Vier eindpresentaties bij de afsluiting van de opleiding Spiritualiteit en Pastoraat (31-10-2007) Presentatie 1 (Theo van den Elzen) Ik heb de afgelopen jaren hier in Nijmegen door de mystieke literatuur en onderling gesprek de contemplatieve wereld leren ontdekken. Een contemplatieve wereld die in zijn bestaande vormen lijkt te verdwijnen in onze huidige maatschappij, terwijl de behoefte aan bezinning en contemplatie evident zeer sterk is in onze tijd. Hoe heb ik wat ik hier leerde vorm kunnen geven in mijn werk? Verantwoordelijk voor het vormingspastoraat in een zeer grote stadsparochie in Eindhoven heb ik twintig jaar lang de vorm van de zg. leerhuizen gekozen als vorm van volwassen geloofsvorming. Sinds twee jaar heb ik wat ik in Nijmegen leerde vertaal naar de praktijk van mijn pastoraat in de vorm van cursussen mystiek. “Ontdek de mysticus in jezelf”. Ik vroeg de deelnemers in acht bijeenkomsten telkens weer naar hun eigen mystieke ervaringen uit hun leven Ik hoorde 27 x 8=216 verhalen,waarin deelnemers een eenheidservaring vertelde in de natuur,in de muziek,in een koor,in een kerkdienst of alleen in een kerk al of niet op vakantie, in een relatie of in een gemeenschap. Daarna zochten we naar de mystiek in de psalmen. Naar aanleiding van de cursus “Het gaan van de weg “ bezocht ik met deze groep de zusters Clarissen in Eindhoven,omdat de autobiografie van de slotzuster in de cursus voor ons allen toch erg wereldvreemd bleef. Dit wereldvreemde gevoel werd in eerste instantie versterkt door het bezoek aan de Clarissen door de vorm van hun contemplatieve leven. Ik dacht een fossiel van het rijke roomse leven te zien,toen ik deze zusters letterlijk achter de tralies ontmoette,gesluierd en al bovendien. Maar toen een van hen vertelde over haar gebedsleven Viel dit beeld weg.Wat zij vertelde was pure binnenkant:eenvoudig,toewijding en kwetsbaar. Daar was geen woord theologie bij.Ik raakte met haar in gesprek over haar en mijn Gebedsleven.. Er ontstond bij mij een behoefte aan een stille dag elke week studie in de ochtend,werken in de tuin en een lange wandeling in de natuur en een goed gesprek s ávonds. (Daarover zo aanstonds). Maar eerst wil ik nu nog wat zeggen over de cursus : “Martha en Maria”, twee groepen van tien deelnemers. Een daarvan binnen het aanbod mystiek van de Binnenstadsparochie Catharien –Paterskerk in Eindhoven. (boekje laten zien ). Er is nog maar een bijeenkomst geweest . Maar ik zie hoe de deelnemers al vrij direct deze twee dimensies van ons geestelijk leven zien: a. de doener c,q de prakticus in ons zelf,vaak heel sterk en concreet in je leven. b. de zoeker c.q. de mysticus in ons zelf,vaak minder sterk ,maar wel op zoek naar je zijnsgrond In het gesprek ontvouwt zich de geestelijke weg.voor een ieder concreet anders,maat ook o zo herkenbaar in de zoektocht.
1
Tot slot lees ik je uit Informatief, het wekelijks informatieblad van de Hoge Berktgemeenschap ,waartoe ik behoor “Op de drempel van de week”voor van 5 oktober j .l. . Op de drempel van de week. Een bijzondere wandeling Nu ik niet meer naar Nijmegen hoef maak ik op woensdagmiddag een lange wandeling in het natuurgebied Hageven/Plateaux. Ik parkeer voor de grensovergang Bergeijkse Barrière, tegenover het groene tankstation op de parkeerplaats van natuurmonumenten. Ik wandel langs de vloeiweiden en kom over een bruggetje op Belgisch grondgebied. Hier begint de paarse route, een heideweg die over gaat in een fietspad. Aan het einde van dat fietspad staat een kruisbeeld anno 1847 in de volksmond “De verkeerde Onze Lieve Heer” genoemd, omdat het hoofd van Jezus i.p.v. zoals gebruikelijk naar rechts, hier naar links neigt. Ik volg de richting die Jezus mij wijst, hier dus naar links en lees op een bord: “Hageven/Plateaux- grenzeloze natuur”. Bij het bezoekerscentrum De Wulp ga ik linksaf en kom bij een groot ven met ganzen, eenden en waterhoentjes. Ik steek de Dommel over en ga linksaf. Nu loop ik langs de Dommel door een prachtig vogelgebied met vogeluitkijkpost. Ik steek linksaf de Dommel weer over en kom door een poort in een heideweide terecht, waar een grote kudde koeien loopt. De heideweide is 260 hectare groot en overschrijdt beide landsgrenzen. Bij grenspaal 1843 ga ik weer linksaf en loop nu letterlijk op de landsgrens, tot ik een bankje gevonden heb, waar ik ga zitten. Hier ben ik echt in de stilte van de natuur. Als ik moeite doe, kan ik nog op de achtergrond het verkeer bij de grensovergang horen. Ik voel mijn hartslag en de “hartslag” van de natuur, waar ik me een mee voel. De afstand naar de Schepper van deze “grenzeloze” natuur is flinterdun. Na een tijdje hier verwijld te hebben, sta ik op en vervolg de paarse wandeling. Daarvoor steek ik nu de heideweide over en verlaat deze door een ander hek en sta daarmee weer aan het begin van de paarse route. Ik verlaat nu deze route door rechtsaf te slaan en terug te wandelen naar de parkeerplaats. Een bijzondere wandeling en de moeite waard om deze ook eens te doen. Het kost je twee uurtjes en als je in het weekend gaat kun je ‘s middags halverwege uitrusten in het bezoekerscentrum De Wulp. Ze hebben daar koffie en heerlijke Belgische wafels. Theo van den Elzen
Presentatie 2 (P.G.M. Lammers) De cursus heeft ertoe bijgedragen, dat ik de laatste twee jaren van mijn onderwijsloopbaan met een positieve instelling heb kunnen beleven. Aan mijn min of meer geordende, gestructureerde leven kwam op 28 juni met een grandioos afscheidsfeest vrijwillig een einde. Van nu af aan geen vaste dagindeling meer. Veel mensen vroegen mij naar mijn plannen. Dit snoer van kerstlichtjes symboliseert mijn toekomst. Het is een warrig geheel. Beetje bij beetje ontwar je zo’n snoer en zo zal dat ook met mijn toekomst gaan. Er zullen beslist
2
knopen te ontwarren zijn, maar ik vind het heerlijk om een warwinkel van draden te ontrafelen. De lampjes symboliseren de mogelijkheden die ik zie. Vele lichtpunten: 1. stervensbegeleiding; 2. beleidsgroep parochie 3. nazorg nabestaanden 4. uitbreiden van de hobby Door de cursus probeer ik meer bezinnende momenten in mijn leven in te bouwen. Maar er zijn nu meer dagen waarop dat niet lukt dan tijdens de cursus. Door de cursus ben ik ook andere boeken gaan lezen. Door de colleges over de eucharistie ben ik m gaan realiseren, dat wat je als voorganger zegt of voorleest ook moet kloppen met hetgeen je doet. En dat ik anderen daar ook op moet en mag wijzen. Ook heb ik geleerd, dat mensen soms alleen maar hun verhaal kwijt willen en dat ik dus mijn oplossend vermogen uit moet schakelen. Ik heb nog een hele weg te gaan. P.G.M. Lammers Oss
Presentatie 3 (Ingrid van de Aart) Ik heb dit kruisje meegebracht als voorwerp. Ik heb het in Amerika gekocht, toen ik daar in september op vakantie was. Ik kocht het toen ik daar een heel verdrietige ervaring had die mij erg aangreep. Waarom trof dit kruisje mij? Omdat de plaats van het corpus leeg is. Lucht, niets, afwezigheid. Het kruis is er wel, maar Hij die er aan hangt is er niet. De ervaring van het kruis was er voor mij, daar in Amerika, maar Hij was er niet. Afwezig. Wat heeft dat te maken met deze opleiding? Hier hebben we teksten gelezen van mensen die God vaak niet aantroffen, Afwezigheid van Hem is geen ervaring van mij alleen. Het maakt je niet tot een óngelovig mens. Het is een dimensie van mijn relatie tot God die ik nooit doordacht had. Meer mensen hebben die ervaring gehad, en hebben die nog, soms, of lange tijd. We hebben hier teksten van een aantal van hen gelezen, dat was nieuw voor mij. Ook bemoedigend. Zo kan ik dus nu met mensen praten, zwijgen en bidden, op nieuwe wijze, met andere woorden. Het standaard gebed als voertuig van geloof hoeft niet meer. Aanwezigheid of afwezigheid, het mag er allebei zijn, bij mij, bij anderen. Dat vertelt mij dit kruisje.
3
Mijn praktisch handelen. Ik heb geleerd mijzelf minder afhankelijk te voelen van mijn eigen kunnen. Wie zei dat ook weer? Ad de Keyzer? Dat we God wel eens voor de voeten lopen? Hij wil ruimte om te werken in mensen, die ruimte moet ik Hem laten. Hem niet voor de voeten lopen. Mijn vragen; Maar ook zou ik zou graag beter willen luisteren naar mensen, om door hun woorden heen te horen wat Hij wil. Ik zou graag beter willen luisteren naar wat Hij met mij wil. En hoe ik daar mee omga? Luisterend, hoop ik. Ingrid van de Aart
Presentatie 4 (een cursist) Thema: ontmoeting Als vrijwilliger in de parochie en niet gehinderd door enige voorkennis wist ik bij de start van de opleiding niet precies wat te verwachten. Maar ik was op zoek naar verdieping en verrijking van mijn (geloofs)leven en een opleiding spiritualiteit leek me een uitgelezen mogelijkheid hiervoor. De opleiding heeft mij veel mooie ontmoetingen opgeleverd met medecursisten, met name ook in de practicumgroep. We hebben veel persoonlijke dingen met elkaar gedeeld, gelachen en soms ook gehuild. Maar er waren ook ontmoetingen met mensen van heel lang geleden. Met Augustinus bijvoorbeeld, Willem van St. Thierry en Franciscus van Assisi. Ik wil twee van deze ‘oude ontmoetingen’ belichten die doorgewerkt hebben in mijn leven en mijn werk. Als eerste de ontmoeting met abt Mozes. In het eerste blok maakten we kennis met de woestijnmonniken. Abt Mozes spreekt met Cassianus en Germanus over onderscheiding en geeft zelf het goede voorbeeld. Hoewel ze aan zijn lippen hangen, geeft hij aan dat het moment gekomen is om eerst te gaan rusten. Hij geeft een voorbeeld van gematigdheid. Te lang doorgaan zou van iets moois iets slechts kunnen maken. Gematigdheid als iets goeds, als iets essentieels omdat anders iets wat goed is (zoals hart hebben voor je werk, je inzetten, klaar staan voor een ander) iets slechts wordt (overwerkt raken, niet meer goed zien wat de ander nu echt nodig heeft). Ik had niet verwacht in zulke oude teksten raadgevingen te lezen die zo naadloos zouden passen in het leven nu. De ontmoeting met abt Mozes was dus een aangename verrassing. Met zo velen dreigen we ons immers te verliezen in de hectiek van alledag. Burn-out staat hoog in de top-10 van het ziekteverzuim. Een volgende ontmoeting die ik wil noemen was die met Martha en Maria. Naar aanleiding van dit verhaal werd de vraag gesteld of contemplatie en activiteit te combineren zijn. Een beschouwend leven en een werkend leven tegelijkertijd? Het is niet zo moeilijk om mezelf te identificeren met de doenerige Martha. Maar ik ontdekte tijdens de opleiding van lieverlee ook Maria in mij, of tenminste het verlangen om ook Maria te kunnen en mogen zijn. De twee combineren is nog niet zo gemakkelijk. Maar het biedt nieuwe perspectieven op hoe in het leven te staan. De cursus bleek dus ook heel erg een ontmoeting met mezelf. Ik raakte dan soms ook behoorlijk gefrustreerd van de vragen bij de eindopdrachten over welke inzichten ik had
4
gekregen voor het pastoraat. Zo heel groot kon ik meestal nog niet denken. Maar misschien hoeft dat ook niet. Het moet eerst in mijzelf gebeuren en dat heeft vanzelf zijn weerslag op mijn doen en laten in het dagelijks leven. Ook dat levert weer nieuwe ontmoetingen op met mensen. En aarzelend, twijfelend, verlangend … soms ook even, de ontmoeting met het mysterie, met God. Een cursist
5
