Hulpmiddelen voor slechtzienden en blinden
Vergroting Schermuitleessoftware voor Braille en spraak Schermuitleessoftware voor Braille, spraak en vergroting oriëntatiehulpmiddel Spraaksynthesizers Internet toegang Computerspelletjes
Wanneer een vergrootglas niet toereikend is De Compact is een elektronische loep op zakformaat met een geïntegreerde batterij en een beeldscherm voor een vergroting tot 8 maal! De Compact wordt op of tegen het te vergroten voorwerp gelegd. In tegenstelling tot een vergrootglas hoeft u niet continu scherp te stellen. Bovendien geeft de Compact een zichtbaar beeld dat vele malen groter is dan dat van een vergrootglas.
Unieke leesmogelijkheden De Compact heeft drie leesstanden: - een kleurenweergave en twee zwart-wit standen met zowel positief als negatief beeld. - twee extra instelbare kleurencombinaties voor een hoger contrast in donkere of lichtere omgevingen zoals een kantoor of een supermarkt.
Clearview VGA met camera Een kleuren beeldschermloep met VGA uitgang. De Clearview VGA maakt het de gebruiker mogelijk om ieder formaat computermonitor aan te sluiten. Met één toets schakelt u op uw beeldscherm over van het camera beeld naar het computerbeeld. Uw voordeel is een enorme ruimte- en kostenbesparing doordat u geen extra monitor hoeft aan te kopen. Verbind uw computer eenvoudig met de ClearView VGA voor een dubbele
monitor functie. Door de ergonomische plaatsing van het bedieningspaneel zijn de
toetsen altijd binnen handbereik.
Brailleleesregels
Hoe werkt een Braille-leesregel? Een Braille-leesregel maakt een standaard PC geschikt voor gebruik door blinden. De Braille-leesregel vertaalt teksten, gegevens en functies op het beeldscherm in Braille en geeft de Braille-tekens weer op de leesregel. De leesregel bestaat uit een aantal Braillecellen, die elk een karakter aanduiden. Het toetsenbord kunt u gebruiken om teksten te typen en behoudt zijn oorspronkelijke functie. Wat kan een Brailleleesregel voor u betekenen? Met de Braille-leesregel kan een blinde volledig gebruikmaken van de mogelijkheden die een PC biedt. Teksten maken, brieven opstellen, rapporten verzorgen... maar ook telebankieren, E-mailen en informatie zoeken op Internet. Met de juiste aanpassingen kan hij of zij zelfstandig functioneren in werk, studie of vrije tijd.
Een Braille-leesregel kan bovendien als aanvulling op een laptop pc gebruikt worden. Zo kan de apparatuur bijvoorbeeld eenvoudig van huis naar kantoor of school worden meegenomen of zelfs gebruikt worden tijdens het reizen. De bewegingsvrijheid wordt hierdoor optimaal. De voordelen van Braille-leesregels
Het is mogelijk gebruik te maken van de mogelijkheden van een standaard pc. Er zijn diverse opties beschikbaar voor een optimale oplossing. Alle producten zijn perfect op elkaar afgestemd
Trekker: oriëntatiehulpmiddel
De Trekker is een nieuw elektronisch oriëntatie- en navigatiehulpmiddel. De Trekker ondersteunt het gebruik van de geleidehond en de stok. Oriëntatie Tijdens het lopen wordt, door middel van spraak, aangegeven op welke straat je loopt, de namen van de wegen die je passeert en interessante zaken in de nabije omgeving (Points of Interest, zoals: restaurants, musea e.d.). Op ieder moment kun je met de ‘Where Am I’-knop de huidige positie horen, de straatnaam, vaak met huisnummer. Afhankelijk van de kwaliteit van de satellietontvangst is de nauwkeurigheid tussen de 3 en 10 meter. Navigatie Eenvoudig kan een route worden gepland. Door middel van duidelijke aanwijzingen begeleidt de Trekker u naar uw bestemming. Met spraakuitvoer kan door de menu’s worden gelopen. Een van de belangrijkste functies is het zelf kunnen inspreken van extra oriëntatiepunten, die bij het passeren van de betreffende plaats worden afgespeeld. Offline browsing is een handige functionaliteit die nu al in het apparaat zit. Met behulp van een braille of telefoontoetsenbord kunnen namen worden ingevoerd op het touch-screen en kunnen vooraf oriëntatiepunten worden opgezocht om kaartverkenning zonder satellietverbinding doen. Met online browsing kan, met satellietverbinding, vanaf de huidige (GPS) locatie virtueel worden gewandeld in de omgeving.
Software: vergroting
Lunar is een schermvergrotingsprogramma die tekst van het computerscherm vergroot en verandert naar de gewenste lay-out. Lunar vergroot tot 32 maal tekst, iconen en plaatjes. Het is tevens mogelijk om de kleuren op het scherm te veranderen voor een beter contrast en helderheid. Lunar werkt onder Windows 98, Windows NT, Windows 2000, Windows ME en Windows XP
2x tot 32x vergroting met behoud van vloeiende beeldkwaliteit; 6 verschillende vergrotingsvensters voor deelvergrotingen; Makkelijke schermnavigatie door het zien van één zin per scherm;
Vergroting van het display verticaal en horizontaal; Constant zichtbaar maken van delen van het scherm; Verschuiven van het vergrote scherm zonder gebruik van de muis; Overzichtsmogelijkheid om de lay-out van het scherm te bekijken; Cursorverduidelijking, maakt het vinden van de cursor eenvoudig;
Vergroting
Letters worden in alle kleuren afgerond en daardoor wordt de leesbaarheid verhoogd Internet toegang is verbeterd Kleureninstellingen veranderen; iedere gewenste kleur kan worden weergegeven Het scherm kan in tweeën worden gesplitst, een deel vergroting en een deel normaal. De overgangslijn tussen deze 2 delen kan van kleur worden veranderd Indien de kleur slecht leesbaar/zichtbaar is, kan deze worden weggehaald en vervangen door een andere kleur
Vergroting en spraak Lunar Plus heeft naast de eigenschappen van Lunar de mogelijkheid om de tekst op het scherm om te zetten in spraak. Productspecificaties
Leest het gehele document; Aankondiging van hoofdletter en leesteken door middel van spraak of piep; Instelbaarheid van spraak wat betreft snelheid en toonhoogte; Spreekt Brits-Engels en Amerikaans-Engels, Duits, Frans, Nederlands, Zweeds, Fins, Noors, Spaans en Italiaans en kan snel veranderen naar de taal van uw keuze Nummers worden uitgesproken als getallen; Leest karakters, woorden, zinnen en titels van rijen en kolommen.
Internet
De meeste internetpagina’s bevatten veel plaatjes en zijn door middel van frames verdeeld in verschillende secties. Voor een ziende gebruiker betekent dit structuur, maar voor een gebruiker met een visuele handicap kan dit een groot probleem betekenen. Zeker voor gebruikers van Brailleleesregels is een internetpagina vaak onduidelijk en neemt het lange tijd in beslag om de cursor door de pagina te laten lopen. Speciale software maakt het mogelijk vlotter te werken.
Blinden op het net Blinden kunnen ook op de computer werken. De teksten, die ze net als zienden blind op een standaard klavier tikken, worden uitgeprint op zogenaamde brailleprinters. Met de huidige printers kan zowel enkelzijdig als dubbelzijdig of recto/verso - ook interpoint genoemd - worden geprint. Verder zijn er ook systemen waarmee speciale lijm op papier
wordt gedruppeld, waarna een soort stof over het papier wordt gestrooid. Doordat het stof op de gelijmde puntjes blijft zitten ontstaat brailleschrift, zonder dat er aan de andere kant gaatjes zijn. Verder kunnen reliëftekeningen worden gemaakt door tekeningen te kopiëren op speciaal papier dat zwelcellen bevat. Het papier wordt door een verwarmingsapparaat geschoven waarbij de zwarte inkt van de tekening opzwelt. Om beter op de computer te kunnen werken werd naast de zespuntsbraille een meer uitgebreide versie, de achtpuntsbraille, ontwikkeld. Voordeel daarvan is dat er geen bijkomende combinaties nodig zijn om een cijfer of een hoofdletter aan te duiden of om een woord te onderstrepen of vetjes te zetten. Waar met zespuntsbraille 63 combinaties mogelijk zijn, zijn er dat bij achtpuntsbraille 255 (twee tot de achtste min één). Handig is dat dit precies overeenkomt met de volledige ASCII-tabel. Dankzij spraakweergave, bestaande uit schermuitlezingssoftware, een geluidskaart en luidsprekers, kunnen visueel gehandicapten, terwijl ze tikken, meteen horen wat ze schrijven en achteraf een tekst op fouten controleren. Dat doen ze met cursor routing, een hulpmiddel waarmee de cursor kan worden verplaatst naar een bepaald teken in de te verbeteren tekst. Die kunnen ze nalezen op de leesregel, een elektronisch apparaat dat onder het toetsenbord van de computer wordt geplaatst en dat het voor blinden onbruikbare scherm vervangt. De brailleleesregel, ook brailleleeslijn of brailledisplay genoemd, bevat over het algemeen tachtig keramische braillecellen, wat overeenkomt met het standaard aantal karakters op een pc-regel. Ook zijn er brailleregels met 40 of 20 cellen. In elke braillecel zitten acht gaatjes en acht staafjes die aan of uit kunnen staan. Dankzij aangepaste computerprogramma's is alle tekst die op het computerscherm verschijnt regel per regel in brailleschrift op de leesregel te lezen. Achtpuntsbraille wordt door blinden ook gebruikt om op het internet te surfen. Ofwel krijgen ze de tekst op de leesregel te lezen, ofwel wordt de volledige tekst van de pagina auditief weergegeven. Martine van Rompaey, als orthoptiste - orthoptie komt van het Griekse 'ortho' en 'opsis', wat staat voor 'correct zicht'. Het is een paramedische discipline die het opsporen en verbeteren van functionele gezichtsstoornissen beoogt vertelt dat helaas niet alle websites voor blinden toegankelijk zijn. 'Vaak is het zo dat achtergrondmuziek bij bepaalde sites de spraakweergave belemmert of dat sites zo ingewikkeld in elkaar zitten dat wanneer ze horizontaal worden gelezen het overzicht volledig verloren gaat. 'Blindenzorg Licht en Liefde ontwikkelde daarom in samenwerking met Rudi Canters (overleden in april 2003) het BlindSurfer label, wat ook te zien is op de beginpagina. Websites die vlot voor visueel gehandicapte bezoekers toegankelijk zijn, mogen dit label op hun startpagina zetten. Zo is het bijvoorbeeld belangrijk dat de lay-out consistent is opgebouwd en dat weinig tabellen en frames worden gebruikt. Bestaande sites kunnen op hun toegankelijkheid voor blinden worden getest en eventueel worden aangepast. Canters: 'De belangrijkste aanpassing is het gebruik van een zogenaamde alt-tag, die een afbeelding van een tekst voorziet.' De alt-tag zorgt ervoor dat de bezoeker van de pagina bij het laden van de plaatjes al ziet - of bij spraakweergave hoort - wat er op het plaatje staat. Het is vaak zo dat blinden niet met een grafische browser werken of plaatjes niet met hun browser binnenhalen. Ook worden de aanklikbare links - links die door een afbeelding of een icoontje worden voorgesteld niet op het scherm getoond. Canters: 'Zonder beschrijvende tekst wordt blinden veel informatie ontnomen.' En dat is nu net waar het Louis Braille een kleine 200 jaar geleden allemaal om te doen was! www.pieterderuijter.nl
Braille printers &
PIAF
Tekeningen in een flits Piaf staat voor Pictures in a Flash. Piaf maakt hoge kwaliteit tastbare tekeningen door gebruik te maken van hittegevoelig papier (ook wel capsule papier genoemd). Door de hitte van de halogeenlamp worden tekeningen en tekst in reliëf op het papier gemaakt. Alle tekeningen, plaatjes en tekst zijn in reliëf accuraat en in detail voelbaar binnen enkele seconden.
Piaf kan gebruikt worden voor: Onderwijs: Blinde en slechtziende kinderen kunnen tekeningen maken en het resultaat hiervan binnen enkele seconden voelen. Doordat tekeningen voelbaar worden, kunnen zij ook handschrift en Braille aanleren en zich oriënteren met behulp van voelbare plattegronden. Werk: Blinde en slechtziende mensen kunnen met Piaf de informatie van een computerscherm lezen, het organisatiediagram van een bedrijf begrijpen en toegang verkrijgen tot bijvoorbeeld verkoopgrafieken. 1 of 2 voelbare diagrammen kunnen duizenden woorden besparen. Thuis: Schaakborden, plattegronden, het verschil tussen een luipaard en een giraf… het is allemaal toegankelijk met voelbare tekeningen van Piafmachine Computerspelletjes Computerspellen, wie speelt ze niet? Schietspellen, voetbalspellen, racespellen, strategiespellen, noem ze maar op. Ontwerpers van zulke spellen denken er meestal niet bij na dat zulke spellen totaal niet te spelen zijn door blinden. Gelukkig zijn er ook mensen die daar wel aan denken en voor blinden speciale spellen ontwikkelen. Momenteel zijn er verschillende bedrijven die toegankelijke spellen ontwikkelen. Enkele van deze bedrijven richten zich op schietspellen, andere bedrijven richten zich meer op woordspellen. Er is een redelijk ruime keus wat spellen betreft. Liefhebbers van schiet- en strategiespellen kunnen terecht bij GMA Games www.gmagames.com. Echte aanraders van GMA Games zijn Lonewolf en Tank Commander. Voor de echte schietliefhebbers met stalen zenuwen is er Shades of Doom. Andere bedrijven met aanraders zijn BSC Games www.bscgames.com en ESP Softworks www.espsoftworks.com. Ook zijn er mensen die als hun hobby kleine, meestal gratis, spelletjes ontwerpen. 1 van deze mensen is Jim Kitchen www.kitchensinc.net. Hij heeft verschillende spellen gemaakt, waaronder Mach 1, Golf en Trucker.
Hulp bij verplaatsingen:
Visueel gehandicapten beschikken over verschillende soorten hulpmiddelen wanneer zij zich verplaatsen. De meest courante hulpmiddelen zijn: - De witte stok - De gele stok - De geleidehond De witte stok: Er bestaan verschillende soorten witte stokken: -
De indentificatiestok
Deze stok laat duidelijk zien dat zijn eigenaar een visuele handicap heeft. Automobilisten en voetgangers zullen er extra aandacht aan besteden. -
De steunstok
De stok wordt gebruikt wanneer de visueel gehandicapte persoon tijdens zijn verplaatsingen steun nodig heeft. Dankzij deze witte steunstok wordt hij eveneens onmiddellijk herkend.
De lange verplaatsingsstok
Idealiter wordt deze stok gebruikt door personen die de verplaatsingstechnieken hebben aangeleerd. De Brailleliga onderwijst dergelijke technieken. Dit soort stok is, indien hij correct wordt gebruikt, een belangrijk hulpmiddel bij verplaatsingen. Door met de stok voor zich op de grond tikken, hoort of voelt de visueel gehandicapte de eventuele hindernissen waarover hij zou kunnen struikelen. Deze stok verschaft dus tastinformatie en helpt de blinde zich te beschermen tegen de verschillende obstakels die op zijn weg liggen. De stok op wieltjes is een variant van de lange stok. Deze stok blijft voortdurend in aanraking met de grond en verschaft bijgevolg meer nauwkeurige tastinformatie. De lengte van de stok is eveneens van fundamenteel belang om hindernissen op te sporen in een voldoende groot veld en zo de blinde persoon voldoende tijd te geven om gepast te reageren.
Criteria voor de toekenning van een witte stok:
De witte stok mag uitsluitend worden gebruikt door personen die, na optische correctie, voor elk oog hetzij een gezichtsscherpte van een tiende of minder, hetzij een gezichtsveld van minder dan 20° hebben. De gemeentediensten verlenen de machtiging voor het gebruik van de witte stok. Bij de aanvraag om machtiging moet een getuigschrift van de oogarts worden gevoegd. Deze machtiging kan worden verleend door een stempel aan te brengen op de identiteitskaart van de betrokkene of via een speciale kaart.
De gele stok: De gele stok is uitsluitend bestemd voor slechtzienden. Criteria voor de toekenning van een gele stok: De gele stok mag enkel gebruikt worden door personen die: - over een centrale gezichtsscherpte beschikken op beide ogen van minder dan 6/10 na optische correctie; - een uitgesproken en binoculaire aantasting van de globale lichtzin hebben; - kampen met een perifere gezichtsveldbeperking. De geleidehond: Elke visuele gehandicapte persoon wil zich graag zo zelfstandig mogelijk verplaatsen. Door verplaatsingstechnieken aan te leren (met een lange witte stok bijv.) verwerft de blinde reeds een zekere "bewegingsvrijheid". Toch is soms ook een geleidehond noodzakelijk om hem de nodige zekerheid te geven om de hindernissen op straat te trotseren. Het gebruik van een geleidehond vereist van de blinde persoon wel een zekere zelfredzaamheid bij het begin. De blinde moet zich dus in zekere mate al kunnen verplaatsen en oriënteren. Bovendien vervangt de geleidehond het gebruik van de witte stok niet.
Het africhten van een geleidehond gebeurt in drie fasen: Als de pup 7 à 8 weken oud is, wordt hij toevertrouwd aan een opvanggezin. Dit gezin zorgt ervoor dat de hond een opvoedingsprogramma volgt waardoor deze leert wennen aan zijn omgeving, aan kinderen, aan andere dieren, aan het verkeer enz. Dit programma duurt 12 à 18 maanden. De eerste fase is dezelfde als deze voor nietgeleidehonden, namelijk het leren gehoorzamen in het algemeen en het opvolgen van fundamentele bevelen. Na zijn verblijf bij het pleeggezin zet de hond zijn opleiding voort bij de Brailleliga. Gedurende deze tweede fase leert men de hond de specifieke technieken aan om de blinde op straat te begeleiden: stoppen en gaan zitten op de rand van het trottoir, hindernissen opsporen en vermijden door eromheen te lopen, leren wennen aan de verkeersgeluiden, de hoogte en breedte van een doorgang leren inschatten om te vermijden dat zijn baasje zich aan hindernissen stoot. De hond leert een eenvoudige maar doeltreffende woordenschat die zijn toekomstig baasje eveneens onder de knie moet hebben. Tijdens de derde fase zal de hond zich vertrouwd maken met zijn baasje. De blinde persoon neemt geleidelijk aan de rol over van de africhter. De blinde en zijn geleidehond hebben ongeveer drie maanden nodig om aan elkaar te wennen en leren samen te werken. Blindenschrift: ONTSTAAN: Louis Braille is de uitvinder van het brailleschrift Toen Louis 3 jaar oud was, verwondde hij zijn ene oog aan een scherp voorwerp in zijn vaders werkplaats, terwijl hij daar aan het spelen was. Ondanks de best mogelijke medische hulp die in die tijd te krijgen was, ging het oog ontsteken en de ontsteking sloeg over op het tweede, toen nog goede, oog. De medici konden de ontsteking niet genezen en Louis Braille werd volledig blind. Op de extreem jonge leeftijd van 10 jaar werd Louis Braille naar het Koninklijk Instituut voor Blinden in Parijs gebracht. Daar werd voornamelijk mondeling lesgegeven, alhoewel er ook boeken waren. Deze boeken bevatten de gewone letters, die het zwartschrift ook kent, maar dan verhoogd t.o.v. de ondergrond, zodat ze voelbaar waren. Ook hier bleef Louis goed leren en ontwikkelde een talent voor muziek; voornamelijk piano en orgel. Langzaam kwam het idee van een schrift speciaal voor blinden in zijn hoofd. Een Franse legerkapitein (Charles Barbier de la Serre) was in die zelfde tijd op zoek naar een systeem waarmee zijn soldaten in het donker zouden kunnen lezen en schrijven; zonder licht te gebruiken. Hij bedacht een systeem met twaalf punten per karakter die voelbaar werden gedrukt. Toen hij het idee had uitgewerkt toonde hij het aan het Koninklijk Instituut voor Blinden in de hoop dat men het daar officieel zou willen gaan gebruiken. Op het instituut was men echter huiverig voor het schrift, dat voelbaar was en waarin alles werd geschreven zoals het gezegd werd. Louis Braille is het schrift vervolgens gaan bestuderen en heeft de tekortkomingen eruit gehaald. Zo kreeg het schrift nog maar 6 punten i.p.v. 12, en werd het van fonetisch schrift omgebouwd tot het gewoon correct spellen van de woorden. Na drie jaar veranderen heeft Louis Braille op 15-jarige leeftijd het brailleschrift ontwikkeld dat wij nog altijd kennen en veel visueel gehandicapten nog altijd gebruiken. Later heeft Louis Braille ook de fundamenten van het braillemuziekschrift gebouwd en publiceerde in 1829 een bundel met de methode om woorden te schrijven, wat muziek en enkele liedjes op basis van braillemuziekschrift voor blinden en gecomponeerd door
blinden. -
Het braille is een ander alfabet maar geen nieuwe taal, want je kan geen braille spreken.
-
Het brailleschrift is gebaseerd op 6 puntjes.
-
Er zijn 63 combinaties mogelijk met het 6-punts-braille.
-
Basis: A tot en met J, K tot en met T zijn zoals A tot en met J, maar met puntje 3 erbij, U tot en met Z zijn ook zoals A tot en met J, maar met puntjes 3 en 6 erbij. De W vormt een uitzondering omdat die eerst niet bestond in braille (Louis Braille is namelijk een Fransman en in het Frans is de letter "W" niet gebruikelijk).
-
Er bestaat ook 8-puntsbraille, ook wel computerbraille genoemd. Puntje 7 laat je zien of je een hoofdletter hebt getypt, puntje 8 zegt iets over de opmaak of het cijfer, naargelang de regel.
-
Sommige braille(lees)tekens verschillen van land per land.
-
70 % van de Amerikanen kent geen braille, zij werken met spraak.
-
1 A4-blad = ongeveer 3 à 4 braillepagina's. Het gevolg hiervan is dat boeken dikker worden: B.v. 1 dik omgezet boek kan soms 85 boekdelen in braille bevatten!
-
Een omgezet brailleblad is vrij duur: Ongeveer 1 EUR per brailleblad.
-
Braille kan in enkel- en dubbelzijdige druk gebeuren. Enkelzijdige druk is voor zienden gemakkelijker om mee te lezen.
-
Markeren in braille is tamelijk moeilijk.
-
Braillepost van en naar blindennazorgwerken kan gratis verstuurd worden door middel van een cecogram. De brailledocumenten worden dan in een grote enveloppe gestoken en mogen niet geplooid of geplet worden (dan kan het braille niet meer gelezen worden). Privé-personen die met elkaar corresponderen via braille, dienen daarvoor wel te betalen.
BRAILLE CORRIGEREN:
Als er een puntje te veel staat: Dit puntje kan je wegkrabben met een wegkrabbertje. Dit is een houten bolletje met een fijne punt aan waarmee je de braillepunten kan wegdrukken. Als er een puntje te weinig staat Dan zal je de tekst volledig weer moeten afdrukken. Braille schrijfmachine: Er bestaan brailleschrijfmachines. Daarmee kunnen brailletekens in het papier worden gedrukt, waardoor ineens de puntjes van het brailleschrift ontstaan. Je hoeft hierbij de tekens niet in spiegelbeeld in te toetsen. Die machines kunnen met de hand worden bediend, maar dat is geen licht werk. Er zitten zes toetsen op, waarmee in één aanslag de puntjes voor één teken worden gezet, met een zevende toets kan men een spatie invoegen. Omdat het zulk zwaar werk is en vaardigheid vereist om de juiste toetsencombinatie in te drukken, zijn er ook (dure) elektrische brailleschrijfmachines. Hierop zit een toetsenbord, zoals op een gewone schrijfmachine. Omdat ook hier met veel kracht de puntjes in het papier worden gedrukt, maakt zo een schrijfmachine nogal wat lawaai.
1e braille schrijfmachine
braille schrijfmachine van nu
Braille op de computer:
Ook wie het beeldscherm niet kan zien, kan van een computer gebruik maken. De taak van het beeldscherm, wordt dan overgenomen door uitvoer in spraak of braille. Een combinatie van spraak en braille is nog het meest geschikt. Daarvoor is speciale hardware (apparaat) en software (programma) nodig, er zijn programma's die het gebruik van de combinatie braille en spraak uitstekend combineren. Wat er op het beeldscherm komt te staan, is voor de braillelezer te 'zien' (voelen) op zijn brailleleesregel. Dat is een plat kastje dat onder het toetsenbord ligt. De voorkant van dat kastje steekt buiten het toetsenbord. Op die plaats zitten enkele knoppen en een strook braillecellen, waarvan per cel zes of acht puntjes (dat hangt van de voorkeur van de gebruiker af) omhoog komen of omlaag blijven, al naar de letter die er op dat moment en op die plaats moet komen. Omdat die cellen op een rij naast elkaar zitten, kunnen zo woorden en korte zinnen worden gevormd, die de braillelezer kan lezen.
11. Horloge: Er bestaan zowel braille- als sprekende horloges dus geen excuus om ergens te laat aan te komen. De caretec horloges geven het uur aan door middel van vibratie. Dit is noodzakelijk voor blinde en slechtziende mensen. Met 1 druk op een knopje activeert u de vibratie en kan u het uur aflezen. Men beweegt de vinger over het glas van de wijzerplaat. Wanneer men boven een wijzer komt zal het horloge met een bepaalde vibratie reageren en aan de hand van een reliëf puntje kunt u bepalen waar de wijzer zich juist bevindt.
