Ondanks loonmatiging hbo-personeel
Topinkomens stomen door Topinkomens in het hbo mochten vorig jaar drie keer zo hard stijgen als het docentsalaris. Sommige bestuurders maakten zelfs nog grotere sprongen vooruit, blijkt uit onderzoek naar de jaarrekeningen van hogescholen. Bij de grootste groeier stegen de bestuurskosten van de voorzitter van het college van bestuur in één jaar 19 duizend euro. Plus: welke prestatiebonussen, gratificaties, pensioenaanvullingen en ontslagvergoedingen werden in 2005 verstrekt?
op 2,03 procent. Ruim drie keer zoveel als de loonstijging van de docent in de collegezaal. Maar goed dat hogescholen, en de raden van toezicht die erover gaan, zich niks hoeven aan te trekken van zo’n advies en alle vrijheid hebben om zelf een verantwoorde loonontwikkeling te bedenken. Zo is de salarisverhoging van Harry Koopman van Avans Hogeschool contractueel gekoppeld aan de cao. Net als collegevoorzitter Norbert Verbraak van Fontys Hogescholen ging hij er met zijn inkomen zelfs licht op achteruit. Het jaarsa-
Tekst Arno Kersten Beeld Typetank
laris van collega Pim Breebaart van de Haagse Hogeschool bleef nagenoeg gelijk. Ze zijn niet de enige hbo-bazen die aan loonmatiging
Moeizame onderhandelingen tussen werk-
De bazen van het hbo-personeel, de colleges
doen, maar in de ranglijsten over 2005 zijn
gevers en werknemers resulteerden half mei
van bestuur, vallen buiten de cao. Hun sala-
vooral de stijgers nadrukkelijk aanwezig.
vorig jaar eindelijk in een cao-akkoord voor
rissen zijn gebaseerd op een aparte regeling
het hbo. Vastgelegd daarin was de eerste
die adviesbureau Hay Group in 1998 in elkaar
Salarisverhoging
structurele salarisverbetering die het hbo-per-
zette onder de naam ‘Totaal vast inkomen’.
Jos Elbers van hogeschool Inholland was in
soneel van de nullijn tilde, een loonsverho-
Onderdeel van de regeling is een indexe-
2004 de topverdiener en grootste stijger in
ging van 0,6 procent. Iedereen weet het nog:
ringsadvies dat Hay jaarlijks naar de vereni-
het hbo. Hoe deed hij het vorig jaar? Het staat
de afgelopen jaren deed het kabinet een drin-
ging van hbo-bestuurders stuurt op basis van
allemaal in een keurig tabelletje in het jaarver-
gende oproep tot loonmatiging om het kwets-
de ‘relevante beloningsmarkt’. Oftwel: welke
slag. Het basissalaris is ‘conform de prijsindex
bare economisch herstel niet in de wielen
groei beleven topinkomens in andere secto-
zoals door Hay berekend’ met ruim vierdui-
te rijden, en daaraan werd in de collectieve
ren en valt acceptabel te noemen voor hoge-
zend euro gestegen. Dankzij nog eens vierdui-
arbeidsvoorwaarden van semipublieke secto-
schoolbestuurders? In 2004 bedroeg dat per-
zend euro extra aan prestatiebeloning komt
ren gehoor gegeven.
centage 2,4 procent, vorig jaar lag het advies
zijn totale stijging uit op 4,2 procent. g
16
het Onderwijsblad
nr. 20z18 november 2006
Marcel Wintels, bestuursvoorzitter van de
elk een bonus van 25 duizend euro wegens
je eraan, en hoe bepaal je of behaalde resulta-
Hogeschool Arnhem en Nijmegen, zag zijn
een jaar ‘functioneren in een onderbezet col-
ten de verdienste zijn van de bestuurder? ‘Wij
bruto salaris (inclusief vakantietoeslag en
lege’. Woordvoerder Floris Ran van de Hoge-
zijn geen voorstander van variabele beloning.
ziektekostenvergoeding) stijgen met achtdui-
school Utrecht antwoordt op de vraag hoe dat
Alles wat variabel is, is onoverzichtelijk’, zegt
zend euro, oftewel 5 procent. Geri Bonhof
bedrag tot stand is gekomen: “Er is niet een
een toezichthouder in het rapport van zake-
van de Hogeschool Utrecht ging er vergeleken
of andere formule voor gebruikt. De raad van
lijke dienstverlener PricewaterhouseCoopers
met haar vorig jaar opgegeven inkomen ruim
toezicht heeft er uitgebreid over gesproken
(PWC) uit mei dit jaar.
vijfenhalfduizend euro op vooruit, onkosten-
en afgewogen wat billijk is voor de uitzonder-
Uit het onderzoek, een enquête onder hbo-
vergoeding en bonus niet meegerekend:
lijke prestaties van de collegeleden. De colle-
bestuurders op verzoek van de Hbo-raad,
4 procent erbij.
geleden hadden de mogelijkheid iemand ad
blijkt dat bijna een kwart gebruikmaakt van
Het zijn nog bescheiden procenten vergele-
interim in te zetten, maar dat hebben ze niet
een prestatiebonus. PWC typeert dat als ‘inci-
ken bij de grootste stijgers in de ranglijst. De
gedaan.”
denteel’, kennelijk in vergelijking met de
totale bezoldiging van Martin Giesen, die in
Bij de Noordelijke Hogeschool Leeuwarden
marktsector. Met een optelsom in de jaarre-
zijn uppie het college van bestuur vormt van
kreeg het bestuur tienduizend euro erbij, net
keningen komen we op een bedrag van ruim
Hogeschool Drenthe, beleefde een groeispurt
als het jaar ervoor trouwens, vanwege de door
twee ton aan verstrekte prestatiebonussen.
van 19 duizend euro, oftewel 14 procent.
de raad van toezicht geprezen goede presta-
Een aanzienlijk deel komt op het gezamen-
Gevraagd of de stijging misschien moet wor-
ties. Toch wil de instelling in het jaarverslag
lijke conto van vier bestuursleden van Avans,
den gezocht in een uitbreiding van de aan-
wel graag benadrukken dat ze geen veran-
de grootste individuele prestatiebeloning
stelling, reageert de collegevertegenwoordiger
kerd systeem van variabele prestatiebonussen
(34.221 euro) was voor Inholland-voorzitter
per e-mail dat ‘dat hier sprake is geweest van
gebruikt.
Elbers.
een besluit tot verhoging van de bezoldiging
Een aantal andere hogescholen doet dat wel:
Lastig blijft de exacte maatstaf en de publie-
met ingang van 1 september 2004. De reden
beloning koppelen aan prestaties. Het is een
ke openheid daarover. Avans gaat in haar
ligt niet in aanstelling/fte van de functie maar
bonussystematiek die is afgekeken van het
publieksverslag nog het verst, maar heel veel
bij arbeidsmarktoverwegingen/Hay-regeling’.
bedrijfsleven, maar die wel van verschillen-
meer dan de maximale hoogte en het per-
Het bruto salaris van Saxion-voorzitter Cor
de kanten kritische kanttekeningen oproept.
centage behaalde targets komen we niet te
Boom maakte vorig jaar een klim van 9,2 pro-
Want hoe kom je tot een afgewogen con-
weten (77 procent voor bestuursvoorzitter
cent, 13 duizend erbij. Zijn twee collegegeno-
structie van criteria, welke bedragen koppel
Harry Koopman). Zijn woordvoerder zegt dat
het Onderwijsblad
nr. 20z18 november 2006
ten zagen hun contractlonen met 16 procent groeien. Volgens de toelichting in het jaarverslag heeft het alles te maken met een inhaalslag die moest worden gemaakt. De ‘indexering van het maximuminkomen’ was er een aantal jaren terug bij ingeschoten en de raad van toezicht heeft die achterstand meegenomen in de jaarlijkse verhogingen. De toelichting besluit met de opmerking dat de bestuursleden hebben besloten om af te zien van de jaarlijkse structurele Hay-verhoging van 2 procent, ‘gezien de nullijn’.
Extraatjes Informatieplicht en zelfverkozen openheid maken van jaarverslagen en -rekeningen interessante inkijkjes in de toekenning van extra beloningen en managementvergoedingen. Wat te denken van de kosten die de Hotelschool in Den Haag kwijt is aan een interimmanager die volgens het verslag van 1 januari tot en met 15 april een vacature in het college van bestuur invulde en daarvoor 168.050 euro toucheerde? Een interim-manager niet inhuren kan juist weer reden zijn voor een extraatje. Bij de Hogeschool Utrecht kregen twee bestuurders 18
Punten op een rijtje
brengt het totaal op ruim één miljoen. Bij
Uitgekeerde prestatiebonussen
Hogeschool Zuyd zetten ze er keurig bij dat de kosten van de afkoopregeling met betrekking
• Geadviseerde salarisstijging hbo-
tot bestuurslid Klaas van Mierlo 57.719 euro
bestuurders van 2 procent, ruim drie
bedragen. De boekhouders van Hogeschool
Avans Hogeschool:
keer zo hoog als cao-loonstijging.
Helicon noteren voor oud-voorzitter Chris-
80.817 euro
• Bijna de helft van bezoldigingen (inclusief toelagen) groeit meer dan 2 procent
tiaan Eckhart 216 duizend euro aan werkgeverslasten, waarin een ongespecificeerde ver-
Inholland:
• Twee ton aan prestatiebonussen.
trekregeling is meegenomen. Van voorgaan-
50.261 euro
• Ruim 1 miljoen aan vertrekvergoedingen.
de jaren waren er al voorbeelden bekend. Zo
• Grootste ontslagvergoeding: 489.358
werd in 2004 bij de Hogeschool Utrecht een
Fontys Hogescholen:
euro bij de Hogeschool van Amsterdam,
vertrekregeling genoteerd van bijna een half
48.000 euro
gelijk aan 6,5 jaarsalaris.
miljoen voor een vertrokken collegelid.
• Volgens onderzoek van Pricewaterhouse-
Veruit de hoogste afvloeiingsregeling werd
Hogeschool Zuyd:
Coopers in opdracht van de Hbo-raad
vorig jaar aan de Hogeschool van Amsterdam
20.000 euro
zitten de bestuursinkomens binnen de
ingeboekt. Het jaarverslag vermeldt bij een
grenzen van het beloningssysteem.
instituutsdirecteur met een salaris van 73 dui-
Noordelijke Hogeschool Leeuwarden:
zend een ontslagvergoeding 489.358 euro.
20.000 euro
ders wordt elke vier jaar tegen het licht
Snel gerekend: zesenhalf jaarsalaris.
gehouden. Dit najaar wordt de regeling
“Daar moet ik heel wat jaren voor werken”,
opnieuw geëvalueerd.
zegt een lid van de medezeggenschapsraad
• Het beloningsstelsel voor hbo-bestuur-
dat niet met naam genoemd wil worden. “Als je een goeie advocaat aan je zijde hebt, kun je Koopman geen tijd heeft om aan de telefoon
in Nederland een aardige gouden handdruk
duur van het dienstverband en perspectieven
te komen en verwijst naar een artikel in de
bedingen.”
op de arbeidsmarkt worden meegewogen. Als
hogeschoolkrant Punt. Daarin worden reali-
Woordvoerder Godfried Jansen van het gefu-
je je als hogeschool niet aan wettelijke bepa-
satie en kostenbeheersing van nieuwbouw als
seerde college van bestuur Hogeschool van
lingen van het arbeidsrecht houdt, dan doet
targets genoemd. Studenttevredenheid zou
Amsterdam/Universiteit van Amsterdam wil
de rechter dat wel voor je.”
ook een bonuscriterium zijn, maar pas nadat
niks zeggen dat de privacy van de betrok-
De identiteit van de vertrokken directeur valt
de hogeschool die in 2006 gemeten heeft.
kene in het geding kan brengen. Dat hoort
te achterhalen. Uit het handelsregister van
bij de gebruikelijke afspraken, zegt hij. “Ik
de Kamer van Koophandel blijkt dat ze voor
Vertrekvergoedingen
begrijp dat mensen vragen stellen als ze zo’n
het kapitaal vorig najaar een nieuwe BV heeft
Naast salaris, toelages en prestatiebelonin-
bedrag zien. Het gaat altijd om een individu-
opgericht. Het beleggen en beheren van ver-
gen, maakt een aantal bestuurders ook aan-
eel bepaalde regeling, waarbij onder meer de
mogen, staat er bij de bedrijfsomschrijving. g
spraak op pensioenaanvullingen of tegemoetkomingen bij voortijdig vertrek. Ook daarvan zijn voorbeelden terug te vinden in de jaarverslagen. De al eerder genoemde Haagse
Top 10 jaarinkomens cvb-voorzitters over 2005
Hotelschool trok vorig jaar 20 duizend euro uit voor het pensioengat van voorzitter Wim
Waarin opgenomen vaste toelages, incidentele bonussen, variabele beloningen;
Dooge. Hogeschool Leiden reserveerde vorig
exclusief werkgeverslasten/pensioenlasten
jaar 3,2 ton aan toekomstige pensioenverplichtingen voor voorzitter Ton Ouwerkerk,
Jos Elbers, Inholland
223.063
euro
die in de loop van november zijn afscheids-
Marcel Wintels, Hogeschool Arnhem/Nijmegen
207.670
euro
feestje geeft na 32 jaar dienstverband.
Geri Bonhof, Hogeschool Utrecht
173.450*
euro
Groter is de oogst aan verstrekte vertrek-
Sijbolt Noorda, Hogeschool van Amsterdam/UvA
166.900
euro
vergoedingen in het hbo, veruit het groot-
Harry Koopman, Avans Hogeschool
165.457
euro
ste deel aan bestuur en management. De
Jasper Tuytel, Hogeschool Rotterdam
162.000
euro
meeste moeten worden vermeld vanwege de
Norbert Verbraak, Fontys Hogescholen
156.400
euro
Wet op openbaarmaking publieke topinko-
Cor Boom, Saxion
153.000
euro
mens, omdat de bedragen uitkomen boven
Marianne Dunnewijk-Budé, Hogeschool Zuyd
140.398
euro
het gemiddelde ministersloon. Niet in alle
Frans Kuipers, Noordelijke Hogeschool Leeuwarden
135.000
euro
gevallen vermelden de instellingen om welk
*Inclusief incidentele bonus van 25.000 euro
bedrag het exact gaat, maar een optelling nr. 20z18 november 2006
het Onderwijsblad
19
foto: Yvonne de Blaauw
‘Mijn werk gaat dag en nacht door’
‘De consequentie van het systeem’
‘Meten met twee maten’
Maarten Denters, voorzitter college van
Doekle Terpstra, voorzitter Hbo-raad over
Gerrit Stemerding, dagelijks bestuurder AOb
bestuur Ipabo over zijn bezoldiging van 1,1
loonmatiging. “Persoonlijk vind ik dat de top
over loonmatiging. “Er zijn gelukkig hoge-
fte. “Dat is helemaal niet vreemd. Veel men-
er op eenzelfde manier op vooruit zou moe-
scholen die het goede voorbeeld geven en aan
sen werken meer dan 40 uren in de week. Dat
ten gaan als het personeel. Maar mijn particu-
loonmatiging in de top hebben gedaan. Dat
doe ik ook. Mijn aanstelling als voorzitter is
liere opvatting is niet relevant. Er is een geob-
compliment wil ik best maken. Het gaat wel
verminderd naar 0,9 fte, omdat er inmiddels
jectiveerde indicatie van Hay Group. Die is
over gemeenschapsgeld. Maar ik zie ook din-
een lid is bijgekomen. Mijn werk zit ook in
volgens de afspraken en ik constateer dat veel
gen waarvan me de haren te berge rijzen. Een
mijn hoofd, dat gaat dag en nacht door. Dis-
hogescholen zich daar keurig aan houden.
college van bestuur krijgt een bonus vanwege
cussieavonden over pabo-onderwijs, bijvoor-
Als mensen daar schande van spreken, kan ik
onderbezetting, terwijl veel personeel voort-
beeld, die ik bezoek om het bij te houden, om
daar niet zoveel mee. Het is de consequentie
durend te kampen heeft met grote werkdruk
bij te blijven. Daar staat geen extra vergoe-
van het systeem.”
zonder er voor beloond te worden. Dat vind
ding tegenover. Daarnaast heb ik er voor 0,2
Over de criteria voor prestatiebonussen. “Als in
ik meten met twee maten. Dat zie je ook bij
fte een taak bij voor de educatieve federatie
het jaarverslag alleen iets algemeens staat over
de inkomens. Als we in dit land gezamenlijk
Interactum, waarvoor ik ook betaald word.
criteria, lig ik er niet wakker van. Er is ook nog
afspreken dat we de lonen matigen, dan geldt
Netto ben ik er het afgelopen jaar nauwelijks
een risico op persoonsbeschadiging, als expliciet
dat voor iedereen. Als je personeel een pas op
op vooruitgegaan.”
vermeld zou worden hoeveel van de criteria wel
de plaats moet maken, vind ik het slecht ver-
Over transparantie. “Dat is prima. Punt is wel
of niet zijn gehaald. Dat is aan de toezichthou-
teerbaar dat een bestuurder er wel flink op
dat het allemaal wel extra middelen vraagt
ders om te beoordelen. Dat gaat mij niks aan.”
vooruit gaat. Ook al blijf je dan officieel bin-
om dingen transparant te maken. Als ik kijk
Over variabele beloningen. “Er wordt heel
nen de grenzen van je beloningsstelsel. Dan
naar de vragen waarover we ons moeten ver-
verschillend mee omgegaan. Er zijn toezicht-
verschuil je je achter het systeem dat je zelf
antwoorden, dat kost veel tijd en inspannin-
houders die wat van het vaste salaris afhalen
hebt ingevoerd.”
gen. Denk aan de accreditatie. Voor een klei-
en dat deel variabel maken. Er zijn ook raden
Over de toezichthouders. “Ik vraag me af of
ne hogeschool als de onze leidt die verant-
van toezicht die het variabele deel erboven-
raden van toezicht onafhankelijk genoeg zijn
woordingsplicht tot extra kosten. Als ik dat in
op leggen. Maar ik vind niet dat het om hele
om over de beloning te waken. Het zijn nog
een bedrag moet uitdrukken, dan zijn we voor
schokkende bedragen gaat. Meestal iets in de
wel eens bekenden uit hetzelfde wereldje. Wie
al die zaken bij elkaar 150 duizend euro extra
orde van grootte van een maandsalaris. Ik kijk
houdt er toezicht op de toezichthouders?”
kwijt ten opzichte van een jaar of vijf geleden.
naar het totaal van het hele hbo en dan vind
Dat gaat af van het primaire proces.”
ik twee ton niet exorbitant.” Over ontslagvergoedingen. “Als je in totaal tot een miljoen euro komt, dan schrik ik daar niet van. Ik vind dat bedrag ook niet zo interessant. Ik kan me voorstellen dat iemand die al heel erg lang op een hogeschool heeft gewerkt, dan ook recht heeft op een hogere ontslagvergoeding. Je moet naar het jaarsalaris kijken en de achtergronden. Het zijn uitzonderingen.”
20
het Onderwijsblad
nr. 20z18 november 2006
Van Haperen Ton van Haperen Leraar economie en lerarenopleider
Toelichting In het onderzoek dat het Onderwijsblad vorig
Pappen en nathouden
jaar uitvoerde naar de bestuurskosten in
Ik ben van nature een enthousiast volger, maar deze verkiezingen wil
het hbo, werden de voorzittersbeloning in
het niet lukken. Stemwijzers leveren bizarre uitkomsten op. Van de digitale advi-
de meeste gevallen bepaald door de totale
seurs schakel ik over naar de televisie. Daar gaan de aanstaande premier en zijn
bezoldiging van het college van bestuur te
concurrent in debat. De programmamakers plaatsen de frisse jongens van de Vrije
middelen. Dankzij de grotere openheid die
Universiteit in een Amerikaanse setting, geïmporteerd uit de serie The west wing. B.
een aantal hogescholen nu in hun verslagen
en B. vangen elkaar vliegen af en doen dat zo Nederlands saai dat ik in het eerste
aan de dag leggen, kunnen de salarissen vaak
reclameblok overschakel naar een basketbalwedstrijd.
exacter worden bepaald. Dat is een pluim
Deze verkiezingen gaan over macht en dat had natuurlijk onderwijs moeten zijn.
voor de sector waard. Toch is het erg lastig
In februari schreef Hans Wansink een prachtig stuk in de Volkskrant. Hij herinner-
om alle bestuursvoorzitters in één belonings-
de zich het vernietigende Amerikaanse rapport Nation at risk. Verloedering van
tabel onder elkaar te krijgen en een precieze
het algemeen vormend onderwijs vormde een bedreiging voor de toekomst van
loonstijging voor het hele hbo vast te stellen.
een wereldnatie. Wansink zag overeenkomsten en concludeerde: de politicus die
Er bestaan nog veel verschillen in wat instel-
de kwaliteit van onderwijs inzet, wint de verkiezingen. Een inkopper. Lezen, spel-
lingen prijsgeven. Sommige hogescholen
len en rekenen gaan goed tot de brugklas, daarna daalt de leerlijn. Het voortgezet
verdelen de kosten gedetailleerd over maar
onderwijs reproduceert demotie. Kinderen tuimelen omlaag en de aansluiting met
liefst vijf posten, inclusief pensioenlasten en
het vervolgonderwijs is waardeloos. Volgens de Lissabon-doelstelling moet vanaf
netto salariëring. Anderen laten de pensioen-
2010 50 procent van de jongeren een diploma hoger onderwijs halen. Dat gaat
lasten juist weer achterwege. En er zijn ook
niet lukken.
nog altijd jaarrekeningen waarin alle afzon-
Maar politici durven niet te zeggen dat het beter moet. Ze neuzelen liever over
derlijke kosten tot één kopje bezoldiging
gratis schoolboeken. Verder van links tot rechts leraarvriendelijke boodschap-
worden versimpeld. Ondanks de zorgvuldig-
pen. Ik krijg mijn vak terug, het salaris gaat omhoog, managers moeten een beet-
heid die de redactie heeft betracht bij het
je oppassen en vooral geen stelselwijziging. De Amsterdamse wethouder Ahmed
verzamelen van de informatie in dit onder-
Aboutaleb wordt de volgende minister. En anders komt Maria van der Hoeven
zoek, houden we ons altijd aanbevolen voor
terug. Kortom, four more years pappen en nathouden.
aanvullingen. Die kunnen worden gemaild
Wat een drama. Mijn vak is nooit afgepakt. Aan inhoud geen gebrek. Met dank
naar:
[email protected] H
aan een nieuw examenprogramma moet ik meer eindtermen, op een hoger abstractieniveau, in minder lestijd doen. Uit een andere hoek waait de vakoverstij-
Voor de uitgebreide tabel: zie www.aob.nl
gende wind: eerste leren, dan inhoud. Ondertussen verwerk ik in drie dagen net zoveel leerlingen als vroeger in vijf. Op de werkvloer is het een crossover festival, alles trekt aan alles. Tegenstrijdige beelden vierendelen me. Ouders en leerlingen kijken naar de brokstukken, tellen hun zegeningen en kiezen voor de calculerende aanpak. De middelbare school is een drempel. Niet over struikelen. Leren komt later wel. Het zijn de omstandigheden… stupid! Daarom graag een stelselwijziging. Niet een handige bestuurder, maar een idealist met een plan, grand design, blauwdruk, moet de nieuwe minister worden. De Volkskrant organiseerde onlangs een aantal themabijeenkomsten. Daar sprak de hoogleraar Jaap Dronkers duidelijke taal. Het Nederlands onderwijs laat talent onbenut. Maak daarom een einde aan monopolievorming, laat scholen concurreren, geef ze aan leraren en ouders en beoordeel ze enkel op leerresultaten. Leid leerkrachten beter op, rekruteer onder academici, zorg voor regelmatige bijscholing. Dit kost tijd en geld. Dronkers, hoogleraar in Florence, gek op meten: voor mij is hij the chosen one. Maar een intellectueel die iets wil met onderwijs staat op geen enkele lijst. Wat rest zijn mediagetrainde nep west wingers uit de Haagse slangenkuil… no way!
nr. 20z18 november 2006
het Onderwijsblad
21
