UITGAVE 2007

STICHTING INfRASTRuCTuuR KWALITEITSBORGING BODEMBEHEER

Büchnerweg 1 Postbus 420 2800 AK Gouda tElEFOON

0182 - 54 06 75 FAX 0182 - 54 06 76 E-MAIl [email protected] INtERNEt WWW.SIKB.NL

Meer inf ormatie Heeft u na het lezen van deze brochure nog vragen, dan kunt u terecht bij SIKB. SIKB biedt instrumenten voor eenvoudiger en beter bodembeheer.

Hoe kies ik voor kwaliteit bij mijn archeologisch adviseur of uitvoerder? GOED OPDRACHTGEVERSCHAP BIJ

ARCHEOLOGISCHE WERKZAAMHEDEN

SIKB / Goed opdrachtgeverschap bij archeologische werkzaamheden

HOE KIES ik voor kwaliteit bij mijn archeologisch adviseur of uitvoerder / UITGAVE 2007

Onder opdrachtgevers leven op dit moment nog veel vragen op het gebied van de archeologie:

Wie bepaalt dat archeologisch onderzoek moet worden uitgevoerd? Wie voert uit? Voor wie is deze brochure bedoeld? Voor particulieren, bedrijven en overheden die als opdrachtgever te maken krijgen

met archeologisch onderzoek.

Wat voor soorten onderzoek doen archeologen nu eigenlijk? Hoe kom ik aan een verantwoord advies of een betrouwbaar opgravingsbedrijf?

Colofon

Wie moet ik benaderen, voor welk soort werk?

Opdrachtgever en eindredactie SIKB Concept en ontwerp

In deze brochure wordt op al deze vragen ingegaan, als hulpmiddel voor u als (toekomstige) opdrachtgever van

MADE OF MAN, visual identity under construction, Rotterdam

archeologische werkzaamheden bij het selecteren van een goede archeologische aannemer of adviseur.

Drukwerk

Wie bepaalt het eindresultaat

VEENMAN drukkers, Rotterdam Uitgave: december 2007 De meest actuele stand van zaken op het gebied van kwaliteit bij bodembeheer kunt u vinden op www.sikb.nl, met onder meer een periodiek geactualiseerde notitie voor opdrachtgevers. Ook de voorliggende brochure werken we regelmatig bij.


en hoe komen die keuzes tot stand? HOE KIES ik voor kwaliteit bij mijn archeologisch adviseur of uitvoerder / UITGAVE 2005 2007

Het laten uitvoeren van archeologische werkzaamheden is een betrekkelijk nieuw fenomeen in

Kaders: Malta en de herziene monumentenwet

Nederland. Tot enkele jaren geleden waren de organisatie en uitvoering van archeologisch onderzoek vrijwel exclusief de taak van de overheid en universitaire instellingen. Ten gevolge van de invoering van het Europese Verdrag van Valletta (Malta) in 1993 is hierin snel verandering gekomen.

aan het erfgoed te minimaliseren. Een andere belangrijke

bescherming van archeologisch erfgoed door archeologische

‘Malta-gedachte’ is dat behoud in situ beter is dan behoud ex

inventarisatie en door bouwers te prikkelen het archeologisch

situ, ofwel opgraven. Immers, toekomstige generaties hebben

erfgoed te ontzien door planaanpassing vroegtijdig mogelijk

evengoed recht op een waardevol bodemarchief, bovendien is

te maken. Het primaire middel om dit vroegtijdig te borgen is

het uitgangpunt, hebben deze toekomstige generaties meer

Op 1 september 2007 is de Wet op de Archeologische Monu

Veel voorkomende situaties, waarbij u met archeologie te

de opname van archeologie als nieuwe conditie in het vergun-

middelen tot hun beschikking om beter onderzoek te kunnen

mentenzorg (Wamz) van kracht geworden. Deze wet, een wij-

maken kunt krijgen zijn:

ningenstelsel. Om dit mogelijk te maken is er een substanti-

doen. Als na maatschappelijke afweging behoud in situ niet

ële verhoging van de financiële middelen door middel van het

mogelijk is, dan is de heersende gedachte dat onderzoek zou

‘verstoorder betaalt principe’. Inventariseren wordt verplicht

moeten leiden tot de productie van kwaliteitsvolle en vernieu-

gesteld via de vergunningverlening, opgraven is relatief duur,

wende beeldvorming over het verleden.

ziging op de Monumentenwet 1988, regelt de omgang met het archeologisch erfgoed. Nieuw in de wet is dat gemeenten

• Het opstellen van een nieuw bestemmingsplan ex art. 10

een archeologische zorgplicht krijgen en dat initiatiefnemers

>

Het doel van het Verdrag van Valletta (‘Malta’) is een betere

WRO;

van projecten waarbij de bodem wordt verstoord verplicht

• Het wijzigen van een bestaand bestemmingsplan

zijn rekening te houden met de archeologische relicten die in

het plangebied aanwezig (kunnen) zijn. Hiervoor is onderzoek

• Het aanvragen van een aanleg, bouw- of sloopvergunning;

noodzakelijk: het archeologisch vooronderzoek. Als blijkt dat

• Het aanvragen van een Ontgrondingenvergunning;

in het plangebied behoudenswaardige archeologische vind-

• Het opstellen van een Startnotitie M.E.R. of het besluit

ex art. 11, 15, 17, 19 WRO;

plaatsen aanwezig zijn, dan kan de initiatiefnemer vervolgens

tot een M.E.R. met bijbehorende richtlijnen, of een

verplicht worden hiermee rekening te houden. Dit kan leiden

Strategische Milieu Beoordeling (SMB);

tot een aanpassing van de plannen, waardoor de vindplaatsen behouden blijven, of tot een archeologische opgraving en publicatie van de resultaten. De kosten die dat met zich meebrengt

waardoor de initiatiefnemer wordt geprikkeld om de schade

• Activiteiten die vallen onder de Tracéwet (Trajectnota’s en

Wanneer wel en wanneer niet: belangrijkste regels van Gemeente, Rijk, Provincie

Tracébesluiten); • Wanneer de voorgenomen ontwikkeling plaatsvindt op, of

Hoewel archeologie en cultuurhistorie interessante inspira-

gisch onderzoek. In specifieke gevallen is het een ande-

zijn voor rekening van de initiatiefnemer. Om aan deze ver-

in de nabijheid van, een wettelijk beschermd archeo-logisch

tiebronnen kunnen zijn bij planontwikkeling, komt het nog

re overheid die besluit: de provincie bij toepassing van de

plichting te voldoen kunt u als opdrachtgever gebruik maken

monument.

betrekkelijk weinig voor dat ontwikkelaars op eigen initiatief

Ontgrondingenwet of de RACM in het geval van rijksmonumen-

van de diensten van een groeiend aantal bedrijven met allerlei

tot archeologisch (voor)onderzoek overgaan. Meestal is het de

ten (Monumentenwet). In een beperkt aantal gevallen treedt

specialisaties als het gaat om archeologische dienstverlening.

betrokken overheid die een aanwijzing geeft dat met mogelijke

de RACM daarbij ook als opdrachtgever.

archeologische waarden rekening dienen te worden gehou-

Als een gemeente geen regels heeft gesteld (en de provincie of

den. In het merendeel van de gevallen is dit de gemeente die

de RACM niet bevoegd is op basis van Ontgrondingenwet of

eisen stelt via het bestemmingsplan voorafgaand aan het ver-

Monumentenwet), is er geen bestuurlijk-juridische basis voor

lenen van de bouwvergunning. Het besluit welke maatregel

publieke besluitvorming en daarmee feitelijk een vacuüm. Dit is

na de waardering wordt toegepast wordt genomen binnen een

thans nog in veel situaties het geval, maar zal na invoering van

bestuurlijk kader waarin de verschillende maatschappelijke

de wet op de archeologische monumentenzorg op 1 september

belangen afgewogen zijn. Dit is het publieke belang, het inhou-

2007 tot het verleden gaan behoren.

Hoezo Archeologie?

delijke archeologische belang en het individuele belang van de initiatiefnemer. In sommige gevallen, bijvoorbeeld als een

De betrokken overheid kan de initiatiefnemer opdragen een

vindplaats van zeer grote waarde wordt beschouwd, zitten ook

archeologisch vooronderzoek uit te (laten) voeren. De over-

de RACM of Provincie aan tafel.

heid doet dat meestal alleen wanneer zij zelf al een indicatie

Het grootste deel van ons verleden zit in de bodem verborgen.

van informatie over ons verleden leiden. In de laatste decennia

Het is één groot archief, dat bestaat uit allerlei tastbare zaken,

is het tempo waarin wij de grond onder onze voeten roeren zo

vondsten en sporen. Met ingenieuze technieken kunnen arche-

enorm toegenomen, dat het gevaar bestaat dat het bodemar-

Verschillende overheden kunnen optreden als partij die

zijn. De overheid, meestal de gemeente, baseert zich daar-

ologen daaruit onze voorgeschiedenis reconstrueren. In een

chief uitgeput raakt of ongezien verloren gaat. Het is om die

bevoegd is om een besluit te nemen. Gemeenten kunnen, wan-

bij op kaartinformatie, zoals de gemeentelijke archeologi-

dichtbevolkt land als Nederland, waar de druk op de ruimte

reden dat op Europees niveau is afgesproken om bij alle grote

neer zij daartoe regels hebben gesteld, voorschriften stel-

sche beleids- en verwachtingskaarten. Als een gemeente nog

enorm is, wordt die bodem echter voortdurend verploegd, afge-

bodemingrepen meer rekening te houden met eventuele arche-

len aan sloop-, bouwen aanlegvergunningen. Gemeenten

niet de beschikking heeft over een dergelijke kaart, baseert

graven of afgedekt. Elk van die ingrepen kan tot vernietiging

ologische overblijfselen.

zijn in veel gevallen ook de opdrachtgever voor archeolo-

zij deze informatie op de Indicatieve Kaart van Archeologisch


heeft dat archeologische waarden daadwerkelijk in het geding

HOE KIES ik voor kwaliteit bij mijn archeologisch adviseur of uitvoerder / UITGAVE 2005 2007

Het proces van archeologische monumentenzorg

Waarden (IKAW), het streekplan, en de Provinciale Cultuurhistorische Hoofd Structuur (CHS). Slechts in een enkel geval is de motivatie dat feitelijk helemaal geen infor-

Het proces dat moet leiden tot de finale beslissing of, wel of

te stemmen met andere processen. Dit voorkomt vertraging en

matie beschikbaar is, en daarom nog geen afweging valt te

niet met archeologische waarden rekening moet worden gehou-

spaart kosten.

maken.

den, is ingedeeld in een aantal stappen. zie schema 1 Iedere stap eindigt met de afweging of voldoende informatie is verzameld

De verschillende stappen binnen het archeologisch proces

Tegelijk met de aanwijzing om in het kader van een bepaalde

om een verantwoorde beslissing over eventuele vervolgacties

laten zich over het algemeen goed inpassen in de gebruikelijke

procedure een vooronderzoek te starten geeft de betrokken

te kunnen nemen. In de meeste gevallen zijn stap 1, of hooguit

planning en volgorde die ook in planprocedures of in de fase-

overheid, via (standaard)richtlijnen of een Programma van

stap 1 en 2 voldoende. Dit zijn ook de minst kostbare vormen

ring van een bouwproject wordt aangehouden. zie schema 2 Indien

Eisen (PvE) aan hoe dat onderzoek dient te worden ingericht.

van vooronderzoek. Niet in alle gevallen is het nodig om het

archeologisch vooronderzoek noodzakelijk is, kan het bijvoor-

Er zijn namelijk verschillende vormen, idealiter afgestemd op

hele proces te doorlopen. Ook kan het voorkomen dat bepaalde

beeld vaak gelijktijdig worden uitgevoerd met onderzoek in

de specifieke verwachting van ieder plangebied.

stappen of onderdelen van het proces kunnen worden gecombi-

het kader van de Flora- en Faunawet, de Watertoets en het

neerd of kunnen worden overgeslagen

Milieuhygiënisch Bodemonderzoek. Een aantal bedrijven biedt deze onderzoeken in combinatie aan. Dit neemt niet weg dat

Helaas komt het op dit moment nog te vaak voor dat bij nieuwe

voor ieder van deze aspecten eigen bijzondere eisen gelden.

projecten het archeologisch proces te laat wordt opgestart. Dit

Schema 1 h et archeologisch besluitvormingsproces in relatie tot de kwaliteitsnorm (KNA)

leidt niet alleen tot knelpunten in de planning, en stagnatie bij

Over het hoe en waarom van de stappen in het vooronderzoek

vergunningprocedures, maar maakt ook de kans op succesvol

en hoe u hieraan eisen kunt stellen is een handige checklist met

inpassen van archeologische waarden in de definitieve inrich-

brochure opgesteld door de SIKB: ‘Hoe stel ik eisen aan arche-

ting kleiner, zodat een kostbare opgraving meestal de enige

ologisch vooronderzoek’? Zie www.sikb.nl voor de digitale

mogelijkheid is die rest. Het is daarom aan te raden archeolo-

checklists of voor het bestellen van de brochure.

gie zeer vroeg in het proces te betrekken en waar mogelijk af BUREAUONDERZOEK

INVENTARISATIE

verkennen, karteren, waarderen

VERWACHTINGSMODEL

Het archeologische kwaliteitsysteem

INVENTARISEREND VELDONDERZOEK (IVO) IVO-OVERIG

IVO-PROEFSLEUVEN ARCHEOLOGISCHE BEGELEIDING

WAARDERING

bevat alle eisen waaraan archeologisch onderzoek en het

van archeologisch onderzoek zijn kennisintensieve activiteiten,

beheer van archeologisch vondsten documentatiemateriaal

die niet zijn over te doen. Wordt een plangebied “archeologie

minimaal moet voldoen. De KNA is het handboek dat de eisen

vrij” verklaard, dan gaat het op de schop. Archeologie die over

aan de archeologische werkzaamheden in het proces van uit-

het hoofd is gezien, gaat dan onherroepelijk verloren, of kan

voering beschrijft en eisen stelt aan de actoren binnen dat

alleen via kostbare last-minute reddingsoperaties nog worden

proces. Deze zijn ondergebracht in protocollen die regelmatig

gedocumenteerd. Hetzelfde geldt voor ondeskundig uitgevoer-

aangevuld, verbeterd of vereenvoudigd worden.

de opgravingen. Verstaat de archeoloog zijn vak niet, of nog

SELECTIE MAATREGELEN

Het maken van archeologische afwegingen en het verrichten

SELECTIE BESLUIT

DOOR BEVOEGDE OVERHEID

erger, kan of mag hij/zij zijn vak niet optimaal uitoefenen, dan

De Erkenningsregeling voor bedrijven is nog in ontwikkeling.

gaat veel historische informatie voor altijd verloren.

Per 1 september 2007 wordt de opgravingsvergunning verleent door het ministerie die deze taak heeft opgedragen aan

EINDE ARCHEOLOGISCH ONDERZOEK


OPGRAVEN ARCHEOLOGISCHE BEGELEIDING

FYSIEK BESCHERMEN

Daarom is nagedacht over wat een goed archeologisch onder-

de Rijksdienst Archeologie Cultuurlandschap en Monumenten

zoek is. In de afgelopen jaren heeft het Ministerie van OCW,

(RACM). De RACM voert een initiele toetsing uit bij de ver-

samen met de archeologische branche, een systeem opgezet

gunningaanvraag, waarbij vooral gekeken wordt of de aan-

om de kwaliteit van de dienstverlening duidelijker te borgen.

vrager KNA conform werkt en op basis van de KNA gekwa-

Het Nederlandse systeem voor archeologische kwaliteit berust

lificeerde personen in dienst heeft. Het beheer van de KNA,

op drie pijlers (zie schema 3):

met de eisen aan actoren, is ondergebracht bij het Centraal

• De Kwaliteitsnorm voor de Nederlandse Archeologie (KNA),

College van Deskundigen Archeologie (CCvD). In het CCvD zijn

waarin de werkprocessen beschreven staan;

alle belanghebbende partijen vertegenwoordigd, dit zijn zowel

• De Erkenningsregeling voor bedrijven die archeologische

de uitvoerdende partijen als partijen namens de opdrachtge-

werkzaamheden 1 Sommige instellingen uitvoeren; zoals Gemeentelijke opgravingsdiensten en

HOE KIES ik voor kwaliteit bij mijn archeologisch adviseur of uitvoerder / UITGAVE 2007

Provinciale Steunpunten opgravingswerkzaamheden uit binnen hun eigen gemeente, ver (VNG voeren en NEPROM). Naast de vergunningverlening wordt

Beroepsregister in de maak archeologen en • Er regio is of een in het geval van de RACM, in het kadervoor van bijzondere onderzoeksopdrachten zoals het van de eigen Rijksmonumenten. gewerkt aanbeheer vrijwillige certificering op basis van de KNA

Schema 2 f asering

stap 1

Doel van de stap

Benaming van de stap in het AMZ-proces

Gelijklopend met planfase

Gelijklopend met projectfase

Wat moet in offerte

Beschikbare documenten en richtlijnen

Is archeologisch (voor)onderzoek

Risico-analyse

Locatiekeuze onderzoek

Initiatieffase

n.v.t. betrokken overheid doet uitspraak

Gemeentelijk beleid en beleids- verwachtingskaart In-

voorberei- noodzakelijk of niet?

dicatieve Kaart van Archeologische Waarden (IKAW)

ding

Archis-2 Vaststellen of de kans op archeologische

Bureau-onderzoek

Ruimtelijke onderbouwing

waarden reeel is: verwachtingsmodel/gespecifistap 2

Definitiefase

- doel van onderzoek

Grondaankoop / Exploitatieovereenkomst

-te raadplegen bronnen raadpleegt

ceerde verwachting

Archeologische Monumenten Kaart (AMK)

- prijs

KNA, specificaties

- contractuele voorwaarden

Provinciale en gemeentelijke richtlijnen

Inventariserend Veldonderzoek: Verkennen Verificatie in het veld van verwachting: stap 3

Voorontwerp-bestemmingsplan ex BRO art 10/

Definitiefase

- doel van onderzoek - te onderzoeken oppervlak

KNA, Protocol IVO-Overig en specificaties

verkennen vaststellen aan-afwezigheid intact

- aantallen en diepten boringen


bodemprofiel en het begrenzen van kansarme

- prijs, incl. meerwerk en stelposten

zones.

- contractuele voorwaarden

KNA, Protocol IVO-Overig en specificaties

- projectteam


Voorstel wijziging ex art.19

- projectreferenties KNA, Protocol en leidraad PvE Vaststellen en begrenzen archeologische

Inventariserend Veldonderzoek: Karteren

vindplaatsen: karteren

Voorontwerp-bestemmingsplan ex BRO art 10/

Definitiefase

Zie 3

KNA, Protocol IVO-Proefsleuven en specificaties

Voorstel wijziging ex art.19

KNA, Leidraad Proefsleuvenonderzoek Nationale Onderzoeksagenda (NOAa)

stap 4

Kwaliteit van vindplaatsen bepalen:

Inventariserend Veldonderzoek:

Vastgesteld bestemmingsplan /

waarderen

IVO-Proefsleuven

wijziging ex art.19

Voorbereidingsfase

Zie 3 en voorts:

Gemeentelijk selectiebeleid

- offerte altijd op basis van goedgekeurd PvE


- onderzoekshypothese

stap 5

- motivatie strategie en methode Documenteren en veiligstellen van behoudens-

Opgraving

waaardige archeologische resten

Aanvraag bouw-, sloop- en

Voorbereidingsfase

ontgrondingenvergunning

KNA, Protocol en leidraad PvE KNA, Protocol Opgraven en specificaties

Offerte altijd op basis van goedgekeurd PvE

NOAa Gemeentelijk selectiebeleid

stap 6

Documenteren en veiligstellen van behoudens-

Fysieke Bescherming

Opnemen in bestek Bouw

Realisatiefase

waardige archeologische resten stap 7

Ontsluiten van de archeologische informatie

Analyse en Publicatie / rapportage

Nazorgfase

-Offerte civiele aannemer -Op basis van visie op beheer en inrichting en

KNA, Protocol Fysiek Beschermen

richtlijnen voor beheer en inrichting.

KNA, Leidraad Standaard Archeologische Monitoring

Verplicht onderdeel van 4, 5, 6 en 8

(SAM) Bouwbestek

Oplevering stap 8

Archiveren en bewaren van de documentatie

Conservering

en vondsten

Deponering

Instemming krijgen van betrokken overheid op

Evaluatie, monitoring

Nazorgfase

Verplicht onderdeel van 4, 5, 6 en 8

KNA, relevante protocollen en leidraden NOAA

stap 9

Nazorgfase

Sterk afhankelijk van archeologisch resultaat

KNA, Protocol Depotbeheer

het resultaat stap 10

Criteria bij verlenen vergunningen

10 SIKB / Goed opdrachtgeverschap bij archeologische werkzaamheden

11 HOE KIES ik voor kwaliteit bij mijn archeologisch adviseur of uitvoerder / UITGAVE 2005 2007

Welke activiteiten vallen onder de Kwaliteitsnorm? De KNA omvat specificaties voor:

Voor bedrijven die booronderzoek, proefsleuvenonderzoek en/

• Programma van Eisen

of opgravingen verrichten is de opgravingsvergunning wette-

• Bureauonderzoek

lijk verplicht. Van een bedrijf dat tegen de KNA zondigt kan de

• Inventariserend Veld Onderzoek (Proefsleuven en Overig)

vergunning worden ingetrokken.

• Opgraven

Geleidelijk is het besef gegroeid, dat goede borging van de

• Fysiek Beschermen

kwaliteit van een opgraving alleen niet voldoende is.

• Specialistisch Onderzoek

Indien de stappen, die leiden tot de beslissing een opgraving

• Deponeren

wel of niet uit te voeren lichtvaardig worden gezet, schieten

• Onderzoek Waterbodems

zowel de archeologie als de opdrachtgever daar uiteindelijk geweldig bij in.

Wie doet wat? Bedrijven die archeologische diensten en werkzaamheden

SCHEMA KNA omschreven, is een vergunning niet verplicht. Wel heeft 2

uitvoeren kunnen grofweg ingedeeld worden in drie groepen:

een aantal archeologische bedrijven gekozen voor een vrijwil-

• Adviesbureau’s, vooral op het gebied van planbegeleiding,

lige vorm van erkenning, om aan te geven dat zij zich voor alle

diverse vormen van vooronderzoek en de organisatie van

aspecten van het werk aan de KNA conformeren. Iedereen

archeologische projecten;

kan zich bijvoorbeeld een “archeologisch adviseur” noemen,

• Opgravingsbedrijven, gespecialiseerd in het uitvoeren van

maar alleen van erkende archeologische adviesbureau’s kan

archeologisch veldwerk, zowel inventariserend veldonder-

geëist worden dat hun adviezen conform de strekking van de

zoek als opgravingen;

KNA zijn, en worden opgesteld door gekwalificeerde archeo-

• Technische en specialistische dienstverleners, vooral op het

logen.

gebied van laboratorium analyses, materiaalonderzoek,

Ook de lijst van erkende archeologische adviesbureau’s is

conservering en restauratie en presentatie.

terug te vinden op www.sikb.nl.

>>

Waarom is Kwaliteit voor de opdrachtgever belangrijk? Kiezen voor kwaliteit is kiezen voor risicobeheersing binnen uw project

De complete lijst van toegelaten bedrijven en instellingen staat op de website van de SIKB, www.sikb.nl.1 Bedrijven en instel-

Archeologische monumentenzorg toepassen in plan- en bouw-

Van toegelaten archeologische bedrijven, en gekwalificeerde

lingen bevoegd tot het uitvoeren van booronderzoek, proef-

processen is ook een vorm van risicomanagement. Wie op tijd,

adviseurs, mag verwacht worden dat zij juist dit soort pro-

sleuvenonderzoek en opgravingen zijn ook terug te vinden op

en volledig, op de hoogte is van “zijn” archeologie, kan daar

blemen en schadeposten weten te voorkomen. En ook niet

de website van de RACM www.racm.nl.

wat mee. De eventuele kosten zijn niet extra of onverwacht,

onbelangrijk, ze kunnen helpen archeologische investeringen

Voor andere archeologische werkzaamheden, wel of niet in de

maar inzichtelijk te maken in de totale exploitatie. De noodza-

te kapitaliseren, en zo te zorgen voor return on investment.

kelijke werkzaamheden kunnen van begin af aan worden inge-

Archeologie trekt immers de aandacht. Archeologische pre-

past in de algehele werkplanning. Ontstaan er knelpunten dan

sentaties kunnen een positieve bijdrage leveren aan het imago

kan gezocht worden naar alternatieven en besparingen. Via

en het profiel van een project. De resultaten van het onderzoek

technische aanpassingen in bijvoorbeeld het funderingsplan,

verschaffen identiteit aan de bouwlocatie en kunnen de inspi-

of kleine verschuivingen in het ruimtelijk ontwerp kan op kost-

ratie vormen voor een bijzonder stedenbouwkundig ontwerp.

bare opgravingen bespaard worden. Voor een ontwikkelaar

Ook is het verstandig dat de opdrachtgever zich goed laat advi-

zal het uiteindelijk een nachtmerrie zijn om het advies “hier

seren over de reikwijdte van, en het eventuele plafond aan, zijn

zit niks” te kopen, en vervolgens tijdens de uitvoering op, bij-

financiële verantwoordelijkheid. In het geval van publiek-pri-

voorbeeld, een Romeinse tempel te stuiten. Daarnaast kan een

vate samenwerking dienen de inspanningen op het gebied van

slecht uitgevoerd archeologisch proces ook nog eens leiden tot

de archeologie bijvoorbeeld eigenlijk altijd onderdeel te zijn

allerlei vormen van extra discussie en stagnatie in de planpro-

van de af te sluiten exploitatie-overeenkomst.

Schema 4 k waliteit

Kwaliteitsnorm KNA: Processpecificaties

Erfgoed inspectie voor de Archeologie (Toezicht op Inhoud en Proces) Bevoegde Overheid (Eisen aan de inhoud)

Archeologische kwaliteit

Toelating/ erkennings-regeling: Bedrijven 12 SIKB / Goed opdrachtgeverschap bij archeologische werkzaamheden

Beroepsregister (in voorbereiding): Personen

cedure, en in het vergunningentraject.


Hoe krijgt de opdrachtgever kwaliteit?

Verwijs alleen naar die specifieke eisen die ook van

Een PvE is geen bestek

toepassing zijn

Een helder PvE vormt een goede inhoudelijke basis voor de

Vaak wordt in PvE’s gesteld dat het werk conform de KNA

aanbesteding van archeologische werkzaamheden. Echter,

dient te worden uitgevoerd. Dat is wel een erg ruim begrip. De

het kan vanuit kwantitatieve en kwalitatieve overwegingen

KNA is een boekwerk dat gaat over heel veel aspecten van het

verstandig zijn het PvE (of onderzoeksontwerp) aan te vul-

archeologisch werk. Het grootste deel ervan zal dus ook niet

len met een aantal zakelijk-contractuele paragrafen. Zo’n

van toepassing zijn op uw vraag. Als u bijvoorbeeld alleen een

archeologisch bestek omvat over het algemeen aanvullende

verkennend booronderzoek laat uitvoeren, heeft u geen behoef-

eisen en voorwaarden over de taakverdeling tussen opdracht-

te aan specificaties op het gebied de beschrijving van grond-

gever en opdrachtnemer, de administratieve voorwaarden, de

sporen. Neem daarom de moeite om alleen dat protocol en die

onderlinge verantwoordelijkheden en de te leveren produc-

specificaties te selecteren die op basis van de vraagstelling en

ten. Sommige van die aanvullingen zijn zelfs essentieel voor

de daarbij best passende methode en technieken werkelijk rele-

het rechtmatig en juist kunnen beoordelen van offertes en het

vant zijn. Meer is niet nodig, tenzij om andere redenen wense-

doelmatig uitvoeren van de werkzaamheden.

lijk, en voorkomt dat aanbiedende partijen hun eigen keuzes gaan maken, waardoor de kosten onnodig kunnen oplopen.

Leveringsvoorwaarden Sommige bedrijven volgen standaardregelingen zoals die van

Een PvE is geen offerte

het RVOI of de DNR. Andere hebben hun eigen leveringsvoor-

Sommige archeologische bedrijven maken het PvE als onder-

waarden. Controleer in ieder geval in hoeverre deze strijdig

Als opdrachtgever wilt u de kans op een goed uitgevoerd arche-

de uitkomsten van zo’n beoordeling echter verschillend uit-

deel van de onderzoeksopdracht. Het bij de offerte ingeleverde

zijn met uw uitvraag en eigen voorwaarden als opdrachtgever

ologisch project zo groot mogelijk maken tegen een rede-

vallen. Ook kan het zijn dat met economisch aantrekkelijkere

Plan van Aanpak fungeert in zo’n geval als het ware direct als

bij de aanbesteding van het werk. Kijk kritisch naar de alge-

lijke prijs. Dit kan op verschillende manieren, maar een goed

alternatieven hetzelfde doel bereikt kan worden. Zo kan het

PvE. Op het eerste gezicht is dit voor de opdrachtgever aan-

mene voorwaarden waaronder adviseurs en uitvoeringsbedrij-

Programma van Eisen (PvE), een goede aanbesteding en ver-

voor de opdrachtgever belangrijk zijn rekening te houden met

trekkelijk, maar het is dan aan de opdrachtgever om te beoor-

ven hun diensten en producten leveren. Hoe vrijblijvend is bij-

volgens een goede aansturing van het werk zijn onontbeerlijk:

grondgebruik in bepaalde seizoenen in het plangebied, waar-

delen of in zo’n geval misschien niet meer, of juist minder

voorbeeld een advies, of wanneer is er sprake van onvoorziene

door het beter is een andere methode te kiezen of een onder-

wordt geboden dan de geldende minimumeisen.

omstandigheden waardoor werkzaamheden vertraging oplo-

Het Programma van Eisen

zoek uit te stellen. Ook kunnen de omvang en diepte van het

Het PvE is primair ontworpen als instrument bij de vraag en

pen?

Binnen de archeologie werken opdrachtnemers altijd met een

archeologisch onderzoek consequenties hebben voor het civiel-

niet voor het aanbod. Het is uit die overweging dat de meeste

Programma van Eisen (PvE), waarin de gevraagde werkzaam-

technisch ontwerp. Let als opdrachtgever dus altijd op eigen

overheden minimaal een onafhankelijke toetsing verlangen

Een heldere offerte-uitvraag en de juiste verhouding tussen

heden en , het doel en de vraagstelling van het onderzoek is

aanvullende eisen en op mogelijk voordeliger alternatieven.

indien PvE’s door het uitvoerende bedrijf zijn opgesteld. Ook

vaste, verrekenbare en stelposten

omschreven. Een PvE is verplicht voor proefsleuvenonderzoek

In de praktijk wordt tegenwoordig de opdrachtgever vaak zelf

de Erfgoedinspectie voor de Archeologie ziet hierop toe.

ervaringscijfers en kengetallen. Voor veel van de werkzaam-

en opgravingen. Voor oppervlaktekartering en booronderzoek

gevraagd om zo’n PvE op te (laten) stellen met als uitgangs-

volstaat een zogenaamd Plan van Aanpak (PvA), dat door het

punt de minimumeisen van de betrokken overheid. Dit biedt de

onderzoeksbureau wordt opgesteld. Dit PvA behoeft niet van

mogelijkheid de eigen eisen en die van de overheid met elkaar

te voren door de overheid te worden vastgesteld. Het PvE

te verenigen. Zo’n eigen PvE wordt dan wel door de betrokken

wordt door de verantwoordelijke overheid zelf opgesteld, of

overheid getoetst en goedgekeurd.

1

anders in ieder geval getoetst. In deze brochure wordt geprobeerd meer duidelijkheid te ver-

Zorg voor een heldere vraagstelling

schaffen over het doel en gebruik van het PvE:

Zorg dat u weet wat precies van u verlangd wordt, waarom dat zo is, en op welke grondslagen dit gebaseerd is. Veel over-

2

heden is het op basis daarvan mogelijk een vaste prijs af te spreken. Voor sommige werkzaamheden is het echter verstan-

Het aanbesteden van archeologisch werk

dig om met verrekenbare eenheden te werken. Door helder te

Archeologische werkzaamheden mogen misschien inhoude-

maken wat wel en niet onderdeel is van het contract, wordt

lijk anders zijn, maar in organisatie, contractering en bege-

voorkomen dat er tijdens het proces (vertragende) meningsver-

leiding hoeft het niet anders te gaan dan bij andere condi-

schillen ontstaan.

ties, waarmee u in het kader van het succesvol uitvoeren van uw project contracten voor afsluit. Zo kan er bijvoorbeeld

Maak uw markt niet te klein

gekozen worden om het gehele vooronderzoek in één keer

Soms kan het verstandig zijn uw vraag zeer scherp te formule-

De eisen van de betrokken overheid in het PvE zijn niet altijd

heden, met name provincies, werken naast de KNA met eigen

aan te besteden, of per onderdeel. Dat wil zeggen eerst het

ren en precies af te bakenen wat u wilt hebben. Dat is tenmin-

dezelfde als die van u als opdrachtgever

richtlijnen, toetsingseisen of voorwaarden. Maak op basis

bureauonderzoek, vervolgens IVO-verkennend, enzovoorts.

ste duidelijk en leidt tot vergelijkbare offertes. Dit verkleint

In het PvE formuleert de betrokken overheid de minimumeisen

daarvan voor uzelf het onderscheid tussen wat in het kader van

Beide opties hebben zowel voor- als nadelen.

echter de speelruimte voor uw opdrachtnemer. Soms, zeker

waaraan een archeologisch (voor)onderzoek dient te voldoen.

uw project of vergunningaanvraag moet en ook actueel, wat

Voor het borgen van de kwaliteit gelden daarom veelal

wanneer uw eigen deskundigheid beperkt is, is het juist ver-

Dit gebeurt aan de hand van een beoordeling van die overheid

mag, en wat kan. En maak dat in uw offerte-uitvraag naar uw

dezelfde aandachtspunten

standig om potentiële opdrachtnemers mee te laten denken

van de archeologische verwachting. In de archeologie kunnen

potentiële opdrachtnemer(s) ook expliciet.

( zie ook de checklist ‘ offerte’):

over de beste oplossing. Vraag in ieder geval meerdere partijen om offertes. Ook de archeologie kent dezelfde aanbestedings-


vormen als elders gebruikelijk zijn, en schroom niet om aan-

15

HOE KIES ik voor kwaliteit bij mijn archeologisch adviseur of uitvoerder / UITGAVE 2005 2007

biedingen eens door een deskundige derde te laten vergelijken. Zorgvuldigheid aan het begin, en een goede voorbereiding,

dan uit blijkt.

ging bij de goedkeuring, en uiteindelijk in uw gehele project te

Soms is het verstandig om door te vragen, bijvoorbeeld of het

voorkomen, kunt u ook zelf al het resultaat aan het PvE (laten)

bedrijf en de medewerkers ook ervaring hebben met projecten

toetsen. In het geval van langdurige of ingewikkelde projecten

van vergelijkbare omvang of met een zelfde methodiek of the-

3

is het verstandig die toetsing ook tijdens het proces een aan-

matiek als in uw geval gewenst is. Niet alleen bestaat er speci-

tal keren te laten plaatsvinden. Afwijkingen of problemen bij

alisatie in archeologische perioden en thema’s, veel bedrijven

de uitvoering zijn dan namelijk vaak nog op te lossen, achter-

hebben zich toegelegd op specifieke vormen van dienstverlening. Ook hier kan enig vergelijkend warenonderzoek u beter op weg helpen. Vraag ook om referenties. Tenslotte is, behalve de archeologisch-inhoudelijke, ook een bedrijfseconomische toetsing heel gebruikelijk, met name bij grote projecten. Ook uit kwaliteitsoverwegingen is het van

af niet meer. In alle gevallen geldt: heeft u twijfel, spreek uw opdrachtnemer daar dan op aan.

Vraag expliciet om het hanteren van kwaliteitseisen en naar referenties

➢ Risico’s bij de uitvoering van archeologische werkzaamheden

belang dat de bedrijven met wie u een logistiek ingewikkeld of

Om kwaliteit kunt u gewoon vragen. Vraag dus naar bewijs-

kostbaar contract sluit ook qua capaciteit en organisatie vol-

stukken. Bijvoorbeeld of het bedrijf erkend is, en in het geval

doende uitgerust zijn de opdracht in de afgesproken tijd uit te

van opgravingen, of het kan beschikken over een opgravings-

voeren. Zinvolle gebruikelijke selectiecriteria zijn in deze: non-

vergunning. Is erkenning niet vereist, vraag dan of tenminste

faillisementsverklaring, verklaringen van betalingsgedrag van

de KNA wordt gehanteerd en waar dat dan uit blijkt.

Goede voorbereiding, een stapsgewijze aanpak en heldere

kunnen daarom ongunstig zijn voor het laten uitvoeren van

fiscus en GAK, verzekeringsbewijzen en financiële overzichten

Soms is het verstandig om door te vragen, bijvoorbeeld of het

afspraken tussen opdrachtgever en opdrachtnemer verkleinen

bepaalde archeologische waarnemingen.

met betrekking tot de draagkracht.

bedrijf en de medewerkers ook ervaring hebben met projecten

het risico op onaangename verrassingen tijdens de uitvoering.

van vergelijkbare omvang of met een zelfde methodiek of the-

Hieronder noemen we de meest voorkomende knelpunten bij

3. Betredingen

matiek als in uw geval gewenst is. Niet alleen bestaat er speci-

het doorlopen van het archeologisch proces. Gelukkig gaat het

Bij het uitvoeren van veldonderzoek in een vroegtijdig sta-

alisatie in archeologische perioden en thema’s, veel bedrijven

in veruit de meeste gevallen wel goed, maar het is verstandig

dium van een planproces is de medewerking van grondeigena-

hebben zich toegelegd op specifieke vormen van dienstverle-

om als opdrachtgever te anticiperen op dit soort situaties.

ren en grondgebruikers vereist voor het verlenen van betre-

Aansturing tijdens de uitvoering Archeologie is steeds beter voorspelbaar en in te schatten. Toch is het nog steeds geen absolute wetenschap. In de prak-

4

tijk, zeker tijdens de uitvoering van opgravingen, blijken zaken

ning. Ook hier kan enig vergelijkend warenonderzoek u beter

soms anders dan in de aannames vooraf. Het is daarom ver-

op weg helpen. Vraag ook om referenties.

1. Onregelmatigheden tijdens de uitvoering

mingen kan leiden tot vertraging in een project. In bijzondere

Tenslotte is, behalve de archeologisch-inhoudelijke, ook een

De Erfgoedinspectie (EGI) houdt toezicht op de kwaliteit van

omstandigheden kan betreding op grond van art.42 van de

een of meer evaluatiemomenten in te bouwen. Daarbij bespre-

bedrijfseconomische toetsing heel gebruikelijk. De mees-

het archeologisch onderzoek, onder andere in de vorm van

Monumentenwet worden afgedwongen. Zorg als opdrachtgever

ken opdrachtgever (of diens adviseur), opdrachtnemer en de

te bedrijven zullen geneigd zijn te beweren dat ze alles

aangekondigde of onaangekondigde inspecties tijdens de uit-

ook voor betreedbaarheid van het te onderzoeken gebied. Het

(aan)kunnen. Ook uit kwaliteitsoverwegingen is het van belang

voering van het werk. In het geval dat bij herhaling ernstige

gebeurt maar al te vaak dat op het terrein nog zaken aanwezig

het uitvoeringsplan waar nodig bij te stellen. Zo’n evalauatie-

dat de bedrijven met wie u een logistiek ingewikkeld of kost-

onregelmatigheden worden geconstateerd kan de EGI de

zijn, waardoor archeologen weer onverrichter zaken naar huis

moment is in ieder geval verplicht na afloop van de veldwerk-

baar contract sluit ook qua capaciteit en organisatie voldoende

Minister adviseren de toelating of de opgravingsvergunning

moeten en op een later moment weer moeten terugkeren om

fase in een opgraving. Leg bij evaluaties altijd vast, of laat

uitgerust zijn de opdracht in de afgesproken tijd uit te voeren.

in te trekken. In zeer acute situaties kan de minister besluiten

het onderzoek alsnog uit te voeren. Dit kost u als opdrachtge-

vastleggen, hoe met afwijkingen van het oorspronkelijk PvE of

Zinvolle gebruikelijke selectiecriteria zijn in deze: non-faillise-

een opgraving direct stil te (laten) leggen. Hoewel primair het

ver tijd en geld.

de opdracht wordt omgegaan. Dit komt niet alleen de kwaliteit

mentsverklaring, verklaringen van betalingsgedrag van fiscus

uitvoeringsbedrijf door de inspectie wordt aangesproken, kan

van het werk ten goede, maar kan ook voor de opdrachtgever

en GAK, verzekeringsbewijzen en financiële overzichten met

zo’n situatie ook ernstige gevolgen hebben voor de opdrachtge-

4. Onverwachte vondsten of uitloop van werkzaamheden

tijd en kosten besparen.

betrekking tot de draagkracht.

ver. Sinds de invoering van de KNA in 2001 is deze situatie in

Het stapsgewijs doorlopen van het archeologisch proces mini-

Nederland maar een enkele keer voorgekomen.

maliseert de kans op verrassingen, maar 100% garantie voor

standig om tijdens de uitvoering van de wat grotere projecten

betrokken overheid de resultaten en bestaat de mogelijkheid

dingstoestemming. Het ontbreken van voldoende toestem-

Afronding

een redelijke prijs kan echter niet gegeven worden. Elke onder-

Archeologische werkzaamheden leiden tot een resultaat. Dat kan een advies zijn over hoe nu verder, of het veiligstellen van archeologische waarden in de bodem, of een rapport met nieuwe historische informatie. Om tot dat resultaat te komen moet

2

Er zijn ook overheden, de Rijkdienst voor het Oudheidkundig Bodemonderzoek

(ROB), een aantal gemeentelijke diensten, een enkele Provinciaal Steunpunt en Universiteiten, die zelf opgravingen uitvoeren. Deze beschikken over een opgra-

werk worden verzet. Om te beoordelen of u, of uw archeologi-

vingsvergunning en dienen zich te houden aan de KNA. Het is sterk afhankelijk

sche aannemer, aan hun verplichtingen hebben voldaan, toetst

opdrachtgever van dit alternatief gebruik kunt maken.

van de plaats van de opgraving, de aanleiding ertoe en het onderwerp, of u als

2. Weersomstandigheden

zoeksmethode heeft zijn beperkingen en ook sommige soorten

Bepaalde weersomstandigheden belemmeren de mogelijkheid

archeologische relicten laten zich nu eenmaal lastiger opspo-

tot het doen van archeologische waarnemingen. De belangrijk-

ren dan andere. Wanneer op een onverwachte vondst wordt

ste zijn wel vorst, sneeuwval en overvloedige regenval. Voor

gestuit, kan meestal door het verschuiven van de prioritei-

archeologische waarnemingen onderwater gelden natuurlijk

ten binnen de vastgestelde kaders een voor alle betrokkenen

extra beperkingen als wind en golfslag. Bepaalde jaargetijden,

acceptabele oplossing worden gevonden.

de betrokken overheid in de regel het eindproduct. Om vertra-

16

SIKB SIKB // Goed Goed opdrachtgeverschap opdrachtgeverschap bij bij archeologische archeologische werkzaamheden werkzaamheden


Wat doet de SIKB? 5. Excessieve kosten

7. Afkeuring van het onderzoeksrapport

In de SIKB maken overheid en bedrijfsleven samen praktische

in waardevolle archeologische vondsten en informatie op uw

In het geval dat de gevraagde archeologische inspanningen

De resultaten van een archeologisch vooronderzoek of een

kwaliteitsrichtlijnen voor mileuhygienisch en archeologisch

terrein worden veiliggesteld, via een een daartoe geschikte

zulke vormen gaan aannemen dat de totale exploitatie in

opgraving worden vastgelegd in een onderzoeksrapport.

bodembeheer. Doel is het zoveel mogelijk voorkomen van fou-

methodiek. Vervolgens is het terrein geschikt voor het gebruik

gevaar komt, kan een beroep op de Rijksoverheid worden

Ook dit moet voldoen aan de eisen vastgelegd in de KNA.

ten in de hele keten van besluitvorming, (voor)onderzoek en

dat u beoogt.

gedaan voor een financiële tegemoetkoming in de kosten.

Afkeuring door de verantwoordelijke overheid in het kader van

inpassingsmaatregelen. Een kwaliteitsrichtlijn schept duide-

Zo’n situatie kan zich bijvoorbeeld voordoen wanneer zeer

planprocedures of vergunningverlening kan verschillende oor-

lijkheid voor opdrachtgever, opdrachtnemer en toezichthouder.

bijzondere, of kostbare, archeologische ingrepen verlangd

zaken hebben:

worden. Informatie over deze regeling is op te vragen bij de

• het veldonderzoek is verkeerd uitgevoerd, dus niet conform

Directie Cultureel Erfgoed van het Ministerie van OCenW,

het goedgekeurde PvE

Handelen volgens de specificaties en de in deze brochure geschetste procedure verhoogt de kans op een goed resultaat.

Kwaliteit van archeologisch vooronderzoek is de mate waarin

Wij kunnen u echter geen garanties geven.

het onderzoek antwoord biedt op de vraag of, en zo ja op wel-

of bij de Rijksdienst voor Archeologie Cultuurlandschap en

• de rapportage voldoet niet aan de eisen gesteld in het PvE

ke wijze u met met archeologie op uw terrein dient rekening

Is ook de milieuhygiëne in het spel? Ook daarvoor heeft SIKB

Monumenten.

• de conclusies en aanbevelingen van de uitvoerder of

te houden. Het biedt daarbij de zekerheid dat dit onderzoek

overzichtelijke informatie, www.SIKB.nl

volgens geschikte methoden op een deskundige wijze is uitge-

adviseur worden niet gedeeld door de betrokken overheid

6. Ongewenste publieke belangstelling

Verkeerd uitgevoerde onderzoeken moeten worden overgedaan,

Archeologische opgravingen kunnen zich verheugen in grote

zou men zeggen. Mits op tijd gesignaleerd, is dat bij vooronder

publieke belangstelling. Open dagen trekken vaak honderden,

zoek soms nog mogelijk. Archeologische opgravingen laten zich

in sommige gevallen duizenden geïnteresseerde bezoekers. Er

echter niet herstellen; vandaar de toelatings-eisen.

is echter nog een vorm van onaangekondigd bezoek, die zich

Rapportages die niet voldoen aan de gestelde eisen, worden

gewoonlijk buiten werktijden aandient: illegale schatgravers,

over het algemeen teruggestuurd, voorzien van opmerkingen

die buiten werktijden opgravingsterreinen, al dan niet met

en verbeterpunten. Ernstiger is het wanneer de conclusies en

metaaldetectors, afstropen op zoek naar verhandelbare vonds-

adviezen niet worden gedeeld door de betrokken normstellende

ten. Niet alleen zorgen ze voor extra kostenposten voor beveili-

overheid. Ook dit kan leiden tot vertraging in de planontwik-

ging, maar ook leidt zo’n bezoek meestal tot verlies aan arche-

keling. Toets ook daarom ook zelf het resultaat aan de hand

BOG

Branche Organisatie van Grondbanken

ologische informatie. In goed overleg tussen gemeente en poli-

van het PvE (zie onder afronding in het hoofdstuk Hoe krijg ik

Bodem+

Bodem+

tie en het archeologisch uitvoerende bedrijf zijn verschillende

kwaliteit?) Goede afstemming via regulier overleg tussen de

Bouwend Nederland

Bouwend Nederland

voorzorgsmaatregelen mogelijk.

opdrachtgever (of diens adviseur) aan de ene kant en de betrok-

CGA

Convent van Gemeentelijke Archeologen

ken overheid aan de andere kant is in deze aan te raden.

DGW+T

Directie Gebouwen, Werken en Terreinen van het ministerie van Defensie

FeNeLab

Federatie Nederlandse Laboratoria

GTI’en

Grote Technologische Instituten

IPO

Interprovinciaal Overleg

NEN

Nederlands Normalisatie-instituut

NVPG

Nederlandse Vereniging van Procesmatige Grondreinigingsbedrijven

OC&W

Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap

ONRI

Organisatie van Raadgevende Ingenieursbureaus

RWS

Rijkswaterstaat

Stichting BSB

Stichting voor Bodemsanering van Bedrijfsterreinen

VA

Vereniging van Afvalbedrijven

VKB

Vereniging Kwaliteitsborging Bodemonderzoek

VNG

Vereniging van Nederlandse Gemeenten

VNO-NCW

Vereniging van Nederlandse Ondernemers - Nederlands Christelijk Werkgeversverbond

VOC

Verenigd Overleg van Certificatie-instellingen

VOiA

Vereniging van Ondernemers in Archeologie

VROM

Ministerie van Volkshuisvesting, Ruimtelijke Ordening en Milieubeheer


voerd. Kwaliteit van een archeologische opgraving is de mate waar-

Wie doen er mee aan SIKB? bestuurslid

bestuurslid

bestuurslid

bestuurslid

bestuurslid

bestuurslid

bestuurslid

19 HOE KIES ik voor kwaliteit bij mijn archeologisch adviseur of uitvoerder / UITGAVE 2007

CHECKL IST bi j het beoordelen van de kwaliteit van uitgebrachte offertes voor archeologisch (voor) onder-

R elevante aspecten bij Bureauonderzoek

1 Voldoet de offerte aantoonbaar aan de vragen en eisen die u in de offerte-aanvraag heeft gesteld?

11 a Blijkt uit de projectreferenties en bedrijfs-economische informatie in de offerte dat het onderzoeksbureau over voldoende capaciteit

2 a Heeft de betrokken overheid (gemeente, Provincie, Rijk), bijvoorbeeld in het kader van een vergunningentraject, aanvullende eisen aan het onderzoek gesteld en zijn die in een PvE opgenomen?

en specifieke ervaring beschikt om het in het PvE gevraagde onderzoek uit te voeren? 11 b Wordt in de offerte een projectteam voorgesteld? Zo neen, vraag daar alsnog om. Zo ja, beschikt het projectteam aantoonbaar over

2 b Zo ja, voldoet de offerte aantoonbaar aan die aanvullende eisen?

voldoende kennis en ervaring voor het in het PvE gevraagde type onderzoek en de betreffende archeologische periode?

3 a Worden de aangeboden werkzaamheden uitgevoerd conform de geldende eisen en specificaties in de KNA voor Bureauonderzoek?

12 Zijn de afspraken omtrent toegang en betreding van het onderzoeksterrein en eventuele stagnatie helder ?

3 b

13 a

Indien van de KNA wordt afgeweken, wordt dit voldoende beargumenteerd?

Is het relevant dat het onderzoeksbureau de communicatie met de betrokken partijen en de pers verzorgt?

4 Raadpleegt men bij het onderzoek alle relevante informatiebronnen?

13 b Zo ja, voorziet de offerte ook in deze communicatie?

NB: onder relevant worden de bronnen verstaan die in de KNA genoemd worden en die uit de gemeentelijke en provinciale richtlijnen,

14

aangevuld met eventuele locatiespecifieke gegevens. 5 Worden het advies en het specifieke verwachtingsmodel opgesteld door een gekwalificeerd senior archeoloog? 6

Stemt de uitvoerder de resultaten en het advies zelf af met de betrokken overheid, of doet u dat zelf?

7

Komen de leveringsvoorwaarden van de uitvoerder overeen met die van u, of kunt u instemmen met die van de uitvoerder?

Indien er sprake is van verrekenbare posten, zijn de aannames over aantallen, hoeveelheden en benodigde inzet realistisch?

15 Zijn de afspraken over meer- en minderwerk en de inzet van stelposten helder, met name als het gaat om wie beslist over de inzet? 16 Worden in de offerte voldoende evaluatiemomenten aangeboden en is duidelijk wie bij de evaluatie betrokken zijn en hoe met de conclusies daaruit wordt omgegaan? 17 Werkt het onderzoeksbureau mee aan het afstemmen van de conclusies en het advies met de betrokken overheid, en zo ja, wordt aangeboden open aanmerkingen van die zijde te verwerken?

E x tra aandachtsp unten bij I nventariserend V eldonderzoek ( I VO) : verkennend, karteren, geof y sisch onderzoek , proef sleu ven Met uitzondering van punt 3a, zijn de onder Bureauonderzoek genoemde a andachtspunten eveneens geldig

E x tra aandachtsp unten bij opgravingen De punten 1-18 zijn, met uitzondering van 3a en 9a, eveneens geldig

8 a Indien bij de offerte-aanvraag een Programma van Eisen is meegestuurd, voldoet de offerte aantoonbaar aan alle eisen die in het PvE

19 Indien sprake is van vergunningplichtig onderzoek dan zal een PvE dat door het uitvoerende onderzoeksbureau zelf is opgesteld altijd

zijn gesteld?

moeten worden getoetst door het bevoegd gezag, of tenminste door een onafhankelijke deskundige. Dit dient te gebeuren in overleg met de betrokken overheid.

8 b Indien bij de offerte-aanvraag geen PvE is meegestuurd, is een PvE verplicht of kan volstaan worden met een eigen Plan van Aanpak (PvA) van het onderzoeksbureau conform de specificaties in de KNA? NB: Bij inventariserend veldonderzoek door middel van proef-

20

sleuven is een PvE in alle gevallen verplicht. In de andere gevallen kan volstaan worden met een PvA . Overheden, en met name de

21 Worden de aangeboden werkzaamheden uitgevoerd conform de geldende specificaties in de KNA voor Inventariserend Veldonderzoek,

meeste provincies, hanteren echter in aanvulling op de KNA eigen richtlijnen voor IVO’s, geverifieeerd dient te worden of opgestelde

dan wel Opgraven, inclusief uitwerking en basisrapportage? NB: Is er sprake van een reguliere opgraving dan gelden andere eisen voor

PvE’s, dan wel PvA’s daar aan voldoen.

de uitwerking en rapportage dan voor een inventariserend onderzoek.

8 c Indien sprake is van vergunningplichtig onderzoek dan zal een PvE dat door het uitvoerende onderzoeksbureau zelf is opgesteld altijd

22 Blijkt uit de offerte voldoende in welke situaties het onderzoeksbureau, en in welke situatie de opdrachtgever verantwoordelijk is voor uitloop van de werkzaamheden, schade aan bodem, gewas en opstallen in de omgeving en onverwachte vondsten.

moeten worden getoetst door het bevoegd gezag, of tenminste door een onafhankelijke deskundige. Dit dient te gebeuren in overleg met de betrokken overheid.

23 Indien relevant, blijkt uit de offerte of het onderzoeksbureau zorgdraagt voor de benodigde vergunningen in het kader van opgraving (onttrekking grondwater, lozing, plaatsing keten enz.).

8 d Indien een PvE verplicht is, biedt het onderzoeksbureau aan deze alsnog op te stellen en te doen goedkeuren door de betrokken overheid? NB. Betrokken overheden, en met name de meeste provincies, hanteren in aanvulling op de KNA eigen richtlijnen voor IVO’s,

24 Indien relevant, blijkt uit de offerte dat het onderzoeksbureau voldoende zorgdraagt voor een deugdelijke afzetting van het terrein en

geverifieeerd dient te worden of opgestelde PvE’s, daar aan voldoen. 9

Beschikt het uitvoerende onderzoeksbureau aantoonbaar over een opgravingsvergunning?

beschikt hij over een veiligheidsplan conform de geldende (ARBO-richtlijnen). 25 Indien het onderzoeksbureau gebruikmaakt van onderaannemers, blijkt uit de offerte voldoende duidelijk dat verantwoordelijkheid hierover bij de hoofdaannemer berust?

10 a Worden de aangeboden werkzaamheden uitgevoerd conform de geldende specificaties in de KNA voor IVO-onderzoek, inclusief standaardrapportage? 10 b

Beschikt het uitvoerende onderzoeksbureau aantoonbaar over een opgravingsvergunning?

26

Indien relevant, wordt in de offerte aangegeven hoe het onderzoeksterrein na afloop van het onderzoek wordt opgeleverd?

Biedt het onderzoeksbureau aan zorg te dragen voor de verplichte onderzoeksmelding?



UITGAVE 2007

Recommend Documents