? Neen, inte-

met meer dan 80 indexen, met vaak

and Data Warehousing using Ora-

gendeel: ik kon mezelf een volle dag

80-90% nooit gebruikte!); andere

cle11g and Oracle BIEE’ door Mark

toetsen aan wat een groot specialist

applicaties zijn te weinig geïndexeerd

Rittman, onze eigen Lucas Jellema

op Tuning gebied te zeggen heeft over

en draaien al jaren met te zware SQL

die een prima presentatie hield met

Oracle en vragen stellen die ik eerder

statements die met de juiste indexen

als titel ‘Advanced Application Deve-

niet naar tevredenheid beantwoord

in een turbo zouden veranderen.

lopment with the Oracle Database’

had gezien. De presentatie van Tapio

Veel mensen zijn zich niet bewust

en het zeer goed ontvangen ‘Query

Lahdenmäki’s had een grote educa-

van de negatieve bijwerkingen van

Optimizer and SQL Tuning’ door

tieve waarde. Gedurende de dag wer-

teveel indexen en zeker zoveel men-

performance expert Christian An-

den we een aantal malen uitgedaagd

sen maken suboptimale indexen.

tognini. In dit verslag op één van de

met opdrachten en vrijwel iedereen

Tapio begon zijn presentatie dan ook

andere gevolgde sessies, een presen-

had opvallend grote moeite met het

met het noemen van oorzaken van

tatie van Tapio Lahdenmäki. In de

vinden van de juiste antwoorden.

te langzame programma’s. Naast

volgende OGh Visie volgt een verslag

Dit gaf aan hoe het meest bekende

problemen met indexen (missende

van de presentatie van Daniel Fink

performance ‘handvat’ dat we heb-

indexen, belangrijke columns die

(‘Effective performance for Develo-

ben binnen de database, indexen,

missen in de index en een verkeerde

pers and Users’), alsmede een uit-

voor zelfs heel ervaren DBA’s nog

columnvolgorde) zijn dat onnodige

gebreid artikel over Graham Wood,

voor hoofdbrekens kan zorgen.

tabel opdelingen of gemis aan de-

wiens presentatie tijdens het sympo-

normalisatie (denormalisatie is vaak

sium niet door kon gaan, maar die

Index design: ondergewaardeerd

noodzakelijk voor acceptabele perfor-

op 10 april voor de OGh presentatie

Tapio Lahdenmäki is een 62-jarige

mance). Daarnaast onjuiste optimi-

heeft gegeven over DBTime Oracle

Fin met een lange staat van dienst.

zer kostencalculaties of wel en niet

27

RedDatabase Symposium

gebruiken van bind variabelen. Ook

ste verwerking. Wat maakt echter

departement_id

gaf hij aan dat er wel heel vreemde

een index optimaal voor een gegeven

• Een index op deze tabel met in

‘best practices’ genoemd worden

statement? Ontmoet de ‘drie sterren

volgorde de columns [hire_date,

in literatuur of aanwezig zijn in de

index’ van Tapio: een index krijgt een

departement_id] levert voor de

hoofden van veel mensen: ‘Er mogen

ster voor elk van de volgende criteria

query 1 matching (hire_date) en

maximaal 5 indexen per tabel wor-

gegeven een statement:

1

den aangemaakt’ of ‘columns moe-

• om alle van belang zijnde records

column op

ten in de index gesorteerd worden

te lezen moet het indexdeel

• Een index op deze tabel met in

op volgorde van cardinality’. Deze en

(‘slice’) dat gescand wordt zo dun

volgorde

andere wijsheden houden heden ten

mogelijk zijn

partment_id, hire_date, email]

dage vaak geen stand (meer) omdat

• de van belang zijnde records

levert 2 matching columns op

er andere belangrijke overwegingen

komen in de juiste volgorde terug

(departement_id, hire_date) en 1

meespelen.

zodat een sort wordt vermeden

screening column op (email)

screening

(departement_id)

de

columns

[de-

• het aantal index columns is Drie sterren indexen

voldoende: geen noodzaak meer

Dat dit verwarrend is, is goed te be-

De presentatie, genoemd ‘Better da-

om de tabel te benaderen

grijpen: waarom is departement_id

tabase performance with well desig-

Noot vooraf: het is niet altijd moge-

in de tweede index een screening co-

ned indexes’ ging vervolgens in op

lijk een 3-sterren index te ontwerpen

lumn en in de eerste en derde index

de verschillen tussen random reads

voor een gegeven query!

een matching column? Dit heeft al-

(single block reads) en sequential

les te maken met een aantal regels

reads (multiblock reads), die door

Wat betekent het dat het indexdeel

Tapio in het kader van de rest van

dat gescand wordt zo klein mogelijk

de presentatie Random Touches (TR)

is? In feite is dat het geval als zoveel

Ga de indexcolumns na van links

en Sequential Touches (TS) werden

mogelijk in de predicates aanwe-

naar rechts (van eerste naar laatste

genoemd. Wellicht opmerkelijk is

zige columns ‘Matching columns’

column):

dat fabrikanten van storage syste-

zijn. Tapio maakt onderscheid tus-

1. Is

men erin geslaagd zijn om de snel-

sen Matching columns en Screening

minimaal 1 voldoende eenvoudig

heid van sequential reads de laatste

columns in de predicates van een

predicate dat ernaar refereert? Zo

jaren aanmerkelijk omhoog te krij-

query. Dit onderscheid is het best uit

ja,

gen, maar dat random reads grofweg

te leggen aan de hand van een voor-

matching column. Zo nee, dan

even snel (of traag) zijn gebleven en

beeld:

is deze column, maar ook alle

onder meer door de steeds maar gro-

in

dan

de

is

WHERE

de

clause

column

een

erop volgende columns, geen We nemen de Employees tabel van

matching column

zijn geworden of gaan worden.

het Oracle HR demoschema en een

2. Als

Aangezien we bij het gebruik van

query als volgt:

predicate

indexen vaak te maken hebben met

SELECT

first_name,

BETWEEN, LIKE), dan zijn de

random reads, zeker als we een ta-

last_name,

volgende columns geen matching

ble access doen via rowid’s verkre-

job_id

columns

we ons wellicht beter voorstellen dat het heden ten dage duurder is om

het

predicate is

(>,

een <,

>=,

range <=,

3. Iedere column na de laatste

FROM hr.employees WHERE department_id = :v_

matching column is een screening column zolang er maar een

dept_id

indexen te gebruiken in vergelijking

AND hire_date > TO_DATE

met ‘vroeger’. De cost based optimi-

(:v_hiredate, ‘dd-mm-yyyy’)

zer, mits voorzien van alle informa-

voldoende simpel predicate is dat refereert aan die column.

AND email like :v_

tie (denk zeker ook aan system sta-

email

Bij het lezen van een Explain plan is

tistics, geïntroduceerd in 9i), is zich

ORDER BY hire_date;

het wellicht al eens opgevallen dat er

hiervan bewust.

28

er

ter wordende disks zelfs nog trager

gen vanuit een index scan, kunnen

28

en deze zijn als volgt:

zoiets is als Access Predicates en Fil-

De rule based optimizer niet! Maar

• Een index op deze tabel met

ter Predicates. Hieraan zie je ook het

uiteraard, indexen die optimaal zijn

[departement_id]

verschil tussen matching en scree-

voor een gegeven statement, zijn

column levert voor deze query 1

ning columns:

nog altijd onmisbaar voor de snel-

matching column op:

Een index genaamd idx_employ-

als

enige

RedDatabase Symposium

ees_1_semifat op [department_id,

ment en als tweede column email

dex die een tweede ster verdient voor

email, hire_date] levert bij boven-

OF als tweede column hire_date

dit criterium en dat is een index be-

staand SQL statement het volgende

kunnen beide een ster voor dit eer-

ginnend met [department_id, hire_

Explain plan op (Oracle 9.2.0.8 da-

ste criterium opleveren. Welke van

date]: records zullen uit deze index

tabase):

beide het allerbeste is, hangt weer af

op volgorde van hire_date terugko-

van de filter factor (FF) van beide:

men gegeven een department_id (en

Plan

waarschijnlijk heeft e-mail hier een

aangezien er een equality predicate

SELECT STATEMENT

hogere filter factor (is selectiever)

staat op department_id, is er maar

 

dan het predicate op hire_date, maar

1 department_id dat terugkomt. Een

2 TABLE ACCESS BY INDEX RO-

alleen onderzoek hiernaar kan dit

index beginnend met [department_

WID HR.EMPLOYEES

uitwijzen. Een regel die Tapio hierop

id, email] levert dus weliswaar wel

noemt is dat je altijd moet uitgaan

een ster op voor het eerste criterium,

1 INDEX RANGE SCAN NON-UNI-

van de ’worst case input’: wat is de

maar geen voor het vermijden van

HR.IDX_EMPLOYEES_1_SE-

selectiviteit van het predicate met de

een sortering. Vergelijk maar eens de

slechtst denkbare inputwaardes?

volgende Explain plans:

EES’.’DEPARTMENT_ID’=TO_

De tweede ster is te verdienen met

Met SORT ORDER BY:

NUMBER(:v_dept_id)

AND

het elimineren van een sorteerope-

‘EMPLOYEES’.’HIRE_DATE’>TO_

ratie door het gebruik van de index.

Plan

DATE(:v_hire_date,’dd-

Van nature zijn records in een tabel

SELECT STATEMENT CHOOSE

mm-yyyy’)

ongesorteerd, maar rowid’s in een

 

EES’.’EMAIL’ LIKE :v_email

index staan op volgorde van de waar-

3 SORT ORDER BY

Filter Predicates: ‘EMPLOY-

des van de indexcolumns. Het is dus

 

EES’.’EMAIL’ LIKE :v_email

mogelijk om gebruik te maken van

2 TABLE ACCESS BY INDEX RO-

dit fenomeen en een mogelijk dure

WID HR.EMPLOYEES

Ofwel, zoals gezegd bij de derde bul-

sorteeroperatie te vermijden door

Filter

let: department_id en hire_date zijn

een juiste index. Dit kan met name

PLOYEES’.’HIRE_DATE’>TO_

matching columns (deze worden al-

in OLTP achtige applicaties waar een

DATE(:v_hire_date,’dd-mm-

leen genoemd in de Access Predica-

scherm zo snel mogelijk gevuld moet

yyyy’)

tes van het index toegangspad, maar

zijn met de eerste n records, maar

 

Email wordt als enige column ge-

waarbij die records tevens gesorteerd

1 INDEX RANGE SCAN NON-UNI-

noemd in de Filter predicates tijdens

moeten zijn op een bepaalde (set

QUE HR.IDX_EMPLOYEES_1_DEP-

de index toegang. Omdat hire_date

van) columnwaarde(s), enorm van

TIDEMAIL

een range predicate in de WHERE

pas komen en de gebruikersperceptie

Access Predicates: ‘EMPLOY-

clause bevat, is email geen matching

van zo’n scherm danig verbeteren.

EES’.’DEPARTMENT_ID’=TO_

QUE MIFAT

Access Predicates: ‘EMPLOY-

AND

‘EMPLOY-

column meer, maar een screening column.

Predicates:

NUMBER(:v_dept_id)

‘EM-

AND

Moderne RDBMS-en als Oracle heb-

‘EMPLOYEES’.’EMAIL’

ben ingebouwde optimalisering om

:v_email

Welke index levert nu een ster op

de kosten van dure random reads te

Filter Predicates: ‘EMPLOY-

voor het eerste criterium? Met welke

verminderen: Data block prefetching

EES’.’EMAIL’ LIKE :v_email

columns aan het begin van de index

in Oracle verzamelt de index entries

is de te lezen index slice nu zo klein

waarmee de tabel bezocht moet wor-

mogelijk?

den en start indien mogelijk meerdere

LIKE

En zonder SORT ORDER BY:

parallelle I/O’s om de tabel te benade-

Plan

Een index op alleen id_department?

ren. Dit heeft echter als bijwerking dat

SELECT STATEMENT CHOOSE

Nee, het is weliswaar een matching

een gebruikte ‘tweede ster’ index om

 

column, maar er zijn nog twee ande-

een sortering te vermijden toch een

2 TABLE ACCESS BY INDEX RO-

re predicaten die simpel genoeg zijn

SORT ORDER BY te zien kan geven.

WID HR.EMPLOYEES

om te refereren aan een matching

Verwarrend, maar goed om te weten.

Filter Predicates: ‘EMPLOY-

column: op email en hire_date. Een

In bovenstaand voorbeeld is maar

EES’.’EMAIL’ LIKE :v_email

index beginnende met id_depart-

één set van leading columns in de in-

1 INDEX RANGE SCAN NON-UNI-

29

RedDatabase Symposium

QUE HR.IDX_EMPLOYEES_1_DEP-

DER BY en zonder TABLE ACCESS

geen aandacht aan zou hebben be-

TIDHIRE

BY INDEX ROWID (random reads):

steed. Het Oracle RDBMS is een complex maar ontzettend krachtig

Access Predicates: ‘EMPLOYEES’.’DEPARTMENT_ID’=TO_

Plan

en intelligent stuk software en dagen

NUMBER(:v_dept_id)

SELECT STATEMENT CHOOSE

als deze doen je er nog meer waarde-

‘EMPLOYEES’.’HIRE_DATE’>TO_

 

ring voor en kennis van krijgen. In

DATE(:v_hire_date,’dd-mm-

1 INDEX RANGE SCAN NON-UNI-

de volgende OGh Visie zoals beloofd

yyyy’)

QUE HR.IDX_EMPLOYEES_1_FAT

een tweede artikel naar aanleiding

AND

Access Predicates: ‘EMPLOY-

van dit symposium, want Daniel

Maar beter is nog om ook screening

EES’.’DEPARTMENT_ID’=TO_

Fink had ook heel wat mooie en in-

columns in de index op te nemen:

NUMBER(:v_dept_id)

teressante dingen te vertellen.

het aantal (dure) random reads

‘EMPLOYEES’.’HIRE_DATE’>TO_

naar de tabel wordt daarmee gere-

DATE(:v_hire_date,’dd-

Link: http://www.tapio1.com

duceerd. Dit verkrijgen we door de

mm-yyyy’)

Boek: ‘Relational Database Index

index genoemd in het allereerste Ex-

EES’.’EMAIL’ LIKE :v_email

Design and the Optimizers’, Tapio

plain plan in dit artikel: idx_employ-

Filter Predicates: ‘EMPLOY-

Lahdenmäki and Michael Leach,

ees_1_semifat op [department_id,

EES’.’EMAIL’ LIKE :v_email

2005

heeft te maken met het feit dat alle

In zijn presentatie behandelde Tapio

Toine van Beckhoven (http://www.

in het predicate aanwezige columns

nog veel meer aspecten van index

jom-it.nl/) is zelfstandig en allround

in de index aanwezig zijn, maar niet

design, zoals indexen in een query

Oracle specialist. Oracle Performance

alle columns in het hele SQL state-

met joins, de bijwerkingen van extra

Tuning en PL/SQL hebben zijn groot-

ment. Voor dit laatste belanden we

indexen of extra columns in een be-

ste interesse.

bij criterium drie voor de 3 sterren

staande index (op inserts/updates/

index.

deletes), free space management

Die laatste ster is te verdienen als de

en de gunstige effecten van denor-

index dusdanig is dat de tabel niet

malisatie. Hij ging uitgebreid in op

meer bezocht hoeft te worden: alle

de QUBE methode, wat staat voor

informatie die de query nodig heeft

Quick Upper Bound Estimate om de

komt uit de index. Dit voordeel is in

kosten van een zekere index voor een

de meeste gevallen het grootst van

gegeven query te berekenen in ter-

de drie 3-sterren criteria: het aantal

men van doorlooptijd en CPU ver-

random reads wordt erdoor beperkt.

bruik. Het is teveel en te complex om

AND

AND

‘EMPLOY-

hire_date, email]. De naam semifat

in een artikel als dit te behandelen. Een index waarmee een tabel bezoek

In dat kader kan ik het boek dat Ta-

vermeden wordt, noemt Tapio een

pio samen met Michael Leach heeft

‘fat’ index: zo’n index bevat relatief

geschreven, aanbevelen (zie onder-

veel columns. In bovenstaand voor-

aan artikel). Het geeft veel achter-

beeld zou de tot nu twee sterren op-

grond informatie over dit belangrijke

leverende index op [id_department,

onderwerp.

hire_date, email] uitgebreid moeten worden met alle columns gebruikt in

Resumerend

de query: [..., last_name, first_name,

Het RedDatabase symposium voldeed

job_id] waarmee de 3 sterren index

voor mij zeer aan de verwachting en

voor deze query wordt:

voorzag in een behoefte aan presentaties door ’s werelds beste Oracle

30

CREATE INDEX idx_employees_1_

experts. Het heeft mijn toch al niet

fat ON employees(department_id,

geringe interesse in Oracle Perfor-

hire_date, email, last_name, first_

mance Tuning nog verder aangewak-

name, job_id);

kerd en me op boeken en artikelen

Het explain plan, zonder SORT OR-

gewezen waar ik eerder ten onrechte

Graham Wood

Graham Wood over DB Time Oracle Performance Tuning Door Toine van Beckhoven Overweldigende belangstelling. Die kwalificatie gaat absoluut op voor een recente OGh-bijeenkomst: Oracle-coryfee Graham Wood was in Nederland en onderhield ons bijna drie uur over DB Time in Oracle 10g en verder. Graham Wood werkt al sinds versie 2

ning is meer dan ooit komen te liggen

is door aanschaf van het Diagnos-

(!) van de Oracle database met Oracle

op Tijd. ‘Vroeger’, en velen doen dat nog

tics Pack) levert enorm waardevolle

en is zeer nauw betrokken bij de ont-

steeds, richtten we ons op ratio’s (zo-

en heel snelle informatie op die eerder

wikkeling van de Oracle RDBMS soft-

als de befaamde en achterhaalde buffer

niet mogelijk was (wel enigszins met

ware. Hij werkte met Dave Ensor aan

cache hit ratio), absolute counters of

eigen geschreven sampling applica-

wat uiteindelijk Statspack zou worden,

metrics als parses/executes. Oracle10g

ties). De DBA kan zich hierdoor in zijn

hij leerde Cary Millsap wat SQL Trace

introduceert DB Time: overal worden

beperkte tijd meer bezig houden met

inhield (en voor wie Cary Millsap en

performance grafieken en aanbevelin-

het oplossen van een probleem dan

diens relatie tot SQL Trace kent is dit

gen aan reduceren van DB Time gekop-

met het vinden van de oorzaak van

veelzeggend). In Oracle 10g was hij

peld. ADDM analyseert de databaseac-

een probleem. En dat is waar het Gra-

medearchitect van de AWR (Automa-

tiviteit en geeft aanbevelingen, AWR

ham Wood c.s. om te doen was in 10g.

tic Workload Repository), ASH (Active

(by default snapshots om het uur) is de

Iedereen die erg veel tijd kwijt is aan

Session History) en ADDM (Automatic

repository waarin databaseactiviteit en

diagnose of nooit weet waar te begin-

Database Diagnostic Monitor). Iemand

statistieken worden opgeslagen en ASH

nen bij een performance probleem, zal

met zo’n rijke Oracle historie heeft heel

is een historie van actieve sessies, ge-

baat hebben bij het bestuderen van deze

wat te vertellen en dat werd door veel

sampled per seconde. Een actieve sessie

‘nieuwe’ - Oracle10g is uiteraard al en-

OGh leden onderkend, waardoor er

is een sessie die ten tijde van sampling

kele jaren uit en we zijn alweer bij Versie

zelfs een wachtlijst was voor deze pre-

tijd spendeert in een database call. Ora-

11 - mogelijkheden. Met veel genoegen

sentatie. In de volgende OGh Visie zal ik

cle Enterprise manager 10g en verder

zal ik daarom in de volgende OGh Vi-

gedetailleerd ingaan op de inhoud van

bevat mooie overzichten (real-time en

sie in detail treden en kan daarbij put-

deze presentatie van Graham Wood. In

historisch uit de AWR) van de ASH.

ten uit recente Performance Tuning

dit nummer alvast een globale weergave

Zie bijvoorbeeld het screenshot uit de

ervaring in een Oracle 10g omgeving.

van deze zeer boeiende sessie.

presentatie van Graham Wood:

De hand-outs van de presentatie van

hebben we nieuwe troeven in handen:

Deze nieuwe informatie (waarvan

Graham Wood zijn te downloaden van

AWR, ASH en ADDM. De focus van tu-

gebruik weliswaar alleen toegestaan

de website van de OGh: www.ogh.nl

Performance Tuning Methods Performance Tuning (en Troubleshooting) in Oracle heeft heel wat fases doorlopen en de mogelijkheden stonden en vielen uiteraard ook met wat de Oracle software te bieden had. Heden ten dage staat de Oracle database bekend als één van de best geïnstrumenteerde stukken software. De enorme hoeveelheid aan statistieken en wait events heeft er natuurlijk niet altijd ingezeten. Versie 7 introduceerde bijvoorbeeld pas de wait interface. Statspack is er sinds Oracle8i en in Versie 10g

31

Ondernemend luisteren Ondernemend luisteren is de tweede natuur voor de mensen van Itude. Bij Itude werken ICT-ers die niet alleen volledig op de hoogte zijn van de nieuwste Oracle en Java technologieën, maar die ook vanuit een ander perspectief naar de technologie kijken. Zij werken op basis van eigen initiatief en in volledige vrijheid aan projecten. Deze eigenschappen leiden ertoe dat wij samen met onze opdrachtgevers de beste oplossingen creëren.

Ben je opdrachtgever of Oracle specialist? Ga voor meer informatie naar www.itude.com

Create it