Meldpunt kruimelcontracten
samenvatting
15-7-2013
Uitbuiting en oplichting van oproepkrachten Samenvatting conclusies meldpunt kruimelcontracten. Samenvatting Veel mensen die werken met een nulurencontract of min-maxcontract worden uitgebuit. Ze doen vaak jaren achtereen hetzelfde werk, maar hebben geen enkele zekerheid over hun werk of inkomen. Ze horen kort van tevoren wanneer ze moeten werken, een kwart van hen pas één dag tot enkele uren van te voren. Ze weten niet wat ze in de komende maand gaan verdienen en hoe ze de eindjes aan elkaar moeten knopen. Ze doen er alles voor om te kunnen werken. Werkgevers maken daar misbruik van door heen als jojo te behandelen, meerdere keren per dag op te roepen en onredelijke eisen te stellen. Als ze ziek zijn of vakantie nemen krijgen ze geen geld, terwijl dat wel wettelijk verplicht is. 80% van de melders doet hetzelfde werk als de vaste collega’s, nog geen kwart krijgt hetzelfde betaald. Pure oplichting, er zijn geen andere woorden voor. Nulurencontracten komen veelvuldig voor in sectoren waar een normaal continue werkaanbod is. Er is sprake van slecht management en gemakzucht. De FNV roept werkgevers en kabinet op om gezamenlijk een einde te maken aan deze negentiendeeeuwse toestanden. De flexibilisering in Nederland is doorgeslagen. Onzeker werk moet worden teruggedrongen. Iedereen heeft recht op gewoon goed werk: zekerheid van werk en inkomen en respect als werknemer. De FNV heeft in de onderhandelingen over het sociaal akkoord (april 2013) werkgevers en kabinet kunnen overtuigen dat flexwerk in Nederland is doorgeschoten. Er zijn concrete afspraken gemaakt om de positie van flexwerkers te verbeteren. Deze afspraken (zie verderop) zijn een stap in de goede richting, maar er moet nog veel meer gebeuren. Onderstaande uitkomsten van het meldpunt laten zien dat er veel mis is in Nederland. Citaten uit de meldingen: o Nulurencontract in verzorgingstehuis met grote onzekerheid over de werkuren. Als je iets zegt, wordt je niet meer opgeroepen. “Ik voel mij net een Mexicaanse dagloner” o Callcentre medewerker: contract staat bol van boetes bij verstrekken informatie aan derden, mag zelfs geen onbetaald werk verrichten naast huidig nulurencontract. o Detailhandel: geen enkele medewerker heeft een goed contract, iedereen krijgt een nulurencontract ook mensen die er al langer dan vijf jaar werken. De werkgever wentelt alle risico’s op de werknemers af. o Detailhandel: ik houd de hele winkel draaiende en kreeg een contract waarin staat dat werknemer en werkgever geen vast dienstverband met elkaar willen aangaan: ik heb geen keuze en moet dit wel accepteren. o Grootwinkelbedrijf: min-maxcontract van 2-40 uur, werkt al jaren minimaal 22 uur per week en wil dat vastleggen in contract: bedreigd door leidinggevende. o Verpleegkundige verzorgingshuis: heeft al vijf verschillende contracten gehad: het één nog beroerder dan het andere. Wil het toch blijven proberen: “het werk is prachtig, maar jij bent een nummer”. o Hotelketen - alleen maar nulurencontracten. Kamermeisjes moeten in steeds kortere tijd hotelkamers gereedmaken. De baas schrijft per kamer een rapportcijfer op een schoolbord. 1
Meldpunt kruimelcontracten
o
o
o
o o
o
samenvatting
15-7-2013
Om een kamer netjes schoon te maken, ben je twee keer zo lang bezig als de tijd, die je betaald krijgt. Grondstewardessen Schiphol, je wordt behandeld als de laagste rang, alles is voor eigen rekening, geen salarisverhoging, als er stagiaires zijn dan krijgen wij geen dienst meer, bang voor represailles. Nulurencontract schoonmaak: sta continu onder druk, durf nooit nee te zeggen als ik benaderd word. Kreeg tennisarm en het doktersadvies even te stoppen, maar werk door met veel pijnstillers Supermarkt: iedereen heeft hier nul-urencontract, ik ken echt niemand met een beter contract . We moeten alle taken aanpakken en alle uren beschikbaar zijn: ik word vaak een uur van tevoren gebeld. Thuiszorg; ik moet mij altijd beschikbaar houden en mag geen vakantie plannen,of er nu werk is of niet. Laatst mochten we loten, van de 10 collega's mochten er twee op vakantie. Nul-urencontract vuilnisophaaldienst. Krijgt elk jaar een slechter contract; steeds minder zekerheid . Afvalverwerkingsbedrijf krijgt van de gemeente opdracht om zo jong mogelijke mensen in te zetten tegen zo laag mogelijke kosten. Activiteitenbegeleider gehandicaptenzorg, soms weken fulltime werken en dan weer weken helemaal niets. Maar moet wel beschikbaar blijven, anders mag ik niet meer terugkomen. Ik kan soms mijn huur niet betalen en durf mijn kinderen niet naar sportvereniging te sturen: durf geen financiële verplichtingen aan te gaan.
. In november 2012 heeft de FNV een Meldpunt Kruimelcontracten geopend. Mensen met een oproepcontract 1, nul-urencontract of min-maxcontract worden gevraagd daar hun ervaringen te melden. De afgelopen periode kreeg het meldpunt ruim 800 meldingen binnen uit vrijwel alle sectoren van de economie. Uit de beveiliging, bibliotheken, detailhandel, financiële dienstverlening, gemeenten, horeca, kinderopvang, voedingsindustrie, metaal, onderwijs, post, taxi, vervoer en de zorg. Het aantal meldingen uit de sector zorg ( vooral gehandicaptenzorg, verzorgings- en verpleeghuizen, thuiszorg en ziekenhuizen) spant de kroon. Ongeveer een kwart van de meldingen komen uit deze sector. Conclusies Misleidende contracten Meer dan de helft van de meldingen gaan over nulurencontracten. Hierbij is niets afgesproken over de arbeidstijden. Mensen moeten zich continue voor het werk beschikbaar houden en kunnen er dus geen andere baan naast nemen. Terwijl ze vaak met hun ene baan niet genoeg verdienen om rond te komen. De melders zijn zeer onzeker over het aantal uren dat ze in een maand mogen werken en hoeveel ze daarmee verdienen. Dan weer werken ze 40 uur (of meer), dan weer 12 uur. Naast deze
1
Tussen 2008 en 2012 is de groep werknemers met deze contracten volgens de CBS cijfers gestegen van 295.000 naar 364.000 (196.000 inval/oproepkrachten, 62.000 vast zonder vast uren en 106.000 tijdelijk zonder vaste uren) Daarnaast zijn er nog 860.000 contracten kleiner dan 12 uur, waarvan een groot deel op oproepbasis werkt.
2
Meldpunt kruimelcontracten
samenvatting
15-7-2013
nulurencontracten zijn er ook min-max contracten (soms van 5-30 uur. Ook hierbij tobben mensen met grote onzekerheid over hun inkomsten per maand. Oplichting De rechten die mensen met oproepcontracten wel hebben, worden met voeten getreden. 80% van de melders doet hetzelfde werk als de vaste collega’s, slechts 20% krijgt hetzelfde betaald als collega’s met vaste uren. Ruim de helft krijgt niet doorbetaald bij ziekte. Twee derde krijgt geen doorbetaalde vakantie. En dan gaat het niet om kortlopend werk of vervanging bij piek en ziek. Het onderzoek laat zien dat ook de groep die structureel werk doet langer dan 6 maanden met dezelfde misstanden heeft te maken. Hier is sprake van oplichting door werkgevers. Uitbuiting Ruim driekwart van de melders zit langer dan 6 maanden in dergelijke contracten en voert structureel werk uit. In aantal sectoren zit mensen jaren achtereen, voorbeelden van 6 tot 13 jaar. Vaak wordt de flexwet omzeild door na 3 tijdelijke contracten, mensen geen vast contract aan te bieden, zoals de wet voorschrijft, maar hen 3 maanden naar huis te sturen, waarna de reeks van 3 contracten weer opnieuw moet beginnen. Ondanks herhaald verzoek krijgen mensen geen beter contract. Mensen voelen zich de “eeuwig ondergewaardeerde vakantiehulp”, terwijl ze zelf serieus hun vak uit oefenen. Uit diverse meldingen blijkt dat mensen zich uitgebuit en wanhopig voelen. Meldingen dat alle vaste contracten omgezet worden in nulurencontracten en ze geen keuze hebben anders dan dit te accepteren. Mensen zijn zeer onzeker over het aantal uren dat ze in een maand zullen werken en hebben geen idee wat ze deze maand zullen verdienen. De psychische druk is enorm hoog, helemaal voor mensen met gezinsverantwoordelijkheid/kleine of studerende kinderen. Ze doen er alles aan om aan de wensen van de werkgever te voldoen, houden zich continu beschikbaar om te kunnen werken, zo nodig in idiote roosters. Door de hoge beschikbaarheidseisen is het combineren van meerdere banen –vaak nodig voor het inkomen- praktisch onmogelijk. Mismanagement Ondanks dat ruim driekwart van de melders langer dan 6 maanden structureel werk uitvoert, werkt slechts 20 % op vaste tijdstippen. Bijna de helft werkt elke week op andere tijden. Een kwart van alle melders hoort pas enkele uren tot één werkdag van tevoren, wanneer ze moeten werken. Nog eens 50% hoort het enkele dagen van te voren tot twee weken van te voren. Er wordt gesold met mensen: ze worden als jojo gebruikt. Er is hier sprake van slecht management en/of gemakszucht. Uit onze contacten met personeelsfunctionarissen blijkt dat vaak onnodig lang gewacht wordt met het bekendmaken van roosters. Het belang van de werkgever staat in deze volstrekt niet in verhouding tot de onzekerheid, waar werknemers mee moeten kampen. Kruimelcontracten zijn geen opstap Vaak wordt gedacht dat het overwegend jongeren zijn die aan het begin van een carrière in flex constructies starten, en dat dat wel overgaat. Dit onderzoek laat zien dat er sprake is van een spreiding over alle leeftijdsgroepen en dat een groot aantal mensen met een kruimelcontract juist aan het eind van de carrière zit. Eerder zagen we al dat mensen vaak langdurig met dergelijke 3
Meldpunt kruimelcontracten
samenvatting
15-7-2013
kruimelcontracten worden opgezadeld. Dit bevestigt het beeld dat een flexcontract na je 45e voor veel mensen een structurele situatie is. Werkgevers beken kleur!! DE FNV vindt dat er een einde moet worden gemaakt aan de doorgeschoten flex. Van kruimelcontracten kun je niet eten. Het is hoog tijd dat mensen weer een hele boterham kunnen verdienen. De FNV wil de doorgeslagen flexibiliteit op de arbeidsmarkt terugdringen: a. gelijke behandeling van flex en vast: flexwerkers en mensen met een dienstverband voor onbepaalde tijd op dezelfde werkvloer hebben recht op gelijke behandeling als het gaat om arbeidsvoorwaarden, sociale zekerheid en scholing; er is dan dus sprake van gelijk loon voor gelijk werk; b. structureel werk in structurele banen organiseren: geen versnippering van werk in tijdelijke banen en kruimelcontracten (nul-uren en min-max) en een einde aan de afwenteling van werkgeversrisico’s op kwetsbare werknemers; geen omzetten van vast in flexwerk of vervangen van de ene door de andere flexwerker. c. de doorstroom van flex naar vast verbeteren: door de positie van tijdelijke werknemers te verbeteren, door te regelen dat na maximaal een jaar tijdelijk werk een vaste baan moet volgen, er geen proeftijd mogelijk is na een tijdelijk contract korter dan een jaar, een aanzegtermijn verplicht is zodat werknemers tijdig voor het einde van hun contract weten waar ze aan toe zijn, en geen concurrentiebeding mogelijk is in een tijdelijk contract; ook hiervoor geldt dat structureel werk in structurele banen hoort plaats te vinden en de regels beter moeten worden gehandhaafd; hier ligt ook een taak in bedrijven en sectoren bijvoorbeeld voor klachtencommissies en ondernemingsraden; d. flexibel werken duurder maken in plaats van goedkoper: bijvoorbeeld door een flexheffing voor werkgevers cq het inlenende bedrijf in de WW in te voeren (op basis van het principe 'meer risico, meer premie'), en een flextoeslag bij onvoorspelbare arbeidstijden e. draaideurconstructies onmogelijk maken: bijvoorbeeld de praktijk dat na drie tijdelijke contracten men er drie maanden uit moet om vervolgens weer drie tijdelijke contracten te krijgen; f. drie (of vier-)hoeksrelaties aan banden leggen: payrollen, contracting en andere creatieve constructies die werkgevers gebruiken om verplichtingen uit wet of cao te ontlopen moeten worden tegengegaan; g. Creatieve constructies waardoor werkgevers zich via postbusfirma’s en dergelijke in het buitenland vestigen en van daaruit met ontduiking van regels in Nederland ondernemen (zogenaamde ‘buitenlandroutes’) aanpakken: voorbeeld: de Polenconstructie, de Cyprusroute, etcetera; h. schijnzelfstandigheid tegengaan en duurzame zelfstandigheid bevorderen, bijvoorbeeld door een verscherping van de VAR, inschrijving bij het Handelsregister en controle door de belastingdienst en versterking van de verantwoordelijkheid van inleners De FNV heeft de afgelopen tijd op vele fronten acties gevoerd om misstanden aan de kaak te stellen. Voor voorbeelden van acties zie: https://www.fnvbondgenoten.nl/nieuws/acties_en_campagnes/gewoon_goed_werk/ Ook zijn de uitkomsten van het meldpunt kruimelcontracten uitgebreid in de media gebracht. In de publieke opinie wordt nu kritischer geoordeeld over kruimelcontracten.
4
Meldpunt kruimelcontracten
samenvatting
15-7-2013
Doordat mensen hun problemen hebben gemeld, kon de FNV deze bij werkgevers en politiek op tafel leggen en duidelijk maken dat deze vormen van uitbuiting en oplichting niet acceptabel zijn. Mede door de uitkomsten van het meldpunt waren werkgevers en kabinet bereid afspraken te maken met de FNV in het Sociaal akkoord. Afspraken Sociaal akkoord In het Sociaal akkoord hebben werkgevers en kabinet erkend dat de flexwerk in Nederland is doorgeschoten. Er zijn concrete afspraken gemaakt om de positie van flexwerkers te verbeteren. Zo krijgen tijdelijke krachten al na twee jaar recht ( in plaats van drie jaar) op een vast contract. En komt er een verbod op nulurencontracten in de zorg. Deze contracten worden in andere sectoren fors ingeperkt. De overheid gaat maatregelen nemen tegen schijnconstructies en ontduiking van het minimumloon en cao. Payrollen wordt aangepakt. Uitzendwerk wordt ingeperkt. De rechten van zieke flexwerkers worden verbeterd. En er wordt veel meer aandacht besteed aan de naleving van alle rechten. Zie voor meer informatie: https://www.fnvbondgenoten.nl/site/nieuws/nieuwsberichten/560225/592849/Sociaal-akkoordkijk-en-vergelijk-uitgebreid1.pdf Al deze afspraken moeten nu de komende tijd in de sectoren en bedrijven concreet worden uitgewerkt. Kortom werk aan de winkel. De FNV gaat alles op alles zetten om de afspraken zo uit te werken dat flexwerkers op de werkvloer er baat bij hebben. Kaderleden en flexwerkers moeten ( met hulp van de FNV) samen aan de slag. Als u ook betrokken wilt zijn, meldt u dan bij uw FNV bond.
Els Hoogerhuis FNV beleidsadviseur arbeidsvoorwaarden.
5
