Vallen SAMEN HOGE BLOEDDRUK TE LIJF VOORKOMEN. Goed voorbereid op zomerkwalen. Alles over de bevalling. Publieksmagazine Bronovo

Sara Publieksmagazine Bronovo

Goed voorbereid op zomerkwalen Alles over de bevalling

SAMEN HOGE BLOEDDRUK TE LIJF

Vallen VOORKOMEN

Jaargang 12 | nr. 2 | Juli 2014

Hoffelijke zorg

Ouderwetse service

moderne ouderenzorg

Bronovolaan 5, 2597 AX Den Haag, tel.: 070 - 312 41 41, mail: [email protected], www.bronovo.nl Hoffelijke zorg

Colofon

Sara is het magazine voor patiënten, bezoekers en omwonenden van Bronovo. Het verschijnt vier keer per jaar, waarvan twee keer ook huis aan huis. ‘Sara’ verwijst naar de jonkvrouw die de eerste ‘besturend zuster’ was van het ziekenhuis. Sara Katharina de Bronovo (1817-1887) nam in 1865 het initiatief tot een opleidingsinstituut voor diaconessen: verpleegkundigen die hun werk verrichtten vanuit hun christelijk-protestantse overtuiging. Het bevond zich aanvankelijk achter het Lange Voorhout, in de Kazernestraat. De naam van het huidige ziekenhuis is nog altijd ontleend aan Sara’s familienaam.

Bezoekadres Bronovolaan 5, Den Haag Postbus 96900, 2509 JH Den Haag Tel: 070 - 312 41 41 Fax: 070 - 312 44 25

Sara Katharina de Bronovo (1817-1887)

IN DE GEEST VAN

Sara

Internet www.bronovo.nl Redactie Majella de Spaey, hoofdredactie Gerben Stolk, (eind)redactie Karin de Vries, coördinatie Francine van der Wiel, redactie Bianca van Beek, redactie Christine Le Roy, redactie E-mail redactie: [email protected] Fotografie: Frank van der Burg Fotografie Vormgeving: thielenpeters, Amsterdam Druk: Bink Oplage: 5.000 exemplaren Auteursrecht Artikelen uit dit blad mogen worden overgenomen na toestemming van de redactie. Bronvermelding is verplicht. Volgende nummer: Nummer 3 komt uit op 30 september

@Bronovo www.facebook.com/Bronovo www.youtube.com/Bronovo

Kwalitatief goede zorg. Menselijke zorg. Toegankelijke zorg. Dat is wat u verlangt van een ziekenhuis. In Bronovo bent u op de goede plaats. Van harte welkom. Wij verlenen nog altijd zorg in de geest van Sara Katharina de Bronovo, die bijna 150 jaar geleden de aanzet gaf tot de organisatie die nu haar naam draagt. In uw handen heeft u het publieksmagazine van Bronovo. Het blad past bij ons streven patiënten, hun naasten en onze omgeving op de hoogte te houden van nieuwe ontwikkelingen. Bronovo realiseert zich dat open en duidelijke communicatie bijdraagt aan het welbevinden van patiënten en aan beter begrip bij buurtbewoners en onze relaties. Die communicatie werkt twee kanten op. Wij trachten u bijvoorbeeld zo goed mogelijk op de hoogte te brengen over een ziekte en behandeling. Maar graag nodigen we u uit ook van zich te laten horen. Is er iets onduidelijk? Is er misschien iets dat u liever anders had zien lopen? Of bent u tevreden en wilt u dat met ons delen? U kunt het onder meer laten weten via [email protected]. Want goede zorg, dat is een kwestie van samenspel. Niet alleen tussen zorgverleners, maar ook tussen professionals en degene om wie het allemaal begonnen is: u.

Joop Hendriks en Renée Barge, Raad van Bestuur Bronovo

SARA DE BRONOVO • 3

TIJD VOOR EEN

ijsje

Een ijsje is niet alleen lekker, het kan ook nuttig zijn. Voor ziekenhuispatiënten bijvoorbeeld. Het is wetenschappelijk bewezen dat een ijsje na een operatie helpt tegen misselijkheid. Het vermindert de irritatie van de keel en neemt vieze smaak in de mond weg. Daarom heeft Bronovo een drie maanden durende proef met waterijsjes gehouden - raketten om precies te zijn. Iedere patiënt die een klinische operatie had ondergaan, ontving er een. Wie een ruggenprik had gekregen of plaatselijk was verdoofd, kon ook een ijsje krijgen. Deze patiënten zijn al een tijd nuchter geweest en vinden een lekkere smaak in de mond dus prettig. Binnenkort worden de resultaten van de proef besproken binnen Bronovo.

28

6 • SARA DE BRONOVO

inhoudsopgave Mensen

10 Vallen voorkomen 24 Ryanne op Hypertensiepoli 34 Vechten voor Art en Dax 44 De Baobab van Bronovo

10

Medisch

22 Informatieavonden bevalling 28 Verklaard: leesbril 30 Hockey World Cup 42 Weetjes over de huid 46 Non-Invasieve Prenatale Test Lifestyle

09 Dag van de Beroerte 18 Waakzaam voor zomerkwalen

24

En verder

14 Ruimer aanbod nieuwe restaurant 39 Vragen over buitenlands ziekenhuis 40 Stichting Vrienden van Bronovo 49 Registratiezuilen en patiëntenpassen Algemeen

51 Service & Informatie 57 Alle medisch specialisten

30 44 SARA DE BRONOVO • 7

Maxime Kummeling

uroloog

Aangenaam Ongeveer een miljoen 40-plussers in ons land kampt met een overactieve blaas en incontinentie. Slechts een klein deel stapt naar de huisarts en, als het nodig is, een uroloog. Maxime Kummeling: “Wij willen graag dit taboe doorbreken. Besef dat er therapieën zijn om het probleem te verhelpen of te verminderen.” Wie last heeft van een overactieve blaas en incontinentie, kent Kummeling misschien al. Sinds 2012 was zij chef de clinique urologie in Bronovo, maar nu is ze als uroloog toegetreden tot de stafmaatschap van het ziekenhuis. Kummeling richt zich ook op neuro-urologie. De meest voorkomende patiëntengroep hierbij zijn mensen met MS, een aandoening die vaak leidt tot blaasproblemen. Deze zomer begint Kummeling aan promotieonderzoek dat moet bijdragen aan behandelingen die nog beter op patiënten zijn afgestemd. Zij zegt: “Sinds kort is in ons land het gebruik van een nieuw medicijn tegen blaasproblemen toegestaan: Betmiga. Ik ga onderzoeken of het bij vrouwen effect heeft op drukveranderingen in de plasbuis.” Kummeling is ook betrokken bij het Bekkenbodemcentrum van Bronovo.


KORT NIEUWS Informatieavond overgang Veel vrouwen hebben te maken met klachten rond de menopauze. Wilt u weten welke hormonale veranderingen zich afspelen tijdens de overgang? En wat ‘typische’ overgangsklachten zijn en wat er tegen kan worden gedaan? Bezoek dan de informatieavond op donderdag 11 september.

Dag: donderdag 11 september Tijd: 19.00 - 21.30 uur Plaats: Auditorium Bronovo, 4e etage Toegang: gratis Aanmelden: via Bureau Patiëntenvoorlichting in de ontvangsthal of tel. 070 - 312 43 43 (op werkdagen van 10.00 - 15.00 uur) of e-mail [email protected].

spataders en vaten KEURMERKEN

Patiënten met spataders óf met aandoeningen in de slagaders van benen, bekken, buik, hals of de grote lichaamsslagader kunnen in Bronovo rekenen op goede zorg. De Hart&Vaatgroep kende het ziekenhuis onlangs zowel het Spataderkeurmerk als het Vaatkeurmerk toe. Dit is een patiëntenvereniging van en voor mensen met een vaatziekte.

Risicotest beroerte Ongeveer 200 mensen hebben op woensdag 13 mei in Bronovo laten meten of zij risico lopen op een beroerte. Het ziekenhuis deed voor de tiende keer mee aan de Dag van de Beroerte. Jaarlijks worden in ons land 41.000 personen getroffen door een beroerte. Als het meezit, is het de tijdelijke vorm, een TIA. De gevolgen van CVA zijn ernstiger. Daarbij is een bloedvat in de hersenen geknapt (hersenbloeding) of verstopt geraakt (herseninfarct). Dat heeft een negatieve invloed op de toevoer van zuurstof naar de hersenen. Een CVA is in Nederland de derde doodsoorzaak en de grootste aanstichter van invaliditeit. De internationale patiëntenorganisatie SAFE heeft het initiatief genomen om CVA terug te dringen met een jaarlijkse dag.

In Bronovo werden belangstellenden gezien door een CVA-verpleegkundige van het ziekenhuis of leden van de Nederlandse CVA-vereniging. Tijdens de risicotest werd hun bloeddruk gemeten en - na een vingerprik - het glucosegehalte vastgesteld. Een aantal bezoekers is vanwege een te hoge bloeddruk of te hoog glucosegehalte geadviseerd naar de huisarts te gaan. Wie zijn risico op een beroerte wil verkleinen, moet gezond eten, niet roken en voldoende bewegen. Laat uw huisarts ook jaarlijks uw bloeddruk, cholesterol, bloedsuiker en hart controleren. Tijdens de dag in Bronovo werden de bezoekers voorgelicht over de factoren die het risico op een beroerte verhogen. Zij hoorden hoe een beroerte is te voorkomen en te herkennen.

Voordelen vernieuwd bronovo.nl Zoeken en vinden is nu nóg gemakkelijker op bronovo.nl. Wilt u bijvoorbeeld meer weten over de vernieuwde liesbreukpolikliniek van Bronovo? Tik in de zoekmachine op de homepage rechtsboven ‘lies’ in. Vanzelf vormt zich het woord ‘liesbreukpolikliniek’ waarnaar u kunt doorklikken.

Heeft u een medische vraag, maar bent u onderweg? Met uw smartphone vindt u net zo makkelijk informatie over aandoeningen en over wat Bronovo voor u kan doen als met de traditionele computer, laptop of iPad. Bronovo.nl is toegesneden op de verschillende communicatiemiddelen. Als u op het scherm van uw smartphone een telefoonnummer ziet dat u wilt bellen, tikt u dit aan en wordt er vanzelf verbinding gemaakt.



& Rollator weer in de schuur Themapoli vallen fractuurpreventie

Een paar maanden geleden was Gerard Twigt nog aan huis gekluisterd, maar nu denkt de 87-jarige alweer aan fietsen. Een bezoek aan de multidisciplinaire ‘valpoli’ van het Bronovo Behandeladviescentrum Ouderengeneeskunde (BBO) maakte het verschil.


Tot voor kort haalde hij het einde van zijn tuin niet zonder een paar keer te vallen. Gerard Twigt bleef daarom maar liever binnen. Hij had door zijn ernstig verminderde gezichtsvermogen al afscheid moeten nemen van zijn auto, dus: “Dan zit je daar. Je kunt de krant lezen, een beetje televisie kijken. Maar het is allemaal even armoedig.” Zeker voor meneer Twigt, want hij is een echte buitenman: zijn leven lang werkte hij in het duingebied bij Den Haag en Wassenaar, als toezichthouder van het Waterleidingbedrijf. Altijd in beweging, op inspectie en soms op jacht naar schadelijk wild. Overeind Sinds april durft hij weer alleen de tuin in, die er keurig onderhouden bij ligt. Hij loopt met een stok, maar blijft overeind. En dat dankzij een simpele verwijzing naar de Themapolikliniek vallen & fractuurpreventie in het Bronovo Behandeladviescentrum Ouderengeneeskunde (BBO), gevestigd op het terrein van Bronovo. Daar kwam hij onder behandeling van internist Gerard Jan Blauw, die tevens hoogleraar interne geneeskunde is aan het Leids Universitair Medisch Centrum. Meneer Twigt kwam bij het Behandeladviescentrum met een combinatie van klachten. Hij had een heup- en een oogoperatie ondergaan en slikte pillen tegen hoge bloeddruk. Bovendien hinderde een pijnlijke teen hem bij het lopen. Na de oogoperatie merkte hij dat zijn behandelde oog geen verbetering vertoonde. Aanvankelijk dacht hij dat dat na een chirurgische ingreep normaal was. Maar in de periode die volgde, verbeterde zijn zicht niet en begon hij steeds instabieler te worden: “Hoe vaak ik niet ben gevallen en weer opgekrabbeld!” Op jacht Intussen is zijn situatie aanzienlijk verbeterd. Niet alleen loopt hij de tuin weer in, soms gaat hij zelfs mee op jacht met zijn 12 • SARA DE BRONOVO

neef, op de uitgestrekte terreinen van de historische landgoederen rond Wassenaar. Meneer Twigt vertelt hoe het er bij de ‘valpoli’ aan toe gaat. “Wat me meteen opviel: ze luisteren echt naar je, heel rustig. Bij de balie al: ‘Meneer Twigt? Mooi, we verwachten u. Wilt u een kopje koffie?’ Net een restaurant, maar dan zonder andere klanten.” Bij de verpleegkundig specialist werden de klachten van meneer Twigt uitvoerig in kaart gebracht. In elk geval ging het gesprek verder dan enige bedrijfs- of dienstkeuring die hij ooit had mee-

VALRISICO TERUGGEBRACHT MET AANGEPASTE MEDICATIE gemaakt. “Ze nam niet alleen mijn bloeddruk en gewicht op, nee, je kunt het niet bedenken of ze deed het. En ze stelde vragen: wat heeft u gedaan, hoe voelt u zich? Je hele levensloop wordt doorgenomen.” Diabetes Bij dokter Blauw ging het gesprek verder. De rust waarmee dat ging, beviel meneer Twigt goed, het feit dat op zijn vragen een duidelijk antwoord volgde, nog beter. “Blauw gaat met je in gesprek. Zo hoort dat toch?” Internist Blauw ontdekte tijdens zijn onderzoek dat bij staan en lopen de bloeddruk veel te laag was: een factor die kan leiden tot duizeligheid en daarmee het risico op een val verhoogt. Hij nam contact op met de huisarts van meneer Twigt om hem op de hoogte te stellen van zijn diagnose. Daarna werd de behandeling aangepast: meneer Twigt slikt nu veel minder

middelen die de bloeddruk verlagen, de diabetes wordt behandeld en hij krijgt fysiotherapie. Ook verzorgt een pedicure om de twee weken zijn voeten in verband met zijn diabetes. Het verschil is enorm. Meneer Twigt: “Ik had pillen tegen hoge bloeddruk waar ik de hele dag van liep te zweven. Nu heb ik andere, dat scheelt een end. De rollator staat in de schuur, en ik loop nog met een stok, maar ik kán zonder. Ik heb het vertrouwen dat ik over een week of een maand de fiets weer kan pakken.”

In samenhang Vallen is de grote angst van veel ouderen. En niet voor niets: een onderzoek uit 2012 meldt dat het aantal valincidenten bij 65-plussers jaarlijks ongeveer 700.000 bedraagt. Vaak leidt een val tot beperkingen en invaliditeit, niet zelden tot een voortijdig overlijden. Genoeg reden dus om de oorzaken met alle mogelijke middelen te bestrijden. En dat zijn er bij ouderen vaak meerdere, aldus Gerard Jan Blauw, internist-ouderengeneeskunde van de Themapolikliniek vallen & fractuurpreventie. Hij somt op: “De spiermassa wordt bij ouderen minder. Vaak neemt het gezichtsvermogen ook af. Verder is er vaak sprake van polyneuropathie, waardoor het gevoel in de voeten is verminderd. Of er is een algehele vermindering van de hersenfunctie door bijvoorbeeld dementie. Al die factoren zijn belangrijk voor een goede balans.” Regelmatig schakelt hij de neuroloog van de ‘valpoli’ in wanneer er verdenking is op neurologische aandoeningen zoals de ziekte van Parkinson. Ook wordt soms de expertise van een cardioloog of een keelneus- en oorarts ingeroepen. Blauw: “Wat wij doen is de klachten in samenhang analyseren. We geven praktische adviezen en zorgen er met gerichte fysiotherapie voor dat de patiënt zo goed en lang mogelijk op eigen kracht kan blijven bewegen. Vooral de medicatie bekijken we zorgvuldig. Als iemand wankel is als gevolg van slecht zicht, kunnen middelen tegen hoge bloeddruk het risico op duizeligheid en vallen vergroten. In overleg met de patiënt wegen we dan af of we de bloeddruk wat hoger kunnen laten om de stabiliteit te verbeteren.”

BETERE STABILITEIT DANKZIJ BREDE MEDISCHE BLIK Bent u ouder en heeft u last van duizeligheid en een wankel evenwicht? Vraag uw huisarts om een verwijzing naar de Themapolikliniek vallen & fractuurpreventie van het Bronovo Behandeladviescentrum Ouderengeneeskunde.


RUIMER AANBOD nieuwe restaurant

Patiënten en andere bezoekers

merken dat Bronovo weer een stap heeft gezet in de vernieuwing van de ontvangstruimtes. Ze kunnen nu nog lekkerder en sfeervoller eten.


“Er is met vele wensen rekening gehouden. De zithoogte van de stoelen is bijvoorbeeld iets hoger, wat oudere bezoekers prettig vinden. Ook is de toegankelijkheid voor rolstoelen verder verbeterd.” Dat zegt facilitair manager Frans van Riel over het nieuwe restaurant. Hij is nauw betrokken bij de verbouwing. Ambulante patiënten en bezoekers kunnen nu, samen met het personeel, in het restaurant genieten van de lichte en ruime opzet en het doorkijkje naar de tuin. Ze hebben ook de mogelijkheid op het terras te zitten. Het aanbod van de horeca in het nieuwe restaurant is uitgebreider dan dat van de oude koffieshop.

Van Riel: “Iedereen kan een volwaardige, gezonde maaltijd gebruiken. Ook vegetarisch. Er wordt biologisch fruit aangeboden en het streven is het biologische assortiment stapsgewijs uit te breiden.”

LICHT, RUIM EN DOORKIJKJE NAAR DE TUIN

Het winkeltje is in het restaurantgedeelte geïntegreerd en heeft een wat compacter assortiment gekregen. Kinderen kunnen terecht in een speciaal hoekje, waar zij de mogelijkheid hebben te tekenen of te kleuren en hun kunstwerken mogen tentoonstellen. De officiële opening van de ontvangsthal staat voor september op de rol.


Met de ziel van toen

voor het hart van nu

Hoffelijke zorg

Natuurlijk is de zomer een heerlijk seizoen, maarrrrr... u kunt wél te maken krijgen met minder fijne kwesties en kwalen die bij zon, vakantie en (verre) reizen horen. Op deze pagina’s een zomerse bloemlezing.

Smeerboel

U weet het natuurlijk al lang, maar doet u het ook? Goed insmeren met zonnebrandmiddel zodra u naar buiten gaat op een zonnige dag? U voorkomt er mogelijk huidkanker en zeker vroegtijdige huidveroudering mee. Vooral mensen met een lichte huid moeten oppassen, en voor baby’s geldt: beschermingsfactor 50, zelfs onder de kleertjes. Ook degenen die gemakkelijk en relatief probleemloos bruin worden doen er goed aan zich om het uur goed in te smeren; een te dunne laag levert minder bescherming. SPF (Sun Protection Factor) per huidtype: • Huidtype I: zeer lichte huid. Mensen met dit huidtype worden maar weinig of helemaal niet bruin en verbranden zeer snel. Aanbevolen SPF 25-30.

* Doorhalen wat niet van toepassing is 18 • SARA DE BRONOVO

• H uidtype II: lichte huid. Iemand met dit huidtype zal snel verbranden en maar langzaam bruinen. Aanbevolen SPF 15-25. • Huidtype III: licht getinte huid. Deze mensen verbranden niet zo snel en worden gemakkelijk bruin. Aanbevolen SPF 10-15. • H uidtype IV: getinte huid. Iemand met dit huidtype bruint snel en verbrandt vrijwel nooit. Aanbevolen SPF 5-10. • Huidtypes V en VI: donkere tot zeer donkere huid. Deze mensen verbranden niet. Toch is smeren met een lage beschermingsfactor aan te bevelen, vooral tegen uitdroging van de huid.

! E O J S T A H

Lekker hoor, die warme, droge dagen. Behalve als u hooikoorts hebt. Dan bent u overgevoelig voor het stuifmeel (pollen) van grassen, planten en bomen die in bloei staan en raakt uw afweermechanisme ontregeld. Bij die allergische reactie komt histamine vrij, het stofje waardoor bijvoorbeeld de slijmvliezen van ogen, neus- en keelholte geïrriteerd raken: tranen, jeuken, niezen! Gelukkig vinden de meeste hooikoortspatiënten baat bij antihistamine-medicijnen, waarvan sommige gewoon bij de drogist verkrijgbaar zijn. Tegenwoordig wordt ‘s zomers bij het weerbericht vermeld of de weersomstandigheden ongunstig zijn voor hooikoortspatiënten.

Hatsjoe! (2) Het is natuurlijk niet elke dag feest. Of warm. Soms is het zelf ineens veel koeler. Door die scherpe temperatuurwisselingen ligt een verkoudheid, zeker als uw weerstand niet optimaal is, al gauw op de loer. Kantoren met airconditioning zijn berucht als het gaat om de zogeheten zomerverkoudheid. Een dun vestje of jasje kan wat bescherming bieden: binnen aan, buiten uit.

Stekelige types

Het huis uit, de natuur in, leuk! Maar ja, in die prachtige natuur stikt het van de beesten en beestjes, en de ontmoeting is niet altijd even plezierig. Muggen, kwallen, wespen, zee-egels, slangen, schorpioenen; u kunt ze maar beter vermijden. Muggen kunnen op verschillende manieren worden verdreven: citronella-kaarsen, anti-muggencrème en een klamboe (voor de nacht), of, ouderwets,

Vliegtuigbenen

We hebben het er graag voor over: uren achtereen in het vliegtuig om die ene, exotische vakantiebestemming te bereiken. Dat heeft een nadeel: van het lange stilzitten, met de voeten naar beneden, stagneert de bloedcirculatie en zwellen de voeten, enkels en, uiteindelijk, benen. Dat kan indrukwekkende vormen aannemen en zelfs gevaarlijk worden. Vooral mensen met trombose moeten oppassen en voorzorgsmaatregelen nemen. Door heel strakke, elastische kousen aan te trekken en aan te houden tot enige uren na de vliegreis, zijn vliegtuigbenen te voorkomen. Ook is het belangrijk tijdens de vliegreis toch even te proberen te bewegen, in het gangpad op en neer te lopen of in het gangpad naast uw stoel drie maal tien keer op uw tenen te gaan staan om de kuitspieren het bloed naar boven te laten pompen.

een opengesneden uitje op uw nachtkastje. Steken van wespen en kwallen zijn goed te behandelen met verdunde azijn, maar bij de drogist zijn ook middelen verkrijgbaar. Ontstaat na een steek of beet een heftige zwelling, met koorts en/of ademhalingsproblemen, dan is het zaak zo snel mogelijk een arts op te zoeken. Zwelling door een steek in de keelstreek kan worden vertraagd door op een waterijsje te zuigen.


HOUD HET KOUD!

Wat is er bij mooi weer leuker dan buiten eten, picknicken en barbecueën? We nemen het dan niet zo nauw met de koeling van etenswaren. Maar in de zomer is dat extra belangrijk, want de salmonellabacterie gedijt bij warmte. Vandaar dat voedselvergiftiging in de zomer vaker voorkomt dan in de winter. Zorg in elk geval dat voedsel zo veel mogelijk in de schaduw staat, bewaar rauwe eieren in de koelkast, zorg dat voedsel goed is verwarmd en ontdooi diepvriesproducten in de koelkast.

Donkere glazen

Een zonnebril is modeaccessoire nummer één in de zomer. Met een belangrijk voordeel: een goede zonnebril beschermt uw ogen tegen staar, maculadegeneratie (oogaandoening die het gezichtsvermogen negatief beïnvloedt), beschadiging van het hoornvlies (lasogen of sneeuwblindheid), huidkanker aan de oogleden en gezwellen aan de ogen. Koop dus een bril die een goede bescherming tegen UVA- en UVB-stralen biedt. En… ook kinderogen hebben bescherming nodig!

Uitzuigers NATJE &DROOGJE

Een drankje op een zonnig terras, heerlijk! Maar op warme dagen in de zomer doet u er goed aan de hele dag te drinken. Het liefst gewoon water, maar fruitsap kan ook, of bijvoorbeeld een kopje bouillon - daarmee vult u het uitgezwete zout weer aan. Uitdroging is te voorkomen door verspreid over de dag ongeveer 1,7 liter vocht te drinken en als het erg warm is nog meer. Oudere mensen en baby’s zijn extra kwetsbaar, maar iedereen kan door een vochttekort last krijgen van hoofdpijn, misselijkheid, een zwaar, zwak en suf gevoel, lage bloeddruk en zelfs hartritmestoornissen. Is de uitdroging ernstig, dan kunt u bij de apotheek een paar zakjes ORS (Oral Rehydration Solution) kopen. Opgelost in (schoon!) water verbeteren die vochtopname en -behoud.


In heel Europa zijn teken in opmars. De beestjes houden zich vooral op in grassen en bosschages, maar hechten zich ook graag aan lekker warme mensenhuid om bloed te tanken. Als de teek goed wordt verwijderd, met pincet of een speciale tekentang (lees de instructie!), is er geen probleem. Heeft de teek gebeten, dan kan hij u besmetten met de Borrelia-bacterie, die de ziekte van Lyme veroorzaakt. De symptomen daarvan variëren van griepachtige verschijnselen tot schade aan het centrale zenuwstelsel, hartproblemen en erger. Draag daarom sokken als u gaat wandelen door bossen en weiden en controleer elkaar op de aanwezigheid van teken. Ontstaat na een tekenbeet een rode ring rond de beet, maar dan een afspraak met een arts.

PRIKKEN

Maakt u een verre reis, naar een tropische bestemming? Controleer dan op www.ggdreisvaccinaties.nl welke vaccinaties verplicht zijn, en welke aanbevolen. Soms is het nodig ruim voor vertrek de vaccinaties te halen. Twee vaccinaties tegen Hepatitis A (besmettelijke geelzucht), met een half jaar ertussen, bieden bijvoorbeeld levenslang bescherming tegen deze ziekte die in vrijwel alle (sub)tropische landen voorkomt. U vindt alle vaccinatie-instellingen van Nederland op: http://www.wereldreisgids.nl/reisinformatie/gezond-op-reis/ adressen-vaccinatie-instellingen/.

DIP of depressie?

Dat er zoiets als een winterdepressie bestaat, is bekend. Maar een zomerdepressie? Voor sommigen is de overgang van een drukke baan naar la dolce vita te groot. Zij raken, vaak in de eerste week van hun vakantie, in een flinke dip. Meestal verdwijnt die vanzelf en kan, na enige dagen van zwartgalligheid en soms ook griepachtige verschijnselen, het vakantieplezier beginnen. Bij anderen duurt de zomerdepressie langer. Mooi weer, vrije tijd, vakantieplannen en buitenlandse reizen roepen bij sommigen juist gevoelens op van lusteloosheid, leegte en pessimisme. De druk om het ‘leuk en gezellig’ te hebben is te groot. Soms waait ook dat over, voor ernstiger gevallen valt een afspraak met een therapeut te overwegen.

KOORTSKRIEBEL

In herfst en winter, als uw weerstand wat verminderd is, begint het vaak. Gekriebel, irritatie: een koortslip. Ook overmatige blootstelling aan de zon kan herpes stimuleren. Als u de bekende symptomen voelt opkomen, kunt u het euvel nog tegenhouden door meteen zalf tegen koortsblaasjes op de tintelende plek te smeren.

IK WIL NAAR HUIIIIIIIS!!!

Onvoorstelbaar voor degenen die er geen last van hebben: heimwee. Sommige mensen krijgen in den vreemde last van een allesoverheersend verlangen naar huis, de vertrouwde omgeving, de eigen spulletjes. Het is voornamelijk een psychische kwestie, maar bij een enkeling uit het zich ook in hoofdpijn en misselijkheid. Veel is er niet tegen te doen: afleiden, zorgen dat er de favoriete knuffels mee zijn, een ‘anti-heimweepil’ (een neptablet) geven. Voor kinderen werkt dat misschien. U kunt hen ook langzaam laten wennen aan vakantie door de duur van hun afwezigheid langzaam op te bouwen; een weekendje, dan eens een midweekje, een hele week, twee... Of gewoon thuis blijven natuurlijk. Want vakantie is geen heilig moeten.


Informatieavonden voor aanstaande moeders en hun partner

ALLES OVER DE BEVALLING Wat staat mij precies te wachten wanneer ik binnenkort beval in Bronovo? Maandelijks laten circa vijftig aanstaande moeders - én hun partner - zich hierover bijpraten tijdens een informatieavond in het ziekenhuis. Wie op korte termijn een kindje krijgt in Bronovo, zit boordevol vragen. Een verloskundige, gynaecoloog en verpleegkundige nemen tijdens de informatieavond zoveel mogelijk onduidelijkheid weg. Voorbeelden? De verloskundige vertelt haarfijn welke zorghandelingen worden verricht rondom de geboorte. En de gynaecoloog gaat bijvoorbeeld in op de keizersnede en pijnstilling tijdens de bevalling, want de gynaecoloog is degene die in actie komt wanneer een vrouw een zogeheten medische indicatie heeft. Denk onder meer aan hoge bloeddruk of zwangerschapssuiker. Mutsjes “Via de verpleegkundigen komen de bezoekers erachter hoe praktische zaken verlopen”, zegt Pauline Nieuwenhuizen-Berkovits, verpleegkundige van de verloskamer. “Zij horen bijvoorbeeld dat het belangrijk is een Maxi-Cosi en twee of drie mutsjes voor hun kindje bij zich te hebben wanneer ze naar het ziekenhuis komen. Vaak ook vragen vrouwen of hun partner wie aanwezig mogen zijn tijdens de bevalling. Het antwoord: dat bepaalt de vrouw.” Verloskamer en kraamafdeling Menigeen wil graag van tevoren weten hoe de verloskamer en kraamafdeling eruitzien. Daarom worden de bezoekers tijdens de bijeenkomst digitaal rondgeleid met een presentatie. Pauline: “Dat doen we, omdat het onmogelijk is met honderd personen naar de verloskamer en kraamafdeling te gaan. Maar wie deze ruimten vooraf in het echt wil zien, kan ons natuurlijk altijd benaderen voor een individueel bezoek.” 22 • SARA DE BRONOVO

Noteer in de agenda Kindje op komst? U kunt een informatiebijeenkomst bijwonen op: - maandag 4 augustus - maandag 1 september - maandag 6 oktober (Engelstalig) Een bijeenkomst duurt van 19.00 tot 21.00 uur. U bent vanaf 18.45 uur welkom in het Auditorium op de vierde etage. Vooraf schrijft u zich in via [email protected]. Twee van de twaalf bijeenkomsten per jaar zijn in het Engels. Dat is nuttig voor expats. Veel ervaring Vraagje: hoeveel vrouwen bevallen jaarlijks in Bronovo? Antwoord: 2200 tot 2300. Het ziekenhuis heeft dus veel verloskundige en gynaecologische ervaring. Helen Borghart (links) en Pauline Nieuwenhuizen-Berkovits zijn verpleegkundige op de verloskamer. Zij verzorgen mede de informatiebijeenkomsten over bevallen.

‘Goed beslagen ten ijs’ Zonder te weten dat zij vier dagen later al zou bevallen, bezocht Mijke in mei een voorlichtingsavond in Bronovo. “Je kunt maar beter goed beslagen ten ijs komen”, zegt de kersverse moeder van jongetje Diede. Neem een muntje mee voor een ziekenhuiskluisje. Ga Bronovo via de hoofdingang naar binnen nu wordt gewerkt aan een nieuwe gebouw voor de Spoedeisende Hulp. Het waren ook dergelijke tips die Mijke en haar partner Franck goed voorbereidden op de bevalling van hun kindje in het ziekenhuis. Wederhelft Mijke: “Ik vond de voorlichting vooral nuttig, omdat we vanuit drie disciplines werden bijgepraat. Je hebt niet alleen de verloskundige en gynaecoloog die de zaken medisch-inhoudelijk belichten, maar ook de verpleegkundige invalshoek. Ik had bovendien het geluk dat de verpleegkundige die tijdens de bijeenkomst voorlichting gaf, Pauline Nieuwenhuizen, ook

de verpleegkundige was die uiteindelijk assisteerde bij de geboorte van Diede.” Mijke vervolgt: “Ik wist vooraf niet hoe ik zou reageren op het moment suprême: ontspannen of misschien wel geprikkeld of afwezig. Het is dus belangrijk dat je rondom en tijdens de bevalling van zoveel mogelijk zaken op de hoogte bent. En voor het geval je in het ziekenhuis vanwege bijvoorbeeld spanning inderdaad niet meer goed bij de les bent, is het extra fijn als je wederhelft wél precies van alles weet.” Het was de bedoeling dat Mijke op 6 juni via de natuurlijke weg zou bevallen in Bronovo. Toen een dag na de voorlichtingsbijeenkomst op 12 mei een belemmerend bloedvat werd gezien, besloot een van de gynaecologen haar in het ziekenhuis te laten blijven voor een geplande keizersnede. Drie dagen later beviel ze. “Alles is prima verlopen”, zegt Mijke. “Niet in de laatste plaats dankzij het geduld en advies van de gespecialiseerde obstetrieverpleegkundigen van de kraamafdeling.” SARA DE BRONOVO • 23

Behandelingen De Hypertensiepoli is onderdeel van de cardiovasculaire zorg in Bronovo. Aandoeningen die in dit kader worden behandeld, en die kunnen ontstaan door een hoge bloeddruk, zijn onder andere: • hartfalen: slechte pompfunctie van het hart • aderverkalking (atherosclerose) • pijn op de borst (angina pectoris) • hartinfarct: afsluiting van de kransslagader • hersenbloeding (CVA) • herseninfarct (CVA): afsluiting van hersenslagader • TIA (‘transient ischaemic attack’): tijdelijke doorbloedingsstoornis van de hersenen • etalagebenen (claudicatie intermittens): door vernauwing van de bloedvaten in de benen • hartritmestoornissen zoals atriumfibrilleren: boezemfibrilleren, onregelmatige hartslag • nierfalen • trombose van een bloedvat in het oog: tijdelijke stoornis gezichtsvermogen 24 • SARA DE BRONOVO

Ryanne Harpenslager en haar zoontje Bram. Verpleegkundig specialist Anna van Ittersum helpt Ryanne haar hoge bloeddruk tegen te gaan.

PATIËNT PROFESSIONAL

Zorgverlener én patiënt beslissen op Hypertensiepoli

SAMEN HOGE BLOEDDRUK TE LIJF Hoge bloeddruk is een kwaal waarvan iemand vaak lang geen klach-

ten ondervindt, maar de gevolgen

ernstig kunnen zijn: een hartaanval

of hersenbloeding. Des te belangrijker dat zorgprofessional en patiënt sámen naar oplossingen zoeken.


‘ ALS JE GEEN LAST HEBT, DENK JE NIET AAN HET RISICO OP EEN HARTAANVAL OF HERSENINFARCT’ Nog nahijgend van het harde fietsen komt Ryanne Harpenslager (35) de spreekkamer van Anna van Ittersum binnen. Anna is verpleegkundig specialist op de Hypertensiepoli van Bronovo (officieel: Hypertensie-, vaatrisico en contrastpoli). Ryanne, interieurarchitecte, komt langs voor een controle. Zonder het zelf te weten, liep zij jarenlang rond met een hoge bloeddruk. Tot ze tien jaar geleden voor de grap de bloeddrukmeter van haar moeder eens op zichzelf uitprobeerde. Ze bleek een extreem hoge bloeddruk te hebben.

“Nooit iets van gemerkt. Misschien omdat ik van mezelf al druk ben”, zegt ze. Ryanne heeft geen klassieke hypertensie-risico’s: ze sport, ze is nog jong en eerder dun dan dik. De aanleg voor hoge bloeddruk is in haar DNA aanwezig - net als bij negentig procent van de hypertensiepatiënten. Anna: “Hoe gaat het nu met je, is die nieuwe dosis goed?” Ryanne: “Ik slik minder en weet dat de bloeddruk laag is; overdag gelijkmatig, 110 over 70, ’s avonds iets oplopend naar 120 over 85.”

Anna: “Niet slecht. Zijn je bloeddrukken nu weer zoals voor je zwangerschap?” Ryanne: “Ja, zo laag als nu is-ie eigenlijk nog niet geweest. Echt laag.” Anna: “Ben je duizelig?” Ryanne: “Nou... ja. Ik voel me soms gewoon niet helemaal zeker.” Dosering Anna tikt in het dossier van Ryanne: last van duizeligheid. Gemiddelde bloeddruk 115 over 75. Ze praten verder over de dosering en het effect van een vergeten dosis. Soms heeft Ryanne het gevoel dat haar hartslag versneld is, waar dan bij controle geen sprake van blijkt te zijn. Met Anna bespreekt ze of de dosering van haar medicijnen moet worden aangepast. Veel patiënten, legt Anna uit, slikken een combinatie van middelen. Elk medicijn kan daardoor laag worden gedoseerd, zodat met zo min mogelijk bijwerkingen het beste resultaat wordt bereikt. “Dat houdt wel in dat iemand soms vier verschillende pilletjes moet slikken, wat als vervelend ervaren kan worden.” Ryanne heeft lang gezocht naar de juiste balans voor ze uitkwam op de Hypertensiepoli. Patiënten voor wie passende medicatie lastig is te vinden, worden er afwisselend door een internist en een verpleegkundig specialist gezien. Omdat zij zelf geen klachten ervaart, zou Ryanne eigenlijk het liefst helemaal niets slikken. De komst van haar kinderen Eefje en Bram bracht daar verandering in. “Toen ik nog geen moeder was, dacht ik: waarom zou ik? Als je geen last hebt, denk je er niet aan dat je hier met een hartaanval of herseninfarct binnengereden kan worden. Nu ik verantwoordelijk ben voor die twee zie ik het nut wel in.” Ongemerkt Hypertensie is een “sluipmoordenaar”, vertelt Anna. Door hoge bloeddruk raken bloedvaten ongemerkt stijf, waardoor iemand plotseling een hart- of hersen-


infarct kan krijgen. Juist omdat er vaak geen echte klachten zijn en een deel van de behandeling van hypertensie een kwestie is van aanpassing in de levensstijl - stoppen met roken, minder eten, meer bewegen - is het belangrijk dat zorgprofessional en patiënt samen beslissingen nemen. Met de leefstijl van Ryanne zit het wel goed, maar samen het medicatiebeleid bepalen vindt ze prettig. Ryanne: “Ik heb in het verleden veel zelf aangerommeld met doseringen; even hier een halve van, en iets anders afbouwen. Gewoon met gezond verstand. Maar Anna weet er zo veel meer van. Samen stippel je de juiste weg uit.” Anna: “Zij ervaart de bijwerkingen, ik niet, dus samen beslissen is logisch. Het verhoogt ook de therapietrouw, het is beter dan gewoon maar aannemen wat de specialist zegt.” Ryanne grinnikt: “Zo zit ik ook niet in elkaar.” Lage drempel De bloeddruk van Ryanne is onder controle. In principe kan ze nu worden terugverwezen naar haar huisarts voor verdere controle en begeleiding. Haar combinatie van medicijnen mag ze blijven slikken, mocht ze weer zwanger worden. “Niet dat ik meteen plannen heb, hoor”, lacht ze. “Maar dan krijgen we tenminste niet weer dat hele circus van zoeken naar de juiste cocktail.” Zij informeert bij Anna nog even naar de juiste dosering vitamine D. Er bestaat namelijk een verband tussen hoge bloeddruk en een tekort aan vitamine D. Anna zoekt op wat Ryanne mag slikken nu ze haar jongste nog borstvoeding geeft. Ryanne: “Voor zoiets kan ik ook altijd bellen of mailen.” Anna: “Voordeel van de Hypertensiepoli is dat de mogelijke kloof tussen medisch specialist en patiënt wordt overbrugd. Ik ben makkelijker te benaderen.”

Het verschil maken Internist en nefroloog (‘nierspecialist’) Yvo Sijpkens vormt samen met Anna van Ittersum en vaatspecialist Edith Beishuizen het multidisciplinaire team van de Hypertensiepoli.

Des te belangrijker is het dus om patiënten al vroeg te zien. Vroegtijdige diagnostiek en therapie kunnen ook chronische, onomkeerbare nier-schade voorkomen.

Hij zegt: “Wij plaatsen het probleem in een breder kader. Wat als de patiënt bijvoorbeeld ook een te hoog cholesterol heeft? Zowel hypertensie als cholesterol is een risicofactor voor hart- en vaatziekten. Met een scan kunnen we eenvoudig het kalkgehalte in de kransslagaders van het hart in beeld brengen en daarop actie ondernemen als het nodig is. Het is meermalen voorgekomen dat mensen die puur voor hun hoge bloeddruk bij ons kwamen, meteen zijn doorgestuurd naar de cardioloog en vervolgens een stent (een klein buisje dat een bloedvat open houdt - red.) kregen. Dat is preventie, daarmee kunnen wij het verschil maken.”

Bloeddrukwaarden naar beneden krijgen is mooi, zegt Sijpkens, maar hij vindt de coachende rol van het team minstens zo belangrijk. “Patiënteducatie is essentieel. Het kan leiden tot self-management van de patiënt. Wij leveren het gereedschap, de patiënt bepaalt de agenda. Waar wil hij op inzetten? Voeding, zout, bewegen? Als hij een bloeddrukmeter aanschaft, krijgt hij direct inzicht in het effect van leefstijlmaatregelen. Dat geeft duurzame resultaten. Misschien hoef je dan niet je leven lang medicijnen te slikken. Zeker voor jongeren is dat belangrijk.”


Wie de veertig gepasseerd is, ziet ze in de vriendenkring opduiken: leesbrillen. Eerst vormen die aanleiding voor plagerijtjes, maar binnen een paar jaar zijn de leesbrildragers in de meerderheid. Hoe komt dat?

De oorzaak is, net als bij rimpelvorming van de huid, het afnemen van de elasticiteit van lichaamsweefsel, in dit geval de ooglens. In veruit de meeste gevallen is de ooglens bij geboorte zeer flexibel, waardoor jonge kinderen letters en voorwerpen haarscherp zien, ook als die vlak voor hun neus worden gehouden. Bij het ouder worden neemt het vermogen tot scherp stellen, of accommoderen, van de lens af. Te korte armen Twee factoren werken hierbij op elkaar 28 • SARA DE BRONOVO

in: enerzijds de ogen die na de puberteit niet verder groeien, terwijl anderzijds de ooglens wél doorgroeit. De ooglens wordt harder en door de toenemende hoeveelheid cellen in de lens vermindert de elasticiteit. Meestal kondigt deze afname zich aan doordat u een boek of krant steeds wat verder weg moet houden om de tekst nog goed te kunnen lezen. Daarom wordt ook wel over ‘te korte armen’ geklaagd. Bij slecht licht of vermoeidheid verergeren de problemen, wat tot hoofdpijn, pijnlijke ogen en concentratieverlies kan leiden.

Natuurlijk proces Het slechte nieuws is, dat leeftijdsverziendheid niet te voorkomen is. De afname van elasticiteit is een natuurlijk proces en treedt onafhankelijk van andere oogaandoeningen op. Ook bijzienden of mensen met astigmatisme zijn dus de klos. Het goede nieuws is, dat er steeds meer oplossingen zijn. Met een (halve) leesbril, die tegenwoordig voor een grijpstuiver bij elke drogist verkrijgbaar is. Degenen die ook myopisch, bijziend, of meervoudig verziend zijn, kunnen kiezen voor een

MEDISCH VRAAGJE

bi- of multifocale bril. Dat scheelt voortdurend open afzetten of rondsjouwen met een tas vol brillen van verschillende sterkte. Voor lensdragers zijn er bijvoorbeeld dubbelzichtlenzen.

MOGELIJKHEDEN IN BRONOVO Oogheelkundige behandeling In Bronovo kunt u terecht voor staaroperaties, waarbij de ooglens wordt vervan-

gen voor een kunststoflens. Daarbij zijn vaak meteen alle refractieafwijkingen (dat zijn de afwijkingen waarvoor u een bril moet dragen) opgelost. Dankzij de nauwe banden met het Leids Universitair Medisch Centrum kunt u zich in Bronovo ook melden voor deelspecialismen. Voorbeelden zijn kinderoogheelkunde, de behandeling van glaucoom (verhoogde oogboldruk) en hoornvlies- en netvliesafwijkingen, waaronder maculadegeneratie. Binnenkort is het ook mogelijk bij staaroperaties multifocale kunststoflenzen te plaatsen.

Bepaalde afwijkingen aan het netvlies en nastaar (vertroebeld zicht dat na een staaroperatie kan optreden) kunnen met laser worden behandeld, maar voor leeftijdsverziendheid is laseren - helaas niet geschikt.

Heeft u ook een vraag voor deze rubriek? Geef het door via [email protected].


ALERT BIJ TOPEVENEMENT Ook zo genoten van de Hockey World Cup in Den Haag? Achter de schermen speelde Bronovo in juni een partijtje mee, want sporters lopen natuurlijk altijd een klein risico tussen de lijnen bijvoorbeeld een gebroken jukbeen, gebroken middenhandsbeentje of gescheurde hamstring op te lopen. Dergelijke zwaarder geblesseerde spelers konden rekenen op vier chirurgen van Bronovo, onder wie een plastisch


chirurg. Zij kregen ter plekke medische hulp in de medical room van het Kyocera Stadion en vernamen er of verder (radiologisch) onderzoek en behandeling in het ziekenhuis zelf nodig waren. Het Bronovo-artsenteam werkte tijdens het toernooi samen met toernooi-tandartsen, de teamartsen van de hockeyploegen en de lokale EHBO-posten.


De verzorging van vroeger

met de vooruitzichten van vandaag

Hoffelijke zorg

‘MIJN ENIGE TAAK VAN DAT MOMENT: DIE KINDEREN BINNENHOUDEN’


&

Spannende weken op de Amalia-afdeling

Vechten voor

Art Dax

Hun stoere namen hadden ze al voor ze ter wereld kwamen: Art en Dax. In de aanloop naar hun veel te vroege geboorte beleefde moeder Rafke Ruijters (35) in Bronovo de spannendste periode van haar leven.

Het begon met een leuk toeval: net als haar beste vriendin bleek Rafke begin 2012 zwanger te zijn van een tweeling. Bij de eerste controles leek alles in orde te zijn, al merkte Rafke wel dat haar behandelend gynaecoloog, Kim Boers, toch bezorgd was. Rafke: “Zij zei dat ik waarschijnlijk eerder met verlof zou moeten gaan. Waarom, dat kwam nog niet zo bij mij binnen. Ik dacht dat ik gewoon tot het einde zou doorwerken. Dat had ik bij mijn eerste, Melle, ook gedaan.”

Broodnuchter type Rafke, consultant in de energiesector en een broodnuchter type, dook niet in de boeken over tweelingen en meerlingzwangerschappen, noch zocht ze op internet naar informatie. “Een vriendinnetje stuurde wel eens wat. Ik dacht: eerst die zwangerschap maar eens uitdragen.” Maar na 21 weken braken de vliezen, totaal onverwacht. “Ik dacht niet ‘dit is mis’, maar wel ‘dit is niet goed’. Zelfs toen de artsen in de verloskamer van Bronovo vertelden dat het écht geen goed teken was en mijn man begon te huilen,

besefte ik het nog niet.” De boodschap dat baby’s pas vanaf 24 weken levensvatbaar zijn en dat de meeste vrouwen in haar omstandigheden binnen 24 uur bevallen, drong pas de volgende ochtend tot haar door. Dubbelgevouwen baby De echo maakte pijnlijk duidelijk wat het betekent als de ‘helft’ van een tweeling geen vruchtwater meer heeft. “Dax kon lekker zwemmen, Art lag helemaal dubbelgevouwen. Ik dacht eerst - en daar voelde ik me later zó schuldig over SARA DE BRONOVO • 35

als Dax dan maar gered kan worden. Maar als ik meteen was bevallen, waren ze allebei verloren geweest, hoorde ik. Dus ik moest hen koste wat kost binnen houden. Terugkijkend denk ik dat die tijd in Bronovo de spannendste periode van mijn leven is geweest.” In de eerste week werd elke dag een echo gemaakt. Achteraf hoorde Rafke dat haar behandelend team twijfelde of dat wel verstandig was: elke dag de stress of beide hartjes nog zouden kloppen, of Art zich goed hield. “Nu begrijp ik dat. Maar toen móest ik zien dat ik mijn enige taak van dat moment, die kinderen binnenhouden, goed vervulde. Ik wilde die echo’s dus per se. De afdelingsarts kwam me gelukkig tegemoet: ‘Ik zorg dat jij elke dag die echo krijgt’. Dat ze mijn mening meenamen in het beleid was heel fijn, zó belangrijk op dat moment.” Tussen hoop en vrees Ook heel belangrijk: Stijn, Rafkes echtgenoot, kon in de nieuwe privékamer op de 36 • SARA DE BRONOVO

Amalia-afdeling 24 uur per dag bij haar zijn. Zo konden zij samen met de situatie leren omgaan, bijgestaan door een psycholoog van Bronovo. Want waar Rafke zich aan de hoop vastklampte, was Stijn in de greep van de angst. Rafke: “Dankzij de psycholoog konden we onze gevoelens op een goede manier uitspreken en hebben we alle mogelijke scenario’s kort doorgenomen. Misschien hebben we maar vier gesprekken gehad, toch heeft zij mij dingen gezegd waar ik het hele traject iets aan heb gehad. Niet aan de lange termijn denken bijvoorbeeld, bij de dag blijven.” Een kleine drie weken na haar opname ging Rafke naar het Leids Universitair Medisch Centrum (LUMC), waar Art en Dax 28 weken en vijf dagen na de bevruchting ter wereld kwamen. Art woog met 1150 gram iets meer dan een pak suiker, Dax was twee ons zwaarder. Beiden kregen te maken met ernstige complicaties, maar na diverse opnames en operaties zijn ze nu alweer een jaar

thuis. Rafke: “Het gaat wonderbaarlijk goed, zeker als ik terugdenk aan de beelden op die echo’s.”

WAARDEVOLLE ADVIEZEN PSYCHOLOOG Trotse moeder Rafke is trots. Daarom maakte ze bijna een jaar na haar opname in Bronovo nog een afspraak met gynaecoloog Kim Boers. Om haar jongens te laten zien, de arts te bedanken en nog iets uit te zoeken. “Ik heb natuurlijk zelf een verhaal in mijn hoofd, maar hoe spannend wás het nou? Nou, echt heel erg dus, vertelde Kim me. Wat me wel scherp is bijgebleven, is dat iedereen in Bronovo meeleefde.”

Altijd in een ziekenhuis • De kans op een spontane tweelingzwangerschap is ongeveer 1%. • 30% daarvan is eeneiig, 70% twee-eiig. • Vaak is het verstandig dat de moeder al na 28 weken zwangerschap haar werk en andere activiteiten beperkt. • De gemiddelde zwangerschapsduur van een tweeling is 37 weken (tegen 40 voor eenlingzwangerschap). • Vroeggeboorte, onder andere door gebroken vliezen, is een van de belangrijkste risico’s bij tweelingzwangerschappen. • Andere complicaties zijn groeivertraging van een of beide foetussen (8% weegt bij de geboorte minder dan 1500 gram), hoge bloeddruk bij de moeder in de tweede helft van de zwangerschap en bloedarmoede. • Een tweeling wordt in ons land altijd geboren in een ziekenhuis.

Steeds meer mogelijk Kim Boers is perinatoloog: een gynaecoloog die is gespecialiseerd in de begeleiding van zwangere vrouwen, vooral bij gecompliceerde zwangerschappen. De Bronovo-arts: “Bij Rafke was sprake van een dichoriale zwangerschap. Dat betekent dat beide kinderen hun eigen vruchtzak hebben, wat gunstig is.” Zij legt uit: “Monochoriale tweelingzwangerschappen, waarbij de kinderen een vruchtzak delen, vereisen veel intensievere monitoring. Het ene kind kan dan als ‘donor’ voor het andere kind gaan fungeren, waardoor het ene te weinig en het andere te veel bloed krijgt, het zogeheten transfuseur-transfusé-syndroom. Soms betekent dat het einde van

een van de twee. Als satellietkliniek van het LUMC proberen we de voorstadia op te sporen. Als het nodig is, volgt een verwijzing.”

samenwerking met het LUMC. In Bronovo zijn twee neonatologen werkzaam, ofwel artsen die zijn gespecialiseerd in de zorg voor vroeggeboren zuigelingen.

Rond twintig weken wordt een uitgebreide echo van de tweeling gemaakt en de lengte van de baarmoedermond gemeten. Is die bij een tweelingzwangerschap minder dan 3,8 centimeter, dan wordt sinds kort een pessarium (een soort buigzaam schoteltje) aangebracht. “Uit wetenschappelijk onderzoek is gebleken dat dit het risico van vroeggeboorte sterk reduceert”, aldus Boers.

Voor gecompliceerde zwangerschappen heeft Kim Boers in 2002, in samenwerking met het LUMC en het Diaconessenhuis Leiden, een ‘thuisproject’ ontwikkeld. “Bij sommige zwangerschappen is dagelijks een hartfilmpje nodig. Vroeger werd je dan vier weken opgenomen in het ziekenhuis, nu komt er een gespecialiseerde verpleegkundige thuis langs met een mobiele echo. Daar zijn mensen blij mee, zeker als ze al kinderen hebben.”

In Bronovo zelf worden de mogelijkheden om premature tweelingen op te vangen steeds ruimer dankzij intensieve


Ieder tweede weekend van de maand is er op zaterdag en zondag open huis tussen 14.00 en 16.00 uur. We heten u hier graag welkom, het adres is Badhuisweg 165-167.

De dementiezorg die u zoekt kijk op www.marthaflora.nl

Uw persoonlijk welbevinden, daar draait het om Uw familie hoort erbij Liefdevolle medewerkers Uw gezondheid, onze zorg Aantrekkelijk wonen

Martha Flora Den Haag, Badhuisweg 165-167, 2597 JN Den Haag Wilt u telefonisch contact met Martha Flora, bel dan 020-8201189

GOEIE VRAAG

Waarom vragen over buitenlands ziekenhuis? Waarom wordt me bij een opname in Bronovo gevraagd of ik onlangs ook heb verbleven in een buitenlands ziekenhuis?

Bronovo wil graag dat patiënten kunnen worden behandeld met de meest geschikte antibiotica. Dat is niet mogelijk als iemand is besmet met BRMO. Deze Bijzonder Resistente Micro-Organismen zijn ongevoelig voor de gebruikelijke antibiotica. Het gevolg: de antibiotica werken niet en eventueel verergert de infectie en treden andere complicaties op.

overvloedig antibiotica wordt gebruikt. Micro-organismen raken daardoor op een gegeven moment ongevoelig voor antibiotica. Wie als patiënt is opgenomen in een buitenlands ziekenhuis, heeft een flinke kans daar BRMO te hebben opgelopen.

Besmette hand Hoe krijgt iemand BRMO? Door ermee te worden besmet. BRMO worden overgebracht door contact met bijvoorbeeld besmette mensen of voorwerpen. Iemand schudt bijvoorbeeld een besmette hand, brengt daarna een drinkbeker naar zijn mond en de BRMO gaan via het slijmvlies het lichaam binnen.

Minder weerstand Vaak weet iemand niet dat hij BRMO bij zich draagt. Hij ontwikkelt geen infectie en heeft er geen last van. Tegelijkertijd kan deze persoon wel anderen besmetten. Die kans is groter in een ziekenhuis. Daar liggen patiënten die vaak een verminderde weerstand hebben. Als zij BRMO krijgen, lopen ze een groter risico een ernstige infectie te ontwikkelen die moeilijk is te bestrijden met antibiotica.

Ongevoelig BRMO komen in het buitenland veel meer voor dan in Nederland. De reden is dat in veel buitenlandse ziekenhuizen

Geen contact En dát is dus de reden dat iedere patiënt bij opname in Bronovo wordt gevraagd of hij recent is opgenomen in een bui-

tenland ziekenhuis. Luidt het antwoord ‘ja’, dan worden bij de patiënt ‘kweken’ uit het rectum en bijvoorbeeld keel of neus afgenomen. Met behulp daarvan wordt in het laboratorium bekeken of de patiënt BRMO bij zich draagt. Totdat de uitslag bekend is, worden maatregelen getroffen om te voorkomen dat andere patiënten worden besmet. De besmette patiënt wordt dan bijvoorbeeld verpleegd in een ruimte waar geen contact met andere patiënten mogelijk is. Soms trekken verpleegkundigen bijvoorbeeld een schort of handschoenen aan om te voorkomen dat ze andere patiënten of zichzelf besmetten.

Heeft u ook een vraag voor deze rubriek? Geef het door via [email protected].


Stichting Vrienden van Bronovo

KERS OP DE TAART

Klein gebaar, groot verschil

Sommige chronisch zieke patiënten kunnen sinds kort vanuit huis via een beeldverbinding overleg voeren met hun arts. Dat scheelt heel wat ritjes naar het ziekenhuis. Het project VideoConsult draait proef en is mogelijk dankzij giften aan Bronovo. “Klein gebaar, groot verschil. Dat is ons motto”, zegt fondsenwerver Marjolein de Boo. “Ongeveer 150 particulieren zijn al Vriend van Bronovo. Ook bedrijven en vermogensfondsen steunen projecten. Wij zeggen altijd: zij zorgen voor de kers op de taart. Daarmee bedoelen we dat onze Vrienden verbeteringen mogelijk maken die het ziekenhuis niet kan financieren uit de gebruikelijke middelen. Het gaat niet alleen om nog betere zorg, maar ook om meer aangename en meer comfortabele zorg. Denk bijvoorbeeld aan mooie, patiëntvriendelijke inrichting van een wachtruimte of afdeling.” Website kinderen Stel, iemand wordt ontslagen uit het ziekenhuis en is tevreden over zijn behandeling. Steeds meer (ex-)patiënten of hun naasten willen dan iets terugdoen voor Bronovo, vertelt Marjolein. “Daar zijn we natuurlijk blij mee. We raden op zo’n moment aan om Vriend van Bronovo te worden en een donatie te doen. Wij hebben concrete, innovatieve projecten, zodat precies te zien is

aan welke verbetering een donatie bijdraagt. Zo zijn er op dit moment plannen om informatiemateriaal voor kinderen te ontwikkelen, zoals bijvoorbeeld een kinderwebsite. Door qua taal en vormgeving aan te sluiten bij de belevingswereld van jongens en meisjes, zouden we patiëntjes graag beter willen voorbereiden op hun verblijf in het ziekenhuis.”

BIJDRAGEN AAN BETERE EN AANGENAME ZORG Onderzoek Marjolein vervolgt: “Met donaties kunnen ook bijvoorbeeld artsen of andere zorgprofessionals onderzoek verrichten dat leidt tot betere zorg. Daarvoor is het Researchfonds Bronovo in het leven geroepen.”

Sportieve sponsoring Een berg beklimmen, een dagenlange fietstocht ondernemen of een andere indrukwekkende sportieve prestatie leveren. Steeds meer Nederlanders laten zich hiervoor sponsoren en doneren het opgehaalde bedrag vervolgens aan een goed doel. De Stichting Vrienden van Bronovo attendeert initiatiefnemers en deelnemers graag op mooie en veelbelovende projecten in het ziekenhuis.


Marjolein de Boo

Contact Vrienden van Bronovo Bronovolaan 5 2597 AX Den Haag www.vriendenvanbronovo.nl Vragen over de stichting en projecten waaraan u een bijdrage kunt leveren? Zoek contact met Marjolein de Boo: (070) 310 58 75 en [email protected]. Op de website ziet u ook wat Bronovo dankzij donaties al heeft bereikt en nog wil bereiken. Rekeningnummer: NL42FVLB0699811872 ten name van Stichting Vrienden van Bronovo.

‘NET WAT MEER PERSOONLIJKE AANDACHT’

Het is fijn dat ik weer thuis ben, maar hoe moet het nu verder? Die vraag bekruipt menigeen die een hartinfarct of -operatie achter de rug heeft. Mede dankzij de Stichting Vrienden van Bronovo kunnen (ex-)patiënten aan hun herstel en conditie werken in het ziekenhuis.

Voorzitter Paul de Ranitz tot Doornick

‘PARTICULIER INITIATIEF BELANGRIJK’ “Het is een van de bijdragen waarop ik met veel plezier terugkijk”, zegt voorzitter Paul de Ranitz tot Doornick van de stichting. “We zijn er trots op dat sinds een paar jaar Capri-Bronovo Hartrevalidatie is gevestigd in een vleugel van het gebouw Hubertusduin op het Bronovo-terrein.” Eigen ziekenhuis Paul is voorzitter sinds 2006. Daarvoor diende hij het welzijn en de gezondheidszorg als bestuurder van de Johanniter Orde, het Emma Kinderziekenhuis en Pro Senectute. “Toen ik werd benaderd voor het voorzitterschap van de Stichting Vrienden van Bronovo, heb ik ‘ja’ gezegd omdat Bronovo een goed en sympathiek ziekenhuis is. In een kleinschalige omgeving krijgen patiënten vaak net wat

meer persoonlijke aandacht dan elders. Bovendien is het belangrijk dat inwoners van Den Haag-Benoordenhout en Wassenaar hun eigen ziekenhuis hebben.” Helpen De Stichting kan volgens Paul nét die jus geven die nodig is in de zorg. Hij zegt: “Natuurlijk, Nederland kent een uitstekende gezondheidszorg. Maar als gevolg van de oplopende zorgkosten zijn alle extra’s voor patiënten verdwenen in de afgelopen jaren. Onze donateurs helpen Bronovo tóch zaken te realiseren.” Hechte band Bronovo is in de negentiende eeuw opgericht door een particulier: Sara Katharina de Bronovo. Paul: “In onze tijd zie je ook weer dat dat de gezondheids-

zorg impulsen krijgt via particuliere initiatieven. Ik weet het: vanwege de steeds kortere ziekenhuisverblijven bouwt menige patiënt tegenwoordig niet meer zo’n hechte band op met de organisatie waar hij is geholpen. Maar wij creëren graag tóch die band door te wijzen op de aantrekkelijke projectplannen die wij hebben klaarliggen om verbeteringen te realiseren voor patiënten in Bronovo.”

Fiscaal aftrekbaar Uw steun aan de Vrienden van Bronovo maakt extra zorg voor patiënten en door medewerkers in Bronovo mogelijk. Wist u overigens dat uw gift onder bepaalde voorwaarden fiscaal aftrekbaar is?


Bescherming De huid beschermt ons lichaam tegen beschadiging, uitdroging, onderkoeling, oververhitting, bacteriën, schimmels en virussen.

De huid:

MÉÉR DAN VERPAKKINGSMATERIAAL 15 tot 20 kilo Typische kruiswoordpuzzelvraag: wat is het zwaarste orgaan (vier letters)? Antwoord: huid. De huid van een volwassene weegt, inclusief onderhuids vetweefsel, al gauw vijftien tot twintig kilo. Het totale oppervlak bedraagt ongeveer twee vierkante meter.

De zon: vriend en vijand

Miljoenen zenuwen In de huid bevindt zich een kleine twee kilometer aan bloedvaatjes. Verder zijn er miljoenen zenuwen en zenuwuiteinden. We danken er onze ervaring van temperatuur aan, onze tastzin en een sensatie als pijn. Wie geen gevoel in zijn huid heeft en dus geen pijn voelt, zoals leprapatiënten, kan gemakkelijk ernstige beschadigingen of verbrandingen oplopen.


We hebben zon nodig, maar met mate. Elk jaar krijgen ongeveer 25.000 Nederlanders huidkanker. Meestal is de diagnose basaalcelcarcinoom, dat ontstaat in de kiemcellen van de opperhuid. De zon is doorgaans de boosdoener. Een basaalcelcarcinoom is een huidkleurige of rozerode, vaak glanzende verdikking (soms met kleine bloedvaatjes) die langzaam groeit en zich ontwikkelt tot een wondje dat maar niet wil genezen. Gelukkig is basaalcelcarcinoom in het algemeen goed te behandelen én kan het niet uitzaaien. Dat geldt niet voor het plaveiselcelcarcinoom, eveneens veroorzaakt voor chronische blootstelling aan de zon, of het nog bedreigender melanoom. Dat vormt zich vanuit moedervlekken of uit een willekeurige pigmentcel op de huid. Een melanoom zaait relatief snel uit en kan daardoor levensbedreigend zijn.

ORGAAN CENTRAAL

Behandeling in Bronovo I

Crème Dermatoloog Bart Boom waarschuwt zonaanbidders. “Veel mensen denken: ‘Als ik maar zonnebrandcrème smeer, komt het wel goed’. Dat is niet zo. Ook met zonnebrandcrème op moet je niet lang in de zon blijven. Wanneer je ondanks het gebruik van zonnebrandcrème erg bruin wordt, geeft dat aan dat de huid schade heeft opgelopen. Kale mannen kunnen beter een pet opzetten, om vooral de schedel te beschermen. Te veel onder de zonnebank is ook slecht, zeker als je al op jonge leeftijd begint. Je huidleeftijd gaat dan op je kalenderleeftijd vooruitlopen, met als gevolg dat jongere mensen tegenwoordig ook huidkanker krijgen.”

Dermatoloog Bart Boom: “Vroegtijdige diagnostiek van huidkanker is essentieel, zeker bij plaveiselcelcarcinomen en melanomen. In Bronovo doen wij bij verdenking op een basaalcel- of plaveiselselcarcinoom een biopsie van de huid. Daarna volgt eventueel behandeling. In negentig procent van de gevallen is dat een chirurgische verwijdering. Zo valt goed te controleren of het gezwel volledig is verwijderd. Soms, bijvoorbeeld bij zeer oude patiënten of een grote, moeilijke plek, wordt bestraald. Afhankelijk van de groeiwijze van het gezwel kunnen we ook verwijderen met vloeibare stikstof of een chemotherapeutische zalf die de cellen doodt. Bij een verdachte moedervlek kiezen we meestal voor directe verwijdering, zonder een biopsie te doen.”

Rimpels en littekens Anders dan de opperhuid vernieuwt de lederhuid (dermis; de laag onder de opperhuid) zich niet voortdurend. Beschadigingen blijven daardoor zichtbaar als litteken. Bovendien vermindert in de loop der jaren de elasticiteit van de lederhuid, wat tot rimpelvorming leidt.

Vernieuwd

Behandeling in Bronovo II

Reptielen en amfibieën hebben niet het alleenrecht op eens in de zoveel tijd een nieuw huidje. Ook onze huid (de opperhuid of epidermis) vernieuwt zich elke plusminus vier weken. Zogeheten hoorncellen verlaten als huidschilfers het lichaam, meestal onzichtbaar, soms zichtbaar als roos, schilfers of vervelling door zonverbranding.

Dermatoloog Bart Boom behandelt veel mensen met actinische keratosen: verhoornde, ruwe en schilferende plekjes op de huid, ontstaan als gevolg van zonnestraling. Vaak op de kale of kalende hoofdhuid, in het gelaat of op de onderarmen. Rossige types zijn er extra gevoelig voor. Boom: “Actinische keratosen kunnen een voorstadium zijn van het plaveiselcelcarcinoom. Daarom is het beter deze regelmatig te verwijderen.”


BOEK OVER KOORTSDROMEN MEXICAANSE-GRIEPPATIËNT

DE BAOBAB VAN BRONOVO

In 2009 werd beeldend kunstenaar Rob van Doeselaar ziek. Heel erg ziek; Mexicaanse griep. In zijn onlangs verschenen boek schrijft hij over de wilde avonturen die hij tijdens zijn opname in Bronovo beleefde - in zijn koortsdromen.

‘OOK ALS IK WARTAAL UITSLOEG BLEEF IEDEREEN RESPECTVOL’

Daar lag hij dan. Nooit ziek geweest, en nu ineens hulpeloos en hallucinerend in een ziekenhuisbed, met allerlei slangen en draadjes die uit zijn lijf leken te groeien. De Haagse beeldend kunstenaar Rob van Doeselaar was in 2009 een van de relatief weinige slachtoffers van de Mexicaanse griep, ofwel het H1N1-virus. Niet in Afrika of India, waar hij jaren doorbracht, maar gewoon thuis, in Nederland. Een paar maanden voordat zijn Hollandse verkoudheid omsloeg in een ernstige griep en zich ontwikkelde tot een levensbedreigende longontsteking, was hij in Mali nog druk bezig geweest met zijn schilderijenserie over de West-Afrikaanse baobab. Dat is de boom die, zo luidt de mythe, god vlak na de schepping in woede uit de grond rukte en er omgekeerd weer in plantte, zodat het lijkt alsof de wortels in de lucht steken. Zo kwam Rob op de titel van zijn boek De Baobab van Bronovo, waarin hij zijn ‘avonturen’ beschrijft tijdens de weken tussen roes en realiteit. Willem-Alexander Zo vliegt Rob in zijn morfinedromen met een deltavliegtuigje over landschappen, is hij te gast op een chique bijeenkomst in een historisch pand of is hij op onverklaarbare wijze verzeild geraakt


in een boerenschuur met bewegende lemen muren. Ook drinkt hij een borrel in een glazen kantoor met dokters, verpleegkundigen én (toen nog) prins Willem-Alexander en prinses Máxima. “Tja, kennelijk heeft het zich heel stevig in mijn onderbewuste vastgezet dat Bronovo een relatie heeft met het Koninklijk Huis. Bovendien heb ik Willem-Alexander ontmoet op een receptie in Ghana. Dat beeld heeft zich kennelijk ook genesteld.” Goed puffen! Andere herinneringen die hij in het boek beschrijft zijn realistisch. Op een dag bijvoorbeeld wordt hij door een arts en een verpleegkundige in een zittende positie gebracht: ze willen dat hij het verzamelde slijm uit zijn longen ophoest. ‘Probeer slijm op te hoesten!’ Ik weet niet waar ik beginnen zal. Hoe moet ik diep inademen? Ik ben even helemaal kwijt hoe ik kan ademen. Het is extra gecompliceerd met die voedingsslang in mijn keel. ‘Puffen, goed puffen!’ Ik hoor het binnenin borrelen. Zouden dat mijn longen zijn? En krijg nou wat, ik voel een prikkel om te hoesten.

‘HOE HOEST IK SLIJM UIT MIJN LONGEN? WAAR ZIJN IN VREDESNAAM MIJN LONGEN?’ ‘Ja hoest maar. Hoest vanuit de longen. Het slijm moet eruit!’ Ik wil wel, maar hoe hoest ik slijm uit mijn longen? Waar zijn in vredesnaam mijn longen? “Zo hulpeloos was ik. Ik had het gevoel dat ik het écht niet kon. Maar omdat het belangrijk was voor de genezing, bleven de artsen en verpleegkundigen aandringen. Destijds vond ik dat best streng, nu begrijp ik waarom.” Zuurstofopname verbeteren Bij aankomst in Bronovo werd hij onmiddellijk geïsoleerd van de andere patiënten. Drie weken verbleef hij op de Intensive Care, waar hij tien dagen in coma werd gehouden. Om de zuurstofopname van de aangetaste longen te verbeteren, besloten de artsen hem soms op de buik te draaien. “Een hele operatie, met al die draden en slangetjes. Het kan makkelijk misgaan, daarom is het geen standaard-

procedure. De artsen hier hebben er, na overleg met het Leids Universitair Medisch Centrum, toch voor gekozen. Ik heb wel het idee dat Bronovo mij door dit soort beslissingen heeft gered.” Van dat draaien heeft hij zelf geen weet meer, wél van de manier waarop artsen en verpleegkundigen zijn omgegaan met hem - “Ook als ik wartaal uitsloeg bleef iedereen respectvol” - en vooral met zijn dierbaren. “Mijn vrouw kon altijd bellen met vragen over mijn genezingsproces, ze heeft nooit het idee gehad dat het te veel was. Dat mijn naasten goed zijn opgevangen, vind ik minstens zo belangrijk.”

Bestellen Het boek De Baobab van Bronovo van Rob van Doeselaar is te bestellen via www.freemusketeers.nl of www.bol.com.


Downsyndroom NIPT: hoge betrouwbaarheid en veilig

Nieuwe prenatale test


m Veel zwangere vrouwen willen weten of hun kind het Downsyndroom of een andere genetische afwijking heeft. Sinds kort is er een test die ruim 99% zekerheid geeft over het Downsyndroom en bovendien het risico op een miskraam niet verhoogt: NIPT. Wat betekent NIPT? NIPT is een afkorting van ‘Non-Invasieve Prenatale Test’. Dat houdt in dat de zwangere alleen twee buisjes bloed hoeft te laten afnemen. Hoe zit het ook alweer? Welke testen zijn er om vóór de geboorte na te gaan of een kind het Downsyndroom of een andere genetische afwijking heeft? Sinds 2007 kan iedere zwangere in Nederland kiezen voor screening op Downsyndroom door een combinatietest te laten uitvoeren. Drie jaar later werd het ook mogelijk via deze weg te screenen op het syndroom van Patau en het syndroom van Edwards. Deze syndromen gaan gepaard met lichamelijke en geestelijke beperkingen; aangedane kinderen komen voor of vlak na de geboorte te overlijden. De combinatietest wordt uitgevoerd wanneer een vrouw twaalf

weken zwanger is. De test bestaat uit een nekplooimeting van het ongeboren kind - via een echo - en uit bloedonderzoek bij de moeder. Als er een verhoogd risico naar voren komt, krijgt de zwangere een vruchtwaterpunctie of vlokkentest aangeboden om zekerheid te hebben Dit gebeurt in een ziekenhuis dat hiervoor expertise heeft en een vergunning bezit. In Bronovo is dit al meer dan tien jaar het geval. Waarom zou je kiezen voor NIPT? Er zijn twee belangrijke voordelen van de NIPT ten opzichte van de combinatietest en een invasieve test, zoals een vlokkentest of een vruchtwaterpunctie. Met een NIPT wordt met meer dan 99% zekerheid vastgesteld of een ongeboren kind het Downsyndroom heeft. Dat is een hogere betrouwbaarheid dan de combinatietest biedt (ongeveer 85%). Voor het

syndroom van Edwards en Patau ligt de zekerheid van de NIPT iets lager. Hoewel een invasieve test 100% zekerheid biedt over het syndroom van Down, Edwards en Patau, is het nadeel dat het gepaard gaat met een, weliswaar klein, risico op een miskraam als gevolg van de test. Bij de NIPT is daar geen sprake van. Wat houdt NIPT in? Tijdens de zwangerschap heeft een zwangere vrouw ook DNA van het ongeboren kind in haar bloed. Via een NIPT worden in het bloed van de zwangere chromosomale afwijkingen van het kind onderzocht. Waarom is NIPT risicoloos? Omdat de test wordt uitgevoerd op het bloed van de zwangere en niet dat van het kind. Het bloed kan worden afgenomen in Bronovo. SARA DE BRONOVO • 47

Kan ik altijd terecht? Zwangere vrouwen hebben elke maandag om 13.00 de mogelijkheid zich in Bronovo te laten infomeren over de NIPT, de combinatietest en de invasieve testen. Aanmelding hiervoor is noodzakelijk. Wie een NIPT wil laten uitvoeren, kan aansluitend in Bronovo twee buisjes bloed laten afnemen. Het Belgische bedrijf Gendia laat dit vervolgens ophalen en stuurt het naar de Verenigde Staten, waar het laboratoriumwerk wordt verricht. Twee tot hooguit drie weken na de bloedafname krijgt de zwangere een email van Gendia met de uitslag. De arts en/of verloskundige en eventueel Bronovo worden alleen ingelicht als de zwangere daarvoor toestemming heeft gegeven. Belangrijk om te weten: Bronovo maakt alleen de bloedafname mogelijk en de zwangere gaat zelf een directe overeenkomst aan met Gendia. Wanneer wordt de NIPT afgenomen? Vanaf de tiende week van de zwangerschap. Bij voorkeur gebeurt het in de eerste twee weken hierna, aangezien

het toch nog twee tot drie weken kan duren voor de uitslag bekend is. Blijkt uit de NIPT dat een vrouw een grote kans maakt op een kind met een van de geteste afwijkingen, dan wordt bevestiging via een vruchtwaterpunctie of vlokkentest aangeraden. Wat zijn de kosten? De NIPT verzorgd door Gendia kostte in april 590 euro en wordt doorgaans niet door de ziektekostenverzekeraar vergoed. De kosten voor het consult vallen binnen de verzekerde zorg. Kan ik ook de NIPT laten doen? De minister van Volksgezondheid, Welzijn en Sport staat per 1 april toe dat in Nederland de NIPT wordt uitgevoerd binnen onderzoeksverband: de Trident studie. De NIPT is vanaf die datum in Nederland kosteloos beschikbaar, maar alleen voor vrouwen bij wie een verhoogd risico op een kind met het syndroom van Down is vastgesteld. Dat verhoogde risico is aan het licht gekomen met behulp van de combinatietest of

SCREENING OP CHROMOSOMALE AFWIJKINGEN KIND IN BLOED MOEDER 48 • SARA DE BRONOVO

omdat een vrouw eerder in verwachting is geweest van een kind met het Downsyndroom. Hoe meld ik me aan? Via 070 - 312 46 90 of [email protected]. Bij voorkeur doet u dit voordat u twaalf weken zwanger bent, maar daarna is het ook mogelijk. Geïnteresseerden vermelden hun patiëntennummer (indien in bezit), naam, geboortedatum, BSN, adres en telefoonnummer. Graag een verwijzing van uw arts of verloskundige meenemen. Wat moet ik nog meer weten? De combinatietest en NIPT zijn manieren om te screenen op bepaalde afwijkingen. Ze zeggen iets over een verhoogde kans, maar geven geen 100% zekere diagnose. Dat doen alleen de invasieve diagnostische testen, zoals de vlokkentest en de vruchtwaterpunctie.

Registratiezuilen en patiëntenpassen

Sneller weten waar u aan toe bent Veel patiënten van Bronovo hebben al een nieuwe patiëntenpas. Dat is een handig kaartje op creditcardformaat ter vervanging van de oude papieren inschrijfkaart. Als uw gegevens al bekend zijn bij Bronovo, kunt u binnenkort ook zelf uw pas aanmaken.

Heeft u een nieuwe patiëntenpas, dan kunt u zich aanmelden bij de aanmeldzuilen die later dit jaar op alle poli’s in gebruik worden genomen. U ziet dan op de zuil direct uw afspraakgegevens, inclusief de route naar de juiste wachtruimte en eventuele uitlooptijden. Dankzij de nieuwe pas en het zuilensysteem weet u sneller waar u aan toe bent.

Hoe? In de ontvangsthal worden deze zomer twee zogeheten registratiezuilen geplaatst. Na uw aanmelding met paspoort, ID-kaart of rijbewijs gaat het nieuwe systeem volautomatisch aan het werk. Uw gegevens worden gecontroleerd en als alles klopt, kunt u de patiëntenpas zelf uitprinten. De foto van uw paspoort of ID-kaart wordt rechtstreeks overgenomen. Als u uw rijbewijs gebruikt, maakt u even een foto met de webcam in de zuil. Mocht u hulp nodig hebben, dan is er altijd een gastvrouw in de buurt. Het systeem lijkt een beetje op de selfservice check-in-zuilen op Schiphol. Bij de nieuwe registratiezuil kunt u voortaan ook zelf bepaalde gegevens aanpassen. Een nieuw e-mailadres of telefoonnummer bijvoorbeeld. Dat scheelt tijd, u hoeft niet meer bij de info-balie te wachten.


Vrienden voor het leven

Persoonlijke aandacht, dienstbaarheid en service, zijn voor

steunt u speciale projecten (zie www.vriendenvanbronovo.nl).

Bronovo minstens zo belangrijk als medische aandacht. Als

Zo willen we bijvoorbeeld heel graag specifiek informatie-

meest patiëntgerichte ziekenhuis van Nederland (Elsevier

materiaal ontwikkelen om kinderen nog beter voor te kunnen

onderzoek 2013) investeren we dan ook bewust in gastvrij-

bereiden op hun verblijf in ons ziekenhuis. En daarvoor

heid, seniorvriendelijkheid en voorlichting. Maar niet alles

hebben wij uw hulp hard nodig. Want voor dit unieke plan

kan binnen het bestaande zorgbudget gerealiseerd worden.

moeten wij het echt van onze vrienden hebben. Mogen we

Daarom doen we een beroep op u. Als Vriend van Bronovo

ook op u rekenen? Alvast hartelijk dank!

Klein gebaar, groot verschil

Stichting Vrienden van Bronovo, Postbus 96900, 2509 JH Den Haag, KvK-nummer: 40409307, RSIN, fiscaal nummer: 802470592, www.vriendenvanbronovo.nl Voor meer informatie kunt u mailen naar Marjolein de Boo: [email protected]. Zij vertelt u graag meer over uw donatiemogelijkheden en het persoonlijk of zakelijk steunen van bepaalde projecten.

SERVICE & INFORMATIE Bronovo

Verhinderd?

Bereikbaarheid

Bronovo is een algemeen ziekenhuis voor inwoners van Den Haag en omgeving. Het biedt medische zorg onder verantwoordelijkheid van een breed team van medisch specialisten en andere zorgverleners.

Wilt u uw afspraak voor een bezoek aan een polikliniek of voor een ziekenhuisopname veranderen of annuleren? Laat dit alstublieft uiterlijk 24 uur van tevoren weten. U kunt van maandag tot en met vrijdag tussen 8.00 en 12.00 uur en tussen 13.00 en 16.00 uur telefonisch uw afspraak afzeggen via de polikliniek. Wie dat niet tijdig doet, kan het wegblijftarief (€ 43,30) in rekening gebracht krijgen.

U vindt Bronovo aan de Bronovolaan 5 in Den Haag.

Samen met Verpleeghuis Nebo vormt Bronovo de Stichting Bronovo-Nebo. Bovendien beheert het ziekenhuis Gezondheidscentrum Wassenaar. Bronovo heeft een strategische alliantie met het Leids Universitair Medisch Centrum (LUMC) en vormt samen met Medisch Centrum Haaglanden in Den Haag en het Groene Hart Ziekenhuis in Gouda de A12-Coöperatie. Verwijsbrief mee! U heeft voor de eerste afspraak in het ziekenhuis een brief van een verwijzer nodig. Een verwijzer is bijvoorbeeld een huisarts, verloskundige of medisch specialist. De verwijsbrief is wettelijk bepaald. Als de behandeling in het ziekenhuis van start gaat zonder verwijzing, bestaat de kans dat de zorgverzekeraar die niet betaalt en de patiënt na afloop een factuur krijgt thuisgestuurd. Uitzonderingen • Voor acute zorg of zorg via de Spoedeisende Hulp heeft u geen verwijsbrief nodig. Deze zorg wordt altijd vergoed door de zorgverzekeraar. • Voor patiënten met een buitenlandse zorgverzekering gelden andere regels.

Bent u vanwege ziekte of een andere dringende reden verhinderd om in het ziekenhuis te worden opgenomen? Belt u dan tijdens kantooruren uw behandelend specialist. Dat geeft Bronovo de kans een andere patiënt in uw plaats op te nemen. Dat verkort de eventuele wachtlijst.

Veiligheid Bronovo hecht de grootste waarde aan veiligheid van de patiënten. Het ziekenhuis wil bijvoorbeeld Bijzonder Resistente Micro-Organismen (BRMO) geen kans geven. Wie BRMO bij zich draagt, kan het risico lopen dat een behandeling met antibiotica geen resultaat oplevert. Eén tot vijf procent van de bevolking draagt BRMO bij zich, vaak zonder het te weten. Tegelijkertijd zijn BRMO besmettelijk. Daarom krijgt iedere patiënt aan het begin van de opname in Bronovo vragen voorgelegd om na te gaan of hij wellicht BRMO heeft. Zo ja, dan achterhalen zorgverleners welke antibiotica wél zouden kunnen aanslaan en treffen zij maatregelen om besmetting van andere patiënten te voorkomen. Wij rekenen op uw begrip voor deze voorzorgsmaatregel.

Openbaar vervoer Bronovo is te bereiken met bus 22 (Van Hogenhoucklaan, halte Bronovo Ziekenhuis) en bus 23 (Van Alkemadelaan, halte Bronovo Ziekenhuis). Vanaf NS-station Den Haag Centraal Bus 22 richting Duinzigt Bus 18 richting Clingendael/Benoordenhout. Op Van Alkemadelaan overstappen op bus 23. Tram 2, 3 en 6: halte Laan van N.O.I en overstappen op bus 23 richting Scheveningen Noorderstrand. Vanaf NS-station Den Haag Hollands Spoor Tram 1 of 16 naar halte Centrum. Op deze halte overstappen op bus 22 richting Duinzigt. Vanaf NS-station Laan van N.O.I. Bus 23 richting Scheveningen Noorderstrand Vanuit Rijswijk Bus 23 richting Scheveningen Noorderstrand Vanuit NS-station Voorburg Bus 23 richting Scheveningen Noorderstrand Vanuit Wassenaar Bus 90: Johan van Oldenbarneveltweg. Overstappen op Willem Witsenplein op bus 23. SARA DE BRONOVO • 51

Meer informatie openbaar vervoer www.9292ov.nl www.htm.net HTM Consumentenlijn: tel. 0900 - 4864636 Auto Vanuit Amsterdam, Rotterdam en Utrecht volgt u op het Prins Clausplein de A12. Aan het einde van de Utrechtsebaan gaat u rechtsaf richting H Bronovo (Wassenaar en Scheveningen). Bij het eerste stoplicht rijdt u linksaf en volgt u de borden ‘H Bronovo’.

Parkeerterrein Werkdagen Eerste 20 minuten gratis. Daarna € 0,50 per 20 minuten. Weekend Eerste 20 minuten gratis. Daarna € 0,50 per uur. Tussen 21.00 uur en 08.00 uur parkeert u gratis. Parkeerplaatsen invaliden U vindt de parkeerplaatsen voor invaliden op het parkeergedeelte aan de rechterzijde van de hoofdingang. De zeven parkeerplaatsen zijn duidelijk aangegeven. De parkeerkosten voor deze plaatsen worden ongedaan gemaakt nadat u uw invalidenkaart (of kopie) heeft laten zien bij de receptie. Valet parking Patiënten, bezoekers en/of hun begeleiders kunnen een beroep doen op de Parkeerservice van Bronovo. U stapt uit voor de deur en een chauffeur parkeert uw auto. De kosten bedragen € 5,00. Dit bedrag is ongeacht de duur van het parkeren op een dag en inclusief parkeergeld. De Parkeerservice wordt aangeboden op maandag tot en met donderdag tussen 08.15 en 17.00 uur. 52 • SARA DE BRONOVO

Avondspreekuren Enkele poliklinieken hebben op dinsdagavond in de even weken avondspreekuur: van 18.00 tot 21.00 uur. U kunt bij het maken van een afspraak vragen of u kunt langskomen tijdens het avondspreekuur. Verder is de afdeling Bloedafname in Bronovo elke dinsdag geopend van 7.30 tot 20.30 uur.

Bezoek Algemene bezoektijden Dagelijks: 15.30 uur - 16.30 uur en 18.30 uur - 19.30 uur Zaterdag en zondag: 15.30 uur - 16.30 uur, 11.15 uur - 12.15 uur en 18.30 uur - 19.30 uur Afwijkende bezoektijden Intensive care: 11.00 uur - 12.00 uur en 16.30 uur - 19.30 uur Hartbewaking: 10.00 uur - 10.30 uur en 18.30 uur - 19.30 uur Kraamafdeling Amalia: 10.00 uur - 19.30 uur Rustmoment 13.00 - 15.00 uur Kinderafdeling Willem-Alexander: Ouders kunnen de hele dag op bezoek komen. Voor andere bezoekers gelden de algemene bezoektijden. Bezoekregels • Ontvang niet meer dan twee bezoekers tegelijk • Houd rekening met andere patiënten • Neem kinderen die in aanraking zijn geweest met besmettelijke ziekten liever niet mee. Het kan misschien geen kwaad voor de patiënt die u bezoekt, maar zijn/haar kamergenoot kan er wel gevoelig voor zijn. Overdag gaan de behandelingen en onderzoeken gewoon door, ook tijdens

de bezoekuren. Uiteraard probeert Bronovo zoveel mogelijk te voorkomen dat wordt gestoord tijdens het bezoek, maar het is niet altijd te vermijden. Wij rekenen op uw begrip.

Opleidingsziekenhuis Bronovo is een opleidingsziekenhuis. Dit betekent dat u kunt worden behandeld door een arts-assistent. Een arts-assistent is afgestudeerd als arts en wordt in dit ziekenhuis opgeleid tot medisch specialist of doet specialistische ervaring op. De arts-assistent verricht zelfstandig medische handelingen, zoals medische ingrepen, operaties en bevallingen. De arts-assistent heeft hierin een eigen verantwoordelijkheid, maar de eindverantwoordelijkheid ligt bij de medisch specialist. Als u er bezwaar tegen heeft door een arts-assistent te worden behandeld, kunt u dit voorafgaand aan de behandeling kenbaar maken.

Online medisch dossier Patiënten kunnen via Medischegegevens.nl altijd en overal online toegang krijgen tot hun gegevens. Zij bekijken de informatie wanneer het hun het best uitkomt. Of het nu gaat om een operatieverslag, brief aan de huisarts of waarden die zijn vastgesteld in het laboratorium. Bronovo biedt deze service kosteloos en veilig aan. Iedere patiënt heeft zo zicht op zijn definitieve en door medisch specialisten geaccordeerde gegevens die worden bijgehouden in het ziekenhuis. Het gaat om medische brieven, röntgenfoto’s, laboratoriumuitslagen, operatieen pathologieverslagen, radioverslagen met beeldmateriaal en - op termijn overzichten van medicatie.

SERVICE & INFORMATIE

Iedere patiënt die inzage in zijn dossier wil, kan een aanmeldformulier invullen bij de balie in de centrale hal van Bronovo. Daarmee geeft de patiënt toestemming dat de gegevens met een beveiligde verbinding van Bronovo naar Medischegegevens.nl worden verstuurd. Om privacy te waarborgen, is het nodig dat de patiënt zich bij aanmelding eenmalig legitimeert met een identiteitsbewijs. Vervolgens verzoekt Medischegegevens.nl Bronovo om in opdracht van de patiënt diens gegevens online ter beschikking te stellen. Via een beveiligde verbinding plus een sms-code op de mobiele telefoon kan de patiënt overal zijn gegevens inzien. Het systeem wordt elke 24 uur geactualiseerd.

Activiteiten Bianca van Beek, medewerker patiëntencommunicatie: “Soms heb je als patiënt of naaste behoefte aan bredere informatie over een ziekte, behandeling of Bronovo. Daarvoor kunt u terecht tijdens kosteloze informatie avonden, waar patiënten en zorg professionals de mogelijkheid hebben met elkaar van gedachten te wisselen.”

Bloedafname Heeft uw arts gezegd dat dat uw bloed moet worden onderzocht? U kunt bloed laten prikken in Bronovo, maar ook in Gezondheidscentrum Wassenaar of op andere locaties. Vergeet niet uw inschrijfkaart en het aanvraagformulier van uw arts mee te nemen. U vindt de afdeling Bloedafname in Bronovo op de tweede verdieping. De afdeling is geopend van maandag tot en met vrijdag van 7.30 uur tot 16.00 uur, op dinsdag tot 20.30 uur en op zaterdagmorgen van 8.00 uur tot 11.00 uur. Telefoon: 070 - 312 41 89. Gezondheidscentrum Wassenaar is gevestigd aan de Hofcampweg 65. Hier kunt u van maandag tot en met vrijdag bloed laten afnemen van 8.00 uur tot 12.00 uur en van 12.30 tot 15.00 uur. Telefoon: 070 - 512 72 00.

Bevallen Voor aanstaande ouders zijn er regelmatig gratis voorlichtingsavonden in Bronovo. U krijgt informatie over de gang van zaken bij een bevalling in ons ziekenhuis. Een gynaecoloog, verloskundige en verpleegkundige praten u bij. Alvast een kijkje nemen in de verloskamers en op de kraamafdeling? U krijgt een digitale rondleiding. Er zijn beelden te zien van de verloskamers en de kraamafdeling.

De eerstkomende voorlichtingsavonden zijn op maandag 4 augustus, maandag 1 september en maandag 6 oktober (Engelstalig). Een bijeenkomst duurt van 19.00 tot 21.00 uur. U bent vanaf 18.45 uur welkom in het Auditorium op de vierde etage. Schrijf u in via [email protected]. Blinden en slechtzienden Op elke eerste maandag van de maand houdt de Nederlandse Vereniging van Blinden en Slechtzienden (NVBS) van 16.00 tot en met 17.15 uur inloopspreekuur in de ruimte van Bureau Patiëntenvoorlichting in de Ontvangsthal.


Openingstijden laboratorium bloedafname LOCATIE

ADRES

TIJDEN

Bronovo, polikliniek Bloedafname, 2e etage

Bronovolaan 5, Den Haag

elke werkdag 7.30 - 16.00 uur en op dinsdag tot 20.30 uur zaterdag 8.00 - 11.00 uur

Gezondheidscentrum Hubertusduin

Bronovolaan 3, Den Haag

maandag, woensdag en vrijdag 8.00 - 10.00 uur

Gezondheidscentrum Wassenaar

Hofcampweg 65, Wassenaar

elke werkdag 8.00 - 12.00 en 12.30-15.00 uur.

Apotheek Wassenaar-Zuid

Rijksstraatweg 703, Wassenaar

dinsdag en vrijdag 9.30 - 10.30 uur

Verpleeghuis Mechropa

Scheveningseweg 96, Scheveningen

maandag en donderdag 9.45 - 10.00 uur

Gezondheidscentrum Badhuisweg

Badhuisweg 72-78, Den Haag

maandag, dinsdag en donderdag: 8.00 - 9.30 uur

Praktijk Huisartsen aan Zee

Badhuiskade 9, Den Haag

woensdag en vrijdag: 9.30 - 10.30 uur

Verzorgingshuis Het Uiterjoon

Vissershavenstraat 277, Scheveningen

maandag 8.45-9.30 uur woensdag 10.15-11.00 uur donderdag 8.45-9.30 uur

Huisartsenpraktijk Scheveningen

Prins Willemstraat 20, Scheveningen

maandag en donderdag: 8.15 - 9.15 uur

Huisartsenpraktijk Duindorp

Tesselseplein 6, Scheveningen

dinsdag: 8.30 - 9.30 uur

Buurthuis Het Klokhuis

Celebesstraat 4, Den Haag

dinsdag: 10.00 - 11.00 uur vrijdag: 8.45 - 9.45 uur

Gezondheidscentrum Frankenslag

Frankenslag 160, Den Haag

maandag en donderdag: 10.00 - 11.00 uur dinsdag, woensdag en vrijdag: 8.15 - 10.00 uur

Medisch Centrum Loudon

Loudonstraat 118, Den Haag

elke werkdag: 8.00 - 10.30 uur

Huisartsengroep Savalle

Savallelaan 2, Voorburg

elke werkdag: 8.00 - 10.00 uur

Huisartsenpraktijk Holst

Parkweg 296, Voorburg

dinsdag: 8.30 - 9.30 uur

Hoog Lindoduin

Westduinweg 1359, Den Haag

dinsdag: 13.00 - 14.00 uur


SERVICE & INFORMATIE

Röntgenfoto’s Moet u een röntgenonderzoek ondergaan? Daarvoor maakt u een afspraak bij de afdeling Radiologie. Dit is niet nodig voor long(thorax)-foto’s. Hiervoor kunt u op de afdeling Radiologie terecht van maandag tot en met vrijdag tussen 8.00 en 12.00 uur en tussen 14.00 en 16.30 uur. Neem uw inschrijfkaart en de aanvraag van uw arts mee.

Het restaurant is eveneens bedoeld voor zowel de bewoners van Nebo als voor (oudere) wijkbewoners uit Benoordenhout. U bent welkom van maandag tot en met zaterdag van 11.45 tot 18.30 uur. En op zondag van 11.45 tot 19.30 uur. Reserveren is niet nodig. Er is al een dagmenu voor € 8,60.

U vindt de afdeling Radiologie op de begane grond. De afdeling is telefonisch bereikbaar op genoemde tijden via 070 312 41 20.

Nebo Floris Arntzeniusplein 65 2597 SP Den Haag Tel. 070 - 312 37 37 Fax 070 - 312 37 00 E-mail: [email protected], Website: www.verpleeghuisnebo.nl

Verpleeghuis Nebo

Buitenpoli Statenkwartier

Samen met Verpleeghuis Nebo vormt Bronovo de Stichting Bronovo-Nebo. Nebo is een verpleeghuis voor somatische en psychogeriatrische bewoners. Er is plaats voor 120 bewoners.

Patiënten die in het Statenkwartier wonen, kunnen dichtbij huis gebruikmaken van specialistische zorg van Bronovo. Buitenpoli Statenkwartier is gevestigd in Gezondheidscentrum Statenkwartier aan de President Kennedylaan 15 (ingang Aert van der Goesstraat).

Nebo biedt een veilige omgeving en zinvol bestaan aan kwetsbare mensen. Het is belangrijk dat bewoners in Nebo een echt thuis vinden, waar oprechte aandacht is, respect heerst en wordt gezorgd voor een zinvolle dagbesteding. Vooral de inzet en betrokkenheid van medewerkers en vrijwilligers maken Nebo tot een plek waar bewoners graag wonen en medewerkers graag werken. Wijkbewoners welkom! Bewoners van Nebo, maar ook buurtbewoners ouder dan 55 jaar kunnen meedoen aan de vele activiteiten die worden georganiseerd door de activiteitenbegeleiders. Voorbeelden: • Individuele en groepsactiviteiten • Gespreksgroepen • Muziekactiviteiten • Themagerichte activiteiten • Centrale activiteiten

U kunt er terecht op het spreekuur van de volgende Bronovo-specialismen:

Een afspraak maken voor een bezoek aan Buitenpoli Statenkwartier? Zoek contact met de polikliniek van het betreffende specialisme op de hoofdlocatie van Bronovo.

GC Wassenaar Woont u in Wassenaar en heeft u medische zorg nodig? Bijna alle specialismen van Bronovo houden spreekuur in GC Wassenaar aan de Hofcampweg 65. Daardoor is vaak geen bezoek nodig aan de hoofdlocatie van Bronovo in Den Haag. In GC Wassenaar werken meer dan veertig zorgverleners. Het gaat niet alleen om medisch specialisten van Bronovo, maar bijvoorbeeld ook om huisartsen, fysiotherapeuten, psychologen en een tandarts. Verder heeft het laboratorium van Bronovo er een dagelijks servicepunt voor bloed prikken. Tel. 070 - 512 72 00 Website: www.gezondheidscentrumwassenaar.nl www.wassenaarhealthcentre.nl

• Cardiologie • Kindergeneeskunde • Verloskunde Bronovo werkt in deze buitenpoli samen met de huisartsen van de AHOED (Apotheek Huisartsen onder een dak) Statenkwartier. Snel geholpen Buitenpoli Statenkwartier kent geen lange wachttijden. Doorgaans kunt u na verwijzing door de huisarts al binnen een week worden gezien tijdens het spreekuur van een van de medisch specialismen. De buitenpoli is goed bereikbaar met het openbaar vervoer.


Spreekuren GC Wassenaar Cardioloog

dinsdag

09.00 - 12.00 uur

Dermatoloog

maandag woensdag

13.30 - 16.00 uur 13.30 - 16.00 uur

Gynaecoloog

maandag dinsdag

14.00 - 16.30 uur 09.00 - 13.00 uur

Hartfalenspreekuur

donderdag (om de week)

13.00 - 16.30 uur

Heelkunde

vrijdag

08.30 - 11.30

Internist

maandag

09.00 - 12.00 uur

Kaakchirurgie

donderdag

08.30 - 12.00 uur 12.30 - 17.00 uur

Kinderarts

dinsdag woensdag

08.45 - 12.00 uur 13.30 - 16.30 uur

KNO-arts

dinsdag woensdag donderdag

13.30 - 16.30 uur 13.30 - 16.30 uur 13.30 - 16.30 uur

Longarts

dinsdag

14.30 - 16.30 uur

Neuroloog

vrijdag

08.30 - 12.00 uur

Oogarts

maandag dinsdag

08.30 - 16.30 uur 08.30 - 13.00 uur

Optometrist

dinsdag

08.45 - 14.00 uur

Orthopeed

donderdag

08.00 - 13.00 uur

Ouderenzorg

dinsdag

09.00 - 12.00 uur

Pijnpoli

donderdag

13.00 - 16.30 uur

Plastisch chirurg

woensdag

09.00 - 10.30 uur

Radiologie

elke werkdag

08.00 - 12.30 uur, 13.00 - 16.30 uur

Reumatoloog

woensdag

09.30 - 12.00 uur

Uroloog

donderdag

13.30 - 16.00 uur

Verloskundige

dinsdag

13.30 - 16.30 uur

Laboratorium (bloedprikken e.d.)

elke werkdag

08.00 - 12.00 uur, 12.30 - 15.00 uur


Overzicht medisch specialisten en hun specialismen (1 juni 2014) Anesthesiologie Tel.: 070 - 312 41 41 Dhr. W. Bóza (pijnspecialist) Dhr. W.J. Engelbrecht (anesthesioloog-intensivist) Dhr. R.L. van Leersum Mw. K.K. Muderlak-Groenewoud Mw. C.E. Kam-Endtz Dhr. F. Kamerling Dhr. N. van der Wilk Mw. M.C. de Jager (chef de clinique) Cardiologie Tel.: 070 - 312 43 75 Mw. A.P. van Alem Dhr. dr. P.R.M. van Dijkman Dhr. dr. J. Frederiks Mw. M.C.P. Haverkamp Mw. F.P.L. Lamers Mw. dr. S.E. Langerak Dhr. S. Somer Chirurgie/Heelkunde Tel.: 070 - 312 43 59 Dhr. dr. G.J.D. van Acker Dhr. M.W.G.A. Bronkhorst Dhr. dr. D. Eefting Dhr. dr. O.R. Guicherit Dhr. dr. J.M. Hoogendoorn Dhr. F.J. Idenburg Mw. dr. M.T.T. Knook Dhr.dr. A.W.K.S. Marinelli Dhr. dr. S.A.G. Meylaerts Dhr. dr. J.C.A de Mol van Otterloo Dhr. dr. A.H.P. Niggebrugge Dhr. dr. J.W.A. Oosterhuis Dhr. dr. S.J. Rhemrev Dhr. dr. J.R.M. van der Sijp Dhr. dr. H.J. Smeets Dhr. T.J. van der Steenhoven Dhr. dr. A.C. de Vries Mw. C.W.M. de Wit Dermatologie (huidziekten) Tel.: 070 - 312 44 03 Dhr. dr. B.W. Boom Dhr. dr. J.G. v.d. Schroeff

Gynaecologie en Verloskunde Tel.: 070 - 312 46 90 Mw. J. Berger (chef de clinique) Mw. dr. K.E. Boers Dhr. dr. C.A.G. Holleboom Mw. C.R. Lo (fertiliteitsarts) Mw. A. Kroeze (chef de Clinique) Mw. dr. H.T.C. Nagel Mw. S.E. Nienhuis (fertiliteitsarts) Dhr. H.M.P. Pelikan Dhr. dr. J.P.T. Rhemrev Mw. M.J.G.H. Smeets Dhr. dr. W.J. van Wijngaarden Mw. E. Witte Intensive care Tel.: 070 - 312 41 41 Mw. N.A. Dijkman (intensivist) Dhr. W.J. Engelbrecht (anesthesioloog-intensivist) Dhr. T.A. Ruys (intensivist) Dhr. dr. J.C. Streefkerk (intensivist) Interne Geneeskunde Tel.: 070 - 312 43 07 Mw. dr. E.D. Beishuizen Mw. S. Ramautar Dhr. dr. Y.W.J. Sijpkens Dhr. dr. L.Th. Vlasveld Dhr. dr. N.I. Weijl Mw. C.A.H.C. Welten (chef de clinique) Mw. T.J.S.H. Woei A-Jin (chef de Clinique) Dhr. dr. J.W. van ’t Wout Keel-, neus- en oorheelkunde Tel.: 070 - 312 44 08/44 20 Dhr. M.B. Ferrier Dhr. H.A.A. Spoelstra Dhr. K. Wiggers Kindergeneeskunde Tel.: 070 - 312 41 16 Mw. I. Hofmeijer Mw. dr. H. van der Kamp Mw. J.H. Kreijen-Meinesz Mw. A.M. van Kruijssen Mw. M. Thomas Mw. H.K. van der Tooren-de Groot Mw. R. Unnik-van Treurniet

Klinische chemie Tel.: 070 - 312 41 89 (niet voor uitslagen) Dhr. dr. A. Castel Dhr. dr. N. de Jonge Dhr. dr. A.P. van Rossum Klinische genetica Tel.: 070 - 312 43 75 Mw. dr. Y. Hilhorst-Hofstee Mw. dr. Q.C.M. Barge-Schaapveld Klinische pathologie Tel.: 070 - 312 40 92 (niet voor uitslagen) Mw. M.C.A. Giessen Mw. S. Loyson Mw. dr. V. Terpstra Longziekten Tel.: 070 - 312 43 76 Mw. dr. D. Annema-Schmidt Dhr. dr. H.H. Berendsen Dhr. J. van den Berg Mw. M.K. Greefhorst (chef de clinique) Mw. dr. R.M.J.L. van der Heijde Maag-, Darm- en Leverziekten Tel.: 070 - 312 43 07 Dhr. dr. J. van Hattum Dhr. Y.I.L. Lai Dhr. dr. M. Schrijver mw. dr. H. van Soest dhr. dr. R.J. Verburg Dhr. dr. F.J.F.E. Vismans Medische microbiologie en infectiepreventie Tel.: 070 - 312 41 98 (niet voor uitslagen) Dhr. dr. M.J. Becker Dhr. dr. J.J. Kerremans Mw. dr. M.A. Leverstein-Van Hall Medische psychologie Tel.: 070 - 310 58 88 Mw. I.C.M. Janssen Mw. C.K. Jurgens Mw. L. v.d. Wiel


Mondziekten en Kaakeen Aangezichtschirurgie Tel.: 070 - 312 44 68/46 80 Mw. A.C. Hundepool Dhr. A.J. Kerckhaert

Ouderengeneeskunde Tel.: 070 - 312 53 86 Dhr. dr. G.J. Blauw Dhr. M. Oudshoorn Dhr. G.Willems

Neurochirurgie Dhr. G.C.W. de Ruiter

Plastische chirurgie Tel.: 070 - 312 44 99 Mw.dr. J.W.J.M. Bardoel Dhr. R.E.F. Huijgen Dhr. dr. M. Larsen Dhr. L.T. Tan

Neurologie Tel.: 070 - 312 44 28 Mw. M. Gerrits Mw. dr. S.M. Manschot Mw. N. Metz Dhr. M.T. Tonk Dhr. N. Weerkamp Nucleaire Geneeskunde Tel.: 070 - 312 40 70 Dhr. Ir. B. Shapiro Oogheelkunde Tel.: 070 - 312 44 42 Mw. E. Bouma Mw. dr. B. Haeseker Mw. L.S. Koetsier Mw. dr. I.C. Notting Mw. dr. R. Saxena Orthopedie Tel.: 070 - 312 43 73/43 96 Dhr. A.R. Deenik Dhr. A.V. Steenmeyer Dhr. A.E. Witkamp


Psychiatrie Tel.: 070 - 312 45 20 (alleen na interne verwijzing) Mw. J.P. Tuijl Mw. dr. M.S. Vos Dhr. P.R. Walburgh Schmidt Mw. P. Zwarts Pijnpoli Tel.: 070 - 312 40 60 Dhr. W. Bóza Dhr. R.L. van Leersum Radiologie Tel.: 070 - 312 41 20 Dhr. N.J.M. Aarts Mw. M.C. van Dorth-Rombouts Dhr. O.D.F. Henneman Dhr. dr. T.A.M. Kaandorp Dhr. dr. P.R. Kornaat Dhr. dr. T.J.A. Kuijpers Dhr. dr. S.A. Rebergen

Radiotherapie Tel.: 070 - 312 46 83 Mw. dr. T.C. Stam Mw. N.C.G.M. van der Voort van Zyp Reumatologie Tel.: 070 - 312 43 46 Mw. A.L. Huidekoper Mw. I. Speyer Mw. dr. G.M. Steup-Beekman Revalidatiegeneeskunde Tel.: 070 - 312 42 07 Mw. E. Pirard Sportgeneeskunde Tel.: 070 - 312 43 73 Dhr. A. de Korte Tandheelkunde Tel.: 070 - 312 44 66 Dhr. R.A.P. Berrevoets Urologie Tel.: 070 - 312 41 33 Dhr. dr. I. Cordia Mw. M.T.M. Kummeling Dhr. C.H.M. Rikken Ziekenhuisapotheker Mw. A. Ledeboer Mw. T. Leenders i.o. Mw. N.J.M. Nefs-Willard Dhr. F.J. Rynja

Het gaat niet om de melodie, maar om de toon

Henk Briër - 88 jaar

Wanneer een gevorderd leven ingrijpend verandert, is houvast welkom en empathie op zijn plaats. In een bedding van rust en respect bieden we bij Nebo een veilige omgeving en een zinvol dagelijks bestaan voor kwetsbare mensen. Daar dragen we onder andere zorg voor met dagbestedingen die aansluiten op hun essentiële beleving zoals pianospelen in het geval van Henk Briër, voormalig dirigent en pianist: ‘Ik

speel graag quatre-mains. De mensen hier in huis vinden het ook leuk om te horen en komen er vaak allemaal omheen staan. Muziek is toch een soort universele taal. Ik vind het lekker om te doen. Ach, zo blijf je toch bezig met muziek.’ Met oog en oor voor die eigenheid treden onze medewerkers cliënten tegemoet. Bevlogen en betrokken. Want al gaat er veel verloren in de tijd, elke dag heeft waarde.

Floris Arntzeniusplein 65, 2597 SP Den Haag, tel.: 070 - 312 37 37, mail: [email protected], www.bronovo.nl Vandaag heeft waarde

Met gisteren als gids

naar de kansen van straks

Ruim 1.500 medewerkers, onder wie 120 specialisten, werken in Bronovo samen aan kwaliteit en service in de zorg, met ouderen en moeder & kind als extra aandachtsgebieden. Het beste van nu combineren we daarbij met het goede van toen. Want de historische ‘verpleging vanuit liefdewerk’, zoals in het verleden verricht door onze diaconessen, heeft bepaalde waarden fundamenteel verankerd. In Bronovo hechten we namelijk aan dienstbaarheid, service en wellevende omgangsvormen. Waarbij persoonlijke aandacht net zo belangrijk is als medische aandacht. Dát is wat we bij Bronovo bedoelen met Hoffelijke zorg.

Bronovolaan 5, 2597 AX Den Haag, tel.: 070 - 312 41 41, mail: [email protected], www.bronovo.nl Hoffelijke zorg

Vallen SAMEN HOGE BLOEDDRUK TE LIJF VOORKOMEN. Goed voorbereid op zomerkwalen. Alles over de bevalling. Publieksmagazine Bronovo

Recommend Documents