UMAT ISLAM. Pra-kenabian hingga Islam di Nusantara

S E J A R A H

UMAT ISLAM Pra-kenabian hingga Islam di Nusantara

Prof. Dr. BUYA HAMKA

S E J A R A H


Jakarta, 2016

Perpustakaan Nasional: Katalog Dalam Terbitan (KDT) HAMKA, Prof. Dr. Sejarah Umat Islam; Penulis, Prof. Dr. Hamka; Penyunting, Mardiati dan Ratih Kumalaningrum; --Cet. 1-Jakarta: Gema Insani, 2016. xxx + 686 hlm.; 26,5 cm ISBN 978-602-250-288-3 1. Umum I. Judul. II. Mardiati III. Kumalaningrum, Ratih

Pasal 2 (1) Hak cipta merupakan hak eksklusif bagi pencipta atau pemegang Hak Cipta untuk mengumumkan atau memperbanyak ciptaannya, yang timbul secara otomatis setelah suatu ciptaan dilahirkan tanpa mengurangi pembatasan menurut peraturan perundang-undangan yang berlaku. Pasal 72 (1) Barangsiapa dengan sengaja dan tanpa hak melakukan perbuatan sebagaimana dimaksud dalam pasal 2 ayat (1) atau pasal 49 ayat (1) dan ayat (2) dipidana dengan pidana penjara masing-masing paling singkat 1 (satu) bulan dan/atau denda paling sedikit Rp 1.000.000,00 (satu juta rupiah), atau pidana penjara paling lama 7 (tujuh) tahun dan/atau denda paling banyak Rp 5.000.000.000,00 (lima miliar rupiah). (2) Barangsiapa dengan sengaja menyiarkan, memamerkan, mengedarkan, atau menjual kepada umum suatu ciptaan atau barang hasil pelanggaran Hak Cipta atau Hak Terkait sebagaimana dimaksud pada ayat (1) dipidana dengan pidana penjara paling lama 5 (lima) tahun dan/atau denda paling banyak Rp 500.000.000,00 (lima ratus juta rupiah). UU No. 19 Tahun 2002

S E J A R A H


Penulis  Prof. Dr. Hamka Penyunting  Mardiati dan Ratih Kumalaningrum Proofreader  Tim GIP Perwajahan Isi  Dwi Novitasari A Penata Letak  Anggoro dan Jatmiko Desain Sampul  Dede Suryana Penerbit Depok: Jl. Ir. H. Juanda, Depok 16418 Telp. (021) 7708891, 7708892, 7708893 Fax. (021) 7708894 http://www.gemainsani.co.id e-mail: [email protected] Facebook: Gema Insani GIP Twitter: @gemainsanigip Layanan SMS: 0815 86 86 86 86 Jakarta: Jl. Kalibata Utara II No. 84 Jakarta 12740 Telp. (021) 7984391, 7984392, 7988593 Fax. (021) 7984388 Anggota IKAPI Cetakan Pertama, Jumadil Awwal 1437 H / Februari 2016 M

Daftar Isi PENGANTAR PENERBIT............................................................................................................ xxi PENGANTAR PENGARANG I..................................................................................................... xxiii PENGANTAR PENGARANG II.................................................................................................... xxv PENGANTAR PENGARANG III.................................................................................................. xxvii PENGANTAR PENGARANG IV.................................................................................................. xxix BAGIAN PERTAMA: KEADAAN TANAH ARAB..................................................................... 1 Bab Satu: Ilmu Bumi.................................................................................................................. 3 I. Daerah...................................................................................................................................................... 3 II. Pembagian Tanah Menurut Politik............................................................................................... 5 III. Hasil Bumi............................................................................................................................................... 6 IV. Perhubungan Lalu Lintas................................................................................................................. 8 Bab Dua: Bangsa......................................................................................................................... 9 I. Asal usul................................................................................................................................................... 9 II. Keturunan............................................................................................................................................... 10 III. Percampuran dengan Bangsa-Bangsa Lain.............................................................................. 12 IV. Badui......................................................................................................................................................... 13 V. Orang Kota.............................................................................................................................................. 15 Bab Tiga: Tarikh Arab Sebelum Islam................................................................................. 19 I. Penelitian Zaman Baru...................................................................................................................... 19 II. Arab Sebelum Islam (Menurut Keterangan Ahli Riwayat Bangsa Arab)...................... 20 A. Arab Purbakala (Baidah)............................................................................................................ 20 B. Arab Muttaàrribah (Arab Utara)........................................................................................... 21 C. Arab Selatan..................................................................................................................................... 28 I II.

Arab Sebelum Islam (Menurut Penelitian Zaman Baru)..................................................... 32 A. Amaliq di Irak.................................................................................................................................. 32 B. Amaliq di Mesir.............................................................................................................................. 33 C. Arab Selatan..................................................................................................................................... 34

D. Arab Utara................................................................................................................................... 38 E. Penjajahan Asing...................................................................................................................... 45 Bab Empat: Tamadun Arab Sebelum Islam....................................................................... 47 I. Arab Selatan....................................................................................................................................... 49 A. Kerajaan dan Umat.................................................................................................................. 49 B. Kemakmuran.............................................................................................................................. 50 C. Perniagaan................................................................................................................................... 51 D. Agama............................................................................................................................................ 51 E. Bahasa........................................................................................................................................... 52 II. Arab Utara........................................................................................................................................... 53 A. Bahasa........................................................................................................................................... 53 B. Pepatah dan Petitih................................................................................................................. 54 C. Syair............................................................................................................................................... 54 D. Ahli Pidato................................................................................................................................... 55 E. Agama............................................................................................................................................ 56 III.

Ilmu Keturunan................................................................................................................................ 58 A. Cerita Pusaka (Dongeng)...................................................................................................... 59 B. Tenung dan Ramal................................................................................................................... 59 C. Ilmu Bintang............................................................................................................................... 60 D. Kepandaian Berkuda dan Memanah................................................................................ 60 E. Berbagai Adat............................................................................................................................. 61

BAGIAN KEDUA: KEDATANGAN MUHAMMAD SAW.......................................................... 63

Bab Satu: Dunia Sebelum Muhammad saw. ...................................................................... 65 I. Kerajaan Romawi............................................................................................................................. 65 II. Partai-Partai Agama........................................................................................................................ 66 III. Pertentangan Bangsa Romawi dengan Yahudi.................................................................... 67 IV. Persia..................................................................................................................................................... 67 V. Filsafat dan Ilmu............................................................................................................................... 69 VI. India....................................................................................................................................................... 72 VII. Indonesia............................................................................................................................................. 72 VIII. Pandangan Ahli-Ahli Tarikh Barat tentang Dunia Sebelum Muhammad saw. ........................................................................................................... 73 IX. Keadaan Tanah Arab....................................................................................................................... 75 Bab Dua: Muhammad saw. Anak Abdullah........................................................................ 79 I. Keturunan .......................................................................................................................................... 79 II. Perkawinan Abdullah dengan Aminah................................................................................... 79 III. Kelahiran Nabi Muhammad saw. .............................................................................................. 79 IV. Urusan Menyusukan....................................................................................................................... 80

V. VI. VII. VIII. IX. X. XI. XII. XIII. XIV. XV.

Dalam Asuhan Kakek, Paman dan Ibunya............................................................................. 80 Masa Mudanya.................................................................................................................................. 81 Kehidupan Sebelum Diutus......................................................................................................... 82 Pergaulan............................................................................................................................................. 82 Keberanian Menghadapi Kesukaran........................................................................................ 83 Tidak Mementingkan Dunia........................................................................................................ 83 Menjaga Martabat Diri................................................................................................................... 84 Kebaikan Pergaulannya................................................................................................................. 84 Caranya Memberi Petunjuk......................................................................................................... 85 Keteguhan Pendiriannya.............................................................................................................. 86 Kesanggupannya Menyelami Jiwa Sahabatnya................................................................... 87

Bab Tiga: Beberapa Peperangan........................................................................................... 90 I. Perang Badar..................................................................................................................................... 91 II. Perang dengan Bani Qainuqa...................................................................................................... 91 III. Perang Uhud....................................................................................................................................... 92 IV. Perang Khandaq (Ahzab)............................................................................................................. 93 V. Mekah Ditaklukkan......................................................................................................................... 93 VI. Perang Hunain................................................................................................................................... 95 VII. Islam Mulai Tersiar Keluar Tanah Arab.................................................................................. 96 VIII. Perang Tabuk..................................................................................................................................... 96 IX. Rasulullah saw. Wafat.................................................................................................................... 96

Bab Empat: Pandangan Ahli-Ahli Sejarah tentang Kehidupan Nabi Muhammad saw. .............................................................................................................. 98 I. Sedilot................................................................................................................................................... 98 II. Henri du Castries............................................................................................................................. 98 III. Jarji Zaidan (Ahli Sejarah Kristen)............................................................................................ 99 IV. Thomas Carlyle................................................................................................................................. 100 V. Lenri Masse dalam el-Islam......................................................................................................... 100 VI. Laura Veccia Vaglieri dalam “Apologi dell’ Islamismo”.................................................... 101 VII. Dr. Sybli Syamil (kristen Arab)................................................................................................... 101 VIII. Bartholomeo Saint Heller............................................................................................................. 101 IX. Goudefroy Demombynes.............................................................................................................. 101 X. Hanna Dapenbrit.............................................................................................................................. 101 XI. Voltaire................................................................................................................................................. 102 XII. Edward Montet................................................................................................................................. 102 XIII. Sedilot................................................................................................................................................... 102 XIV. B. Smith dalam “Kehidupan Muhammad”............................................................................. 102 XV. Goustave le Bon................................................................................................................................ 102

Bab Lima: Falsafat Seruan Nabi Muhammad saw. .......................................................... 103 I. Seruan Tentang Itikad (Tauhid)................................................................................................. 103 II. Ibadah................................................................................................................................................... 104 III. Sopan Santun..................................................................................................................................... 105 IV. Terhadap Masyarakat Perempuan............................................................................................ 108 V. Perhambaan....................................................................................................................................... 114 VI. Mencapai Kebahagiaan Diri......................................................................................................... 117 VII. Keyakinan Agama............................................................................................................................ 119 VIII. Pelajaran Politik dan Hukum...................................................................................................... 122 IX. Riba (Penghidupan dan Kemakmuran).................................................................................. 129 X. Bekas Ajaran Rasul saw. pada Jiwa Bangsa Arab............................................................... 137 Bab Enam: Pengaruh Agama Muhammad saw. (Menurut Penelitian Ahli-Ahli Barat) ........................................................................................................................................ 142 I. Tolstoi................................................................................................................................................... 142 II. Mesmer................................................................................................................................................. 142 III. Desverges............................................................................................................................................ 143 IV. Dr. Sybli Syamil (Intelek Arab Nasrani).................................................................................. 143 V. Cauzon.................................................................................................................................................. 143 VI. De von Bert......................................................................................................................................... 143 VII. Sir William Muir............................................................................................................................... 143 VIII. Mesmer................................................................................................................................................. 144 IX. David Orckohart............................................................................................................................... 144 X. Ernest Renan...................................................................................................................................... 144 XI. Edward Gihon.................................................................................................................................... 144 XII. Bandeli Juzi (Arab Nasrani)......................................................................................................... 144 XIII. Herbert Spencer............................................................................................................................... 144 XIV. Sedilot................................................................................................................................................... 144 XV. Goustave le Born.............................................................................................................................. 145 XVI. R.V.C. Bodley dalam “The Messenger”..................................................................................... 145 Lampiran Keterangan Tambahan.......................................................................................................... 145 BAGIAN KETIGA: KERAJAAN-KERAJAAN ISLAM............................................................... 151

Bab Satu: Khalifah yang Berempat (Khulafaur Rasyidin)............................................ 153 I. Abu Bakar ash-Shiddiq.................................................................................................................. 153 A. Riwayatnya.................................................................................................................................. 153 B. Menjadi Khalifah....................................................................................................................... 154 C. Pidato Abu Bakar...................................................................................................................... 157 D. Tentara Usamah........................................................................................................................ 157 E Menaklukkan Persia................................................................................................................ 159 F. Menaklukkan Syam.................................................................................................................. 159

G. Wafatnya Abu Bakar................................................................................................................ 160

II. Umar Ibnu Al-Khaththab.............................................................................................................. 161 A. Riwayatnya.................................................................................................................................. 161 B. Pribadinya................................................................................................................................... 161 C. Peperangan pada Zamannya............................................................................................... 164 D. Beberapa Penyebab yang Memberanikan Bangsa Arab Bertempur dan Membuka Pintu Kemenangan.................................................................................... 165 E. Umar Terbunuh......................................................................................................................... 168 III. Utsman Ibnu Affan........................................................................................................................... 171 A. Terpilih Menjadi Khalifah..................................................................................................... 172 B. Peperangan pada Zaman Utsman...................................................................................... 174 C. Utsman Terkena Fitnah Besar............................................................................................. 175 D. Kematian Utsman..................................................................................................................... 177 IV. Ali Ibnu Abi Thalib........................................................................................................................... 179 A. Terpilih Menjadi Khalifah..................................................................................................... 179 B. Orang-orang yang Diangkat Utsman Diberhentikan................................................. 180 C. Aisyah, Zubair dan Thalhah................................................................................................. 182 D. Perang Shiffin............................................................................................................................. 183 E. Khawarij....................................................................................................................................... 185 F. Muawiyah Seusai Perang Shiffin........................................................................................ 185 G. Pembunuhan Politik................................................................................................................ 186 H. Rahasia Kemenangan Muawiyah....................................................................................... 186 Bab Dua: Daulah-Daulah Umayah (Umawiyah)............................................................... 189 I. Muawiyah Ibnu Abu Sufyan......................................................................................................... 189 II. Yazid I.................................................................................................................................................... 191 III. Muawiyah II Ibnu Yazid................................................................................................................. 192 IV. Marwan Ibnu Hakam...................................................................................................................... 193 V. Abdul Malik Ibnu Marwan........................................................................................................... 193 VI. Walid Ibnu Abdul Malik................................................................................................................. 194 VII. Sulaiman Ibnu Abdul Malik......................................................................................................... 196 VIII. Umar Ibnu Abdul Aziz.................................................................................................................... 196 IX. Yazid Ibnu Abdul Malik................................................................................................................. 197 X. Hisyam Ibnu Abdul Malik............................................................................................................. 197 XI. Al-Walid Ibnu Yazid Ibnu Abdul Malik.................................................................................... 198 XII. Yazid Ibnu al-Walid Ibnu Abdul Malik.................................................................................... 198 XIII. Marwan Ibnu Muhammad Ibnu Marwan Ibnu Hakam.................................................... 198 Bab Tiga: Daulah Bani Abbas................................................................................................. 201 I. Saran Bani Abbas............................................................................................................................. 201 II. Abu Abbas as-Saffah....................................................................................................................... 202

III. Abu Ja`far al-Mansur.................................................................................................................. 203 IV. Al-Mahdi.......................................................................................................................................... 205 V. Al-Hadi............................................................................................................................................. 205 VI. Harun al-Rasyid............................................................................................................................ 205 VII. Al-Amin ........................................................................................................................................... 207 VIII. Al-Ma`mun...................................................................................................................................... 207 IX. Al-Mu`tashim................................................................................................................................. 209 X. Al-Watsiq......................................................................................................................................... 210 XI. Al-Mutawakkil............................................................................................................................... 210 XII. Al-Muntashir................................................................................................................................. 211 XIII. Al-Mustaìn..................................................................................................................................... 211 XIV. Al-Mu`taz......................................................................................................................................... 212 XV. Al-Muhtadi...................................................................................................................................... 213 XVI. Al-Mu`tamid................................................................................................................................... 213 XVII. Al-Mu`tadhid................................................................................................................................. 214 XVIII. Al-Muktafif..................................................................................................................................... 214 XIX. Al-Muqtadir.................................................................................................................................... 215 XX. Al-Qahir........................................................................................................................................... 216 XXI. Ar-Radhi.......................................................................................................................................... 216 XXII. Al-Muttaqi....................................................................................................................................... 217 XXIII. Al-Mustakfi..................................................................................................................................... 218 Bab Empat: Kerajaan-Kerajaan Islam di Andalusia........................................................ 221 I. Bani Umayah.................................................................................................................................. 221 II. Mansur Ibnu Abi Amir............................................................................................................... 225 III. Mulukuth Thawaif (Raja-Raja Golongan).......................................................................... 226 IV. Daftar Raja-Raja Islam di Spanyol........................................................................................ 227 A. Amir-Amir Bani Umayah.................................................................................................. 228 B. Khalifah-Khalifah Bani Umayah.................................................................................... 228 C. Daulah Ziriyah di Granada............................................................................................... 228 D. Daulah Bani Hamud di Malaga....................................................................................... 228 E. Raja-Raja Daniyah............................................................................................................... 228 F. Bani Najib dan Bani Hud di Sarakosta........................................................................ 228 G. Daulah Amiriyah di Valencia........................................................................................... 228 H. Daulah Bani Ubbad di Asybiliyah (Sevilla)............................................................... 229 I. Daulah Jahuriyah di Qurthubah (Kordova).............................................................. 229 J. Daulah Bani Zin Nur di Thalithalah (Toledo).......................................................... 229 K. Daulah Bani Hamud di Pulau Khadra......................................................................... 229 L. Daulah Nashriyah atau Daulah Bani al-Ahmar (Kerajaan Arab Terakhir di Spanyol............................................................................................................................... 229

Bab Lima: Kerajaan-Kerajaan Islam di Afrika.................................................................. 231 I. Bani Idris............................................................................................................................................. 231 II. Murabithun........................................................................................................................................ 231 III. Kerajaan al-Muwahhidin.............................................................................................................. 233 IV. Daulah Bani Maryin........................................................................................................................ 235 V. Bani Wathas....................................................................................................................................... 238 VI. Asyraf Sa`diyun................................................................................................................................. 238 VII. Asyraf Hasaniyun............................................................................................................................. 239 VIII. Bani Zayyan........................................................................................................................................ 241 IX. Bani Al-Aghlab.................................................................................................................................. 241 X. Ubaidiyun (Fathimiyun)............................................................................................................... 242 XI. Bani Ziri............................................................................................................................................... 243 XII. Bani Hafash........................................................................................................................................ 243 XIII. Husainiyah.......................................................................................................................................... 244 XIV. Qarah Maneli..................................................................................................................................... 244 XV. Daftar Kerajaan Islam di Maghribi (Afrika Utara)............................................................. 245 A. Bani Idris (Adarisah)............................................................................................................. 245 B. Al-Murabithun.......................................................................................................................... 245 C. Al- Muwahhidun...................................................................................................................... 245 D. Bani Maryin................................................................................................................................ 245 E. Asyraf Sa`diyun......................................................................................................................... 246 F. Asyraf Hasaniyun..................................................................................................................... 246 G. Bani Al-Aghlab.......................................................................................................................... 246 H. Ubaidiyah (Fathimiyah) di Afrika..................................................................................... 246 I. Bani Ziri (Sanhajah) di Tunisia.......................................................................................... 247 J. Bani Hafash di Tunisia........................................................................................................... 247 K. Husainiyah di Tunisia dengan Gelar Bey....................................................................... 247 L. Kara Maneli di Tripoli Barat............................................................................................... 247

Bab Enam: Daulah-Daulah Islamiyah di Mesir, Syam dan Semenanjung Arabia ....................................................................................................................................... 248 I. Kerajaan-Kerajaan Islam di Mesir............................................................................................ 248 A. Keturunan Bani Thoulon...................................................................................................... 248 B. Keturunan Ikhsyidi................................................................................................................. 249 C. Keturunan Fathimiyah (Ubaidiyah)................................................................................. 250 D. Keturunan Shalahuddin........................................................................................................ 250 E. Kerajaan Mamalik Bahriyah................................................................................................ 251 F. Mamalik Jarakisyah................................................................................................................ 252 G. Muhammad Ali Pasya............................................................................................................ 253

II. Kerajaan-Kerajaan Islam di Syam (Meliputi Palestina atau Yerussalem atau Ursyalim atau Baitul Maqdis, Syarqil Ardan, Syria, dan Libanon Menurut Pembagian Politik Sekarang)............................................................................... 263 A. Bani Hamdan di Halab........................................................................................................ 263 B. Kekuasaan Kepala-Kepala Kabilah................................................................................ 264 C. Saljuq Ata Bek (Bani Artaq)............................................................................................. 265 D. Keluarga Nuri di Syam........................................................................................................ 265 E. Ayubiyin.................................................................................................................................... 266 F. Perang Salib ............................................................................................................................ 267 G. Kerajaan Islam di Syam...................................................................................................... 275

III. Kerajaan-Kerajaan Islam di Jazirah Arab............................................................................ 277 A. Hijaz............................................................................................................................................ 277 B. Yaman........................................................................................................................................ 277 C. Kerajaan Yaman yang Terakhir....................................................................................... 279 D. Bahrain...................................................................................................................................... 279 E. Oman (Pemerintahan Kaum Khawarij)....................................................................... 279 F. Najd............................................................................................................................................. 288 G. Muhammad Ibnu Saùd...................................................................................................... 289 H. Abdul Aziz Ibnu Muhammad Ibnu Saùd.................................................................... 290 I. Saùd al-Kabir......................................................................................................................... 292 J. Abdullah.................................................................................................................................... 293 K. Musyari...................................................................................................................................... 294 L. Turki Ibnu Abdullah............................................................................................................ 294 M. Faishal Ibnu Turki................................................................................................................ 295 N. Abdullah.................................................................................................................................... 296 O. Saùd........................................................................................................................................... 296 P. Abdurrahman......................................................................................................................... 296 Q. Abdu Aziz Ibnu Abdurrahman el-Faishal el-Saùd................................................. 297 BAGIAN KEEMPAT: PERKEMBANGAN AGAMA ISLAM DI NEGERI-NEGERI TIMUR ............................................................................................................................................ 301

Bab Satu: Iran (Persia)............................................................................................................. 303 I. Furs atau Persia atau Iran......................................................................................................... 303 II. Iran dan Islam................................................................................................................................ 304 III. Saàd Ibnu Abi Waqqash di Qadisiyah................................................................................. 306 IV. Usaha Iran Mempertahankan Kepribadian Bangsanya................................................ 307 V. Daulah Thahiriyah........................................................................................................................ 308 VI. Daulah Zaidiyah di Thabristan................................................................................................ 308 VII. Daulah ash-Shaffariah................................................................................................................. 309 VIII. Bani Saman...................................................................................................................................... 309 IX. Keluarga Imran Ibnu Syahin.................................................................................................... 310

X. Bani Buaihi...................................................................................................................................... 310 XI. Daulah Sabaktakin....................................................................................................................... 311 XII. Keluarga Marwan.......................................................................................................................... 312 XIII. Kerajaan Uqiliyah.......................................................................................................................... 312 XIV. Saljuq.................................................................................................................................................. 312 XV. Daulah Urtuqiyah.......................................................................................................................... 316 XVI. Ata Bey.............................................................................................................................................. 316 XVII. Kerajaan Para Syah di Khawarizmi....................................................................................... 316 XVIII. Kerajaan Ghauri............................................................................................................................. 317 XIX. Syah di Armenia............................................................................................................................ 317 XX. Hasan Ibnu Sabah......................................................................................................................... 317 XXI. Kekuatan Bangsa Mongol.......................................................................................................... 318

Bab Dua: Kerajaan Mongol Islam di Iran............................................................................ 320 I. Hulako Khan.................................................................................................................................... 320 II. Abaqa Khan..................................................................................................................................... 321 III. Nikodar Khan.................................................................................................................................. 321 IV. Aragon Khan................................................................................................................................... 322 V. Kaikha Khan.................................................................................................................................... 323 VI. Ghazan Khan................................................................................................................................... 323 VII. Khudha Bandah Khan................................................................................................................. 323 VIII. Abu Saìd........................................................................................................................................... 324 IX. Timurlank........................................................................................................................................ 324 X. Keturunan-Keturunan Timurlank......................................................................................... 326 XI. Abu Saìd........................................................................................................................................... 327 Bab Tiga: Daulah Syafawiyah................................................................................................. 329 I. Pandangan Umum........................................................................................................................ 329 II. Asal Usul Kerajaan Syafawiyah............................................................................................... 330 III. Ismaìl................................................................................................................................................ 331 IV. Tahmasab......................................................................................................................................... 332 V. Ismaìl II............................................................................................................................................ 333 VI. Muhammad Khuda Bandah...................................................................................................... 334 VII. Abbas Syah....................................................................................................................................... 334 VIII. Penyambut-Penyambut Warisan Abbas.............................................................................. 336

Bab Empat: Nadir Syah............................................................................................................. 338 I. Afghanistan Menduduki Iran................................................................................................... 338 II. Siasat Nadir Syah.......................................................................................................................... 340 III. Menyerang India........................................................................................................................... 343 IV. Warisan Nadir Syah..................................................................................................................... 346 V. Karim Khan...................................................................................................................................... 347 VI. Warisan Karim Khan................................................................................................................... 349

VII. VIII. IX. X. XI. XII. XIII. XIV. XV.

Kerajaan Kajariyah....................................................................................................................... 350 Agha Muhammad Khan.............................................................................................................. 350 Sultan Muhammad Syah............................................................................................................ 352 Fatah Ali Syah................................................................................................................................. 352 Muhammad Syah........................................................................................................................... 354 Nasruddin Syah.............................................................................................................................. 355 Muzaffaruddin Syah..................................................................................................................... 357 Muhammad Ali Syah.................................................................................................................... 357 Riza Syah Pahlevi.......................................................................................................................... 358

BAGIAN KELIMA: PERKEMBANGAN AGAMA ISLAM DI INDIA DAN AFGHANISTAN.. 361

Bab Satu: India............................................................................................................................ 363 I. Nama India...................................................................................................................................... 363 II. Hubungan dengan Arab............................................................................................................. 363 III. Mahmud Sabaktakin.................................................................................................................... 365 IV. Kerajaan Ghari............................................................................................................................... 368 V. Mamalik di India........................................................................................................................... 370 VI. Keluarga Kilji.................................................................................................................................. 371 VII. Keluarga Taghlak........................................................................................................................... 372 VIII. Serangan Mongol (Timurlank)................................................................................................ 372 IX. Kerajaan Dekan dan Pecah-Belahnya................................................................................... 374 X. Akibat Perpecahan....................................................................................................................... 375 XI. Kerajaan Wijayanagar dan Kehancurannya...................................................................... 375 Bab Dua: Kerajaan Mongol Di India................................................................................... 376 I. Babur.................................................................................................................................................. 376 II. Humayun.......................................................................................................................................... 378 III. Sultan Akbar Agung..................................................................................................................... 379 IV. Jihangir.............................................................................................................................................. 385 V. Syah Jihan......................................................................................................................................... 385 VI. Aurangzib......................................................................................................................................... 386 Bab Tiga: Kerajaan Mongol Mulai Turun......................................................................... 389 I. Sultan Muhammad Syah............................................................................................................ 389 II. Sultan A`lam Syah......................................................................................................................... 390 III. Bahadur Syah (Sultan yang Paling Akhir).......................................................................... 390 IV. Pemberontakan India (1857 M)............................................................................................. 391 Bab Empat: Afghanistan........................................................................................................ 392 I. Afghanistan dan Iran................................................................................................................... 392 II. Ahmad Syah Baba......................................................................................................................... 393 III. Dust Muhammad Khan............................................................................................................... 394 IV. Syir Ali Khan dan Saudara-Saudaranya............................................................................... 395

V. VI. VII. VIII. IX. X.

Amir Abdurrahman Khan.......................................................................................................... 399 Habibullah Khan............................................................................................................................ 399 Amanullah Khan............................................................................................................................ 400 Kejatuhan Amanullah.................................................................................................................. 401 Nadir Syah........................................................................................................................................ 402 Afghanistan di Bawah Pimpinan Zhahir Syah................................................................... 404

Bab Lima: Daftar Nama Raja-Raja di Sebelah Timur................................................... 405 I. Daulah Zaidiyah di Thabaristan.............................................................................................. 405 II. Kerajaan Samaniyah .................................................................................................................... 405 III. Bani Hamdan di Maushul........................................................................................................... 405 IV. Bani Buaihi di Irak........................................................................................................................ 405 V. Keluarga Imran Ibnu Syahin..................................................................................................... 405 VI. Kerajaan Sabaktin......................................................................................................................... 405 VII. Kerajaan Uqailiyah........................................................................................................................ 406 VIII. Raja Saljuq Raya............................................................................................................................. 406 IX. Kerajaan Saljuq Karman............................................................................................................. 406 X. Kerajaan Saljuq di Romawi....................................................................................................... 406 XI. Kerajaan Saljuq di Irak ............................................................................................................... 407 XII. Raja-Raja Khawarism Syah ...................................................................................................... 407 XIII. Kerajaan Urtuq............................................................................................................................... 407 XIV. Daulah Urtuq (Raja-Raja Mardin).......................................................................................... 407 XV. Syah-Syah di Armenia.................................................................................................................. 407 XVI. Ata Bey di Maushul....................................................................................................................... 408 XVII. Ata Bey di Luritsan....................................................................................................................... 408 XVIII. Ata Bey di Sanjar............................................................................................................................ 408 XIX. Ata Bey di Jazirah.......................................................................................................................... 408 XX. Ata Bey di Azerbaijan.................................................................................................................. 408 XXI. Ata Bey di Persia (Salgariyah)................................................................................................. 408 XXII. Kerajaan Bani Ayub di Irak....................................................................................................... 408 XXIII. Daulah Ghariyah di Afghanistan dan India......................................................................... 408 Lampiran Daftar Nama-Nama Kerajaan............................................................................................. 409 BAGIAN KEENAM: DAULAH UTSMANIYAH.......................................................................... 411

Bab Satu: Munculnya Daulah Utsmaniyah......................................................................... 413 I. Pendahuluan................................................................................................................................... 413 II. Asal Usul Kerajaan Utsmani...................................................................................................... 415 III. Utsman I............................................................................................................................................ 416 IV. Urkan I............................................................................................................................................... 417 V. Murad I.............................................................................................................................................. 417 VI. Bayazid............................................................................................................................................... 419 VII. Muhammad I................................................................................................................................... 421

VIII. IX.

Murad II.......................................................................................................................................... 422 Sultan Muhammad al-Fatih (Muhammad II/ Penakluk Konstantinopel).......... 430 A. Rencana Penaklukan......................................................................................................... 432 B. Konstantinopel Menjadi Ibu kota................................................................................ 439

Bab Dua: Jatuhnya Konstantinopel dan Sejarah.............................................................. 440 I. Bayazid II........................................................................................................................................ 441 II. Salim I.............................................................................................................................................. 441 III. Sulaiman I...................................................................................................................................... 443 IV. Salim II............................................................................................................................................ 449 V. Murad III......................................................................................................................................... 449 VI. Muhammad III............................................................................................................................. 451 VII. Ahmad I........................................................................................................................................... 451 VIII. Mustafa I......................................................................................................................................... 452 IX. Utsman II........................................................................................................................................ 452 X. Murad IV......................................................................................................................................... 453 XI. Ibrahim I......................................................................................................................................... 454 XII. Muhammad IV.............................................................................................................................. 455 XIII. Sulaiman II..................................................................................................................................... 457 XIV. Ahmad II......................................................................................................................................... 457 XV. Mustafa II....................................................................................................................................... 458 XVI. Ahmad III....................................................................................................................................... 458 XVII. Mahmud I....................................................................................................................................... 460 XVIII. Utsman III...................................................................................................................................... 461 XIX. Mustafa III...................................................................................................................................... 461 XX. Abdul Hamid I.............................................................................................................................. 462 XXI. Salim III........................................................................................................................................... 463 XXII. Mustafa IV...................................................................................................................................... 466 XXIII. Mahmud II..................................................................................................................................... 467 XXIV. Abdul Majid I................................................................................................................................ 471 XXV. Abdul Aziz...................................................................................................................................... 474 XXVI. Murad V.......................................................................................................................................... 476 XXVII. Abdul Hamid II............................................................................................................................. 476 XXVIII. Muhammad V............................................................................................................................... 479 XXIX. Muhammad VI.............................................................................................................................. 481 PENUTUP .................................................................................................................................................... 485 BAGIAN KETUJUH: PERKEMBANGAN AGAMA ISLAM DI NUSANTARA....................... 487

Bab Satu: Bangsa Indonesia Purbakala dan Kepercayaannya ........................................ 489 I. Sebelum Sejarah.......................................................................................................................... 489 II. Nenek Moyang Bangsa Indonesia........................................................................................ 489 III. Bentuk Badan............................................................................................................................... 490

IV. Kepercayaan..................................................................................................................................... 491 V. Bahasa Lama dan Agama............................................................................................................ 493 VI. Sisanya Belum Habis.................................................................................................................... 494

Bab Dua: Pengaruh Hindu dan Budha................................................................................. 495 I. Kerajaan Hindu Tua...................................................................................................................... 496 II. Sriiwjaya dan Sambojaya............................................................................................................ 496 III. Langkasuka dan Kataha.............................................................................................................. 496 IV. Tempat-Tempat Kerajaan Lama............................................................................................... 496 V. Syailendra, Kalinga dan Mataram I........................................................................................ 496 VI. Kediri dan Singasari..................................................................................................................... 497 VII. Majapahit.......................................................................................................................................... 497 VIII. Darmashraya, Aditiawarman dan Pagaruyung................................................................. 497 IX. Majapahit dan Samudra Pasai.................................................................................................. 497 X. Bekas-Bekas Zaman Lama......................................................................................................... 497 Bab Tiga: Tersebarnya Agama Islam di Negeri-Negeri Melayu................................... 500 I. Negeri-Negeri Melayu dan Hubungannya dengan Hindustan dan Arab................ 500 II. Pada Zaman Permulaan Sekali................................................................................................. 501 III. Catatan dari Tiongkok................................................................................................................. 501 IV. Langsungkah dari Tanah Arab?............................................................................................... 503 V. Kepercayaan Turun-Temurun.................................................................................................. 504 VI. Kesimpulan ..................................................................................................................................... 507 VII. Dari Abad ke Abad......................................................................................................................... 510 A. Abad Kesepuluh..................................................................................................................... 512 B. Abad Kesebelas...................................................................................................................... 512 C. Abad Kedua Belas.................................................................................................................. 513 VIII. IX. X.

Mengapa Tak Lekas Tersiar?..................................................................................................... 513 Berjalan Terus Selama Empat Belas Abad.......................................................................... 516 Pembagian Zaman......................................................................................................................... 518 A. Zaman Pertama (Abad Ketujuh, Kedelapan, dan Kesembilan).......................... 519 B. Zaman Kedua (Abad Kesepuluh, Kesebelas, dan Kedua Belas)......................... 519 C. Zaman Ketiga (Abad Ketiga, Keempat, dan Kelima Belas).................................. 519 D. Zaman Keempat (Abad Keenam Belas)....................................................................... 520 E. Zaman Kelima (Abad Ketujuh Belas)............................................................................ 520 F. Zaman Keenam (Abad Kedelapan Belas dan Kesembilan Belas)..................... 520 G. Zaman Ketujuh (dari Awal sampai Pertengahan Abad Kedua Puluh)............ 521

Bab Empat: Samudra Pasai Kerajaan Islam yang Pertama (Abad Ketiga BelasKeempat Belas)........................................................................................................................... 522 I. Pendahuluan.................................................................................................................................... 522 II. Al-Malikus Saleh (Raja Samudra Pasai I)............................................................................ 523

III. Al-Malikuzh Zhahir I (1297-1326)........................................................................................ 523 IV. Al-Malikuzh Zhahir II (1326-1348)...................................................................................... 523 V. Zainal Abidin (1350)................................................................................................................... 525 VI. Berita Terakhir tentang Pasai.................................................................................................. 526 VII. Pengembara dari Pasai............................................................................................................... 527 Bab Lima: Kerajaan Islam Malaka (Abad Keempat Belas-Kelima Belas)................ 528 I. Pendahuluan................................................................................................................................... 528 II. Raja Melayu Hindu Singapura Pindah ke Malaka............................................................ 529 III. Permaisura dan Raja Kecil Besar (Sultan Muhammad Syah).................................... 529 IV. Pembangun Kerajaan Melayu Islam..................................................................................... 530 A. Pemakaian Payung................................................................................................................ 530 B. Raja Bersemayam................................................................................................................. 530 C. Menjunjung Duli.................................................................................................................... 530 D. Menerima atau Melepas Utusan..................................................................................... 530 E. Raja Melantik Gelar.............................................................................................................. 531 F. Raja Berangkat....................................................................................................................... 532 G. Peraturan Menghadap Raja Bernobat.......................................................................... 532 H. Raja Mengadakan Perhelatan.......................................................................................... 533 I. Raja Berangkat ke Masjid.................................................................................................. 533 J. Hari Raya.................................................................................................................................. 533 K. Larangan dan Pantangan................................................................................................... 533

V. VI. VII. VIII. IX. X. XI. XII. XIII. XIV. XV.

Perhubungan dengan Tiongkok............................................................................................. 534 Sultan Iskandar Syah (1414-1424)....................................................................................... 536 Sultan Muslim Syah / Raja Muzaffar Syah (1424-1444).............................................. 536 Sultan Mansur Syah (1444-1477)......................................................................................... 538 Putra Sultan Mansur Syah......................................................................................................... 542 Sultan Alaiddin Ri’ayat Syah.................................................................................................... 542 Sultan Mahmud Syah (1511)................................................................................................... 543 Portugis Mulai Datang ke Malaka.......................................................................................... 546 Serangan Pertama Portugis...................................................................................................... 546 Kematian Bendahara................................................................................................................... 547 Jatuhnya Negeri Malaka............................................................................................................. 549

Bab Enam: Persediaan Menyambut Islam di Tanah Jawa............................................. 552 I. Pendahuluan................................................................................................................................... 552 II. Wali Sembilan (Wali Songo)..................................................................................................... 553 A. Maulana Malik Ibrahim (Maulana Maghribi atau Jumadil Qubra)................... 553 B. Raden Rahmat (Sunan Ngampel)................................................................................... 553 C. Makhdum Ibrahim (Sunan Bonang)............................................................................. 554 D. Masih Ma’unat (Sunan Drajat)......................................................................................... 554 E. Maulana Ainul Yaqin (Raden Paku atau Sunan Giri)............................................. 554

F. G. H. I.

Muhammad Saìd (Joko Saìd atau Sunan Kali Jaga).............................................. 555 Syekh Ja`far Shaddiq (Sunan Qudus)............................................................................ 555 Sunan Muria............................................................................................................................ 556 Fatahillah (Sunan Gunung Jati)....................................................................................... 556

III. Syekh Siti Jenar dan Wali-Wali yang Lain-Lain................................................................ 556 Bab Tujuh: Abad Keenam Belas Kerajaan-Kerajaan Islam di Jawa (Giri Demak, Pajang, Mataram, Bantam dan Cirebon)............................................................................. 558 I. Giri....................................................................................................................................................... 558 A. Pendahuluan........................................................................................................................... 558 B. Pemerintahan Ulama........................................................................................................... 558 II. Demak..................................................................................................................................................... 559 A. Raden Fatah atau Pangeran Jinbun (1518).................................................................... 559 B. Pangeran Seberang Lor atau Sultan Demak II (1518-1521).................................. 564 C. Sultan Trenggono atau Sultan Demak III (1521-1546)............................................ 565 D. Kemelut Politik di Demak...................................................................................................... 567 III. Pajang..................................................................................................................................................... 568 A. Adiwijaya...................................................................................................................................... 568 IV. Mataram................................................................................................................................................ 570 A. Ki Gede Pamanahan (Nenek Moyang Raja-Raja Mataram)..................................... 570 B. Senopati Pembangun Mataram Islam (1586-1601).................................................. 571 V. Banten dan Cirebon.......................................................................................................................... 572 A. Fatahillah...................................................................................................................................... 572 B. Hasanuddin atau Sultan Banten I (1552-1570)........................................................... 575 C. Pangeran Yusuf atau Sultan Banten II (1570-1580).................................................. 576 D. Maulana Muhammad atau Sultan Banten III (1580-1596)..................................... 577 E. Kesimpulan.................................................................................................................................. 578 Bab Delapan: Kerajaan Islam Aceh (Sejak Abad Keenam Belas)............................... 579 I. Pendahuluan........................................................................................................................................ 579 II. Raja Ibrahim atau Sultan Ali al-Mughayat Syah (1507-1522)........................................ 579 III. Sultan Shalahuddin (1522-1537)............................................................................................... 581 IV. Sultan Alauddin Ria’ayat Syah atau al-Qahhar (1537-1568).......................................... 581 V. Sultan Husin (1568-1575)............................................................................................................. 582 VI. Sultan Alauddin Mansur Syah (1577-1586).......................................................................... 583 VII. Sultan Alauddin Ria’yat Syah atau Saidi al-Mukammil (1588-1604).......................... 586 Bab Sembilan: Kerajaan Johor pada Abad Keenam Belas............................................ 588 I. Setelah Malaka Kalah....................................................................................................................... 588 II. Sultan Alauddin Ria’yat Syah atau Sultan Johor I (1529-1550).................................... 590 III. Sultan Muzaffar Syah atau Sultan Johor II.............................................................................. 591

IV. Sultan Abdul Jalil atau Sultan Johor III..................................................................................... 591 V. Sultan Abdul Jalil Ri’ayat Syah II................................................................................................. 592 Bab Sepuluh: Perkembangan Agama Islam di Maluku (Negeri Cengkeh yang Utama)................................................................................................................................. 594 I. Zainal Abidin (Sultan Ternate)..................................................................................................... 596 II. Jamaluddin (Sultan Tidore I)........................................................................................................ 596 III. Negeri Pulau-Pulau........................................................................................................................... 596 IV. Sultan Khairun dari Ternate......................................................................................................... 598 V. Babullah (1570-1583)..................................................................................................................... 601 Bab Sebelas: Berjuang Melawan Penjajah Belanda dan Inggris (Abad Ketujuh Belas)............................................................................................................................. 605 I. Cengkeh yang Harum....................................................................................................................... 605 II. Kesan Pertama.................................................................................................................................... 607 III. Vereenigde Oostindische Compagnie atau VOC (1602).................................................... 610

Bab Dua Belas: Banten (Kerajaan yang Mula-Mula Menghadapi Siasat Belanda) 614 I. Suasana di Banten ketika Belanda Datang.............................................................................. 614 II. Pangeran Mangkubumi Ranamenggala.................................................................................... 615 III. Pangeran Wijaya Krama (Pangeran Jakarta)......................................................................... 617 IV. Persaingan Banten dengan Jakarta............................................................................................ 618 Bab Tiga Belas: Pahlawan-Pahlawan Abad Ketujuh Belas............................................ 625 I. Pendahuluan........................................................................................................................................ 625 II. Sultan Agung di Mataram............................................................................................................... 626 III. Hasanuddin di Makasar.................................................................................................................. 634 A. Pendahuluan............................................................................................................................... 634 B. Hasanuddin Makasar (Makasar Tumbuh)...................................................................... 637 IV. Sultan Ageng Tirtayasa Banten.................................................................................................... 640 V. Trunujoyo dan Karaeng Galesong.............................................................................................. 647 VI. Untung Surapati................................................................................................................................. 655 VII. Sultan Iskandar Muda Mahkota Alam....................................................................................... 662 A. Pendahuluan............................................................................................................................... 662 B. Syariàt Islam Dijadikan Pedoman Masyarakat............................................................ 667 C. Ulama dan Cerdik Pandai....................................................................................................... 667 D. Kekuasaan Panglima Polim................................................................................................... 676 Bab Empat Belas: Johor pada Akhir Abad Ketujuh Belas............................................. 680 PENUTUP....................................................................................................................................... 685

Pengantar Penerbit Alhamdulillaahi rabbil àalamiin Segala puji dan syukur hanyalah milik Allah SWT yang telah menghidupkan alam dan menebarinya dengan untaian hikmah dan cahaya ilmu. Shalawat serta salam semoga senantiasa tercurah kepada junjungan kita, Nabi Muhammad saw., beserta keluarga, sahabat dan pengikutnya yang tetap istiqamah hingga akhir zaman. Buku Sejarah Umat Islam merupakan sa lah satu karya emas dari tangan dingin seorang ulama fenomenal Indonesia, Buya Hamka, yang sebelumnya pernah diterbitkan di Singapura dan berhasil mendapatkan sambutan positif dari para pembaca negeri jiran dan pembaca tanah air. Buku yang ada di tangan pembaca sekarang ini adalah edisi terbaru dari buku sebelumnya, yang pernah diterbitkan pertama kali pada tahun 1950-an, dan ditulis oleh Buya Hamka pada tahun 1930-an sampai tahun 1960-an. Aslinya, buku ini terdiri dari empat buku (empat jilid), tetapi pada edisi terbaru ini kami menyatukan keempat buku (keempat jilid) tersebut dalam satu buku dengan judul yang sama, yakni Sejarah Umat Islam. Dalam buku ini, Buya Hamka seolah ingin mengajak para pembaca untuk menapaktilasi perjalanan sejarah Islam dan umat Islam mulai dari masa sebelum lahirnya Nabi Muhammad saw. hingga masa setelah wafatnya Nabi Muhammad saw.. Bukan hanya mengupas se SEJARAH UMAT ISLAM

jarah Islam dunia, melainkan juga sejarah Islam di Indonesia, tentang zaman keemasan umat Islam hingga kejatuhan umat Islam. Salah satu kelebihan buku ini dibanding kan buku sejarah Islam lainnya adalah buku Sejarah Umat Islam tidak hanya membahas penyebaran Islam di wilayah Jazirah Arab dan Eropa, melainkan membahas juga pe nyebarannya di wilayah India dan Afghanis tan—seperti yang disampaikan oleh Buya Hamka sendiri bahwa Muslim India dan Iran memiliki peranan yang sangat penting dalam penyebaran Islam di Indonesia. Selanjutnya, Buya Hamka membahas secara spesifik ten tang sejarah awal perkembangan Islam di Indonesia. Dalam buku Sejarah Umat Islam, Buya Hamka memang tidak mencantumkan daftar pustaka yang menjadi sumber rujukan res mi Buya Hamka dalam menulis buku ini. Ketiadaan daftar pustaka menjadi kendala tersendiri bagi kita untuk menelusuri ke benaran dari sejarah yang Buya Hamka tulis. Penerbit tidak menampikkan bahwa terdapat beberapa perbedaan penyajian fakta sejarah dalam buku ini jika dibandingkan dengan buku-buku sejarah karangan ulama-ulama atau pengarang-pengarang terkenal lainnya, seperti kitab tarikh al-Bidayah wa an-Nihayah (Perjalanan Hidup Empat Khalifah Rasul yang Agung) karangan Ibnu Katsir. Namun, hal ini

xxi

xxii

SEJARAH UMAT ISLAM

memungkinkan kita untuk membuka ruang dialog dan diskusi terkait keshahihan cerita yang Buya Hamka tulis di sini, dan mengambil tarikh mana yang tepat dan shahih untuk dijadikan referensi dan pilihan dari masingmasing kita. Selain itu, gaya penuturan Buya Hamka yang cenderung gamblang dan frontal dalam mengupas sebuah kisah—seperti ketika membahas tragedi dan intrik yang terjadi pada masa kekuasaan beberapa penguasa Islam dalam fase kepemimpinan dinasti-di nasti Islam—butuh kebijaksanaan dari para pembaca dalam menyikapi dan memilah

(menyaringnya) sehingga apa yang ditulis oleh Buya Hamka dapat diletakkan sesuai pada tempatnya dan tidak berkembang menjadi sebuah kontroversi yang disalah tafsirkan. Terlepas dari kelebihan dan kekurang annya, Sejarah Umat Islam karangan Buya Hamka ini dapat dijadikan sebagai salah satu buku sejarah Islam yang akan memperkaya khazanah pengetahuan kita. Semoga kelak umat Islam akan meraih kembali kejayaannya seperti pada zaman sebelumnya. Wallahu a`lam bish-shawab

Pengantar Pengarang I Buku Sejarah Umat Islam telah mulai saya susun dari tahun 1939 karena cita-cita hendak menerbitkan buah tangan yang lumayan besar. Pada tahun 1941, sudah ada maksud dari penerbit majalah Pedoman Masyarakat hendak menerbitkan. Namun, karena harga kertas kian hari kian naik, akibat perang, penerbitannya terkendala sampai sekarang telah sepuluh tahun naskahnya tersimpan di dalam peti. Berkali-kali saya telah pindah, mulai dari Medan, Padang Panjang sampai Maninjau, dengan istri dan tujuh anak. Ter kadang, barang-barang kecil dan kitab-kitab berceceran, tetapi naskah buku Sejarah Umat Islam senantiasa terpelihara baik dan rapi sehingga selamat tidak kurang sehelai naskah pun. Ada kira-kira seratus kitab tarikh besar dan kecil yang saya baca ketika menyusun kitab ini, dan sangat saya perhatikan pula kitab-kitab tarikh yang dikarang pada zaman ini. Kemudian, saya menyusun kitab ini bab demi bab. Buku ini saya jadikan empat jilid. Pada jilid pertama, lebih dahulu menjelaskan ke adaan Tanah Arab, ilmu buminya, keturunan penduduknya, penghidupannya, hasil buminya, kepercayaan dan agama yang memengaruhi pergaulan hidupnya dan adat istiadatnya, serta hubungan kebudayaannya dengan bangsabangsa yang ada di sekelilingnya. SEJARAH UMAT ISLAM

Dengan mengetahui itu, dapat kelak diukur di masyarakat semacam apa Nabi saw. dilahirkan dan bagaimana pengaruh seruannya pada masyarakat Arab. Kemudian, baru di terangkan tarikh hidup dan perjuangannya, yang terbagi dua: permulaan, seruan di Mekah dan pendirian negara di Madinah, lalu dilanjutkan pada uraian tentang peperanganpeperangan penting yang men jadi tangga umat Arab untuk mencapai suatu negara yang kuat, sehingga tatkala Nabi saw. wafat, dapat dikatakan Tanah Arab telah bersatu. Setelah melihat bagaimana besarnya per ubahan yang timbul karena ajaran Nabi saw., hingga bangsa Arab yang memeluk agama Islam memperoleh jiwa baru dan kemajuan pesat, saya mulai masuk pada bab yang penting dalam buku ini, yaitu menerangkan rahasia ajaran Nabi Muhammad saw. dan intipati dari agama Islam sebagai suatu agama yang telah membangun sebuah peradaban besar dan ke budayaan tinggi yang tidak dapat dilalui begitu saja. Sebagaimana diketahui dalam sejarah, peradaban dunia telah dimulai di tepi Sungai Nil dan negeri-negeri yang lain di Timur: Ninive, Asyur, Madai, Persia, Ti ongkok dan Hindustan. Kemudian, menyeberang ke Ero pa: zaman Yunani dan Romawi. Ketika mulai redup cahaya peradaban, timbul kembali sambungannya di Timur, itulah peradaban

xxiii

xxiv

SEJARAH UMAT ISLAM

Islam. Dari peradaban Islam pula, ia me nyeberang ke Andalusia, Tanah Italia dan Prancis, yang kemudian menjadi pangkal dari peradaban baru sekarang ini. Setelah diterangkan intipati ajaran lslam, lalu saya iringi dengan pandangan, komentar dan kritik ahli-ahli peneliti atas kehidupan Rasul Muhammad saw. dan pengaruhnya atas pemikiran-pemikiran besar di dunia ini. Sam pai di sini, saya menyelesaikan buku yang pertama, untuk dijadikan dasar pemikiran dan cita-cita dalam mencapai sebuah negara yang bahagia dan mulia. Saya rasa, terbitnya buku seperti ini, pada zaman mulai berkembang dan bangkitnya bangsa Indonesia untuk mencapai kehidupan sebagai bangsa merdeka, dapat menjadi suatu hal yang berharga. Pemeluk agama Islam di Indonesia lebih dari sembilan puluh persen, dan seluruhnya menginginkan agar negara yang baru didirikan ini menjadi sebuah negara Islam; agama yang hidup, dan mengizinkan agama lain hidup. Para pemimpin dan pemuka Islam tengah berjuang dan berusaha—sesuai dengan cara pandangnya masing-masing— agar agama Islam mendapat kedudukan yang

adil dalam negara ini. Demikian pula harapan dan sambutan alam islami atas munculnya bangsa baru ini. Tandanya mau atau tidak mau, dihambat atau didustai, tetapi bangsa dan negara Islam ini akan tetap menjadi satu anggota yang penting kedudukannya dalam majelis alam islami untuk mencapai tujuan akhir dari Nabi Muhammad saw., yaitu per damaian dunia karena dunia ini, menurut sabda Nabi saw., akan diwarisi oleh hambahamba Allah yang sanggup menegakkan ke bajikan. Pengarang merasa berbahagia jika dapat mempersembahkan buku ini—dan jilid-jilid yang berikutnya, in syaa Allah—kepada ma syarakat kaum Muslimin Indonesia, yang kedatangannya di tengah bang sa-bangsa di dunia sedang dielu-elukan oleh bangsa-bangsa tetang ga, terutama yang seagama. Semoga riwayat kehidupan dan saripati ajaran Nabi saw. dapat menjadi suri teladan bagi bangsa ini yang baru bangkit. Dengan Salam Pengarang

Sungai Bantang, Maninjau Juli 1949/Ramadhan 1368

Pengantar Pengarang II Tuan telah membaca di jilid yang pertama tentang bagaimana keadaan bangsa Arab, penghidupannya, agama dan kebudayaannya sebelum Is lam. Tuan telah membaca pula keadaan alam di sekelilingnya, dan agamaagama yang ada pada masa itu lalu lahir Nabi Muhammad saw.. Telah diuraikan tentang perjuangan, pe perangan dan kebijaksanaan Nabi saw. dalam melancarkan tugas yang dipikulkan Allah pada dirinya, menjadi seorang Pesuruh Allah untuk membawa pertunjuk bagi seluruh manusia. Mulai dari kemunculan Nabi saw., kesulitan yang ditempuhnya, perpindahannya (hijrah), kemenangannya hingga akhirnya Nabi saw. menutup mata seperti lazimnya yang terjadi pada setiap manusia. Tuan telah membaca pula saripati dari ajaran yang dibawa oleh Nabi saw. yang dipilih dan diuraikan dengan serba ringkas agar tergambar di mata Tuan bagaimana mabda’ pendirian hidup yang Nabi saw. tinggalkan. Pendirian hidup yang telah menjadi keyakinan bangsa sehingga dapat memunculkan umat baru yang besar, yaitu umat Islam. Tuan telah membaca pula kesaksian-kesaksian dari para ahli sejarah yang adil, baik tentang diri pribadi Muhammad saw. maupun tentang bekas (pe ninggalan) ajarannya. Semua itu, telah Tuan baca di buku yang pertama. Sekarang kita menyeberang ke buku yang SEJARAH UMAT ISLAM

kedua. Akan terlihat bagaimana empat orang sahabat utama Nabi saw., yakni Abu Bakar, Umar, Utsman dan Ali menyambung usaha Nabi saw. sampai seluruh Tanah Arab dapat dipersatukan. Selanjutnya, usaha mereka itu telah mengguncangkan dan meruntuhkan ke kuasaan bangsa Romawi yang telah berurat akar di Palestina dan Syam. Sesudah itu, dengan gagah perkasa diruntuhkan pula kemewahan Kerajaan Persia. Terus berlanjut sampai Mesir dapat dikuasai dan terus berlanjut lagi hingga sampai ke tangan Daulah Bani Umayah yang datang menggantikan keempat khalifah itu. Hanya dalam tempo seratus bulan Bani Umayah sanggup membawa Islam masuk ke Hindustan dan Afrika di Timur lalu berlanjut ke Simenanjung Iberia (Spanyol, Portugal) di Barat oleh Bani Abbas. Terlihat puncak kemegahan tarikh kerajaan Islam di Baghdad. Dengan membaca jilid II ini Tuan akan menemukan pula pertentangan politik yang mulai timbul setelah Nabi saw. meninggal. Mulai dari cara membentuk khalifah sampai dijadikan monarki oleh Muawiyah. Dalam buku jilid II ini Tuan akan me nemukan bagaimana Islam dapat menyeberang hingga ke Semenanjung Iberia, Tanah Spanyol. Thariq ibnu Ziyad telah membawa tauhid ke sana. Tuan akan menemukan bagaimana Abdurrahman ad-Dakhil masuk ke Spanyol lalu mendirikan kerajaan Bani Umayah yang

xxv

xxvi

SEJARAH UMAT ISLAM

baru sesudah keruntuhannya di Damaskus. Tuan akan menemukan bagaimana hebatnya Peperangan Salib. Riwayat Peperangan Salib akan menjadi intisari dari buku ini. Pada masa itu, naiklah bintang Shalahuddin al-Ayubi dan Nuruddin Zanki. Membaca riwayat ini juga, Tuan akan menemukan bagaimana besarnya pengaruh dari iman dan tauhid dalam mem bentuk bangsa dan manusia pribadi. Dalam buku ini Tuan akan membaca dengan sedih tentang pengusiran kaum Mus limin dari Spanyol. Tuan akan melihat pula bagaimana hubungan erat dari penjajahan Barat Kristen di tanah-tanah Islam pada awal abad ke-16 M sebagai sambungan dari dendam tidak berkesudahan bangsa-bangsa Barat.

Dalam pada itu, Tuan akan melihat per juangan yang tidak ada habisnya, dan tuan akan dapat mengambil kesimpulan bahwa telah banyak cobaan yang menimpa Islam. Kerap kali ia jatuh tetapi ia bangun lagi, tegak lagi, dan jalan lagi. Islam tidak pernah mati. Setelah Tuan membaca sejarah ini, saya memohon kepada Allah semoga ada kesang gupan lagi untuk menyambungnya dengan buku jilid III.

Pengarang

Haji Abdul Malik Karim Amrullah Jakarta, Januari 1951

Pengantar Pengarang III Pada Sejarah Umat Islam jilid yang ketiga ini, kita membicarakan pula perluasan agama Islam ke sebelah timur dari tanah tempat mula lahirnya (Tanah Arab), yaitu negeri-negeri Iran, Afghanistan sampai melalui Pegunungan Hindukusy dan menuruni daerah curam Khyber Pass yang terkenal lalu masuk ke anak Benua India. Masuknya Islam ke daerahdaerah itu telah membawa perkembangan sejarah yang gilang-gemilang dan dahsyat bagi Islam, kaya dengan sejarah-sejarah yang patut diperingati dengan munculnya orangorang besar, seperti Mahmud Ghaznawi, Muhammad al-Ghuri, Timurlank, Nadir Syah, Syah Ismail Shafawi, Jalaluddin Akbar Syah Jihan, Aurangzib, dan lain-lain dalam lapangan kepahlawanan. Razi, al-Farabi, Ibnu Sina, Umar Khayam, al-Firdausi, Abdul Fadl Allamy dalam lapangan filsafat dan kepujanggaan, Pelajaran sejarah umat Islam di tanah air kita pada zaman yang sudah-sudah, agak terbalik. Kita hanya lebih banyak mempe lajari sejarah Islam di Arabia, Mesir dan perkembangan di Spanyol—kerajaan Bani Umayah dan Bani Abbas—dan kurang penge tahuan kita dari hal perkembangan Islam di Iran, Afghanistan, dan India. Padahal, per kembangan Islam dari Iran dan India amat banyak sangkut pautnya dengan perkem SEJARAH UMAT ISLAM

bangan Islam di Kepulauan Indonesia. Penye babnya ialah karena kitab-kitab sejarah itu ditulis dalam bahasa Arab, baik dalam sejarah lama maupun susunan yang dikarang secara modern. Kitab-kitab sejarah itu tersiar dalam sekolah-sekolah dan madrasah Islam. Padahal, di luar dari sekolah-sekolah Islam, perhatian terhadap sejarah umat Islam amatlah sedikit sekali sebab susunan pelajaran warisan pe merintah penjajahan merasa bahwa hal yang demikian tidaklah penting diketahui oleh bangsa Indonesia. Sejarah Islam hanyalah menjadi sebagian kecil saja dari pelajaran sejarah umum sehingga walaupun pengarangpengarang Barat dengan penelitiannya telah menulis berpuluh buku berkenaan perkem bangan Islam di Timur, belumlah ada orang yang berminat hendak mencukilnya ke dalam bahasa Indonesia sehingga pengetahuan kita tentang perkembangan Islam ke Timur itu sedikit sekali. Pada pengetahuan saya, baru inilah buku pertama yang ditulis dalam bahasa Indonesia berkenaan dengan perkembangan Islam di Iran, Afghanistan, India dan tempat-tempat lain yang bertalian dengan itu. Mudah-mudahan pekerjaan saya ini dapat lebih disempurnakan oleh peminat sejarah Islam yang lain. Penyusun

xxvii

Pengantar Pengarang IV Setelah selesai cetakan kedua lalu me nyusul cetakan ketiga. Perhatian bangsa Indo nesia, terutama angkatan muda pada ilmu pengetahuan sejarah mulai tumbuh, terutama minat terhadap agama Islam sehingga me nyebabkan besarnya perhatian atas buku ini. Setelah saya menco ba menyusun buku ini dengan tenang saksama, tampak nyata bahwa buku ini akan menjadi empat jilid . Namun, jilid pertama dari buku ini tetap menjadi intisari dari jilid kedua dan berikutnya. Setelah berdiri empat Sekolah Tinggi Islam (Solo, Jogja, Medan dan Jakarta), mahasiswa tampak kekurangan buku. Sekolah-sekolah SMA juga kekurangan buku tentang agama Islam dan tarikh Nabi Muhammad saw. yang dikarang oleh kaum Muslimin Indonesia. Meskipun, ada juga buku-buku tentang Islam dan Muhammad saw. karangan dari orang yang

SEJARAH UMAT ISLAM

bukan Islam. Namun, pada umumnya, tidaklah dapat mereka merasakan penghayatan jiwa sebagaimana yang dapat dirasakan oleh pe ngarang dari kalangan Islam sendiri. Bahkan, tidak jarang terjadi, buku-buku tentang Islam atau tentang Nabi Muhammad saw. yang ditulis oleh penulis selain Islam, kerap kali tidak memuaskan pelajar-pelajar yang beragama Islam, oleh karena agama yang dianut si pe nulis turut memengaruhi tulisannya. Semoga buku ini dapat memberikan per tolongan pada mereka yang sedang mencari jalan menuju agama Islam, dan merasakan juga nikmatnya dari kehidupan Nabi Muhammad saw., sebab pengarang buku ini adalah orang Islam dan mencintai Islam.

Pengarang

xxix

bAGIAN PERTAMA

Keadaan Tanah Arab

Penutup Bagaimanapun bobroknya Kerajaan Turki Utsmani pada akhir masanya, sejarah dunia tidaklah akan dapat mengikiskan dari dalam catatannya bahwa di Istambul di Tanduk Emas, Galata, dan Bosporus pernah berdiri satu kerajaan Islam yang besar, yang 500 tahun lamanya menimbulkan gentar pada hati kerajaan-kerajaan Eropa yang sekarang mengangkat mukanya. Bermacam-macam rencana dan berpuluh kali Perang Salib telah dilakukan dalam masa 500 tahun. Sejak sebelum Muhammad al-Fatih menduduki Istambul pun telah ada rencana pengusiran itu, tetapi 500 tahun kemudian baru berhasil. Akan tetapi, yang berhasil itu ialah menghancurkan Kerajaan Turki Utsmani, kerajaannya telah musnah, dan bukan ia saja yang musnah. Berpuluh kerajaan yang lain pun di Benua Eropa telah tinggal dalam sejarah saja. Kerajaan Bourbon di Prancis, Kerajaan Habsburg di Oostenriyk-Hongaria, Kerajaan Hohenzollern di Jerman, prince-prince di Balkan yang dilantik menjadi raja untuk me lepaskan diri dari kerajaan Utsmani, semuanya telah tinggal dalam sebutan sejarah belaka. Akan tetapi, dengan musnahnya kerajaan Utsmani kelirulah rupanya persangkaan bah

SEJARAH UMAT ISLAM

wa Islam meninggal karena itu sebab apabila beberapa kerajaan Eropa pelindung Kristen telah habis pula riwayatnya, agama Kristen pun tidaklah terhapus di Eropa. Dengan habisnya kerajaan Utsmani dari dunia, terserahlah iman dan Islam ke dalam kalbu masing-masing umat pemeluknya. Setelah Turki Utsmani habis, Perang Dunia I telah disusul oleh Perang Dunia II. Bangsa Turki, yang dahulunya memangku Kerajaan Turki Utsmani dan memakai gelar khalifah, masih berdiri sebagai suatu bangsa. Terpengaruh oleh perubahan-perubahan zaman, dan ingat akan pukulan-pukulan yang menimpa diri mereka selama masa yang lampau, telah me nyusun negerinya dengan susunan baru. Akan tetapi, di samping Turki dalam masa 30 tahun telah berdiri pula negara-negara Islam yang lain, baik negara-negara Arab, Pakistan, Iran, maupun Indonesia. Semuanya membuktikan bahwa tugas menegakkan Islam sebagai agama tidaklah terhenti karena jatuhnya Kerajaan Turki Utsmani. Melainkan, tugasnya itu telah dilanjutkan memikulnya oleh bangsa-bangsa beragama Islam yang baru lahir, mungkin dalam beberapa hal tidak kurang pentingnya dari usaha Kerajaan Turki Utsmani yang dahulu.

485

486 (Kosong)

UMAT ISLAM. Pra-kenabian hingga Islam di Nusantara

Recommend Documents