Vestiging tijdelijke noodopvanglocatie voor asielzoekers in de Sint Jozefzorg Collegebesluit 15 september 2015, nr. 15
Aanleiding Het Centraal Orgaan opvang Asielzoekers (COA) kampt met een groot tekort aan opvangplekken. Dit wordt veroorzaakt door een combinatie van een verhoogde instroom van asielzoekers uit voornamelijk Syrië en Eritrea en knelpunten in de uitstroom van asielzoekers die een verblijfsvergunning hebben gekregen naar reguliere woningen. Om het geschatte tekort van 10.000 opvangplekken op te lossen heeft het COA de medewerking van gemeenten nodig, veelal om tijdelijke noodopvanglocaties in te richten. Het COA, bij monde van bestuursvoorzitter Bakker, en staatssecretaris Dijkhoff hebben gemeenten herhaaldelijk opgeroepen om meer asielzoekers op te vangen. De gemeenteraad heeft het college in september 2014 per motie opgeroepen om de opvangbehoeften van het COA en de gemeentelijke mogelijkheden om daaraan tegemoet te komen in kaart te brengen. Bovendien heeft een zevental fracties op 3 september jl. middels schriftelijke vragen en onder verwijzing naar Tilburg als een humane en gastvrije stad, deze oproep herhaald en het college gevraagd zijn standpunt kenbaar te maken. Het college heeft uitvoering gegeven aan deze motie en is in overleg getreden met het COA. Dit overleg is in de afgelopen periode geïntensiveerd en uitgebreid met woningcorporatie TBV Wonen, aangezien er zich een concrete mogelijkheid voordoet voor de inrichting van een tijdelijke noodopvanglocatie in voormalig woonzorgcentrum Sint Jozefzorg aan de Kruisvaardersstraat 40 in Tilburg, een gebouw dat in eigendom is van TBV Wonen. In deze nota wordt geadviseerd om medewerking te verlenen aan de (tijdelijke) opvang van asielzoekers binnen onze gemeente in de Sint Jozefzorg.
Beoogd effect/ bestuurlijk kader Het verlenen van medewerking aan de vestiging van een tijdelijke opvangvoorziening, en daarmee het gehoor geven aan de oproep van Rijk en COA, getuigt van een gemeente die zijn humanitaire en maatschappelijke verantwoordelijkheid neemt. Dit is ook in lijn met het Coalitieakkoord 2014-2018 waarin is vastgelegd dat Tilburg voor een sociaal asielbeleid staat.
Besluit Het college heeft besloten om: 1. Medewerking te verlenen aan de tijdelijke noodopvang van asielzoekers door het COA in de gemeente Tilburg. 2. Vooruitlopend op de aanvraag van het COA in te stemmen met het verlenen van een tijdelijke vergunning aan dit bestuursorgaan voor de vestiging van een opvanglocatie voor asielzoekers met een capaciteit van rond de 400 personen in de Sint Jozefzorg, Kruisvaardersstraat 40 te Tilburg, voor de periode van maximaal drie jaar. 3. Begin 2016 een procesvoorstel voor te leggen aan de gemeenteraad teneinde in 2018 te komen tot de realisatie van een regulier, tijdelijk Asielzoekerscentrum in Tilburg met uitsluiting van de locatie Sint Jozefzorg. 4. De gemeenteraad te informeren middels bijgevoegde raadsinformatiebrief.
Argumenten 1.1. Wij hebben als gemeente een humanitaire en maatschappelijke verantwoordelijkheid voor de opvang van vluchtelingen. Het COA vangt landelijk per augustus 2015 meer dan 30.000 personen op. Ten opzichte van 2013 is sprake van een verdubbeling. Het bestuursorgaan is daarom op zoek naar 10.000 extra opvangplekken. Dit omvangrijke
tekort aan opvangcapaciteit wordt veroorzaakt door een combinatie van een fors hogere instroom van asielzoekers en knelpunten in de uitstroom van vergunninghouders (erkende vluchtelingen) naar reguliere woningen in het kader van de taakstelling huisvesting vergunninghouders voor gemeenten. Vermeldenswaardig is dat de gemeente Tilburg overigens jaren achtereen aan deze taakstelling weet te voldoen. De toename van de instroom wordt hoofdzakelijk veroorzaakt door de oorlog in Syrië: 40% van de huidige asielzoekers is afkomstig uit dit land. Als gemeente die expliciet staat voor een sociaal asielbeleid en betrokken is bij de wereld vanuit een diep besef onderdeel te zijn van Nederland, Europa en de wereld dienen wij vanuit maatschappelijk en humanitair oogpunt onze verantwoordelijkheid te nemen en mensen in nood te helpen. De noodoproepen van het Rijk en COA zijn niet aan dovemansoren gericht. Door in te stemmen met de aanvraag van het COA volgen wij als zesde stad van het land tevens het voorbeeld van andere Brabantse steden - zoals Breda, Eindhoven, 'sHertogenbosch en Oss - en andere Nederlandse gemeenten die eveneens hun verantwoordelijkheid hebben genomen en meewerken aan de realisatie van tijdelijke noodopvang. 1.2. Tijdelijke noodopvang speelt in op de bijzonder hoge nood bij het COA via de snelste route. Gemeenten kunnen op verschillende manieren tegemoet komen aan de oproep van het COA. Zij kunnen kiezen voor noodopvang voor de hele korte termijn (minder dan een jaar), voor tijdelijke noodopvang en al dan niet permanente reguliere opvang in een Asielzoekerscentrum (AZC). Aan de tijdelijke noodopvang verbindt het COA de voorwaarde van een termijn van minstens een jaar tot ongeveer tweeënhalf jaar en minimaal 300 opvangplekken. De reguliere opvang kan tijdelijk (minstens twee jaar tot tien jaar) of permanent van aard zijn ten behoeve van ten minste 600 personen. Gezien de acute nood is het advies om in eerste instantie medewerking te verlenen aan tijdelijke opvang, aangezien het proces om te komen tot een regulier AZC een aanzienlijk langere tijdsinvestering vergt. 2.1. De locatie Sint Jozefzorg voldoet volledig aan de wensen van het COA. Middels een quickscan is door de gemeente gekeken naar panden in gemeentelijk eigendom en panden in bezit van corporaties. De Sint Jozefzorg voldoet volledig aan de wensen en eisen van het COA en dit bestuursorgaan kan dit pand snel in gebruik nemen. De urgentie voor tijdelijke noodopvang is hoog bij het COA. Het pand leent zich volgens COA goed voor tijdelijke noodopvang van rond de 400 personen. Een bestaand gebouw dat snel bewoonbaar is en met beperkte ingrepen geschikt is te maken heeft voor het COA de voorkeur. Het pand dient tevens een minimum oppervlakte te hebben zodat de wooneenheden maar ook de voorzieningen kwantitatief en kwalitatief goed zijn in te passen. De Sint Jozefzorg heeft voldoende algemene ruimtes en de wooneenheden met sanitair lenen zich goed voor de tijdelijke noodopvang. Tot slot voldoet de locatie aan richtlijnen van bereikbaarheid van voorzieningen die het COA heeft opgesteld. De locatie ligt nabij een supermarkt, onderwijs, medische zorg, winkels en de nabijheid van het openbaar vervoer. 2.2.De eigenaar van het pand, TBV Wonen, is bereid voor de periode van maximaal drie jaar haar pand te verhuren aan het COA. TBV Wonen wil op termijn het voormalige woonzorgcentrum Sint Jozefzorg herontwikkelen. Om de herontwikkelingsplannen mogelijk te maken is in 2011 hiervoor al het bestemmingsplan herzien. Tot op heden zijn de ontwikkelplannen nog niet van de grond gekomen en staat het gebouw voor een groot deel leeg. Voor een klein deel wordt het gebouw tijdelijk en anti-kraak bewoond door studenten. Voor TBV Wonen is leegstand, met name financieel, geen gewenste situatie. Een tijdelijke huurder voor maximaal drie jaar is voor de corporatie een zeer wenselijke invulling. TBV Wonen wil na uiterlijk drie jaar haar pand vrij van huur hebben om dan de herontwikkeling weer op te pakken. Het is de wens van de gemeente en TBV Wonen dat dit complex dan zal worden opgenomen als locatie extra betaalbare woningbouw zoals opgenomen in het convenant wonen.
2.3. De gemeente vindt de Sint Jozefzorg ook een geschikte locatie voor tijdelijke noodopvang voor vluchtelingen. Het voormalige woonzorgcentrum Sint Jozefzorg ligt tussen het centrum en het oostelijk deel van de stad, gelegen aan de Ringbaan Zuid en tegen het Leijpark. Het is uitstekend ontsloten, goed bereikbaar en ligt nabij onlangs aangebrachte voorzieningen in het AaBe complex. In de directe omgeving heeft TBV Wonen onlangs investeringen en nieuwbouw gepleegd, waardoor een groot deel op orde is. De Sint Jozefzorg had tot en met 2011 al de bestemming maatschappelijk, het gebouw is sinds 2011 niet aangepast en is in zijn huidige verschijningsvorm blijven bestaan. De ouderenzorg is in de loop van de tijd uit het gebouw verdwenen en het pand wordt nu voor een klein deel tijdelijk bewoond door studenten, zodat verpaupering en verloedering wordt tegengegaan. Een maatschappelijke functie op deze plek vinden wij nog steeds ruimtelijk goed inpasbaar en wij vinden dat er sprake is van een goede ruimtelijke ordening en acceptabel woon- en leefklimaat. De Sint Jozefzorg ligt in de wijk Fatima. Deze wijk scoort goed in de leefbaarheidsmonitor. Op sociaal gebied en op het gebied van veiligheid scoort de wijk voldoende tot goed, op fysiek gebied onvoldoende. Er zijn in de afgelopen tijd en er worden in de komende jaren wel veel fysieke ingrepen uitgevoerd in het gebied die deze fysieke score moeten verbeteren. Op basis van de scores en de fysieke ligging van de Sint Jozefzorg in de wijk is te concluderen dat de kracht van Fatima voldoende is om de komst van een opvanglocatie voor asielzoekers te kunnen dragen. Dit wil niet zeggen dat het draagvlak in de wijk ook vanzelfsprekend groot is. Een open en tijdige communicatie en informatieverstrekking is daarom noodzakelijk. 2.4. Het COA dient voor het gebruik een omgevingsvergunning aan te vragen en de gemeente is bereid met de kruimelgevallenregeling voor een periode van maximaal drie jaar tijdelijk af te wijken van het bestemmingsplan. Een tijdelijke afwijking van het bestemmingsplan is nodig omdat het gebruik - maatschappelijk (noodopvang voor vluchtelingen door het COA) - in strijd is met het vigerende bestemmingsplan: de huidige bestemming is Wonen Gestapeld. De kruimelgevallenregeling maakt het mogelijk met een korte procedure tijdelijk af te wijken van het bestemmingsplan. Het maatschappelijk belang en de ruimtelijke inpasbaarheid geven het college de mogelijkheid om tijdelijk van het bestemmingsplan af te wijken. Het gebruik van tijdelijke noodopvang voor vluchtelingen valt onder de bestemming maatschappelijk en zou dus in het oude bestemmingsplan één op één zijn in te passen. De duur voor het afwijken koppelen wij aan de daadwerkelijke aanvraag omgevingsvergunning. De duur voor de tijdelijke opvang wordt pas definitief duidelijk wanneer het huurcontract tussen TBV Wonen en het COA is gesloten en zal maximaal drie jaar zijn. Na sluiting van het contract zal het COA de aanvraag indienen. 3. Een tijdelijke noodopvanglocatie biedt ruimte en tijd om middels een zorgvuldig proces te werken aan de realisatie van een regulier AZC voor de langere termijn ná sluiting van de Sint Jozefzorg als opvanglocatie. De verwachting is dat de verhoogde instroom van asielzoekers voorlopig niet afneemt. Veel oplossingen die het COA en de gemeenten momenteel bedenken en uitvoeren zijn tijdelijk van aard. Het COA blijft behoefte houden aan een groter aantal duurzame opvanglocaties. Geadviseerd wordt om als zesde gemeente van Nederland ook na sluiting van de tijdelijke opvanglocatie Sint Jozefzorg de verantwoordelijkheid te nemen voor mensen in nood. De periode dat de Sint Jozefzorg als opvanglocatie operationeel is biedt het college tijd en ruimte om via een zorgvuldig zoekproces te komen tot een locatiekeuze voor een AZC, in eerste instantie voor een periode van vijf tot tien jaar. De ruimere zoektijd stelt het college in staat om een zorgvuldig proces op te zetten, samen met de stad en het COA, waarbij inzichten uit de momenteel uitgevoerde evaluatie van onze vigerende aanpak maatschappelijk gevoelige voorzieningen en ervaringen uit andere steden ten volle benut kunnen worden. Zo is 's-Hertogenbosch een innovatief zoekproces gestart naar eveneens een locatie voor een regulier AZC waarbij deze gemeente bewoners en instellingen intensief betrekt bij de formulering van criteria, de zoektocht en het uiteindelijke locatiebesluit.
De locatie Sint Jozefzorg is na het verlopen van de omgevingsvergunning voor tijdelijke opvang niet meer beschikbaar als opvanglocatie voor asielzoekers. Benadrukt moet worden dat een eventueel nieuw AZC in Tilburg pas in gebruik kan worden genomen ná sluiting van de Sint Jozefzorg als opvanglocatie; het COA exploiteert niet meer dan één opvanglocatie binnen een gemeente. 4. Zorgvuldige communicatie richting de gemeenteraad is wenselijk. De raadsinformatiebrief kan tevens fungeren als terugkoppeling op een eerdere motie van de raad en als antwoord op recent gestelde schriftelijke vragen. De raad heeft het college per motie (motie nr. 47 'Tilburg Gastvrij', 15 september 2014) opdracht gegeven de gemeentelijke mogelijkheden tot opvang van asielzoekers samen met het COA in kaart te brengen. Een zevental fracties heeft het college recentelijk via schriftelijke vragen (de dato 3 september 2015) gevraagd naar de stand van zaken en verzocht een standpunt in te nemen. Het ligt vanuit het oogpunt van zorgvuldige communicatie in de rede om de raad per brief te informeren. De brief kan daarbij benut worden ter afdoening en beantwoording van respectievelijk de bewuste motie en de schriftelijke vragen.
Risico’s In het reguliere vergunningverleningstraject is er een mogelijkheid tot het indienen van bezwaar.
Kosten en dekking Een nader overzicht van kosten en dekking van de vestiging van de noodopvanglocatie in de Sint Jozefzorg zal in een later stadium worden voorgelegd aan het college. Zeker is dat er extra beslag zal worden gelegd op ambtelijke capaciteit. Het COA voorziet in de financiering van uitgaven als voorbereidings- en initiële kosten, maar ook in eventuele kosten voor de uitbreiding van schoolgebouwen ten gevolge van de instroom van kinderen van asielzoekers. Wij gaan uit van een budgetneutraal realisatietraject.
Vervolg De realisatie van de tijdelijke noodopvanglocatie in de Sint Jozefzorg dient door de gemeente, het COA en TBV Wonen zorgvuldig te worden voorbereid in al haar facetten. Dit vereist een projectmatige aanpak. Het is van belang om dit collegebesluit op een zorgvuldige en heldere wijze te communiceren met de gemeenteraad, de direct omwonenden en overige belanghebbenden en betrokkenen. Dit vereist een maatwerkaanpak, zowel bij het informeren over het collegebesluit, maar zeker ook tijdens het proces van ingebruikname en de periode dat de opvanglocatie in gebruik is. TBV Wonen, het COA en de gemeente Tilburg maken hierover sluitende afspraken die recht doen aan ieders individuele verantwoordelijkheid. Ook andere zaken moeten goed ingeregeld worden, niet op de laatste plaats het onderwijs voor kinderen en jongeren, de zorg en het sluiten van een bestuursovereenkomst met het COA. Er bestaat een grote kans dat met de komst van de tijdelijke noodopvang er zich ook leer- en kwalificatieplichtige jongeren gaan vestigen in Tilburg. Doorgaans is het percentage leer- en kwalificatieplichtige kinderen en jongeren 25% tot 30% van het totaal aantal asielzoekers. De gemeente is medeverantwoordelijk voor het onderwijs aan deze kinderen en jongeren: enerzijds door dit vanuit het onderwijshuisvestingsbeleid fysiek mogelijk te maken en anderzijds via subsidies om taalachterstanden aan te pakken via bijvoorbeeld schakelklassen. De eerste- en tweedelijns zorg voor asielzoekers, inclusief de jeugdzorg, is een verantwoordelijkheid van het COA. In crisissituaties en bij gevallen van huiselijk geweld is de gemeente aan zet. De noodzakelijke projectmatige aanpak zal zo spoedig mogelijk worden opgezet in nauw overleg met het COA, TBV Wonen en partners als onderwijsbesturen. Ook zal de bestuursovereenkomst met het COA binnenkort worden voorgelegd aan het college. Naast een gemeentelijke (omgevings)vergunning zet het COA bij vestiging van een nieuwe opvanglocatie standaard in op het afsluiten van een bestuursovereenkomst met de
desbetreffende gemeente. Een dergelijke overeenkomst biedt mogelijkheden om de afspraken tussen de gemeente Tilburg en het COA te verfijnen en maatwerkafspraken vast te leggen. Hierin zullen afspraken worden gemaakt over onder meer de capaciteit en termijn van de locatie, communicatie en overleg met omwonenden en instellingen, de taak- en verantwoordelijkheidsverdeling tussen het COA en de gemeente, de financiën en de begeleiding van uitgeprocedeerde vluchtelingen door het bestuursorgaan. Het kan immers niet de bedoeling zijn dat met de vestiging van de opvanglocatie de druk op onze vigerende regeling 'Bed, bad, brood' voor dakloze mensen zonder verblijfspapieren vanzelfsprekend toeneemt. Nadat het COA en TBV Wonen de contractueel benodigde afspraken hebben gemaakt zal het COA de aanvraag omgevingsvergunning indienen. De gemeente zal nog op dezelfde dag de vergunning verlenen en de dag daarna kan de vergunning door het COA in gebruik worden genomen. Na het verlenen van de vergunning start de termijn van 6 weken voor bezwaar. Bij geen bezwaren is de vergunning na 6 weken onherroepelijk. De verwachting is dat er wel bezwaren binnen zullen komen, maar de inschatting is dat deze ongegrond zullen worden verklaard. De korte ruimtelijke procedure maakt het mogelijk dat het COA op korte termijn de tijdelijke noodopvang kan opstarten en de gemeente hier optimaal in kan faciliteren.
Bijlage: - Raadsinformatiebrief
