Verslaglegging Ronde Tafelgesprek te Utrecht, bladzijde 1, versie d.d

Verslaglegging Ronde Tafelgesprek te Utrecht d.d. 27 mei 2008 Betreft: thema Renovatie na-oorlogse flats in Utrecht Aanwezig

3 TU Speerpunt Bouw: Eekhout, prof.dr.ir. Mick: formateur speerpunt bouw, hoogleraar Productontwikkeling, Gameren, prof.ir. Dick van: leerstoel Woningbouw Visscher, prof.dr.ir. Henk: leerstoel Woningkwaliteit en procesinnovatie Gemeente Utrecht: Bouman, René Nijveld, Ruud: hoofd afdeling wonen, tevens voorzitter van de vergadering Busser, Douwe Afdeling Stedebouw Borlee, Leo Graaf, Eva de Woningcorporatie Portaal Plasschaert, Nicole Verbruggen, Arie Woningcorporatie Mitros Prins, Edwin 1. Samenvatting van voorgaande gesprekken 1.1 Op 1, 2 en 3 april heeft de BouwRAI 2008 plaatsgevonden waar het 3 TU Speerpunt Bouw vertegenwoordigd was. De boodschap die Speerpunt Bouw heeft uitgedragen was vooral de opening van de 3TU naar de bouwindustrie om te komen tot een nieuwe onderzoeksprogrammering. Er zijn veel verschillende bezoekers op de stand geweest, waaronder twee medewerkers van de Gemeente Utrecht. Zij kondigden aldaar aan onze hulp te willen inroepen ten aanzien van het probleem van de 10.000 starterswoningen die Utrecht wil bouwen en het upgraden van de 2 Vogelaarswijken Kanaaleilanden en Overvecht. 1.2 Daartoe is voorgesteld door Mick Eekhout als formateur van Speerpunt Bouw, om een eerste oriënterend gesprek te houden. Dit heeft plaatsgevonden op woensdag 23 april, waarbij zowel de twee heren uit Utrecht, René Bouman en Douwe Busser aanwezig waren als Dick van Gameren (hoogleraar Architectuur) en Mick Eekhout. Gemaakte afspraken zijn per mail vastgelegd door de gemeente Utrecht (Bouman): Renovatie naoorlogse flats. Afspraak: 3TU zegt toe te komen met een pakket aan beschikbare informatie over uitbuiken, optoppen liften galerijen etc. Voorbeeld is de Uitbuikmodule van (TNO) Peter Bouma zoals getoond op de BouwRai. Maar 3TU wil vooral toe naar een strategie rekening houdend met sociale problematiek en bevolkingssamenstelling. Daarvoor is een samenwerking nodig tussen Bouwkunde en OTB het onderzoeksbureau (prof. Boelhouwer, die meer zoals prof. Hooimeijer kijkt naar de woningmarkt en partijen die daarin opereren.) Utrecht geeft aan dat de reden voor hun bezoek aan 3TU Speerpunt Bouw vooral de techniek van de renovatie is, inclusief mogelijkheden en kosten. Dat is urgent voor hen. Relatie gelegd met energiebesparing, (duurzaamheid en beperking woonlasten) en domotica. Van Gameren

Verslaglegging Ronde Tafelgesprek te Utrecht, bladzijde 1, versie d.d. 27-1-2009.

heeft in opdracht van Mitros in 2006 een plan gemaakt voor de 10 hoogflats; maar dit plan is niet verder gekomen. Utrecht verzoekt om inzage in die plannen. Vraag is waarom dit plan stopte. Starters Aangegeven dat Utrecht sinds de promotie van het bouwen voor starters overspoeld wordt met folders en info over starterswoningen; Utrecht niet zo'n inzicht heeft in de techniek; wat zijn recente ontwikkelingen in de bouw waardoor er goedkoper gebouwd kan worden, wie voert dat uit, waar zijn voorbeelden te zien etc. Samenhang Renovatie flats en starters 3TU ziet voldoende aanleiding om in Utrecht de verbinding tussen beide problemen te leggen. Bijv. starters ook huisvesten in gerenoveerde flats en met nieuwbouw doorstroming bevorderen. Ook dat is meer een strategie voor langere termijn. Vervolgafspraken • 3TU /Eekhout legt contacten binnen 3TU voor de verzameling van info mbt renovatie. Utrecht verzoekt om een kopie van de plannen van Van Gameren voor Mitros 10 hoog. • 3TU/Eekhout en Van Gameren leggen contact met OTB Boelhouwer voor een verdere probleemanalyse; Speerpunt Bouw komt met een plan van aanpak. • Bespreking van dit plan van aanpak in een ronde tafel op dinsdag 27 mei. Utrecht informeert Pieter Hooimeijer over de contacten met Speerpunt Bouw ivm de langere termijn strategie. Einde verslaglegging 23 april jl. 1.3 Naar aanleiding van deze bijeenkomst is door Speerpunt Bouw een vervolg-sessie georganseerd op donderdag 22 mei waarbij aanwezig waren Helga van Wijk (plv. Dick van Gameren), Peter Boelhouwer (OTB), Hielkje Zijlstra (RMIT) en Mick Eekhout. Vanuit dit overleg heeft de voorbereiding plaatsgevonden op de uitnodiging van de gemeente Utrecht en woningcorporaties, gepland op dinsdag 27 mei. Vanuit het OTB heeft Henk Visscher een presentatie voorbereid, Dick van Gameren vanuit de afdeling Architectuur en Mick Eekhout vanuit Speerpunt Bouw. 2. Ronde Tafelgesprek te Utrecht d.d. 27 mei 2008 2.1 Presentatie René Bouman (zie bijlage 1) en toelichting op het doel van de bijeenkomst, probleemstelling De gemeente Utrecht geeft allereerst een uitleg over de voorliggende problematiek hetgeen tevens is neergelegd in een voorafgaand aan het gesprek toegestuurde notitie: Renovatie problematiek In de Utrechtse wijken Hoograven, Kanaleneiland en Overvecht staan veel flats gebouwd in de periode 1955 tot 1970. In de discussie over de herstructurering in deze flatwijken komt de term renovatie steeds vaker naar voren. Renovatie is dan een alternatief tegen de optie sloop/nieuwbouw vanuit een opvatting over duurzaamheid. Verder speelt de oude huurdiscussie opnieuw een rol. Ontbrekende technische informatie De afdeling Wonen Stadsontwikkeling Utrecht wil in deze discussie meer sturing geven, met name door elders beschikbare of gerealiseerde oplossingen te laten zien.


Op de BouwRai zag de gemeente Utrecht al de uitbuikmodule ter vergroting van het woonoppervlak van flats. Uit de literatuur en praktijk zijn ideeën bekend over optoppen, liften plaatsen, samenvoegen tot een maisonette, uitbuiken etc. Utrecht is op zoek naar een compleet en actueel pakket met voorbeelden van renovatie van naoorlogse flats. Daarbij basic technische info over de voorwaarden waaronder deze constructieve ingrepen mogelijk zijn. Info over energiebesparing daarmee samenhangend. Informatie over de bouwkosten, huurprijzen etc Starterswoningen Utrecht is demografisch een jonge stad met een enorme woningvraag. Toelichting daarop is hieronder gegeven. In de discussie over nieuwbouw van starterswoningen zoekt de Afdeling Wonen Stadsontwikkeling Utrecht informatie over (gerealiseerde) voorbeeldprojecten van starterswoningen; indicaties van bouwkosten en VONprijzen, inclusief inpassingsvoorstellen in stedenbouwkundige plannen etc. Accent ligt dus nadrukkelijk op de techniek en de kosten kant. Starterswoningen in Utrecht. Onderzoek van de Universiteit (Hooimeijer/Bos/de Bruijn) gehouden in 2007 wijst uit dat er zo'n 10.000 woningzoekende starters zijn. Ongeveer 40% daarvan wil een koopappartement. Woonwensen blijken ook onder studenten te verschuiven richting een klein zelfstandig appartement. De druk aan de onderkant van de woningmarkt neemt dus toe. Een deel van de onderzoeksresultaten is gepubliceerd in de studentenmonitor 2007. Meer kansen voor koopstarters Utrecht kent meer dan 52% éénpersoonshuishoudens en een relatief jonge bevolking (zie diagram). Dit brengt een grote vraag naar huisvesting voor starters met zich mee. In het ‘Actieprogramma voor de Utrechtse Koopstarters’ (raadsbesluit november 2006) zijn voorstellen gepresenteerd om het voor starters gemakkelijker te maken een koopwoning te vinden. Het aanbod hiervoor is in Utrecht beperkt en de prijzen zijn hoog. De maatregelen richten zich daarom zowel op verruiming van het aanbod als op de financiële bereikbaarheid voor starters. Via het particulier initiatief van de website startmakelaar.nl is het aanbod woningen tot € 200.000 in beeld gebracht Meer woningen beschikbaar voor doelgroep In het Utrechtse woningbouwprogramma 2006-2009 zijn 1.600 koopwoningen (dus gemiddeld 400 per jaar) opgenomen die bereikbaar zijn voor starters, dat wil zeggen woningen met een prijs tot € 181.512. Voor de programmering van starterswoningen vanaf 2010 heeft de Universiteit Utrecht inmiddels berekend dat een verhoging van de productie van goedkope koopwoningen tot 600 per jaar wenselijk is. Ook door verkoop van bestaande huurwoningen kan er meer aanbod beschikbaar komen voor koopstarters. Financiële bereikbaarheid De ‘starterslening’ en financiële constructies als 'Koopgarant' zijn instrumenten om de financiële bereikbaarheid van koopwoningen te vergroten. De Utrechtse starterlening blijkt succesvol voor gemiddeld jaarlijks 100 aanvragers. De corporaties overwegen de toepassing van 'Koopgarant'© waardoor met een (later te verrekenen) korting op de koopprijs woningen financieel bereikbaar worden voor starters. Woningproductie In de bestaande stad komt de realisering van koopappartementen voor starters vooral tot stand door verbouw van panden. Dit betreft voornamelijk particulier initiatief. Een deel van deze woningen valt binnen het aanbod tot € 181.500 Realisering van sociale huurwoningen voor starters in de binnenstad behoort tot de opgave van de woningcorporaties. De vraag is enorm (60% van de 10.000 woningzoekende starters) Bij


schaarse mogelijkheden zal er een afweging plaatsvinden ten opzicht van andere doelgroepen zoals bijvoorbeeld senioren.

Diagram: bevolkingsopbouw in 2022 2.2 Presentatie Mick Eekhout: terreinverkenning vanuit Speerpunt Bouw (zie bijlage 2). Toelichting Speerpunt Bouw • Vanuit de 3TU Speerpunt Bouw, heeft Mick Eekhout een presentatie voorbereid waarbij getoond de potentiële deskundigen onder de 3TU koepel en een aantal suggesties die hij bij de start van een dergelijk project als formateur en als bouwkundig ontwerper heeft. • Prof. dr.Henk Visscher (leerstoel Woningkwaliteit en procesinnovatie) is uitgenodigd vanuit het onderzoeksinstituut OTB en geeft een presentatie; • Prof.Dick van Gameren (leerstoel Woningbouw) geeft eveneens een presentatie over zijn ervaringen met renovatie/nieuwbouw en deed vanuit zijn architectenbureau een studie in Overvecht. • Prof. dr. Peter Boelhouwer (leerstoel Huisvestingsystemen) is betrokken geweest bij de voorbereiding maar is vandaag verhinderd. • prof.dr. Anke van Hal (leerstoel Duurzame woning transformatie) wordt naar verwachting t.z.t. betrokken vanwege de duurzaamheidsaspecten; • emeritus prof.André Thomsen (leerstoel Duurzaam Wonhingbeheer) is op de hoogte gebracht en betrokken bij dit project maar niet in staat op 27 mei aanwezig te zijn; • andere kandidaten vanuit de 3 TU zijn o.m. Jos Lichtenberg en Jouke Post voor de technische invullingen. Zijn nu nog niet betrokken geweest bij de presentaties.


•

Prof.dr. Paul Meurs (leerstoel Renovatie RMIT) is betrokken bij de voorbereiding, heeft materiaal toegeleverd voor de presentatie, maar kan helaas niet aanwezig zijn;

2.3 Presentatie Henk Visscher: woningkwaliteit en procesinnovatie (zie bijlage 3) 2.4 Presentatie Dick van Gameren: woningbouw en renovatie / Overvecht (zie bijlage 4) 2.5 Discussie De behoefte richt zich op een inhoudelijke discussie over Renovatie, zowel met de mensen uit de betrokken wijken, woningcorporaties en overige betrokken partijen. Uitgangspunt is het bestaande te behouden. Is het een optie om de Gordiaanse knoop, de kluwe vast te pakken aan de hand van de techniek van de Renovatie? Wat is er mogelijk op dat gebied? Hoe kan Utrecht met een frisse blik naar de renovatiekant gaan kijken? De aanverwante problematiek (het is niet alleen de techniek van de renovatie) is reeds onderzocht en vastgelegd in studies door hoogleraar Hooijmeijer. Desondanks geeft de gemeente aan dat hun belangrijkste vragen liggen op de techniek van de renovatie. Tevens wil de gemeente weten vanuit het OTB wat er aan de communicatiekant, naar de bewoners gedaan kan worden. Het is een complexe opgave; hoe is de Gordiaanse knoop uit elkaar te halen, of willen we dat eigenlijk niet. Is het probleem de complexiteit? Kan die complexiteit wel uit elkaar worden gehaald. Is het mogelijk hier een ontwikkelingsteam op te zetten? Als we kijken naar de renovatie dan is het verzoek met name duurzaamheidsaspecten mee te nemen, zoals bijvoorbeeld 30% CO2 reductie en 20% minder duurzame energie. Daarnaast is het gebruik van de grondstoffen van belang in het kader van de Life Cycle Analyse. Aldus de renovatie-concepten integraal te benaderen. De invalshoek van Utrecht lijkt op hetgeen is gebeurd in Delft in de wijk Popta-hof / Delft Zuid. Is vergelijkbaar met ‘kanaaleiland’. In Popta-hof wordt nu hard gewerkt om de woningen groter te maken, veranderingen aan te brengen in de materialen, te kijken naar de levensduur. Bij renovatie heb je veel te maken met aannames. Het is gunstiger dan sloop. Je kunt o.a. veel energiebesparende maatregelen doorvoeren. Let wel: er komt veel politiek om de hoek kijken. Welke maatstaven laat de politiek zwaar meewegen? In het algemeen kan geconcludeerd worden dat alle Vogelaarswijken dezelfde problematiek hebben. Utrecht is daar niet uniek in. Groot punt is de imago verandering en die problematiek is erg taai. Deels te kijken naar de techniek van de renovatie, maar tevens moet meegenomen worden de sociaal maatschappelijke problematiek. Waar ligt de nieuwe woonvraag? Meer koop? Van welke prijsklasse? Voor welke groeperingen? Let op; bij renovatie behoudt je dezelfde groepen bewoners. Een politiek bijkomend ‘aspect’ in Utrecht is wel dat de bevolking instemmingsrecht heeft, draagvlakmeeting onder de bevolking. 55% moet voor de aangeboden planvorming zijn anders gaat het niet door. In Overvecht is het streven naar meer duurdere woningen. Je wilt dat mensen positief kiezen voor Overvecht. Daar zou je meer willen slopen om lagere woningen, andere woningen te kunnen bouwen. Let ook op de renovatie van het maaiveld. Rondom de Ankaradreef gaat het niet alleen om renovatie van de flats maar ook om renovatie van de omgeving. Uniek in de gemeente Utrecht is wel de uitgebreide groenvoorziening. Daar zijn de andere gemeentes jaloers op. Benoem dit als een positief punt. Zo zijn er meerdere positieve punten te benomen. Er moet meer levendigheid komen door in de bestaande structuur te gaan werken.


In Utrecht maakt 1/5 deel van de bewoners deel uit van een gezinsleven. Het overgrote deel bestaat aldus uit 1 tot 2 persoonshuishoudens. Er is veel behoefte aan kleine units. Het wordt dan ook een Jonge Stad genoemd “Utrecht is al eeuwenlang jong!”. Dit blijft ook in de toekomst voorlopig aan de orde. Door het grote aanbod wat de 3TU laat zien aan informatie en mogelijkheden is het zaak te komen tot een korte termijn strategie en een lange termijn strategie. Ook wordt geopperd een knelpuntenmonitor te maken. De gemeente begon zijn verhaal met als belangrijk punt dat de herstructurering achterblijft bij de Nieuwbouw in Leidse Rijn. Is een knelpuntenmonitor daar een antwoord op? Gaan we daar eerst specifiek op inzoomen. Waar zit het ‘m in dat de herstructurering achterloopt? In zijn algemeenheid kan de 3TU concluderen dat er is al veel onderzoek is gedaan en toch liggen er vele onopgeloste problemen in de praktijk. Deze werelden zouden samen kunnen komen door case-studies te verrichten. Ook is meer samenwerking nodig tussen het OTB en de afdeling Architectuur, zowel als het gaat om sloop en nieuwbouw als om renovatie. Hamvraag is hoe de werelden van het (afstandelijke) onderzoek en de praktijkvraag te koppelen? De technische en ruimtelijke zaken zou je willen samenbrengen in een soort van catalogus. Is dat een oplossing? Ook voor Utrecht? 3. Vervolgafspraken De gemeente Utrecht is een blik gegeven in de Universitaire wereld met de vele mogelijkheden die daar liggen. Een veelheid van informatie op in eerste instantie een specifieke vraag naar technische mogelijkheden van de renovatie. Afspraak wordt gemaakt dat de woningcorporaties en de gemeente in gezamenlijk overleg aan de hand van dit verslag de veelheid van informatie zullen bespreken, zullen proberen om grip te krijgen op de kern van de problematiek om daarna te komen tot een beslismodel, een afwegingsmodel. Wellicht is een catalogus, een soort handboek voor op de lange termijn een goed punt. Maar op korte termijn heeft de gemeente duidelijk antwoorden nodig om vervolgens met hapklare brokken naar de bevolking te kunnen. 3TU Speerpunt Bouw zal met een verslaglegging komen van deze meeting en de presentaties uitwisselen. Beide partijen zullen de problematiek en aangeboden informatie nog eens goed ‘herkauwen’ en met name de gemeente Utrecht buigt zich over de vraag wat acuut om oplossingen vraagt en wat op de langere termijn geschoven kan worden en maakt een lijst van eisen en wensen die de basis kan zijn voor de gezamenlijke offertes. De volgende bespreking is op maandag 9 juni van 14.30 - 17 u in het kantoor van Stadsontwikkeling, Rachmaninoffplantsoen 61 Utrecht, Vergaderzaal Wonen/EZ 6e etage. Laptop en beamer zijn daar beschikbaar Einde van de verslaglegging 3TU Speerpunt Bouw, drs Paula T.M. van den Bergh, secretaris – 28 mei 2008


Lijst vanuit de gemeente Utrecht: Deelnemers

27 mei / Ronde Tafel Renovatie Flats

Prof.dr.ir.Mick Eekhout,

[email protected] [email protected]

06 53 35 01 66

Prof. ir.Dick. van Gameren

[email protected]

015 - 27 81 273

Mw drs Paula van den Bergh Speerpunt Bouw; Facuteit Bouwkunde Postbus 5043 2600 GA Delft


015 – 2788538 06 - 39251094

Prof.dr.ing. Henk.J.Visscher OTB Delft

[email protected]

015 - 2787634

Nicole Plasschaert senior ontwikkelaar Portaal Vastgoed Ontwikkeling Postbus 375, 3900 AJ Veenendaal (0318) 89 79 00 Bezoekadres: Brennerbaan106, Utrecht (0318) 89 89 89

[email protected]

0318 - 897902 M 06 51 01 33 41

Arie Verbruggen senior projectleider Portaal Vastgoedbeheer

[email protected]

030 -28 26 792.

Edwin Prins Mitros Ontwikkeling Ruud Nijveld Gemeente Utrecht Rob Posthouwer Gemeente Utrecht Douwe Busser Gemeente Utrecht René Bouman Gemeente Utrecht Leon Borlée en Eva de Graaf Afdeling STEM SO Postbus 8406 3503 RK Utrecht


030 - 286 4892

[email protected]

030 - 286 4328

[email protected]

030 - 286 4430

[email protected]

030 - 286 4693 06 107 137 49 030 – 2860247 030 - 2860294



Verslaglegging Ronde Tafelgesprek te Utrecht, bladzijde 1, versie d.d

Recommend Documents