Toeristisch-recreatieve potenties van de Afsluitdijk Bouwstenen onderzoek naar kansrijke vraaggerichte ontwikkelingen
1
Colofon Bureau voor Ruimte & Vrije Tijd, eindrapportage, december 2014 Opdrachtgever:
Projectbureau De Nieuwe Afsluitdijk, Gertjan Elzinga
Contactpersoon: drs. J.J. (Jan Jaap) Thijs, senior adviseur en partner drs. A.A.P. (Suzanne) van de Laar, adviseur Bureau voor Ruimte & Vrije Tijd Uilenkamp 8 3972 XR Driebergen-Rijsenburg T 06-51174193 e-mail:
[email protected] www.ruimteenvrijetijd.nl
2
Inhoud 1 Inleiding ...................................................................................................................................................... 4 Vraagstelling .......................................................................................................................................... 4 2 Leefstijlsegmentatie ................................................................................................................................... 6 3 De Afsluitdijk nu en in de toekomst .......................................................................................................... 9 3.1 De huidige Afsluitdijk ........................................................................................................................... 9 3.2 De toekomstplannen ......................................................................................................................... 13 4 Kleuring van de bewoners en de toeristen ............................................................................................. 16 4.1 Kleuring van de inwoners rondom de Afsluitdijk............................................................................... 16 4.2 Kleuring van de Nederlandse toerist aan de regio’s rondom de Afsluitdijk ...................................... 17 5 Kleuring van het aanbod op en rondom de Afsluitdijk ........................................................................... 19 5.1 De kleuring van het dagrecreatief aanbod ........................................................................................ 19 5.2 De kleuring van het verblijfsrecreatief aanbod ................................................................................. 20 6 Vraag en aanbod tegen elkaar afgezet .................................................................................................... 23 6.1 Vraag en aanbod voor de dagrecreatie ............................................................................................. 23 6.2 Vraag en aanbod voor de verblijfsrecreatie ...................................................................................... 25 7 Veldwerk onder toeristen in de omgeving .............................................................................................. 27
3
1 Inleiding Het icoon van de Nederlandse strijd tegen het water is aan vernieuwing toe. De Afsluitdijk van Zurich naar Den Oever is veilig voor de komende jaren en wordt een hernieuwde belevenis voor bezoekers. Zo opent de website van De Nieuwe Afsluitdijk. De Afsluitdijk moet een beleving bieden voor bezoekers. De regio (de samenwerkende gemeenten en provincies) ziet belangrijke toeristischrecreatieve potenties voor de Afsluitdijk, maar wil hier nadere invulling aan gaan geven. Daarvoor heeft de regio inzicht gevraagd in de profielen en wensen van (potentiële) bezoekers aan de Afsluitdijk. Ook de ‘markt’ vraagt meer inzicht in deze gegevens, zo bleek tijdens een recente zoektocht naar ondernemers voor het ontplooien van een educatieve attractie op de Afsluitdijk. In opdracht van het projectbureau De Nieuwe Afsluitdijk is het Bureau voor Ruimte & Vrije Tijd, in nauwe afstemming met het ETFI, gestart met een onderzoek om meer informatie te verzamelen. Voor u liggen de resultaten van de bouwstenen van het deelonderzoek van het Bureau voor Ruimte & Vrije Tijd. U kunt de conclusies van beide deel onderzoeken lezen in een beschikbaar apart document. De conclusies staan er niet opgenomen in voorliggend document. Vraagstelling In ons onderzoek gaan we in op de volgende onderzoeksvragen: 1. Wat zijn de ‘leefstijlen’ van de huidige bezoekers aan de Afsluitdijk? 2. Welke latente behoefte bestaat er in de omgeving? Hierbij ligt de focus op niet-bezoekers aan de Afsluitdijk, zowel inwoners uit de regio, als toeristen aan de regio. Wat is hun beeld van de Afsluitdijk? Waarom bezoeken ze op dit moment op de Afsluitdijk niet en wat zouden ze graag aan ontwikkelingen bij de Afsluitdijk zien? Ook hierbij speelt de leefstijlsegmentatie een belangrijke rol. 3. Welke toeristisch-recreatieve functies zouden het meest van toegevoegde waarde zijn op het al bestaande aanbod in de regio op en rondom de Afsluitdijk? Deze onderzoeksvraag wordt in dit conceptrapport beantwoord. 4. Wat kan er vanuit de ‘leefstijlatlassen’ worden gezegd over de vraagzijde: welke kleuren hebben inwoners van en toeristen aan de regio’s en wat betekent dat voor hun vrijetijdsgedrag en wensen? 5. In hoeverre passen de bestaande plannen1 binnen de uitkomsten van het onderzoek? Het projectbureau heeft het ETFI (European Tourism Future Institute) gevraagd een separaat onderzoek uit te voeren naar de aantallen bezoekers op de Afsluitdijk, hun wensen op het gebied van vrije tijd en de ideeën en motieven van touroperators die de Afsluitdijk aandoen. Hiervan is een apart deelrapport beschikbaar. In voorliggend rapport gaan we eerst in op de gehanteerde leefstijlsegmentatie (hoofdstuk 2) in het onderzoek. Vervolgens gaan we in op Afsluitdijk in de huidige situatie en de toekomstplannen (hoofdstuk 3). In hoofdstukken 4, 5 en 6 gaan we achtereenvolgens in op de vraag, het aanbod en tot slot vraag en aanbod tegen elkaar afgezet. In hoofdstuk 7 gaan we in op het resultaat van enquêtes 1
Het gaat hierbij om het programma op hoofdlijnen van de recent opgeleverde ‘Bouwsteen toeristischrecreatieve ambities Afsluitdijk’.
4
die we hebben gehouden onder toeristen die directe omgeving van de Afsluitdijk. Zoals aangegeven kunt u de conclusies van dit onderzoek lezen in een apart beschikbaar document.
5
2 Leefstijlsegmentatie Smart Agent Company en RECRON hebben samen de ‘Recreantenatlas’ ontwikkeld. Die geeft inzicht in het gedrag en de beleving van recreanten op basis van psychologische en sociologische kenmerken. Zowel voor de verblijfsrecreatie als voor de dagrecreatie zijn belevingswerelden onderscheiden. Onderstaand vindt u het figuur voor de dagrecreatie:
In april 2014 zijn de eerste resultaten van het vernieuwde verblijfsrecreatie-onderzoek beschikbaar gekomen. Ook in dit onderzoek worden zeven segmenten onderscheiden, die sterk vergelijkbaar zijn met die in de dagrecreatie, waarbij echter (gedeeltelijk) de benaming en de omvang van de groepen verschillen:
6
De Recreantenatlas onderscheidt zeven belevingswerelden, of ook wel leefstijlen genoemd, met allemaal een eigen kleur. Elke kleur staat voor een specifiek vrijetijdsprofiel: Uitbundig Geel
Gezellig Lime
Rustig Groen
Ingetogen Aqua
Avontuurlijk Paars (verblijfsrecreatie: Sportief en Avontuurlijk Paars)
Stijlvol en Luxe Blauw (verblijfsrecreatie: Comfort en Luxe Blauw)
Echte levensgenieters. Houden van samen met anderen actief en sportief recreëren. Vaak jonge gezinnen. Zoeken graag de gezellige drukte op, recreëren is lekker eten, genieten en leuke dingen doen. Beschikken over iets meer budget dan gemiddeld. Recreëren is lekker vrij zijn, rust en ontspanning. Zijn gericht op het eigen gezin, de directe leefomgeving. Het gemiddeld inkomen ligt wat lager, zijn prijsgevoelig. Een braderie of rommelmarkt is gezellig, je komt er altijd wel iemand tegen. Veel gezinnen met wat oudere kinderen en oudere tweepersoonshuishoudens. Rustige recreanten. Geen grote wensen, houden van privacy en rust. Vaak één en tweepersoonshuishoudens in de oudere leeftijdscategorie. Willen de drukte vermijden en gaan daarom dus niet graag naar evenementen en grote attracties. In de eigen omgeving is genoeg moois te zien en te ontdekken, je hoeft er niet ver voor te reizen. Doe maar gewoon dan doe je al gek genoeg. Rustige, geïnteresseerde recreanten. Zoeken inspirerende activiteiten. Gaan vaak samen met hun partner op stap. Waarderen sportieve en culturele mogelijkheden. Willen meedoen met de maatschappij en alle veranderingen die zij daarin zien. Laten zich graag verrassen en inspireren, met name door cultuur. Nieuwe dingen zien, ontdekken en beleven. Het gewone is vaak niet goed genoeg, op zoek naar een bijzondere ervaring. Cultuur, activiteit en sportiviteit. Ontspannen door sauna of een wellness arrangement. Vaker mensen van middelbare leeftijd, 35-54 jaar. Mat name één- en tweepersoonshuishoudens. Voorkeur voor individuele activiteiten. Zelfverzekerd. Vinden dat ze in hun vrijetijd wel wat luxe en stijlvolle ontspanning verdienen. Zakelijk en intelligent. Houden van stijl en klasse, meer gericht op exclusievere vormen van recreatie. Recreëren is ontspanning en afstand nemen van de dynamiek 7
Creatief en Inspirerend Rood (verblijfsrecreatie: Cultureel en Inspirerend Rood)
van alledag. Actief sporten en aandacht besteden aan het sociale netwerk (ons soort mensen). Jonge één en tweepersoonshuishoudens en huishoudens met oudere kinderen. Creatief, op zoek naar uitdagingen en inspirerende ervaringen. Bewegen zich graag buiten de gebaande paden. Vaak hoog opgeleid, maar door het grote aandeel jongeren nog niet altijd een hoog inkomen. Recreatie betekent naast sportiviteit en ontspanning ook het zoeken naar vernieuwende stromingen, moderne kunst en andere culturen.
In dit onderzoek hebben we de leefstijlsegmentatie als uitgangspunt genomen voor een aantal van de onderzoeksvragen.
8
3 De Afsluitdijk nu en in de toekomst 3.1 De huidige Afsluitdijk De huidige Afsluitdijk is een unieke dijk; een meer dan 30 kilometer lange dijk van het Friese naar het Noord-Hollandse vasteland, dat het IJsselmeer en de Waddenzee van elkaar scheidt. Zonder twijfel het meest prominente deel van de Zuiderzeewerken en belangrijk onderdeel van de Nederlandse strijd met en tegen het water. De Afsluitdijk staat bij veel mensen vooral bekend als verbindingsweg in de vorm van de A7. Het geluid van autoverkeer is op de dijk dan ook nooit ver weg, alhoewel er plekken te vinden zijn waar, afhankelijk van temperatuur en windrichting, de weg soms veel verder weg lijkt en zelfs stilte kan worden ervaren. Het is mogelijk de dijk per auto (A7), per fiets of wandelend over te steken. Voor fietsers en wandelaars, die gebruik kunnen maken van het parallel gelegen fietspad, is het een hele uitdaging; zo’n 30 kilometer lange rechte verbindingsweg langs de A7, waar weer en wind grote invloed kan hebben op de beleving. De dijk vormt zowel een verbinding in een Lange Afstands Wandelpad (Nederlands Kustpad) als in een Lange Afstands Fietspad (Waddenzeeroute). Recreatieve fietsers of wandelaars zullen dan ook voornamelijk lange afstandslopers of wandelaars zijn. De dijk kent een aantal ‘knooppunten’: plekken waar de passant of bezoeker kan stoppen, iets kan zien of beleven: Monument op de Dijk Het monument op de Dijk is dé plek waar de dijk in 1932 is gedicht. Het monument van Willem Dudok, gebouwd in 1933, herinnert nog altijd aan deze gebeurtenis. Het monument, aan de zuidzijde van de dijk, heeft de vorm van een uitkijktoren, waarin tevens een kleine souvenirwinkel met voornamelijk echte ‘Hollandse’ souvenirs, is gevestigd. Vanuit de uitkijktoren kan men de lange rechte Afsluitdijk, met aan de ene zijde de Waddenzee en de andere zijde het IJsselmeer, goed zien liggen. Ook het Noord-Hollandse vasteland is zichtbaar vanaf de toren. Onder het monument, aan de waterkant, bevindt zich een lunchroom. Via een voetgangersbrug kunnen bezoekers de A7 oversteken naar de noordzijde, waardoor ook automobilisten die van Zurich naar Den Oever rijden, of fietsers en wandelaars aan deze kant van de dijk, het monument kunnen bezoeken. Op kleurrijke stenen staat in verschillende talen enige uitleg over de dijk, haar functie en haar historie. De Anteagroup beschrijft in haar recente ‘bouwsteen toeristische en recreatieve knooppunten’ onder meer de rommelige aanblik en de beperkte ruimte van de buitenruimte. Aangezien het monument naar schatting zo’n 250.000 bezoekers per jaar heeft te ontvangen, is dit ruimtegebrek een duidelijk aandachtspunt.
9
Het monument
Het uitzicht
De souvernirshop in het monument
Het monument vanaf de steiger gezien
Informatie in verschillende talen
Wielrenners bij een informatiezuil
Breezanddijk Breezanddijk bevindt zich ongeveer halverwege de dijk. Dit voormalige werkeiland is een plaats waar automobilisten kunnen pauzeren en waar zich een tankstation aan de A7 bevindt. Ook kan men op rustigere plekken aan het water, aan de IJsselmeerkant, parkeren en genieten van het uitzicht over het water. Op deze plek staan opnieuw informatieborden over de Afsluitdijk. 10
Bij Breezanddijk bevindt zich een camping, waar alleen leden van ‘Zeehengelsport en kampeervereniging het Wad’ mogen kamperen. Deze camping bestaat voornamelijk uit (enigszins gedateerde) chalets.
De parkeerplaatsen aan het IJsselmeer
Zeehengelsport en kampeervereniging
Kornwerderzand Kornwerderzand is een dorpje aan de Friese zijde van de Afsluitdijk en heeft een viertal opvallende kenmerken:
Tijdens de Tweede Wereldoorlog wisten de Nederlanders hier stand te houden tegen de oprukkende Duitse troepen. Het bijzondere verhaal wordt verteld in het Kazemattenmuseum, waarbij men een aantal kazematten ook van binnen kan bekijken. Ook voor de bezoeker die niet het museum bezoekt (dat maar beperkt geopend is), zijn de kazematten duidelijk zichtbaar.
De Lorentzsluisen vormen de belangrijkste doorgang voor schepen tussen het IJsselmeer en de Waddenzee.
Het dorpje, bestaande uit één rij huizen, is een van rijkswege beschermd dorpsgezicht en onder meer bijzonder vanwege de unieke ligging in het ‘niets’.
Voor kitesurfers is het Kornwerderzand een bijzondere plek, omdat het de enige plek is waarop men aan de Afsluitdijk kan kitesurfen.
Qua bereikbaarheid is de huidige situatie van met name het Kazemattenmuseum verre van ideaal. De officiële parkeerplaats bevindt zich op grote afstand van het museum en de wandelaar wordt vervolgens met bordjes verder verwezen via lastig te nemen trappen aan weerszijden van de snelweg. Zeker voor mensen die wat slechter ter been zijn is dit een (te) grote drempel. Dichterbij de parkeerplaats bevindt zich een informatiecentrum ‘Op de Dijk’ van Rijkswaterstaat. Op het moment van ons bezoek was het centrum gesloten. Openingstijden ter plekke staan niet vermeld en ook op internet is geen (recente) informatie te vinden over (het bestaan van) een informatiecentrum. Daarmee is de toeristische functie van de het centrum zeer beperkt.
11
Kazematten
Beschermd dorpgezicht vanaf de Rijksweg
Deel van de looproute naar het museum
Het museum
Overige stopplekken Naast de knooppunten zijn er een tweetal parkeerterreinen waar de automobilist even kan pauzeren en kan uitkijken over het IJsselmeer. Deze parkeerplaatsen zijn niet erg ruim, hebben verouderd meubilair en liggen vrijwel direct naast de snelweg, waarmee het verkeer zeer aanwezig is.
Algehele indruk De Afsluitdijk heeft een uniek verhaal te vertellen, maar dit verhaal wordt nog niet op een unieke wijze gebracht. De voorzieningen doen op veel plaatsen gedateerd aan en de ruimte is beperkt. Het verhaal wordt verteld via plakkaten en borden. De beleving van het water, de unieke plek en de geschiedenis ontbreekt over het algemeen. Voor welke leefstijlen is de Afsluitdijk momenteel met name aantrekkelijk? Over het algemeen is het moeilijk te zeggen op welke leefstijlen de Afsluitdijk op dit moment de 12
meeste aantrekkingskracht heeft. Het gebrek aan mogelijkheden om echt iets te beleven en de verouderd aandoende voorzieningen zijn voor geen enkele leefstijlen aantrekkelijk. Een verbetering van de algehele beleefbaarheid draagt bij aan de aantrekkelijkheid voor álle leefstijlen. Van twee bestaande voorzieningen op de Afsluitdijk2 hebben we door middel van een bedrijfsbezoek bepaald voor welke leefstijlen deze aantrekkelijk zijn. Dit zijn:
Lunchroom het Monument; aantrekkelijk voor de leefstijlen groen, aqua en lime. Kazemattenmuseum Kornwerderzand; aantrekkelijk voor de leefstijlen: groen en aqua.
Beide voorzieningen op de Afsluitdijk zijn daarmee aantrekkelijk voor rustig groen en ingetogen aqua, de lunchroom ook voor gezellig lime. Dit zijn alle drie leefstijlen die gericht zijn op de meer rustige en ontspannen vormen van dagrecreatie. Het zijn tevens leefstijlen waar de mensen bij een activiteit het gezelschap belangrijker vinden dan de activiteit zelf. Het gezelschap kan in dit geval zowel een kleine groep (echtpaar, gezin) of een grotere groep (busreisje, schoolklas of sportvereniging) zijn. Een uitzondering hierop is het kitesurfstrand. Kitesurfen wordt door de snelheid en spanning vaker gedaan door de rode en paarse leefstijlen. Zij zullen de omgeving van de Afsluitdijk gebruiken als een functionele plek: de plek waar zij mogen kitesurfen ligt min of meer toevallig dichtbij de Afsluitdijk. Zij komen niet specifiek naar de Afsluitdijk omdat die aantrekkelijk is voor wat zij willen beleven, maar alleen omdat ze daar nu eenmaal hun hobby kitesurfen kunnen beoefenen.
3.2 De toekomstplannen De Anteagroup heeft in maart 2014 een aantal variantenschetsen opgesteld voor de ontwikkeling van de toeristische en recreatieve knooppunten. De plannen behelzen een algehele kwaliteitsverbetering en verbetering van de beleefbaarheid van de dijk. Zo schetst het rapport een ontwerp voor de verzorgingsplaatsen (de parkeerplaatsen voor een korte stop), waarbij uitzicht over het IJsselmeer, comfortabel zitten en (relatieve) afstand tot het autoverkeer vooropstaat. Voor de recreatieve infrastructuur wordt een extra fietspad voorgesteld, aan de noordzijde van de dijk, uitkijkend over de Waddenzee, waar men in de luwte van de dijk de autosnelweg niet hoort. De plannen gaan uitgebreid in op het Monument en het Kornwerderzand, waarvan we hieronder een zeer korte samenvatting geven: Het monument Ook hier staat verbetering van de kwaliteit en de beleving voorop. Zo moet het gebied meer eenheid gaan uitstralen en moet het meer gericht zijn op de (korte) ontvangst van grotere groepen mensen, wat zich onder meer uit in plannen om het vloeroppervlak van de horeca (inclusief informatievoorziening) te vergroten. Het ‘verblijfsgebied’ gaat uit van: Zit en Kijklijn: uitzicht over de Waddenzee of het IJsselmeer. Informatielijn: panelen met foto’s en wetenswaardigheden over het verleden en heden van de Afsluitdijk Rugdekkinglijn: veilige afscherming van de snelweg en ruimte om te zitten.
2
Een uitgebreide omschrijving van de leefstijlen is opgenomen in hoofdstuk 2
13
Monumenten- en gedenklijn: het Monument, het tegelplateau met informatie, het standbeeld van Lely etc.
In drie verschillende varianten met verschillende ambities worden deze principes verder uitgewerkt. In de tweede variant valt met name het ‘tillen’ van het monument naar ongeveer vijf meter extra hoogte op. De derde en laatste variant is met name opvallend door het plan voor nieuwbouw van een horecavoorziening in het IJsselmeer. Daarbij wordt als referentiebeeld een modern, transparant gebouw met door- en uitzicht naar de omgeving gegeven. Kornwerderzand Het plan geeft als ambitie dat het Kornwerderzand een plek is waar je veel kunt bekijken en veel kunt doen. Het moet een ‘educatieve beleving’ worden. Dat komt onder meer tot uiting in het idee voor een bemande informatievoorziening over het verleden en heden van de dijk, de verdieping in de thema’s van de Afsluitdijk. In tegenstelling tot het Monument is het Kornwerderzand een plek waar mensen langer kunnen verblijven. Het ‘kijken’ en ‘doen’ uit zich op verschillende manieren, onder meer: ‘Familiepad’: een verhard en egaal pad dat alle elementen van het Kornwerderzand met elkaar verbindt en goed begaanbaar is voor bijvoorbeeld rolstoelen en kinderwagens. Daarmee lost dit pad de huidige slechte bereikbaarheid van het museum in principe op. Beleefbaarheid van de sluizen (schut- en spuisluizen) Vismigratierivier en observatorium (verkennende fase) Camperplaats Behouden van de kitesurfplek Ook voor het Kornwerderzand staan drie schetsvarianten opgenomen in het rapport. Het infocentrum heeft hierin telkens een prominente plaats. Het moet een toeristisch knooppunt worden voor allerhande bezoekers. ‘In en rond het gebouw zijn de thema’s vismigratierivier, zoet-zout, Afsluitdijk, en Unesco Werelderfgoed Wadden op een aantrekkelijke manier beleefbaar gemaakt’. In één van de schetsen wordt de combinatie met het Kazemattenmuseum gemaakt. Voor welke leefstijlen zijn de deze plannen met name aantrekkelijk? Zoals aangegeven behelzen de plannen voornamelijk de verbetering van de kwaliteit en de beleefbaarheid van de Afsluitdijk. In principe is dit voor iedere leefstijl aantrekkelijk. Elke toerist vindt het immers prettig om meer ruimte te ervaren, een veiligere situatie aan te treffen en het water meer te kunnen beleven. Over het algemeen kan gesteld worden dat de dijk met de plannen weer hoger in de ‘product life cycle’ van het toeristisch-recreatief product te vinden zal zijn. De product life cycle is verbonden met het model van de leefstijlsegmentatie (zie onderstaande figuur3). Introducties van nieuwe producten en/of innovaties worden vaak het eerste geadopteerd door de rode en paarse leefstijlen. In marketingtermen gaat het hier om de ‘early adopters’.
3
Het betreft hier nog een figuur uit de Recreantenatlas uit 2008, waarin de rode en blauwe leefstijl niet apart zijn uitgesplitst. De rode consument bevindt zich qua plaats boven de paarse groep in het model, de blauwe juist daaronder. De percentages in de figuur zijn tevens gebaseerd op het oude onderzoek. De figuur is alleen opgenomen om het beeld van de product-life cycle te schetsen.
14
Vervolgens zien we dat nieuwe producten doorgaans door meer mensen worden opgepakt. Dit zijn vaak mensen met een uitbundig gele belevingswereld. Om te voorkomen dat een toeristisch-recreatieve voorziening meebeweegt met de product-life cycle en voor steeds minder mensen aantrekkelijk is, kan een bedrijf ervoor kiezen om te blijven vernieuwen, om de ‘early adopters’ en de ‘majority’ aan te blijven spreken. Een bedrijf kan er echter ook voor kiezen zich juist specifiek te richten op leefstijlen die zich meer achteraan in de productl-life cycle bevinden. Dat zijn met name de leefstijlen rustig groen en gezellig lime.
Bij vernieuwing en kwaliteitsverbetering van de Afsluitdijk zal de dijk als het ware een ‘sprong’ maken in de product life cycle en daarmee aantrekkelijker zijn voor meer doelgroepen. Over het algemeen geldt dat de meeste activiteiten in principe door alle leefstijlgroepen worden ondernomen, alleen in meer of mindere mate, en de gewenste beleving verschilt per doelgroep. De aantrekkelijkheid van de Nieuwe Afsluitdijk zal uiteindelijk dan ook met name bepaald worden door de invulling van de verschillende voorzieningen. Welk concept krijgen de horecavoorzieningen? Op welke wijze wordt het informatiecentrum ingericht en hoe wordt het verhaal verteld? Op welke wijze kan men de vismigratierivier beleven?
15
4 Kleuring van de bewoners en de toeristen Het projectbureau De Nieuwe Afsluitdijk wil de Afsluitdijk graag vraaggericht ontwikkelen. Daarom is het van belang om te weten wie er potentieel gebruik kan maken de Afsluitdijk. We kijken in dit hoofdstuk daarom naar de ‘leefstijlkleuring’ van de inwoners uit de directe omgeving, de inwoners van de wijdere omliggende regio en de kleuring van de toerist aan de regio. De gegevens van de inwoners zijn afkomstig uit de leefstijlatlassen van de provincie Fryslân en Noord-Holland en de gegevens van de toeristen uit het ContinuVakantieOnderzoek van NBTC-NIPO Research.
4.1 Kleuring van de inwoners rondom de Afsluitdijk Welke leefstijlen hebben de inwoners in de omgeving van de Afsluitdijk? We kijken hiervoor naar twee schaalniveaus: 1. de inwoners in de direct omliggende gemeenten (de gemeente Hollands Kroon, Harlingen en Súdwest Fryslân) 2. de inwoners in de wijdere omliggende regio (regio’s Zuidwest en Noordwest Fryslân en regio Noord-Holland Noord - excl. Texel) In figuur 1 laten we het leefstijlprofiel van de inwoners rondom de Afsluitdijk zien. Ter vergelijking is ook het profiel van de gemiddelde inwoner in Nederland opgenomen. Het is belangrijk te beseffen dat de omvang van de bevolking tussen de omliggende gemeenten en omliggende regio sterk verschilt. Zo wonen in de gemeenten Harlingen, Súdwest Fryslân en Hollands Kroon samen 148.000 inwoners en staat 1% voor 1.480 inwoners. In de gehele omliggende regio wonen 979.000 inwoners (1% voor 9.790 inwoners), waarvan tweederde aan de Noord-Hollandse kant.
Leefstijlprofiel inwoner omliggende gemeenten 4%
22%
omliggende regio
5%
20%
24%
Nederland
6%
18%
24%
0%
10%
25%
20%
30%
18%
16%
18%
16%
40%
50%
60%
9%
17%
17% 70%
9%
9% 80%
Creatief en inspirerend rood
Uitbundig geel
Gezellig lime
Rustig groen
Ingetogen aqua
Stijlvol en luxe blauw
90%
6%
7%
9% 100%
Ondernemend paars
Figuur 1: de omvang van de leefstijlen in de omliggende gemeenten, de wijdere regio en op landelijk niveau, uitgedrukt in percentages van de totale bevolking.
16
Over het algemeen lijkt de leefstijlverdeling van de inwoners in de direct omliggende gemeenten en de wijdere regio redelijk op het gemiddelde in Nederland; we zien echter toch wat kleine verschillen. We kunnen op basis van bovenstaande gegevens een aantal conclusies trekken: Gezellig lime en uitbundig geel zijn in de regio, net als in de rest van Nederland, de twee grootste groepen inwoners. Beide groepen komen zowel in de directe als de wijdere omgeving ook nog eens vaker voor dan gemiddeld in Nederland. Creatief en inspirerend rood en ondernemend paars zijn de kleinste groepen in de regio en komen minder dan gemiddeld in Nederland voor. Binnen de regio zijn duidelijke geografische verschillen zichtbaar: o Vooral aan de Noord-Hollandse zijde (in de Kop van Noord-Holland en regio WestFriesland) komen uitbundig geel en gezellig lime meer dan gemiddeld voor. o Uitbundig geel komt ook aan de Friese zijde in de regio Zuidwest- Fryslân meer dan gemiddeld voor. o Noordwest Fryslân heeft relatief gezien de minste gezellig lime inwoners en veel rustig groene inwoners. o De kleinere groepen ondernemend paars en creatief en inspirerend rood zijn aan de Noord-Hollandse kant juist meer dan gemiddeld vertegenwoordigd. West-Friesland heeft gemiddeld veel ondernemend paarse mensen (12%) en de Kop van NoordHolland creatief en inspirerend rode mensen (8%).
4.2 Kleuring van de Nederlandse toerist aan de regio’s rondom de Afsluitdijk Welke leefstijlen hebben de Nederlandse toeristen die verblijven in de regio’s rondom de Afsluitdijk?4 We kijken hiervoor naar een groter schaalniveau dan de omliggende gemeenten. Data op gemeenteniveau zijn niet beschikbaar, maar wel voor het vaste land van Friesland en de regio Noord-Holland Noord5. In 2013 bedroeg het totale aantal binnenlandse vakanties in de regio Noord-Holland Noord 767.000, waarvan 500.000 toeristische vakanties en 267.000 vakanties op een vaste standplaats of eigen vakantiewoning. Op het vaste land van Fryslân vonden een 701.000 binnenlandse vakanties plaats, waarvan 491.000 toeristische vakanties en 210.000 vakanties op een vaste standplaats of eigen vakantiewoning. In figuur 2 is het leefstijlprofiel van de Nederlandse toerist aan de regio Noord-Holland Noord en het vasteland van Fryslân weergegeven. Ter vergelijking is ook het profiel van de gemiddelde Nederlandse toerist opgenomen.
4
We kunnen vanuit de bestaande onderzoeken helaas geen ‘kleuring’ geven van de buitenlandse toeristen. Cijfers van de deelregio’s West-Friesland, Kop van Noord-Holland en Noord-Kennemerland zijn niet betrouwbaar genoeg om individueel te presenteren. Daarom is het gewogen gemiddelde genomen van deze drie regio’s. Helaas is een uitsplitsing van de gegevens van het Friese vasteland niet mogelijk, waardoor we alleen maar de gegevens op dit grote schaalniveau kunnen weergeven. 5
17
Leefstijlprofiel Nederlandse toerist Noord-Holland Noord
Fryslân vasteland
11%
7%
Nederland
23%
22%
9% 0%
9%
12%
25% 10%
27%
20%
12%
17% 30%
40%
16%
15%
15% 50%
60%
6% 6%
15%
15% 70%
17%
10% 80%
90%
Cultureel en inspirerend rood
Uitbundig geel
Gezellig lime
Rustig groen
Ingetogen aqua
Comfort en luxe blauw
Sportief en avontuurlijk paars
Onbekend
8% 100%
Figuur 2: omvang van de leefstijlen uitgedrukt in percentages van het totale aantal toeristen, afgezet tegen de leefstijlverdeling in Nederland6.
Het leefstijlprofiel van de binnenlandse toerist aan Noord-Holland Noord en het vasteland van Fryslân laten duidelijke verschillen zien: In Noord-Holland Noord zijn rustig groen en uitbundig geel de grootste groepen Nederlandse toeristen. Rustig groen gaat hier bovendien meer op vakantie dan gemiddeld in Nederland. Comfort en luxe blauw en sportief en avontuurlijk paars zijn de kleinste groepen. Opvallend is verder de kleine groep gezellig lime toeristen en relatief grote groep cultureel en inspirerend rode toeristen. Op het vasteland van Fryslân is uitbundig geel de grootste groep, gevolgd door sportief en avontuurlijk paars. Deze laatste groep gaat samen met comfort en luxe blauw aanzienlijk meer dan gemiddeld op vakantie in deze regio. Gezellig lime en rustig groen zijn in vergelijking tot het Nederlandse gemiddelde kleine groepen.
6
In het onderliggende Continu Vakantie Onderzoek zijn, net als bij de dagrecreatieve leefstijlen ook zeven verblijfsrecreatieve leefstijlen gedefinieerd, alleen verschillen de namen van de rode, paarse en blauwe consumenten als we kijken naar dag- en verblijfsrecreatie, omdat ze via een ander onderzoek zijn gesegmenteerd. De doelgroepen zijn wel goed met elkaar te vergelijken.
18
5 Kleuring van het aanbod op en rondom de Afsluitdijk 5.1 De kleuring van het dagrecreatief aanbod Om te kunnen beoordelen of de te realiseren voorzieningen op de Afsluitdijk van toegevoegde waarde zijn op het al bestaande aanbod in de regio op en rondom de Afsluitdijk, is het van belang om hier ook naar te kijken. Op welke leefstijlen heeft het huidige dagrecreatieve aanbod in de omliggende gemeenten van de Afsluitdijk de meeste aantrekkingskracht? We maken hiervoor gebruik van eerdere onderzoeken van het Bureau voor Ruimte & Vrije Tijd, waarbij het bestaande dagrecreatieve aanbod van de gemeenten Hollands Kroon en Súdwest Fryslân is geïnventariseerd en ‘ingekleurd’ volgens het leefstijlmodel. Aanvullend hebben we 15 dagrecreatieve voorzieningen in de gemeente Harlingen en twee voorzieningen op de Afsluitdijk zelf ‘gekleurd’ middels een bezoek aan de voorziening, inclusief waar mogelijk een gesprek met de ondernemer en/of personeel. In tabel 1 geven we voor het dagrecreatieve aanbod in de gemeenten rondom de Afsluitdijk (d.w.z. gemeente Harlingen, Súdwest Fryslân en Hollands Kroon) weer wat de aantrekkingskracht hiervan op de verschillende leefstijlen is. In totaal gaat het om 67 dagrecreatieve voorzieningen, waarvan 15 in Harlingen, 20 in Súdwest Fryslân en 32 in Hollands Kroon. In alle gemeenten gaat het om een steekproef van 33% tot 50% van het totale dagrecreatieve aanbod per gemeente. We geven de keuzemogelijkheden per leefstijlgroep weer. Omdat de ongeveer de helft van de voorzieningen uit horecavoorzieningen bestaat, geven we deze ook nog apart uitgesplitst weer. Tabel 1: aantal keuzemogelijkheden per leefstijl in de gemeenten rondom de Afsluitdijk. Het gaat hier om een steekproef van 33% tot 50% per gemeente. Bijvoorbeeld als volgt te lezen: 39 van de 67 dagrecreatieve voorzieningen zijn aantrekkelijk voor de ingetogen aqua. Totaal
Dagrecreatief aanbod zonder horeca
Horeca
Ingetogen Aqua
39
25
14
Rustig Groen
39
20
19
Gezellig Lime
25
9
16
Creatief en Inspirerend Rood
18
12
6
Uitbundig Geel
17
9
8
Ondernemend Paars
17
9
8
Stijlvol en Luxe Blauw
5
3
2
Totaal aantal voorzieningen
67
33
34
Let op: één voorziening kan voor meerdere leefstijlen aantrekkelijk zijn.
We vinden dagrecreatieve voorzieningen voor alle leefstijlgroepen. De meeste dagrecreatieve voorzieningen (ook zonder horeca) zijn aantrekkelijk voor de leefstijlen ingetogen aqua en rustig groen. Stijlvol en luxe blauw heeft verreweg de minste aantrekkelijke voorzieningen. Voor bijna alle groepen bestaat ongeveer de helft van het gekleurde aanbod uit horecavoorzieningen (voor lime iets meer, voor rood iets minder dan de helft).
19
We zien in de kleuring tussen de Friese zijde (Harlingen en Súdwest Fryslân) en de Noord-Hollandse zijde (Hollands Kroon) enkele verschillen: Hollands Kroon
Harlingen en Súdwest Fryslân
Ingetogen Aqua
24
16
Rustig Groen
24
17
Gezellig Lime
16
9
Creatief en Inspirerend Rood
10
8
Uitbundig Geel
9
8
Ondernemend Paars
4
13
Stijlvol en Luxe Blauw
1
4
Totaal aantal voorzieningen
32
35
Aan beide zijden vinden aqua en groen de meeste aantrekkelijke voorzieningen, maar in Hollands Kroon gaat het om relatief veel meer voorzieningen. Daarnaast valt met name op dat de paarse leefstijlen aan de Friese zijde veel meer aantrekkelijke dagrecreatieve voorzieningen kunnen vinden dan aan de Noord-Hollandse zijde. Voor de lime doelgroep is dat juist andersom.
5.2 De kleuring van het verblijfsrecreatief aanbod Op dezelfde manier hebben we ook naar de verblijfsrecreatie rondom de Afsluitdijk gekeken. We maken hiervoor gebruik van eerdere onderzoeken van het Bureau voor Ruimte & Vrije Tijd, waarbij het bestaande verblijfsrecreatieve aanbod in de regio Noord-Holland Noord en het vasteland van Fryslân is geïnventariseerd en ‘ingekleurd’ volgens het leefstijlmodel. In beide gevallen gaat het om een steekproef van tussen de 22,5% en 33%. In onderstaande figuur geven we de aantrekkingskracht van het verblijfsrecreatieve aanbod in de gemeenten rondom de Afsluitdijk weer op de verschillende leefstijlen. In Hollands Kroon gaat het om een steekproef van 50%, aan de Friese kant om een steekproef van minimaal 33%.
20
Kleuring verblijfsrecreatief aanbod gemeenten, naar capaciteit Totaal
10%
Hollands Kroon
38%
17%
Harlingen en Súdwest Fryslân
1%
8%
0%
10%
20%
15%
15%
27%
31%
45%
13%
30%
40%
50%
60%
7%
13%
16%
12%
70%
5%
80%
Cultureel en inspirerend rood
Uitbundig geel
Gezellig lime
Rustig groen
Ingetogen aqua
Comfort en luxe blauw
7%
15%
90%
100%
Sportief en avontuurlijk paars
Verreweg meeste ‘bedden’ zijn aantrekkelijk voor de uitbundig gele toerist, op afstand gevolgd door de lime, groene en paarse toeristen. De capaciteit voor de aqua en zeker de blauwe consument is zeer beperkt. We zien hierbij echter grote verschillen tussen de Friese en Noord-Hollandse kant: In Hollands Kroon zijn de meeste bedden aantrekkelijk voor de groene en lime consument, gevolgd door de rode en aqua consument. De capaciteit voor de gele toerist is bijna verwaarloosbaar. Aan de Friese zijde vinden we juist heel veel ‘bedden’ voor de gele groep, bijna de helft (45%) is voor deze groepen aantrekkelijk. Ook de paarse groep kan hier (met 15%) relatief veel bedden vinden. Deze gegevens zijn voornamelijk belangrijk om te kijken in hoeverre eventueel nieuwe dagrecreatief aanbod op de Afsluitdijk van toegevoegde waarde zouden kunnen zijn op het huidige verblijfsrecreatieve aanbod. We zien daarin dus grote verschillen tussen de Noord-Hollandse en Friese zijde. Omdat we in de vraag-aanbodanalyse (zie hoofdstuk 6) gebruik maken van vraaggegevens op een hoger schaalniveau, is het ook relevant om het verblijfsrecreatieve aanbod op een hoger schaalniveau weer te geven. We doen dat op het niveau van Noordwest en Zuidwest Fryslân en Noord-Holland Noord:
21
Kleuring verblijfsrecreatief aanbod regio's, naar capaciteit
Totaal
7%
NW en ZW Fryslân
7%
NH Noord
5%
0%
25%
21%
31%
14%
10%
28%
17%
25%
29%
20%
30%
9% 3% 8%
7% 3% 10%
34%
40%
50%
60%
12% 2%4%
70%
80%
90%
Cultureel en inspirerend rood
Uitbundig geel
Gezellig lime
Rustig groen
Ingetogen aqua
Comfort en luxe blauw
100%
Sportief en avontuurlijk paars
Op dit schaalniveau valt met name op dat het aanbod voor de groene consument aan beide zijden relatief groot is en in totaal zelfs de grootste groep vormt. Ook de gele groep vindt, net als op gemeentelijk niveau, een relatief groot aanbod, zij het voornamelijk aan de Friese zijde. Bovenstaande gegevens gebruiken we in de vraag-aanbodanalyse voor de verblijfsrecreatie in hoofdstuk 6.
22
6 Vraag en aanbod tegen elkaar afgezet 6.1 Vraag en aanbod voor de dagrecreatie Eén van de doelen van dit project is bepalen welk type voorzieningen een aanvulling kan vormen op het bestaande aanbod op en rondom de Afsluitdijk. Om de vraag te beantwoorden, kijken we naar de verhouding tussen vraag en aanbod van het huidige aanbod en de belevingswerelden van de inwoners. We kijken hiervoor zowel naar het aanbod op de Afsluitdijk als in de omliggende gemeenten. In onderstaande figuren (3 en 4) is het dagrecreatieve aanbod in de omliggende gemeenten afgezet tegen de vraag van de inwoners. Een vraag van 6% ondernemend paars betekent in dit geval dat 6% van de inwoners in de gemeenten rondom de Afsluitdijk zich in de paarse belevingswereld bevindt. We gaan er in deze vergelijking vanuit dat er voldoende aanbod is wanneer de vraag (min of meer) in evenwicht is met het aanbod. De vraag-aanbodvergelijking is grotendeels kwalitatief. Deze is er op gericht om uitspraken te doen over de aantrekkelijkheid van het bestaande aanbod op de leefstijlen. Op basis van de uitkomsten kunnen we niet bepalen of er daadwerkelijk marktruimte is. Wel geven we aan welke kansrijke ontwikkelingen er mogelijk zijn op basis van consumentbehoeften.
Inwoners afgezet tegen dagrecreatief aanbod (in %) Ondernemend paars Stijlvol en luxe blauw Ingetogen aqua Rustig groen Gezellig lime Uitbundig geel Creatief en inspirerend rood 0%
5%
10%
15%
20%
25%
30%
Dagrecreatief aanbod omliggende gemeenten Inwoners omliggende gemeenten
Figuur 3: het dagrecreatieve aanbod voor de leefstijlen in de omliggende gemeenten, afgezet tegen de inwoners van deze gemeenten7
7
Voor de percentages van het aanbod kijken we bij de dagrecreatie naar het aantal keuzemogelijkheden. Om deze aanbodgegevens te kunnen relateren aan de vraag, hebben we de informatie uit het vorige hoofdstuk omgezet naar %, waarbij het totaal optelt tot 100%.
23
lnwoners afgezet tegen dagrecreatief aanbod (op index) 300 250 200 150 100 50 0
Figuur 4: het dagrecreatieve aanbod voor de leefstijlen gerelateerd aan de inwoners van de regio op index (waarbij 100 in evenwicht is). Een index hoger dan 100 geeft aan dat er ‘voldoende’ aanbod is, een index onder de 100 geeft aan dat er ‘onvoldoende’ aanbod is.
We kunnen hieruit de volgende conclusies trekken: Het dagrecreatieve aanbod gericht op de leefstijl creatief en inspirerend rood lijkt (ruim) voldoende voorhanden, als we vraag en aanbod tegen elkaar afzetten. Ook voor de leefstijlen rustig groen, ingetogen aqua en ondernemend paars is voldoende aantrekkelijk aanbod te vinden; Voor de leefstijl stijlvol en luxe blauw lijkt het aanbod onvoldoende aanwezig, wanneer we de vraag en het aanbod tegen elkaar afzetten. Dit geldt ook voor uitbundig geel en gezellig lime. Deze conclusies gelden ook als we een aparte uitsplitsing zou maken voor de Friese en de NoordHollandse kant. Natuurlijk kunnen ook toeristen gebruik maken van de dagrecreatieve voorzieningen. Als we de kleuring van de toerist aan de regio’s Noord Holland Noord, Zuidwest Fryslân en Noordwest Fryslân afzetten tegen het dagrecreatieve aanbod in de drie omliggende gemeenten, ontstaat het volgende beeld (op index):
24
Toerist afgezet tegen dagrecreatief aanbod (op index) 180 160 140 120 100 80 60 40 20 0 Uitbundig geel
Gezellig lime
Rustig groen
Ingetogen Comfort en Sportief en Cultureel en aqua luxe blauw avontuurlijk inspirerend paars rood
Ook hierbij zien we de blauwe en gele leefstijlen met nadruk naar voren komen. Het ‘tekort’ aan lime voorzieningen, die we voor inwoners wel zagen, is niet zichtbaar voor de toerist. Deze conclusies gelden in grote lijnen ook als we een aparte uitsplitsing zou maken voor de Friese en de Noord-Hollandse kant.
6.2 Vraag en aanbod voor de verblijfsrecreatie Alhoewel de focus van de ontwikkelingen op de Afsluitdijk liggen op ontwikkelingen in de dagrecreatie, zou ook een combinatie met de verblijfsrecreatie mogelijk kunnen zijn. Als we vraag (de kleuring van de toerist aan de regio) en aanbod (in dezelfde ruime regio) op kwalitatieve wijze tegen elkaar afzetten, leidt dat tot het volgende beeld (op index):
Toerist afgezet tegen verblijfsrecreatief aanbod (op index) 200 180 160 140 120 100 80 60 40 20 Cultureel en Uitbundig inspirerend geel rood
Gezellig lime
Rustig groen
Ingetogen Comfort en Sportief en aqua luxe blauw avontuurlijk paars
We zien dat om de diversiteit van het bestaande verblijfsrecreatieve aanbod te vergroten en
25
tegemoet te komen aan de vraag, nieuwe ontwikkelingen zich met name zouden moeten richten op de leefstijlen links in het model (rood, paars en blauw), of aqua.
26
7 Veldwerk onder toeristen in de omgeving Separaat aan voorliggend onderzoek heeft het ETFI een onderzoek uitgevoerd onder bezoekers aan de Afsluitdijk zelf. Om ook meer inzicht te krijgen in de wensen en ideeën van de toerist die in de omgeving van de dijk verblijft (en de dijk al dan niet bezocht heeft), heeft het Bureau voor Ruimte & Vrije Tijd ook een vragenlijst onder toeristen in de regio uitgezet. In totaal hebben 88 toeristische respondenten (die één of meerdere nachten in de regio rondom de Afsluitdijk hebben verbleven) de vragenlijst ingevuld. Gezien de beperkte omvang van de groep respondenten, moeten we de resultaten van het onderzoek voorzichtig benaderen. Omdat het onderzoek van het ETFI op de Afsluitdijk zelf veel omvangrijker is geweest, beschouwen we die onderzoeksresultaten dan ook als betrouwbaarder. Toch geeft het veldwerk onder toeristen in de omgeving een aanvullend beeld, die we in deze paragraaf beschrijven. In de cursieve teksten vergelijken we de uitkomsten van ons veldwerk op sommige plekken met die van de enquête op de Afsluitdijk zelf.
Kenmerken van de respondenten Aan alle respondenten is een leefstijlprofiel toegekend. Het profiel van de respondenten is hieronder weergegeven:
Verdeling kleuren in steekproef (N=88)
12% 5% 8% 39%
9% 9% 18%
Rood
Geel
Lime
Groen
Aqua
Blauw
Paars
Opvallende resultaten: De gele en lime consumenten vormen ruim de helft van de respondenten. Met name de gele doelgroep is oververtegenwoordigd ten opzichte van het gemiddelde in Nederland. Ook de paarse doelgroep komen we iets meer dan gemiddeld in de steekproef tegen. De groene en aqua doelgroep zijn relatief klein in de steekproef en ook ondervertegenwoordigd ten opzichte van het Nederlands gemiddelde. De verdeling onder de leefstijlgroepen vertoont opvallend veel gelijkenis met de verdeling onder respondenten op de Afsluitdijk zelf. Ook qua bezoekers op de dijk zelf is de gele doelgroep sterk oververtegenwoordigd, en is ook de lime groep een grote groep. 27
Land van herkomst
19%
1% Nederland
1%
België Duitsland Italië
79%
We zijn voornamelijk Nederlandse en Duitse gasten tegengekomen in het onderzoek. De gemiddelde leeftijd van de geënquêteerde bezoeker is 49.
Bezoek aan de Afsluitdijk
Afsluitdijk bezocht? (N=88) Nee
3% 20%
Ja, ik ben er overheen gereden, maar niet gestopt
55%
Ja, ik ben er overheen gereden, en ook gestopt
22%
Ja, ik ben er speciaal naar toegereden
Van de 88 respondenten heeft slechts 23% een bezocht gebracht aan de Afsluitdijk of is er gestopt. Slechts 3% geeft aan er speciaal naar toe gereden te zijn. Aan de mensen die de Afsluitdijk deze vakantie niet hebben bezocht, hebben we gevraagd of ze wel eens eerder op de Afsluitdijk zijn geweest:
28
Eerder op de Afsluitdijk geweest (N=67)? Nee
10%
18% Ja, ik ben er overheen gereden, maar niet gestopt
12%
Ja, ik ben er overheen gereden, en ook gestopt
60%
Ja, ik ben er speciaal naar toegereden
We zien dat de meesten de Afsluitdijk wel eens bezocht hebben, maar het overgrote merendeel heeft dat in het verleden wel eens gedaan. We zien later in de enquête ook terug dat mensen die tijdens ‘deze vakantie’ niet op de Afsluitdijk geweest zijn als reden aangeven dat ze er al geweest zijn en dat ze het dus wel gezien hebben. Zo’n 18% van de respondenten heeft de Afsluitdijk nog nooit bezocht en is er zelfs nog nooit overheen gereden. We hebben aan de mensen die nu of in het verleden de Afsluitdijk wel eens bezocht hebben ook gevraagd op welke plek zij gestopt op de Afsluitdijk:
Plekken waar mensen gestopt zijn 50 45 40 35 30 25 20 15 10 5 0
Nu speciaal toegereden
Nu gestopt
Eerder geweest
We zien dat het Monument verreweg de meest bezochte plek is, gevolgd door Den Oever en het Kornwerderzand. Ook bij Breezanddijk zien we relatief veel bezoeken, maar bij verdere verdieping zien we hier dat vaak als reden voor een stop het tanken, het koffiedrinken of een toiletbezoek wordt genoemd. Kortom: het betreft hier voornamelijk een zeer functionele stop. Aan de mensen die niet deze vakantie een bezoek (of een stop) hebben gebracht aan de Afsluitdijk, hebben we gevraagd hoe lang geleden het was dat zij er wél waren.
29
Wanneer gestopt? (N=67)
6%
Afgelopen maand
19%
Afgelopen half jaar
49%
Afgelopen jaar 1 tot 2 jaar geleden
17%
Meer dan 2 jaar geleden
9%
Het is voor het merendeel echt al veel langer geleden dat mensen gestopt zijn op de Afsluitdijk. In totaal is slechts 12 respondenten (13% van het totaal) nog nooit op de Afsluitdijk geweest. Aan hen hebben we gevraagd waarom zij de Afsluitdijk nooit bezocht hebben (waarbij meerdere antwoorden mogelijk waren):
Waarom nog nooit geweest 10 9 8 7 6 5 4 3 2 1 0 Lijkt me geen aantrekkelijke bestemming
Ik weet niet wat ik daar zou moeten doen
Het is er nooit van gekomen
Ik had er geen tijd voor
Overig
Mensen die wel een bezoek hebben afgelegd, hebben we een lange lijst met activiteiten/motieven voorgelegd die zij konden aangeven als ‘doel’ voor hun stop op de Afsluitdijk of hun bezoek (ook hierbij waren meerdere antwoorden mogelijk):
30
Van uitzicht genieten Tussenstop doorreis / benen strekken / roken Monument bekijken Drinken in het restaurant Overig Picknicken Meer te weten komen over de Afsluitdijk Bekijken sluizen/bootjes Bezoek aan Kazemattenmuseum Uitkijktoren beklimmen Vissen Relaxen Meer te weten komen over de Waddenzee Infozuilen lezen Bezoek aan bezoekerscentrum Surfen Eten in het restaurant Foto's nemen Meer te weten komen over het IJsselmeer Zwemmen In de zon zitten Toiletbezoek Miniatuur Afsluitdijk bezoeken Naar vogels kijken Bezoek dorp Kornwerderzand Kitesurfen Souvenirs / ansichtkaart kopen Met iemand afgesproken Zeilen 0
5
10
15
20
25
30
35
Verreweg het meest genoemd is het uitzicht bekijken. Dit uitzicht kom later in de enquête ook duidelijk als sterk punt aan bod. Ook het monument scoort hoog, maar minder hoog dan een zeer praktische: het benen strekken, tussenstop op doorreis of roken. Iets minder dan een derde van de respondenten benoemt dit functionele aspect als doel van de stop/het bezoek. We hebben vervolgens gevraagd naar de duur van het laatste bezoek. Daaruit komt een verdeeld beeld naar voren:
31
Bezoekduur (N=68)
22%
tot ½ uur
40%
½ uur tot 1 uur
7%
1 tot 2 uur 2 uur of langer
31%
2/5e van de mensen geeft aan een zeer kort bezoek (tot een half uur) af te leggen, en nog eens 31% is binnen een uur weer vertrokken. De meeste mensen blijven dus relatief kort op de Afsluitdijk. Opvallend is de 22% die juist meer dan 2 uur op de Afsluitdijk verblijft. We hebben vervolgens aan álle respondenten (zowel de bezoekers als de niet-bezoekers) gevraagd of zij de Afsluitdijk als een toeristische attractie beschouwen en waarom:
Toeritische attractie? (N=88)
50%
Ja
50%
Nee
De meningen hierover zijn precies verdeeld. We zien een opvallend verschil met de bezoekers die op de Afsluitdijk zelf zijn geënqueteerd in het ETFI-onderzoek: we zien daar dat 80% positief antwoord op de vraag. De meest genoemde redenen om de Afsluitdijk als een attractie te zien: - De Afsluitdijk is uniek - Het mooie uitzicht - De bijzondere geschiedenis Andere genoemde termen: bijzonder, mooi of cultureel erfgoed. Opvallend is dat ook drie 32
respondenten aangeven het een attractie te vinden voor de buitenlandse toerist, maar niet voor zichzelf. De meest genoemde redenen om de Afsluitdijk niet als een attractie te zien: - De Afsluitdijk is niet meer dan een verbinding - De Afsluitdijk is lang en niet aantrekkelijk - Er is niets te doen op de Afsluitdijk Daarnaast gaven opvallend veel respondenten aan dat ‘gewoon de Afsluitdijk is’ die ze wel kennen, of, opnieuw, dat het voor de buitenlandse toerist een attractie is, maar niet voor zichzelf. Ook geeft een aantal mensen aan het eigenlijk niet te weten omdat ze er nog nooit geweest zijn. Vervolgens hebben we de vraag voorgelegd of de toerist van plan is om in de toekomst (al dan niet opnieuw) een bezoek aan de Afsluitdijk te brengen:
(Opnieuw) bezoeken? (N=88)
34% Ja Nee
66%
We zien hier een ‘positiever’ beeld dan bij de vorige vraag, omdat hier ongeveer 2/3e van de respondent positief antwoord. In de toelichting zien we echter ook vaak het functionele argument terugkomen: ‘als we er toch overheen rijden, kunnen we ook wel even stoppen’. Toch zien we ook andere veel genoemde redenen waarom mensen de Afsluitdijk in de toekomst willen bezoeken: - De Afsluitdijk is mooi en heeft een mooi uitzicht. - Opvallend is dat het Kazemattenmuseum relatief vaak is genoemd als reden om nog een keer te komen. - Ook relatief veel mensen zouden voor de kinderen nog eens willen komen (maar sommigen maken daarbij de opmerking dat het dan wel aantrekkelijker zou moeten worden). De vernieuwing van de sluis is voor twee mensen een reden om nog een keer terug te komen. En twee mensen geven aan het toch ooit een keer te willen zien en dat ze er nog nooit geweest waren. Mensen die aangeven in de toekomst niet van plan zijn te gaan, geven opvallend vaak aan dat zij de Afsluitdijk al wel gezien hebben, dat er ‘niets aan’ is, of dat er niets te beleven valt. Voor veel respondenten geldt dan ook dat als je er eenmaal geweest bent er geen reden is om terug te komen.
33
Vervolgens hebben we gevraagd of mensen de Afsluitdijk zouden willen bezoeken als we de dijk aantrekkelijker zouden maken. We zien hier opnieuw dat meer mensen ‘ja’ antwoorden:
Opnieuw bezoek bij aantrekkelijkere dijk (N=88)
22% Ja Nee
78%
In de toelichting wordt vooral aangegeven dat vernieuwing zou moeten leiden tot meer dingen te doen, vooral ook voor de kinderen. Ook nieuwsgierigheid (hoe is het dan geworden?) is voor een aantal mensen een drijfveer. Er zijn in de eerste plannen al een aantal ideeën op papier gezet. Deze ideeën hebben we voorgelegd aan de respondenten, waarbij we hebben gevraagd om er maximaal 5 uit te kiezen die ze aanspreken, zodat we ook een duidelijke prioritering konden aanbrengen in de lange lijst met ideeën:
34
Welke ideeën spreken het meest aan (N=88, maximaal 5 keuzes per respondent) Overig Verbeteren/vergroten/vernieuwen Horeca Meer kinderspeelplekken Een extra toeristisch fietspad aan de waddenzeekant van de dijk Meer en betere educatieve attracties, musea of infocentrum Mogelijkheden voor een korte rondwandeling (< 1 uur) Meer/betere strandjes om te zwemmen en zonnebaden Een ferry/pontje (fiets/voetganger) tussen Kornwerderzand en… Beter/groter terras aan rand van het water met aanlegsteigers Meer/betere toiletten Excursies/rondvaarten op Afsluitdijk, Waddenzee of IJsselmeer Een ferry/pontje (fiets/voetganger) tussen Monument en Den… Meer/betere picknickplaatsen en bankjes Extra of hogere uitkijktoren Meer souvenirs/winkeltjes Verhuurmogelijkheden van fietsen, bootjes of kano's Meer natuur zoals nieuwe Vismigratierivier (zie boven voor… Aanlegsteigers en meer voorzieningen voor de watersport Meer/betere plekken om te surfen, kitesurfen of te kanovaren Overnachtingsmogelijkheden in bijvoorbeeld kazematten of… Meer rust, stilte en ruimte Beter/groter terras aan rand van parkeerplaatsen Betere parkeervoorzieningen 0
5
10
15
20
25
30
35
Opvallend veel mensen (bijna de helft) hebben door ‘overig’ aan te kruizen ook eigen ideeën ingebracht. Daarbinnen hebben 10 mensen expliciet aangegeven dat er in hun ogen niets hoeft te wijzigen. Ook is een aantal keren expliciet aangegeven dat mensen geen windmolens op of rondom de dijk willen. Eigen ideëen richten zich vooral op horeca (eigentijdser, maar ook in combinatie met surfen of de sluizen of juist eenvoudig: een ‘friettent’) en op informatievoorziening (Neeltje Jans wordt veel als voorbeeld gezien). Vooral de horeca lijkt dan ook uit de vragenlijst de belangrijkste prioriteit te krijgen, maar ook de kinderspeelplekken (mogelijke mede beïnvloed door de grote groep gele en lime respondenten, die dat belangrijke voorzieningen vinden) scoren hoog. Opvallend is dat ook het extra fietspad en een educatieve attractie/infocentrum vaak is aangekruist. In het ETFI-onderzoek (alleen onder daadwerkelijke bezoekers) zien we meer/grotere toiletten als duidelijke eerste prioriteit naar boven komen. Het beeld uit dat onderzoek is over het algemeen verder veel diverser.
35
40
45
