IT’S ALL IN OUR POWER.
Veiligheidsaspecten in de machinebouw •
IDPB LVT 2015 NL
KORTE VOORSTELLING
Bedrijfsvoorstelling • • • •
2 bedrijven – 4 divisies Familiebedrijf +/- 50 werven per dag van 1 tem 60 personen Klanten van KMO tot wereldspelers
• Opgericht in 1984 • Actief in 20 landen, over 4 continenten verspreid • 123 medewerkers • Omzet: € 34 miljoen
• • • • •
Opgericht in 1991 Benelux en Noord-Frankrijk 350 medewerkers Omzet: € 48.3 miljoen VCA** gecertifieerd sinds 2002
• • • • •
Logistieke installaties Conveyorsystemen Automatische magazijnen Integratie robots en AGVs =
•
Nichemarkt: machines voor productie keramische bouwmaterialen
• Industriële elektriciteit
• Beveiliging/brand/inbraak
• Hernieuwbare energie
• Databekabeling
• Robotica
• Supervisie
• AGV’s
• Automatiseringen
VEILIGHEIDSASPECTEN
Waarover gaat het niet ? • Gedetailleerde uitleg van de machinerichtlijn, laagspanningsrichtlijn, emc richtlijn • Techniciteit en inhoud van allerhande normen
Waarover gaat het wel ? • Aandachtspunten voor het correct benaderen van “Veiligheidsaspecten voor het bouwen van (geautomatiseerde) installaties “ • Inhoud – Wat zijn veiligheidsaspecten – Waarom / wie /wat en hoe vastleggen
Wat zijn veiligheidsaspecten ? • Veiligheidsaspecten (NBN EN12100 NL/2013) = concept machineveiligheid = de mogelijkheid van de ontworpen machine • om de bedoelde functies • tijdens de levensduur te vervullen • waarbij het risico afdoende verkleind is
Nieuwe machine / automatisering? Wie
Wat
Waar
Hoe
Waarom vast te leggen op voorhand? • Vroege vraagstelling is altijd interessanter en goedkoper
TOELICHTING VEILIGHEIDSASPECTEN
1. Wie ?
1. Wie ? • Wie zijn de betrokkenen bij een automatiseringsproject ? – – – – •
De opdrachtgever / eindklant De ontwerper De machinebouwer De (eventuele) integrator
Afhankelijk van de benadering kunnen dit 4 verschillende of dezelfde partijen zijn
1.1. De opdrachtgever / eindklant • DOEL – verhogen productierendement – betrouwbaarheid naar kwaliteit – verminderen taken zonder toegevoegde waarde – payback /ROI • Productieverantwoordelijke / operational manager • Maar ook – eindgebruikers op de werkvloer – de onderhoudsverantwoordelijken – de preventieadviseur • die wettelijk advies moet geven • die zijn procedure van de 3 groene lichten wil laten naleven
1.2. De ontwerper • DOEL – Ontwerp gebaseerd op info voorgaande – Welke rendementsverbetering kunnen we bereiken – Theoretisch lastenboek – Een veilige installatie? • Afzonderlijke engineering of machinebouwer of klant • Bij voorkeur multidisciplinair – Mechanisch ontwerp – Elektrisch ontwerp ( bediening / operationeel technisch) – Elektrisch ontwerp ( veiligheidstechnisch) – Maar ook • Ergonomisch • Rekening houdend met logistieke flow
1.3. De machinebouwer • DOEL – Bouwt de machine volgens principe van de ontwerper – Maakt dat de deadlines worden gehaald • De technisch commercieel verantwoordelijke • Maar ook – mensen die de machine effectief moeten maken: rekening houden met hun productiemethodes – Leveranciers van onderdelen / diensten (Intern/ extern) • Is vaak ook de ontwerper – dus staat ook in voor de bepaling van de veiligheidsaspecten – GEVAAR: geen volledig uitgewerkt project voor start constructie
1.4. De (eventuele) integrator • DOEL – Integreert de machine (s) (voltooid of niet ) in een al dan niet bestaande installatie • Kan zowel de klant , een machinebouwer , leverancier als een derde partij zijn • Opgelet: heeft verplichtingen – Evalueren en beperken van risico’s die kunnen ontstaan door samenbouwen – Samenbouw : dus afleveren van CE verklaring van het geheel
1.5 Conclusie • Van bij de aanvang , liefst vooraleer te ontwerpen / te bouwen : – Definiëer duidelijk wie wat doet – Leg dit formeel vast – Betrek van in het begin zoveel mogelijk (op een gestructureerde manier ) alle betrokken partijen • Betrek = • Communiceer • Maak dat er goede afspraken • Win informatie in • Maak dat evt workflows aanwezig zijn • Spreek realistische deadlines af met alle partijen
• Opdrachtgever Opdracht-
• Ontwerper
• Machinebouwer
gever
Integrator
MACHINE
• Integrator Machinebouwer
• MACHINE
Ontwerper
2. Wat?
2. Wat ?
• Wat moet worden geconstrueerd? – Ifv de machinerichtlijn
2.1. Valt mijn opdracht onder de machinerichtlijn? • • • • • • •
Machines Verwisselbare uitrustingsstukken Veiligheidscomponenten Hijs- en hefgereedschappen Kettingen, kabels en banden Verwijderbare mechanische overbrengingssystemen Niet voltooide machines
2.2. Wat is een machine? • Een machine is een samenstel – voorzien van OF bestemd om te worden voorzien van – een aandrijfsysteem (andere dan rechtstreekse menselijke/ dierlijke kracht) – van onderling verbonden • Onderdelen of componenten • Waarvan er ten minste 1 kan bewegen • Samengevoegd voor een bepaalde toepassing • Dus alle machines met een aandrijfsysteem vallen eronder • Maar ook machines zonder, die bestemd zijn om te worden voorzien
2.3 Wat is een machine niet? • Vallen dus bv. NIET onder deze machinerichtlijn – Levering van afzonderlijke machinecomponenten die geen specifieke toepassing hebben – Elektrische kasten • inclusief schakelmaterieel • Veiligheidscomponenten die identieke vervangen (in tegenstelling tot vervangingscomponenten) • Al dan niet met uitvoeren van alleen maar bekabeling – Bepaalde categorieen van motorvoertuigen – Machines voor de niet europese markt – =.
2.4. Welke types? • Voltooide machines (verklaring II1A) – Voldoen aan de eisen uit de machinerichtlijn
2.4. Welke types? • Niet-voltooide machine (verklaring II1B) – Is machine die niet voldoet aan de aanbevelingen uit de machinerichtlijn – Verplichtingen
2.4. Welke types? • Samenstel van machines (ISO11161) – Samengevoegd om een gemeenschappelijke functie te hebben – De aparte eenheden zijn functioneel zodanig verbonden dat werking van de aparte eenheid een invloed heeft op de andere eenheden of het geheel – Hebben een gemeenschappelijk besturingssyteem
2.5. Conclusie • Belangrijk is te weten wat er verwacht wordt, vooraleer tot ontwerp / bouw over te gaan : Machine(s) II1A en /of machine(s) II1B en/of integrator – Zijn we machinebouwer voor ons deel? • En leveren we dat volledig conform – Zijn we machinebouwer voor ons deel? • En worden de veiligheidsvoorzieningen geplaatst door een derde (bv.de klant) – Wordt ons deel geintegreerd in een groter geheel? • En zijn we naast leverancier van ons deel ook integrator?
• Het gaat over (wettelijke) verantwoordelijkheden en op te maken documenten: – Risicoanalyse • en beperkingen bij een niet voltooide machine • en maatregelen van een machine • en maatregelen bij samenbouw – CE verklaringen (niet alleen een doc met handtekening) • Conformiteitsverklaring vlgs MRL 2006/42 • Inbouw verklaring (met vermelding eisen / voldane punten ) vlgs MRL 2006/42 • Conformiteitsverklaring van bv elektrische kasten – Handleidingen
Schematische voorstelling ONTWERPER Handleiding FABRIKANT
Technisch Constructie Dossier
VVO II 1 A
KLANT
Risicoanalyse INTEGRATOR
Lastenboek
• Heel wat verschillende combinaties • DUS : CONTRACTUEEL VASTLEGGEN
IBV II 1 B
2.6 Voorbeeld
2.6 Voorbeeld • Klant vraagt alleen een “elektrische update“ van een machine • De machinebouwer bekijkt de installatie, • Hij schat de elektrische risico’s in en/ of krijgt info • Gebaseerd op de verkregen info stelt hij een elektrische kast voor – Met de correcte bekabeling – De juiste componenten om het vereiste veiligheidsniveau te bereiken • De uitvoering mag worden aangevat
2.6 Voorbeeld • Bij oplevering vraagt de klant een CE verklaring: • Machinebouwer kan enkel een conformiteitsverklaring geven – dat de bekabeling en de kast conform is aan het voorgestelde veiligheidsniveau – dat het geheel voldoet aan delaagspanningsrichtlijn – Eventueel de norm voor bordenbouw (EN 61439) en de elektrische norm voor machines (IEC 6024) werd gevolgd • Waarom? – Mechanische / pneumatische / hydraulische risico‘s werden niet meegenomen in de vraag voor revamping – Geen eindverantwoordelijkheid voor de machinebouwer
3. Wat?
• Wat zijn de beoogde functies? – Van de te bouwen installatie
3.1 Wat zijn de beoogde functies? • Vooraleer een machine te kunnen bouwen, dient worden vastgelegd wat de beoogde functies zijn • In het bijzonder : – Vastleggen van de grenzen • • • •
Technische Taken Gebruikers Omgeving
– Rekeninghoudend met alle fasen in de levensduur
3.2 Vastleggen van de grenzen • Technische grenzen: – Welke producten moeten worden behandeld • Fysische, chemische eigenschappen • Verscheidenheid aan de producten • Huidige en evt toekomstige ? – Hoeveel / hoe snel / met welke reproduceerbaarheid / betrouwbaarheid moet mijn installatie kunnen werken – Wat is het doel van onze machine / installatie bv transport A ->B of ook nog een controle / omdraaien / stapelen? – meestal info door klant / geen probleem
3.3 Vastleggen van de grenzen • Mogelijke taken? – – – – – – – – – – – –
Instellen machine Testen Programmatie Bedrijfsklaar maken Beladen van de machine Uitnemen van stukken van de machine Uitvoeren van een kwaliteitscontrole Opzoeken van fouten en storingen Dagelijkse reinigen en Preventief onderhoud Curatief onderhoud =
3.4 Vastleggen van de grenzen • Gebruikers • Wie kan in aanraking komen met de machine ? – – – – – –
Ongeschoolde operatoren Geschoolde operatoren Bezoekers (professionele en niet professioneel) Onderhoudspersoneel / technici Programmeurs Stagiairs
3.4 Vastleggen van de grenzen • Gebruikers • En zijn zij zich – bewust – deels bewust – volledig onbewust • van de mogelijke gevaren van de opgestelde machine / installatie
3.5 Andere grenzen: Waar ?
3.5 Andere grenzen: Waar ? • Info rond plaatsing machine – Kijken naar bv de uitwendige invloedsfactoren van het gebouw waar de machine terechtkomt ? – Agressieve / corrosieve omgeving – Binnen / buiten – In een ingedeeld gebouw, met bv specifieke eisen tegen brand / explosie ? – Bekabeling aan te passen ? – In de hoogte , op een verdiep / mogelijke toegangen
• Ruimte en tijdsgrenzen – Dagelijks gebruik ? Volcontinu? – Verwachte levensduur
4. Nieuwe machine/ automatisering?
Hoe
4.1 Hoe • Wanneer we weten Wie / wat / waar = grenzen van ons project zijn bepaald = eerste stap in risicoanalyse (ISO EN 12100/ 2013)
4.2. Risicoanalyse volgens EN12100 Start Soms nodig
Identificatie van gevaren
Risico inschatting
Risico evaluatie Risico reductie
NEE
46
JA Risico voldoende verminderd
STOP
Risico beoordeling
Meestal
Risico analyse
Bepaling van degrenzen
4.3 Identificeren van de gevaren • Na initieel ontwerp : nagaan welke gevaren aanwezig kunnen zijn • Bij voorkeur in multidisciplinaire team Geluid Omgeving
Elektrisch
Ergonomie
Thermisch
MACHINE Materialen en stoffen
Mechanisch
Stralingen
Trillingen
4.4 Inschatting en evaluatie van de risico’s • Inschatten van het risico • Maatregelen nemen om het risico op een voldoende manier te reduceren • Steeds de methodiek van ISO 12100 volgen: – Inherent veilige ontwerpmethodes – Beveiliging en aanvullende beschermende maatregelen – Informatie voor het gebruik
4.5 Beoordeling en acties
4.6 Hoe reduceren • Reduceren van gevaren door het gebruik van technische normen – zijn geen wetten – maar indien correct gevolgd zijn deze een bevestiging van conformiteit met de MRL
• Opgelet: hangt STERK af van de mogelijke interactie tussen mens en machine
4.7 Soorten normen Type C: machineveiligheidsnormen die gedetailleerde veiligheidseisen voor een bepaalde machine behandelen
Type B: generieke veiligheidsnormen B1 :veiligheidaspect B2: beveiligingsvoorziening dat voor een breed scala van machines kan worden gebruikt: Type A:fundamentele Veiligheidsnormen (basisbegrippen / ontwerpbeginselen/ algemene aspecten
C
B1 bv 60204
B2 bv 13850
A bv 12100 / 14121-2
4.6 En ISO13849-1 tov ISO12100? • Risico inschatting en betrouwbaarheid van de systemen vinden we ook terug in EN 13849-1 • Relatie vinden we terug in TR 22100-2:2013 • Opgelet : – Deze zijn niet de eerste maatregelen (slechts de 2de stap) – Dus niet onmiddellijk spreken over Performance levels
4.6 Stap 2 • risicoreductie door beveiliging • Invoering van aanvullende beschermende maatregelen? •
= relatie met EN13849 wanneer een link met het controle systeem
4.6 In detail
VOORBEELD
Praktijkvoorbeeld 1
• Installatie bestaande uit – – – – – – –
6 transportbanden magazijn karton robot transportband robot ontstapelaar 3 rollerbanen palet transport
Veilgheidsconcept : indeling in zones ? • 1 zone voor het geheel – Nadeel : volledige installatie valt stil bij betreden van de zone • voor grote en kleine interventies • Voor kwaliteitscontrole • Voor bijvullen karton
• Elke machine is een zone – Nadeel : risico onderling telkens af te schermen – Niet functioneel – Te duur
• Zones afgestemd op functioneel gebruik
Zones afgestemd op functioneel gebruik en risico’s
Praktijkvoorbeeld 2
Indeling in 1 veiligheidzone
Indeling in meerdere veiligheidzones
Besluit : goede voorbereiding = sleutel tot succes Wie
Wat
Waar
Hoe
