Uw kind is allergisch. Maar waaraan?

Uw kind is allergisch. Maar waaraan?

Het wereldje van kinderen beperkt zich meestal tot thuis, de crèche, de school, de straten en speelpleinen in de wijk. Ze kunnen echter overal en op elke leeftijd worden blootgesteld aan bepaalde voedingsmiddelen, 'vervuiling' thuis, huisdieren, tabak, chemische producten, cosmetica, gebrek aan hygiëne,… Deze blootstelling kan bij bepaalde kinderen reacties teweeg brengen zoals: jeuk, huiduitslag, een lopende neus (rhinitis), eczeem, tranende en jeukende ogen, astma, hooikoorts… Wereldwijd heeft 1 kind op 4 last van allergie en in de industrielanden is zo'n 35% van de bevolking allergisch. Die cijfers stemmen tot nadenken... De WGO beschouwt allergieën – terecht – als het 3e grootste gezondheidsprobleem ter wereld. Deze brochure bevat de essentiële weetjes over allergieën bij kinderen en benadrukt het belang (zeker in risicogezinnen): • om de preventie- en hygiëneregels i.v.m. voeding, roken, huisdieren,… elke dag na te leven; • van een vroegtijdige diagnose via diverse tests, zodat de allergie en de symptomen onder controle kunnen worden gehouden. De brochure wil de kinderen ook helpen om een betere toekomst voor te bereiden.

4

5

1. ALLERGIE, ATOPIE, ALLERGEEN

2. ALLERGISCH, MAAR WAARAAN ?

Er is sprake van allergie als het lichaam een heftige immuunreactie vertoont na contact met een allergeen, een dierlijke of plantaardige proteïne (cf. punt 3). Allergisch zijn is niet hetzelfde als overgevoelig zijn: in dat laatste geval is er immers geen sprake van een immuunreactie.

Er bestaan talloze oorzaken van allergieën, maar de meeste allergenen vind je in:

De term atopie verwijst naar een erfelijke aanleg voor allergie. Als het lichaam in contact komt met een allergeen begint het antistoffen te produceren (immunoglobulines E of IgE) om het allergeen te neutraliseren. Bij atopie kunnen de symptomen van een allergie jarenlang achterwege blijven om dan plots weer op te duiken. Een allergeen is voor de meeste mensen een onschadelijke element uit de omgeving (bv. huisstof, huisdieren, pollen, bepaalde voedingsmiddelen). Het veroorzaakt enkel bij gevoelige personen een allergische reactie.

• de omgeving: huisstof, huisdieren, tabak, mijtachtigen, chemische producten, pollen, schimmels, luchtvervuiling; • de voeding: koemelk, eieren, noten, graan, arachide, vis, schaaldieren, sommige vruchten en rauwe groenten (appels, selder, bananen, peterselie), voedingsmiddelen met veel additieven of met bepaalde kleurstoffen (opgelet met snoepgoed!). Gewijzigde eetgewoontes kunnen een allergie veroorzaken. Let wel, de voedingsmiddelen die een allergie veroorzaken, zijn niet dezelfde voor baby’s, kinderen en volwassenen; • geneesmiddelen; • erfelijke aanleg: kinderen met een allergische papa of mama hebben 30% meer kans om een allergie te hebben. Als beide ouders allergisch zijn, stijgt het risicopercentage tot 50-60% of hoger. Het is dus mogelijk om allergieën te voorzien vóór de geboorte.

6

7

3. WANNEER DUIKT EEN ALLERGIE OP ?

5. VERSCHILLENDE SOORTEN VAN ALLERGIEËN

Een allergie manifesteert zich niet onmiddellijk na het eerste contact met het allergeen. Soms reageert het lichaam pas maanden of jaren later. Het lichaam heeft immers tijd nodig om de allergenen als dusdanig te leren herkennen en om de gepaste antistoffen te produceren (IgE). Dat is de sensibilisatie.

Allergieën komen op verschillende manieren tot uiting: eczeem, rode vlekken op de huid, braken, diarree, niezen, een lopende neus, gezwollen ogen, hooikoorts, astma,… Kinderen kampen over het algemeen met andere allergieën dan volwassenen. De leeftijd speelt een belangrijke rol. Voedselallergieën duiken meestal als eerste op.

Het moment waarop een allergie zich manifesteert, hangt dus af van hoe vaak het lichaam met het allergeen in contact komt. Volwassenen die allergisch zijn aan katten bijvoorbeeld, zijn als kind vaak opgegroeid met die dieren.

Voedselallergieën

• ingeademd (bv. pollen, tabaksrook, geurverfrissers);

Zolang kinderen borstvoeding krijgen, is er meestal geen probleem, tenzij de moeder zelf allergene voedingsmiddelen gebruikt. Zodra er echter variatie komt in de voeding (koemelk, papjes), kunnen voedselallergieën opduiken, soms zelfs van bij de eerste hapjes fruitpap. Een voedselallergie kan vaak verschillende organen treffen:

• aangeraakt (bv. latex, nikkel, geneesmiddelen, cosmetica, haarverf, insectenbeten);

• spijsverteringsproblemen (krampen, braken, diarree), gezwollen mond en lippen;

• ingeënt.

• huiduitslag, atopische dermatitis (huidirritatie, netelroos, eczeem) bij baby's van 2 maanden of ouder;

Een allergie kan opduiken als het allergeen of irriterende stof wordt: • ingeslikt (bv. eieren, melk, kiwi’s of een geneesmiddel);

Er bestaan ontzettend veel allergieën. Zo kennen we onder meer koemelk allergie bij kinderen. Meerdere allergieën kunnen zich binnen één persoon manifesteren. Soms verdwijnt een allergie spontaan na verloop van tijd (bv. allergie voor koemelk). 4. EUROPA : 1 KIND OP 4 In de geïndustrialiseerde landen is het opduiken van allergieën tijdens de kinderjaren de laatste decennia sterk geëvolueerd. De cijfers verschillen van land tot land. Sommige kinderen hebben tezelfdertijd of achtereenvolgens last van voedsel- of contactallergieën, geneesmiddelenallergieën of respiratoire allergieën.

• een anafylactische shock (komt zelden voor). Dat is een ernstige allergische reactie (zweten, misselijkheid, rode huid, jeuk) die onmiddellijk moet worden behandeld. Kinderen met een voedselallergie maken vaak meer kans op andere allergieën, zoals astma.

8

9

6. EEN VROEGTIJDIGE DIAGNOSE : HÉÉL BELANGRIJK ! Geneesmiddelenallergie Er vormt zich huiduitslag na het innemen van een geneesmiddel (bv. antibiotica, aspirine). De allergie kan te wijten zijn aan het geneesmiddel zelf of aan een ander bestanddeel ervan (bv. bewaarmiddel, kleurstof). De huiduitslag kan ook ontstaan door een samenloop van omstandigheden. In dat geval is de oorzaak van het probleem vaak te zoeken bij de (meestal virale) ziekte zelf. Als een arts of kinderarts een nieuw geneesmiddel voorschrijft, informeer hem/haar dan altijd over eventuele vroegere reacties op geneesmiddelen. Respiratoire allergieën (hooikoorts) Kinderen van 2 jaar of ouder kunnen last hebben van een respiratoire allergie die gepaard kan gaan met een lopende neus, frekwent niezen, tranende en jeukende ogen. De oorzaken zijn divers: mijtachtigen in huisstof, tabak, huisdieren,… Hooikoorts wordt hoofdzakelijk veroorzaakt door pollen en manifesteert zich zelden vóór de leeftijd van 6 jaar. Contactallergieën Een contactallergie kenmerkt zich door rode vlekken of netelroos op de plaats waar het lichaam in contact kwam met het allergeen. Dergelijke allergieën zijn een reactie na contact met een bestanddeel (bewaarmiddel, parfum of emulgator) van cosmetische producten en parfums, chemische stoffen en onderhoudsproducten, luiers, sierplanten, enz. Kruisallergieën Kinderen kunnen ook allergisch reageren op stoffen die chemisch verwant zijn aan stoffen waarvoor hun immuunstelsel reeds antistoffen heeft aangemaakt (bv. tussen voedingsmiddelen van eenzelfde soort, tussen verschillende soorten van antibiotica of tussen voedingsmiddelen en pollen). De allergische reacties kunnen optreden van bij het allereerste contact.

Een diagnose is essentieel om een allergie op de juiste manier aan te pakken. Het is de bedoeling om: • risicokinderen tijdig te identificeren (dat is reeds mogelijk bij ongeboren baby's); • symptomen te behandelen; • de oorzaken van de ziekte te identificeren (vermijden dat de allergie evolueert naar een ernstiger vorm of een chronische ziekte); • een individueel aangepaste behandeling uit te werken: verdere blootstelling aan het allergeen vermijden, geneesmiddelen om de symptomen te behandelen. Indien blootstelling onvermijdelijk is, een desensibilisatie-therapie te doorlopen. Risicokinderen die symptomen van een allergie vertonen en/of die een dagelijkse behandeling nodig hebben, moeten getest worden ongeacht hun leeftijd. Die tests maken het mogelijk om een diagnose te stellen en zijn overigens compleet ongevaarlijk.

10

11

7. WELKE TESTS ? Vertoont je kind felle reacties op bepaalde substanties? Wacht dan niet om een huisarts, de kinderarts of een immuno-allergoloog (arts die gespecialiseerd is in allergieën) te raadplegen. Als die op basis van een klinisch onderzoek en een anamnese een allergie vermoedt, zal hij je kind bij komende tests uitvoeren. Anamnese

Om een foutief resultaat uit te sluiten, mogen beide tests niet geworden uitgevoerd bij kinderen die: • een lokale of algemene behandeling ondergaan met corticoïden (tegen eczeem). In dat geval moet de behandeling ongeveer 3 dagen vóór de allergietest worden stopgezet; • last hebben van eczeem of een allergische opstoot op de plaats van de test.

Op basis van een medische vragenlijst verzamelt de arts informatie over het kind en de ouders, zoals:

Bloedtest of RAST-test (Radio Allergo Sorbent Test)

• eventuele gevallen van atopie in de familie: soort, frequentie, ernst van de symptomen; • de voedingsgewoonten: thuis, op school; • de hygiëne: gebruik van shampoo, cosmetica; • de omgeving: huisdieren, tabak, vervuiling, planten voor binnenskamers of buitenshuis; • de algemene gezondheidstoestand: kortademigheid, snurken, onverklaarbare vermoeidheid of nervositeit; • verdachte voedingsmiddelen: consumptie, hoeveelheid die reactie oproept. Huidtest (priktest) Twee elementen spelen een rol bij de keuze van de te testen allergenen: de leeftijd van het kind en de ziektegeschiedenis. Bij de test wordt gebruik gemaakt van verse voedingsmiddelen of standaardstaaltjes. De priktest is niet leeftijdsgebonden en kan zelfs worden uitgevoerd bij baby's. Hoe verloopt de test? • Een kleine hoeveelheid van een allergeen wordt aangebracht op de huid. • Dan wordt een klein prikje gegeven zodat het allergeen onder het huidoppervlak komt. • Wanneer zwelling en roodheid op de plaats van de test optreden, wordt dit resultaat vergeleken met een modeltest. • Als het resultaat positief is, wijst dat op gevoeligheid voor het allergeen. Dat gaat echter niet noodzakelijk gepaard met symptomen. Meer onderzoek is dan nodig. Pleistertest Pleistertests worden gebruikt om de atopische dermatitis te testen en om een contactallergie op te sporen. Hoe verloopt de test? Verschillende pleisters met allergenen worden op de huid gekleefd. Na 48u wordt onderzocht of de huid een allergische reactie vertoont.

Bloedtests zijn erg betrouwbaar en niet leeftijdsgebonden. De bloedanalyse toont aan of het bloed antistoffen bevat tegen bepaalde allergene substanties (immunoglobulines of IgE). Bij kinderen neemt de hoeveelheid IgE stelselmatig toe tot ze in de puberteit komen. De dosis is dan vergelijkbaar met die van volwassenen. Let wel: • een normale hoeveelheid totale IgE's sluit een allergie niet uit, • een lage hoeveelheid specifieke IgE’s houdt niet noodzakelijk verband met de symptomen. Om de testresultaten correct te interpreteren, moeten ze worden vergeleken met de antwoorden van de medische vragenlijst. Als de resultaten tegenstrijdig zijn of niet toelaten een precieze diagnose te stellen, zijn bijkomende tests vereist. Provocatietest Provocatietests worden gebruikt onder anderen bij voedselallergieën (en eventueel in geval van astma, maar dan uiterst zelden bij kinderen). Dergelijke tests vergen gespecialiseerde begeleiding en worden enkel uitgevoerd in het ziekenhuis. Er zijn 2 soorten van provocatietests: • de lippen van de patiënt worden in contact gebracht met een allergeen om een lokale reactie uit te lokken. Als het resultaat negatief is, volgt een orale provocatietest; • de orale provocatietest dient om te bepalen vanaf welke hoeveelheid allergeen een allergische reactie optreedt. Het allergeen wordt in steeds grotere doses toegediend.

12

13

8. PREVENTIE VOOR RISICOKINDEREN EN -GEZINNEN Door kinderen te beschermen tegen vroegtijdige en herhaalde contacten met de belangrijkste allergenen, kunt u het opduiken van allergische symptomen vertragen of zelfs vermijden. De volgende preventietips i.v.m. borstvoeding, tabak en hygiëne zijn op iedereen van toepassing! Borstvoeding Baby's die gedurende de eerste 3 levensmaanden (5 maanden, volgens de richtlijnen van de Wereldgezondheidsorganisatie) uitsluitend borstvoeding krijgen, lopen minder risico op kinderallergieën. Hoe komt dat? • Borstvoeding helpt bij de ontwikkeling van het immuunsysteem. • Borstvoeding verhoogt de weerstand tegen infecties. • De baby komt minder in contact met koemelk, een bron van allergie. Als je geen borstvoeding wil/kan geven (bij verhoogd familierisico) kan je opteren voor hypoallergene melk als preventiemiddel tegen allergieën. Als de baby last heeft van allergie, kan de arts hydrolysaten voorschrijven. Die verkleinen de risico’s maar kunnen ze niet volledig uitsluiten. Vraag advies aan je huisarts of kinderarts. Voedingsallergenen uit het menu schrappen Kinderen jonger dan 1 jaar schotel je beter geen voedingsmiddelen voor die behoren tot de meest frequente allergenen: • • • • • •

eieren; vis; arachide (in de vorm van pinda's, olie, koekjes, enz.); exotisch fruit (bv. kiwi's, papaya's); vruchten in een dop (bv. noten, amandelen); mosterd.

Geleidelijk aan kan je meer variatie brengen in het menu van je kind. Wees echter voorzichtig en zorg voor een gezonde en evenwichtige voeding. Lees altijd aandachtig de etiketten van voedingsmiddelen om te weten welke de ingrediënten zijn. In 2005-2006 zou een Europese richtlijn in werking moeten treden over de etikettering van voedingsmiddelen. Sommige grootwarenhuizen beschikken in hun productaanbod over een gamma aan voedingsmiddelen, specifiek voor allergische personen. Toch moet je hier ook nog voorzichtig mee zijn en alles eerst met kleine hoeveelheden uitproberen. Tabak Stop met roken. Tabak is gezondheidsvijand nummer één, zowel voor klein als voor groot. • Roken tijdens de zwangerschap leidt ertoe dat de baby grotere hoeveelheden antistoffen gaat produceren. Dat verhoogt het risico op allergieën en respiratoire infecties. • Roken in de aanwezigheid van kinderen verhoogt het risico op respiratoire aandoeningen, zowel bij het kind als bij uzelf. Als je toch wil roken, ga dan naar buiten.

14

15

Huisdieren • Kinderen van jonger dan 2 jaar houd je maar beter uit de buurt van honden en katten. Risicogezinnen zouden zelfs beter geen huisdieren houden. Als je er toch hebt, laat ze dan nooit binnen in de kinderkamer! • Als je buitenshuis veelvuldig in contact komt met dieren, neem dan een douche en trek andere kleren aan zodra je thuiskomt.

Vele woningen zijn overdreven verwarmd, slecht verlucht of vochtig. Wat kan je doen? • Verlucht de woning elke dag minstens 1 uur door de ramen wijd open te zetten, vooral in de slaapkamers (laat de bedden onopgemaakt zolang de kamer verlucht wordt). • Laat de temperatuur niet boven 20°C komen (max. 18° in de kinderkamer!). • Streef naar een vochtigheidsgraad tussen 45 et 50%. Plaats eventueel ontvochtigers om schimmel te vermijden. • Zorg ervoor dat de verluchtingsgaten vrij blijven. Vermijd allergene producten: • beperk het gebruik van agressieve chemische stoffen (white spirit, desinfecteermiddelen, sfeerparfums); • geef de voorkeur aan hypoallergene producten: badolie i.p.v. badschuim, neutrale zepen, niet-geparfumeerde reinigingsdoekjes; • geef de voorkeur aan linnen van puur katoen (eventueel ongebleekt). Milieu Een pollenkalender, het weerbericht, de luchtvochtigheid verschaffen interessante info voor personen die last hebben van een respiratoire allergie.

Hygiëne Hou je woning stofvrij: • leg geen kamerbreed tapijt en vermijd vloerkleedjes en pluche beesten (niet wasbaar) zoveel mogelijk, vooral in de slaapkamers. Die spullen zijn immers echte stofnesten; • kies voor vloeren, bekleding en gordijnen die je met water mag reinigen; • neem een matras in mousse met eventueel een plastic beschermhoes tegen huisstofmijt. Sommige matrassen voor baby's zijn standaard uitgerust met zo'n hoes; • was regelmatig het bedlinnen op 60°; • was nieuwe kleding, ondergoed en bedlinnen voor het eerste gebruik; • dweil of schrob de vloeren wekelijks; • De aanwezigheid van allergenen in huis kan je controleren door middel van een test die verkrijgbaar is in de apotheek.

16

17

9. BEHANDELING

10. HOME SWEET HOME

Een medische diagnose bevestigt dat je kind een allergie heeft. Vermijd in dat geval dat je kind in contact komt met het allergeen. Dat is niet altijd gemakkelijk, maar wel noodzakelijk om te vermijden dat de symptomen verergeren of aanslepen. Op die manier vermijd je ook onmiddellijk een beroep te moeten doen op geneesmiddelen. Volstaat het niet om contact met het allergeen te vermijden? Zorg er dan voor dat je kind de individueel aangepaste behandeling krijgt die de arts heeft voorgeschreven. Lichamelijke beweging is essentieel voor iedereen, maar zeker en vast voor kinderen met astma. De lichaamsbeweging moet aangepast zijn aan de fysieke conditie en vraagt soms een specifieke behandeling.

Bij sommige kinderen kunnen de symptomen van een allergie lang aanslepen en/of verergeren. Dat is erg lastig, want het probleem heeft ook gevolgen voor het sociale leven. Allergische kinderen kunnen psychologisch kwetsbaarder zijn. Ze hebben dan meer dan ooit aanmoediging en steun nodig. Help ze om hun toestand te leren kennen en onder controle te houden. Een allergie kan al vroeg worden opgespoord door middel van een test. Een vroegtijdige diagnose is belangrijk om de allergie op de juiste manier aan te pakken. Het ongemak wordt beperkt, evenals het risico op nieuwe allergieën... voor een zorgeloze kindertijd.

NUTTIGE ADRESSEN

>

Astma en Allergie Koepel vzw Park Heuvelhof 1 3010 KESSEL-LO Tel.: 016-25 31 11 Fax: 016-25 31 16 Gratis nummer: 0800-84321 [email protected] www.astma-en-allergiekoepel.be Op Internet www.airallergy.be (over pollen) www.polleninfo.org www.veiligvoedsel.org www.stichtingvoedselallergie.nl

Deze brochure is een uitgave van de dienst Gezondheidspromotie van de Onafhankelijke Ziekenfondsen

Sint-Huibrechtsstraat 19 1150 Brussel Tel.: 02/778 92 11 Fax: 02/778 94 04 E-mail: [email protected] Website: www.mloz.be/gvo

Foto’s • Thierry Monasse

(c) Onafhankelijke Ziekenfondsen Brussel, juni 2004