unst iaargang 2005 nummer 4

iaargang 2005 nummer 4 drieenveertigste jaargang december/januari/februari driemaandelijks tijdschrift onder de auspiciën van de Vlaamse provincies Afgiftekantoor: Gent Erkenningsnummer P3A8116

unst in Vlaanderen na

1980

q-

Kostprijs van een

1

an

0 0 N z

abonnement

Een abonnement biedt

In

4 themanummers en 4x OKV·TENTO,

met Museumkoort. U kunt zich abonneren door stor­ ting van 25 Euro (zonder opbergbondl of 36 Euro (met opbergbondl op rek.nr. 448-0007361·87 van Openboor Kunstbezit in Vlaanderen, Antwerpen. Vanuit Nederland: 28 Euro (zonder opbergbond) of 42 Euro (met opbergbond)lill: sluitend op gironummer l 35.20 van Openboor Kunstbezit in Vlaanderen, Antwerpen. Een abonnement kon elk moment ingaan.

UJ � UJ

0 Schilderkunst in Vlaanderen z na 1980

<:( <:( .....J > z -

Vormgeving Rob Buytaert Annemie Vondezonde

Beeldredactie Gudrun Heymons

3

Het Picturaal Verlangen

Coördinatie en eind­

door Johan Pas

redactie

10

Schilderkunst in Vlaanderen na 1980

Mark Vonvoeck

door Marc Ruyters

Productie Peter Wouters Greet Vlegels [cover]

Luc Tuymans, Der Diagnostische Bliek, 1 992, olieverf op doek, 57 x 38

Abonnementendienst Gerrie Caomans

03/224 .15 .30

Courtesy Zeno X Gollery, Aniwerpen

Druk Drukkerij Die Keure, Brugge

Dit themanummer is ook in het Engels beschikbaar

,..

: .... diekeure_

Deze publicotie kwam tot stond in samenwerking

Pre-press

met het Vlaams Cultuurhuis de Brakke Grond in

Grafisch Buro Geert Lefevre

Amsterdam,

www.brokkegrond.nl

0=0

graplues I communicaunn

Publiciteit:

VLAAMS CULTUURHUIS DE BRAKKE GROND

0:::::

<( <(

03 231 28 00 (B-promotion

Linklaters De Bandt

co

Bank

�� �

I

Verantwoordelijke uitgever: P. Wouters Huis 'den Rhyn' Hofstraat 15 2000 Antwerpe

Met de •teun �an de \1aamse regermg

Copyright OKV

Met ondersteuning van de

z

Vlaamse minister bevoegd voor Cultuur

UJ

o._

0

KI

a@)

�"

Provincie Oost-Vlaanderen

I'IIOVIHOE

VlAAMS • BRABANT

1 �1 1

Lid van de Unie van de Uitgevers van de Periodieke Pers

Niets uit deze uitgave mag war· den verveelvoudigd en/ of open­ boor gemaakt door middel van druk, fotokopie, microfilm of op welke andere wijze ook zonder voorgaande toestemming van de uitgever.

ISSN 1 373-4873 WD 2005/7892/1 4

Inleiding

Het Picturaal Verlangen Schilderen in Vlaanderen voor en na de tentoonstelling TroubleSpot.Painting Raoul De Keyser, Untitled, 200 1 , olieverf op doek,

so

x

ss

Courtesy Zeno X Gollery, Antwerpen

Tot diep in de jaren zestig van de twintigste eeuw, leek 'moderne kunst' zo ongeveer samen te vallen met

1970, raakt de schilderkunst haar quasi-monopolie op de moderniteit voorgoed kwijt. Minimalistische objecten,

'moderne schilderkunst'. In tegenstelling tot de beeld­

conceptuele projecten, videoprojecties, happenings,

houwkunst, had de schilderkunst zich in het begin van

performances en installaties werpen zich alle op als

de twintigste eeuw relatief snel losgeweekt van de

meer experimentele, en dus meer progressieve artistieke

traditie, en had daardoor in veel gevallen het karakter

praktijken. Daardoor wordt de schilderkunst geleidelijk

aangenomen van een avant-garde manifest. Net als in

in het defensief gedrongen. Waar een abstract schilderij

Noord-Amerika en de rest van West-Europa, waren ook

in 1965 nog een dynamisch signaal van radicale moder­

in België groepstentoonstellingen met niets anders dan

niteit was, is hetzelfde gebaar tien jaar later gestold tot

schilderijen een vanzelfsprekendheid. Vanaf het einde

een statisch teken van traditie en ambachtelijkheid.

van de jaren 1960, en vooral in de loop van de jaren 3

Het picturaal

verlangen

internationaal cultureel centrum ontwerpen

ICC 18 april

-

meir

50

b2000

ontwerpen

dagelijks vrij toegankelijk van 10 tot 17 uur

31 mei 1981

1 mei

-

7

juni 1981

gerard hemsworth -

7

Collectie AMVCLetterenhuis, Antwerpen

tentoonstellingen

picturaal1 (recente schilderkunst in Vlaanderen)

1 mei

De eerste poging om het nieuwe, expressieve schilderen in Vlaanderen op de markt te brengen: de tentoonstelling Picturaal l, 1 9 8 1 in het Antwerpse ICC

Export van de nieuwe Vlaamse schilderkunst: de Vlaamse gemeenschap organiseert een tentoon­ stelling in het pas opgerichte Vlaams Cultureel Centrum De Brakke Grond in Amsterdam, 1983 Catalogus van de tentoonstelling Peinture, peinture. Zeven Vlaamse schilders

juni 1981

judith turner Sindsdien willen schilderijententoonstellingen altijd iets aantonen. In de meeste gevallen lijken ze te willen

In plaats van over individuele schilders, waar auteur Marc Ruyters het verder over heeft in dit nummer,

suggereren dat de schilderkunst wel degelijk nog leeft

willen we het dus hier hebben over de keuzes en de

en er artistiek toe doet in een kunstwereld waarin foto­

presentaties die het debat omtrent de hedendaagse

grafie, video, teksten, objecten en handelingen het spel

schilderkunst in Vlaanderen gevoed en gestuurd hebben.

lijken te bepalen.

Te vaak zien we immers over het hoofd dat niet zozeer

Wanneer tegen het einde van de jaren zeventig

het kunstwerk an sich, maar de publieke presentatie van

progressieve kunstpraktijken als conceptkunst en video­

het kunstwerk en de receptie daarvan, de artistieke

kunst op hun beurt een identiteitscrisis doormaken (ze

ontwikkelingen bepalen. Wat in de beginjaren van deze

lijken immers niet aan een aantal utopische verwachtingen

'imagebuilding' opvalt, is de eerder triomfantelijke toon

te kunnen voldoen) grijpt de schilderkunst haar kans.

waarmee, zowel internationaal als in België en Vlaanderen,

Rond 1980 vindt er een 'boom' plaats van schilderijen­

over de post-conceptuele schilderkunst gesproken en

tentoonstellingen, in vele gevallen gekoppeld aan een

geschreven wordt. Een in dat opzicht baanbrekende

eerder nationalistisch (en anti-Amerikaans) klinkend

tentoonstelling in Londen draagt de bijna hysterische

discours: de 'Nieuwe' Duitsers (Neue Wilde) en

titel A New Spirit in Paitin g (Royal Academy of Arts,

Italianen (Transavantguardia) lijken een passend

1981), terwijl enkele Belgische presentaties, in 1982

antwoord op de door de Amerikanen gedomineerde

samengesteld door (ex-) !CC-directeur Flor Bex, namen

avant-garde van de jaren zeventig. Sindsdien zijn schilder­

krijgen als Het Picturaal Verlangen (Galerie Isy Brachot)

kunst en nationalisme nauw met elkaar verbonden.

en De Magie van het Beeld (Paleis voor Schone Kunsten).

In het begin van de jaren tachtig proberen diverse

De nieuwe Vlaamse schilderkunst wordt ook geëx­

landen en regio's hun versie van het nieuwe, expressieve

porteerd. In 1983 organiseert de Vlaamse Gemeenschap

schilderen op de markt te brengen. In Vlaanderen

de tentoonstelling Peinture, peinture. Zeven Vlaamse

gebeurt dat voor het eerst met de tentoonstelling

Schilders in het pas opgerichte Vlaams Cultureel

Picturaal I. Recente schilderkunst in Vlaanderen, die in het

Centrum De Brakke Grond in Amsterdam.

voorjaar van 1981 plaats vindt in het Antwerpse ICC (Internationaal Cultureel Centrum). Deze groepstentoon­

Uit deze en andere picturale presentaties spreekt een haast euforisch gevoel van opluchting: na de koele,

stelling vormt de eerste van een reeks schilderijen­

intellectualistische en theoretische conceptkunst, was er

tentoonstellingen die in Vlaanderen het discours over

weer sprake van felle kleuren, heftige gebaren, begrijpbare

schilderkunst tot op vandaag bepaald hebben.

verhalen en grote formaten. De musea en de galerieën geuren eindelijk weer naar verf.

4

Met de tentoonstelling Modernism in Painting ( 1 992) wilde het Oostendse PMMK bewijzen dat de Vlaamse schilders stevig werk hadden geleverd Afficheontwerp: Benoït

Na deze geestdrift wordt het opmerkelijk snel stil rond de Nieuwe Belgische en Vlaamse schilderkunst. De lokale en nationale dynamiek lijkt internationaal niet echt aan te slaan. Op Documenta 7, samengesteld door de Nederlander Rudy Fuchs, waar de Duitse en Italiaanse 'nieuwe' schilderkunst een grote rol speelt, valt er in 1982 geen enkel werk van een Belgische schilder te bespeuren. Op de volgende Documenta 8, in 1987, is het schilderij al veel minder prominent aanwezig, en schitteren de Belgen en Vlamingen weer door hun afwezigheid. De malaise lijkt compleet. In 1992 telt Documenta IX, onder leiding van Jan Hoet, misschien wel veel Belgische kunstenaars, maar ook hier blijven de schilderijen beperkt tot die van Marcel Maeyer, Raoul De Keyser en Luc Tuymans. Reeds eerder had Hoet zijn vraagtekens bij de nieuwe schilderkunst van de jaren tachtig duidelijk kenbaar gemaakt. In hetzelfde jaar neemt het Oostendse PMMK (Provinciaal Museum voor Moderne Kunst) het initiatief de zieltogende schil­ derkunst een hart onder de riem te steken. Met de prestigieuze tentoonstelling Modernism in Painting. Tien jaar schilderkunst in Vlaanderen wil Willy Van Den

Bussche, tegen de opvattingen van Hoet in, in het PMMK bewijzen dat er in Vlaanderen sinds de schildersrevival van de vroege jaren tachtig wel degelijk stevig werk was geleverd.

OPENBAAR KUNSTBEZIT IN VLAAN DEREN 2005/4

5

Het picturaal

verlangen

Zowel het werk vanRaoul De Keyser als dat van Luc Tuymans figureert in Kassei én in Oostende. Beide

In 1997 barst de bom. In dat jaar vinden er, in het kader van een grootscheepse culturele uitwisseling,

schilders, die ieder een generatie lijken te vertegen­

gelijktijdig twee tentoonstellingen plaats in Barcelona

woordigen, zullen in de loop van de jaren negentig

waarin de jonge Vlaamse schilderkunst centraal staat.

picturale uithangborden van een Belgische of Vlaamse

De ene, Reality Revisited. De herinnering als verlangen

schilderkunst worden in de internationale kunstcontext

(in de Fundacio de Caixa) werd samengesteld door

Vooral het werk van Tuymans lijkt na zijn deelname aan

MUHKA-directeur Flor Bex, en brengt een bilan van de

Documenta IX internationaal bijzonder in de smaak te

neo-figuratieve, intimistische en kleinschalige schilder­

vallen. Enkele belangrijke presentaties van zijn werk

kunst zoals die zich rondom en na Tuymans ontwikkeld

(zoals in de Kunsthalle te Bern) en zijn deelname aan

had. Voor Bex belichaamt deze schilderkunst in de eerste

Documenta 11 (Documenta X, samengesteld door

plaats een reactie op een fundamentele onzekerheid en

Cathérine David, voer bewust een anti-schilderkunstige

op een wantrouwen ten opzichte van de technologische

en neo-conceptuele koers), bestendigen Tuymans'

beeldcultuur. De andere tentoonstelling is samengesteld

reputatie in het buitenland. Rond het midden van de

door criticus Luk Lambrecht en draagt de titel Trapped

jaren negentig lijkt het dan ook onmogelijk over Belgische

Reality (Centre d'art Santa Monica). In deze presentatie

of Vlaamse schilderkunst te spreken zonder Tuymans ter

had de curator samen met de kunstenaarRichard Venlet

sprake te brengen. Vooral in Antwerpen lijkt er zich een

een 'Space for Painting' gecreëerd, waar 19 schilderijen

groep schilders rond Tuymans te vormen, die door

van evenveel Vlaamse schilders, alfabetisch op naam

criticus MarcRuyters omschreven wordt als 'de

van de kunstenaar geordend, op een rijtje opgehangen

Antwerpse School', maar in het artistieke milieu ook wel

werden. Lambrechts presentatie lijkt in zekere zin haaks

smalend bekend staat als de 'Bruine' of 'Grijze' school

te staan op die van Bex. De twee door de pers uitge­

(wegens het gereduceerde coloriet van hun schilderijen).

roepen gangmakers van de nieuwe 'Antwerpse School', Luc Tuymans en Bert De Beul, zijn dan ook bewust niet in het rijtje opgenomen. Hiermee wil de curator aantonen dat er in Vlaanderen nog wel over schilderkunst gesproken kon worden zonder Tuymans ten berde te moeten brengen. Maar dit gebeurt uiteindelijk toch, zij het in negativo. In de tentoonstellingscatalogus van Trapped Reality verschijnt namelijk een polemische tekst

van de Britse kunstenaar en criticus Jon Thompson (Revivalism and the Luc Tuymans Effect. A Personal View)

waarin deze de schilderkunst van Tuymans bestempelt als reactionair, en het aantal adepten van deze schilder­ kunst in Vlaanderen doeltreffend omschrijft als 'het Tuymans-effect'. De Vlaamse kunstgemeenschap, voltallig op verplaatsing in Barcelona, reageert geschokt. Tot dan toe had niemand dit inzicht met zoveel woorden durven articuleren.

Geen Luc Tuymans en Bert De Beul op de tentoonstelling Trapped Reality, samen­ gesteld door Luk Lambrecht, 1997, Barcelona

6

Het picturaal verlangen

Een kunstenaar die vreemd genoeg in het hele debat omtrent de recente Vlaamse schilderkunst afzijdig was gebleven, is Narcisse Tordoir. Tordoir was in 1981 wel vertegenwoordigd op Picturaal 1, maar was in de loop van de jaren tachtig een eerder enigmatische, semi­

In 1999 herbergen het MUHKA en het NICC de prestigieuze tentoonstelling TroubleSpot.Pointing, waaraan 68 kunstenaars deelnamen

abstracte schilderkunst gaan beoefenen, met uitstapjes naar de derde dimensie, waardoor zijn werk moeilijk leek te passen in een discours waarin de terugkeer van de figuratie toch een centraal bestanddeel vormde. Terwijl Tordoir in ondermeer Nederland zekere successen boekte, leek hij in het België van de jaren negentig een eerder perifere figuur. Noch Hoet, noch Van Den Bussche, noch Bex, noch Lambrecht namen zijn werk op in hun overzichten. Uitgerekend met deze relatief 'onzichtbare' schilder organiseert Luc Tuymans aan het einde van de jaren negentig een tentoonstelling die zich tot doel stelt de schilderkunst uit haar mediale eenzame opsluiting te verlossen. In 1999 herbergen het MUHKA en het NICC

•

·v

de prestigieuze tentoonstelling TroubleSpot.Painting,

NICC

MIJ

waaraan niet minder dan 68 kunstenaars participeren. De ambities zijn niet enkel de actuele schilderkunst te

09/05-22/08/1999

laten interageren met andere disciplines (er zijn ook video's, foto's en installaties te zien), maar bovendien

m

wordt ze in een historisch kader geplaatst (er wordt ondermeer werk getoond van Robert Ryman en Gerhard Richter, terwijl er op de affiche zelfs een zelfportret van

Praten over de Vlaamse schilderkunst na

El Greco prijkt). In TroubleSpot.Painting wordt schilder­

TroubleSpot.Painting impliceert in die zin ook praten

kunst voor het eerst sinds 1980 niet meer opgevat als

over de Vlaamse schilderkunst na Luc Tuymans. Diens

een statisch product of gefixeerd eindpunt van een

recente tentoonstellingen (Tate Modern, 2004) en

picturale traditie, maar als een opening naar andere

commerciële successen zijn ondertussen zo gemedia­

media en naar de toekomst. De dialectische posities van

tiseerd, dat Tuymans tegen wil en dank een instituut

Tuymans en Tordoir zorgen er immers voor dat er geen

wordt. En instituten dienen bevochten te worden.

consensus over wat een schilderij dient te zijn wordt

Het ziet er dan ook naar uit dat het door Thompson in

geventileerd. Bovendien wordt er geen exclusief Vlaams

1997 gesignaleerde Tuymans-effect uitgewerkt raakt.

of Belgische discours beleden, maar wordt een aantal

Natuurlijk zullen er in kunstacademies Tuymans­

Vlaamse kunstenaars subtiel in dialoog gebracht met

adepten blijven, net zoals er wellicht altijd Richter- en

buitenlandse kunstenaars. Daardoor ook weet deze

Marlene Dumas-klonen zullen zijn. Maar in bepaalde

tentoonstelling aan het defensieve karakter dat zovele

gevallen is er wel degelijk sprake van een nieuwe

schilderijententoonstellingen tot dan toe kenmerkte,

generatie figuratieve schilders voor wie Tuymans zeker

te ontsnappen. Kort daarop wordt deze veelbelovende

geen baken meer is. Sommige jonge Antwerpse

ideologische opening echter opnieuw flagrant dicht­

kunstenaars nemen zelfs centraal stelling in tegen elke

gereden. Dit gebeurt in de presentatie Het Versluierd

vorm van Tuymans-esthetiek zoals Cindy Wright,

Beeld, die in 2001 plaats vindt te Hasselt (Provinciaal

Kati Heek en Tom Liekens of kiezen voor een schilder­

Centrum voor Beeldende Kunsten, Begijnhof). Alsof er

kunst die zich vertaalt in objecten, installaties en

geen vuiltje aan de lucht is, wordt daar een (door Jos

performances zoals Sergio De Beukelaer, Boy & Erik

Uytterhoeven samengesteld) bilan van Vlaamse schilders

Stappaerts en Vaast Colson. Nog anderen hanteren een

gepresenteerd die allen "vertrekken vanuit de actuele

radicaal stijlpluralisme dat een liefde voor het klassieke

waarneembare wereld of vanuit hun beleefde ervaring":

picturale koppelt aan een gezonde argwaan ten opzichte

"Het beeld aarzelt tussen figuratie en abstractie en er

van het schilderij-ding: Joris Ghekiere, Vincent Geyskens,

wordt soms bewust vaag geschilderd, alsof er een sluier

Tina Gillen. Indien 'De Antwerpse School' ooit bestaan

over hangt. De verf wordt meestal dun uitgestreken."

heeft is ze niet meer. Ze is dan bijgezet waar ze thuis

Het Versluierde Beeld en TroubleSpot.Painting belichamen

hoort: in de donkere crypten van de kunstgeschiedenis.

dus twee tegengestelde posities in het denken over hedendaagse (Vlaamse) schilderkunst aan het begin van

Johan Pas

regressie, de andere reflexief en experimenteel. De ene

Deze tekst verscheen eerder in Achtergrond.

de 21ste eeuw. De ene badend in nostalgie en picturale regionaal/ nationalistisch gedetermineerd, de andere

Tweemaandelijks tijdschrift van het Vlaams Cultuurhuis

internationaal gedacht met oog voor lokale kwaliteiten.

De Brakke Grond in Amsterdam, septemberfoktober 2005.

En hoe je het draait of keert, in beide gevallen speelt Luc Tuymans een cruciale rol. 8

...... . ,..

'· ...

-

Cindy Wright, Pieter Vermeersch 2, 2004, olieverf op doek, 120

x

1 05

Cindy Wright, Rosbief, 2005, olieverf op doek, 150 x 170

OPENBAAR KUNSTBEZIT IN VIAANDEREN 2005/4

9

Schilderkunst in V aanderen na

1980

Wie het over de geschiedenis van de schilderkunst in .Vlaanderen heeft, kan niet heen om dat ene haast cliché­ matige adagium: Vlamingen hebben altijd uitgeblonken door hun beeldend vermogen en door hun zin voor picturaliteit. Dat gold alvast voor de gebroeders Van Eyck, voor Memling, Rubens, Van Dyck en Jordaens, James Ensor, René Magritte en Paul Delvaux, en nog vele anderen, tot en met misschien wel Roger Ra veel. Wie het over de geschiedenis van de schilderkunst in Vlaanderen na 1980 wil hebben, moet echter eerder zeggen: de hedendaagse Vlaamse schilders hebben hun beeldend vermogen en hun zin voor picturaliteit zoveel mogelijk weggemoffeld. Dat deden ze om toch maar mee te kunnen met de nieuwe, sterk conceptueel getinte stromingen die halverwege de jaren zestig in de interna­ tionale hedendaagse kunst opdoken, met performance, minimal art, land art en dergelijke waarin het picturale schilderen schier helemaal verdween. Schilderen om het schilderkunstige, om het organisch omgaan met pigment, olie of acryl, borstel, canvas en kader werd al van in de jaren zeventig met een scheef oog bekeken. De Amerikaanse abstracte expressionisten en nadien Pop Art waren tot het uiterste gegaan in het extreem uitpuren dan wel relativeren van het medium. Met de opkomst van het conceptuele denken, met

Een geschiedenis begint met een

axioma's als 'art as an idea, an idea as art', 'art in progress'

voorgeschiedenis

en 'art as process', werd het nu al zo'n zes eeuwen oude medium schilderen als zo niet dood, dan toch compleet achterhaald beschouwd. En toch, de Vlaming bleef schilderen, zoals hij dat al

Roger Raveel (1921) is de nestor van de hedendaagse Vlaamse schilderkunst. In de jaren vijftig en begin zestig was hij met zijn klare, heldere verftoets, het inbrengen van vreemde elementen op het doek en 'het laten

deed sinds de Vlaamse Primitieven. Dat stukje genetische

uitvloeien van het schilderij buiten het kader' een echte

roots kon niet zomaar opgegeven worden. Met de opkomst

vernieuwer. Dichter-criticus Roland Jooris zou die stijl

van de conceptuele kunst was de schilderkunst aan een

de 'Nieuwe Visie' noemen (met onder de vele volge­

overlevingsstrategie begonnen. Begin jaren tachtig

lingen die andere nestor Raoul De Keyser). Alleen wist

leefden in de Verenigde Staten en in Europa nog drie

de wereld er niet van, want Raveel was niet de man om

belangrijke picturale stromingen op: het neo-expres­

zijn inzichten op een efficiënt-commerciële manier van

sionisme in de USA (met Philip Guston en Julian

de daken te schreeuwen. En de Vlaamse (toen vooral

Schnabel als grote namen), de Neue Wilden in Duitsland

Belgische) culturele overheidsstructuren waren niet van

(Georg Baselitz, Anselm Kiefer) en de Transavanguardia

die kwaliteit dat zij een gedurfd artistiek exportbeleid

in Italië (met Sandro Chia, Francesco Clemente, Enzo

konden voeren. Pas eind jaren zestig kreeg Ra veel de

Cucchi, Mimmo Paladino). Met een beetje kwade wil

erke1ming die hij verdiende en sindsdien is zijn werk,

zou men kunnen stellen dat de Vlaamse schilders die in

tot vandaag, wezenlijk niet veranderd. Dat maakt hem

die vroege jaren tachtig actief waren wel naar een van

minder tot een 'hedendaags schilder', maar zijn

die richtingen neigden. Maar dat is hen oneer aandoen:

pioniersrol in de na-oorlogse schilderkunst is en blijft

elk van hen zocht zich min of meer een eigen weg.

belangrijk.

10

OPENBAAR KUNSTBEZIT IN VLAA N DEREN 2005/4

Roger Raveel, Ontmoeting met het blauw van de vrouw, 1983, olieverf op doek, 114 x 145

Roger Raveel, Wij zijn vrij, 200 1 , olieverf op hout/mixed media, 220 x 250 x 151

Privé-verzameling

Galerie Pielers {in bruikleen)

11

Schilderkunst in Vlaanderen

na

1980

Raoul De Keyser (1930) wordt, ook al is hij intussen 75, nog wel tot de hedendaagse schilders gerekend. De Keyser is, na zijn eerste jaren in het spoor van zijn leraar Ra veel, dan ook een heel eigen weg opgegaan.

Raoul De Keyser, Retour 9, 1 999, olieverf op doek, 43 x 60

Courtesy Zeno X Goflery, Antwerpen

Hij ging kleine, autobiografisch getinte beelden (een stukje voetbalveld, een boomtak in zijn tuin) verbinden met een almaar verdergaande abstrahering, waarbij hij er toch altijd in slaagde (en nog in slaagt) om zijn doeken en doekjes een ongelooflijke tactiliteit en subti­ liteit mee te geven. De Keyser had en heeft nog steeds het talent om tussen die twee polen, het banaal-figuratieve en het 'inhoudsloze' abstraherende, een sterke spanning en geladenheid op te wekken.

Raoul De Keyser, Untitled, 1 988, olieverf op doek, 1 67 x 124

Courtesy Zeno X Gollery, Antwerpen

13

Dan Van Severen (1927) lijkt met zijn minimalistisch ogend werk het toonbeeld van verregaande abstrahering.

Met Ra veel, De Keyser en Van Severen waren ook een hele reeks andere oudere schilders in de jaren

In zijn vroege werk zat nog enige lyrische expressie,

tachtig nog actief, elk met hun eigen expressie: Octave

maar nu al veertig jaar lang neemt hij de raamstructuur,

Landuyt, Jan Burssens, Pol Mara, Gilbert Swimberghe,

met de horizontale en verticale lijnen, als basis voor zijn

tot en met Hugo Claus.

schilderijen waarin het in essentie gaat om uitdieping en uitzuivering. Toch behoudt zelfs die cerebrale werkwijze een warmte en een betrokkenheid, die bij de geometrische abstraeten veelal afwezig was.

Dan Van Severen, Zonder titel, 1 990, inkt op canvas en paneel, 18,5 x 1 4,5 Courtesy Richord Foncke Goflery

14

Schilderkunst in Vlaanderen

na

1980

Fred Bervoets, Zelfportret in huiskamer, 1 99 1 , acryl op doek, 1 94 x 205 Courtesy MUHKA, © Ludo Geysels

• •

•

'

'

•

"•)

tf 11 I

,,

•

,

'I

' '"' I)

..
Kritiek en ironie, zoeken en botsen Een (toen) jongere generatie kunstenaars, geboren in

Fred Bervoets (1942) bleef nog het sterkst bij het haast nostalgische concept van de 'peintre maudit', maar

de jaren veertig, zou in de jaren zestig en zeventig op

ontwikkelde tegelijk ook een Bervoets-touch die men in

het voorplan treden en ook begin jaren tachtig een

één woord kan samenvatten: heftigheid. Hij is een

hoofdrol opeisen. Zij werden geconfronteerd met het

schilder pur sang, die zijn eigen leefwereld op een sterk

(post)modernisme: hoe ga je op een nieuwe manier, van

expressieve wijze op doek zet. Hij wordt wel eens de

kritisch tot ironiserend, om met het medium schilderen?

Antwerpse versie van de Neue Wilden genoemd, maar

Hoe geef je dat medium een plek binnen de hele nieuwe,

dat is een eenzijdig beeld. Bervoets gebruikt vele tech­

sterk intellectueel gerichte constellatie van de heden­

nieken (hij is bijvoorbeeld ook een virtuoos etser) en

daagse conceptuele kunst? Die vragen stelden de

thema's, en maakte diverse periodes door die vaak

Vlaamse schilders zich niet alleen. Zij zagen de Neue

parallel liepen met bepaalde gebeurtenissen in zijn

Wilden, de Transavanguardia en nog andere stijlen

leven. Bervoets werd bekend met zijn 'Spaghetti's':

opkomen, de een al wat krachtiger dan de andere, en

doeken op groot formaat vol met wriemelende en

zochten aansluiting. Maar het fenomeen 'stijl' was op de

fantastische vormen en figuren. Hij zou ook een 'grijze'

terugweg, de individualisering in (ook) de schilderkunst

en een 'witte' periode doormaken, die telkens voor een

zou zich verder doorzetten.

versobering in zijn werk zorgden, maar ook heftige periodes, zoals de reeks 'Cicatrices', rond plastisch­ chirurgische operaties.

OPENBAAR KUNSTBEZIT IN VLAANDEREN 2005/4

15

Schilderkunst in Vlaanderen

na

1980

Pjeroo Roobjee (1945) voert een lucide eenmans­ guerrilla als schilder. Zijn stijl is figuratief, fantasma­ gorisch, barok en mystifiërend tegelijk en roept een wereld op van narren, dwazen, geile bokken en dwinge­ landen. Doeken van Roobjee zijn een bombardement van grote en kleine visuele speldenprikken, waarbij men welhaast kan spreken van een etnische kunst, zoals verwaande westerlingen dat doen bij Afrikaanse of aboriginal-schilderijen. Alleen is de aboriginal hier een (Oost)-Vlaming, die met evenveel leed vennaak als medevoelen naar zijn stamgenoten kijkt.

16

OPENBAAR KUNSTBEZIT IN VlAAN DEREN 2005/4

Pjeeroo Roobjee, Kapoenen in café De Kolk, 200 1 , olieverf op doek, 1 80 x 220

Foto: Volcke - Woregem

Karel Dierickx (1940) is een plastisch introverter

Nog andere schilders zochten zich een weg naar een

schilder, al kunnen zijn doeken ook kleine explosies van

vernieuwd omgaan met verf en expressie: Willy de

verf en tonaliteit zijn. Dierickx vertrekt vanuit een

Sauter maakte van verf een tweedimensionale sculptuur

bekend beeld of gegeven (zo maakte hij hele reeksen

met strak afgelijnd en meeriagig schilderwerk; Hugo

rond hoofden), om er laag na laag op verder te werken

Heyrman onderzocht alle mogelijke interpretaties, van

en de mogelijkheden van de schilderkunst tot op het bot

Gerhard Richterachtige experimenten (de Belgiëlei­

uit te zoeken. Het levert abstract werk op, dat al naar­

reeks) tot computerbeelden (de pixelschilderijen); Renaat

gelang de gemoedstoestand wisselt van donkere naar

Ivens ging experimenteren met de textuur van verf,

lichte reeksen, en waarbij de kleuren op het palet of op het

doek en ander materiaal. Marcase, Cel Overberghe en

doek zelf worden gemengd. Veel wordt weggeschilderd

anderen onderzochten de mogelijkheden van de abstra­

of weggelaten, alsof ook het schilderij uiteindelijk een

hering, schilders als Yvan Theys, Etienne Elias en Jean

symbool van onontkoombare vergankelijkheid is.

Bilquin behielden het herkenbare beeld om van daaruit verder te gaan. Hugo Duchateau deed alle mogelijke twee- en driedimensionale experimenten met verf. Deze generatie, geboren in de jaren veertig, had nog altijd dit gemeen: ze had weinig of geen voeling met het conceptuele in de kunst (behalve misschien Hugo Heyrman en Hugo Duchateau in hun later werk),

Karel Dierickx, Omsloten situatie, 1 985, olieverf op doek, 250 x 1 99

het schilderkw1stige an sich primeerde. Daardoor kwamen ze geregeld in botsing met de artistieke tijdsgeest

Courtesy SMAK

17

Philippe Van Snick, Territorium, Venetië 1 999 Foto: Dirk Pauwels

18

OPENBAAR KUNSTBEZIT I N VLAANDEREN 2005/4

Schilderkunst in Vlaanderen

na

1980

De tussengeneratie Het is een onvermijdelijke cyclische beweging in de geschiedenis: na elke generatie die een verandering teweeg bracht komt een tussengeneratie. En die mag nog zo'n sterke en briljante koppen opleveren, zij hebben de grootste moeite om zich uit de schaduw van hun voorgangers te werken. Dat is een beetje wat de generatie Belgische kunstenaars overkomen is die geboren werd ergens begin jaren vijftig, zeker de schilders onder hen. De diverse vormen van conceptuele kunst: performance, mimimal art, land art, arte povera en dies meer beheersten de internationale kunstscène. België had Marcel Broodthaers, Jef Geys en Panamarenko (we mogen

Walter Swennen, Zonder titel, 1 982, olieverf op papier gemaroufleerd op doek, 23 1 x 1 50 Courtesy MUHKA, © Syb'L S Pictures

ook Lili Dujourie niet vergeten), maar in die beginjaren tachtig stond dit land nergens op de wereldmap van de hedendaagse kunst. Er was geen enkel museum voor hedendaagse kunst, geen enkele kunsthal die naam waardig (het ree in Antwerpen en het Paleis voor Schone Kunsten in Brussel deden lofwaardige, maar totaal ondergesubsidieerde pogingen), kunstgaleries met enige uitstraling waren op een hand te tellen. Dat was zelfs in de jaren zestig beter geweest, met Ad Libitum en Wide White Space in Antwerpen, MTL in Brussel en Richard Foncke in Gent. In dat klimaat moesten jonge kunstenaars, en vooral schilders, opboksen tegen de grootst mogelijke onver­ schilligheid. Maar hun belang is groot gebleken voor de revival die er nadien zou aankomen. Philippe Van Snick bijvoorbeeld is weliswaar geboren in 1946, maar zou pas vanaf het begin van de jaren tachtig een concept ontwikkelen rond kleur. Met drie hoofdkleuren, drie secundaire kleuren, de niet-kleuren wit en zwart en de metaalkleuren goud en zilver zou hij een oeuvre opbouwen dat gaandeweg meer en meer driedimensionaal werd en waarbij de combinatie van rationele waarneming, esthetische representatie en de wisselwerking tussen het natuurlijke en het synthetische essentieel zijn. Walter Swennen is eveneens van 1946, en net als Van Snick een laatbloeier. Ook hij zou, via het omgaan met archetypische beelden, sjablonen, cartoons, tekst en dergelijke in zijn schilderijen een weg zoeken tussen neo-expressionisme en surrealisme, waarbij de verschuiving van beelden, van teken en betekenis, belangrijk werd. Hij zou een grote invloed uitoefenen op de jongere schilders.

19

Schilderkunst in Vlaanderen

na

1980

Narcisse Tordoir, Zonder titel, 1 985, acryl op hout/acryl op gips, 40 x 40 ( 1 6x), dia. 1 2,5 (5x), totaal 280 x 280 Courtesy MUHKA, © Syb'L S. Pictures

Dat laatste geldt ook voor Narcisse Tordoir (1954). Hij is een schilder die voortdurend de grenzen van de schilderkunst opzoekt. Na een korte uitstap richting de performance eind jaren zeventig, schilderde hij in verschillende stijlen en probeerde hij voortdurend nieuwe dingen uit: hij maakte werk waarin de figuratie buiten het doek trad en zich op de grond eronder in drie dimensies herhaalde, schilderde sjablonen op houten paneeltjes die loodrecht op de muur hingen en maakte letterschilderijen. De jongste vijf jaar werkt hij telkens met een andere kunstenaar samen. Tordoir gold in de jaren tachtig als een van de grote vernieuwers van het medium schilderkunst.

20

OPENBAAR KUNSTBEZIT IN VLAANDEREN 2005/4

Philippe Vandenberg, De grens (de boodschappers), 1 998- 1 999, olieverf en houtskool op canvas, 80 x 1 00 Courtesy Richord Foncke Gollery

Willy Van Sompel, Denk an uns, 1 986, acryl op canvas, 200 x 200 Courtesy Richord Foncke Gallery

Nogal wat generatiegenoten probeerden in die jaren tachtig met verf, doek en talloze nieuwe ideeën tegen de tijdsgeest in te gaan. Philippe Vandenberg (1952) ging grote doeken maken, waarbij existentiële, getormenteerde levens­ vragen omgezet werden in exuberante beelden, een obsessieve mix van figuratie, abstractie en tekst. Vandenberg schilderde zeeën van bloed, dolende mensen, flagellanten, onthoofdingen, dansende beren en dies meer, beelden vol verwijzingen naar de eros en thanatos. Willy Vansompel (1948) maakte in die tachtiger jaren ook grote doeken, ogenschijnlijk vrolijker en kitscheriger dan die van zijn Gentse stadsgenoot Vandenberg, maar achter die laag vrolijke bloemen, bergtoppen en andere decoratieve elementen zat net zo goed een onderlaag van existentiële rebellie en van artistiek anarchisme.

21

Schilderkunst in Vlaanderen

na

1980

Thé Van Bergen (1946) liet en laat de gestiek primeren: de beweging in het schilderen is essentieel, of ze nu beredeneerd dan wel emotioneel is, abstraherend dan wel figuratief. Via de geste van het schilderen kan de emotie geuit worden, kunnen nieuwe vormen gestalte krijgen. Voor Van Bergen zijn beelden en sjablonen slechts archetypes die hem toelaten om verder te zoeken met verf en beweging. Gelijkaardige dingen kunnen gezegd worden over Marc Maet (1955-1999). Hij paste alle mogelijk schilder­ technieken toe, voerde evenveel figuratieve en abstracte beelden in zijn doeken in, vanuit slechts één zekerheid: dat hij een (linkshandige) schilder was en dat van daaruit alles vertrok en eindigde. Ook Fik Van Gestel (1951) zit in deze hoek van de geste en de archetypes, met de extra-dimensie dat de ervaringen die hij opdeed tijdens zijn reizen in Afrika in het werk doorschemeren.

22

OPENBAAR KUNSTBEZIT IN VLAAN DEREN 2005/4

Marc Maet, Naakt, 1 984, olieverf op doek en houten bedstijlen, 1 80 x 222 Courtesy SMAK

Fik Van Gestel, Wenende boom, 1 998, acryl op doek, 200 x 1 30 Collectie nv Von Roey, Riikevorsel

23

In die jaren werkten ook schilders die doorgingen op de pure abstrahering, het uitpuren van kleuren, vormen, lijnen en vlakken: Ignace De Vos (1954) en Ingrid Casteleyn (1953) zoeken tot vandaag in hun doeken vooral harmonie en evenwicht. Hans Van de Kerckhove (1957) combineert menselijke figuren met gestileerde abstractie of geconstrueerde natuurbeelden. Er zijn ook Einzelgänger: Franky D.C. (1957) bijvoorbeeld, die in se geen nieuwe beelden creëert, maar oude recupereert en bewerkt. Hij stelt het unieke auteurschap ter discussie, maar ook de originaliteit van een werk. Is het oude beeld, de drager, echt minder belangrijker dan het nieuwe beeld, de ingreep van de hedendaagse artiest? Of Werner Mannaers (1954), qua thematiek de meest iconoclastische schilder, die in zijn doeken alle mogelijke heilige huisjes aanvalt. Frans Gentils (1951) van zijn kant voert een sterk mytholo­ gische wereld op, met soms menselijke, soms dierlijke wezens (of beide), die vanop grote zeildoeken de 'beschaafde' kijker confronteren met duisternis, dreiging en industrieel verval.

Franky O.C., About Ba/loon Help, 1 995, olieverf op 1 7de·eeuws paneelfragment, Heyden·Kassette voor rönt­ genopnamen, alkydverf, 48 x 75,5 Courtesy SMAK

Frans Gentils, Zonder titel, 1 995, houtskool en pastel op zeildoek, 295 x 370 Courtesy SMAK

24

Jan Vanriet, Compie à Régler, 1 988, olieverf op doek en paneel, 200 x 260 cm, Collectie Notionol Museum of Contemporory Art Seoul

Een heel eigen taal hanteert laatbloeier Paul De Vylder (1942), die pas in 1980 zijn eerste solotentoon­ stelling had. Paul De Vylder is een buitenbeentje in het Vlaamse kunstwereldje. Zijn werk wordt gewantrouwd door het gevestigde kunstmilieu, dat het te beredeneerd, te geconstrueerd en te moeilijk vindt. De ambigue relatie tussen teken en betekenis heeft een centrale plaats in zijn werk. Zijn schilderijen, tekeningen, sculpturen en instal­ laties bekijk je inderdaad niet zomaar. Er is meer aan de hand dan deze 'onopgeloste media raadsels' op het eerste gezicht tonen. De Vylder refereert steeds weer aan de machtsverhoudingen die in de alledaagse taal en tekenwereld verborgen zitten. Nog meer aan de zijlijn staat, bewust, Jan Vanriet (1948). Hij legt in zijn tekeningen en schilderijen verbanden tussen de Klassieke Oudheid, de Bijbel, de Renaissance en de meest gewelddadige eeuw totnogtoe, de twintigste. Vanriet komt daarbij tot voor de hand liggende conclusies: homo homini lupus, de mens is een wolf voor de ander. En tegelijk: schoonheid en geweld zijn van alle tijden. Vanriet hanteert een heel eigen stijl: weinig of geen harde lijnen en vlakken, geen scherpe contouren. Soms gaan kleuren en vlakken naast elkaar leven, soms vloeien ze in elkaar over, soms duiken figuren op uit een abstraherende achtergrond. Het geheel baadt in een schriftuur van ingehouden melancholie.

OPENBAAR KUNSTBEZIT IN VLAAN DEREN 2005/4

25

Schilderkunst in Vlaanderen

na

1980

De ommekeer Er zijn dus nogal wat schilders in die vroege jaren

Maar in en om Antwerpen is er iets aan de gang. Enkele jonge schilders werken op hun atelier, ontmoeten

tachtig in Vlaanderen, maar er heerst enige ontmoediging

elkaar, of delen zelfs samen een atelier. Ze hebben een

onder hen. Schilders komen in tentoonstellingen, als die

andere attitude: zij zoeken niet meer naar de spanning

er al zijn, weinig aan bod. Wie er de tentoonstelling­

tussen lijnen en vlakken, tussen figuren en abstraheringen,

schronologie vanaf 1980 in het boek 'Kunst in België na 1975' (Flor Bex e.a., Kunst in België na 1975,

tussen teken en betekenis en dies meer. Hun queeste is - van een heel andere orde: het gaat hen vooral om de

Mercatorfonds, Antwerpen) er op naslaat merkt het: het

herinterpretatie van bestaande beelden. Zij selecteren die

zijn jaren met weinig animo, de Belgische kunstscène is

beelden in hun omgeving, op foto's, film, video, in tijd­

klein, heeft geen slagkracht.

schriften, kranten en magazines. Bovendien hebben ze onmiskenbaar enkele dingen gemeen: het werken op klein formaat (zeker in die eerste jaren), het vlakke schilderwerk met vaak vale kleuren, de thematiek van verlatenheid en/ of ontmenselijking. Het is kortom 'cool' werk, dat aanslaat bij critici en publiek en snel enigszins ironisch omschreven wordt als 'de grijze Antwerpse schilderschool'. De meeste van deze schilders houden overigens niet van deze term, ze zien zich niet als een 'stijl', laat staan 'Antwerps' en 'grijs'. Maar een enkeling durft toch wel toegeven dat er inderdaad 'iets' is geweest in die periode en dat men daar moeilijk omheen kan.

26

Luc Tuymans, Waterloo (nr. 13-15}, 1 989, foto op papier, 41 ,7 x 49 Courtesy MUHKA

Luc Tuymans, Still-/ife, 2002, olieverf op doek, 347 x 500

Courtesy Zeno X Gollery, Antwerpen

Daarnaast is er de recuperatie van het 'conceptuele'

Schilderen is voor Luc Tuymans overigens niet

aspect. Deze schilders passen hun werk in een concept,

zomaar een 'interesting medium', het is vooral een

waarbij het schilderen 'slechts' een middel wordt om een

beweeglijk en zich altijd vernieuwend medium, omdat

idee uit te werken, vaak in een reeks. Vooral Luc Tuymans (1958) heeft zijn concept op

de kunstenaar het hele scala van verbeelding kan opzoeken, van de kleinste nuancering tot de subtielste

punt gesteld: dat van de diagnostische blik. Tuymans

pointe, en dat tot in zijn meest doorgedreven vorm:

registreert bestaande beelden, bekijkt ze zo onthecht en

de filmfoto, het (voorlopige) einde van de beweging.

afstandelijk mogelijk, interpreteert ze als schilder en

Van de ene filmfoto naar de andere, van het ene doek

geeft de beelden terug. Ze worden een uitgezuiverd

naar het andere: de beelden staan in relatie tot elkaar, in

eindproduct van een lange retoriek. Een beeld komt tot

een serie van drie of meer (zie 'Embitterment' uit 1991,

leven in de vertraging, in wat Tuymans ooit de 'herinne­

of in reeksen als 'Suspended' (1989), 'Disenchantment'

ringsvrije zone' noemde, de zone tussen het haast

(1991), 'Intolerance' (1993), 'Heimat' (1995), 'Mwana

onbewust zien van het beeld en het vastleggen ervan.

Kitoko [Beautiful White Man]' (2001), 'Niks' (2002)

Dat creëert een mentale verplaatsing, een ontwikkeling

enzovoorts.

van talloze beelden die uiteindelijk niet, of gedeeltelijk, of ànders op het doek terechtkomen.

OPENBAAR KUNSTBEZIT IN VLAAN DEREN 2005/4

27

Het fenomeen Niemand kan er omheen : dankzij Luc Tuymans kent de

Een grote solotentoonstelling ('The Purge') in het Bonnefontenmuseum in Maastricht en nadien in het

schi lderkunst in Vlaanderen (buitenlandse critici zeggen:

Kunstmuseum Wolfsburg was een belangrijke tussenstop in

in Europa) een onmiskenbare revival . Die duurt nu al ruim

die ontvvikkeling, net als Tuymons' aanwezigheid in het

vijhien jaar, van een eendagsfenomeen kan dus nog moeilijk

Belgisch paviljoen op de Biënnale van Venetië in 2001 .

sprake zijn .

De grote Tuymons-show in 2004 in Tote Modern (nadien in

Hoe i s het zover gekomen? Luc Tuymans was de juiste

Düsseldorf) en enkele hoge prijzen op internationale kunst­

man op de juist plek op het juiste moment.

veilingen (met als voorlopig record 1 , 1 6 miljoen euro voor

talentvol, origineel en intelligent kunstenaar. Moor dot

deden de rest.

De juiste man: internationaal wordt hij erkend als een

het doek 'Sculpture' bij Christie's New York in mei 2005)

volstaat niet meer in deze gemediatiseerde tijden: Tuymans is ook een uitstekend prater en debater, kan zijn werk zelf zeer goed duiden en heeh uitgesproken meningen over de kunstvvereld, wat de media wel lusten .

Het juiste moment: de kunstscène leed eind jaren tachtig

aan bloedarmoede. Door de hegemonie van de conceptuele kunst was alles intellectuele ernst geworden, elke esthetiek was ver af, wat overbleef was loodzwoo r en hermetisch . Alle frisheid was weg, de behoehe aan 'iets nieuws' ontstond.

De juiste plek: zijn opkomst, eerst in eigen land,

ging samen met de heropleving van de plaatselijke kunstscène. No het Museum voor Hedendaagse Kunst Gent en het Provinciaal Museum voor Moderne Kunst in Oostende opende in 1986 ook het Museum voor Hedendaagse Kunst Antvverpen (MuHKA) en vestigden zich rond dot MuHKA tolloze galeries op het Antvverpse Zuid In één van die galeries, het nog altijd bestoonde Ruimte Morguen, hield Tuymons in 1 98 8 zijn tvveede tentoon­ stelling 'J osefine c'est pos ma femme' (zijn eerste expositie vond in 1 985 plaats in de galerij van het Thermae Polacehotel in Oostende, moor door kwam geen enkele bezoeker op of) . Twee jaar loter stopte hij over naar Zeno X Gollery van Frank Demoegd, die hem tot vondoog als gale­ riehouder vertegenwoordigt. En wellicht heeft ook meege­ speeld dot, in het zog van Tuymons, een generatie andere schilders de neus aan het venster stok die voor een 'scene' zorgden : Bert De Beul, Guy Van Bossche, Eddy De Vos, More Vondedeenen en onderen. Dat geslaagde combineren van persoon, plaats en moment werd nadien op een hoost virtuoze wijze geconsolideerd, in een geolied samenspel tussen de kunstenoor en zijn galeriehouder. Toen Luc Tuymons door Jan Hoet geselecteerd werd voor de Documento IX in 1 992, nodigde Frank Demoegd directeur Ulrich Loock van de prestigieuze Kunstholle Bern uit om naar Antvverpen te komen. Loock was dermate onder de indruk van het werk dat hij Tuymons een solo-expositie gaf in de Kunstholle, vlok voor de Documento . Doormee werd een solide basis gelegd voor de internationale erkenning. Vervolgens werkten Tuymons en Demoegd , via tentoonstellingen in galeries, kunsthollen en musea aan het veroveren van de Duitse en de Amerikaanse markt. Ook het prijsniveau van de werken werd op een internationaal niveau gebracht, lees: vertienvoudigd. Want iets wat goedkoop is, kan niet goed zijn, zo luidt het ook op de internationale kunstmarkt.

28

Luc Tuymans, Scu/pture, 2000, olieverf op doek, 1 55 x 64 x 2,2

Courtesy Zeno X Gallery, Antwerpen

Schilderkunst in Vlaanderen

na

1980

De 'boom' Er tekent zich begin jaren negentig een interessante periode af. In Vlaanderen is onmiskenbaar jong kunst­ talent aanwezig, met de Documenta IX van Jan Hoet lijkt deze regio een plekje te krijgen op de internationale kunstwereld, en de Vlaamse overheid begint het nut van een betere begeleiding van beeldend kw1stenaars in te zien. De euforie zal eind jaren negentig overigens snel wegebben, maar in die eerste jaren is er sprake van een beweging. Vele galeries, musea en kw1stinitiatieven staan open voor het werk van de nieuwe schilders, ook de media gaan mee en publiceren lovende kritieken.

Bert De Beul, Zonder titel, 1 994, olieverf op doek, 53 x 45 Courtesy MUHKA, © Syb'L 5. Piclures

De nieuwe 'boom' in de schilderkunst wordt aangevoerd door Luc Tuymans en Bert De Beul (1961). De 'petite histoire' vertelt dat Tuymans en De Beul samen een atelier hadden en uiteraard veel naar elkaars werk keken. Het was Tuymans die als eerste naar buiten kwam, De Beul 'durfde' toen nog niet. De rest is geschiedenis. Bert De Beul heeft hoe dan ook een heel eigen, persoonlijke en vernieuwende stijl ontwikkeld. Hij maakt kleine, verhullende doeken in meerdere lagen, waarbij hij zijn eigen herinneringen als het ware wégschiJdert. Hij huldigt andere schilderopvattingen dan Tuymans: tegenover de sterk communicatieve visie van laatstgenoemde staat het stilzwijgen van De Beul; tegen de kijk op de grote, internationale wereld de inkijk op de kleine, besloten leefomgeving; tegenover het extroverte zelfbewustzijn de introverte bescheidenheid. De Beul maakt graag foto's van interieurs, huizen, straten en van de mens die zich daar soms in voort­ beweegt. Van die foto's maakt hij dan een schilderij, een afbeelding van een afbeelding dus. Fragmentering en kadrering zijn belangrijk, net als perspectief. Over het werk lijkt een sluier te hangen, alsof je de (kleine) wereld door een bewasemde ruit ]Jekijkt. Op de doeken van De Beul lijkt weinig of niks te zien, en toch krijgt de kijker een sterk gevoel van herkenning en vertrouwdheid, die tegelijk soms ongemak, ja zelfs benauwdheid oproept.

OPENBAAR KUNSTBEZIT IN VLAAN DEREN 2005/4

29

Bert De Beul, Zonder titel, 1 994, olieverf op doek, 53 x 45

Courtesy MUHKA, © Syb'L S. Pictures

30

OPENBAAR KUNSTBEZIT IN VlAA N DEREN 2005/4

Schilderkunst in Vlaanderen

na

1980

Een andere naam die in deze periode aan die van Tuymans en De Beul wordt verbonden is Guy Van Bossche (1952). Hij is ouder dan eerstgenoemden en maakte begin jaren tachtig figuratieve doeken. Van Bossche zou nadien subtieler en enigmatischer gaan

Guy Van Bossche, Zonder titel - Kinderkleedje V, 1 995, olieverf op doek, 207, 5 x 1 27 Courtesy MUHKA, © Syb'L S. Pictures

schilderen, waarbij ook hij vertrok van foto's uit kranten en magazines. Van Bossche creëerde ruimtes waarin elke menselijke aanwezigheid verbannen leek: hospi­ taalzalen, gevangeniscellen, lege gebouwen..., of hij schilderde taferelen met anonieme mensen, zoals strand­ taferelen met baders. Een ander thema in zijn werk is de manier waarop de kijker de beelden die hij ziet telkens weer anders invult, al naargelang het tijdsbeeld: het geschilderde beeld van een kind bijvoorbeeld wordt in het post-Dutroux-tijdperk helemaal anders gelezen dan voordien. Ook de onmacht en de anonimiteit van het geweld zijn steeds weerkerende thema's, zoals in het doek 'Untitled (Disagreement about violence)' uit 1999, een sleutelwerk in het oeuvre. Het toont, in een sterk kleurcontrast van zwart, rood en lichtgeel, twee in rode hoofdkap gehulde en verder naakte mannelijke figuren tegen een egale achtergrond. Maskers, doodskappen of zakken over het hoofd: Van Bossche schildert identiteits­ verlies, dreigend geweld, valse harmonie en mentale wreedheid. Tegelijk is dit geen verhalend schilderen, maar een weergave van mentale vervuilingsbeelden.

Eddy De Vos, Transgression, 1 988, acryl op doek, 90 x 1 05 Courtesy MUHKA, © Syb'L S. Pictures

Eddy De Vos (1950) begon pas eind jaren tachtig te schilderen. Ook bij hem is het fotografische belangrijk, maar op een andere manier: de schilderijen van De Vos lijken snapshots, waarbij het moment waarop de fotograaf afdrukt dan wel de schilder de verf neerlegt belangrijk is. Eddy De Vos legt flitsen van beelden vast. Tegelijk is de kleur essentieel: elk onderwerp wordt aan een kleur gekoppeld die daarom niet realistisch moet zijn, maar een gevoel, een sfeer rond dat onderwerp weergeeft. De Vos schilderde vijftien jaar lang reeksen rond banale onderwerpen, zoals ruïnes, landschappen en mensen, maar ook veel erotische taferelen. Daarbij primeert bewust het voyeuristische, want dat is in essentie de blik van de kijker: hij bezigt het oog van de fetisjist. Enkele jaren terug ontwikkelde De Vos een nieuwe, specifieke manier van schilderen, niet alleen qua techniek, maar ook qua interpretatie van het beeld. Het oorspronkelijke beeld op een foto wordt helemaal gedeconstrueerd en opnieuw in elkaar gezet, als de duizenden stukjes van een puzzel. Zoals een beeld kan verbrokkelen in dots en pixels als je computerscherm hapert, word je als kijker ook hier met je neus op het manipulatieve gedrukt. Maar toch blijft de kijker onwil­ lekeurig interpreteren en betekenis zoeken. Hij wordt geconfronteerd met de onvermijdelijke vraag naar de authenticiteit: kijken we naar het werk van de fotograaf, naar de reconstructie van de schilder, of naar onze eigen interpretatie van een stukje al dan niet collectieve geschiedenis? Deze vraag is misschien wel essentieel bij het werk van schilders als Tuymans, De Beul, Van Bossche, De Vos en Marc Vanderleenen (1952).

31

Karin Hanssen, View, 2003, olieverf op doek, 1 00 x 70

Laatstgenoemde is wellicht de meest 'pessimistische'

Nogal wat Vlaamse schilders werkten en werken,

schilder van deze generatie. Zijn vaak vuilgroene, grijs­

elk op hun manier, in deze vaag-figuratieve, lichtelijk

blauwe of vaalbruine doeken bieden impliciete beelden

enigmatische trant: Patriek Vanden Eynde, Chantal

van verval, eenzaamheid, anonimiteit en implosie.

Chapelle, Jan de Vliegher, Florent Vermeiren, Jürgen

Een mensenfiguur op een bosweg in deemsterend licht,

Voordeckers, Koen Broucke, Laurent Cruyt en anderen.

een vervagend stukje interieur, een half ingestort huis,

De in ons land wonende Zwitser Robert Suermondt

een leeg maatpak: rtiets is wat het lijkt, Vanderleenen

(1961) maakt kleine schilderijtjes waarin ogenschijnlijk

vertelt geen verhaaltjes, maar toont beelden van een

lege villa's, groene stukken bos en / of vegetatieve

existentiële radeloosheid. 'Oefeningen in het niet tot

wildgroei de thematiek vormen. Maar precies door de

nauwelijks articuleren', noemt hij het zelf. In het

makkelijke identificatie met die beeldfragmenten kan de

schilderen is elke beweging een vervolg op het vorige,

kijker naar het onderliggende beeld kijken en vaststellen

elke willekeurige lijn duwt het verhaal naar een andere

hoe Suermondt een existentiële leegte schildert.

afloop, naar een ander beeld. Het leven is twijfelen, volgens Vanderleenen.

De onderwerpen van Karin Hanssen (1960) gaan (weerom) terug op afbeeldingen uit magazines, met familiale, kleinburgerlijke tot geforceerd-modieuze tafe­ reeltjes waarin de moderne mens zichzelf als volmaakt gelukkig en harmonieus levend wezen presenteert. Maar door de versluierende manier waarop Hanssen te werk gaat krijgt die harmonie een effect van verstikking, sleur en desolaatheid. De tekeningen zijn in hun beperkte afmetingen genadelozer en subversiever dan de schil­ derijen, die soms nog een realisme in zich hebben dat net niet genoeg stoort. Maar dat is ook de bedoeling van Karin Hanssen: een te unheimliche sfeer ervaart ze als te gemakkelijk.

32

OPENBAAR KUNSTBEZIT IN VlAAN DEREN 2005/4

Talent zonder ruimte Het nieuwe schi ldertalent dat sinds eind jaren tachtig en de jaren negentig in Vlaanderen is opgedoken werd geconfronteerd met een onvoldoende toegerust netwerk van galeries, beeldende kunstencentra en musea die deze 'Vlaamse golf' op een consistente en kwalitatief sterke manier uitdroegen en exporteerden. Al te veel hedendaagse

Het SMAK in Genti de draad weer oppikken in een nieuw netwerk voor beeldende kunst

Extra City in Antwerpen: een platform met interna­ tionale weerklank creëren

schilders hebben al te veel energie verloren in het kramp­ achtig zoeken naar een galerie die hun werk wou en kon promoten, naar 'kunsthallen' en hedendaagse kunstmusea die hen wilden tonen en internationaal profileren. In de Belgische galeriewereld zijn er in essentie maar een hondvol galeries die echt internationaal werken . Zeno X in Antwerpen is het bekendste voorbeeld, met de geslaagde promotie van Luc Tuymons, Rooul De Keyser en Michaël Borremons. Enkele anderen volgen op afstand: S65 uit Aalst brengt Bert De Beul op het internationale forum . En met wat goede wil doen ook galeries als Tim Van Loere, Stella Lohous, Annie Gentils, Kusseneers, Annette De Keyser, Micheline Szwojcer en Koraalberg in Antwerpen, R ichard Foncke en Jan Hoei jr in Gent, Mulier Mulier in Knokke, Fred Lanzenberg en Xovier Hufkens in Brussel en Deweer in Otegem (de lijst is niet exhaustief) lofwaardige pogingen door hun deelname met werk van hedendaagse Belgische kunstenoars (in casu schilders) aan internationale kunst­ beurzen als Art Base!, Area in Madrid, Art Köln, The Armory Show in New York of de FIAC in Parijs. Maar de infrastructurele en logistieke basis ontbrak op een cruciaal moment. De Vlaamse musea voor heden­ daagse kunst (het MuHKA in Antwerpen, het lotere S.M.A.K. in Gent, het P/VIMK in Oostende) organiseerden in die jaren negentig wel solo- en overzichtstentoonstellingen, maar slaagden er weinig of niet in deze tentoonstellingen door te sluizen naar andere Europese en Amerikaanse musea. Ook de prille centra voor beeldende kunst konden of deden dot niet, ook al omdat zij weinig of niet in schilderkunst geïnteresseerd waren en volop de kaart trokken van de conceptuele installatie-, foto- en videokunst. De golf die begin jaren negentig zeker aanwezig was, ebde weg . Tien jaar na de Documento IX van Jan Hoet werd door verschillende critici vastgesteld dot er in Vlaonderen (en bij uitbreiding België) nog altijd geen consistent overheidsbeleid rond beeldende kunst op poten was gezet. Sinds kort is er een nieuwe beweging, zeker in Antwerpen, waar een aantol instellingen (MuHKA, Extra City, Objectif Exhibitions) samenwerken om een platform met internationale weerklank te creëren . Ook het S . M . A . K. in Gent wil de draad weer oppikken, en met de beeldende kunstwerking in Bazar en het nieuwe centrum Wiels in Brussel, Netwerk in Aalst en de Kunsthalle Laphem in Loppem-Zedelgem dienen zich nieuwe konsen aan. De vraag blijft of de actuele Vlaamse schilderkunst daarin voldoende plek krijgt of gaat krijgen.

33

Eigen en nieuwe wegen In de slipstream van Luc Tuymans en co. hebben andere, al dan niet jongere schilders hun weg gevonden. In geen tijd is de Gentse kunstenaar Michaël Barremans (01963) op de internationale kunstkaart gezet.

Schilderen is sinds de conceptuele kunst in de jaren zeventig aan de macht kwam heel lang een taboe geweest, vindt Borremans. Hij noemt het schilderij het archetype van een kunstwerk, en dat mag niet zomaar weggevaagd worden. Niet dat het mooie volstaat, het

De essentie voor hem is de onverwoestbare kracht van

moet ook interessant zijn: dat 'interessante' uit zich bij

het medium schilderen. 'Mooie schilderijen maken is

Borremans, naast zijn puur schilderkunstige kwaliteiten,

lang een taboe geweest, maar nu mag het weer', is een

in enkele andere lagen. Neem het werk 'Four Fairies',

van zijn uitspraken. Daarmee komt een nieuwe

aangekocht door het Museum of Contemporary Art in

generatie aan bod die nog weinig voeling heeft met het

Los Angeles: wat de vier vrouwen met hun handen op

conceptuele denken en opnieuw kiest voor een herwaar­

of onder het donkere oppervlak doen weten wij, maar

dering van het medium schilderen an sich, met respect

ook Barremans niet. Of neem het surrealistische element

voor de oude meesters.

in nogal wat doeken, zoals 'One at the Time': daarin worden diverse elementen op een onlogische manier op elkaar gestapeld, wat tot een intrigerend tafereel leidt. Het werk is gebaseerd op een foto uit de jaren dertig waarin zwart huispersoneel een tafel dekt, maar krijgt tegelijk de glans van een 17cte_eeuws genrestuk mee. Het feit dat Barremans in olieverf schildert zorgt mee voor die sfeer. Terwijl nogal wat hedendaagse schilder­ kunst zich in de acrylverf vermeit vindt Barremans dat maar niks. Met acryl krijg je veel minder diepte, vindt hij, 'met olie kan je tragere beelden maken.'

34

OPENBAAR KUNSTBEZIT IN VLAAN DEREN 2005/4

Michaël Borremans, Four Foiries, 2003, olieverf op doek, 1 1 0 x 1 50

Courlesy Zeno X Gollery, Antwerpen

Michaël Borremans, The Performance, 2004, olieverf op doek, 7 1 x 83

Courtesy Zeno X Gollery, Antwerpen

35

Schilderkunst in Vlaanderen

na

1980

De Gentse actuele kunstschilder Jan van Imschoot (01963) is even oud als Borremans, maar zijn carrière begon eerder. Schilderijen van Jan Van Imschoot zijn figuratieve bombardementen van eros en thanatos, van Oude en Nieuwe Meesters, van gruwel en passie. Vele eeuwen kunst en sociologie schemeren er doorheen. Van Imschoot speelt met iconografie, bouwt nieuwe verhalen op met oude elementen (de kunstgeschiedenis) en nieuwe elementen (de samenleving vandaag), speelt beeld en taal tegen elkaar uit. In 2002 had hij 'zijn' grote tentoonstelling in het Gentse S.M.A.K., toen nog onder de leiding van Jan Hoet. Nadien werd het even stil rond hem. Van Imschoot zette zich af tegen de commercialisering en mediatisering van de hedendaagse kunst en overwoog zelfs te stoppen.

Het vergt enige moed om vandaag de dag 'mooi' te

In 2005 verscheen de monografie T he Testimony of a

schilderen. Joris Ghekiere (1955) doet dat met een haast

Barking Dog. In die monografie zijn alle belangrijke

sardonisch genoegen: zijn taferelen van bloemen, takken,

schilderijen van Van Imschoot opgenomen, aangevuld

vogels, meisjes, jungles en andere op het eerste gezicht

met teksten die de kunstenaar zelf heeft gekozen. In die

paradijselijke genoegens kregen onder enkele lagen

teksten, van Michel de Montaigne, Arthur Schopenhauer,

kunsthars een clean en betoverend glanseffect Alleen

Peter Sloterdijk en andere cultuurfilosofen wordt de

zaten en zitten er addertjes onder het gras, of krassen en

essentie blootgelegd: pro de traagheid, tegen de valse versnelling; pro de eruditie, tegen het dilletantisme. Intussen is Van Imschoot weer volop aan het tekenen en schilderen.

Jan Van lmschoot, The Offering, 1 993, olieverf op doek, 55 Courtesy SMAK

ongeregeldheden onder de glans: de jungle bleek oorlogsgebied, de vogels bloedden, de meisjes was x

geweld aangedaan. In recenter werk is de harsglans

45

achterwege gelaten, zoals in het 'nachtschilderij' met het Witte Huis vanuit een vogelperspectief. Ghekiere speelt een dubbel(zinnig) spel met verf: hij behaagt de argeloze kijker, laat flink wat virtuositeit zien, maar maakt volkomen kunstmatige, gezochte beelden. Daarmee wordt de figuratie meteen ontkracht en dekt hij zichzelf in met een forse brok ironie en (zelf)relativering. Tegelijk gaat Ghekiere een verwoed gevecht aan met de materie verf en alle mogelijke hulp­ middelen (meetkunde, fotografie) om uit te zoeken wat er allemaal met het 'reële beeld' kan gedaan worden. In dit land zijn nogal wat schilders elk op hun manier met dat probleem van representatie bezig. Robert Devriendt (1955) heeft, na een eerder traditioneel begin, naam gemaakt met zijn piepkleine Joris Ghekiere, Zonder titel, 2004, olieverf op polyester, 1 00 x 80 Courtesy Koraalberg Gollery, Antwerpen

schilderijtjes (vaak nog geen tien op tien cm groot) met beelden van dieren, planten en zelfs bergtoppen. Devriendt schildert bijvoorbeeld de lijven en koppen van dode dieren volgens de regels van de fijnschilder­ kunst, als ware hij een zeventiende-eeuwse meester. Toch is Devriendt geen kopiist, integendeel: met deze manier van schilderen stelt hij op een tegendraadse manier het hedendaagse omgaan met het medium schilderkunst in vraag. De schilderijtjes zijn illusies, de opgezette dieren die hij als model hanteert en de fragmentering van hun afbeelding vormen een metafoor voor de manipulatie die achter elk doek schuilgaat, hoe groot of klein, hoe grof of fijn ook geschilderd.

Robert Devriendt, Sans aigle, sans paysage, 2004, olieverf op doek, 1 2 schilderijen, 13 x 1 89

36

OPENBAAR KUNSTBEZIT IN VLAA N DEREN 2005/4

Schilderkunst in Vlaanderen

na

1980 . .

Ronny Delrue, Zonder titel, 1 994, potlood op papier, 29,7 x 2 1

Courtesy MuHKA, foto: Moerlens

•

Kris Fierens, Untitled (uit de reeks Kommt Gut), 2005, acryl op papier, 1 40 x 1 00 Courtesy Koraalberg Golfery, Antwerpen

Abstraheringen Nogal wat schilders zijn sinds de jaren tachtig vooral met het vormelijke en abstraherende bezig geweest, eerder dan met het figuratieve. Ronny Delrue, Kris Fierens, Dirk Vander Eecken, Yves Beaumont, Bart Vandevyvere, Jus Juchtmans, Alex Michels, Maria de Brabandere, Benoît (Van Innis) en anderen zitten op dat spoor. Ronny Delrue (01957) zit op de grens van figuratie en abstrahering. Hij heeft naam gemaakt met zijn gezichtsloze koppen en anonieme personages, waarbij vervreemding en innerlijke vervuiling de toonaan­ gevende karakteristieken zijn. De thematische essentie in zijn beeldende werk is het geheugen. Delrue probeert in zijn schilderijen en tekeningen zijn eigen herinneringen, hoe geabstraheerd ook ('witgemaakt' is een van de uitdrukkingen) vast te leggen. Gestolde herinneringen lijken het, maar tegelijk worden de hoofden (archetype voor het geheugen) dichtgeschilderd, veelal in donkere, verstikkende kleuren en met dichtslibbend materiaal zoals verf, maar ook bijvoorbeeld teer. De schilder- en tekenkunst van Kris Fierens (1957) is zowat de moeilijkste die er is, tenminste voor wie er over moet schrijven (of praten). Tegelijk fascineert het werk, omdat het compleet ontdaan lijkt van elke voorge­ schiedenis, anekdote of verhaal. Fierens vertrekt niet vanuit een beeld, een idee of een concept, hij bouwt een werk op in een nooit te herhalen combinatie van het gestuele, het emotionele en het onderbewuste. Fierens creëert dan ook nooit bewust een uniek werk, hij maakt tientallen, honderden probeersels, waaruit hij dan dat ene kiest, of beter: waaruit het werk zichzelf laat kiezen. Het werk van Fierens maakt immers zichzelf, de hand van de kunstenaar is slechts de intermediair tussen lukken en (net) niet lukken. Het zit hem fundamenteel in de haast onthechte beweging: één verkeerde borsteltrek, lijn of veeg en het magische, het 'juiste' is weg.

38

OPENBAAR KUNSTBEZIT IN VLAA N DEREN 2005/4

Atelier van Dirk Vander Eecken

Bart Vandevijvere, Time Tapes, 2005, acryl, medium, doek, 50 x 1 00

Dirk Vander Eecken (1954) combineert al sinds de jaren tachtig grafiek met collage en schilderkunst.

De abstracte schilderkunst van Bart Vandevijvere (1961) steunt op muziek. De actie van het schilderen

De houtsnede is en blijft daarbij belangrijk als grafisch

levert bij hem een tegendraadse esthetiek oplevert,

medium. Daarmee maakt hij sjablonen en eenvoudige

verwant met een dissonante partituur. Vandevijvere

vormen: structuren die hij dan combineert en bewerkt

luistert onder het schilderen naar de muziek van heden­

met zijn eigen picturale inzichten. In de jaren negentig

daagse componisten, in het bijzonder naar Morton

kwam Vander Eecken terecht in de Oost-Vlaamse

Feldman. Hij wil de materie vrij laten spreken, maar niet

landelijke gemeente Watervliet, waar hij gefascineerd

in onverschillig welke taal. Hij improviseert lijnstructuren

raakte door een nieuwe structuur: de voren van het

en patronen, maar laat ook storingen toe. In zijn schil­

omgeploegde akkerland. Die lijnen gingen zijn werk,

derijen blijven het spontane en de gemoedsstemming

dat zich veelal afspeelt in aardse kleuren, een tijd over­

doorspelen. Een doek is een drager van verf, gelaagd,

heersen. Intussen zette hij een volgende stap: werken

vibrerend en transparant, klaar voor zintuiglijke waar­

opgebouwd uit de patronen van een snit- en naadblad,

neming.

waarop hij dan verder 'het veld bewerkt', met het aanbrengen van lijnen, vormen en sjablonen. Ook ogen­ schijnlijk monochrome werken blijken opgebouwd uit een geduldig rasterwerk van horizontale en verticale strepen.

39

Cerebraal Een aantal andere jongere schilders gaan cerebraler met het medium om. Jean-Marie Bijtebier (1 963) schildert 'geestelijke landschappen' waarin soms verwezen wordt naar een thema dat hij opdiept uit de literatuur, soms naar de wereld van droom en onder­ bewustzijn. Zo is zijn reeks 'portretten' bekend van anonieme wetenschappers, waarbij hij de hoofden van zijn personages vervangt door een teken dat hun denk­ activiteit symboliseert. Andere werken tonen in een wirwar van lijnen, punten en strepen de evoluties van denkprocessen in de hersenen. En soms gaat het gewoon om een stukje landschap of interieur, dat in het oog van de schilder is blijven hangen. Bijtebiers schilderijen zijn bedoeld als vangnetten voor alles wat uit het geheugen wordt verbannen. De onderwerpen worden ontdaan van alle anekdotiek en geabstraheerd tot abstracte of schemerige contouren in vale tot subtiele pastelkleuren die een geheel eigen esthetiek bezitten.

Jean-Marie Bijtebier, Zonder titel, 1 997, acryl op lijnwaad, 1 00 x 1 40 Courtesy MuHKA, © Syb'L 5. Pictures

40

Johan Clarysse, J'ai dit ça?, uit de reeks Ceci n 'est pas de la tristesse, 2003-2004, acryl op doek, 50 x 72

Johan Clarysse, afficheproject in Roeselare tijdens de verkiezingscampagne in april 2004

Johan Clarysse (1957) stelt sinds 1990 tentoon: schilderijen, vaak in de vorm van een twee- of drieluik, waarbij een figuratief en een abstract-monochroom beeld onlosmakelijk aan elkaar geklonken worden met een filosofisch geïnspireerde zinssnede. Clarysse volgt een eigen schilderparcours, waarin vooral zijn obsessie voor het manipulatieve en het hybride in de beeld­ vorming van het canvas spat. Dat doet hij bijvoorbeeld aan de hand van een reeks Japanse prenten of van stills uit films van Hitchcock, Bergman, Passbinder en anderen: mannelijke en vrouwelijke filmiconen worden op een net niet virtuoze manier geconfronteerd met een puur abstracte pendant en/ of een tekst, centraal op het doek. Net niet virtuoos, want Clarysse schuwt bewust de gladheid, laat zijn werken iets ruws hebben. 41

Het schilderwerk van Gery De Smet (1961) gaat vooral over het ontwrichten van termen als nationalisme, volksverbondenheid, het eigen territorium. De Smet bouwt een oeuvre op waarin ideologieën, en de manier

Gery De Smet, Kost en inwoon, 200 1 , acryl op doek, 60 x 80 Courtesy MuHKA

Het past hier om twee zijsprongen te maken, met schilders wier werk niet zo makkelijk in een groep of genre onder te brengen is. Michel Buylen (1953) schildert hyperrealistisch,

waarop die zich van het beeld bedienen, centraal staan.

zonder ook maar enig raakpunt te hebben met de gelijk­

Hij werd begin de jaren negentig bekend met een reeks

namige stijl: het gaat hem om op een zo persoonlijk

schilderijen die op het randje van het rechts-extremisme

mogelijke manier een beeld terug te geven aan de kijker.

leken te balanceren, maar precies door die provocaties

Zelf zegt hij: 'Juist op het moment dat iedereen in staat

doorbraken ze een aantal taboes. De Smet wil als

is om de realiteit zo precies mogelijk te vatten met

vanzelfsprekend aanvaarde betekenissen door zijn

uiterst perfermante toestelletjes, juist op het moment dat

'storende schilderen' in een andere richting duwen.

via de digitale technieken de drempel voor het maken

Ook bekend is zijn werk rond thema's als 'Wijzen van

van perfecte beelden nog nooit zo laag is geweest in de

wonen' en 'land en eigendom', met bijvoorbeeld een

menselijke geschiedenis, precies dan komt de schilder

reeks van 24 geschilderde woningen of een schilderij van

weer naar voren. Die schilder eigent zich een essentiële

een berglandschap dat 'Daar wil ik wonen' heet.

rol toe: hij kijkt op een doordachte, gefocuste manier

De Vlaamse sfeer van de invalswegen vinden we terug

naar die realiteit en komt daarmee tot een pertinente

in schilderijen als 'Dagschotels op 300 m' of 'Nieuwe

visie'. Een visie die hij doorgeeft aan de toeschouwer.

dienster'. Naast de kritisch-ideologische context moet de

De rol van de schilder is volgens Buylen die van 'ziener':

bezoeker ook goed naar de schilderijen zelf kijken:

hij of zij reveleert paden, wegen, patronen, decoderingen

De Smet is ongemeen raak in zijn plastische expressie,

in de chaos van beelden die de toeschouwer tot nieuwe

waarbij één verfstreep soms al het werk doet.

inzichten kunnen brengen.

42

OPENBAAR KUNSTBEZIT IN VLAAN DEREN 2005/4

Schilderkunst in Vlaanderen

na

1980

Sam Dillemans (1965) is een schilder die vecht. Met de verf, met het doek, met het thema, met de vorm, met zichzelf. Of Dillemans nu een zelfportret maakt, een vrouwenportret, een naakt, een Oude Meester of een bokser (allemaal reeksen die hij ook effectief maakte),

Sam Dillemans, Sugar Ray Robinson - Carmen Basilio, 2005, olieverf op doek, 80 x 1 20

© De Wit/Cerstioens 2005, Congo Blue Photogrophy

er wordt geen verhaal verteld. Behalve dit: hoe bereik ik met potlood, etsnaald of penseel dat ene, onbereikbare beeld? De thematiek die de kunstenaar uitbeent tot op het bot is geen doel, slechts een middel. Sam Dillemans kan perfect van Titiaan, Michelangelo of Rubens switchen naar Mike Tyson, Mohammed Ali of Freddy de Kerpel. Om dan terug te keren, als moment van meditatie, naar het (zelf)portret. Schilderen is voor Sam Dillemans een directe voort­ zetting van de innerlijke driften. Dat klinkt ouderwets, maar voor hem is het essentieel: 'Als ik schilder moet ik maar een heel korte weg afleggen van mijn hoofd en hart naar mijn hand. Het is heel snel mezelf.'

43

Schilderkunst in Vlaanderen

na

1980

��

/

' ,'

De jonge generatie Halverwege het eerste decennium van de 21'te eeuw zit de jonge Vlaamse schilderkunst absoluut niet op een dood spoor. Jongere kunstenaars zoeken en ontwikkelen nieuwe wegen, waarbij vooral een eigen discours naar voren geschoven wordt. Vincent Geyskens (01971) verklaart de schilderkunst wel dood, maar dat betekent niet dat het schilderen moet opgegeven worden, integendeel: hij beschouwt zijn werk als een daad van verzet tegen de manier waarop 'het mediun1 door de hedendaagse kunst bepoteld wordt'. Geyskens vertrekt graag van hyperduidelijke beelden: foto's van vrouwen vormden de basis voor beklijvende portretten als 'Sylvia' (1998) of 'Encore une fois' (2000), een foto van zichzelf met opgemaakt gezicht levert een fascinerend 'Zelfportret' op (1999), een kreeft en wat oesters leiden tot het stilleven 'The Mardi Gras'. Al deze werken hebben iets gemeen: het ogenschijnlijk makkelijk te consumeren figuratieve effect wordt subtiel verstoord, en wel door het feit dat Geyskens alles in het werk stelt om de kijker duidelijk te maken dat dit een schilderij is, opgebouwd uit olieverf op doek. Dat is des te duidelijker in de abstracte werken die hij als een soort pendant maakt, en waarin dezelfde thematiek aan de

/ / '

1----­

grondslag ligt. Voor Geyskens maken drie wezenlijk schilder­ kundige eigenschappen een schilderij tot wat het vandaag nog kan zijn: de onlosmakelijke band met het verleden, het feit dat het schilderij een gevolg is van een fysieke activiteit en het bewustzijn dat het schilderij een materiële constructie (een fictie) is. Maar precies die drie eigenschappen worden binnen de hedendaagse kunst

I

•

meestal doodgezwegen en verborgen gehouden. Net dat wil Geyskens weer naar boven brengen. ;

Vincent Geyskens, Zelfportret, 200 1 , collage op hout, 49 x 35

Pieter Vermeersch (1973) komt uit een bekende

Een ander werk van hem was een gigantische fluores­

Vlaamse kunstenaarsfamilie. Toen hij afstudeerde aan

cerende lijn die hij door het landschap trok: kleur werd

het Hoger Instituut voor Schone Kunsten in Antwerpen

hier een autonome materie. Vermeersch maakt van de

viel hij al op met een groot perspectiefschilderij,

wereld een schilderij, of beter: hij legt zijn schilderen op

'Painting with door' en met een reeks van acht schilde­

aan de wereld, niet in de vorm van het obligate 'doek

rijtjes die het beeld van een ruitenwisser op een autoruit

aan de muur', maar in de vorm van beschilderde

herhaalden. Als oH-manifestatie voor de tentoonstelling

galerieramen, beschilderde muren, een gigantisch 'doek'

'Over the Edge' in 2000 in Gent gaf hij de etalage van

op de vloer dat de ruimte nooit meer uit kan zonder dat

een leegstaande winkelruimte elke dag een andere kleur.

het vernietigd wordt. Vermeersch speelt met kleur en ruimte op een dusdanige manier dat de ruimte veranderlijker en tijdelijker lijkt dan de kleur zelf. Hij gaat voorbij aan het schilderen, zoekt een tijdelijke sublimiteit die het unieke karakter van een kunstwerk in vraag stelt.

Pieter Vermeersch, Untitled, 2003 Foto van de installatie in het landschap te Speelhoven­ Aarschot, 90 x 1 20 Courtesy Koraalberg Golfery, Antwerpen

44

Pieter Vermeersch, Untitled, 2005 Foto van een installatie op een tentoonstelling in Koraalberg Gallery, september-oktober 2005 Courtesy Korooiberg Gollery, Antwerpen

45

Schilderkunst in Vlaanderen

na

1980

Tina Gillen, Jockey, 2004, olieverf op doek, 1 40 x 2 1 0 Courtesy Crown Gollery, Brussel

De Luxemburgse, maar in Antwerpen wonende en werkende Tina Gillen (1972) gebruikt in haar schilderijen vaak felle kleuren, die toch een sfeer van desolaatheid in zich hebben. Ze schildert strakke, afgemeten en gefrag­ menteerde landschappen, waarbij het architecturale (huizen, villa's) zodanig uitgepuurd wordt dat het naar abstrahering neigt. De meeste van deze schilderijen maakt zij op basis van een foto of een prentbriefkaart, waarin de 'reële' fotografische beelden worden omgebogen tot een enigmatisch beeld dat men nog het best kan omschrijven als een mentale ruimte. Tina Gillen zorgt voor een nieuwe realiteit, door het uitvergroten of het toevoegen van details. Maar door het egale, haast onnatuurlijke kleurgebruik wordt elke herkenning, elke anekdotiek onmiddellijk weer de mond gesnoerd. Elk schilderij lijkt een overbelichte wereld van verlatenheid: het is het resultaat van een proces van keuzes, weg­ latingen en transformatie. Gillen is geïnteresseerd in de manier waarop beelden gepercipieerd worden, waarbij het gevecht tussen figuratie en abstractie leidt tot een . .. •

zekere transcendentie. Yves Beaumont, Majorcon Landscape, 2005, olieverf op doek, 50 x 40

Yves Beaumant (1970) is een schilder van gesubli­ meerde landschappen. Hij maakte een hele evolutie door, waarbij het landschappelijke gegeven zowel formeel als qua coloriet almaar uitgepuurder werd. De expressieve abstrahering en de meditatieve sublimering zouden uiteindelijk leiden tot haast monochroom werk. Het zorgde voor een mentale block: Beaumant beantwoordde die door een vijftal jaren terug een meer figuratieve démarche te maken via een aantal Iberische en Ardense landschappen die, wellicht typisch voor zo'n mentale 'vluchtpoging', in een nevel van grijsblauwgroen schemerden. Maar de déclic had resultaat: de angst voor de monochrome systematiek heeft plaats gemaakt voor een sterker technisch besef en voor een nog zelfbewustere, meer gedurfde interpretatie van het gegeven 'landschap'

OPENBAAR KUNSTBEZIT IN VLAAN DEREN 2005/4

47

=Dij�'� IUI!Ul:UTCIM'�

IL'CIIrM

=·.:--_ .,_,

--

Sergio De Beukelaer, Installatie: Fat canvas, 2003, acryl op doek Courtesy Tim Von Loere Gollery, foto: Johan Luyckx

.�··�-�-�� -�-­ �ll lffl �1'1oTt.wr.U -·-

Sergio De Beukelaer (1971) vertrekt vanuit een inter­ nationale omgeving, meer bepaald de naoorlogse schilderstijlen als abstractie, pop art, geometrie, mono­ chromie, minimalisme. Met de verworvenheden van die stijlen maakt hij een mix die opvalt in originaliteit en lichtheid. Maar het werk oogt bedrieglijk licht: tegelijk doorprikt De Beukelaer de gedateerdheid van die stijlen en zoekt hij naar een nieuw evenwicht tussen vormen, kleuren en verhoudingen. Maryam Najd (1965) is van Iraanse afkomst, maar woont al jarenlang in Antwerpen. Van daaruit leerde ze de internationale actuele schilderkunst kennen, die toen volop in crisis was. Intussen is dat veranderd en werkt zij mee aan de herontdekking van de schilderkunst. Najd is niet geïnteresseerd in het idee van de man tegenover de vrouw, van de moslim tegenover de westerling, van de abstractie tegenover de figuratie. Haar doeken zijn de beelden die ze zelf droomt. Dat kan gaan van een vage figuratie ('Retranchement I') over abstracte werken ('Sun', 'Dream'of 'Earth') tot diep doordringende beelden ('Self Portrait') . H e t werk van Maryam Najd lijkt zich meer e n meer te focussen: primaire beelden worden gesublimeerd. De ont-beelding staat voor het almaar meer lagen afpellen van zichzelf, op zoek naar de ultieme kern en zelfkennis. Zo ontstaat een nieuwe verbeelding, een 'betere' wereld die Najd zichzelf droomt en die ze plastisch uitdrukt met een ongemeen sterke schilder­ techniek.

Maryam Najd, Zelfportret, 2005, olieverf op doek, 80 x 60 Privé-collectie, Antwerpen Courtesy Tim Van Laere Gallery, foto: Felix Tirry

48

Koen van den Broek (1973) ten slotte is de jongste

Koen van den Broek, Zion, 2002, olieverf op doek, 1 00 x 1 50

rijzende en reizende ster. Van den Broek heeft zelfs geen

© Koen van den Broek,

Belgische galeriehouder, maar laat zich vertegenwoordigen

foto: Oiane Bertrand Courtesy jay Japling/White Cube, Londen

grote, heldere en klare doeken, waarbij hij zich uitermate

door een Londense galerie (White Cube). Hij maakt bewust is van wat er de voorbije jaren en eeuwen aan schilderkunst is gecreëerd. Met het schilderen van land­ schappen, autostrades, stukken weg, of gewoon de stoep van een trottoir, bouwt Van den Broek sterke structuren op, waarbij de contradictie tussen het banale onderwerp enerzijds (het resultaat van snapshots die hij op zijn vele reizen maakt) en de intensiteit van het schilderen anderzijds een verrassende spanning oproept. Verrassend, omdat de werken makkelijk leesbaar en licht ogen, terwijl ze net uitgezuiverd zijn van alles wat niet tot de essentie behoort. Van den Broek toont op een haast pijnlijk perfecte manier dat de scheidingslijn tussen figuratief en abstract in wezen onbestaande kan zijn. Marc Ruyters

OPENBAAR KUNSTBEZIT IN VLAAN DEREN 2005/4

49

Geys Jef: 1 9

INDEX 8 Boselitz Georg: 1 0 Beaumant Yves: 47 Bervoets Fred: 1 5 Bex Flor: 4 , 6, 8 , 26 Bilquin Jean: 1 7

www. yvesbeoumont.lk www. mukho.be, www.smok.be, www. pmmk.be

Geyskens Vincent: 8, 44 Ghekiere Joris: 8, 36, 37

www.smok.be, www.pmmk.be, www.fine-arts-museum .be, users. pandoro.be/jeonbilquin

Gillen Tino: 8, 46, 47

Barremons Michaël: 33, 34, 35 www.smok.be, www.zeno-x.com www.muhko.be Broecke Koen: 32 www.muhko.be, www.smok.be, Braadtheers Moreel: 1 9 www.fine-arts·museum.be, www.pmmk.be www.smak.be, www. pmmk.be, Burssens Jon: 1 4 www.fine-arts·museum.be, www. museumdd.be www. pmmk.be Buylen Michel: 42 www. muhka.be, www.pmmk.be Bijlebier Jeon-Morie: 40

c

Costeleyn lngrid: 24 Chopelle Chontol: 32 Chic Sondro: 1 0 Clorysse Johan: 4 1 Clous Hugo: 1 4 Clemente Froncesco: 1 0 Colsen Voost: 8 Cucchi Enzo: 1 0 Cruyt Laurent (Muhka): 32

www. fine-arls·museum.be www. muhka.be, www. jocobsfineorls.com www.sondrochio.com www.pmmk.be, www. johonclorysse. be www.smok.be, www.pmmk.be www.smok.be www.moc-s.be www. muhko.be

0

David Cothérine: 6 D.C. Franky: 24

www.muhkho.be, www.smok.be, www.pmmk.be De Beukeioer Sergio: 8, 48 www.muhko.be, www.li mvonloeregol lery.com De Beul Bert: 6, 28, 29, 30, 3 1 , 33 www. muhka.be, www.pmmk.be De Keyser Rooul: 3, 5, 6, 1 0, 1 2, 1 3, 1 4, 33 www.muhko.be, www.smok.be, www.fine-arls-museum.be, www.pmmk.be, www.zerox.com www. museumdd.be Delrue Ronny: 38 www. muhko.be, www.smok.be Demoegd Frank: 28 www.willydesouler.be, De Souter Willy: 1 7 www. muhko.be, www.smok.be, www.pmmk.be De Smet Gery: 42 www. muhko.be, www. pmmk.be, www.hetzworthuis.be de Vliegher Jon: 32 www. hetzworthuis. be www.muhka.be De Vos Eddy: 28, 3 1 www.lucosdebruycker. be De Vos lgnoce: 24 www.smok.be, www. pmmk.be, Devriendt Robert: 37 www. nicoleklogsbrun .com www. muhko.be, www.pmmk.be De Vylder Peul: 25 www.muhko.be, www.smok.be, Dierickx Karel: 1 7 www.fine-arts-museum.be, www. pmmk. be Dillemans Som: 43 www. som.cJillemons.com www. muhko.be, www.smok.be, Duchoteou Hugo: 1 7 www.pmmk.be www.muhko.be, www.smok.be, Dujourie Lili: 1 9 www.fine-arls-museum.be, www.pmmk.be www.muhko.be, www.smok.be, Durnes Mariene: 8 www.zeno-x.com

E Elios Ettienne: 1 7

F Fierens Kris: 38 Fuchs Rudy: 5

G Gentils Frons: 24

50

www.smok.be, www.pmmk.be, www.fine-arts-museum . be

www.koroalberg.be, www. krisfierens. be

Guston Philip: 1 0

www.fine-arts-museum.be, www.pmmk.be, www.koroolberg.be www.muhko.be, www.smok.be, www.crowngollery. be

H Hanssen Korin: 32 www.korin·honssen.be Heek Kali: 8 Heyrmon Hugo: 1 7 www.muhko.be, www.pmmk.be Hoet Jon: 5, 8, 28, 29, 33

lvens Renoot: 1 7

J Joeris Roland: 1 0 K Kieier Anselm: 1 0 L Lombrecht Luc: 6, 8 Londuyt Octove: 1 4 Liekens Tom : 8 Loock Ulrich: 28

M Moet More: 22

Moeyer Moreel: 5

Mannaers Werner: 24 Marc Pol: 1 4

Morcose: 1 7

N Nojd Moryom: 48, 49

www.fine-orts·museum.be

www.smok.be, www.pmmk.be, www.fine-arts-museum.be

www.muhko.be, www.smak.be, www.pmmk.be, www.lucosdebruycker. be www.smok.be, www.pmmk.be, www. fine-arts·museum. be, www.museumdd.be www.muhko.be, www.smok.be, www.fine-arts·museum. be, www.pmmk.be, www. museumdd.be www.fine-arts-museum.be, www. pmmk.be, www.lucosdebruycker. be

www.limvonloeregollery.com

T Theys Yvon : 1 7 Thompson Jon: 6 lordoir Norcisse: 8, 20

www.fine-arts·museum . be, www.pmmk.be www.muhko.be, www.smok.be, www.fine-arts·museum.be, www.pmmk.be, www.norcissetordoir.com

Tuymons Luc: cover, 5, 6, 8, 26, 27, 28, 29, 3 1 , 33, 34 www.muhko.be, www.smok.be, www.pmmk.be, www.zeno-x.cam

u

Uytterhoeven Jas: 8

V Van Bergen Thé: 22

www.muhko.be, www.smak.be, www.fine-arts·museum.be, www. pmmk.be Van Bossche Guy: 28, 3 1 www.muhko.be, www.pmmk.be Van de Kerckhove Hans: 24 www.smok.be, www.pmmk.be Vandenberg Philippe: 2 1 www.muhko. be, www.smok.be, www. pmmk.be, www.rfgonline.be Van den Braeek Koen: 50 www.pmmk.be, www.whitecube.com Van Den Bussche Willy: 5, 8 Vonden Eynden Potrick: 32 www.muhko.be Vonder Eecken Dirk: 39 Vondedeenen Marc: 28, 31 www.muhko.be Vondevijvere Bart: 39 www. muhko.be, www. pmmk.be Van Gestel Fik: 23 www.smak.be Van lmschoot Jon: 36 Vanriet Jon: 25 www. jonvonriet. nel Van Severen Don: 1 4 www. muhko.be, www.smok.be, www.fine-arts·museum . be, www. pmmk.be, www.rfgonline.be Van Snick Philippe: 1 8, 1 9 www.muhko.be, www.smok.be, www.flocc. info www.muhka.be, www.smak.be, Vansompel Willy: 2 1 www.pmmk.be, www.rfgonline.be Venlet Richard: 6 www.smak.be www. pielervermeersch. be, Vermeersch Pieter: 45 www. karaalberg. be Vermeiren Florent: 32 www. muhka.be Voordeckers Jürgen: 32

w

Wright Cindy: 8, 9

www.cindywright.org

Op de bladzijden in vet vindt u werk van de kunstenaar

0

Overberghe Cel: 1 7

p

Polodino Mi mmo: 1 0 Ponomorenko: 1 9

www.fine-arts-museum.be www. muhko.be, www.smak.be, www.fine-arts-museum.be, www. pmmk.be, www.panomorenko.be

R Roveel Roger: 1 0, 1 1 , 1 3, 1 4 www.smok.be, www. pmmk.be, www.fine-arts·museum.be, www.rogerroveelmuseum.be, www.guypietersgollery.com Richter Gerhard: 8 www.smok.be, www.gerhord-richter.com Roobjee Pjeroo: 1 6 www.smok.be, www. pmmk.be, www.fine-arts-museum.be Rymon Robert: 8 www.fine-arts-museum.be

Schnobel Jul ion: 1 0 Stoppoeris Boy: 8 Stoppaerts Erik: 8 Suermondt Robert: 32 Swennen Wolter: 1 9

Auteurs

Marc Ruyters ( 1952) is journalist en kunst­ 0

criticus. Hij werkte onder meer voor De Morgen, Knack, Humo en De Tijd. Voorjaar 2006 verschijnt zijn boek Roger Raveel bij Snoeck Uitgeverij. Hij bereidt momenteel de uitgave van een nieuw tijdschrift rond hedendaagse kunst voor.

Johan Pas ( 1963) is doctor in de kunstweten­ 0

schappen en doceert kunstgeschiedenis en kunstactualiteit aan de Hogeschool

s

Swimberghe Gilbert: 1 4 www.smok.be, www.pmmk.be, www. fine-arts-museum . be

www.muhko.be, www.smok.be, www.fine-arts-museum.be, www.pmmk.be, www.moc·s.be, www.gms.be

Antwerpen. Hij is tentoonstellingsmaker en auteur van ondermeer Nature Morte? Kunst, natuur en biotoop (1995), Binnen & Buiten. www. muhko.be, www.smak.be, www.fine-arts-museum .be, www.pmmk.be, www.moc-s.be www.fine-orls·museum.be, www.pmmk.be

Visies op en door het actuele landschap (1998)

en Beeldenstorm in een spiegelzaal. Het ICC en de actuele kunst 1 970 -1 990 (2005).

Belgische kunst in de kijker: joë l l e Teur l i nckx, jan Fabre, Panamarenko en Luc Tuyman s op postzegels.

J A N FA B R E

Het boek This is Belgium - Kunst i n België - is het

B E LG I Ë-B E LG IQU E

derde deel van d e g e l ijknamige reeks over België in

z o o s · z o d - L u c O e fy c k e

a l zij n aspecten. I n d i t deel worden 1 0 kunstenaars met wereldwijde erke n n i n g voorgeste l d . Hun werk

0,44

werd g ekaderd

i n een

decor van

overbekende

meesterwerken u i t het verleden.

lannoo

B

T H I S I S B E LG I U M

Te koop bij: De Post, Sta mps & Phi lately E.Walschaertsstraat 1 2800

Mechelen

tel. 0 1 5 285 8 1 0 www.philately.post.be [email protected]

KU NST I N B E LG I �

V.U. Frank Damels - E.Walschaertsstraat 1 - 2800 Mechelen

Oe Post - nv van publiek recht - Muntcentrum - 1 000 Brussel

E XT OKV Club

N ieuw OKV-themanummer

Abonnees van Open baar Kunstbezit in Vlaanderen konden met de OKV Club de voorbije maanden kunst van dichtbij beleven. In oktober vond een gratis ron d leiding plaats in het Jakob Smitsmuseum in Mol. En op 10 n ovember kregen hon derd abonnees een speciaal ingeleid bezoek aan de tentoonstelling Panamaren ko. De retrospectieve in de koninklijke Musea voor Schone Kunsten van België te Brussel, gevolgd door een lunch in The Museum Café. Ook in dit nummer is een bijzonder aanbod: een geleid bezoek aan het unieke Autrique H uis (zie b lz. 14-17) en aan de Bratkov-tentoonstelling in het SMAK (zie blz. 26-29) .

Schilderkunst in Vlaanderen na 1980 I n de tweede helft va n december verschijnt het thema n ummer Schilderkunst in Vlaanderen na 1980. I n de i n leiding van deze OKV-aflevering schetst Johan Pas de keuzes en de presentaties die het debat omtrent de hedendaagse schilderkunst in Vlaanderen gevoed hebben. Alle baan brekende tentoo nste llingen en in itiatieven van musea en galeries komen aan bod, met als sleuteltentoonstelling TroubleSpot Painting i n 1999 in het M U H KA en het N I CC. Marc Ruyters tekent voor de portretten van een zestigtal hedendaagse Vlaamse . .. schi lders. Hij opent met de 'vo o rgeschiedenis' (Roger Raveel, Raout De Keyser en Dan Van Severen) , behandelt de hoofd rolspelers van de vern ieuwi ng aan het begin In Vloanderen 1980 van de jaren 1980 (o.a. Fred Bervoets en Pjeroo Roobjee) en de tussengeneratie die heel veel moeite had om uit de schaduw van de voorgan gers te treden (Philippe Van Sn ick, Narcisse Tordoir, Thé Van Bergen ...). Het _, 'fenomeen' Luc Tuymans komt _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ uitgebreid aan bod, evenals de boom i n de schilderkunst begin jaren negentig met onder andere Bert De Beul, Guy Van Bossche en Eddy De Vos. De OKV-afleveri n g behandelt j o n ge schilders die eigen wegen hebben gevonden ( Michaël Borremans, Jan van lmschoot, Joris Ghekiere en Robert Devriendt) , abstraherende kunstenaars als Ronny Delrue, Kris Fierens en Dirk Vander Eecken en meer celebrale schilders als Jea n-Marie Bijtebier, Johan Clarysse en Gery De Smet. Er is een zijspro n g naar het werk van Michel Buylen e n Sam Dillemans, om af te sluiten met de jongste generatie (Vi ncent Geyskens, Pieter Vermeersch, Ti na Gillen, Yves Beaumont, Maryam Najd, Koen van den Broek e.a.).

UKV;f

•

no

Kunst onder de kerstboom Schitterende geschenken voor uw familie en vrienden e n ... voor uzelf (zie blz. 34-35).

Deze afleverin g is i nbegrepen in het abon nement van Openbaar Kunstbezit i n Vlaan deren. .. Ê

� �

..

Losse n ummers kosten € 6,20 (België) of € 6,70 (Nederland) . Bestellen kan door storting o p reke n i n g 448-0007361-87 (België) of 135 .20 (Nederland) van vzw Openbaar Kunstbezit in Vlaanderen, met vermeldi n g 'Schilderkunst na 1980' .

.c

E .. > 0 "

:;;

.c

�0

!. "' 0 0 N 0 ,_

Aangesloten biJ

: ,_ >

"' 0

2

BANK

...............:::: r � �

Li n kl ate rs De Ba ndt

�"

Provincie Oost-Vlaanderen

-·

� �

West-VIaand -- -

� ��

I

Met de steun ':'an de Vlaamse regermg

E d i to

I n h o ud

G ra t i s o f n i et ?

I NT E RVI E W Carl Depauw: MAS, e e n m u seum heru itvi nden TA L E NT

Terwijl het toekomstige Museum aan de Stroom nog heel wat euro's zoekt om het grootse project te financieren,

Koen Van d e n B roek

woedt e r tegelijkertijd een debat of de m useum bezoeker iets zal moeten betalen voor de vaste verzameling. Het is

K U N STW E R K VAN D I C H T B I J

een oude discussie: lokt 'gratis toega n g' meer mensen en

U n ieke teken i n g v a n j a n Van Eyck

een a n der pub liek naar de musea? M U S E UM A PART

Buitenlan dse topm usea vragen tegenwoordig meer en meer aan hun bezoekers. Prijzen tussen € 15 à

20

zijn eerder

Het huis Autrique

legio dan uitzo nd ering. Nochtans is er geen twistgesprek IN BEELD

als het gaat over uitvoerende kunstenaars. ledereen vindt het normaal dat we voor een theater- of dansvoorstelling

Meesterte ken i ngen van Rubens, ) o rdaens e n Van Dyck

moeten betalen. Het lijkt alsof we graag meebetalen voor de

De g l i m lach van Bratkov

gage van zangers, acteurs of dansers. Maar men vergeet dat K E U Z E VAN DE R E DACT I E

m usea aan ons ku nstbezit een stem geven en dat d iezelfde m usea al decen nia lang investeren in het bewaren van dat erfgoed. Wie de conservatiekosten (aa n koop, verwa rming,

W E BST E K

restauratie ...) van een m useumcollectie optelt, valt allicht

Vlieg er e e n s u i t

achterover bij het zien van de totale som. Het is niet meer D E MUS E U M P R I J S

dan bi llijk dat m usea daar een fractie van terugvragen telkens iemand een m useum bezoekt.

U IT D E B O E K E N

In de gratisdiscussie verwijzen de voorstanders steevast naar Groot-Britta n nië, waar bijna alle vaste collecties gratis

K U N ST O N D E R D E K E RSTBOOM

toegankelijk zij n . Er heerst over de plas wel een andere mentaliteit. Vele

K L A RA

Britten geven op vrijwillige basis fi n a n ciële steun aan m usea, zetten zich i n als vrijwilliger of sluiten aan bij de Nati onal Trust. I n ruil voor gratis toegang krijgen de m usea

8

A G E N DA

d us veel terug. Er heerst daarenboven ook een ander fiscaal regi me die de steun door particulieren of bed rijven aan musea beloont. Dergelijke mentaliteit bestaat niet op het continent en in plaats van zich blind te staren op dit exotisch model zouden onze m usea beter wat d u urder worden en niet teveel d romen van gratis toegang. Juist door geld te vragen hebben musea n og de mogelijkheid o m op bepaalde mo menten alsnog gratis toegang te verlenen of

O P E NBAAR K U N STBEZIT I N V LA A N D E R E N

extra diensten aan hun vrienden kring aan te bieden.

SECR ETARIAAT, REDACTIE

Wat denkt u : gratis of n iet?

E N A B O N N EMENTENDIENST

Laat het ons weten via [email protected].

UITGEVER

Peter Wouters [email protected] HOOFDREDAcnUR

huis 'den Rhyn'

Mark Vanvaeck

Hofstraat 15

[email protected]

2000 Antwerpen

REDACnE

tel. 03 224 15 30

Daan Ra u, Rik Sauwen, Karl Ma ree lis,

fax 03 224 15 31

Philip Willaert, Eva Wuyts,

[email protected]

Ludo Dosogne, Anne Brumagne fOTGRAFIE

Bankrelaties

448·0007361·87 385·0590844·80 000·0099920·10 135.20 {NL)

Saskia Vanderstichele VORMGMNG

Geert Verstaen DRUK

New Golf, Gent PRE-PRESS

BTW 427 190 176 ISSN 1373·4873

WD 2005/7892/13

Grafisch Buro Geert Lefevre PUBLICiniT

03 231 28 o o {B-promotion) ABONNEMENTENDIENST EN WEBSITE

Gerrie Cocmans [email protected] VRIJWILLIGERS

Seger Direken en Gaston Van der Cruyce

Q;

.0

E .. > 0 r::

.. .0 0

:;;: 0

� "' • • N

ADVERTEERDERS IN DIT NUMMER

Aboriginal Art Gallery {blz. 33), Caermersklooster {blz. 33), Dexia {blz. 40) , Knack {blz. 39), Lineart {blz. 37), Palais des Congres Luik {blz. 29),

Strip Turnhout 2005 {blz. 29), Veilinghuis Loeckx {blz. 31), Zilvermuseum Sterckshof {blz. 31).

0 ..

• .. ..

> .. 0

3

I NTE RVI EW Onlangs zette minister Anciaux definitief het licht op groen voor de steun aan h et toekomstige Museum aan de Stroom . N iet minder dan € 2 1 miljoen trekt de Vlaamse regering hiervoor uit. De totale investering voor h et nieuwe museum zal uiteindelijk € 52.ooo.ooo (een slord ige twee

miljard oude Belgische franken) bedragen. Het hele team onder leiding van directeur Cart Depauw slaakte een zucht van verlichting toen h et nieuws bekend werd. Sinds 1998 leeft immers de idee om een nieuw stadsm useum te bouwen. De aan loop was lang maar de eindspurt lijkt nu toch definitief ingezet.

Sta d s m usea i n d e ste i ge rs MAS Alles wat de mensen, de dingen en de verhalen van de stad bijeenhoudt Vlaanderen heeft talloze stadsm usea. I n D e Museumgids. Vlaanderen & Brussel

vind je er tientallen. Elke zichzelf respec­ terende stad of uit de kluit gewassen dorp heeft wel ergens een ruimte, een 'museum' waar de geschiedenis van de eigen stad een p laats krijgt. Meestal be­ perken die m usea zich tot de eigen bo­ dem. Dikwijls letterlijk met een afdeling archeo logie die illustreert wie er vroeger woonde. Een maq uette of enkele p lan­ nen tonen de evolutie van het vroegere naar het huidige territori um. Een afde­ ling schone kunsten brengt h ulde aan de plaatselijke kunstenaars. Musealogisch niet a ltijd het neusje van de zalm, maar dergelijke musea bevatten dikwijls onge­ kende pareltjes. De laatste jaren beweegt er veel in het landschap va n de stads­ musea. De stad is opn ieuw in de mode. Beleidsvoerders investeren in een aange­ naam stadscentrum met opn ieuw groen en aa ndacht voor voetgangers en fiet­ sers. De groeiende mobiliteitsproblemen en het quasi volgebouwde platteland zorgen ervoor dat meer mensen opnie uw naar de stad trekken om er te leven, werken en wo nen. Met die instroom groeit ook de interesse naar het verleden en de plaats van de stad in de regio, in het lan d en i n Europa. Nieuwe stadsmu­ sea spelen hier op in maar enten zich ook op het nieuwe erfgoedverhaal die de overheid aanmoed igt hier en elders

in Euro pa en dat ook door de Unesco aangewakkerd wordt. Dit i ntegraal erf­ goedverhaal heeft niet alleen oog voor de 'schone kunsten', voor al het materi­ ele erfgoed zoals de toegepaste kunsten maar wil ook het immateriële erfgoed en volkscultuur bij het verhaal betrekken. Dit betekent dat toekomstige stadsmusea niet alleen meer aandacht hebben voor de topstukken uit hun collectie of zich beperken tot hun kunstenaars maar dat er ook aandacht is voor lokale gebruiken, voor p rocessies, voor het culinaire erf­ goed. Kortom voor alles wat de mensen, de d i n gen en de verhalen van die stad bijeen h oudt. De inwoner staat er d i kwijls centraal zoals in de comm u nicatie ron d het nieuwe stadsm useum i n Hasselt: stadsm us, maar in vele geva llen ook de toekomst van de stad i n al haar functies. Het museumgebouw staat ook n iet meer op zich zoals vele n egentie n de-eeuwse musea voor Schone Kunsten maar maakt deel uit van een groter urban istisch plan waarbij het m useumgebouw als hefboom fungeert voor de o ntsluitin g van de om­ ligge n d e wijken. Het is in d eze context

•

M use u m a a n d e Stro o m dat we de o ntwikkelingen van allerlei nieuwe stadsmusea in Vlaanderen moe­ ten zien waarvan het Museum aan de Stroom het meest am bitieuze is. Stadsmusea d ragen de kiem in zich voor de evolutie van onze toekomstige m usea. De wijze waarop deze nieuwe musea tot stand komen zal bepalend zij n voor de evolutie en defin iëri n g van het begri p museum in de toekomst. Het is niet toevallig dat zowel het MAS a ls het STAM zich uitd rukkelijk richten tot jongeren en scholen en de omgang met het publiek a ls uiterst prioritair beschouwen. Ze vinden als het ware hét museum opnieuw uit. Het grootste probleem is hoe stadsmu­ sea een lokaal verhaal vertellen dat toch nog bovenlokaal of zelfs i nternationaal interesse moet kunnen o pwekken .

Uit het stadsweefsel rijzen Vele buitenlandse steden zoals Parijs, Amsterdam en Londen hebben ook hun stadsmuseum. Meestal zijn het kleine be­ scheiden musea. Waarom moet Antwer­ pen zo'n groot museum hebben terwijl

•

Een m u s e u m h e ru i tvi n d e n

er nog twee musea leeg staan: Museum Smidt Van Gelder en het Brou wershuis?

Je kan het toekom stige MAS niet ver­ gelijken met die stadsm usea. Zij zitten d i kwijls verscholen in de stad en tussen a ndere musea. Het MAS zal figuurlijk en letterlijk uit het stadsweefsel rijzen. De aanpak van het MAS zal ook fundamen­ teel versch illend zijn van de klassieke stadsm usea die m eestal een fragmentair verhaal vertellen. Het MAS wil zowel het verleden, het heden als de toekomst van Antwerpen vertellen. Het i dee o ntston d i n 1993 naar aanleiding van de tentoon ­ stelling Het verhaal van een Metropool, toen Antwerpen Culturele Hoofdstad van Europa was. Men besefte toen de nood aan een geïntegreerde e n permanente p resentatie. Daaren boven bleek uit een analyse van de m useale noden en sterk­ tes de uitdrukkelijk wens om te komen tot een stedelijk h istorisch stadsmuseum. Het is wel een h a rdnekkig misverstand dat het MAS lo uter en alleen zou bestaan uit de d rie collecties van het Vo lkskun­ demuseum, het Scheepvaartm useum en Vleesh uism useum .

Wat zal er dan juist te zien zijn i n het MAS? Het o ntwerp van Neutelings-Riedijk telt tien verd iepingen die elk een specifieke functie krijgen. Het onthaal op het gelijk­ vloers zal een bockshop bevatten en een Mascafé dat ook via het plein voor het m useum toegan ke lijk is. De cafébezoeker zal voelen dat hij tegelijk in een café en in een m useum zit. We onde rzoeken of we een aantal stukken ook n iet in het café kunnen p laatsen op een verant­ woorde m usealogische manier. Uniek is ook een wan delpromenade en galerij d i e doorloopt tot op het h oogste niveau. Deze zal ook toegankelijk zij n wanneer het museum gesloten is. De wandelpro­ menade n odigt uit om de stad pano­ ramisch te ontdekken e n moet worden ervaren a ls een belevi n gslint. De wande­ laar zal e nerzijds i n het museum kunnen kijken n aar een reeks voorwerpen en anderzijds de stad en d e stroom al wan ­ delend vanuit d e hoogte ontdekken. Vanaf het eerste verdieping starten dan m useumboxen waarin telke n s een ander verhaal van de stad wordt verteld. Zo is er het verhaal van de groei e n o ntstaan van de stad. N iet alleen een situeri ng, rui mtelijk, geografisch en in de tijd maar ook hoe de stad zich heeft a anged iend voor bezoekers i n de loop der eeuwen . Andere verdiepingen p resenteren het dagelijks leven van de Antwerpenaars bin nensh uis en b uitensh uis. Ook het ver­ haal van de p laats van Antwerpen in de wereld e n de wereld i n Antwerpen krijgt een aparte verdieping.

Maquette Museum aan de Stroom: "Het MAS wil zowel het verleden, het heden als de toekomst van Antwerpen vertellen. " Foto: Collectiebeleid, Michel Wuyts

Ook Rubens in het MAS? U bezit nu zo'n 370.ooo objecten, of de

optelsom van het museum voor Volks­ kunde, het Nationaal Scheepvaartmuse­ um, maar zullen buitenlandse bezoekers ook geen andere topstukken verwachten waarmee men Antwerpen associeert zo­ als schilderijen van Rubens, juwelen in diamant enz... ?

• "' • • N 0 ..

• ..

.. > .. 0

4

Dat is i n derdaad een p roblee m. Er zal een stuk solidariteit moeten o n tstaan bin nen de Antwerpse m usea en een aantal (top)stukken - p rojectcoörd i nator Jef Vrelust spreekt zelfs van l ijstd uwers - zullen eerder hier thuis horen in dit verhaal d a n o p h u n huidige plaats. Voor de bezoeker is het niet relevant wie de getoonde objecten beheert, wel wat en in welke context h ij ze te zien krijgt. Men zal het i nderdaad moeten aandurven om Rubens zichtbaar te maken in het Muse­ um aan de Stroom, er z i lver e n mode o f

., ..0

E

�

., " ., ..0

E ., > 0

" ., ..0 0

:.:

0

:! "' 0 0 N 0 ..

: ..

>

"

0

5

Beknopte biografie Carl Depauw (• 1960, Antwerpen) Carl Depauw volgde Kunsthumaniora in Antwerpen (1970-78) , studeerde daarna Kunst­ geschiedenis aan de Rijksuniversiteit Gent (1978-82). In 1983 was hij werkzaam als we­ tenschappelijk assistent aan het Museum Plantin­ Foto: Saskia Vonderstichele Moretus en het Stedelijk Prentenkabinet, waar hij vanaf 1987 verantwoorde­ lijk werd voor de dagelijkse leiding en wer­ king van het Stedelijk Prentenkabinet. In 1998-99 werd hij bij vzw Antwerpen Open, organisator VAN DYCK 1999. aangesteld tot tentoonstellingscommissaris. Sinds 1 januari 2000 is Carl Depauw direc­ teur van het Rubenshuis & Rubenianum,. Daar realiseerde hij in een snel en opeen­ volgend tempo een aantal tentoonstellin­ gen. Vanaf 1 september 2004 neemt hij de func­ tie op van directeur van het Museum aan de Stroom: een [stads]museum dat op een dynamische, innoverende en eigentijdse (hedendaagse) manier wil omgaan met steeds groeiende en diverse collecties, een actief publieks-/participatiebeleid voert en stedelijk inzicht genereert. Het museum wil zich profileren door zijn werking, met zijn architectuur en in zijn stedelijke context uitdrukkelijk als een platform waar de stad, de mensen, de stroom en de haven elkaar ontmoeten.

"' .0

E

�

-o "' .0

E .. >

g .. .0

� 0

� "' c c N 0 ...

z � ...

>

" 0

6

een zestiende-eeuws kuras uit het mu­ seum Mayer van den Bergh te herbergen of het privilegieboek van de natie van go udsmeden uit 1575 va n het stadsar­ chief... Het heeft ook met een mentaliteit ron d de mobiliteit van een co llectie te maken. Discussies ro nd het toekomstig beheer van sommige Antwerpse deel­ collecties m oeten b in nen deze context gebeuren. We beperken ons ook niet tot het verle­ den of het heden. Ook de toekomst van Antwerpen m oet kun nen centraal staan in het MAS. Utopische ingrepen in de stad zoals van Corbusier of Luc Deleu m oeten een p laats krijgen i n het MAS. Een verdieping zal in elk geval fungeren als 'open depot'. Met 'open' bedoelen we dat de depotwerking gedeeltelijk zichtbaar en de depot zelf gedeeltelijk toegankelijk zal zijn voor het publiek. D e depotbeheerder en registratoren zijn ac­ tief in dit voor het publiek zichtbaar ge­ maakte gebied. De aanpak en uitwerki n g

Vernieuwde stadsmusea i n Vlaanderen AA R S C H OT

Het vroegere m useum voor Heemkunde en Fo lklore kreeg een volledig nieuw uitzicht en verh u isde. Het bevi ndt zich i n e e n 'moederhuis' uit de jaren 1950. tel. 016 56 84 5 1

van dit 'open' depot wil toonaangevend zijn voor Vlaanderen.

kaden ook volledig herbouwd worden. Vissen al die projecten niet in dezelfde vijver?

Zijn e r buitenlandse voorbeelden waar­

STA D S M U S I N H A S S E LT

aan u zich kan spiegel of waar u inspira­ tie haalt voor het MAS?

Neen , eigelijk niet. Het zal een nieuw en uniek concept worden. Hier en daar pikken we wel ideeën op. Zo is er in Parijs een enorme beeld bank waar je bij wijze van spreken dag en n acht a llerlei beelden en fi lms kan opvragen. Het zit er voortdurend sta m pvol. Eén van de verd iepingen van het MAS moet een ken­ niscentrum worden over Antwerpen. Het geheugen van Antwerpen en van het MAS als het ware. We i ntegreren er de b ib lio­ theken van de h uidige m usea maar ook d i gitale en audiovisuele i n fo. Een soort­ gelijke beeld bank zoals in Parijs m oet beelden bevatten van de collectiestuk­ ken, van de fotoverzamelin gen van het MAS, maar ook al het fi lmmateriaal (fictie en non-fictie) met Antwerpen als decor o f d a t t e maken heeft met Antwerpse ge­ schieden is. Er komt ook een verdieping waa r we grote tentoonstellingen kunnen plaatsen van ons zelf of waar we reizen­ de tentoonstellingen kun nen o ntvangen. Dit o ntbreekt n u i n Antwerpen. In 2008 openen we trouwens met een tentoon­ stelling over Stadsla ndschappen en een project in samenwerking m et Sint-Petersburg.

"Erzal solidariteit moeten ontstaan binnen de Antwerpse musea en een aantal stukken zullen eerder in hetMAS thuis haren dan op hun huidige plaats. " Uit de calleeties van Sint-Andrieskerk en Valkkundemuseum

Interactie met de stedelijke evolutie Musea evo lueren naar attracties en at­ tracties worden e ducatiever. Het nieuwe ordewoord in de museumwereld is bele­ ving. Hoe gaat het MAS het bele vings­ verhaal invullen?

Ons sleutelwoord i n de publiekwerking is dialogeren in p laats van declameren. I k vind dat m usea d i kwijls teveel m et zich­ zelf bezig zijn e n te weinig contact heb­ ben met hun p u b liek. Binnen o nze pu­ bliekswerki ng zal er veel aan dacht gaan naar betrokke n h ei d en de mogelijkheid voo r het p ubliek o m feed back te geven. Hoe ziet u dat dan concreet?

Veel zal afhange n van de opleiding van o nze gidsen en van de ro l van de ed uca­ tieve d ienst. We mikken abso luut op scholen en op jeugd b i n n en ons doelgroepen beleid. We gaa n in ons aan bod rekening houden

met de ei ndtermen van de verschillende scholen maar we denken ook aan projec­ ten extra-muros. De werki ng van het MAS mag zich niet beperken tot het gebouw zelf. Waarom zou een klas metaalbewer­ king geen bezoek kunnen bre ngen aan één van de d roogdokken o m daar zelf te ontdekken hoe die oude schepen worden hersteld? We gaa n ook nauw samenwerken met de erfgoedcel Antwerpen. De i nteractie met de stedelijke evolutie mag n iet uit­ sluitend intra-m u ros worden o ntwikkeld, maar is een uitgesproken extra-muros gegeven. Een volledige verdieping zal plaats bieden aan de ed ucatieve dienst met ateliers en andere polyvalente ruim­ ten. Maar het Museum aan de Stroom wenst een maximale toegan kelijkheid van het gebouw en de boxen te garanderen. Concreet betekent dit dat het m useum alle dagen behalve m aandagen en feest­ dagen geopend zou zijn van 10 tot 18 uur terwijl de zone van de wandelpromenade tot 24 uur toegankelijk blijft o ndermeer om de toega n g tot het restaurant te ga­ ra nderen. Het Museum en wandelzone zijn i n principe gratis, maar de tentoon­ stellingen zijn betalen d .

Geopend in 2005 . Eigelijk het volled ig vernie uwd stedelijk m useum Stellingwerff-Wae rdenhof met onder andere ook aan dacht voor de processie van Virga )esse die om de zeven jaar uitgaat. www.stadsmus.be MAS

Ope n i ng voorz i e n met Pasen 2008. Totale kostprijs: € 52 mi ljoen . www. museumaandestroom.be (website i n opbouw) STAM

Ope n i ng voorz i e n in september 2008 Totale kostprijs: € 12 m i ljoen De p lek o m een culturele verkenni ngstocht door Gent te starten . Het komt op d e Bijtakesite die zich nog m eer zal o n twikkelen tot een cultuurhaven a a n de oevers van de Leie. www.stamgent . be

Handenvol geld Over geld gesproken: u heeft nog

€

11

miljoen tekort. Vanaf nu tot 2008 komt dit neer op zo 'n

€ Bo.ooo per maand te

werven. Van waar kan dat geld allemaal

We gaan een aanvraag in dien voor het statuut van erkend m useum bij de Vlaamse Gemeenschap, verder zijn er toelagen van de stad, zijn e r opbre n gs­ ten van het restaurant, va n het café en va n de bookshop. Hoewel het beleid hiero mtrent nog een beslissing moet nemen, kan i k me voorstellen dat de ten­ toonstellin gen niet gratis z ullen zijn, d us dat is ook een bron van i n komsten. Het Museum aan de Stroom is meer dan alleen maar een m useum. Het m oet een platform zijn en katalysato r voor een hele wijk e n een stad i n groei en ont­ wikkeling. Er zal een nauwe samenwer­ king zijn met andere actoren zoals het Stadsarchief in het Sint-Felixpakhuis. Er is i n derdaad nood o m het Red Sta r Line duidelijk e n herken baar te positio neren tegen over andere gelijkaardige i n itiatie­ ven d ie men nationaal en i ntern ationaal aa ntreft. De gebouwen van de Red Star Line werden i ntussen aan gekocht door de stad Antwerpen. Tegelijkertijd werd een contactpersoon aangesteld in de Ver­ enigde Staten om een fi nancieri n gspro­ gra m ma op te starten, in samenwerki ng met de Koning Boudewij nstichti ng. Het Red Star Line zal vooral een ervarings­ plek worden, een herbeleven van een emotioneel nauwelijks te vatten m o ment in het (vroegere) leven van mensen.

komen? Maquette Museum aan de Stroom: "Een platfarm en katalysator vaar een hele wijk en een stad In groei en ontwikkeling. " Foto: Col/ectiebeleid, Michel Wuyts

Om te begi n n e n organiseren we binnen­ kort a l een a ctie ron d metalen handjes die je ka n ko pen voor € 1.000 en waarin de naam va n de gever, zij het een par­ ticulier of een organisatie in zal staan . D e handjes w o rden dan tegen d e gevel gep laatst. We rekenen op de verkoo p van zo'n 3000 handjes of € 3 miljoen. ledereen kan ons een 'handje helpen' en we verwachten en hopen ook op res­ pons va n de Antwerpenaren zelf die als vereniging of wijkco mité bijvoorbeeld mee engageren . We rekenen verder on­ dermeer op e e n drie miljoen sponsoring via bed rijven , een deel komt uit BTW­ recuperatie e n van de concessies die we geven aan vier paviljoentjes die o p het m useumple i n zullen staan. Wat met de exploitatiekosten? Vele am­ bitieuze projecten beten nadien in het zand omdat de exploitatiekosten te hoog opliepen ? Tegelijkertijd droomt men van een Red Star Line-project en zullen de

Het MAS heeft internationale ambities, maar er is nooit een vacature uitge­ schreven voor uw functie? U ging van het Plantijn -Moretusmuseum naar het Rubenshuis en nu naar het MAS. U bent heel mobiel in tegenstelling tot enkele van uw collega's conservators die aan hun stoel lijken vastgegroeid?

In theorie zou een d irecteur van het toekomstige MAS zelfs een buiten lander kunnen zij n. Men heeft aan mij gevraagd en ik heb een mandaat tot einde 2008. De hoofdopdracht is de hele (i n houde­ lijke) ontwikkeling en bouw in goede banen te leiden, daarnaast is er een deel veranderi ngsmanagement. Welke m ensen kun nen o p welke p laatsten fun ctioneren. Het Rubensh uis is een fantastische leer­ sch ool maar van zo'n uitdaging a ls het MAS kan je a ls m useummens alleen maar d romen. Er wacht o ns n o g verschri kke� lijk veel werk maar we bo uwen wel iets unieks.

"' .0

E

"' u .. -o

.. .0

E "' > 0 "'

.. .0 0

.;;: 0

� �

::: 0

5

�

" 0

7

TA L E NT

Ko e n va n d e n B ro e k Het atelier i n de Klokstraat is in feite een i n d ustriële opslagruimte met een grote elektrische poort. Het is er op het moment van mijn komst redelijk kaal en o ntdaan van alle persoonlijke ingrepen. Geen foto's aan de muur gepri kt, geen schetsen te bespeuren, wel enkele foto's achteloos op een hoopje. En hier en daar een sch ilderij, meestal van groot formaat alh oewel dat niet echt opvalt in die be· hoorlijk grote rui mte. Twee schi lderijen trekken de aandacht. Ze geven een beeld va n een stoeprand en het onderste deel van een boo mstam met steunijzers. De beide werken zijn erg gelijkend en toch verschillen ze wezen· lijk va n mekaar. Het gaat duidelijk om een beeld van dezelfde plek, maar er is een lichte verschuivi ng van standp unt. Zo o ntstaat er tussen de beide werken een interessante dialoog. In ons gesprek b lijkt na en ige tijd dat het hier om een site gaat die h ij in Japan heeft waargeno­ men. Dat maakt het a lleen maar intrige­ render.

Ingrijpende contacten en eigen initiatief Koen van den Broek is geboren in 1973 te Bree. Hij ging architectuur studeren aan de KU Leuven. Het was een studie d ie hem n iet echt lag en hij besluit naar de Antwerpse Academie te gaa n . Daar h ield hij het twee jaar vol, men zag er voor hem n iet echt een kunstenaars ro l weggelegd en raadde h e m t e n zeerste aan om het instituut in te ruilen voor een andere opleidi ng. Fred Bervoets is zowat de en ige die gelooft in zijn artistieke mogelijkheden. Hij belandt uitei ndelijk aan de academie van Breda en mag er na heel wat d iscussie aan het derde jaar beginnen. Hij slaagt niet, maar gaat wel over naar het vierde jaar waarin h ij even­ min slaagt maar desalniettemin toch het diploma verwerft. Hij bezit b lijkbaar wel enige overtuigings­ kracht en weet zich aanvaard om verder te studere n aan het HISK (Hoger I nstituut voor Schone Kunsten) dat een broei nest is van interessante figuren en coming peop/e.

I . .. • ...

E

i

"'

=

...

.! 0

.!t

i

i

!

Koen von den Broek, Zion, 2002, olieverf op doek, 100 X 150 Cm.

8

Het Hoger I nstituut is immers een uniek gegeven in Vlaanderen, de jon ge kunste­ naars hebben er een atelier en worden persoon lijk begeleid, ze worden gecon ­ fronteerd met t a l van emi nente gastdo­ centen uit de internationale ku nstwereld. Kortom dit is een schitterende leerschool. Het is hier dat Van den Broek onder an­ dere n Raout De Keyser, Luc Tuymans en Jan Debbaut ontmoet, mensen met wie hij het uitstekend kan vinden. Hij laat het n iet bij die o ngemeen boeiende en ingrij­ pende contacten, hij neemt zelf ook i n iti­ atief en trekt nog tijdens zijn laatste jaar aan het H ISK naar Amerika. Dank zij tus­ senkomst van Jan Debbaut ontmoet hij er John Baldessari, er o ntstaat een blijvende vriendschap die zeer inspirerend werkt op de jongeman. I n 2001 is hij één van de gelauwerden in de Prijs Jonge Belgische Schilderkunst. Diezelfde winter van 2001-2002 heeft hij zijn eerste solotentoo nstelling in de Lon­ dense galerie White Cube waar Jay Jop­ ling hem met overtuiging aan het p ubliek voorstelt. Vergeten we niet dat de White Cube n iet de eerste de beste galerie is maar bekende namen als bijvoorbeeld Jeff Walt, Elsworth Kelly, de gebroeders Chapman en vele andere n in haar 'stal' heeft.

Koen von den Broek, Garage, 2002, olieverf op doek,

174 X 170 cm.

Koen van den Broek, Mottress, 2003, olieverf op doek,

190 x 145.5 cm.

Poëtische beelden Daar waar hij zich in zijn begi n periode tot een adept van het m i n i malisme be­ kende, beseft hij dat d it voor hem een doodlopend straatje betekent. Hij wil evenwel blijven schilderen zonder in de anekdotiek en het epigonisme te verva l­ len. Hij gaat op reis om i n fo rmatie te verzamelen, hij maakt foto's, veel foto's. Ze vormen, n et a ls bij zoveel andere schilders van deze tijd, zijn werkmateri­ aal. Hij fotografeert niet dat wat wij als typisch zien voor een bepaald land of een bepaalde streek. Zeer i ntegendeel richten zijn blik en zijn lenzen zich net naar die p lekken die je om het even waar zou kunnen fotograferen. Exotisme is volkomen afwezig. Hij maakt foto's van wegen, straten, stoe­ pen, stoepranden, alledaagse d i ngen, maar niet wat je alledaagse foto's n oemt. Van uit die honderden, duizenden beelden selecteert hij zijn schilderonderwerpen. Zijn doeken respecteren de foto zoals hij ze gemaakt heeft, er wordt niets aan de afstelling veranderd.

.:!. � 0

:

5

; � 9

Koen van den Broek, Viaduct, 2002, olieverf op doek, 280 X420 cm.

Hij tra nsponeert de foto op een groter formaat en de a fmeti n gen zullen steeds exacte veelvo uden zijn van die va n de echte foto's. Sommige details worden weggelaten en er wo rdt met kleur ge­ werkt. Hier toont zich de echte schilder, de kunstenaar die met verf (of het weg­ laten ervan) een beeld creëert dat uw aandacht grijpt en vasthoudt. Want het mogen dan beelden van alledaagsheid zij n, ze overstijgen i n hoge mate de ba­ naliteit e rvan.

"' .Q

E

"' u "'

"

"' .Q

E

"' > 0

"

"' .Q

�

0

:!. "' 0 0 N 0

... z � ...

>

" 0

10

Koen van den Broek, Orange Border, 2001, olieverf op doek, J80 X 120 cm.

Van den Broek is ook absoluut geen hyperrealist, zijn beelden zijn er te ab­ strahere n d en te poëtisch voor, en ook te vlak. H ier wordt n iet gewerkt aan een illusie van diepte, i ntegen deel wordt het vlak benadrukt. De h uid van het schilde­ rij is eerder spaarzaam maar adeq uaat met olieverf bewerkt, soms wordt het wit van het geprepareerde doek als me­ despele r in het geheel benut van uit een doelbewuste keuze. Ik kan me perfect inbeelden waarom Raout De Keyser - een

kunstenaar die ik onder de groten reken - en kele jaren geleden Koen van den Broek aan het lezerspubliek van De Mor­ gen heeft aanbevo len.

Matisse Koen van den Broek gaat graag naar Los Angeles en San Francisco, het zijn plaatsen waar h ij zich goed voelt, waar er nog een dynamische ku nstscèn e is, in tegenstelli ng tot de meer gesettelde scène in New Vork, en waa r hij ook zijn vriend Baldessari o ntmoet om ove r kunst te discussiëren. Laten we niet vergeten dat deze laatste één va n de hoofdfiguren is van de conceptuele kunst in Californië. Van den Broeks kunst wordt er ook erg gewaardeerd. Het Museum of Modern Art van San Fra ncisco kocht enkele van zijn werken op de kunstbeurs te Baset. Bij een bezoek aan het m useum i n San Fra ncisco werd hij door één van de con­ servatoren onthaald. Ze vroeg hem zo langs haar neus weg welke kunstenaar

de internatio nale kunstbeurs die jaarlijks een kwalitatief overzicht b rengt van de i nternationale kunst va n de 19de, 2oste en 21ste eeuw, vindt dit jaar plaats van 2 tot en met 6 december i n de hoo fdhal van Flan ders Expo te Gent. • Lineart biedt een staalkaart van het Belgische kunstlandschap, zonder daarbij het internationale karakter te verliezen. • De beurs steunt op 4 pij lers: etn ografische kunst, moderne kunst, fotografie (van antiquariaat tot en met d e hedendaagse fotografie) en heden daagse kunst. • Lineart 2005 geeft een b reed forum aan talrijke talentvolle, jonge Belgische kunstenaars. Zo is er de groepstentoonstelli ng van afgestudeerden aan het H . I.S.I<. bre ngen de belangrijkste Belgische m usea voor hedendaagse kunst in dividuele tentoonstellingen van o.a. Nico Dockx, Arno Roncada, jef Gysen, Patriek Va nden Eynde, Sebastien Reuzé, Koen De Decker en Marcel Berlanger. • De blikvanger, ter ondersteuning van jong talent, is The Fortis You n g Ones Award. Deze publieksprijs bekroont vier kunstenaars, jonger dan 30 jaar, met een individ uele tentoo nstelling op de beursvloer. De vier laureaten zijn Vaast Colson, Louis De Cordier, Wesley Meuris en I< ristof Van Gestel.

voor hem het meest betekende. "What's your n umber one?" Hij antwoordde na een korte aarzeli n g - het is immers niet zo evident o m een ranglijstje op te maken - dat zijn voorkeur naar Matisse ging. De conservator nam hem mee naar de lift. De deuren gingen open e n daar hing een grote affiche van de tentoon­ stelli ng Matisse a n d beyond. Ze nam hem mee naar die tentoonstelling en toonde hem hoe ook zijn werk er een p romi nente plaats in had gevonden ...

Succes in het buitenland H et is dan ook m erkwaa rd ig dat deze j onge kunstenaar zo'n successen kent i n de Verenigde Staten e n Groot- Brittannië e n met zijn werken figureert in tal van openbare en privé collecties, terwijl hij in Vlaanderen pas de j o n gste tijd enige erkenn i n g krijgt. Hij had een solotentoon­ stelling in het Provi nciaal Centrum voor Beeldende Kunst te Hasselt in 2001 en o n langs i n het Museum Dhondt-Dhaenens te Deurle.

Een tentoonstelling die overigens verge­ zeld werd door een interessante publi­ catie met een artikel van Dirk Lauwaert over zijn werk. Hierin blijft de a uteur stilstaan bij het gebruik en de invloed van de fotografie, en ook van de fi lm, in en op Van den Broeks werk. Langs de andere kant weigerde de Com missie voor Beeldende Kunst van de Vlaamse Gemeenschap hem een werkbeurs en liet hem dat weten via een zeer omstandige motivering. Hij heeft dus blijkbaar uitge­ sproken voor- en tegenstanders. Ik beken mij zo nder aarzelen tot de voorstanders van dit o ngemeen boeiend werk, getui­ gend van een grote maturiteit e n klasse. Aarzel n iet wan neer u zijn naam ziet opd uiken om u met zijn werk te confro n­ teren.

"' .Q

E

::: "' " "' .Q

E "' > 0

"

:!. Alle illustraties: © Koen van den Broek Foto: Diane Bertrand Courtesy}oy}opling/White Cube (Londen)

"' 0 0 N 0 ...

:: ... > " 0

11

K U N STWE RK VAN D I C HTB IJ

j a n Va n Eyc ks u n i e ke p o rt rette k� n i n g ge e ft n i et a l le ge h e i m e n p ri j s Dat de en ige bewaarde teke n i n g van Jan Van Eyck een portret van kardinaal Niceoio Albergati zou zijn, zoals vaak wordt beweerd, is lang niet zeker. Een d u re staatsiemantel, die met bont is af· gezet, paste immers niet bij zijn sobere levenswandel. Zij n hele leven bleef hij trouw aan de regels van de Kartuizer­ orde. Dank zij recent natuurwetenschap­ pelijk onderzoek weten we meer over het werkproces van de kunstenaar dan over de uitgebeelde figuur. De zi lverstiftteken i n g diende a ls studie voor een olieverfsch ilderij, dat zich nu in het Kunsth istorisches Muse um van Wenen bevi ndt. Er werden o n langs op de tekening sporen van een kromme passer

ontdekt. Jan Van Eyck gebruikte hoogst­ waarschijn lijk dit meetinstrument om delen van het getekende mannenh oofd uitvergroot o p het h o uten paneel over te brengen. Wan n eer de teke n i n g in het kabinet van Dresden terecht kwam , blijft een raadsel. Johan David Passavant was daar pas de eerste, die de teke n i n g in 1841 opmerkte. Vroegere inspecteurs maken er geen melding van. Veron d e rsteld wordt dat dit meesterwerk reeds deel uitmaakte van een verzameling, die al bestond voor het p rentenkabi net werd opgericht. De link met het schi lderij wordt beves­ tigd door de gedetai lleerde kleuraan­ wijz i n gen. Die zijn met het b lote oog

v.Ln.r.: Meester van de Dood van Absalom, 1\vee monsters. Dresden, Kupferstlch-Kablnett, inv. C 1968-186 Fronco-Vloams Meester, :t 1420, Jupiter, Dresden, Kup{erstlch-Kabinett, inv. C 579 Anoniem Vlaams, :t 1480, Grofmonumentvan Josse de Lolaing (?), Dresden, Kupferstlch-Kabinett, lnv. C 782

o n leesbaar maar konden met beh ulp van de UV techniek toch grotendeels worden o ntcijfe rd. Van Eyck is uiterst p recies. Hij heeft het over 'okerachtig grauwgrijze' haren, een purperachtige wrat, witachtige lippen en een 'bruinsanguinachtige nas gelic den kinbac of den wangen'!

jon Van Eyck, Portret van een oude man (Niccolo Albergoti?), Dresden, Kupferstich-Kobinett, inv. C 775

Omdat dit paneel zowel i n de i nventaris van aartshertog Leopold Willem, die tijdens het Spaans bewi nd go uverneur­ generaal van de Zuidelijke Nederlanden was, a ls bij de Antwerpse kunsthande­ laar Peeter Stevens, die het werk later verwierf, een ' konterfeitsel van olieverf op hout van de kardinaal van Santa Croce' wordt gen oemd associëre n talrijke kunsth istorici sinds het begin van de twintigste eeuw de afgebeelde figuur met Niceoio Albergati (13 57-1443). Die was afkomstig uit Bologna. In 1407 kwam hij aan het hoofd te staan van de Kartuizer­ o rde. Tie n jaar later werd h ij bisschop van zijn geboortestad. De kerk van het Heilig K ruis in Jeruzalem te Rome was sinds hij door paus Martinus V i n 1426 tot kard inaal was gewijd zijn titelkerk. Het Vati kaan stu urde hem geregeld op di plo matieke missie. Hij nam deel aan de vredesonderhandelingen, die moesten leiden tot het beëindigen van de Hon­ derdjari ge Oorlog. I n 1431 bezocht hij de Franse, Engelse en Bourgondische vor­ sten hoven. Hij reisde naar Brussel, Gent en Brugge. Daar verbleef hij bij de Kar­ tuizers en het is niet uitgesloten dat h ij toen voor Jan Van Eyck heeft geposeerd.

Maar het is even goed mogelijk dat de schilder hem tekende, toen hij zich in 143 5 in Arras o p h ield, waar het eerste Europees vredescon gres werd gehouden. Het sch ilderij z o u dan d rie jaar later zijn ontstaan.

De twee monsters, die de Meester van De dood van Absalom tekende waren waarschijn lijk bed oeld voor speelkaarten of siervoorwerpen. Ze kun nen rustig de vergelij king met de gedrochten van Je­ reen Bosch doorstaan .

Op een ets, die Nice las Le Brun naar een sch ilderij van Donato Mascagni in de achttiende eeuw maakte, wordt Niceoio Albergati echter helemaal anders voor­ gesteld. De kardinaal d raagt boven dien zijn Kartuizerkleed. Op de tekening en het schilderij van Jan Van Eyck is dat m issch ien verborgen o n der zijn staatsie­ gewaad. Maar er is ook n iets te merken van de tonsuu r (of 'zijn haarkroontje') , hoewel elk ord e lid die wel degelijk liet aanbre n gen. Voorzichtigheidshalve wordt de persoo n tegenwoordig weer 'een onbekende man' gen oemd. Jan Van Eyck brengt hem met een on geëvenaarde precisie e n een vlotte lijnvoeri n g tot leven.

De tekening v a n de heilige Catharina wordt door sommigen toegeschreven aan Hugo van der Goes. An dere n menen de stijl van Gerard David te herkennen. De heilige werd i n een gelijkaardige houding ook door Hans Mem ling gesch ilderd. Ze duikt in een identieke houding zelfs op in het B reviari um van Mayer Van den Bergh.

De enig bewaarde origin ele tekening door Jan Van Eyck is het topstuk op de tentoonstelli n g Van Eyck tot Bosch. Oudnederlandse kunst uit Dresden in het Groen ingem useum. Een even indruk­ wekkende blikvanger is Oe boommens uit het atelier van Jeroen Bosch. Sinds kort weten we d at deze tekening werd vervaardigd door de schilder van het Het Laatste Oordeel - d rieluik, dat zich perma­ nent in het Gro e n ingem useum bevi ndt.

De Heilige familie, die een o n bekende Noord-Nederlandse meester rond 1500 schilderde vertoont gelijkenissen met de composities van Petrus Christus en Jan Van Eyck. Misschien horen sommige b ruiklenen eerder i n Brugge dan i n Dresden th uis!

VAN EYCK TOT BOSCH. O U D N E D ERLANDSE KU NST U IT D R ES DE N Van 2 december 2005 tot 26 februari 2006 Dinsdag tot en met zondag van 9.30 tot 17 u u r Groeningemuseum Dijver 12 Sooo Brugge Tel. oso 44 87 11 www.museabrugge.be

:!. .... = = N

0 ..

::: .. > ..

0

13

MUS E UM A PA RT

H et h u i s A u t ri q u e : t ro t s va n b u r e r l i j ke wo o n l o g i c a De weg van de intimiteit en de schoonheid Sinds de renovatie in december 2004 van het huis Autrique kwamen al zo'n 1o.ooo bezoekers over de vloer. Dat is meer dan een behoorlijk cijfer. Gangmakers om het gebouw van zijn ondergang te redden zijn de kunstenaars en stripmakers Fran­ çois Schuiten en Ben oît Peeters. Zij trok­ ken het gemeentebestuur van Schaar­ beek hard aan de mouw om dit uniek stukje Horta-patrimonium alsnog voor de toekomst te bewaren. Twee en een half jaar werd koortsachtig gewerkt aan de restau ratie van het pand. Het resultaat mag gezien worden omdat je nauwelijks merkt dat hier werd ingegrepen. De origi­ nele kleuren kwamen weer boven water en wonder boven wonder ook d� art nouveau mozaïekvloer in de gang va n de gelijkvloerse verdieping. Het h uis heeft sinds de bouw in 1893 verschillende veran deringe n o n dergaan. "Geen ervan was rad icaal," schrijft Bernard Royen, architect van de gemeente Schaarbeek i n h e t boek Metamorfosen van een Art Nou­ veau-huis gewijd aan het huis Autrique. Toch leek het alsof het huis bedekt was

met een fijne opaa lkleurige, monoch rome film die alles verborg en alledaags maak­ te wat d eze woning ooit aantrekkelijk had gemaakt. In vergelijki ng met h et Horta-museum en het heren h uis Tasset ziet het Au­ trique-h uis er eerde r gewoontjes uit, een doorsnee Brussels here n h uis zoals er in de onm iddellijke omgevin g er wel meer zij n. I n zijn Mémoires, die Horta in 1939 begint te red igeren, s p reekt de architect over de grote vreugde die hij voelde toen Eugè n e Autrique hem de bouw van zij n huis toevertro uwde. De twee mannen ken d e n elkaar door hun lidmaatschap van d e vrijmetselaarsloge Les Amis Philanthropes waar Horta i n 1888 geïn itieerd werd. Beiden waren - Autriq ue was ingenieur - b ovendien docent aan de Polytechnische School van de ULB. Horta doceerde er vanaf 1893 als opvolger van Ernest-Jean Hendrickx, de meest getalenteerde volgeling van Viollet-le-Duc. Binnen het m ilieu van de vrijmetselarij en de u niversiteit vindt Horta zijn eerste klanten e n trouwe ·

vrienden, mannen, zo schrijft hij van wie "het karakter de weg van de intim iteit en de schoonheid bewandelt". Horta moet met het huis Autrique bijna tegelij kertijd een andere opdracht ontvangen hebben die zijn carrière defin itief een a n dere wending gaf namelijk de bouw van het huis Tassel. De bo uwaanvraag werd twee maanden na Autrique in ged iend. In deze korte tijdspanne doorbrak Horta resoluut de trad itionele regels van de Brusselse burgerwoning. Feit is dat het talent van de gevierde architect in 1893 'ontploft'. "Twaalf jaar van mijn carrière, tweeënder­ tig jaar van mijn leven zijn verstreken. I k h e b enorm veel gewerkt, n u i s h e t tijd voor belon ing," getuigt de gefêteerde architect. Als Autrique en Tasset hem de opdracht geven voor hun woningen ge­ ven ze de jonge architect een vrij heid die voor hem totaal n ieuw is.

'Nieuwe huis' Voo r Autrique is de opdracht eenvoudig sch rijft H o rta in zijn memoires "geen en­ kele luxe, geen enkele extravagantie: een bewoonbaar so uterrain, een waardige vestibule en trappenhuis, de salon en de eetkamer p rettig samen, een eerste etage met bad en toi let (n og n iet gebruike lijk in die periode) en een tweede mansarde­ ve rdiepi n g voor kinderen en personeel." Feit is dat uit deze opdeling een uitge­ sproken burgerlijke woonlogica blijkt. De kelder met keuken en wasplaats o n derscheidden zich van de theatrale voorkant. Het archaïsche h u is daaren­ tegen heeft geen voor- en achterkant, het heeft een centrum waa r het leven wordt doorgegeven. Er wo rdt gekookt en er worden kinderen verwekt. De bur­ gerlijke woonlogica, ook die van Horta, gaat hier regelrecht tegen i n . Het werk wordt verd rongen naar p lekken die zich aan het oog onttrekken. Daarentegen heeft het traditionele huis geen semi­ publieke of theatrale ontvangstruimten, geen voor- of achterkant. De traditionele woning is essentieel gesloten en p rivaat. Vreemden komen daar n iet binnen, gast­ vrijheid houdt in dat de genodigde wordt opgen omen in de besloten kri n g van de fam ilie. Het 'n ieuwe huis' verdringt met de opmars va n de ind ustrialisatie de oude lan de lijke a rchitectuur in de nieuw aangesneden sub urbane gebieden. Ook Schaarbeek behoort daar toe. Het huis Autrique breekt met het verleden omdat het een burgerlijk stedelijk model volgt dat in essentiële aspecten ingaat tegen

de domestieke waarden van het oude, landelijke won e n . De verburgerlijking ho udt in dat het huis o ntdubbelt i n een representatieve voorzijde en een verbor­ gen achterzijde.

Van dorp naar stad Het gekozen terrein voo r het huis Au­ trique bevindt zich aan de H aachtse­ steenweg 236 (vandaag nummer 266) , e e n tamelijk bescheiden perceel maar met een vrij zicht langs de achterzijde en de mogelijkheid mooie wan d elingen in het Josaphatpark te maken via de n abij­ gelegen Lo uis Betrand laan. H et Schaar­ beek van van daag lijkt i n niets meer o p het lan d e lijke do rp uit vroegere tijden. De Haachtsesteenweg was va nouds een verbi n d ingsweg en wordt al in 1459 ver­ hard. Hij vormt een belangrijke as tussen stad en plattelan d . Schaarbeek blijft een dorp tot in het begin van de n egentiende eeuw met een bevolking van ci rca 1.150 inwo ners. Omstreeks 186o is Schaarbeek een wijk in volle expansie, met stede­ lijke constructies die oprukken en oude gebouwen doen verdwijnen. Molens en boerderijen beperken hun activiteiten

"' .<:>

E "' > 0 <=

"' .<:>

� 0

:! "' ... ... N 0 ..

:

.. > .. 0

15

.:!. "' 0 0 N 0 ..

: .. > "

0

16

en verdwijnen samen met de vele ezels die als vervoermiddel golden geleidelijk van het toneel. De aanwezigheid van spoorwegstations - het Noordstation, het station van Schaarbeek - trekt ver­ schillende ind ustrieën aan: stokerijen, speelkaartenfabrieken, ijzer- e n koper­ gieterijen, lijmfa brieke n , marmerslijpe­ rijen, vernisfabrieken e n n oem maar op. Kortom de verstedelijking is n iet meer te stuiten en Schaarbeek ziet met de aan leg van de Louis-Bertra n d laan tevens de geboorte van een heuse art nou­ veau-wijk. Deze veertig meter b rede laan verbi ndt de Haachtsesteenweg met h et nabijgelegen Josaphatpark. Horta is met de bouw van het huis Autrique de eerste van een lange reeks a rchitecten die h u n hart aan deze wijk hebben verpand. A n ­ deren zouden h e m volge n : Henri Jacobs, G ustave Strauven , Franz Hemelsoet, A. Dankelman.

Herinnering Horta is ervan overtuigd dat de artistieke i nspan ning niet mag afhangen van de grootte van de werf. Hij staat er op voor de gevel natuursteen te gebrui ken in plaats van bezette bakstenen. De deur van het Autriq ue-huis is voorzien van een enkele n o bele om lijsting i n subtiele welvi ng in een stijl die nog d uidelijk de sporen d raagt van de neogotiek. De omlijsting springt uit de vlakke gevel. Dankzij een spel van gietijzeren pijlers op de gelijkvloerse verdieping en zuiltjes op de eerste etage kan Horta de gevel voorzien van grote vensteropeningen. Licht is een belangrijk vormgevend ele­ ment. Tevoren sloot de burgerij zich op in onverluchte huizen. Horta maakt hier een belangrijk breekpunt van en verlucht het h u is Autrique met roosters die aan de b uitenkant uitmonden in een sierlijk ornament. Binnen oogt de indeling n o g vrij klassiek e n i s de latere Horta n o g n iet v o o r hon derd procent op dreef. Maar

toch: in het trappenh uis vindt men al de vernieuwen de deco ratieve toepassi ngen van de art n o uveau-stijl. De glasramen op de tussenverdieping verwijzen naar de natuur en vormen een prelude van het­ geen we bij H o rta in zijn latere createis nog veelvuldig zullen tege n komen. Ongetwijfeld is de herinneri n g de sleutel tot het scenografische p rogramma om het Autrique-h uis te rean imeren. François Schuiten en Benoît Peeters zijn er de beden kers van. Wie het huis Autrique bezoekt ontmoet een verhaal, een ver­ haal dat ieder voor zich kan bedenke n en construeren. Het is a lsof je een reis on­ derneemt d oo rheen de verschillende la­ gen van tijd en rui mte. Elke kamer is het theater van een kleine enscenering, van een gebeurtenis die iets te maken heeft met haar functie: van de vrijwel intacte keuken in de kelder waar het linnengoed nog hangt te drogen tot de compleet heringerichte zolder vol exotische rom-

© Marie-Françoise Plissart

mel. De e nscenering van het Autrique­ huis evoceert een op zijn m i nst poëtische ervari ng. De vormelijke uitvoerin g refe­ reert aan hedendaagse kunstinstallaties zoals de video-installatie in de badkamer en verbi ndt daardoor het huis n i et alleen met het verleden maar ook met de toe­ komst hoe imaginair die ook is.

AUTR I Q U E H U IS H aachtsesteenweg 266 1030 Brussel Open van woensdag tot zondag van 12 tot 18 uur I nfo: tel. 02 215 66 o o of www.autrique.be

OKV Club Op 19 januari 2006 om 14 uur nod igt Openbaar Kunstbezit in Vlaanderen 30 abon nees uit op een geleid bezoek aan het Huis Autrique. Deelname i n d e kosten : € 4,00 p e r persoon. I ntekenen kan door een brief of kaartje te sturen naar Open baar Kunstbezit in Vlaanderen, Hofstraat 15, 2000 Antwerpen of door te mailen naar i n [email protected]. De eerste dertig intekenaars ontvangen een uitn od iging. Gelieve te vermelden of u voor één of voor twee personen i nschrijft.

WE BSTE K 'Jong geleerd is oud gedaan' geldt ook voor cultuurparticipatie, zo blijkt uit onderzoek. Daarom startte CultuurNet Vlaanderen met een ludieke campagne die het bestaande aanbod voor kinderen in de schijnwerpers plaatst en onze cultuurconsumenten in wording

Vli eg e r e e n s u i t CultuurNet Vlaanderen vzw werd door min ister van Cultuur Anciaux belast met de opdracht om, zoals dat in beleids­ kri ngen heet, "een bijdrage te leveren aan de verbreding en verdieping van de cultuurpartici patie en aan een betere maatschappelijke positionering van kunst en cultuur". Of anders geformuleerd : om zoveel mogelijk mensen uit alle lagen van de bevolking op een actieve en kwa­ liteitsvolle manier te laten deelnemen aan cultuur. CultuurNet tracht deze doel­ stelling onder meer te realiseren door het bestaande aanbod via professionele cultuurcommunicatie en i n n ovatieve publiekswerking beter aan de man te brengen.

zoeken i n de Agenda ook mogelijk. U zit op het einde van de maand wat krap bij kas? Dan selecteert u gewoon de optie "alleen gratis aanbod tonen". Ook p rak­ tische faci liteiten zoals kinderopva ng of autoparki ng kunnen aangeklikt worden_

Crossovers De zoekmogelijkheden zijn echter zo divers dat de minder geoefende of be­ sluitloze surfer wel eens het noorden du rft te verliezen. Het beschikbare aan­ bod is dan ook zeer breed. Van Muziek, Podium kunsten en Expo's over Fi lm, Literatuur en Erfgoed tot Architectuur, Vorm ing en Even ementen en elke nog eens met zijn eigen subdisci plines. De

de weg wijst naar podia, tentoonstellingshallen en festivalterreinen in alle uithoeken van Vlaanderen.

Wat, waar, wanneer Prioritair ging de aandacht van Cultuur­ Net uit naar de ontwikkeling van een CultuurDatabank. Deze databank bunde lt het cultuuraanbod in Vlaanderen en Brus­ sel en verspreidt deze informatie via ta l va n kanalen naar het brede publiek. Gro­ te cultu urh uizen en organisaties alsook ruim 150 steden en gemeente n van Atve­ rin gem tot Zon h oven voeren inm iddels h u n activiteiten in.

.. ... • • N

e

• .. .. ,. • 0

18

Het belan grijkste kanaal om al die ge­ gevens te verspreiden is Cultuurweb, een webstek die tijdens de afgelopen Antwerpse Cultuurmarkt door zijn gees­ telijke vader, min ister Anciaux, boven de doopvont werd gehouden_ Deze cultuur­ portaalsite zou een a ntwoord moeten bieden aan eenieder die op zoek is naar i n formatie voor een cultureel uitje. Om­ dat wat, waa r en wanneer n u eenmaal de meest gestelde vragen zijn, vindt men deze zoektoegangen rechts op startpa­ gina van deze webstek, al is uitgebreider

hedendaagse veelheid aan cross-overpro­ jecten en multid isci plinaire evenementen zorgen bovendien voor verrassi ngen. Zo verwacht je onder "d iverse erfgoedacti­ viteiten" niet meteen een biën nale voor videokunst aan te treffen. Voor de ene een onverwachte o ntdekking, voor de andere een weinig relevant a ntwoord op een zoekopdracht? Handig is de mogelijkheid om organi­ saties en personen op te spore n , maar omdat je enkel op de startletter kan zoe­ ken, dien je je door het ha lve a lfabet te klikken vooraleer je vindt wat je zocht. I n een volgende versie d i e voorzien i s voor het voorjaar 2006 zullen deze kinderziek­ ten wellicht opgelost worden. Alleszins mogen we verwachten dat Cultuurweb nog verder uitgebreid zal worden met diverse interactieve elementen en een personalisatietool. Nu kan men a lvast persoonlijke keuzes en alle bijhorende informatie afd rukken en doormailen aan familie en vrienden. Want gelijkgestemd

------- Wie ben ik? Hallow, ik ben Vlieg! Enik wljs jedtiwegi\Mfllletlel�l edlvlt.iten. -"Un.ze met

Jl wlenden doen ol merje OUden. Slfyoofbeeld tijdeliS het-kend ol l lti het YJka!'Jiie ls.

8 8

Ketnet, het VRT-net voor kinderen tot 12 jaar. Dat er rechtstreeks met kinderen geco mmun iceerd wordt, is niet verwon­ derlijk. De tijd dat vader op zon tlag be­ sliste zijn kroost mee te nemen voor een parkwandeling of ochtendconcert, is al lang voorbij. Heel wat beslissingen - van het merk ontbijtgranen tot de vakantie­ bestem ming - worden genomen door de jo ngsten.

gezelschap voor een opera-avo nd of lite· raire voordracht kan je op deze webstek voorlopig niet vi nden.

Twee vliegen in een klap Wie met kinderen en klei n kindere n op stap wil, kan beroep doen op Vliegjemee, een tweede webstek die gebruik maakt va n de Cultuurdatabank. Dit initiatief kadert in een n ieuwe campagne om het jonge volkje te enthousiasmeren voor m usea, theaters en an dere culturele trek­ pleisters. De fris en jeugdig ogende site werd door CultuurNet, Ketnet, Yeti/Klasse, het Vlaams Centrum voor Open bare Bi· bliotheken en Cultuur Lokaal speciaal o ntwikkeld voor de kids. Zij vernemen er spelenderwijs wat het o pzet is van de ac­ tie. Zo is er een spelletje, een e-card en merchandise die bij cultu urverstrekkers gratis af te halen is. Maar belan grijker is de tip van de week. Die focust op activi­ teiten in weekends en vakantieperiodes, de ideale tijdstippen om samen met het gezin aan cultu ur te doen.

I

"'

1(llk opd8N bvllol'l enspoor meopop

Mlnet.btl O.n kan

Jl zelf zoekln tussen 1000

�;uperleukeKii't'lteim\. Zoalsgekke

�rstukken.lotle kll!dennu!14111ol grapplge clrcuuenl

Jeouderskunnen meookvinden op cu!tw!Web.be.

Vliegensvlug Waar Vliegjemee vooral de cam pagne o n dersteunt, is de site van Ketnet net feitelijke startpunt voor een vliegens· vlugge zoektocht naar gezinsactiviteiten. Het overaanbod aan zoekmogelijkheden van Cultuurweb werd hier verengd tot de basisvragen : Wat wil je doen, Waar wil je iets doen of Wan neer wil je iets doen? Voor d iegenen die er daadwerkelijk eens uitvliegen, is er trouwens een deurhanger te downloaden. Net als de mense n achter Vlieg, hoiJen we dat deze ludieke actie meer is dan een tijdelijke b uzz en geen eendagsvlieg wordt.

De mascotte van dienst is Vlieg; een sympathiek ogend specimen van de ge­ lijknamige insectensoort dat voortaan sym bool zal staan voor "kinderen en cultuur" . Het beestje vliegt niet alleen ron d op Vliegjemee, maar is ondertussen ook al uitgezwermd naar de webstek van

Home j

•nwu;,;gy,;p.;çi.fftttil§l,

..

���e�f!'-·���.��-��� of

Ynlaestelde wr•aen

I

Cant111

lillil

�a�erdag. start de

Meer informatie over CultuurNet Vloonderen vindt u op: www.cultuumetbe. Hun portaalsite is te roodplegen via www.cultuurweb.be. Via www.cultuurdotobonk.be kon elke organisator zijn of hoor activiteiten zelftoevoegen. De webstek van hun kindercampagne vindt u op www.vliegjemee.be. De kindvriendelijke agenda is te consulteren via www. ketnet. be. Dit artikel en de bijbehorende links kon u terugvinden op www.tento.be.

:!.

"' ... ... N

0 ...

::; ... > ..

0

19

Herabonneer u nu en ontvang h et premieboek voor slechts € 2 8 . O KV i n 2 0 0 6 : m e e r t h e m a n u m m e rs e n m e e r a c t u a l i te i t

(Wi n kelprijs € 34.s)

De a b o n n ees va n O p e n baar Kun stbezit in Vlaan d e re n worden vanaf 2 o o6 extra verwe n d . Er zijn vijf à zes in plaats van vi e r t h e m a n u m m ers. Ook d e frequentie van h et actualiteits magaz i n e lento verhoogt van vier naar zes. lento e n t h e m a n u m m e r vo rmen vanaf volgend jaar één m a gazi n e dat

•

Meer themanummers

•

Meer actualiteit

•

Com plete tentoonstellingsagenda

Bij de j a a rga n g

2006 h o o rt ook een ged rukte

d a n twee m a a n d e lijks versch ijnt.

Tot nu o ntvingen O KV-a b o n n ee s j a a rlijks vier

O n beke n d e m usea m et boeien d e collecties, n i e uwe

En e r komt een gedrukte kwartaalage n d a m et e e n overzicht van vele

t h e m a n u m mers, d i e volgens d e grote lezersenq uête

m u sea, i n teressante tentoonstel l i n ge n , talentvolle

tentoon stellin gsage n d a die meerd e re keren p e r jaar

bijzon d e r i n d e smaak va llen.

kunsten a a rs, h et verh a a l va n een kunstwerk. H i e rover w i l

versch ij nt. H et is een com p lete e n h a n d i ge gids met

H e t is i n d erdaad e e n geva rieerd a a n bod waarbij

d e O KV-abonnee, zo leert d e lezers e n q u ête, graag meer

i n formatie over tentoo n stellingen in Vla a n d eren en

beter gepresenteerd e i n form ati e .

elke aflevering d e t i j d n eemt v o o r e e n exh a ustieve

lezen . D a a r zorgt O KV voor, va n af 2006 zes keer per jaar.

B russel, e n ook i n Wa llonië e n o nze b u u rla n d e n .

H et e n ige dat o n gewijzigd blijft i s de a b on n e m entsprij s !

ken n is m a ki n g met een m u s e u m , een tento o n stel li n g of

Dat betekent twee extra tento - n u m m ers i n een n i euwe j a s :

een a n d e r boeiend o n d e rwerp. Va n a f volge n d j a a r krijgt d e

a a ntrekkelijke vorm gevi n g op kwaliteitspa pier.

tentoonstelli n ge n i n B e lgië e n d e buurla n d e n . Dat betekent: v e e l m e e r (432 bladzijden i n p laats v a n

320 bladzijd en) e n n o g

a b o n n ee vijf

à zes them a n u m m ers i n d e b u s .

H et Nation a a l J e n everm useum i n

Kunstsch atten , m a n u scripten e n boeke n ,

H et verhaal va n e e n privé-verza m e l i n g

D e gids b i j d e grote overzichtste ntoon­

Fla neren door een oogstrele n d e

Een wa n d e l i n g i n straten e n op plei n e n .

H asselt i llustreert de gesch i e d e n i s va n

a rch ieven , etnografische verza m elingen,

Latem se kunst d i e uitgroeide tot e e n

stel li n g De Coene. 1888- 1977- Art nouveau,

verza m eling in h et h a rt v a n m o d estad

Stilstaan bij n egenti e n d e-eeuwse sta n d ­

de jeneverprod uctie i n o n s la n d , met

m usea van d ie rkunde, geneesku n d e e n

m u s e u m i n e e n m a rkant gebouw a a n

art deco, modernisme in Kortrijk.

Antwe rpen: kle d i n g, s c h o e n e n , acces­

beelden van stichte n d e helden en h e d e n ­

aan dacht voor de sociale aspecten va n

va n h et Vlaa m s stud entenleven ...

d e Lei e . En d e b o e i e n d e ontm oeti n g

Over D e Coen e's vi sionaire integratie

soires, kant, wa n d elstokke n . Van

daags e kunstwerken, bij su bti e le d ecor­

brouwen en d r i n ke n en voor kun stige

Een o ntdekki n gstocht langs va ak

(of confrontati e?) van deze vaste collectie

va n m e u belmakerij, i nterieurbouw

h istorische kostu u m s uit de zesti e n d e

stukken e n grootse ste d ebouwku n d i ge

affiches, glas en kera m i ek.

o n beken de, sch ittere n d e collecties va n

met werk van h e d e n d aagse kunstenaars

e n arch itectuur. In het Parijse

eeuw tot ontwe rpen van D ries V a n Note n ,

i n grep e n . Met oog voor beleid en vi sie

o nze u n iversiteite n .

tij d e n s tijdelijke tentoonste llingen.

U n escogebouw, bijvoorbeeld, of de

A n n Demeulemeester e n vele a n d ere,

achter d e projecten (of het gebrek e r a a n)

j achten va n oliesjei ks.

ook b u itenlandse, couturiers.

en voor de controverse.

0EK

J Exclusief voor d e O KV-a b o n n ees. D e allerni euwste ontd e kkingen over h et Lam Gods m et de m eest recentste �i gitaal o p ge n o m e n beeld e n .

voo r slechts

€ 2 8 (wi n kelp rijs € 34,5) BOEIEN D AANBOD

1 gratis nocturn es, atelierbezo e ke n ...

' O p e n b a a r K u n s t b e z it I n V l a a n d e r e n Hvls'dtnRhyn' Hol$lJ'aat iS 2000Antwtlptn tti.O):Z2-\15)0

lnfQOokv.N www.ttnto.bt

...... M-···-· ·�·

...,.

�

België

Europa

I nt.

€ 25

€ 28

€ 34

Abo n n ement

2006

�bonnement

2006 + pre m i eboek

€ 53

€ 64

€ 73

Abo n n em e n t

2006 + pre m ieboek + opbergcassette

€ 64

€ 83

€ 95

Abo n n em e n t

2oo6 + opbergcassette

€ 36

€ 47

€ 56

( GRATIS UW OKV MUSEUMKAART 1 gratis toega n g of a a n zien lijke kort i n g in talri j ke Vla amse en Brusselse m usea. :! "' 0 0 N

Toega n g tot d e meest comp lete e n co rrecte m u s e u m i n form atie

0 ...

[ WWW.TENTO. B E 1

...

> "

20

België

Door stort i n g op reken i n gn u m m e r

448-0007361-87 van vzw Openbaar K u n stbezit in Vlaa n d e re n .

e n tentoonste llingsage n d a voor Vla a n deren e n Brussel:

:

0

•

EN P RA KT I S C H E O P B E R G CA S S ETTE

1 , ideaal voor uw boeke n kast.

Nederland D o o r stort i n g op g i ro n u m m e r 135.20 van vzw O p e n baar K u n stbezit in Vla a n d eren, Antwerpen.

•

:! "' 0 0 N 0 ...

... : > " 0

U kan g ebruik m a ke n va n b ijg a a n d o verschrijvingsformu lier.

21

IN BE ELD

M e este rte ke n i n ge n va n R u b e n s , j o rd a e n s en Va n Dyc k i n B ru gge Wie het schep pingsproces van een klas­ siek schilder wil doorgronden, kan n iet om zijn tekeningen heen. Dat geldt ze­ ker voor Rubens, Jordaens, Van Dyck en de andere Vlaamse kunstenaars uit de Gouden zeve ntiende eeuw, van wie in het Brugse Arentshuis een vijftigtal m ees­ terwerken uit het Prentenkabinet van het Rotterdamse m useum Boijmans-Van Beuningen worden getoo nd. De 'dépen­ dance' va n het Groeningemuseum leent zich uitstekend voor dit soort intimisti­ sche exposities. Manfred Sellink maakte een scherpe keuze. Vooraleer hij artistiek d i recteur werd van de Brugse m usea, was h ij tien jaar hoofdconservator prent- en tekenkunst van de vermaarde Rotterdam­ se verzameling.

"De Vlaamse tekenkunst is i n de Belgi­ sche m usea ondervertegenwoordigd," stelt h ij vast. "Bela ngrijke eigen col­ lecties zijn zeldzaam en ook het aa ntal tentoonstellingen over dit thema is be­ perkt. Toen het Rubenshuis enkele jaren geleden uitpakte m et Meestertekeningen van Jan Van Eyck tot Hieronymus Bosch

waren de meeste werken afkomstig van b uitenlandse b ruikleengevers. Het m useum Boijmans Van Beun ingen heeft daarentegen een kleine d riehonderd te­ keningen van zeventiende-ee uwse Vlaam­ se meesters in zijn bezit. Die zijn o n langs van uit zoveel mogelijk wete nschappe lijke invalshoeken bestudeerd en in kaart gebracht. Daaruit heb ik er twaalf van Rubens en evenveel van Jordaens e n An­ toon van Dyck geselecteerd. Bovendien zijn ook enke le a n dere talentrijke tijdge­ noten zoals Abraham van Diepen beek, Lucas van Uden, Jan Grasmus Quellinius, Paulus Pontius en Frans Snyders met één of twee werken vertegenwoordigd. Elke tekening krijgt vold oende ademrui mte zodat de bezoeker n iet overbelast wordt en hij rustig in iedere zaal - of laten we het beter 'kamer' noemen - kan verwij­ len." Peter Pau/ Rubens,

Antoon van Oyck,

Portret van een jonge vrouw

Portret van Frans Francken de jonge

© Museum Boijmans Van

© Museum Boijmans Van

Beuningen, Rotterdam

Beuningen, Ratterdam

De meest diverse types komen aan bod. Schetsb laden met kopieën en studies, die zijn geïnspireerd op beroemde voor­ gangers a ls Titiaan en Michela n gelo, wor­ den afgewisseld met landschap pen en portretten. De tentoonstelling focust n iet alleen op de individuele tekenaars, maar ook op de bed rijvigheid i n de ateliers. De tekenaars pasten uiteenlopende tech nie­ ken toe. Voor zijn Portret van e e n jonge vrouw, dat één van de hoogtep u nten is o p deze expositie, gebruikte Rubens d rie krijtkleuren en witte dekverf. Van Dyck maakte compositieschetsen met penseel en i n kt. Jordaens voegde waterverf aan zijn krijt toe. Pieter Pau/ Rubens, Schetsblad met kopieën naar Adriaen Colloert © Museum Boijmans Van Beuningen, Rotterdam

De collectie dankt grotendee ls haar faa m a a n de topstukken uit de nalatenschap van Frans Koenigs. "Over deze Duitse verzamelaar, die in de buurt van Keulen werd geboren, maar zich later tot Neder­ lander liet naturaliseren, worden wilde verhalen verteld, die niet altijd met de

werkelijkheid stro ken ," verwittigt Man ­ fred Sellink. "Hij h a d e e n i m m e n s fortuin opgebo uwd zodat hij - toen de p rijzen op de kunstmarkt niet a l te hoog waren - bijna een encycloped ische co llectie kon opbouwen m et tekeni ngen van de vijftiende tot de negentiende eeuw. Het begin van zijn verzamelkoorts viel samen met zij n verh uis i n 1922 naar Nederlan d . H i j was echter n iet rijk genoeg o m pe­ perdure schi lderijen of fel begeerde te­ keni ngen va n Rafael of Miche langelo aan te schaffen. Toe n hij in de jaren dertig in fi nanciële problemen geraakte gaf hij zijn verzameling in o n derpand aan een han­ delsbank. Het Museum Boijmans kreeg ze i n bruikleen. De j oodse bankiers Lisser en Rosen krantz betrouwden echter de politieke ontwikkelingen niet. Kort voor de Tweede Wereldoorlog uitbra k wilden zij de kostbare co llectie te gelde maken. De Rotterdamse haven m agnaat D.G. Van Beuningen snelde ter h u lp en kocht alles op zodat de collectie in het m useum kon

blijven. Bij de bombardementen op de havenstad bleef het gebouwencomplex gespaard. Toe n de nazi's de hele verza­ meling voor het geplande Führermuseum wilden overkopen vera nderden 528 teke­ ni ngen van eigenaar." De fam i lie beweert n u bij h o og en bij laag dat deze verkoop onder oortags­ dwang gebeurde. De nazi-agenten waren uiteraard vooral in Duitse ku nst geïnte­ resseerd. Die werd aangevuld met werk uit a n dere landen. In 1941 - dat is tevens het jaar, waarin Frans Koenigs in een verkeersongeval het leven liet - werden deze tekeningen naar Dresden overge­ bracht.

., .Q

E

., u ., ."

:;;

.Q

E

., > 0 " ., .Q 0

� 0

Slechts een gedeelte van de verkochte werken kon later worden gerecupereerd . Het Poesjkin m useum wenst de tekenin­ gen, die daar waarschijnlijk via de offi­ cieren van het Rode Leger geraakt zijn en pas dertien jaar geleden werden o ntdekt,

:!. "' c c N 0 ...

:

...

>

" 0

23

jacob jordaens, Studie van een doedelzakspeler © Museum Boijmans Van Beuningen, Rotterdam

alleszins te behouden. Ook in Oekraïne d oken 139 teke n i n gen uit de Koenigs­ collectie op. Die werden on langs aan de Nederla ndse staat teruggegeven. Ze waren goed geconserveerd wa nt ze zaten nog in de oorspro n kelijke dozen, die herkenbaar zijn aan de rode lakzegels. Op dit moment zijn nog een veertigtal tekeni ngen spoorloos.

Lucas van Uden, Berken © Museum Baijmans Van Beuningen, Rotterdam

Antoon van Dyck,

<;

.Q

E

" u " "' "' .Q

E

" > 0 "

:!. "' 0 0 N 0 .. z � ..

> ..

0

24

Reder O.G. Van Beunin gen was alleszi ns een gewiekst zakenman. Hij had de teke­ n i ngen voor een veel hoger bed rag van de hand gedaan dan hij er zelf voor had betaald. Ook het legaat van Frans Jacob Otto Boijmans (1767-1847) heeft het mu· seum geen win deieren gelegd. Hij bezat een tweehonderdtal bladen van Vlaamse meesters. Daarvan werd bij de bra n d van 1864 tweederde gered. "Dat hij een fijne neus had voor waardevolle kunst blijkt uit enkele uitzonderlijke aankopen als Soa de ouden songen, pijpen de jongen

van Jacob Jordaens, een voorbereidende schets voor zijn schilderij met dezelfde titel, dat in het Koninklijk Museum voor

Knielende man in rugaanzicht © Museum Boijmans Van Beuningen, Rotterdam

jacob }ordaens, Chronos © Museum Bolfmans Van Beuningen, Rotterdam

e n de Vlaamse kunstenaars verza melde

iconen 'gesacraliseerd'. Daarom kan het

hij zowel teke n i ngen als schi lderijen. Zijn

geen kwaad om de o ntstaansgeschiede­

collectie was alleszins o mvangrijk genoeg

n i s uit te pluizen.

om er een volwaardig kunstmuseum mee o p te rich ten, wat twee jaar n a zijn d o o d

"Vele geselecteerde teke n i ngen hebben

effectief ge beurd e . "

'wall power'! Zij geven zich meteen," be­

Te ke n i n ge n zijn d o o r kunstenaars slechts

geven echter pas h u n geheimen n a een

nad rukt Manfred Sel link. " E n kele bladen bij h oge uitzo n d e ring als volwaardig

lan gere o bservatie p rijs. To ch worden ze

kunstwerk bedoeld. "Vaak vorm d e n ze

altijd d o o r glas afgeschermd. Vaak weten

een visueel repertoire," licht Manfred Set­

d e liefhebbers van teke n i n ge n n iet dat ze

l i n k toe. "Of het waren perso o n lijke stu­

in de stud iezaal van een prente n kabi net

d ieschetsen. In Italië kop ieerde Rubens

d e teke n i n ge n uit het dé pot ook zonder

Michela n gelo. Hij sch etste o o k h a n d e n ,

dit storende glas k u n n e n bekijken. Ze

a rmen en benen va n m e n s e n , d i e h ij

bev i n d e n zich dan i n een bewaa rdoos.

o ntm oette. In zijn 'cantoor' bewaarde h ij

Slechts als e r gevreesd wordt voor een

achter slot en grendel teke n i ngen, die als

te grote bela n gste lling, zoals voor een

i n s p iratiebron of als voorbeeld voor zijn

o n schatbare teke n i n g van Rembrandt,

med ewerkers d i e n d e n . Eén van zijn o u d ­

m oet d e geïnteresseerde zich tevreden

ste med ewerkers, Wil tem Pa n neels, die

stellen met een facsi m i le. I n Cambridge

tijdens Rubens' d i plo matieke reis naar

(Massach usetts) werd twintigste-eeuwse

Spanje e n Engeland d e leiding kreeg over

grafi e k in het kader va n d e tentoo n stel­

het atelier, besch i kte toen over de sleu­

li n g Textuur in de prentkunst n ochtans

tel. Het vermoeden bestaat dat hij allerlei

uitsluitend i n de passe-partouts (z u u rvrije

teke n i ngen uit dit kantoor voor eige n

kart o n n e n om lijstingen) getoond zodat

gewin heeft geko pieerd. H ij h o o pte i m ­

bijvoorbeeld ook de d i kte van de i n kt

mers een a u t o n o m e carrière te begi n n e n .

bestudeerd kon word e n . Door de grote

De Rubens kopieën i n h e t p rentenkabinet

bezoekersaantallen d i e wij in het Arents­

in Kopenhagen worden met hem geas­

huis verwachten , k u n n e n wij dit echter

socieerd ."

o n m ogelijk riskere n . "

Wa nneer kunstenaars als Rubens, Jor­

Omwille v a n d e overgevoeligh e i d v a n het

daens of Va n Dyck een o p d racht in d e

teke n p a p i e r voor licht kan d e expositie

wacht sleepten, probeerden ze a l schet­

slechts tot het e i n d van het jaar blijven

sen d hun compositi eproblemen o p te

d u re n . De ruimtes zij n vanzelfs p re ke n d

lossen. Zo konden ze uittesten hoe een

n iet a l t e fel verlicht o m d at de teke n i n ­

vlak kon i n gedeeld worden o f hoe de

g e n a n d e rs verbleke n .

i n teractie tussen d e personages het tref­

Manfred Selli n k z a l o o k i n de toekomst

fe ndst kon uitgebeeld word e n . Va n ver­

n o g tentoonstellingen met werk uit de

schillende 'studies' bestaan zowel vage

Boyman s-Van Beuni ngen collectie o pzet­

als uitgewe rkte versies. In slechts e n kele

ten, waarin a n d ere kunstenaars of perio­

gevallen is een teke n i n g een ze lfstandig

des worden belicht.

Schone Kunsten van Antwe rpen op een

kunstwerk Het landschap met de kerk

erep laats h a n gt. De graflegging i n pen

va n Lucas van Uden behoort wel tot deze

e n penseel van Rubens had hij o o k al

categorie.

verworven . Voo r Jan Fyts Eenden en pa­ trijzen, die door een hond worden opge­

"Tekeninge n brengen je alleszi n s d ichter

schrikt en een o ntwerp van Abraham van

bij het creatieproces," vindt Manfred

Diepenbeek voor d e ra ndve rsiering in

Seli n k. "Je zit op de h u i d van de kunste­

een boek heeft h ij o o k geld n ee rgeteld.

naar. Je reist met Rubens mee e n hoort

RU BENS, ) O RDAENS, VAN DYCK: VLAAMSE

Fra ns J . O . Boijmans had aanvan kelijk

hem d e n ke n : 'Dat reliëf van Michela n gelo

M EESTERTEKEN I N G EN U IT H ET PRENTE N KABINET VAN MUSEUM BOI)MANS· VAN B E U N I NG E N

n i ets te maken met Rotterd a m . Hij was

zou i k toch we l wi llen overn e m e n ! ' e n

een Utrechtse j u rist, die in de kerkenstad

spontaan z e t hij - enthousiast, aarze lend

Nog tot 31 december 2005

m o e i lijk kon aard e n . We weten bitter

of tandenkna rs e n d - een vluchtige schets

Van dinsdag tot en met zondag van 9.30 tot 17.00

weinig over zijn a rtistieke d rijfvere n .

op papier."

Ve rmoedelijk sch u i m d e h ij i n h e t eerste

uur Arentshuis

dece n n i um van de n egenti e n d e eeuw

Om dat ze o p een tentoonstelling uit hun

Dijver 16

talloze veilingen af. Hij was overd u i d e lijk

context zijn gelicht krijgen ku nstwerken

8ooo Brugge

geïnteresseerd i n d e oude kunst e n de

een a n d e re beteke n is. In een m useum

Tel. 050 44 87 12

ro mantische school. Va n de H o llandse

worden ze a l te vaak als esthetische

www. m useabrugge.be

� "' 0 0 N 0

...

z .. ...

> .. 0

25

I N B E E LD Terwijl van op h et dak van het SMAK te Gent de wolken metende man onverstoorbaar zijn werk voortzet, siert een reusachtige foto van twee afgeleefde mannen de voorgevel van h et m useum.

marlnepet, DeMJ'OG ster en het xe�•ale!el nan.- an sikkel. proberen stram in

houding

te staan, met fier geheven hoofd. Zelfs die inspanning lijkt al te

D e g l i m la c h va n B ra t kov De m a n heeft e e n o ntwa p e n e n d e glim­

d e d o m m e grijns van een b reedsm oel­

lach. Tij d e n s o n s gesprek tovert Sergej

kikker tegemoet, geen echte uiteraard,

Bratkov (01960) d i e met de regelmaat

wel een banaal tuincentrumexe m p laar.

van een klok tevoorschijn, o m een be­

Om ons helemaal in te pakken n oemt

vreem d e n d lijke n d e gedachtegang te

Bratkov het werk The Frog Princess. Bij

o n derlij n e n , een aarze ling in zijn eige n ­

hem is fotografie zowel m i d d e l a ls d oel,

z i n n i g E n gels te verdoezelen of gewoon

zoveel is d u id e lijk.

uit tevre d e n h e i d om over zijn werk te k u n n e n prate n .

" l nstallat i o n , that i s very i m p o rtant," maakt hij mij d u i d elijk. "En heb je het

Installatiekunst o f fotografie

kruis gezien? Very i m p o rtant, heel erg

Uiteraard meent h ij dat zijn werk het

Russisch."

z o n d e r exegese kan ste lle n . Fotografie is

Natuurlijk is het hem er n iet o m te doen

een d i rect m e d i u m . De Europaliatentoon­

d e Russische ziel te o ntrafelen, maar

ste lling i n het SMAK te Gent ka n zelfs

h ij bed rijft wel een subtiel spel met die

de i n d ru k wekken dat het hier zonder

benaderi n g. Je zou i n d e rdaad aan de

meer o m een fototentoo nstelling gaat.

h a n d van deze tentoonstelling j e n i e uws­

Maar die illusie wordt vrij vlug d o o rge­

gierigheid naar de dagelijkse realiteit i n

prikt. Naast een klassieke accrochage van

het postsovjet Rusla n d k u n n e n sti lle n .

kleurrijke portretten e n a n d e re enscene­

Bratkov maakt haarscherpe d ocu mentaire

ri n ge n i n d e naakte m useumzale n , toont

o p n a m e n van m e n se n en d i n ge n i n een

d e kunstenaar een selectie transparante

stij l die zijn degelijke oplei d i n g i n het

werken i n een kruisvormige, schaars

Sovjettijdperk verraadt. Maar gelijktij-

verlichte, t u n n e lachtige ruimte. Waar de

d i g is hij er zich heel goed va n bewust

twee gangen elkaar kruisen staat een

hoezeer het m e d i u m reve lere n d kan zij n .

leeg o lievat. Door er i n te kijken wordt

Wa nneer de ku nstenaar de voor d e h a n d

dat een kij kdoos, wa nt o n derin blikt ons

liggende i n h oud e n d e z i c h o p d ri n ge n d e c o n n otaties een beetje helpt - fo rceren hoeft amper e n vaak zelfs helemaal n iet - dan d o m pelt hij ons o n d e r in een d ro o mwereld waarvan wij n i et weten of wij hem gra p p i g of tragisch moeten v i n d e n . Wa n n e e r hij daar o o k n o g de clichés van d e kapitalistische mas­ sacultuur door verwerkt, i s het feest pas comp leet.

De fotograaf als kameleon Herhaaldelijk h o o r ik Sergej Bratkov zichzelf beste m p e­ len, als een 'kameleon' e n even v a a k wijst h ij m ij o p het b e l a n g v a n het vast­ h o u d e n va n het oge n blik. "Als fotograaf neem i k d e h o u d i n g v a n een kameleon aan. I k werk met een maxi­ mum aan empathie." Niet dat Bratkov de wereld va n uit een soort candid camera bekijkt. Hij verbergt zijn aanwezigheid n iet, zijn bedoelingen daare n ­ tegen worden p a s p o s t fa ctum d u i delijk. Erger n og, het zijn meestal a n d ermans bedoeli ngen die tot groteske uitvergroti n ge n leiden. Het kan choq ue­ re n d voorkomen dat h ij een h e le reeks kind eren i n uitdage n d e h o udinge n van m i n i p o rnosterren met dito o utfit portret­ The Frog Princess, 2003 Regino Gal/ery, Moskou

teert. De o p n a m e n kwamen tot sta n d o p

Russion Pilot, 1999

Motrosy, 887x 1200

Regino Gol/ery, Moskou

Regino Gollery, Moskou

uitd rukkelijke wens van de ouders. Het­ geen de kinderen ervan vinden staat n iet perse op hun gezicht te lezen. Het zielige decor, een tot op de d raad versleten zetel of een kramakkelig krukje, aftands behang, een deprimerende badkamer in ondefinieerbare Comecon pasteltinten, geeft een extradimensie aan de goed­ kope glamour van lippenstift, sigaretten en vam pposes van de veel te jo nge mo­ dellen. De fotograaf registreert schijnbaar op bestelli ng.

The Red Bride, 2000 Regino Gol/ery, Moskou

Kostya Bratkovs glimlach wordt een brede grijns als ik hem vraag naar het naakte meisje op de marmeren parkbank. "Natuurlijk ging zij akkoord, maar het was vooral haar vriend die op die opname aandrong. I k wist waar wij het zouden doen. Het is heel vlug gegaan. Een rustige plek. Niemand i n de buurt. Het meisje uit de kleren. Afdrukken en gedaan." Het is een prachtopname geworden die uitvergroot een gammel stalletje te Watou sierde tijdens de jongste poëziezomer. Het lig­ gend meisje verbergt ons n iets van haar weelderige anatomie. Zij waant zich cen­ terfold en starlet tegelijk. Zij neemt zelfs de stereotype glimlach aan, met blin­ kende tanden en ha lfgesloten ogen. De witmarmeren bank omsluit haar als het decor van een renaissancedoek en zij is Venus. Storend e lement is op de rechter­ kant van de bank een onhandig geschre­ ven en haast uitgewiste graffiti, Kostya, een jongensnaam. Geen verband met het meisje en haar Hollywooddroom, wel een verrassing. Zonder aarzelen n oemt Brat­ kov het werk Kostya.

� "' C> C> N 0 ..

: ..

> "

0

27

Moscow, 1200 x 547 Regina Gallery, Moskou

Landing Party, 1181 X905 Regina Gallery, Moskou

De taal van de reclame De verleidingen van de recla me, haar gespeelde opgewektheid, om maar te zwijgen over haar im pact op de n ieuwe consumenten, vindt Bratkov na vijftien jaar nog altijd een onuitputtelijk s peelter­ rein. Het reclamepa neel is een artistieke hefboom van belang, de installatiekunst uitvergroot tot de afmeti n gen van een stad, van een lan d . I n het SMAK confro n­ teert h ij ons ermee door een installatie met liggende billboards (omvergevallen of omgegooid, vandalisme o f vergel­ ding?) . Wie de moeite neemt om de begeleidende tekst te lezen, ver· neemt dat het spel ook gevaarlijk had kunnen zijn. Bratkov was zelf betrokken bij een reclame­ cam pagne waarin hij een vroe­ gere cam pagne voor gsm's handig en met de nod ige humor recycleerde tot een promotie voor een nieuw

E XT OKV Club

:!. "' 0 0 N 0 ..

: ..

>

" Cl

28

50 abon nees kunnen o p zaterdag 17 december om 14 uur in het SMAK te Gent gratis deelnemen aan een geleid bezoek aan de Europaliatentoonstellin g met foto's van Bratkov en a a n de volledig vernieuwde presentatie van de vaste collectie. I ntekenen kan door een brief of kaartje te sturen naar Openbaar Kunstbezit in Vlaanderen , Hofstraat 15, 2000 Antwerpen o f d o o r t e mailen n a a r [email protected]. De eerste vijftig intekenaars ontvangen een uitnod igi n g. Gelieve te vermelden of u voor één of voor twee personen i nschrijft.

From the series Hotel in Yalta, 2002 Moskou

wodkamerk. Er kwam narigheid van en terecht heeft h ij toen voor een gevange­ n isverblijf of erger gevreesd. "Fotografie is macht." Het is een vorm van waarneming met een andere uitwer­ king. Gewon e activiteiten worden vastge­ legd , maar het resultaat draait anders uit. Met de grootst mogelijke nauwkeuri gheid registreert h ij een straten lo o p van geüni­ fo rmeerde parami litairen. De combin atie straatbeeld, m ilitaire uniformen en spor­ tieve inspanning geeft een bevreem­ dende visuele m ix. De momentopna­ me zorgt voor een overdramatisering van de beweging, van een i n ci dent, een val bijvoorbeeld. Om terug te keren tot de kruisvormige gang: een spiegat nodigt uit tot voyeu­ ristisch gedrag. Wat wij te zien krijgen is op zijn minst o n ge­ woon: niet een zinnenprikkelend meisje maar metaalarbeiders in o nvervalste Sovjetstijl, welis­ waar gezien door een fisheye!

Een modelmodderbad Onwillekeurig neem je Bratkovs glim lach over. In dat verban d verd ient het de aan beveling om, gezeten op één van de harde banken, meer dan één keer de video te bekijken die op een com­ mun istisch o n persoon lijke overloop wordt vertoond. Op het eerste gezicht is het een reportage, in traag documen­ taire stijl gedraaid, over een vulkan isch kuuroord aan de Zee van Azov. Wij zien de badgasten aankomen, enkeli ngen van elke leeftijd , gezinnen of vriendengroep­ jes. Zij kleden zich om en lopen naar de baden. Zij begeven zich i n het mod­ derachtig water, de ene omzichtig, de andere met een kordate plo ns. De ene zwemt, de a n dere ploetert o f blijft rustig

liggen. Slotsom is dat binnen de kortste keren iedereen er als een marsmannetje uitziet. ledereen even bruin en iedereen even naakt, ondanks de obligate badpak­ ken. De commentaartekst gaat onver­ stoorbaar verder met het o psommen van n umerieke gegevens en het bezingen van de geneeskrachtige eigenschappen van de vulkanische modderpoel. Obsceen trekken de marsman netjes aan h u n huid (die bad pakken die wij niet meer on­ derscheiden), wrijven zich de ogen uit waa rdoor h u n gezicht met gekke blanke brillen worden getooid. De bevreemding waait je toe, terwij l je ondergedo m peld wordt in een disco urs van doordeweekse clichés. Hier geen beklemming n och on­ aangename reminiscenties, wel zachte i ronie.

Metromuseum " Fotografie is macht," zegt Sergej Brat­ kov breed glimlachend. H ij speelt op de woorden, meen ik achter dat lachje te lezen . Hij weet dat wij dat op dubbelzin­ n ige manier interpreteren bij het zien van zijn foto's van de 'special forces', de paramilitaire formaties die onder meer de strijd met het terrorisme aanbinden. Wij zien scherpschutters i n actie, evenals i n d ivid uele portretten met op de achter­ gro n d een hevig oplaaiende vuurgloed die n iets aan de verbeelding overlaat. Zes van die expressieloze tronies sieren de Hortahal van het Paleis voor Schone Kunsten te Brussel. Gekoppeld aan o pschriften met daarop de namen van d iverse Moskouse straten in cyri llisch sch rift, roe pt hij zo de sfeer van een Moskous metrostati o n op. Bratkov is tuk op i nstallaties en o p de d i recte i m pact ervan op de toesch o uwer. Of de o rde­ handhavers besche rming of bedreiging uitstra len, laat hij ons dus zelf uitmaken. De kunstenaar zadelt ons met een stukje d ub belzinnigheid op, die d ubbelzin nig­ heid die de modale Rus dagelijks aan den lijve on dervin dt. De fotograaf is mis­ schien een kameleon, maar hij staat niet buitenspel.

SERGEl BRATKOV Nog tot 8 januari 2006 Van dinsdag tot en met zondag van 10.00 tot 18.oo u u r

SMAK Citadelpark, 9000 Gent TeL 09 221 17 03 www.smak.be

www. stri p t u r n h o u t . b e

STR �TU R N H O UT 2 0 0 5

Het grootste e n oudste stripfestival van Vlaanderen Z a t e r d a g 17 en z o n d a g 1 8 d e c e m b e r i n T u r n h o u t

-'

..

'\'

._

... •

William Vance • Bronzen Adhemar 2005 I Hermann Jet Nys & Panamarenko

I

Luc Cromheecke

v�koopsbeurs met signeren de tekenaars uil binnen· en buitenland Info- en vakbeurs + Randprogramma

� ANTIQUAIRES au

PALAIS DES CONGRES LI EGE du 26 a u 29 janvier 2006 Jeudi 26 et Vendredi 27 janvier de 1 4 h à 2 1 h Samedi 28 et Dimanche 29 janvier de l l h à 20 h

" .0

E

�

" " .0

E " > 0 c

" .0

� 0

:!. "' 0 0 N Cl ..

: .. > " Cl

29

Een i n itiatief van O p e n baar Ku nstbezit i n Vlaan d e re n e n Li n klaters De B a n d t De M us e u m Prijs: € 3 0 . o o o

MUS E UMPRIJS

Sociaal-artistieke projecten e n publieksantsluitende projecten vallen dikwijls tussen wal en sch i p qua subsidiëring. De financiële ruggesteun van de Muse um Prijs is meer dan welko m.

M US E U M

PRIJS PRIX D ES

M US E ES -

-

-

Waarom een museumprijs? Er zijn nogal wat culturele p rijzen, i n alle formaten en gewichten, voor alle do mei­ nen van het kunsten landschap: p roza en poëzie, beeldhouwkunst en schil­ derkunst, fotografie en film, muziek en theater ... Er zijn de officiële prijzen van steden, provincies en gewesten, naast vele privé-initiatieven . Wat opvalt is dat zelden of n ooit een museum bekroond wordt Men kan blijven zoeken naar de oorzaken waarom m usea zo wein i g in de prijzen vallen. Of men kan er iets aan doen.

"' .0 E "' > 0

"

"' .0

�0 :! .. .. .. N 0 ,_

:,_ >

" 0

30

Open baar Kunstbezit in Vlaanderen droomt al lang van een museumprijs. Het past perfect in de m issie: bijdragen tot een kwalitatieve ontsluiti ng van musea, openbare collecties en erfgoed omdat omgaan met kunst en erfgoed zin geeft aan de samenlevin g en tot maatschap­ pelijk ontwikkeling en gemeenschaps­ vorming leidt Open baar Kunstbezit i n Vlaanderen w i l zich geheel t e n dienste stellen van de museum- en erfgoedsector door hen maximaal te ondersteunen op het gebied van com m unicatie. Dat ge­ beurt via het tijdsch rift en de website, L aure aat maar ook via zi nvolle belevingsgerichte evenementen waarbij het publiek met de sector samen­ gebracht wordt Nu ka n Open­ baar Kunstbezit in Vlaanderen de Museum­ Prijs uitschrij­ ven , dank zij het sociaal en fi nancieel en-

gagement van Lin klaters De Bandt, een internationaal advocaten kantoor met in ons land vestigingen in Antwerpen en BrusseL Lin klaters heeft een jare n lange e n wereldwijde traditie van steun aan het goede doeL

I

Elk jaar drie prijzen De Museum Prijs wil alle m usea maximale kansen geven om te win nen. Voo ral goedwerkende kleinere, minder bekende e n/of vernieuwende musea mogen niet uit de boot vallen. Daarom wordt een regionale opdeling ingesteld en zal het n iet altijd een groot 'Brussels' museum zijn dat wint De Muse um Prijs bekroont elk jaar één museum in Vlaanderen, één in Brussel en één i n Wallonië. Elk van de d rie winnende m usea wo rdt beloo n d met 10.000 €. De eerste uitreiking zal plaats­ vinden in a p ril of mei 2006. Een 'nation aal' in itiatief sluit aan bij de tijd­ geest, nu Vlaanderen en Wa llonië officieel de L auré at culturele samenwerkin g willen uitbouwen . De winnaar Is het goede doel De win nende musea worden uitgenodigd het gewonnen geld bedrag integraal te besteden aan eigen projecten die kinderen of jongeren, kansarmen of mensen met een handicap beter aan het museumgebeu­ ren laten partici peren.

Een studie van de Ko n i n g Boudewijn­ stichting toont aan dat kansarmen meer problemen hebben met hun culturele uit­ sluiting dan met hun penibele fin anciële situatie. (Resultaten van een e n q uête uit 1998, gepub liceerd i n de KBS-publicatie ' Deelname aan het culturele leven : een verwaarloosd recht en een pri m o rdiaal instrument in de strijd tegen armoede'.) Als musea op een doordachte manier elementen voor bijzondere doelgroepen i n hun vaste opstelling integreren, komt dat vaak alle bezoekers ten goede. Kinderen e n jongeren die musea bezoe­ ken, doen erva ringen op die bijblijven en soms richti nggeve n d zijn voor het verdere (artistieke) leven. Enkele voor­ beelden uit het OKV-boek Herin n eri ngen. Veertig Vlami ngen en hun geliefkoosd kunstwerk. Theatermaker Jan Lauwers die als vijfjarige j ongen de prauw van de Lenogola in het Museum voor Mid­ den -Afrika zag: "Ik weet zeker dat deze boot me heeft doen inzien wat kunst werkelijk is: een zorgvuldige balans tus­ sen vorm e n i n houd." Marcia De Wachter, d i recteur van de Nationale Ban k, en ac­ trice Hilde Va n Mieghem die als tieners zichzelf herkenden in Breugels Dulle Griet in het Museum Mayer van den Bergh en even strijd lustig door het leven wilden gaan. Fotograaf Mieh iel Hendryckx over De ijsbeer van François Pom pon in het Open luchtmuseum Middelheim: " I k heb veel te danken aan die ijsbeer. Ik ben als het ware op de rug van die mollige knuf­ fel de wereld va n de kunst binnengewag­ geld."

De MuseumPrijs wordtmee gedragen door de museumverenigingen in Vlaanderen, Brussel en Wallonië

Ook een MuseumPublieksprijs Naast de d rie prijzen, waaraan een geldbedrag is verbonden en die door een j u ry worden toegekend, zal er ook voor elk van de d rie regio's een publieksprijs zijn. ledereen kan kie­ zen voor één museum in Vlaanderen, één museum in Brussel en één mu­ seum in Wallonië. Stemming gebeurt via de websites www. m useumprijs.be en www.prixdesmusées. Het p ubliek kan ook gebruik maken van stemfarmulieren die verspreid worden via de media partne rs.

en door organisaties In het veld van cultuurparticipatle, zoals Kunst & Democratie, en toegankelijkheidbureaus. Werkvergadering met de partners: foto's: Saskia Vonderstichele

INGELANDGAT 4 - GENT 091223 37 93

Volgende veiling : Dinsdag 13 december 2005 Kijkdagen: Vrijdag 9 december van 1ou tot 19u Zaterdag 10 december van 1ou tot 17u Zondag 11 december van 1ou tot 13u

www. loeckx. b e

C h r i st o f l e H o o g t e p u n t e n v a n e e n d y n a st i e 04. 1 0 .2005 - 29 . 0 1 .2006

Q) «J c c :Q) Q) >

-

0 ..r:::. (/) ..::,c:: u ,._ Q;)

CD = = N

-

Cf)

�

=

E

co

= I U") N = = Q) N "'C = � -.:::t � ,... =

:::l Q;) (/) :::l

Ontdek twee eeuwen edelsmeedKunst tijdens deze fascinerende confrontatie tussen de gerenommeerde Franse zilverfabrikant en het hedendaagse jonge ontwerper talent van

Zilvermuseum Sterckshof Provincie Antwerpen

160 I 2100 Antwerpen-Deurne T t32 (0}3 360 52 52 I F +32 (0}3 360 52 53 Hooftvunderlei

[email protected] I www.zilvermuseum.be

<;

.0

E "' >

z N

"' .0 0

Q;)

Departement Cultuur

u

"' "

,._

E

Christojle de 14de Zilvertriënnale i

<;

.0 E "'

0

"

:;;:0

:! .. .. .. N 0 ,_ z w ,_ >

" 0

31

Ke u z e va n d e re d a ct i e Pijn In een tijd van wellness en lifestyle d u rft het Mu­ seum Dr. Guislain in Gent het aan om het begrip pijn en pijn bestrijding in zijn cultureel-historische context te plaatsen. Dat levert een verdraaid knap e n o ntroerend kijkstuk op. Pijn houdt ons behoorlijk bezig, pijn pi kkelt o nze emotie en voedt ons denken. Meer dan twee miljoen Belgen zouden lijden aan chro n ische pij n . Dat is één op vijf Belgen . Waar of n iet, pijn is wel dege lijk in ons midden. De tentoonstel­ ling Pijn verloopt via twee lussen. 'Pijn is niet p lezant' toont pijn van uit de optiek van de lijder. Zo laat het fotografische werk van Elke Boon o nverbloemd het lijden van jon ge mensen zien. De verhalen achter deze beelden zijn rond uit beklijvend . I n het tweede deel 'Troost doet deugd' zien we hoe buitenstaanders met pijn omgaan, van medelijden voelen en troosten, tot voyeurisme, sa­ disme en foltering. Pijn als spektakel: een 'tandarts' op een kermis temid­ den va n d rommen toeschouwers. We zien een stervende aids-patiënt gefo· tografeerd a ls gaat het om een tafereel uit het leven van Christus. Getekend Benetton Un ited Colors. Het Museum. De tentoonstelling laat zien hoe pijn vandaag en in het verleden verbeeld wordt, e n ook hoe we kijken naar pijn. Opvallend is het aandeel van heden­ daagse kunstenaars: Berlin d e De Bruyckere, Thomas Sch ütte , Roger Raveel, Robert Devriendt, Sam Dillemans, Philip­ pe Vandenberg, Luc Tuymans, Thierry De Cordier, Elly Strik en vele a n deren. Maar ook kleppers a ls William Hogart, Goya en Ensor zijn in Gent van de partij. Een aanrader van formaat (PW)

Braem bezoekt Braem H ij moet een beweeglijke geest hebben, de man die zonder te verpi n ken een boek schrijft over België, lelijkste land ter wereld en enke le jaren later hetzelfde o n derwerp aansnij dt onder de titel Het mooiste land ter wereld. Renaat Braem (1910-2001) is nochtans geen win dvaan, wel een creatieve geest waarvan de soepelheid te weinig wordt gewaardeerd. Toegegeven, de Antwerpenaars houden niet van zij n 'politietoren', trekken hun neus op voor zijn sociale wo ningbouw en bezoeken te weinig zijn woonhuis (n u museum). Het vertekende beeld kan rechtgetrokken worden door een bezoek aan het Middelheimpavilj oen dat door ken ners als één van zijn meest geslaagde verwezen lijkingen wordt gezien. Aan de hand van een ruime selectie teken ingen en o ntwerpschetsen wordt er momenteel de h istoriek van het eigenzinnige gebouwtje uit de doeken gedaan. Uit de opdracht voor een tijdelijk pavi ljoen voor de Zevende Biën nale voor Beeldho uwkunst in 1963 groeide de idee voor een permanent gebouw om er de meest kwetsbare stukken va n de collectie onder te brengen. Het was Braem zelf die met een voorstel voor de dag kwam, een ontwerp dat h ij gratis ter besch ikking van het stadsbestuur stelde, naar eigen zeggen 'om te beletten dat men er weer een banaal geval zou neerpoten '. Je hoort het hem zo zeggen . De tentoonstelling volgt stap voor stap de evo lutie v a n h e t project, v a n de entho usiaste d room beelden tot de meer nuchtere uitwerking. Braem was een vlotte tekenaar. De schetsen stapelden zich op. Op het papier zie je hoe de ideeën elkaar verdringen e n letterlijk overlappen. Van meet af aan betrekt hij het om liggende landschap bij het gebouw, binnen- en buitenruimten zijn i n wisselwerking, geen evidentie i n die jare n . Hij w i l natuurlijk het landschap ook aanpakken, maar krijgt daar niet de kans toe. Het gebouw zoals wij het vandaag kennen is slechts een o n derdeel van het finale concept, het vierde in de reeks. Braem zelf had een zevenledige constructie bedacht die letterlijk tussen de bomen moest kro n ke len, als een aaneenschakeling van gesloten ruimten en patio's, als een reuzenvertebraat in de beboste omgeving neergevleid. De opdrachtgever vond dat hij het ook met minder kon stellen en volgde die gedu rfde ecologische visie niet. Het gebouw werd i n 1971 opengesteld, naar aan leiding van de Elfde Biënnale. De tentoonstelling handelt over het paviljoen zelf dat dus de volle aandacht krijgt. De opstelling houdt daar rekening mee. Er werd gekozen voor een o riginele accrochage, geïnspireerd op een ontwerp van Renaat Braem zelf. Geen pastiche dus, noch een a rcheo logische reconstructie, wel een creatief verder bo uwen op Braems o n u itputtelijke ideeëntrommeL Want op hem kan verder worden gebo uwd en daar ligt zijn onafgewerkt paviljoen missch ien nog op te wachten . (RS) Renoot Broem en het Middelheimmuseum - beelden van een paviljoen Nog tot 19 februari 2006 Dinstag tot en zondog

Pijn

van 10.00 tot 17-00 uur

Nog tot 30 opril 2oo6

Openluchtmuseum Middelheim

Van dinsdag tot en met vrijdog van 9.00 tot 17-00 uur,

Middelheimloon 61

zaterdag en zondog van 13.00 tot 17-00 uur

2020 Antwerpen

.:!.

Museum Dr. Guisloin

Tel. 03 827 15 34

:

}. Guisloinstroot 43

http://museo.ontwerpen.be

:

9000 Gent

0

5

�

"' 0

32

Tel. 09 216 35 95 www.museumdrguisloin.be

U i t d e b o e ke n SCHOONSELHOF NUl Een eigentijdse visie op de Antwerpse necropool Schoonsethof is voor Antwerpen wat Père-Lachaise is voo r Parijs: een un ieke begraaf­ plaats waar beroemde maar ook o n bekende stadsgenoten hun laatste rustplaats hebben gevo nden en nog steeds vinden. De vaak prachtige m o n umentale graven zijn gelegen in een parklandschap met eeuwenoud lover en stille d reven.

Schoonse/hof nu! beoogt een frisse kijk te geven op de Antwerpse stedelijke begraaf­ plaats, in dvd- en boekvorm. Hoewel ook deze necropool een plek is van verdriet en

Caermersklooster Provinciaal Centrum voor Ku n st en Cultuur

Vrouwebroersstraat 6 - 9000 Gent teL 09 269 29 10 - fax 09 269 29 11 [email protected] www.caermersklooster.be

afscheid, laten boek en reportage zich niet door die d i mensie leiden. Schoonse/hof nu! wil een eenzijdige visie op de begraafplaats doorbreken en staat daarom n iet exclusief i n h e t teken v a n de dood, of besteedt h e t alleen m a a r aan dacht aan de m o n u menten of d e aan de verhalen over de overledenen Het is een uniek boek over een u n ieke begraafplaats. Met n ieuwe foto's van Magnumfo­ tograaf Cart De Keyzer e n met tekstbijdragen van Anne-Mie Havermans, Kristien Hemme­ rechts, Marc Jacobs, Luc Ve rpoest, Fra n k Herman, Wim Cuyvers, Tom Lanoye. Cart De Keyzer maakte h o n derden kleurenfoto's op Schoonselhof. Een groot aantal daar­

tentoonstelling

Lieven N ollet

De gevangenis in België 8 januari 2006

van 2 5 november 'os t.e.m.

van staat verspreid door het boek. 63 u itzo nderlijke opn ames gebruikte hij voor het scharnierpunt i n deze uitgave. Met 21 fototriptieken, opgebo uwd uit een combinatie van mensen, landschappen en graftekens, verbeeldt De Keyzer zijn eigen Schoonselh of. Kunsthistorica Anne-Mi e Havermans belicht in korte besprekingen ruim h o nderd opvallen­ de grafm o n u menten - met de vaak intrigerende levensverhalen van de vele bekende en m i nder bekende mensen die e r te ruste werden gelegd, waarbij ook hun rol i n Antwerpen

Graag onze e-nieuwsbrief? mail naar: [email protected]

wordt belicht. De grafontwerpers, de beeldho uwers, de steenhouwers en de leveran ciers van grafornamenten komen uiteraard (maar hier wel voor het eerst) aan bod. Coörd i n ator beleid van de Erfgoedcel Antwerpen Fran k Herman tekende voor dit boek enkele van zijn persoonlijke 'begraafplaatserva ringen' op uit onder meer de VS, India en Europa. Sch rijfster Kristien Hemm erechts bezint zich op haar eigen persoonlijke wijze over de aan regeltjes gebonden opruimwoede op begraafplaatsen en over onze omgang met onze doden. To m Lanoye, ou d-stadsdichter van Antwerpen, levert met zijn gedicht 'Am n esia' stof tot nadenke n over hoe wij met onze dierbare overledenen omgaan.

Schoonse/hof nu! is een uitgave van de Erfgoedcel Antwerpen binnen het erfgoedconvenant van de Stad Antwerpen met de Vlaamse Gemeenschap. Verkrijgbaar vanaf 8 december 2005 voor de gezamenlijke prijs van 39 euro: Stadswinkel Antwerpen, Grote Markt 11 (03 220 81 82), maar ook in De Groene Waterman, Copyright en erfgoedhuis Den Wolsack. lntekenactie: als vooraf voor het boekjdvd ingetekend wordt, wordt een korting toegestaan: 35 Euro in plaats van 39 Euro. Deze actie loopt tot 8 december 2005. ûnfo@e rfgoedcelantweroen.

�

ABORIGINAL ART GALLERY Investeer in een 40.000 jaar oude, nog steeds levende cultuur.

Authentieke Aboriginal kwaliteitskunstwerken Aboriginal Art Gallery - Australian Shop Mageleinstraat 48, 9000 Gent Een eeuwenoude cultuur, in een eeuwenoud huisje! Donderdag, vrijdag, zaterdag: 1 1 .30u tot 1 8.00u nu ook woensdag: 13.00u tot 18.00u 056/61 .70.47 . 0475/70.85.99 fax 056/61 .70.48 Raadpleeg onze catalogus voortaan op onze vernieuwde website: www.australianshop.com [email protected] tel: 0475/70.85.99

:! "' 0 0 N 0 ..

:

..

> "

0

33

K u n st o n d e r d e ke rst b o o m

Schittere�de geschenken voor uw familie n vrienden en ... voor uzelf. ..

Alle prijzen zijn inclusief verzendingskosten. We pakken de boeken zorgyuldig ' '.

in en zorgen'\f'o or eétl s'nelle

··�.:V

-'\

-.'j

•

�

v

.

B

Unieke grafiek

Petit Roman, Fi k va n Gestel, 30 x 38 cm, n iet i n gekaderd. Slechts € 100 stuk. "

D

f Het Lam Gods

.

-�.._'

ttt�îs.

Vorstelijk Vrouwelijk Een wandelgids met d rie boeiende tochten door ·' n . Op stap langs d rie v;v' a n c!elingen in de kt u kennis met kantjes van

tussen Schelde, Rupel en Vliet

Vl aan d e ren

& Bru ssel

OKV

35

Vertel eens een m useum. Dat vroegen Klara en enke le Vlaamse musea aan vier cultuurmensen. Vanaf einde n ovem ber, de ideale periode voor spannende vertelavonden, brengen zij een eigen verhaal. Op zaterdag hoort u bij 'Herwig Verhovert' een gesprek met de vertellers. Op zondag laat h ij u luisteren naar de m useumreportage. En dan vertelt Herwig Verhovert wanneer u naar het museum kunt, voor een rond leiding en een verhaal. Kaarten voor dit bezoek kosten € 7,00. Maar u kunt ook uw kans wagen bij ' Herwig Verhovert'. Tijdens de museumreportage geeft hij een telefo o n n ummer waarop u gratis toegangskaarten kunt reserveren.

Groeningemuseum Brugge en Joke van Leeuwen

Zaterdag 26 november: gesprek bij 'Herwig Verhovert' met Joke va n Leeuwen , auteur, illustrator en performer. Zondag 27 n ovember: reportage over het Groeni ngemuseum bij ' Herwig Verhovert'. Donderdag 1 december: museumverhaal en -bezoek.

TRAM 41 Nationaal Museum van de Speelkaart Turn hout en Tom Naegels

Zaterdag 3 december: gesprek bij 'Herwig Verhovert' met auteur Tom Naegels. Zondag 4 december: reportage bij 'Herwig Verhovert' over het Nationaal Museum van de Speelkaart. Donderdag 8 december: museumverhaal en -bezoek.

Stampe en Vertongen Museum Antwerpen en Lucas Van den Eynde

Koninklijk Museum van het Leger en de Krijgsgeschiedenis Brussel en Tom Lanoye

Zaterdag 17 december: gesprek met auteur Tom Lan oye bij 'Herwig Verhovert'. Zondag 18 december: reportage bij 'Herwig Verhovert' over het Konin klijk Museum van het Leger en de K rijgsgeschiedenis. Donderdag 2 2 december: museumverhaal en -bezoek.

Zaterdag 10 december: gesprek bij 'Herwig Verhovert' met Lucas Van den Eynde, acteur, zanger, en amateur-co piloot. Zondag 11 december: reportage over het Stampe en Vertongen Museum bij 'Herwig Verhovert'. Donderdag 15 december: museumverhaal en -bezoek.

Age n d a - Z i e o o k www. ten to. b e A N TW E R P E N

BRUSSEL

KON I N KLIJK MUSEUM VOOR SCHON E KUNSTEN, ANTWERPEN ExtravagANT

Nog tot 31 december 2005 jan Van Riet. Testamenta

Nog tot 29 januari 2006 Rijksmuseum aan de Schelde

Nog tot 31 december 2005 (t. 03 238 78 09 of www. antwerpen. be/cultuur/kmska) M U H KA lntertidal. Vaneauver Art & Artists

MUSEUM VOOR SCH ONE KUNSTEN

(HARLIERMUSEUM Jakob Smits (1855-1928)

Nog tot 18 december 2005 (t. 02 218 5 3 82 of www. charliermuseum. be) KMKG Tussen foto en film

Nog tot 30 december 2005 Verfijnde kunstnijverheid

Nog tot 31 december 2005 Art Nouveau & Design 18301958

Nog tot 3 1 december 2oos (t. o 2 741 72 11 of www.kmkg-mrah.be)

Masereet

Nog tot 15 januari 2006 (t. og 240 07 oo of www. mskgent.be)

Nog tot 15 januari 2006 Franky D.C.

Van 28 januari tot 2 april 2006 (t. 09 211 17 03 of www.smak.be)

M I DDELHEIM Renoot Braem en het

Nog tot 19 februari 2006 (t. 03 827 1S 34 of http:// museum.antwerpen. be)

Nog tot 11 november 2008 (t. 02 734 78 3 3 of www.klm-mra.be) MUSEUM VOOR H ET De kant van Kroatië

Nog tot 31 december 2oos (t. o2 213 44 sol

lANDCOMMAN DERIJ

D E PA N N E

ALOEN-BIESEN

CULTU U RH U I S DE

Nog tot 11 december 2oos (t. 089 5 1 93 93 of http ://alden-biesen. be)

<;

.c

E "'

Koninklijke Bibliotheek van

t 070 22 28 oo of

België

M. C. Escher

> 0

"

"'

.c

� 0

Leven in steen

Nog tot 29 januari 2oo6 (t. 016 22 4S 64 of www.artesleuven.be)

.:!. "'

0 0 N 0

..

z

.. ..

>

..

0

38

Va n 18 december 2oos tot 19 maart 2006 (t. oso 44 87 11 of www. museab rugge. be)

Langs de Volga. Meesters van de 19de-eeuwse Russische fotografie

Nog tot 11 februari 2006 Tel. 02 S19 53 11 Kunstcentrum van het Rood

SCHARBI ELLIE

EUROPALlA RUSLAN D TENTOONSTELLI N G E N A N TW E R P E N

Klooster Russion Vision o n Europe

Nog tot 29 januari 2006 Tel. 02 66o s s 97

ModeMuseum Provincie

In goede banen? De provincie

O O STE N D E

Antwerpen

La Botanique

West-Vlaanderen en het beheer

VENTIAANSE GAANDERIJEN

Katharina Prospekt

De 7 torens van Moskou (1935-

van de buurtwegen.

Oostende in 1905

KONINKLIJK MUSEUM

Het dagelijks leven op papier

Nog tot 26 februari 2006 Tel. 02 741 72 11

LEUVEN

MUSEUM D H O N DT·

MUSEUM VOOR

www.mechelen2oos.be

ARTES

Vlaamse meestertekeningen

VOLKSKUNDE

Nog tot 18 december 2oos

Nog tot 18 december 2oos (t. 03 314 6s 88 of www.hoogstraten;be)

T E RV U R E N

Van 2 december 2oos tot 26 februari 2006 (t. oso 44 87 11 of www.brugge.be)

De Hunnen

Alle info over Mechelen 2005

DEURLE

meesterwerken uit Dresden

en Geschiedenis

H O O G S T R AT E N

AREHTSHUIS

GROENI N G EMUSEUM

Koninklijke Musea voor Kunst

STEDELIJK MUSEUM

Rubens, jordaens en Van Dyck.

Oud Nederlandse

De Noker

Nog tot 26 februari 2oo6 Tel. 02 S47 ss 83

Em/lie Fresco

Nog tot 6 december 2oos (www.oostende.be)

Nog tot 3 1 december 2oos (t. oso 44 87 12 of www.b rugge.be)

Nog tot 29 januari 2006

Romanovs

Nog tot 31 december 2oos (t. 011 24 11 44 of http :// www.jenevermuseum. be)

Nog tot 4 december 2oos (t. oso 40 72 go)

BRUGGE

Nog tot 18 december 2oos

KOSTU UM EN DE KANT

B I LZEN

De Duitse orde in Haspengouw

Elixir

Cultuurcentrum ING

KON I N KLIJ K LEGERMUSEUM Penseel op het geweer

Middelheimmuseum - beelden van een paviljoen

Dames met Klasse

H A S S E LT

Nog tot 12 februari 2006 Tel. 0 2 770 S 3 3 3

Fabergé, juwelier van de Lamot

Speelgoed in meisjeshanden

OPENLUCHTMUSEUM

"0

MECHELEN 2005 STAD I N VROUWEN HANDEN Tentoonstellingen

Speelgoedmuseum

Nog tot 1S januari 2006 (t. 03 221 14 s o o f http:// museum.antwerpen.be)

Nog tot 26 februari 2006 Tel. 02 741 72 11

Russische boekkunst 1901r

NATI ONAAL

Nog tot 29 januari 2oo6 (t. 02 so8 32 11 of www.fine-arts-museum.be)

Trans-Siberian Express

2005

Rindfleisch I Rapedius

j EN EVERMUSEUM

Panamarenko

en Geschiedenis

Bibliotheca Wittockiana

Nog tot 8 januari 2006

BELG I Ë

KONINKLIJKE MUSEA VOOR

Koninklijke Musea voor Kunst

SMAK Sven 'tjolle. Kabinets

SCH O N E KUNSTEN VAN

verguld

E "' u "'

Nog tot 29 januari 2006 (t. os6 62 94 10 of www.west-vlaanderen. be)

MUSEUM PLANTI NBlind bestempeld en rijk

<;

Hermann Maier Neustadt

Van 17 december 2oos tot 26 februari 2006 (t. 03 260 99 99 of www. m uhka. be) MORETUS

.c

WA R E G E M BE-PART

Nog tot s februari 2006 Tel. 03 470 27 70 FotoMuseum Provincie

1950)

Nog tot 19 februari 2006 Tel. 02 218 37 32

Antwerpen

DHAENENS ju/iao Sarmento

VOOR M I DDEN-AFRIKA

Van 1S februari tot 1S oktober 2006 (t. 02 769 s 2 11 of www.africamuseum. be)

G ENT

TU R N H O U T TRAM 41 NATIONAAL

Pijn

Nog tot 31 apri l 2006 (t. 09 216 3 S 9S of www. m useumdrguislain.be) MUSEUM VOOR I N D U STRIËLE ARCHEOLOG I E EN TEXTIEL Philippe Cauder/ier, de Belgische Escoffier

Nog tot 31 december 2oos (t. 09 269 42 oo of www. miat.gent.be)

Nog tot 8 januari 2006 Tel. 03 242 93 oo

De vlinders

Van 13 november 2oos tot 22 januari 2006 (t. 09 282 S 1 2 3 of www.museumdd .be)

MUSEUM DR. G U ISLAIN

Street, Artand Fashion

MUSEUM VAN D E SPEELKAART Geknoopt. Stropdassen met speelkaarten

Nog tot 31 december 2oos (t. 014 4 1 s6 2 1 of www.tra m41.be)

BRUSSEL

GENT SMAK Sergey Bratkov

Nog tot 8 januari 2006 Tel. 09 221 17 03

Avant-garde in Rusland (19001935)

Paleis voor Schone Kunsten Nog tot 22 januari 2006 Diverse locaties in Brussel Russische route

Nog tot 1 2 februari 2006

LA LO U V I È R E Centre de la Gravure et de /'Image imprimée Sovjetpropaganda (1930-1945)

Nog tot 18 december 2oos Tel. 064 27 87 27

Paleis voor Schone Kunsten Van tsaar tot keizer

Nog tot 22 januari 2006 Tel. 02 S07 Ss 94 Museum van Elsene Symbolisme in Rusland

Nog tot s februari 2006 Tel. 02 S15 64 21

LU I K Musée de l'Art Walion Sovjetidealisme

Nog tot s februari 2006 Tel. 04 221 89 11 Alle info over Europa/ia Rusland www.europalia.be

Vrij ro n d lo p e n is het voorrecht van d e v i e rd ej a a rs u it dit k u nstse c u n d a i r o n d e rwij s . O p d e tentoonste l l i n g Art Nouveau & Design 1830- 1 958 zijn ze d a n

o o k s n e l ro n d . Teg e n e e n a u d i o g i d s k a n j e o n b e leefd zij n : '" I k w i l a llee n prentjes k ij k e n . Aan het e i n d e weet j e niet m e e r w a t z e i n het b e g i n g ez e g d h e b b e n . '" I e m a n d is n o g m a a r b i n n e n en v i n d t het a l sa a i . M a a r va n a f Victor H o rta met zijn ' ke i n ij g e ' sto e l wordt a lles beter. "'Wat een oog voor detai l , '" verraadt het e i g e n o o g van d e z e veerti e n - e n vijft i enja ri­ gen. Z e k u n n e n dat o o g zelfs oefe n e n i n het m u s e u m , wa nt o p d e c o m p u t e r Gegeeuw. Lege b lik. Slapende led e m aten. De jonge m u s e u m bezoeker kan het n iet helpen.

zweepsla g lij n e n van d e a rt n o uve a u . e n

te p a k k e n . Want behalve i n schoolve rband gaan twaalf- t o t achttienjarigen bij n a nooit naar

staat e r n e t n i e t o p . Tijd o m wat stoo m

o p d e g ro n d s c h i k ken ze e c h t e stukken

het m u s e u m . Een veertienjarig meisje vat het probleem s a m e n : "Verwachtingen? H et is wel

af t e blazen. Z e h a d d e n z e lf iets wi llen

t a p ij t tot een m o d e rn i s t i s c h o ntwe r p .

een m useu m , hè" Een wa ndeling tussen d e m u m m ies en de a m foren, d e weefgetouwen en de

d o e n . In h et i l l u s i e m u s e u m ( l lluse u m

Aan d ra a i b lo k k e n wa a r ze mense ntypen

d roogzwierders, d e rugzakvlieg t u i gjes en de poetsgarn a le n , d e l g u a n odons van Sernissa rt en de

i n G e nt) k o n d e n ze dat. Ze h a d d e n vrij

met de j u iste sto e le n moeten paren,

afva l k u i len van een Ga Ilo-Rome inse nederzetting. En tussen d e waarschijnlijk g rootste schatten

wi llen ro n d lo p e n : "Voor d i e ene keer

wordt e e n a n d e re va a rd i g h e i d geoe­

d i e een m u s e u m kan h e b b e n : d e jonge bezoekers zelf.

dat we ko m e n . Ze m oeten toch weten

fe n d : '" K o m , we maken n i euw sa m e n ­

dat wij n i et zo lang k u n n e n stilzitte n . '"

g estelde g e zi n n e n . '" I n h e t i nteri e u r va n

O o k de d e rd ej a a rs b e e l d e n d e e n

Foto 's : S a s k i a Va n d e rst i c h e le

Keigorti" t o t keikodd1g

Koninklijke Musea voor Kunst en G e s chiedenis Brussel D e ve rwa rring we e rg a l m t i n d e

zeggen dat Theseus afgesproken h a d

.. u ..

.. .Q

E

.. > 0

"

.. .Q

� 0

:!. "' 0 0 N 0 ..

:: .. >

.. 0

2

''Wat e e n c o o le tafe l . I k w i l d i e keuken.

m o g e n in de tentoo nste l l i n g ove r

dat kastj e , die matte n , d i e s p i e g e l . . . hé,

Egypte s lechts a a n ko m e n met h u n

d a t h e b ik o p i n te rnet bij de Kidskitch

o g e n . De n u en d a n bezwe re n d e t o o n

g e z i e n . '" De zetel va n M a rc e l - Lo u i s

witte z e i le n te h ij s e n a ls h ij d e M i n ot a u ­ va n deze g i d s m a a kt het vra a g - e n ­

B a u g n i et i s h e t topst u k , want h ij i s

"Panamarenko gem a a kt d o o r s lave n ? De boot i s wel een beetje saa i . mag niet E r zijn geen k le u re n . D i e s t oppen'

Koninklijke Musea voor Schone Kunsten, Brussel

stopt. A l s h ij verd e r doet, kan h ij n o g d i n g e n verbe­ tere n . '" Panamarenko, geef

a uto o f wat i s d a t d a a r (Bing nooit op, N o o rd ka a p z o n g

11)

is geslaagder. D i e heeft

het o o k a l . M o h a m e d k a n

t e n m i nste een k leu rtj e .

assisteren wa n t d e Bing o f

H i e r word i k d e pressief

the Ferro Lusto zal v o l g e n s

rus g e d o o d h a d , m a a r dat h ij dat verge­

a ntwo o rd s p e l s p a n n e n d e r , dat i s te

volgens d e t i e n e rs tegelij k ' k e i m o o ï ,

ten was?"" Over çj e atleten op de vaz e n

z i e n a a n d e vele v i n g ers i n d e lucht. De

" k e i s c h a tt i g ' e n " ke i ko d d i g ' . O o k voor

weet e e n m e isje te vertellen d a t ze

leerli n g e n zijn o o k voorbere i d , al i s n i et

e e n m e i sj e u it het k u nstonderwijs k a n

Pana m a re n ko k a n beter,

n a a kt l i e p e n nadat hun le n d e n d oeken

ied ers maag besta n d tegen het v e r h a a l

d a t a lle m a a l w e l e e n s te v e e l word e n :

d a t i s de m e n i n g van

'ï k v i n d h e t e i g e n l ijk ra a r d a t ze a lt ij d

e n kele t i e n ers u it B russel

d e m u u r d a a re n t e g e n , Ta fe­

mooi en z i et e e n kleine

reel van de septemberdagen

u itvoe r i n g e rv a n , gevuld

De Aeromodeller va n

waren afgeva lle n . De gids w u i ft dat weg van de m u m m ificatie d a t d o o r e n kele

t e c h n i e k-wete n s c h a p p e n en s o c i a le

a ls a n e kd o t i s c h . B ij de G ri e ke n sto n d

klasgen oten m et z i n voor deta i l wordt

iets n i euws m a ke n . D i t v i n d i k a l lem a a l

die we hebben u i t g e n o d i g d

a l lang g o e d ...

va n .

h e m k u n n e n vliegen als h ij va n textiel g e m a a kt word t .

Van h e t s c h i lde rij a a n

Ka re n v i n d t d e b o l gewoon

en t e c h n i s c h e vorm i n g (tso) u i t B r u g g e

d e n a a kte m e n s gewoon centraa l . De

verteld. De m u m m i e uit d e v i e rd e eeuw

voor een vrij b e z o e k . P a u l a ,

1830 op de Grote Markt van

met likeur, a l o p haar

zijn o p zoek n a a r d e g i d s d i e hen z a l

spontane a n twoord e n b lijven u i t e n

voor C h ristus, "de b o rd u u rster", k a n op

tweedejaars h a n d e l (tso)

Brussel van G u staf Wa p ­

b u reau sta a n . O o k voor het

ro n d le i d e n i n het o u d e G ri e ke n l a n d e n

lu istere n wordt la st i g . De toela t i n g o m

sym p a t h i e reke n e n : ""Griez e l i g ? N e e ,

e n Kare n , d e rd ej a a rs ver­

p e rs , word e n deze j o n g e re n vli e g e n d e ta p ij t dat d e t i e ­

R o m e . H u n le e rk ra c h t gesc h i e d e n i s ,

t e g a a n z i tte n , wordt d a n o o k o p een

d a t i s t o c h c h i c . M a a r i k z o u h i e r va n ­

z o rg i n g -vo e d i n g ( b s o ) . de

we l g e l u k k i g : '" Dat i s wel

n e rs e r n o g u i t p i k ke n , wa n t

armen ove r e lkaars s c h o u ­

mooi g e d a a n . M oet j e k ij ­

z e word e n het b e u , v i n d t

d i e over het g e b o u w h a d k u n nen vertel­ opge luchte yes onthaald. E r o ntsta a n

n a c h t n i et g raag o p gesloten z ij n . D i e

le n terwijl z e wa c h t e n , is n i et meege­

a llerlei G ri e kse poses: een h a lflig­

t a n d e n z i j n ke i g o rt i g . '"

komen.

g e n d e jongen met e e n zittend m e i sj e t e g e n elke o p getrokken k n i e . I s deze

"

H u u b H oste v i n d t i e d e re e n zijn m e u g :

a rc h itect u ra le k u nsten ( ks o ) u i t M a lle

majest u e u z e i n ko m h a L De tweedej a a rs

'" S u p e rcool, .. a ls d e t i e n e rs e i n d elijk

E

vers i e re n z e v a z e n met d e typ i s c h e

p l e k d i e t i e n e rs m e t R o m e a s s o c i ë re n .

Te kst: An Devroe

.. .Q

stad ?"" w i l een j o n g e n wet e n . M a a r d e

Deze sym ptomen kunnen wel een goede reden zij n o m het a ls g i d s of leerkracht a n d e rs a a n

beeld e n g roep a l naar G r i e k e n la n d of

"Dat is wel mooi gedaan. Moet je kij ken ... Hier gebeurt iets."

d e r gesla g e n : '" D i e gaten

ke n : d i e g evallen m a n , e n

Karen e e n toepass i n g : ' " D a t

i n d e mand va n d e z e p p e l i n

d i e o u d e m a n d i e o p kijkt

is goed voor i n d e toekomst

zijn v e e l te g evaa rlij k v o o r

naar de h e m e l. Dat p a a rd

om de f i le s te verm ij d e n ,

k i n d e re n . E r moeten ra m e n d a t g e k n e ld z i t . Al d i e wis­

m a a r i k ben a l d o o d i n d e toeko m s t . '"

tot bij e e n g o u d e n vaasje va n de Cyc la ­

Rome g eweest? ·· R o m e , i s dat I t a l i ë of

k o m e n , g o rd ij n en e n mat­

d e n ge b ra c h t word e n . Te ruggevo n d e n

Spanje? In S p a nj e h e b be n we het h u i s

j e s . E n een t o i let a c hter

i n sch erve n . D e g e s c h i e d e n i s komt t o t

va n S a lva d o r D a l f g e z i e n , e r sto n d e n

leve n . O m d a n wee r o n d e r d i kke lag en

e i e ren o p .

e e n g o rd ij n tj e o f a n d ers . d i kke pech . . Ze g i e c h e le n

De Prova - Car van

stof te verdwij n e n wa n n e e r d e g i d s

J e m o est van v e r n a a r e e n fig u u r k ij ken

b ij a l h e t g ê n a nte d a t ze a l

Pa n a m a renko vinden de

d e t a i l s geeft over h e rko mst en dateri n g

e n die kwam steeds d i c h terbij . '" Aa n

voor z i c h z i e n . E e rstej a a rs

m e i sj e s te s i m p e l : '" D i e kán

zoveel m i lle n n i a voor C h ristus. B ij h e t

h a a r e n t h o u s i a s m e te h o re n , is k u nst

M o h a m e d ( o r i ë nterend

mooi word e n . H e t lij kt op

G r i e ks e vaatwerk lij kt e e n d i a loog t u s ­

het probleem n i et. Op het h u i s va n h a a r

j a a r) w i l de Aeromodeller

een s o o rt b e d . Voo r a ls j e

s e lwe rk i n g e n . H i e r g e b e u rt . iets . .

sen m u s e u m g i d s e n t i e n ers o p g a n g

vri e n d i n sta a n o o k e i e re n : "" M ij n m a m a

liever ve rvo lmaken zodat

a lle rg i s c h b e n t v o o r m u g ­

te k o m e n . H e t m o nster v a n Kreta, de

i s a rc h itect . '" T ij d e n s een la n g e u itleg

h ij k a n vliege n : '"Zo i s h ij

g e n . Een b e d m e t wiele n ,

M i n ot a u rus, wordt erop h e rke n d , m a a r

o n d e r een kaart gaan d e b l i kken ro n d

n i et sta b i el. D i e m a n d moet zo k a n j e n a a r j e plaats i n

Ari a d n e wordt g e re d u ceerd t o t e e n

n a a r a l w a t beweegt, en word e n d e

i n een licht metaal.'" B ij

kwi s a a n g e le g e n h e i d met v e r l i e s va n

stijve s p i e re n g e m a sseerd . Boven de

Pa n a m a re n ka's d u i kboot

slapen. Pa u la h o u d t n i e t zo

p u n t e n a ls het a ntwo o rd n i et b i n n e n de

m a q u ette van het o u d e R o m e zijn d e

tijd is: · · ze lfs m i j n zoon van zeven kent

o n t c ijfert Karen d e cyril­

van k u n s t , '" legt Karen u i t .

j o n g eren h e t n o o rd e n a llang kwijt. O f

lische tekens: '"Pa n a m a .

"ïk v i n d het w e l i nteressant

d i t verh a a l . '" Maar de h u i d van deze

n o g i e m a n d weet w a t d e C u ri a i s ? "" M m ,

I k heb een Russische

o m naar te k ijken en o m

tiener i s d i k : "" Gaat d a t n i e t over een

e e n c u rry. "" N a a n d e rh a lf u u r h e b b e n

vrie n d i n . Dat d a a r is d e p .

ove r na te d e n k e n . H et i s

touw of z o i ets? B e n j e n i et vergeten te

ze h o n g e r g e k re g e n . ··wa a r i s Vat i c a a n -

M i ssc h i e n is h ij in P a n a m a

j a m m e r dat de k u nste n a a r

d e k l a s r ij d e n o m verd e r te :!. "' 0 0 N 0 ..

:: ..

>

.. 0

3

--------�--··--.- -

Schietspo ele, sjerrebekke, spo elza!

Museum voor Industriële Archeologie en Textiel G e nt De zesdej a a rs e lektricite it­ elektro n i ca (tso] u i t het O ost­ V la a m s e Beveren zijn h i e r voor h u n geïn te g re e rd p roefproj ect. O f ze n u d e frees m a c h i n e , de verd e elkast o f d e lift a ls o n d e r­ we rp h e b b e n , ze bekijken het va n a lle kanten, en d e g e s c h i e ­ d e n i s is e r d a a r een va n . Het g roepj e m o n stert d e vers c h o le n o n d e rd e len van d e lift o p de ten­ t o o nstelli n g Aan tafe/f Philippe Cauderlier, een meesterkok uit Gent. l e d e reen h e lpt meezoeken

naar re m - e n kabeltro m m e l en liftkle m . In het text i e llabo van d e tentoo nste lli n g Katoenkabaal worden vocht i g h e i d of veerkra c h t va n het k a t o e n u itg etest. Water­ d icht

( " 0 ja?

Het lekt langs a lle

kante n . " ) , l i c htgevend of luc ht­ h o o r , " zegt de j o n g e n , " m a a r

Koninklijk B elgis c h Instituut voor N a tuur-

'Wij zijn d e foss i e len, n i et de a p e n . " De d e e l n e m e rs

a lle m a a l spelend erwijs getest.

voorm i d d a g a l d e N a t i o n a le

veelbelove n d e z a n d b a k in het

De weefgeto uwe n doen aan de

Planten t u i n va n B e lg i ë i n

foss i e le natelier b l ijft echter

"' 0 0 N 0 ... z w ...

> "' 0

4

"schone t ij d , haha" d e n ke n toen

M e i s e b e z o c h t . D i t h i e r i s h e e l o n a a n g e roerd. Deze lee rli n ­

j o n g e n s a ls zij a l t i e n jaar a a n het werk wa re n . Maar ze verst o m ­

le u k o m te z i e n , m a a r a l d i e

g e n m oeten gefoss i liseerd e

ve r h a le n h oeven e r n i et a ltijd

va re n s , h a a i e nt a n d e n , en zee­

m e n wa n n ee r e e n weefgetouw i n

b ij . Wat zijn dat d a a r ? Bewa ­

e g e lstekels benoemen met

g a n g wordt gezet. Schietspoele,

b e h u lp va n een b roc h u re met

sjerrebekke, spoelza l Ojikke

zwart-wit foto's en Latij n s e

djakke, kerrekoltjes, klitskletst u i t

kers? H o e s pa n n e n d ! " H u n o g e n de kost geven

n a m e n . B e leefd g a a n z e a a n

' D e vier weverkes' k l i n kt i n het

e n zesde jaar n a t u u r en

doen e n kele m e i sj e s wa n n ee r

de s l a g , m a a r na een h a lfu u r

echt o o rverdove n d . Het m u s e u m

t e c h n i e k/g ezo n d h e i d (vwo,

ze d o o r d e zaal m e t a q u a ri ­

m oeten s o m m i g e n n o g m a a r

d o e t a a n h e t erfgoed v a n t h u i s

g e lijk aan aso] uit Te r n e u z e n

u m s word e n g e le i d . Met o p e n

eens h e rbeg i n nen o m d a t het

d e n ke n : "We h a d d e n t h u i s een

d i sta n t i ë re n z i c h van e l k a a r.

m o n d v o l g e n ze d e c a p ri o l e n

n o g niet h e le m a a l goed is.

o u d e S i n g e r n a a i m a c h i n e , maar

Ze bewo n d e ren de gefos­

va n de ro o d -wit g e st reepte

W i e klaar is, g rijpt naar de

ze werkte n i et m e e r e n we h e b ­

si liseerd e b r u i n e beer e n de

poetsg a r n a a l : " H e b j e dat

' ke i sc h a tt i g e ' wolharige n e u s ­ g e z i e n ? Die maakt loopings.

�

d o orlate n d textiel? Het wordt

e r e i n d e lij k d e ateliers . De

a a n de foss i e le n - en evo lu­ t i e ro n d le i d i n g va n het vijfde

N a de ro n d le i d i n g e n z i j n

i k ben moe. W e h e b be n deze

k le u re n platen met d i n o s a u ­

ben ze a a n een verzamelaar

r i ë rs en b e g i n t z i c h e e n weg

ve rkocht. Ik vond d e o u d e d r u k­

h o o r n e n maken er met h u n

Waa r zit d i e s c h o o n m a a k­

n a a r b u i t e n te k le u re n . I n

kerij het m o o i s t . Wij h e b be n

m m s - g s m 's g e d i g ita liseerd e

g a r n a a l n u ? Z o n d e , d i e raakt

a n d ere zaaltjes van het laby­

t h u is n o g een o u d e d ru k van Oe

versies va n . De u it leg b ij d e

nooit meer o n d e r h et stee n ­

r i n t i s c h e m u s e u m word e n

I g u a n o d o n s va n B e r n i ssart

g r u i s va n d a a n . " Ze bes p e u ren

verst e e n d e walviswervels e n

Leeuw van Vlaanderen . .. G roepj es

van a c h t , e i g e n leraars m e e met

gaat d o o r de slec hte a koes­

a n e m o o nvisj e s : " N e m o ' s l Z u l­ m a m moetonderdelen door­

net genoeg u itleg o m te k u n n en

t i e k wat verlore n . De j o n g eren

le n we zwa a i e n . H a l l o ? H a l lo?

ge geve n . Ze word e n begerig

blijven h a n g e n , e n a lle z i n t u i g e n

wijzen naar e e n of a n d e r bot

Zie naar die m o n d . Ik zou z o ' n

betast, besn uffeld en met

i n het spel, b ij t i e n e rs i s het e e n

i n het skelet e n flu istere n in

vis willen z ij n . " Z e s m e ke n d e

de schedel va n de C ro - M a g ­

systeem d a t werkt. N a twee u re n

e lkaars oor een heel a n d e r

le ra a r o f ze n o g eens n a a r d e

n o n m e n s wordt z e lfs even

i s dat d a n o o k te h o re n : " I s h e t a l

verhaal. Dat i e m a n d o p e e n

d i e re n t u i n m o g e n .

g e ra m m eld.

g e d a a n ? S p ij t i g . "

b a n kj e gaat z i tte n , m o g e n w e niet verkeerd begrij pe n : " I k v i n d h e t wel i n teressa n t ,

� "' 0 0 N 0 ...

:

... > "' 0

5

"Griezelig? Nee, dat is toch chic."

" D a t wa re n ?" " G a lliërs . " M a a r d e e lf- e n twaalf­ j a r i g e n zijn m o e . In d e t u i n n a a r G a l la - R o m e i n s m o d e l d i e n t d e s o k k e l va n e e n verbrijzelde j a c h tg o d i n a ls le u n stoel. De wa n d e l i n g n a a r d e a rc h e o lo g i s c h e site

Lichtgevoelig

wordt voorafg egaan d o o r u itleg over m a a i h oo g te en

FotoMuseum Provincie Antwe rpen

moede rbode m . N o g iets dat ze nooit m e e r mogen verge­

De laatstej a a rs m o d e rne t a le n ­

ten. M a a r ze h o ren het n i et

wete n s c h a p p e n [ a s o ] u it H o b o ken museum ko m e n zoeken. E e n begele i d ­ ster d e n kt d a t h et bezoek missc h i e n b i j h e t v a k N e d e rlands h o o rt . M a a r a a n de lee rkracht N ed e rlands k u n n e n we het n i et vra g e n . De m u s e u m g i d s laat de j o n g e ren ro n d kijken i n de zaal met d e rec la m ebeelden die in 2006 o p ons

de kleren i s

b l ijven d o e n met e lke n i e uwe

dat d i e b lo n d e h a ren e r b ij

kwa m e n , deed iemand o n s dat

meer: " i k h o o p dat er een

o n d e rd o m Re l i n g mee. D e dag

g i d s e n zu llen d

meta m o rfose b ij h u n k las­

de G a l l i ë rs gewoon afg e k n i pt

a llemaal voor. " Even z i e t het

soort so uven i rw i n k e ltje is."

be g i n t me

m e i sj e s laag n a

genote n . " N et e e n p ri e ster,

werd e n , d o et verschrikt naar

ernaar u i t dat v ij a n d e lijkhe­

De t i e n e rs zij n terug b ij de le s

liërs of R o m e i n e n ve

e e n s c h o o i e r , R o o d k a pj e , d e

d e h a re n g rij pe n . A l lachend

d e n tussen G a l l i ë rs e n R o m e i ­

a ls ze echte a rc heologen i n

bracae, tunica e e n fibulae, en

Bij het verwij d e ren va

b o z e tove n a a r ! " Wat sc haft de

leert m e n , m a a r d e gids d reigt n e n e e n k a n s k r ij g e n . "J ij bent

die namen z u llen ze gewete n

h o uwtouwen en sG-ii o e n e n u i t

Gallische pot? " S paceca ke . "

met e e n testje a c h t e raf. Deze

h e b b e n . " Ee n verklee d pa rtij ! " ,

de e e n e ntwi ntigste e e uw, valt

H oe kwa men d e R o m e i nse

dat z i e n d e j o n g e re n we l z i t ­

o p dat e e n j o n g e n deze mor­

vrouwen a a n d e b lo n d e lo k­

u een d a gj e G a l la- R o m e i nse

weten e i g e n lij k n i et wat ze i n het

al Provin Arch e o lo _gis__çh Museum van Zuid­ O o s t-Vla anderen, Velze ke ·

Op d e plaats waar v ro e g e r

et a a n s c h o u ­

w e n van k l e rkasten v o l m e t

afva l k u i len v a n twe e d u i zend j a a r o u d z i e n h a rke n . D e

s c h o l i e re n word e n d o o r meer

n i et b le e k genoeg, j ij werkt te veel, .. moet een Gallische

d a n e e n g i ds o p hun ver­

a a n h o re n van e e n R o m e i n .

wa a r ze een s c h e d e l van e e n

h oo fd a rcheolo o g t o o n t h e n

zu lle n afko m e n . N a e e n vlu c h t i g ro n dj e

een R o m e i n s leg e rka m p wa s ,

ten. M a a r de m u s e u m g i d s

gen twee ve rs c h i lle n d e kou­

ken va n de b e n ij d e nswa a rd i g e

a ntwo o rd e lij k h e i d geweze n :

E n d a n be g i n n e n z e met h u n

paa rd g a a n o p g raven e n het

ploffen ze n e e r o p d e poefs. A l s ze

m a ke n d e klassen van h e t

h oo rt liever h e t woord ' kle dij­

sen a a nt ro k . Z e m oeten a lle­

G a ll i s c h e vrouwen? " M et

"J ullie z i j n La t i n i st e n . " Z e

sj a a ls te sla a n . Fun .

g e b i t i s al g o e d te z i e n . Wil e r

z i c h een voorste lling m a ken ove r het

e e rste Latijn ( a s o ) u i t B o o m

proj e c t ' . Van z e lf roefeten in

m a a l erg lachen en z u l le n d a t

white spirit?" D e o p loss i n g

h e b b e n g e l u k want h u n lera­

p ro d u c t dat gea dverteerd zal word e n ,

res [ La t ij n ! ] i s erbij en g e eft

moeten z e d i e bove n d e h a rde m u z i e k

a a n wa t ze e i g e n lij k n o g n i et

i e m a n d a rc h e o loog word e n ? I n het m u s e u m zelf g ra a i t

"Wat verd i e n t dat?" De j o n g e ­

de g i d s i n een b a k met p re­

r e n l a t e n er o p d e teru gweg g e e n twijfel ove r besta a n . D e

u itro e p e n . Het e ro p l o s associëren gaat

k u n n e n wete n . M a a r ove r elke

h i sto rische werkt u i g e n en

daardoor volle d i g de mist i n .

vraag w o rdt wel n a g e d a c h t .

ove rh a n d i gt ze a a n de t i e n e rs .

a rc h e o log i s c h e wandeling

Wa a ro m s p reken w e van

R u g g e n wordt g e schro b d met

v o n d e n ze va n d a a g het tofst :

Ga llo- R o m e i n e n ? "J u l i u s Cae­

d e h a k b ij l , de s i kkel i s een

"Ze was kort. ..

De foto's v a n h e t a ct u e le R u s la n d gelicht. Volg e n s h a a r o ntlee n d e n de

s a r vo n d d e G a l l i ë rs z o d a p p e r b o e m e ra n g . Een j o n g e n krijgt . d a t h ij z e a ls b e lo n i n g Ga lla­ e e n ijz e ren torques - . een

h a lf n a a kte vrouwen e i g e nwa a rd e a a n

Romeinen noemde. "

word e n d o o r e e n a n d e re g i d s toe­

h u isvrouw werd en g e p o rt rett e e rd .

wa l k m a n I "

-

op. H ij staat h e m

n i et m e e r af: " Da t m o g e n

het feit dat z e n i et a ls d e prototy p i s c h e I s d e G a l l i s c h e of

a l leen j o n g e n s d ra g e n , het i s een t e k e n dat i k onsterfelijk

M a a r e e n m e i sj e v i n d t d e foto reeks

R o m e i n s e m o d e twe e d u izend

Provoca tions va n S e rgey C h i li kov toch

jaar la t e r nog h i p ? De kousen

b e n . " M et een v u u rsteen en

we l wat o rd i n a i r. E n b ij de reeks Rus­

met l i n t e n we l : "Zoals B rad

e e n st u k ij zer mogen z e zelf

sian Regions: ''Als d i e foto's in B e l g i ë

P i tt i n Tray. " " Ke i sc h o o n , " m ij ­ v u u r m a ken tot d e vo n ken

g e n o m e n ware n , z o u d e n w e ze maar

m e rt e e n m e i sj e : " I k h e b het

e r afspri n g e n . N a d a t a l d ri e

n i ks vinden. De Russen zu llen foto's

kleed van C le o patra . M a a r het

j o n g e n s aan d e b e u rt ware n ,

van B e l g i ë ook spec i a a l v i n d e n . I n

is we l een ra a r g evoel. Ik heb

p ro b e e rt e e n m e isje het a rg u ­

Belg i ë h e b je wel n i e t z o ' n m o o i l i c h t . "

g raag a lles strak o p m ij n b u i k

ment v a n ge lij ke k a ns e n : " E n

De g i d s gaat n i e t i n o p d eze p r a n g e n d e

e n d it i s zo fe l overge p lo o i d . "

n u e e n meisje, e e n m e i sj e ! "

kwest i e s .

Z e h a d d e n t o n e e l willen spe­

H e t lukt.

len in d i e klere n in plaats De samenwerk i n g met d e g i d s

:!!. "' 0 0 N 0 ...

:

...

>

" 0

6

van daar g ewoon te sta a n :

Het i s vo o r het e e rst dat

i s e r even wa n n eer d e j o n g e re n een

" Da n wordt z o i ets o o k n o g een ze va n e e n gids veel m o g e n

g roepsportret m a ke n met een oude

beetje le u k . " E e n m e i sj e legt

re isca m e ra . Het lukt z e net o m een

de v i n g e r o p de wo n d e : "Als j e

zaken w i l h ij d a t n i e t . D o o r z e

m i n u u t lang te posere n , maar in de

n a a r e e n m u s e u m t rekt e n je

v e e l te h e rh a le n , a n twoorden

vergete n , m a a r va n e e n p a a r

d o n ke re kamer g a a n z e lfs de vergro­

weet d a t e r e e n kled i n gatelier

de t i e n e rs o p den d u u r in

ters g evaarlijk bewe g e n . De t i e n e rs

i s , d a n verwa c h t je daar

koor:

lac h e n wat af en de g i d s is e e n beetje

van a lles va n . In een a n d e r

"In Velzeke wa s? "

ten e i n d e ra a d : " D a n za l ik m a a r d o e n

m u s e u m g i n g e n w e o o k eens

" Een Romeins kamp."

zoals b ij de k le u tertjes e n z e l f het a n t ­

m u nten slaan e n brood bak­

" D a a r kwa m e n b ij ?"

woord geve n . "

ken, maar a ls we d a a r toe-

" H a n dela a rs . "

:!!. "' 0 0 N 0 ...

: ... > " 0

7

J ongerenmerki ng i n het Jub el p arkmus eum : mus eumfre aks � De Koninklijke Musea voor Kunst en Geschiedenis hebben ervaring met jongeren werking: 20 jaar lang al vragen deelnemers aan museumateliers naar activiteiten voor +14-jarigen.

B ij i e d e r p roject s c h reven de j o n g e ren

I n formatie loskrij g e n va n wete n s c h a p p e lij ke

zelf p a n e e lteksten e n kozen e e n pass e n d e

m e d ewe rkers , vitri n e kasten sjouwen met d e

pop s o n g . Z e wa ren g e heel vrij o m i d e e ë n

verh u i s p lo e g , e e n p e rsconfere n t i e o p touw

Maar het blijft zoeken naar de juiste formule om bij de snel evoluerende jongerencultuur

a a n te d ra g e n e n u i t te voeren o p voorwaarde

zetten met de P. R . d i enst, het g i n g a lle m a a l

aansluiting te vinden. Meerdaagse workshops als introductie op bijvoorbeeld textiel

dat ze het b u d g et res p ecteerd e n en het fiat

vanzelf. B lijkbaar w i s t het perso n e e l het

verven ofjuwelen ontwerpen spreken artis tieke jongeren wel aan, maar projecten met een

van de m u se u m m e d ewerkers k re g e n . Ze

e n t h o u s i a s m e e n d e i n zet va n d e j o n g e re n te

zorg d e n zelf voor s p o n s o ri n g ; o rg a n i s e erden

a p p re c i ë re n .

publieksmoment zoals een maquette voor de tentoonstelling voor blinden realiseren of zelf een

een pe rsconfere n t i e e n verzorg d e n 30 N e d e r­

tentoonstelling opbouwen met werkjes van het kinderatelier en museumstukken hebben meer

landsta l i g e en 3 Fra n stalige ro n d le i d i n g e n

succes. De Jongerenmuseumdagen 2001 met als thema 'Word conservator van de toekomst'

voor 355 jong eren van tweede e n d e rd e g ra a d

Problemen om de j o n g eren re g e lmatig te laten teru g ko m e n bleken er niet te z ij n : o p

Se c u n d a i r O n d e rwijs t i j d e n s d e p rojectweek.

i e d e r vrij m o m e n t kwa m e n j o n g e n s en m e i s ­

Ook belangrij k : 3 7 p e rsoneelsleden m e l d d e n

j e s l a n g s o m a a n h u n project te werke n . D i t

werkten van mei tot november aan hun visie over 'het museum van de toekomst'.

z i c h tijdens h u n m i d d a g pauze v o o r e e n ro n d ­

z o rg d e soms v o o r overlast o p de e d u ca t i eve

Ze ontdekten in de verzamelingen van het reusachtige maar in hun ogen ouderwetse museum

le i d i n g d o o r d e j o n g e re n .

en c u ltu rele d i enst. Het is d u s echt noodza­

waren een grote s tap vooruit in het leerproces. Vijftien jonge mensen tussen 14 en 19 jaar

twaalf kuns twerken of objecten die hen persoonlijk aanspraken. Zij dachten na over een originele

kelijk dat j o n g e re n hun eigen stek k r ij g e n : D it proces leerde d a t h e t i nformele con­

setting en over het soort informatie dat jongeren zou aanspreken, vandaar telkens een link met

tact tussen d e j o n g e re n onderling en t u ssen

hun eigen leefwereld. Dit resulteerde in verrassende, soms grappige of ontroerende projecten.

de j o n g e re n e n de b e g e le i d e rs v i a e - m a i ltjes en telefoontjes een must is. S a m e n n a a r i n stalla t i e s va n h e d e n d a a g s e kunste n a a rs

Enkele voorbeelden:

Eagle in Red:

e e n rui mte wa a r z i j k u n n e n s a m e n k o m e n , met telefoon en i n te rneta anslu i t i n g . E e n a n d e r p ro b lee m vormt d e t ij d s i n d e ­ l i n g : o p het o g e n b l i k dat d e stu d e n t e n tijd

u ne Liet over de e n o r m e

a d e l a a rskop van d e Azteekse beschavi n g ro d e , g e le e n b la uwe Lichtstra le n dwale n . De bezoekers ko n d e n op zelf o ntwo rpen lig stoeltjes m et e e n walk m a n l u i steren n a a r d e le g e n d e van de sti c ht i n g van Te n oc htitlan e n h e t l i e d ' Ea g le' va n de p o p g roep Abba.

message on the net:

J u lien leg de in d e

afd e l i n g N a l::i 1je Oosten de l i n k t u ss e n k leita b letten met s p ij kersch rift en onze h u i d i g e e - m a i ls .

Buria) Pit:

n a a s t g rafku i le n m e t M e rov i n g is c h e

skeletten e n b ij h o re n d e g rafg iften liet T i m othy e e n n e p g raf m a ken met e e n leve n s g rote foto van zic hzelf, o m ri n g d door cd- h o esj es, s n oe p re p e n , tijdsch riften e n e e n g a m e - boy.

StarS:

Stan toverde de g a le rij met R o m e i nse

portrette n om tot e e n H o llywo o d b o u levard met

.:!. "' 0 0 N 0 ...

:: ...

> ..

0

8

gouden sterren op d e g rond naast d e keizers , d e

[Ku nste n Festiva ld e sArts) of n a a r een m u z i e k ­

hebben o m i n het m u s e u m te we rken d .w.z.

sterren va n t o e n . Twe e g i psen bodyg u a rds ! m e t

optred e n [ Kl i n ke n d e M u n t ) ; 's m i d d a g s e e n

tijdens va kanties, wee k e n d s of n a 1 6 u u r, z ij n

z o n n e b ri l) h i elden d e wacht b ij de i n g a n g e n

p i c k n i c k i n d e b i n n e n t u i n i n het z o n n etje

n i et a ltijd d e p e rs o n eelsleden a a nwezig d i e

achterg ro n d m u z i e k u i t de f i l m Gladiator z o rg d e voor

en voldoe n d e d r a n k en vers n a pe r i n g e n

voor h e t p roject n o d i g zij n . Overle g g e n wordt

sfeer.

om e n e rg i e u i t te p u t t e n d o e n wonderen.

zo e rg m o e i l ij k . E n rechtstreeks co ntact i s

o m i n te r i c h t e n d o o r en v o o r j o n g e re n .

Stude nte n u i t ASO, t e c h n i s c h e n bero e p s ­

j u ist wat d e j o n g e re n zelf wensen.

T i j d e n s d e z o m e r 2003 b e d a c h t e n zest i e n

Tunafish:

ond erwij s werkten p r i m a sa m e n : ze k o n d e n voor Eva's p roj ect werd e n h o n d e rd e n

va n e l ka a r leren e n h a d d e n e l k a a r n o d i g om

toa 64m2 in de expositie ru i mte b e s c h i k b a a r

j o ng eren tussen 1 4 e n 2 1 j a a r e e n o ri g i n ee l D i t bleek ook b ij d e b e l a n g rijkste rea l i s a ­

concept o m h e t t h e m a 'J o n g e re n c u ltu u r e n

g rote bli kken t o n i j n o p g esta p eld n a a s t h e t

h u n projecten te rea li se re n . O pvalle n d was

t i e d o o r j o n g e re n i n het J u belpa r k m u s e u m

tato e a g e · vorm te geve n . O m i nformatie te

i n d ru kwe kkende beeld va n het Paase i la n d d a t d e god

de on gedwo n g e n o m g a n g va n de st u d e n ten

t o t n u toe : het p roject 'Ta t a u - a u ? Tattoo­

verz a m e len over d e visie van hun leeftij d g e ­

d e r t o n ij nvissers genoemd we rd .

met het m u s e u m pe rsoneel: e r werd d ru k

oo h ! ' . O n d e r d e i n d r u k va n d e J o n g e ren m u ­

n oten stelden z i j m e t de h u l p va n e e n s o c i o ­

overlegd met t i tularissen, p re p a rators, foto­

s e u m d a g e n 20 0 1 , stelde d e tento o n ste lli n g s ­

l o g e e e n vrag e n lijst o p d i e door 308 j o n g e ren

g rafen en led e n va n d e tech n i sc h e ploeg.

c o m m i ss a r i s va n d e tentoonste l l i n g Ta tu- Ta t-

bea ntwoord werd . De res u ltaten ware n terug

.:!. "' 0 0 N 0 ...

::

... > .. 0

9

ter beschikking voo r het jongerenproject Tatau-au? Tattoo-ooh!

te v i n d e n i n de h e n toegewezen r u i mte i n d e vorm van e e n j o n g e ­

p u t e ra n i m a t i e te rea li se re n . D e

re n k a m e r. B ij h e t b e g r i p tatoea g e

+1

d e n ke n j o n g e re n a a n vri e n d e n

N ap o l e o n g e h a lve e r d

deducatie, e e n i n teractieve c o m ­ 8-j a ri g e d e e l n e m e rs ( st u d e nte

scenog rafie, studente a rc h itec­

" Even vertellen dat d e s c h oolre i s d i e

d i e een tattoo h e b b e n , a a n vedet­

t u u r, student m a rket i n g ] ko n d e n

ten met tatoeages e n aan tat­

me i s bijgebleven d e t r i p n a a r Waterloo

z e e r g o e d d e werkgroepjes st u re n

too-motieve n . D u s werd het een

wa s in d e j a re n 1 9 5 0 : het b e k l i m m e n va n

d i e n i e t d o o r p rofess i o n a ls b e g e ­

kamer vol posters, boeke n , stri ps,

l e i d we rd e n .

de "terp·, een bezoek a a n het m u s e u m pj e , het verorbere n va n meeg e b rachte boter­

c d 's, kled i n gstukken e n g a d g ets. Je kon e r k ijken naar een video

h a m metj e s , het ravotten op de wei e n het H e t was v o o r h e t e e rst dat e e n

die d e j o n g e ren zelf re a li se e rd e n ,

j o n g e re n p roj ect d e e l u i tmaa kte

b l a d e ren i n een m a p met k n i psels

van een g rote tentoonste lling

over tatoea g e of het i nteractief

d i e zo lang liep (se pte m b e r 2004

spel p ro beren wa a rvo o r zij vijf

- februari 2005] en d o o r zoveel

BV's wisten te strikken.

ko p e n va n een ' ka d o otj e ' voor t h u i s . Die t h u i s komst was niet zo d e n d e re n d . Ik kocht na m e lijk voor va d e r een plaa steren b u ste va n N a poleon.

bezoekers (ca. 48.000] g e z i e n

De c o m m e ntaa r d i e i k n a het overha n ­

werd . De j o n g eren sta ken e r v e e l O m tot d i t res u ltaat te komen

va n o p e n het res u ltaat scoord e g oed b ij leeft ijdsgenoten va n het

'sce n o g rafe n ' ontwierpen d e ori­

vijfde e n zesde j a a r ASO e n T S O .

Vo l d o e n d e tijd vrij maken o m hen

g i n e le sett i n g en z o rg d e n voor

D a a r kon i k het d a n mee ste llen e n e i g e n ­

E n kele bede n k i n g e n : d e t ij d tus­

te begele i d e n i s noodzakelijk. Het

a a rd i g g e n o e g w a s N a p ole o n a l n a twee d a g e n g e h a lveerd : ' i em a n d ' in ons g e z i n ­

d e a a n k le d i n g va n d e ru i mt e ; de

s e n het concept en het tentoon­

p roject moet publiek t re k k e n ,

stelli n g s m o m e n t mag m a x i m u m

li efst o o k leeftij d s g e n ote n . E e n

re su ltaten van d e vragen lijsten

netj e had de m a n van E l b a l a t e n valle n ! I n

6 m a a n d e n zij n en j o n g e ren k u n ­

hetero g e n e g ro e p j o n g e re n zorg t

e n verza melden a rt i ke ls e n foto 's ;

Waterloo ben i k n o o i t meer terugg eweest,

n e n z i c h n i e t a lt ij d s c h i kken n a a r

voor d iversiteit e n dyna m i e k . Vaa k

de f i lm p loeg . gecoacht d o o r de

zeker niet nadat we ke n n i s maakten met

d e t i m i n g va n d e tentoonste lli n g s ­

vu llen ze e l kaar m o o i a a n . Enkele

vzw voor m e d iavo r m i n g l m a g i c a ,

d e B oere n krijg in onze j e u g d b ewe g i n g . "

ma kers, m a a r zijn w e l tevre d e n

j o n g e re n d i e er al j a re n m u s e u m ­

leverde e e n g ewe l d i g e film a f m e t

Hugo uit A n twerpen

m e t d e wijze waaro p m u s e u m ­

ateliers h e b b en o p z i tten b lijken

beelden va n straat i nterviews,

m e d ewerkers h u n p la n n e n vorm

e rg n u tt i g : zij vo e le n zich t h u is i n

e e n tatoeëerster aan het werk en

g eve n .

� �

ve detten te contactere n en muse­

jecten k u n n e n we stellen dat

u rn m edewerkers met tattoos te

j o n g e re n g ra a g e n h a rd werken

i n t e rviewen om in sam enwe r k i n g

in e n met m u s e u mverza me­

met e M u z e , een vzw v o o r e rfgoe-

lingen e n m u s e u m personeeL

.. > ..

0

10

u it g eeft a a n zo e e n t i ra n e n moord e n a a r. "

· o n d erzoekers' ve rwe rkten d e

zelfgespeelde sketc h e s . l e d e r­

:

d u i d e lijk: "Hoe i s het m o g e lijk dat g e g e ld

werd i n g ro e pj e s g ewe rkt: d e

.:!.

o ..

d i g e n va n m i j n g e s c h e n kj e kreeg w a s héél

e e n h i e lp m e e om g etatoeëe rd e

het m u s e u m e n beschouwen de m u s e u m m e d ewerkers a ls vri e n ­

Op basis va n deze twee pro­

den.

Marian Van der Eist, verantwoordelijke voor het Museumatelier in het Jubelparkmuseum

David C laerbout, Retrospection, 2000 B la c k and white video projection, sound Cou rtesy Ga lerie M i cheline Szwaj cer

Art N o uve au 6 D e s i gn : e e n digit a l e t ij d s lij n Eva Wuyts De t ij d s ba n d , meestal een metersla n g e collage d i e d e juf zelf heeft s a m e n g esteld met p renten u i t a llerlei t ij d s c h rifte n , i s een klass i e k e r i n het basiso n d e rwijs. B e h a lve opsmuk voor g ra uwe klaslo ka le n , i s het een u iterst g e sc h i kt i n stru m e n t om k i n d e re n i n gesynthetiseerd e v o r m te laten k e n n i s m a ke n m e t d e "sted e ntijd" e n a n d e re i llustere t ij d perken. Met de overg a n g n a a r h et A R T NOUVEAU & DESIGN

secu n d a i r ond e rwijs wordt g e s c h i e d e n i s o n d e rricht e e n s k la p s heel wat c o m p lexer, g e n u a nceerd e r ook. Wa n t e l ke h i sto rische evo lutie besta a t u i t t a l van a l d a n n i et s i m u lt a n e g e b e u rte n i ss e n d i e o p h e t e e rste z i c h t s o m s n i ets m e t e lk a a r te maken h e b b e n . D e h i sto r i o g rafie l a a t z i c h n i et

-.. - -- -...·� - .... - . ... . ...... ... .... .. __ ,.. ________ .. _ _ _ _ _ --·-- ·... ._ .. ,__ ... _ _ _ _ _ _ _ _ ..,. ____ ..,_ _ _ ,.. ....... .......,

Do -·- ·.. - - � -........ _.... --.o.-·...... ______ ___ of _ _ _• ......, _ _ __ _ ,_ _..., _ ... _, ___ ....,__ __ .,_ ... __ _ ... _ .. _ _ __. _.... ... _ __ ... _ _ _ ., _ _ __ _ ...... .., _ ._ ...,.. _ _ ..., _ _ .., ____

_.,.

meer s a m e n b a llen i n e e n s i m p e le L i n e a i re voorstelli n g e n d e p a p i eren t ij d slijn verdwijnt a ls d i d a ctisch materiaal u i t d e kla s .

H e t t o e n e m e n d g e b ru i k va n i nternet i n d e lessen zou b ij j o n g e re n e c h t e r wel eens d e d i g it a le comeback k u n n e n i n l u i d e n va n d e o u d e rwetse t ij d s b a n d . We bsites z i j n i m m e rs h e t med i u m b ij u i tstek om e e n ve e l h e i d a a n gerelateerd e g eg eve n s gestructureerd wee r te geve n . E nerzij d s k a n e e n webstek z e e r g e laagd o p g e b ouwd wo rd en zodat de g e b ru i k e r b ij elke m u i s k l i k meer s p e c i f i e k e re i n formatie krijgt. And erzij d s laten hype rli n k s tussen versc h i llende i nterne e n externe we b p a g i n a · s toe o m o o k t ra n sversale verb a n d e n te leg g e n . Een p rachtig voorbe e ld i s d e Art N o uveau e n D e s i g n - t ij d slij n va n d e Ko n i n k lijke m u s e a vo o r K u n st en G e s c h i e d e n i s i n B russel. D e z e werd s p e c i a a l o n tw i k ke ld v o o r het ond erwijs om j o n g e re n op e e n attracti eve m a n i e r d e overzi ehtsges c h i e d e n i s van d e B e l g i sc h e s i e r k u n sten b ij te b re n g e n . D o o r e e n t h e m a (zoals mode of i nte r i e u r ] . een p e ri o d e of b e i d e t e kiezen active e rt men e e n tijdsbalk met d a a ro p afbeeld i n gen die kunnen a a n g e k l i kt wo rde n . Dit k u n n e n tentoon ste l l i n g sstu kken zij n , m a a r eve n g oed o bjecten zoals e e n telefo o n die het gekozen tijdperk typ e re n . B ij e l k beeld hoort u i t e ra a rd d e nodige ( ku n st-I h i sto rische u itleg die eve n t u e e l kan afgedrukt word e n . De meerwa a rd e va n deze t ij d slijn z i t echter vooral i n d e relat ieste l l i n g va n d e o bjecten met e e n aantal soc i a le , politieke en economische sc h a r n i e r m o m e n t e n . Z o wordt het b re d e re kader g e schetst waarb i n n en a l d i e evo luties plaa tsvo n d e n en wordt d u i de lijk h o e ze met e l ka a r verbo n d e n z ij n . B e h a lve gevisua liseerd o p de t ij d s ba l k wordt die s a m e n h a n g ook g e reali seerd in d e besch rijve n d e teksten via hyperli n ks naar een a a nve rwa nte o n d e rwe rpen zoals neogot i e k e n d e Schoo lstrij d . De tijdsband k a n zowel voorafg a a n d a ls n a e e n g e le i d bezoek a a n de gelij k n a m i g e tentoonste lli n g i n g ezet word e n . De Lee rkracht k a n het ben utten v o o r de e i g e n lesvoorbere i d i n g of om leerl i n g e n h et ten too nste lli n g s b ezoek z e lf te Laten vo o rbere i d e n . I n teressant i s o o k d a t - a f h a n k e lijk v a n het g e d o ceerde v a k - d e focus k a n g e le g d wo rd e n o p d e mode (voor d e r i c h t i n g e n text i e l ] . a rc h itectu u r o f s c h i ld e r k u n s t (voor esthetica] o f d e s o c i a le e n p o l i t i e ke evo luties i n d e m a a ts c h a p p ij (vo o r g esch i e d e n i s ! . Kort o m : e e n e i g e n t i j d s d i d actisch i n stru ment o p m a a t van o n d e rwijzers én h u n leerli n g e n . D e Art Nouveau en Design- tijds lijn vindt u o p www. d et ij d s lij n . k m kg . be.

4;

.c

E

�

0 c:

4;

.c 0

� 0

!. ... 0 0 ..

0 ..

:

..

> .. 0

13

nt lesjeune

r een vlotte beoord e l i n g van je

en kinderen enthousiast maken voor het mclse�unrr:lViiiU.Je' iölildiM:flïi "ZZIii'1iifif 'iiïi milt.

c a m p a g n e . Een p a n e l

twee lijstjes: tips voor ouders, leerkrachten en jeugdwerlflll:s en tips voor !J!Useummedewerkers.

va n v i j f goed geselec­

ga jij aan de slag?

teerde proefpersonen k a n 80% va n de " fo u t e n · i n j e com m u n icat i e m i d ­

lips voor ouders, leerkrachten en jeugdwerkers 1

D o e n i e t g ewichtig

over k u nst e n c u lt u u r.

twee le s u ren of een la n g e

h e t p rett i g om z e lf a a n d e

d a g e lijkse leven b e h o o rt

u it leg b e hoeft, wordt a l

s la g t e g a a n .

a ls soep i n d e winter en

a ls verve le n d ervaren nog

b l o e m e n o p m o e d e rd a g .

voor men er is.

2

8

12

Respecte e r de s m a a k

E ..

> 0 c .. .Q

� 0

� "'

0 0 N

Cl

...

z �

... > "

Cl

14

1

o u d e r t ij d vrij voor

refere n t i e k a d e r is b e perkt. O p vla k va n

verd a c h t !

a c htergro n d i nformatie i n k ra n t e n , p ro g ra m m a broc h u res en o p j e s i t e voor d e n kers.

H e b j e k i n d e re n e n

n i et . H u n a rt i s t i e k

M a a k a ls

d o e n ers, verd i e p e n d e

j o n g e re n e c h t i e t s te

6

re n van a llochtone

bieden?

2

O n d e rst e u n j o n g e a f ko mst in h u n c u lt u u rvorm e n , eerd e r

Ku n st wordt sterk

21

C o m m u n i ce e r met

Exclusiviteit is e e n

k ra c h t i g ve rkoo p a rg u ­

m e n t . M a a k jong eren

22

C a rtoons le u n e n

d i c hter a a n b ij d e leef­

wereld va n k i n d e re n en

23

Promove e r S i rn o n

tot camera m a n va n j e

bri ef.

vlug met e e n videoca­ m e ra e n woo n t bij j o u

m u n i catie steeds o p

om d e h o e k .

24

D r u kwe r k b lijft e e n

c u lt u u rbezo e kj e s . S c h u i f

k u n s t e n c u lt u u r h e b be n

geassoci eerd m e t

d a n ze ve rplicht

d e bove n g re n s va n j e

j o n g e re n e n zeker

vrouwe lij ke waard e n .

e n t h o u s i a st t e maken

d o e lg roep. M a a k e e n

i n teresse en wa a r echt

n i et d o o r n a a r het

k i n d e re n veele e r e e n

W i l j e j o n g ens b e re i -

voor d e westerse.

ca m p a g n e v o o r 1 6 -jari ­

iets te beleven valt.

o n d e rwijs. I m m e rs,

m a i nstrea m- d a n een

ken, z o rg d a n voor een

g e n a ls je 1 4-j a r i g e n

c a m p a g n e . Z e ker

3

ke n n i s m a ken met

ava n t - g a rd e s m a a k .

m a n n elijke toets i n je

8- tot 1 4 -j a ri g e n

w i l bere i k e n .

wa n n e e r j e m i kt o p

Laat k i d s d e we bsite

e e n m u se u m via de

b e k ijken va n vijf musea

o u d ers le i d t tot meer

e n z e lf kiezen wa a r ze

m u s e u m bezoek i n de

n a a rtoe wille n .

4

S la ze n i et om d e

13

co m m u n i ca t i e : k ra c h D a a g het m u s e u m

7

o ntlenen v a a k liever

t i g taalg e b r u i k , h a rde

hun i d e ntiteit a a n het

in j e b u u rt uit. Hoe

k le u re n . Kies voor

m u se u m dan 1 6 - p lu s -

j o n ge volwasse n h e i d

actief k u n nen k i n d e ren

jongens a ls c a m -

s e rs. Z e t h é n i n a l s

d a n wa n n e e r d e

e n j o n g e re n e r z ij n ?

pagnebeeld. Jongens

a m bass a d e u r.

ke n n i s m a k i n g v i a het

Wat biedt het op

slaan aan b ij m e i sj e s ,

o n d e rwijs g e b e u rde.

verj a a rd a g sfeestjes? Kan

m e i sj e s n i et bij j o n -

9

h e t af en t o e o p e n b l ijven

gens.

M a a k k i n d e ren al o p

tot m i d d e rn a c h t ? Mag

j o n g e leeftijd vertrouwd

een fij n e o rg a n isator de

met het m u se u m .

centra le h a l g e b r u i ken

N a a rm ate h e t e e rste

3

8

1 !;

n i n g s u re n . Alles i s sexy

laten ve rva n g e n .

g e d rag dat afwijkt

om m i d d e rnacht.

17

leeftijd p laatsvo n d , des

p le k vo o r e e n slepend

naar aanknopi ngs-

B e n a d ru k het soc i a le

k le i n e lettertjes o n d e r ­

m u s e u m b ezoek e e n

te fre q u e n t e r het late re

detectivespel?

punten b ij hun leef-

a s pect va n j e a a n bo d .

a a n j e flye r of i n d e

verra ssende u itstap m e t

c u lt u u rbezoek u i tva lt,

vri e n djes.

ongeacht of o u d ers o f

6

14

we reld.

verzorg d e n .

on troere n , ve rrassen of

10

B eware of fa ke !

a a n het lachen b re n g e n .

Authentic iteit i s dé

H e n d a a rtoe verplichten

centra le wa a rd e i n het

he eft we i n i g z i n . E n kel a ls

d a n vier j a a r, z o rg d a n

p e n d e a ct ivite i te n :

voor e e n a p a rt a a n b o d .

works h o p s , ate l i e rbezoeken, i n le i d i n g e n .

leven van j o n g e re n .

Zet j o n g e re n kort i n g e n

lo kke n ?

18

Verwa c h t geen won­

j o n g e ren tegelij ker-

d e ren va n j o n g e re n ko r­

tijd.

t i n g e n . H e t zet eerder

vert i e r. D i t heeft me e rtoe gedwo n g e n op zoek te g a a n n a a r d i e b a l a n s , e n toen i k a ls vijfj a r i g e j o n g e n d e z e b o o t v o o r h e t e e rst z a g , besefte i k n i e t dat d i e

Koninklijk Museum voor Midden-Afrika, Tervuren

zoektocht d e rest v a n m i j n leven z o u b e p a le n :· .. .Q

vra a g d e e - m a i ltj es, J a n Lauwers, theatermaker, beeldend k u nste n a a r en a rt i sti e k le i d e r van N e e d c o m pa ny, i n Herinneringen. Veertig Vlamingen en h u n geliefkoosd

o n e n i g h t sta n d ! Z o rg

c i pe re n . H e t st i m u le e rt

om zelf conta ct o p te

kunstwerk, een u i tgave van O p e n b a a r K u n st bezit i n Vla a n d e ren.

v o o r een lang eter-

zelden n i et - g eïnteres­

nemen .

m ij nstrate g i e . Probeer

te n e m e n .

a a n s laat bij jouw k i n deren

smeren.

re su ltaten en stel je C reëer c o m m u -

strateg i e p e r m a n e n t

n i c a t i e m ateriaal

bij.

en glash eldere korte

beeld geen beeld meer i s maar slechts i n h o u d , is het geen k u nst m a a r slec hts te vero n a c h tza m e n

je s i t e of le u ke acties

m ethodes u it , meet d e

s p re k e n d e b e e l d e n

St u u r ze g e e n o n g e­

e n i n h o u d . Als een we rk te ve el vorm is, of a ls een

aan nog m é é r te p a rt i ­

hen.

11

27

werke lijk is: een z o rgvu ld i g e b a l a n s tussen vorm

G a n i et voor e e n

zijn e rg effectief b ij

i n sta p d re m p e l s :

liever e e n b rief d a n e e n

g e e n k u n stwerk i s , me h eeft d o e n i n z i e n wat kunst

m a a r verle i d ze via

Probeer hen n i ets te

met vers c h i lle n d e

J o n g eren o ntva n g e n

maats c ha p p ij zo m o e i lijk e n zo d e li caat, voor hen e e n evi d e n t i e . Ik weet zeker dat deze boot, d i e

wel-geïnte re sseerden

verko p e n of a a n t e

z i nvol.

26

mail.

het m u s e u m biedt o o k

verplic hte co nfrontatie

delij n s me d i u m . Wat

M offel ze n i et weg i n

je echt zeker bent d a t wat

!;

E e n s i t e i s e e n twee­

doe je om b e zoekers te

seerd e n om toch d e e l

of leerli n g e n is een

2!;

d u i d elijk i n de verf.

m a rge va n j e poste r.

10

J o n g e re n kort i n g e n

heeft doen i n z i e n . O f de kracht van de k ra k ke m i k k i g e m a c h i neri e ë n va n Pa n a m a re n k o . M a a r o o k b e g ri p pen a ls

met h u n leve n , was gebore n . D i e e e nvo u d : i n onze

Experi m e n teer met

vri e n d e n . M a a k va n een

B i ed ze extra verd i e -

nog nooit " h o ut " o p die m a n i e r waarg e n o m e n . Ik b e n er va n overt u i g d dat deze boot m e de schoo n h e i d va n b ijvoo rbeeld de s c u l p t u ren van B ra n c u s i

z i c h n i et z o m a a r d o o r

16

hun g roepsgevoel.

leerli n g e n g roepen g roter

la n g e , u it één sta m g e ka pte boot h e eft m ij g e leerd wat " m aterie" is. Ik had

kapten e e n leve n s n o odza kelijk t ra n sport m i d d e l

vere n i g i n g e n . Zoek

moeten j o n g eren

M a a r h e t beeld d a t werkelijk z e e r g rote i nvloed o p m ij heeft g e h a d w a s d e p ra u w va n d e Lenogola , e e n vo lk u i t M i d d e n -Zaïre. D e z e 2 2 meter

een verru 1 m 1 n g va n

g e n stellen zelden

o u d e rs é n k i n d e ren/

a n a c h ro n istisch e n p o l i t i e k i n correct, ik hoop dat z e nooit verdwij n e n . . .

en z i e : z u ivere s c h o o n h e i d , i n perfecte h a r m o n i e

d e p ot g e e n i n s p i rerende

Z e t geïnteresseerden

D i t m u s e u m i s vo o r m ij n o g steeds e e n zeer myste r i e u s , e i g e n z i n n i g g e bo uw. Alleen a l d e zalen m e t d e o p g ezette d i e re n , totaal

n i ca t i e m i d d elen d i e

c u l t u u rbezoek o p j o n g e re

i n a ls a m bassa d e u r.

c u lt u re n n a m h ij m e mee n a a r het Afri ka m u s e u m in Tervure n .

its d own · . O f " h a r m o n i e " : vaard i g e h o u t h a k ke rs

g e n oten. S peel in op

4

"" M ij n va d e r was e e n ve rwo ed verza m e la a r van etnolo g i s c h e en

werve nde c o m m u ­

vri e n d e n , school en

leeftijdsvers c h i l tussen

IS

a rc h eolo g i s c h e objecten uit heel d e we reld . G e pass i o n e e rd door vreemde

n i et d i e nt .

voor een p a rty? Is het

j e k i n d e re n of t u ssen

.De b o o t d 1 e g e e n kunstwerk

" h o rizonta l i t e i t " : ·a tree is best m e a s u red when

opwekt b ij leeft ij d s -

s c h o o l d e k e n n i sma k i n g

b o e k Jong & Grijpbaar.

posters e n freecards

seerd e n aan v i a h u n

K u n st e n c u lt u u r

voor e e n g e s l a a g d e

elektro n i s c h e m i d d e len

Richt j e n o o i t o p

Ambrassadeurs, over

je p u b l i e k zijn flye rs,

Gebruik j e museum

of d e afke u ri n g

9

Amsterd a m zijn tweede

v o o r a lles waarvoor h e t

S p reek n i et geïnteres-

1 s het

essentieel e le m e n t

a a nva n gstij d e n e n ope­

1 4- t o t 1 8 -j a r i -

Theatre & F i l m b o o k s

CAN O N C u lt u u rcel

communicatie [ 2 004) .

m u s e u m . H ij i s v i n g e r­

M i k in de com­

Vla a ndere n , CJ P e n

met te kst.

tot V I P. St u u r ze e e n

14

I n dece m b e r vers c h ij nt bij de u itgeverij I nt e r n a t i o n a l

jongeren, cultuur en

p u b e rs dan foto"s .

13

Fra n ky Devos s c h reef i n o p d racht va n C u l t u u rNet

beeld e n e e rd e r dan

d i e vera n twoordelij k h e i d

i nvloed rij ker de

:;;

li):ls_voor het museum

Gebruik geen jonge­

re ntaal. J e m aa k t j e

teit va n j o n g e ren n i et.

n a u w a a n s l u i t b ij h u n

!j H o e j o n g e r , hoe

.Q

Ove rsc ha t ze

12 b o o d s c h a p p e n voor

Ove rschat de m o b i li­

Kies een museum dat

k u n st e n a a rs . Vertel hen

."

en j o n g e re n n i et tot

eve nzeer tot het

wat ze gaan beleve n .

� ..

D e g ra d e e r k i n d e re n

c o n s u m e n t . Ze v i n d e n

b i o g rafieën over

E

voor z i c h zelf s p reken .

11

E e n m u s e u m d a t vo o ra f

o re n met u i t g e b re i d e

:;;

Kies voor m u sea d i e

I llustreer d a t h et

va n j o n g eren en k i n d e re n .

.Q

7

delen detectere n .

20

Betrek j o n g e re n b ij a lle a s p e c t e n va n j e werk i n g , ook b ij d e

19

28

ten en b u u rtbewo n e rs ,

m s n - i nterface a ls p rivé

verdwijnt d e m o b i lise­

d o m e i n . B lijf u it d e

re n d e kra c ht va n gratis

b u u rt .

na een p a a r m a a n d e n .

.. .Q

E

.. .Q

M s n is hot. Net

ervaren j o n g e ren h u n

u ..

."

.. > 0 c

�

a ls b ij e - m a i l en s m s

B e h a lve v o o r toeris­

E ..

0

Jan Lauwers Foto: Maarten Vanden Abeele

� "' 0 0 N Cl

...

z � ...

> "' Cl

15