Tuin van Heden kleuters (4-jarigen en 5-jarigen) Werken met kunst in de kerstperiode Beleving Kleuters worden in hun omgeving overal geconfronteerd met de commerciële uitingen van het kerstfeest: de versierde winkels, de cadeautjes, kerstmannen in shoppingcenters enz. In de katholieke kleuterschool willen we ook de waarden die bij Kerstmis horen een plaats geven. In deze aanvulling bij Tuin van Heden voor de 4- en 5-jarige kleuters willen we het kerstverhaal benaderen aan de hand van enkele kunstwerken. Kleuters zijn immers gevoelig voor beelden en kunstvoorwerpen. Ze gaan er op een onbevangen en onwapenende manier mee om. De combinatie van zelf verhalen ontdekken in een kunstwerk en het omgaan met het kerstverhaal opent volgens ons nieuwe perspectieven zowel voor de kleuters als voor de kleuteronderwijzer. Band met het werkplan Door het werken met kunstwerken en afbeeldingen willen we het verkennen van geloofstaal en groeien in symboolgevoeligheid bevorderen. Kleuters ontdekken symboliek in kunstwerken en in meer Bijbelse afbeeldingen. Ze verbinden dit met eigen ervaringen maar ook met het verhaal uit de christelijke geloofstraditie. Op die manier ontstaat er ook verbondenheid met gemeenschappen met name de christelijke gemeenschap. Hoe werken we concreet? In een eerste activiteit vertrekken we vanuit een kunstwerk en ontdekken de kleuters wat ze voelen en zien bij de prent. Daarna proberen ze te ontdekken hoe ze zich verhouden tot het kunstwerk en waar ze zich op de prent zouden situeren. Op die manier leggen de kleuters een link van het kunstwerk naar ervaringen in hun eigen leven. In een volgende activiteit ondernemen we dezelfde stappen bij een Bijbelse prent. Bedoeling is ook weer dat de kleuters een verband leggen tussen hun eigen ervaringen en de prent. Aansluitend vertelt de kleuteronderwijzer het Bijbelverhaal dat bij de prent hoort. Misschien ontdekken de kleuters wel gelijkenissen tussen hun eigen verhaal bij de prent en het Bijbelverhaal? Opmerking vooraf Het lijkt ons aangewezen om vooraf de visietekst over werken met kunst en de achtergrondinformatie bij de kunstwerken op de website goed door te lezen. In het onderdeel ‘gebruikerservaringen’ lees je ook enkele ervaringen van een kleuterleidster die experimenteel gewerkt heeft met het materiaal. Je kunt het geheel verdelen over meerdere activiteiten maar het is ook mogelijk om het project uit te voeren als een ochtendvullende activiteit.
Activiteit 1 Titel: Kunstenaar, wat vertel je mij? Ervaringssituatie: Ontwikkelingsondersteunend leren • werkvorm: kijken naar een kunstwerk • korte inhoud: De kleuters verkennen een kunstwerk en verbinden daar eigen ervaringen aan. • groeperingsvorm: klassikaal • keuzemogelijkheden: geen Ontwikkelingsaspecten 15: gevoelens bij zichzelf en bij anderen inlevend herkennen: De kleuters kunnen zeggen welke gevoelens het kunstwerk bij hen oproept. 23: ervaren wat zinvol, goed, mooi en waar is: De kleuters kunnen genieten van het kunstwerk 30: stil worden: De kleuters kunnen in stilte een eigen plaatsje zoeken op het kunstwerk. 54: nauwkeurig waarnemen: De kleuters ontdekken wat ze op het kunstwerk zien. Leermiddelen Door de kleuteronderwijzer te voorzien: • de symboolkaartjes van de kleuters • de kunstwerken van de website • •
Maria Hafner, ‘Ster boven mijn huis’ (2000) Hella Santorassa, ‘Ontvangen en geven’ (2005)
• een 5-tal voelkaartjes van de gevoelens ‘blij’ en ‘verdrietig’
Vooraf Lees de visietekst over werken met kunst en de achtergrondinformatie bij de kunstwerken. Download de kunstwerken voor deze les van de website, vergroot ze en plastificeer ze zodat je ze vaker kan gebruiken. Leg de symboolkaartjes van alle kleuters klaar en voorzie een 5-tal voelkaartjes ‘blij’ en een 5-tal voelkaartjes ‘verdrietig’. Inleiding Verzamel de kleuters in de zithoek. Leg de 2 kunstprenten in het midden van de kring en laat de kleuters hier vrij op reageren. Vraag welke prent hen het meeste aanspreekt. Mogelijke vragen zijn: - Welke prent vind je het mooist? - Waarom? - Welke prent kiezen we? Maak samen met de kleuters de keuze voor 1 van de 2 prenten. Leg de andere prent aan de kant. Kern Leg de gekozen prent in het midden van de kring. Neem de voelkaartjes ‘blij’ en ‘verdrietig’ en laat een 5tal kleuters om beurt een voelkaartje kiezen dat volgens hen bij de prent past. Vraag hen waarom ze dat voelkaartje bij de prent leggen. Vraag de kleuters om aandachtig naar de prent te kijken. Laat de kleuters spontaan vertellen wat ze zien op de prent. Mogelijke vragen ter observatie en interpretatie: - Wat zie je op de prent? - Welke kleuren vallen op? - Welke figuren herken je? - … - Wat vind je mooi? - Wat vind je lelijk? - Wat vind je raar? - Wat vind je grappig? - … TIP Als je kleine kokers gebruikt waar de kleuters door kunnen kijken, merk je dat ze nog meer details zien op het kunstwerk. Afsluiting Neem de symboolkaartjes van de kleuters en deel ze rond. Vraag hen om in stilte na te denken waar zij op de prent willen staan of zitten. Laat hen even rustig nadenken en geef dan een teken dat ze rustig hun symboolkaartje op de prent mogen leggen. Als er kleuters zijn die hun symbooltje net buiten de prent leggen, dan is dat ook geen probleem. Tot slot kunnen de kleuters die dat willen, vertellen waarom ze juist voor die plaats kozen. TIP De kleuters die dat wensen, kunnen achteraf een tekening maken waarbij ze zichzelf een plaats geven in het kunstwerk.
Activiteit 2 Titel: Verhaal uit de Bijbel: wat vertel je mij? Ervaringssituatie: Ontwikkelingsondersteunend leren • werkvorm: het geboorteverhaal van Jezus • korte inhoud: met beeldmateriaal het geboorteverhaal van Jezus ontdekken • groeperingsvorm: klassikaal • keuzemogelijkheden: geen Ontwikkelingsaspecten 15: gevoelens bij zichzelf en bij anderen inlevend herkennen: De kleuters kunnen zeggen welke gevoelens de prent bij hen oproept. 34: vertrouwd worden met christelijk geloven: De kleuters luisteren naar het geboorteverhaal van Jezus. 71: ervaringen verwoorden: De kleuters kunnen verwoorden wat ze op de prent zien. Leermiddelen Door de kleuteronderwijzer te voorzien: • prent 26 (advent-Kerstmis) uit de prentenset van de 5-jarige kleuters • de kunstwerken van de website • •
Maria Hafner, ‘Ster boven mijn huis’ (2000) Hella Santorassa ‘Ontvangen en geven’ (2005)
• een 5-tal voelkaartjes van de gevoelens ‘blij’ en ‘verdrietig’ • het kerstverhaal uit Tuin van Heden voor de 5-jarige kleuters of uit de kijkbijbel • een cd-speler • een kerstliedje van de cd Tuin van Heden kleuters bijvoorbeeld ‘Lichtjes branden’
Vooraf Voorzie een 5-tal voelkaartjes ‘blij’ en ‘verdrietig’. Neem prent 26 uit de prentenset Tuin van Heden voor de 5-jarige kleuters. Inleiding Verzamel de kleuters in de zithoek. Leg de prent uit de prentenset in het midden van de kring. Ga op dezelfde manier te werk als in de vorige activiteit: neem de voelkaartjes ‘blij’ en ‘verdrietig’ en laat een 5-tal kleuters om beurt een voelkaartje kiezen dat volgens hen bij de prent past. Vraag hen waarom ze dat voelkaartje bij de prent leggen. Kern Vraag de kleuters om goed naar de prent te kijken en laat hen spontaan vertellen wat ze zien op de prent. Mogelijke vragen ter observatie en interpretatie: - Welke figuren/voorwerpen/dieren zie je? - Hoe zien de gezichten van de mensen eruit? - Wat doen de mensen? - Welke gebaren maken de mensen? - Welke kleuren zie je? - … - Wat gebeurt er volgens jou op deze prent? - Gebeurt er iets blij of droevigs? Waarom denk je dat? - Welke figuren herken je? - Hoe voelen de mensen op de prent zich? Waarom denk je dat? Vertel dat er bij deze prent een verhaal over Jezus hoort. Doe het Bijbelritueel en vertel het Bijbelverhaal over de geboorte van Jezus. Je vindt dit verhaal in Tuin van Heden voor de 5-jarige kleuters. TIP Als je merkt dat de kleuters het verhaal al vrij goed kennen, kun je ook de prenten 27 en 28 uit de prentenset nemen en die betrekken bij deze activiteit. Je kunt bijvoorbeeld ook enkel prent 27 of 28 gebruiken tijdens deze activiteit en op basis daarvan werken met het geboorteverhaal van Jezus. Afsluiting Leg de kunstprenten van de vorige activiteit ook in de kring. Laat de kleuters nog even spontaan reageren op alle prenten. Misschien ontdekken de kleuters spontaan een aantal gelijkenissen tussen de prenten. Als dat niet zo is, dan laat je dat open. Zing tot slot een kerstliedje. Je kunt bijvoorbeeld het lied ‘Lichtjes branden’ samen met de kleuters zingen.
