Toplijst AKO Literatuurprijs 2007

PERSBERICHT Amsterdam, 21 september 2007

Toplijst AKO Literatuurprijs 2007 Van de vijfentwintig boeken op de Tiplijst heeft de jury van de AKO Literatuurprijs zes boeken genomineerd voor de AKO Literatuurprijs 2007. Juryvoorzitter Gerlach Cerfontaine maakte de Toplijst (voorheen shortlist) op 21 september bekend in de Centrale Openbare Bibliotheek Amsterdam.

De genomineerden zijn: Arnon Grunberg A.F.Th. Willem G. van Maanen Dimitri Verhulst Frank Westerman Joost Zwagerman

Tirza Het schervengericht Heb lief en zie niet om Mevrouw Verona daalt de heuvel af Ararat Transito

Nijgh & Van Ditmar Querido De Bezige Bij Contact Atlas De Arbeiderspers

De winnaar van de AKO Literatuurprijs 2007 wordt bekendgemaakt op maandagavond 5 november aanstaande tijdens een feestelijke bijeenkomst op Paleis Het Loo in Apeldoorn. De prijsuitreiking wordt rechtstreeks op televisie uitgezonden in het VARA/NPS-programma Pauw & Witteman. De schrijver van het bekroonde boek ontvangt een sculptuur van Eugène Peters en een cheque ter waarde van ¤ 50.000,-. Dit bedrag wordt beschikbaar gesteld door de Stichting Jacques de Leeuw. Op de website www.akoliteratuurprijs.nl zijn binnenkort e-mail interviews met de Toplijst-auteurs te vinden. Uitgebreide voorleesfragmenten verschijnen bovendien in de Week van het Luisterboek op een CD die in een gelimiteerde oplage wordt uitgebracht in samenwerking met Uitgeverij Rubinstein. De jury is in 2007 als volgt samengesteld: Prof.drs. Gerlach Cerfontaine (voorzitter) Johan De Haes Margot Dijkgraaf

Jacqueline van der Linden-Piret Jeroen Overstijns Rob Schouten

President & CEO Schiphol Group redacteur/recensent VRT programma-coördinator AcademischCultureel Centrum Spui25, literair journalist en recensent NRC Handelsblad publieksjurylid chef boeken De Standaard, manager DS Online literair recensent Trouw, Vrij Nederland

De AKO Literatuurprijs staat onder auspiciën van de Stichting Jaarlijkse Literatuurprijs voor fictie en non-fictie; voorzitter van het bestuur is drs. Leo Voogt. Organisatie:

Verstegen & Stigter Culturele Projecten Prinsengracht 583, 1016 HT Amsterdam tel.: +31.20.6235451 fax: +31.20.6231474 e-mail: [email protected]

Op www.akoliteratuurprijs.nl is meer informatie te vinden over de prijs, de jury, de genomineerden, de CD met voorleesfragmenten en de geschiedenis van de AKO Literatuurprijs.

Arnon Grunberg Tirza Juryrapport ‘Jörgen Hofmeester staat in de keuken en snijdt tonijn voor het feest’. Zo begint Tirza van Arnon Grunberg. De roman lijkt op het eerste gezicht een strak gecomponeerd realistisch familiedrama maar de groteske elementen uit vroeger werk zijn nog niet verdwenen. Het feest is er voor Jörgens dochter Tirza die na een puberteit met eetstoornissen, samen met haar vriendje naar Namibië vertrekt. Jörgen speelt de rol van kokkerellende en zorgende vader met overgave. Zijn vrouw is al drie jaar het huis uit. Inmiddels is hij zijn werk en zijn spaargeld kwijt. Drie dagen voor het feestje komt zijn vrouw opdagen, zonder enkele illusie omtrent hun huwelijk of een greintje berouw. Het sarren en villen gaat voort, als in een toneelstuk van Edward Albee. Jörgen is een overbezorgde en verstikkende vader. Tirza is zijn ‘zonnekoningin’ en zijn enige reden van bestaan, nadat zijn andere dochter door hem op heterdaad met een onderhuurder was betrapt. Op het feestje verschijnt Tirza met haar vriend die op de bekende terrorist Mohammed Atta lijkt. Hier wordt grijnzend en op het scherp van de snede de confrontatie met wanhoop en ontgoocheling aangegaan. Jörgen weet zich al van zijn geboorte af verslagen en faalt in elke houding die hij aanneemt, in elk spel dat hij speelt. Zoals Tolstoj de kunst afwees en voor het leven koos, zo wil Jörgen Hofmeester afrekenen met de seksualiteit. Maar hij voelt zich tot leven komen als hij op het feestje rotzooit met het depressieve vriendinnetje van zijn geliefde dochter. Wat hem uit de val van zijn schaamte en egoïsme had kunnen redden is zijn liefde voor Tirza, maar zij slaat op de vlucht. Ten slotte trekt hij naar Namibië waar hij dagenlang in groeiende verdwazing rondtoert, op zoek naar zijn dochter, maar meer nog naar vergetelheid en dood. Tirza is het indrukwekkende en beklemmende portret van een beschaafde, conformistische en angstige man, die wegzinkt in het moeras van zijn mislukkingen. Hij wordt verslagen door zijn reële en ingebeelde angsten. De naderende ouderdom fnuikt hem. Zijn illusies en verlangens zijn verdampt. Verlossing is er niet meer bij voor Jörgen Hofmeester. Wel schuilt in momenten van vernedering het besef dat hij nog leeft. Daarvoor moet hij spartelen aan het touwtje dat een genadeloze en meelevende Grunberg stevig in handen houdt. Vierhonderd bladzijden lang. En dat is er niet één teveel.

Nijgh & Van Ditmar € 19,90 ISBN: 9789038827261

A.F.Th. Het schervengericht Juryrapport A.F.Th. van der Heijden heeft van ambitie zijn handelsmerk gemaakt. En met Het schervengericht heeft zijn ambitie om grote bewegingen te maken hem tot grote hoogte gedreven. Van der Heijden heeft zijn armen heel breed gespreid om zo veel mogelijk materiaal te vangen. En vervolgens heeft hij er zijn verbeelding op losgelaten. Het resultaat telt meer dan duizend bladzijden en die zijn een feest van de fantasie, waarin hoofdstukken dansen op de gloeiende stukken kool van onze tegenwoordige tijd. Het schervengericht vraagt niet weinig van zijn lezer. Het trekt die lezer naar de Westkust van de Verenigde Staten. Een regisseur komt in een gevangenis zichzelf tegen, in de gedaante van een mysterieuze medegevangene. Die heeft wellicht een tragische wending veroorzaakt in zijn leven. Is hij immers niet verantwoordelijk voor de dood van de vrouw van deze regisseur, en van hun ongeboren kind? De twee gevangenen voeren broeierige gesprekken. Een raadselachtige cipier observeert hen. Door dit verhaal lopen allerlei lijnen uit de werkelijkheid, in de eerste plaats de moorden van de sekte van Charles Manson op de vrouw, het kind en vrienden van regisseur Roman Polanski. Maar dit is een moderne mythe geworden, waarin Van der Heijden het stof van de werkelijkheid op een hoger niveau heeft gebracht. Het schervengericht is een deel van de groeiende romancyclus Homo Duplex. A.F.Th. schrijft lyrischer, breedvoetiger en springeriger dan in zijn romanreeks De tandeloze tijd. Maar hij blijft even betrokken bij de werkelijkheid, en vooral blijft hij even sprankelend de wereld naar zijn hand zetten, tientallen personages uitdiepend en als een halfgod over zijn schaakbord schuivend. Een rode draad in Homo Duplex is de vraag die hoofdpersonage QX-Q8 kwelt, namelijk of hij in staat zal zijn om alle pionnen in zijn eigen spel zo te schuiven dat de grote wereldrevolutie zal uitbreken. Die open vraag spiegelt de vraag of Van der Heijden het titanenwerk van zijn nieuwe cyclus rond zal krijgen. Maar eigenlijk is dat zelfs de vraag al niet meer. Want in Het schervengericht toont Van der Heijden hoe elke weg weer twee andere opent. Een echte meester van de verbeelding bewijst zijn talent niet door af te sluiten, maar juist door het eeuwig openplooien van telkens nieuwe stukjes werkelijkheid. Als een accordeon die wonderbaarlijke tonen tevoorschijn tovert door zich uit te strekken tot in het oneindige.

Querido € 24,95 ISBN 978 90 214 5021 6

Willem G. van Maanen Heb lief en zie niet om Juryrapport Al meer dan een halve eeuw werkt Willem G. van Maanen aan een indrukwekkend oeuvre dat vaak draait om de verhouding tussen schijn en werkelijkheid. Dat is ook een kernthema in zijn meest recente roman Heb lief en zie niet om. De roman is inhoudelijk niet eenvoudig te duiden, speelt met verschillende literaire genres, zit vol (schijn-) tegenstellingen en literaire verwijzingen en onttrekt zich in harmonieus taalgebruik soeverein aan iedere mode of actualiteit. Het boek is een tweeluik: de verteller van het eerste deel, dat zich tijdens de Tweede Wereldoorlog afspeelt, is een acteur, ‘een man zonder principes. Goed en kwaad hadden vrij spel met me’. Zijn joodse vrouw verlaat hem voor haar Duitse, gevluchte minnaar, met achterlating van hun zoon. De acteur, die zich bij de Kultuurkamer heeft gemeld om te kunnen blijven spelen, ontfermt zich over zijn joodse buurvrouw wier stiefzoon, voor de deur, door Duitse kogels is gedood. Het tweede deel van de roman is een later door deze buurvrouw geschreven monoloog, die door de acteur wordt gespeeld. Vanwege zijn collaboratie komt hij niet meer aan de bak bij een toneelgezelschap. In de monoloog gaat een man (die dezelfde naam draagt als de gedode jongen uit het eerste deel) op zoek naar de vrouwen die ervoor hebben gezorgd dat hij als onderduiker in een nonnenklooster de oorlog heeft overleefd. Heb lief en zie niet om stelt vragen, zoals iedere goede roman. Hoe is het nu werkelijk gegaan, in wiens droom zijn wij beland, is het wel mogelijk een eenduidig verhaal te destilleren uit de meerstemmigheid die Willem G. van Maanen ons voorschotelt? Wie heeft er schuld, bestaat er wel zoiets als zwart en wit of zijn de cruciale momenten uit een mensenleven per definitie ongrijpbaar en in grijstinten gehuld? Waarheid en leugen, schuld en onschuld, oorzaak en gevolg - niets is ondubbelzinnig in deze roman die een beroep doet op de creativiteit en intelligentie van de lezer. ‘Men hoeft niet te weten wat men is om het te zijn’, luidt het aan Mulisch’ ontleende motto van het tweede deel. Bij enkele personages bestaat verwarring over hun al of niet joodse identiteit, een onzekerheid die voor hen direct verband houdt met de vraag ‘Is het de bedoeling dat ik leef of is het toeval?’ Anderen tasten in het duister omtrent drijfveren voor bedrog en verraad, verdrongen hartstochten en religieuze worstelingen. Het maakt Heb lief en zie niet om tot een roman die de lezer niet los laat, nog lang nadat hij het boek heeft uitgelezen.

De Bezige Bij € 19,90 ISBN: 9789023422259

Dimitri Verhulst Mevrouw Verona daalt de heuvel af Juryrapport Met zijn novelle Mevrouw Verona daalt de heuvel af heeft Dimitri Verhulst een klassiek en poëtisch verhaal geschreven over een vanzelfsprekende en eeuwige liefde. Als mevrouw Verona een van de heuvels van het dorpje afdaalt waar ze met haar man meneer Pottenbakker lang woonde, weet ze dat ze nooit meer thuis zal geraken. Op die heuvel heeft haar man zich na een uitzichtloze ziekte verhangen aan een boom. Daarvoor heeft hij een enorme hoeveelheid hout gekapt waaraan zij zich nog vele jaren kon verwarmen. Het laatste blok heeft ze opgestookt voordat zij afdaalt. Onderaan de heuvel bij de rivier, zittend op een bankje in de sneeuw, met aan haar voeten de trouwe hond overdenkt ze haar leven. Een leven dat zich afspeelt in het Waalse dorpje Oucwègne, waar saaie burgers een voorspelbaar en uitzichtloos bestaan leiden. Bizarre, humoristische en intieme gebeurtenissen vullen het verhaal van de idyllische liefde van mevrouw Verona voor meneer Pottenbakker. De mannelijke inwoners van het dorpje, waar alleen jongens worden geboren, blijven hopen dat mevrouw Verona na de dood van haar man alsnog enige belangstelling voor hen zal tonen. Onverstoorbaar blijft zij echter na zijn dood haar grote liefde koesteren. De lelijkheid van het platteland met de troosteloze en zonderlinge levens van zijn bewoners vormt een contrastrijk decor voor onvoorwaardelijke trouw. Oucwègne is een dorp waar een koe tot burgemeester wordt gekozen, dokter mademoiselle Lunette eigenlijk dierenarts is en de haring in het winkeltje van Rosette Courtheoux al 17 jaar op een koper wacht. Verhulst verklaarde in een interview als schrijver een tienkamper te willen zijn. In dit geval heeft deze auteur, die zich eerder al een meester in het burleske toonde, gekozen voor stijl en atmosfeer. Met Mevrouw Verona daalt de heuvel af voegt Verhulst zich in de haast vergeten traditie van schrijvers als Van Schendel en Van der Leeuw. Hij schreef een indringend en krachtig verhaal vol zorgvuldig gekozen zinnen en woorden, organisch en authentiek als de cello die mevrouw Verona bespeelt: ‘Ze speelde. Lelijk, maar ze speelde. Fauré. De stukken die ze met haar geliefde op de academie had gespeeld, maar dit keer met wangen zonder blos. Ze drukte zich tegen het instrument aan om de trillingen te voelen.’ Dimitri Verhulst laat in Mevrouw Verona daalt de heuvel af zien dat de novelle, de laatste tijd wel eens dood gewaand, een springlevend genre is. Een klein en fijn werk van een stijlvirtuoos.

Contact € 14,90 ISBN: 9789025425388

Frank Westerman Ararat Juryrapport Frank Westerman danst als geen ander zwierig tussen feit en fictie. In Ararat laat hij zijn fascinatie voor een berg overlopen in een gevoelig relaas over zijn verhouding tot religie. Hij schreef een boek over weten en geloven, over feiten en fantasie, en in het midden staat de berg. ‘Ik wilde deze heilige berg beschouwen en uiteindelijk beklimmen, met oog voor zowel de mythe als de realiteit.’ Westerman neemt zichzelf als startpunt, en beschrijft een benauwend avontuur tijdens een vakantie in Oostenrijk. Als elfjarige overleeft hij het ternauwernood. Hij vertelt hoe hij opgroeit in een christelijk gezin en op een christelijke school, maar leraren natuurkunde en wiskunde doen zijn geloof wankelen. Jaren later roept ook het vaderschap vragen op. Door het boek lopen de vragen die zijn dochter hem stelt. Westerman zoekt naar begripvolle antwoorden. Door die persoonlijke belevenissen heen weeft hij zijn groeiend verlangen om de heilige berg Ararat te beklimmen. In een spiegeling van de zoektocht naar zijn eigen geloof steekt hij bij zijn vroegere hoogleraar geologie zijn licht op en bezoekt hij een in Nederland wonende Armeense seismoloog. Beide wetenschappers hebben verschillende meningen over het karakter van de vulkaan, een weerkaatsing van de twijfel die geloof in zijn meest mystieke vorm veroorzaakt. Van vrienden en bekenden krijgt Westerman adviezen, hij leest verhalen van personen die eerder de Ararat beklommen en ten slotte besluit hij de stap te wagen: hij maakt de reis. Westerman maakt omtrekkende bewegingen maar verliest nooit zijn doel – het beklimmen van de berg – uit het oog. Ter voorbereiding maakt hij een wadlooptocht samen met zijn vrouw en reist hij naar Turkije. Op de achtergrond speelt de Armeense genocide. Hij bespreekt diverse arkzoekers en toont hoe Noach niet de exclusief Bijbelse figuur is, maar de drager van talloze verhalen in andere culturen en godsdiensten, met het Gilgamesj-epos als oudste. Westerman is er in geslaagd om de talloze feiten en de mythes over de Ararat met zijn persoonlijke verhalen soepel te laten samenvloeien tot een mythe die proeft als echt. Het is een subtiele zoektocht geworden naar antwoorden op kinderlijk eenvoudige vragen, in een taal die transparant is en vloeiend. Frank Westerman schildert, vaak op ontroerende wijze, zijn worsteling met een berg en met religie. Een grimmig maar ook lieflijk landschap. Met feiten die vragen oproepen en antwoorden die over de feiten glijden.

Atlas € 19,90 ISBN: 9789045012995

Joost Zwagerman Transito Juryrapport ‘Transito’ betekent: doorvoer van goederen. Het is ook de titel van de zesde essaybundel van Joost Zwagerman. Misschien wel een typisch Nederlandse titel want Nederland is in handelstermen een transitoland. Klein maar met overal contacten en aanknopingpunten. Iets soortgelijks wil Zwagerman ook bieden: een onbekrompen, ruim uitzicht op de wereld van kunst en cultuur om ons heen. Transito begint met twee stukken gewijd aan Europese kunstenaars in Amerika, de Nederlander Willem de Kooning en de Duitser Gerhard Richter, en het eindigt met een ode aan Bergen aan Zee, de streek van Zwagermans jeugdjaren. In de tussentijd heeft de schrijver een lange reis gemaakt, die hem langs Los Angeles voerde, New York, Düsseldorf, Amsterdam. Een reis met als voornaamste motief: kritische belangstelling. Of het nu gaat om de de kunst die Amerikaanse slaapsteden oplevert, om de netto resultaten van die goeie ouwe Beat-Generation, om het werk van een veronachtzaamde dichter als Pieter Boskma of om de kleingeestigheid van de vaderlandse literaire clique, steeds geeft Zwagerman attent, welbespraakt en terzakekundig zijn mening over zaken, die als je er bij hem over leest, opeens allemaal van belang lijken. Want dat is, bij al zijn kritische, polemische en stilistische gaven, misschien wel het grootste talent van Zwagerman: hij weet zijn lezers te enthousiasmeren, zijn eigen geestdrift slaat ongemerkt over op de ander. Dat is een eigenschap die je in de Nederlandse essayistiek, die van nature meer bedachtzaam dan uitdagend is, niet veel aantreft. Het maakt het lezen van Transito tot een meeslepend avontuur. Transito gaat over ónze wereld, ónze films, ónze literatuur, het is een bij uitstek bijdetijdse bundel maar achter die opperste aandacht voor de actualiteit gaat in feite een minder tijdgebonden uitzicht schuil, dat Zwagerman in zijn portret van het intrigerende personage Ricky uit de film ‘American Beauty’ alsvolgt uitlegt: ‘Het is een personage dat makkelijk over het hoofd valt te zien. Maar juist in suburbia is een scherpe blik vereist. Look closer.’ In Transito heeft Zwagerman de oude kunst van het nauwkeurig kijken ontdaan van haar academische aankleefsels en als het ware geëmancipeerd voor lezers van nu. Wat dat betreft is Transito ook een doorvoerhaven van een oude verdienste naar een nieuwe praktijk. Zwagermans unieke combinatie van scherpe blik en bevlogenheid maken hem in deze bundel tot de meest rake essayist van zijn generatie.

De Arbeiderspers € 24,95 ISBN: 9789029564151

Tiplijst AKO Literatuurprijs 2007 Auteur

Titel

Uitgever

Benno Barnard Bernlef Willem Brinkman Walter van den Broeck Adriaan van Dis Douwe Draaisma H.W. von der Dunk Marjolijn Februari Patricia de Groot Arnon Grunberg Hella S. Haasse A.F.Th. Atte Jongstra Mensje van Keulen Tom Lanoye Willem G. van Maanen Marcel Möring Erwin Mortier Connie Palmen Leo Pleysier David van Reybrouck Bart Slijper Dimitri Verhulst Frank Westerman Joost Zwagerman

Dichters van het avondland Op slot Dagen op aarde De veilingmeester De wandelaar Ontregelde geesten In het huis van de herinnering De literaire kring Derde Tirza Het tuinhuis Het schervengericht De avonturen van Henry II Fix De laatste gasten Het derde huwelijk Heb lief en zie niet om Dis Avonden op het landgoed Lucifer De Latino’s Slagschaduw Van alle dingen los Mevrouw Verona daalt de heuvel af Ararat Transito

Atlas Querido L.J. Veen De Bezige Bij Augustus Historische Uitgeverij Bert Bakker Prometheus Contact Nijgh & Van Ditmar Querido Querido De Arbeiderspers Atlas Prometheus De Bezige Bij De Bezige Bij De Bezige Bij Prometheus De Bezige Bij Meulenhoff/Manteau De Arbeiderspers Contact Atlas De Arbeiderspers