Visie ontwikkelingsplan voor " De Hemmes " te Zaandam. Opgesteld door Ko Graas, architect BNA
Geschiedenis. De Hemmes in Zaandam is een buitendijks schiereiland in de Zaan met een rijke industriële geschiedenis door de eeuwen heen. Een schiereiland omsloten door de dorpsweg van 't Kalf, het water De Poel, De Kuil en De Zaan. In vorige eeuwen hebben er een tiental windmolens gestaan die slechts bereikbaar waren via een kleine wipbrug en een smal pad naar die molens toe. Later zijn er opslagloodsen en kleine bedrijfsgebouwen op ontstaan. Op dit moment is het een vrijwel verlaten terrein. Als ik aan de Zaanstreek denk dan, dan denk ik als oud Zaankanter, ( Gladoor ) aan hout. Ook in verband met De Hemmes, want hier in De Poei lagen eeuwen lang boomstammen te " wateren " voordat zij verzaagd werden op de houtzaagmolens in het Westzijderveld. Er werd veel in hout gebouwd omdat de grond in de Zaanstreek voor een groot deel uit veen bestaat. Alleen als je " steenrijk " was kon je, je een stenen voorgevel of huis veroorloven, want diep heien voor de fundatie was kostbaar. Ook de grond op De Hemmes als buitendijks land stond vaak onder water. De molens en pakhuizen werden op hoge poeren gebouwd.
O ntwikkelingsyigjg De Hemmesgroep, een groep enthousiaste Zaankanters, heeft nu plannen het terrein te ontwikkelen voor het bouwen van een aantal in vorm, authentieke molens om windenergie op te wekken voor de op de Hemmes te bouwen woningen. Een geweldig initiatief. De woningen zouden een "Zaanse " identiteit moeten uitstralen en samen met de molens een gebied vormen dat goed aansluit bij Haaldersbroek, de Zaanse Schans, de Gortershoek en 't Kalf. Mijn persoonlijke visie is hier een bouwplan te realiseren dat hier volledig op
aansluit. Door de bouw van klassieke molens op de plaats waar in het verleden ook molens hebben gestaan breng je het verleden weer naar het heden en versterkt daardoor het karakter van de oorspronkelijke Zaanstreek. Dit geldt overigens ook voor de nieuwbouw van de woningen, waarbij de volgende punten erg belangrijk zijn; I) 2} 3}
4) 5) 6) 7) 8)
9) 10} I1) 12) 13)
De vorm, zoals dakhelling, goothoogte, nokhoogte, bouwmassa, breedte en lengte. Constructie baseren op de geleding van de houten jukken en spanten zoals in een oud Zaans huis gebruikelijk was. Materiaalgebruik, overwegend hout, waardoor gerefereerd wordt aan de zompige Zaanse bodem de " Ziel " van de Zaanstreek ). Houten jukken, geïsoleerde buitenwanden, houten staande delen en getrapte weeg. Hout laten zagen door onze eigen Zaanse houtzaagmolens, Het Jonge Schaap, De Held Jozua en De Gekroonde Poelenburg. Formaat en indeling van ramen en deuren in juiste verhouding in de gevels. Kleurgebruik, kan divers zijn, maar wel Zaans gerelateerd. Woningen duurzaam bouwen en goed isoleren, voldoen aan de huidig geldende eisen voor de bouw. Situering van de woningen afwisselend, inverdan en uitverdan, aan een autovrij pad met een overtuin op het noorden en een achtertuin op het zuiden. Diversiteit in vorm aangeven, uitgaande van een standaard hoofdvorm { rechthoekige plattegrond ) waarbij de diversiteit wordt gevormd door passende aan- en uitbouwen ( afluivingen ) geen platte daken! Niet te hoog bouwen, slechts hoog uit 1,5 bouwlaag, dit ook i.v.m. windvang voor de molens. De woningen zoveel mogelijk situeren langs de waterkant ( zeer aantrekkelijk ). Midden in het gebied enkele pakhuizen bouwen met starters- of seniorenwoningen. Woningen verspringend aanbrengen met een hoekraam met uitzicht op het pad. Tuinen op het zuiden oriënteren.
14)
Tevens midden in het gebied centrale parkeer voorzieningen aanbrengen achter hagen. Slechts één toegangsweg aanleggen met éénrichtingsverkeer in een lus. ( rondje rijden )
De Hemmes van vroeser
D e Hemmes r T ' f ' i > ' i Itvan nu 2012
Het plan zou opgezet kunnen worden a la Dominees tuin in Zaandijk. Indien er uitgegaan wordt van het bouwen in hout, dan zijn daar ook echte liefhebbers voor te vinden die van het "Zaanse " houden en het er voor over hebben regelmatig onderhoud te plegen aan hun huis. Door te bouwen in beton, kunststof of te veel steen, dan gaat de echt Zaanse uitstraling verloren!
November 2012
S n
z tf
lU
U
•m "S
ffl
