Toekomstvenster op de publieke regionale omroep

Toekomstvenster op de publieke regionale omroep Visie op invulling van taak en werking van de Nederlandse publieke regionale omroepen in de toekomst (2013-2020) binnen de voorgenomen plannen van het kabinet Rutte II

Publieke Regionale Omroep / ROOS / Hilversum, april 2013

Toekomstvenster op de publieke regionale omroep / ROOS april 2013

1

Samenvatting De Nederlandse publieke regionale omroep staat voor een nieuwe fase in zijn bestaan. Het kabinet Rutte II heeft in haar regeerakkoord maatregelen aangekondigd die momenteel in beleid worden omgezet door OCW staatssecretaris Dekker. Het Regeerakkoord geeft aan dat bij “integratie van taken van de landelijke en regionale publieke omroep” een efficiencykorting van € 25 miljoen mogelijk zou zijn dat, als de taakstelling op het totale budget van de regionale omroep zou neerdalen, neerkomt op een korting van bijna 17 procent van de van overheidswege beschikbare middelen voor deze vorm van publieke dienstverlening. Voorts wordt de financiering van de publieke regionale omroepen overgeheveld naar de Rijksoverheid, waarmee de provincies hun verantwoordelijkheid daarvoor verliezen. Tenslotte is het voornemen om de publieke regionale en de landelijke omroep in één bestel samen te brengen. De regionale publieke omroepen zullen hun uiterste best doen om de schadelijke gevolgen van deze efficiencytaakstelling te beperken en willen het programma-aanbod zo veel mogelijk ontzien. Door intensievere samenwerking onderling en met de landelijke publieke omroep wordt getracht nog efficienter te werken dan voorheen. Een optie die daartoe wordt verkend is de vorming van een vijftal clusters waarbinnen de publieke regionale omroepen intensief gaan samenwerken. Vooralsnog wordt vanuit de bestaande dertien regionale omroepen en in lijn met de voorgenomen bestuurlijke ontwikkelingen gekozen voor een vijftal clusters waarin intensieve samenwerking tot doel heeft efficiencywinsten te realiseren als een van de bijdragen aan de taakstelling. Dat is ook een motief voor de opbouw en intensivering van de samenwerking met de landelijke publieke omroep. Gezien de omvang van de taakstelling biedt efficiënter werken onderling en met de landelijke omroep, ook gezien de kortingen op hem, alleen onvoldoende soelaas. Ze gaan ook ten koste van het programma-aanbod. De publieke regionale omroepen betreuren dat, mede gezien de afkalving van de regionale journalistiek die allerwege wordt gesignaleerd. Daarom ontziet de publieke regionale omroep zo veel mogelijk de voorziening van nieuws en journalistiek (inclusief achtergrond, cultuur en sport), die de regionale omroep ziet als zijn absolute kerntaak. Daarom ook vraagt de regionale omroep om een brede discussie over de kwaliteit van de regionale journalistiek en de rol die verschillende spelers en organisaties daarin vervullen. De kwaliteit van de journalistiek is momenteel terecht onderdeel van debat, ook landelijk. De regionale omroep verwacht dat in het toekomstig omroepbestel, waar de landelijke en regionale omroep samen verantwoordelijk zijn voor de publieke omroeptaken, de journalistieke prioriteit niet alleen in woord wordt beleden maar ook in daden wordt gerealiseerd. Voor de publieke regionale omroep geldt dat brede cultuurprogramma’s en live-verslaggeving van grootschalige evenementen in de nieuwe situatie nog steeds van groot belang zijn maar dat de bekostiging ervan vooral uit additionele middelen moet komen. Reclame-inkomsten spelen daarin een belangrijke rol. Uit de vaste begroting zal dat nog maar mondjesmaat kunnen plaatsvinden. Tegelijkertijd blijft de publieke regionale omroep inzetten op schaalverkleining in informatieverschaffing. Waar mogelijk zal beter dan totnogtoe informatieaanbod Toekomstvenster op de publieke regionale omroep / ROOS april 2013

2

toegesneden worden op deelregio’s binnen de dertien gebieden die nu worden verzorgd. Dat zal in eerste instantie gerealiseerd worden door gerichter on-line informatieaanbod voor deelregio’s en steden. Dit streven is onderdeel van een brede innovatiestrategie waarin de publieke regionale omroepen investeren in de uitbouw van het digitale, nieuwe cross mediale diensten aanbod, ook voor hen de belangrijkste groeimarkt. Tegelijkertijd bestaat het besef dat de legitimiteit van de publieke regionale omroep voor een belangrijk deel gebaat blijft bij het traditionele radio- en televisieaanbod; ook voor de reclame-inkomsten vormen ze een belangrijke factor. In de voorbije jaren is in een aantal provincies een nauwe band opgebouwd met regionale instituties, vooral het provinciale bestuur. Er bestaat vrees dat die relaties in de nieuwe situatie, onder invloed van de centralisatie van financiering en het samenbrengen met de landelijke omroep verloren gaat. Het gevoel van regionaal eigenaarschap dreigt in het huidige beleid verloren te gaan. De regionale publieke omroep vindt het cruciaal dat de regionale verankering en de uitvoering van de mediawettelijke taak in de regio centraal blijft staan in de komende fase. Daar ligt immers de kerntaak van de regionale omroep. Die verankering moet in ieder geval gestalte krijgen door de handhaving van het Programmabeleid Bepalend Orgaan (PBO), in de huidige dan wel een vernieuwde vorm. Naast de puur op de regio gerichte taak die te allen tijde de hoogste prioriteit heeft, ziet de publieke regionale omroep talrijke kansen om bijdragen te leveren aan de netten, kanalen en platforms die nu nog exclusief door de landelijke publieke omroepen worden bespeeld. Ook schuilt er nog onderbenutte kracht in de synergie op basis van de kracht en mogelijkheden van de gezamenlijke publieke regionale omroepen, die een basis kan zijn voor nieuwe diensten. Een mooi voorbeeld daarvan is de regionale omroep app die momenteel ontwikkeld wordt en die gebruikers in staat zal stellen een keuze te maken van welke locaties in Nederland ze nieuwsberichten willen ontvangen. Wanneer de publieke regionale en landelijke omroep worden samengebracht in een bestel, kiest de gezamelijke publieke regionale omroep daarbinnen voor de positie van een taakorganisatie. Op die wijze komt het eigen karakter en de specifieke werkwijze van publieke regionale omroep het best tot zijn recht. Het waarborgen van regionale culturele identiteit in de programmering en het bevorderen van ervaren eigenaarschap in de regio rechtvaardigen een aparte organisatorische eenheid. Daarbinnen kunnen de organisaties die regionaal verankerd zijn en daar ook verantwoordelijkheid afleggen, onder andere via het Programmabeleid Bepalend Orgaan (PBO), inhoudelijk autonoom hun regionale publieke omroeptaak invullen. Mogelijke programmatische samenwerking met de landelijke publieke omroep, bijvoorbeeld door het verzorgen van vensters, kan op die basis nader ingevuld worden. De status en positie van die taakorganisatie moeten in de wet worden opgenomen en de autonomie in de taakinvulling door de relevante publieke regionale omroepinstelling in de regio moet worden vastgelegd. Dat geldt ook voor het budget en voor de aanbodkanalen voor deze vorm van publieke dienstverlening. De publieke regionale omroepen doen op korte termijn een voorstel op welke wijze en op basis van welke parameters de beschikbare middelen voor haar taak over de vijf clusters en Toekomstvenster op de publieke regionale omroep / ROOS april 2013

3

daarbij behorende omroeporganisaties verdeeld zullen kunnen worden. Voorts wil de publieke regionale omroep ook binnen het bestel een bijdrage leveren, op het terrein van programmatische versterking en van efficiency. De regionale omroep ziet kansen om op het terrein van techniek en ook innovatie te profiteren van de samenwerking met de landelijke omroep. Hij voorziet verder dat hij een bijdrage kan leveren door middel van het programmeren van een regionaal venster op een van de netten en door de inschakeling van het uitgebreide netwerk van correspondenten in de regio, die gezamenlijk met afstand de grootste binnenlandredactie vormen. De landelijke nieuwsvoorziening via radio, televisie en on-line kan daarvan profiteren. De efficiencywinst die daarmee behaald kan worden wil de publieke regionale omroep gebruiken om de aangekondigde taakstelling voor een deel het hoofd te bieden. Tenslotte kunnen de publieke regionale omroepen op allerlei vlakken programmatisch bijdragen aan de tot nog toe grotendeels door de landelijke omroepen gevulde netten, in het bijzonder door de coverage van regionale en lokale evenementen en regionale documentaires. Momenteel zijn er op dit vlak al samenwerkingsverbanden met landelijke zendgemachtigden. Dat kan verder worden uitgebouwd.


4

Inhoud Samenvatting ............................................................................................................................ 2 Inleiding .................................................................................................................................... 6 1.

Uitgangspunten en uitdagingen ..................................................................................... 7 1.1 Regionale omroepen zullen de schade aan het programma-aanbod als gevolg van de efficiencytaakstelling zoveel mogelijk beperken ................................................................ 7 1.2 Zorgvuldig, in de regio opgebouwde relaties tussen omroepen en regio-nale overheid en gemeenschap, mogen geen schade ondervinden. ............................................. 7 1.3 De regionale taak voorop gesteld, demonstreren en realiseren de publieke regionale omroepen hun toegevoegde waarde op landelijke schaal door productieve samenwerking met elkaar en binnen het publieke omroepbestel. ........................................ 8 1.4 De regionale publieke omroepen investeren in crossmedia diensten, met elkaar en partners uit het publieke omroepbestel om hun taak beter in te vullen en het Nederlandse mediabestel te versterken .................................................................................... 9

2

Regionaal venster op de toekomst ............................................................................... 11 2.1 Publieke regionale omroepen zijn onafhankelijke journalistieke organisaties die werken aan nieuwsvoorziening (inclusief nieuws, sport, cultuur) en opiniering voor de regio……………………………………………………………………………………………………………………………..…………11 2.2 De regionale publieke omroepen realiseren de voorgenomen efficiencytaakstelling door samenwerking, bezuiniging op programma’s en het genereren van additionele inkomsten ..................................................................................... 13 2.3 Clustering van regionale omroeporganisaties van dertien naar vijf gebieden, bij verfijning van de journalistieke dekking; verdeling van middelen over regio’s moet de kracht van de gehele regionale omroep versterken .............................................................. 14 2.4 De regionale omroeptaak wordt bij het samenbrengen van de landelijke en de regionale omroep in één omroepbestel belegd binnen een derde niet-ledengebonden taakomroep waarin de autonomie van de regionale omroeporganisaties is vastgelegd en het budget daarvoor is bepaald................................................................................................ 18 2.5 De publieke regionale omroep gaat de gezamenlijke kracht benutten voor nieuwe dienstenontwikkeling, levert op basis van zijn collectieve kracht een bijdrage aan het Nederlandse (publieke) mediabestel en koestert vooralsnog de eigen platforms. ........... 20


5

Inleiding Deze notitie schetst de voornemens van de Nederlandse publieke regionale omroepen met betrekking tot de toekomst van de publieke regionale omroep in Nederland in de komende jaren. Directe aanleiding daarvoor zijn de beleidsvoornemens van het huidige kabinet die gaan over de financiering en de bestuurlijke en organisatorische inbedding van de publieke regionale omroep. Allereerst komen de specifieke uitdagingen waarvoor de publieke regionale omroep zich gesteld ziet aan bod en worden de gekozen uitgangspunten daarbij geformuleerd. Daarna wordt aangegeven op welke wijze de publieke regionale omroep in Nederland in de komende jaren, onder de voorziene omstandigheden zal willen functioneren. Ook wordt daarbij aangegeven hoe de efficiencytaakstelling die onderdeel is van het voorgenomen beleid, daarbij wordt opvangen. De staatssecretaris heeft aangegeven een toekomstverkenning te willen uitvoeren, waarop hij zijn beleidslijn voor de gehele Nederlandse publieke omroep wil baseren. Met deze notitie levert de publieke regionale omroep alvast een belangrijk deel van zijn strategische voornemens voor de komende jaren. De wil tot samenwerking doorspekt deze strategie. Tegelijkertijd hecht de publieke regionale omroep aan een status die zo goed mogelijk garandeert dat hij zijn regionale publieke taak optimaal waarmaakt. Die moet in ieder geval de autonomie in de regio waarborgen.


6

1. Uitgangspunten en uitdagingen In dit hoofdstuk geven we een beeld van de uitgangspunten die ons gesteld zijn en die we zelf formuleren, als basis voor de uitdagingen die voor ons liggen, voor een belangrijk deel door overheidsbeleid, maar ook door ontwikkelingen in de samenleving en het medialandschap.

1.1

Regionale omroepen zullen de schade aan het programma-aanbod als gevolg van de efficiencytaakstelling zoveel mogelijk beperken

De publieke regionale omroep staat aan het begin van een nieuwe fase. De uitgangspunten daarvoor zijn op de eerste plaats gedefinieerd door inhoud van de recente beleidsvoornemens van het kabinet Rutte II en uitgewerkt in de plannen van staatssecretaris Dekker van OCW. De financiering van de publieke regionale omroep wordt wederom de verantwoordelijkheid van de rijksoverheid, nadat ze tot 2006 een gedeelde verantwoordelijkheid was van Rijk en provincies en per 2006 geheel was belegd bij de provinciale overheden. Bovendien bestaat het voornemen de regionale en landelijk publieke omroep samen te brengen in één bestel waarbij een efficiencytaakstelling van € 25 miljoen is opgelegd. Als die taakstelling geheel rust op het budget van de regionale publieke omroep is dat een reductie van het totale van overheidswege voor publieke regionale omroep beschikbaar budget van bijna 17 procent. Wanneer zulke voornemens worden gerealiseerd, zal binnen de huidige structuren de kwaliteit van de dienstverlening voor de burgers van de publieke regionale omroepen afnemen; de bezuinigingen gaan ook ten koste van de programma’s en daarmee van de invulling van de mediawettelijke taak van de regionale publieke omroep in Nederland. De gezamenlijke publieke regionale omroepen zullen hun uiterste best doen de schade te beperken door innovaties in proces en organisatie die leiden tot nog efficiëntere inzet van middelen en door de ontwikkeling van nieuwe diensten in samenwerking met elkaar en de landelijke publieke omroep. Ook willen ze voortgaan op de weg van samenwerking met andere mediabedrijven in de regio in regionale mediacentra ten bate van de kwaliteit van de regionale nieuwsvoorziening en de efficiënte benutting van het regionale journalistieke potentieel. Uitgangspunt daarbij is en blijft dat de publieke regionale omroep onverkort gezien wordt als een integraal onderdeel van het Nederlandse omroepbestel met een belangrijke maatschappelijke opdracht. Die ligt primair in de regio; daarop baseert hij zijn bestaansrecht.

1.2

Zorgvuldig, in de regio opgebouwde relaties tussen omroepen en regionale overheid en gemeenschap, mogen geen schade ondervinden.

In het overheidsbeleid ten aanzien van de Nederlandse publieke regionale omroep van de laatste jaren domineerde de oriëntatie op de regio. Het landelijk beleidsniveau was in de voorbije periode minder relevant. De oriëntatie was primair regionaal. Den Haag, in het bijzonder het ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap, plaatste zich nadrukkelijk en Toekomstvenster op de publieke regionale omroep / ROOS april 2013

7

doelbewust op afstand. In lijn met die decentralisatie hebben de regionale omroeporganisaties de afgelopen jaren intensief geïnvesteerd in de relatie met provinciale overheden als financier van de uitvoering van de mediawettelijke opdracht. Tegelijkertijd hebben ze zich onverminderd ingespannen om in hun verzorgingsgebieden de daar woonachtige burgers te voorzien van onafhankelijke nieuws- en achtergrondinformatie (inclusief sport), en een breed cultureel aanbod via evenementencoverage en de zogenaamde variaprogramma’s. Die laatste zijn programma’s met een wat lichtere toonzetting voor een breed publiek. In meerdere provincies heeft dit geleid tot een bijzonder productieve relatie tussen publieke regionale omroep en regionale overheid, met grote waardering en respect voor elkaars rol en positie, gebaseerd op de bijzondere betekenis van de publieke regionale omroep voor maatschappij en cultuur. Die relatie ontstond vooral in de provincies met een sterk ontwikkelde regionale culturele identiteit. De breuk die het huidige beleid oplevert, door de centralisering van de financiering en de integratie van regionale en landelijk publieke omroep, wordt in een aantal regio’s betreurd, door de regionale besturen en de regionale omroeporganisaties. Daar wordt ook gevreesd voor erosie van de connectie tussen regio, omroep en provinciaal bestuur onder invloed van de voorgenomen centralisatie. Voor een aantal andere provincies geldt dat niet of in mindere mate. De gezamenlijke regionale publieke omroepen kiezen als uitgangspunt dat de huidige wending in het beleid ten aanzien van de sector de waardevolle relaties die in de regio zijn opgebouwd niet mogen schaden. De samenwerking in landelijk verband moet daarom in dienst staan van een zo optimaal mogelijke taakuitvoering, ten bate van de regio, waarbij alle voordelen van synergie door samenwerking zo goed mogelijk benut worden. De publieke regionale omroep staat open voor alle vormen van samenwerking binnen een omroepbestel van regionale en landelijke publieke omroep die de uitvoering van de eigen maatschappelijke taak kan versterken, ook door ze op een meer efficiënte wijze te realiseren.

1.3

De regionale taak voorop gesteld, demonstreren en realiseren de publieke regionale omroepen hun toegevoegde waarde op landelijke schaal door productieve samenwerking met elkaar en binnen het publieke omroepbestel.

Met het verleggen van de nadruk van de politieke en financiële verantwoordelijkheid naar het landelijke niveau en de samenwerking met de landelijke publieke omroep, groeit de noodzaak om de maatschappelijke betekenis van de publieke regionale omroep voor Nederland te verduidelijken en aan te tonen, naast de verantwoording van de toegevoegde waarde in regio en provincie, waar de laatste jaren vooral de nadruk lag. De vraag naar de bijdrage en betekenis van de regionale omroep in het totale Nederlandse mediabestel is daarmee actueler dan ooit, de legitimiteit van de publieke regionale omroep op de landelijke en Haagse bühne krijgt daarom meer aandacht. Die is tweeledig. Allereerst heeft ze betrekking op de verantwoording voor het budget voor de publieke regionale omroep in de Mediabegroting. Ten tweede wordt ze gesteld in de context van één omroepbestel; wat is de bijdrage van de publieke regionale omroep daarbinnen? De publieke regionale omroepen zijn voornemens de onderlinge samenwerking en samenhang te versterken en de Toekomstvenster op de publieke regionale omroep / ROOS april 2013

8

samenwerking met de landelijke publieke omroep aan te gaan. Dat doen we allereerst ten bate van de eigen waarde en betekenis, maar ook om het belang binnen het gehele mediabestel en de Nederlandse samenleving nadrukkelijk te articuleren en waar te maken, in het bijzonder in een tijdsgewricht waarin regionale journalistiek, onontbeerlijk voor regionale democratie, keer op keer, nu ook van overheidswege, getroffen wordt. Om die reden vraagt de publieke regionale omroep opnieuw en in het bijzonder om een brede discussie over de rol, betekenis en toekomst van de journalistiek in de regio, maar vooral ook om acties om de bijdrage die zij levert aan de kwaliteit van de regionale samenleving en democratie te behouden en te versterken. De rol van de publieke regionale omroep daarin zou onderdeel moeten zijn van de brede toekomstverkenning die de Staatssecretaris op de agenda heeft gezet. In weerwil van het gesprek over dit thema kan vastgesteld worden dat de erosie eerder wordt versneld dan wordt afgeremd. De taakstelling van € 25 miljoen aan de regionale publieke omroep draagt hoe dan ook aan die versnelling bij. De publieke regionale omroep wil dit debat ook binnen het vernieuwde en verbrede publieke bestel dat het kabinet voor ogen heeft gaan voeren, vooral om na te gaan hoe de wederzijdse versterking van regionaal en landelijk en de door de landelijke omroep beleden prioriteit voor journalistiek ook regionaal gestalte kan krijgen.

1.4

De regionale publieke omroepen investeren in crossmedia diensten, met elkaar en partners uit het publieke omroepbestel om hun taak beter in te vullen en het Nederlandse mediabestel te versterken

Het domein waar de publieke regionale omroepen in opereren is volop in beweging. Er vinden aan de lopende band innovaties plaats. Convergentie zorgt ervoor dat traditioneel nog te onderscheiden media of platforms, zoals radio, televisie en de website, in elkaar overlopen. In dit cross mediale tijdperk heeft de publieke regionale omroep ook verschillende stappen gezet op het pad van diensteninnovatie. Intussen vormen de on-line media voor de publieke regionale omroepen de belangrijkste groeimarkt, terwijl consumptie via de traditionele media, radio en televisie, gelijk blijft of in belang afneemt. Veel informatie die via radio en televisie wordt aangeboden vindt ook zijn digitale weg naar het publiek, vaak nog voordat hij op traditionele wijze aan kijkers en luisteraars is uitgeserveerd. Als gevolg daarvan worden programmaonderdelen of nieuwsitems vaak geproduceerd (beeld, geluid, tekst) nog voor is besloten via welk kanaal ze als eerste aan het publiek worden aangeboden. Iedere regionale omroep heeft het produceren van informatie voor specifieke kanalen intussen grotendeels omgebogen naar een praktijk waarin informatie wordt geproduceerd die al naar gelang de aard ervan, uitgeserveerd wordt via verschillende platforms: on-line, televisie en radio. De praktijk is cross mediaal. Omdat digitale platforms in feite in vol continue dienst draaien is de website dan wel het digitale kanaal vaak, maar niet altijd, de eerste outlet voor het meest actuele nieuws. Alle organisaties laten een forse groei van het bezoek en bereik van hun on-line diensten zien. Het bereik van de andere platforms varieert. Over de gehele linie heeft televisie lichte terugloop laten zien en is radio constant, dan wel licht dalend. In een aantal gevallen neemt het bereik van televisie toe. De publieke Toekomstvenster op de publieke regionale omroep / ROOS april 2013

9

regionale omroep is voornemens verder te gaan op het pad van innovatie, omdat zijn publiek dat vraagt en omdat het talrijke kansen biedt om zijn mediawettelijke taak beter in te vullen. Veel van de kansen die convergentie en digitalisering bieden kunnen beter benut worden in samenwerking met partners, dat zijn op de eerste plaats de spelers binnen het domein van de regionale omroep en op de tweede plaats andere spelers binnen de publieke omroep. Voor de publieke regionale omroep ligt samenwerking met de landelijke publieke omroep voor de hand, en in tweede instantie ook met publieke lokale omroepen. Ook zeer gewenst is de samenwerking met regionale dagbladen. Die wordt momenteel door de Rijksoverheid actief gestimuleerd, via een experimenteerartikel in de Mediawet en via gerichte innovatiemaatregelen van het Stimuleringsfonds van de Pers. Daaraan leveren ook publieke regionale omroepen, in het bijzonder binnen regionale mediacentra, een waardevolle bijdrage. Deze vormen van samenwerking dragen direct bij aan de kwaliteit van de regionale journalistiek en berichtgeving, een belangrijk speerpunt voor de publieke regionale omroep. Hij wil, waar het mogelijk is, deze wegen verder verkennen en pleit voor verdere ondersteuning en ruimte door de overheid daarvoor. Tegelijkertijd verschillen de mogelijkheden om deze weg te bewandelen per provincie, door uiteenlopende concernstrategieën. Sommigen daarvan staan samenwerking in de weg. Er is echter een duidelijke groei in de wil tot samenwerking door de dagbladwereld te bespeuren, waardoor de kansen voor dit soort projecten eerder toe dan afnemen. Overigens zijn er regionaal en lokaal tal van mogelijkheden voor samenwerking met andere partijen uit het publieke domein, van bibliotheken tot concertpodia en cultuurcentra. Deze mogelijkheden zijn weliswaar situatiegebonden maar worden door de verschillende regionale omroepen actief benut.


10

2 Regionaal venster op de toekomst In dit hoofdstuk wordt het concrete venster op de toekomst van de publieke regionale omroep in Nederland ontvouwd. Dat gebeurt op basis van de volgende punten: (1) schets van de missie en doelstellingen van de publieke regionale omroepen en de keuzes in de realisatie ervan in het licht van taakstelling en stelselwijziging op basis van nieuw rijksbeleid, (2) realisatie van de efficiencytaakstelling van € 25 miljoen, (3) organisatorische wijzigingen in het veld van de regionale publieke omroepen die leiden tot synergie en efficiency, (4) wijze van positionering van de regionale publieke omroep binnen een Nederlands publiek omroepbestel waarin regionale en landelijke publieke omroepen zijn samengebracht, (5) strategie van de publieke regionale omroepen voor wat betreft de inzet van verschillende platforms, autonoom en met partners in het publieke bestel, en de ontwikkeling van nieuwe diensten.

2.1

Publieke regionale omroepen zijn onafhankelijke journalistieke organisaties die werken aan nieuwsvoorziening (inclusief nieuws, sport, cultuur) en opiniering voor de regio.

De wettelijke taak en opdracht van de publieke regionale omroep blijft in de komende jaren in principe gelijk aan de huidige, met dien verstande dat de omroepen zelf de ruimte nemen om in de uitvoering accenten te verleggen. Dat vloeit grotendeels voort uit veranderende omstandigheden in beleid- en regelgeving, de verhoudingen in het medialandschap, opkomst van nieuwe technologieën en maatschappelijke ontwikkelingen.

Primair journalistieke taak De publieke regionale omroepen zien zichzelf allereerst als onafhankelijke journalistieke organisaties die werken aan brede nieuwsvoorziening (inclusief nieuws, sport en cultuur) en opiniering voor de regio. Dat is de kerntaak. Wanneer de regionale omroepen gedwongen worden afstand te doen van genres in mediaproductie is nieuws en achtergrond de categorie die als laatste sneuvelt. Deze kerntaak wordt primair uitgevoerd binnen de context van de regio die de omroep bedient. Een verhoudingsgewijs groot deel van het budget gaat naar deze programmacategorie. Nieuws en achtergrond wordt in huis gemaakt, grotendeels door de medewerkers in vaste dienst. Deze programmacategorie moet verschoond blijven van budgettaire kortingen als onderdeel van de realisatie van de efficiencytaakstelling. Het onafhankelijke karakter van de nieuwsvoorziening staat op gespannen voet met directe externe financiering door sponsors of andere belanghebbenden. Deze programmacategorie wordt dan ook gefinancierd uit de ‘vaste begroting’. De regionale omroep vraagt tegelijkertijd om een brede discussie over de kwaliteit van de regionale journalistiek zoals hiervoor al uitgebreid is aangegeven (zie paragraaf 1.3). Daarnaast heeft de regionale publieke omroep een brede culturele taak die zich vertaalt in aandacht voor de cultuur, ook buiten de context van het directe en actuele nieuws, waarbij cultuur die een verbinding heeft met regionale identiteit van bijzonder belang is. Daarom Toekomstvenster op de publieke regionale omroep / ROOS april 2013

11

besteedt de regionale publieke omroep veel aandacht aan evenementen en gebeurtenissen die onderdeel zijn van de alledaagse cultuur van de regio. Ondanks het belang van deze programmacategorie zullen kortingen op programmabudgetten ten koste gaan van dit deel van het aanbod. De realisatie van deze programma’s in de toekomst zal bijvoorbeeld betaald moeten worden uit de reclameopbrengsten en/of voor een groot deel afhangen van de verkrijging van externe financiering, mogelijk ook in coproductie met derden, bijvoorbeeld de landelijke publieke omroep of een van de omroepen uit het Nederlandse omroepbestel.

Publieke regionale omroep als nieuwsbron voor derden Een onderdeel van de missie van de regionale publieke omroep dat relatief nieuw is of dat in de toekomst meer expliciete aandacht krijgt is het verzorgen van onafhankelijk nieuws en achtergrond over de eigen regio voor gebruik binnen andere contexten dan louter de eigen regio, in het bijzonder als regionale toeleverancier binnen samenwerkingsprojecten of permanente samenwerkingsverbanden met derden (bijvoorbeeld het geheel van publieke regionale omroepen of de landelijke publieke omroep). Ook is een constructie als toeleverancier aan derden denkbaar, iets wat zeker niet nieuw is maar hier meer accent krijgt. Daarmee draagt de publieke regionale omroep bij aan de onafhankelijke journalistiek in Nederland en een hoogwaardige en intensieve coverage van nieuws uit de eigen regio, ook buiten de eigen regio. Daarmee ontpopt hij zich onder andere als een stabiele partner binnen het Nederlandse publieke bestel, waar een belangrijk deel van de samenwerkingsvormen vorm zal krijgen, maar mogelijk ook daarbuiten, onder meer met regionale dagbladen binnen de regionale mediacentra. Ten derde levert hij een bijdrage aan een zo efficiënt mogelijke benutting van de journalistieke capaciteit in Nederland. Behalve dat door vergroting van het bereik van de regionale omroep de legitimatie wordt versterkt, draagt deze activiteit positief bij aan het verdienvermogen van de publieke regionale omroep en daarmee aan de instandhouding van voldoende journalistieke professionals in de regio.

Calamiteitenzender Een andere relevante kwestie in dit kader is de discussie over de rol van de publieke regionale omroep als calamiteitenzender. Deze is lang gefrustreerd door een middelendiscussie. De publieke regionale omroep kiest ervoor om zowel voor radio als voor televisie als on-line die functie op te pakken. De werkelijkheid laat zien dat de regionale omroep bij calamiteiten gezien wordt als de relevante informatiebron. Dat levert positie op in geval van rampen en calamiteiten en draagt bij aan de legitimiteit van de positie van de regionale omroep. Het predicaat calamiteitenzender wordt vanaf nu opgevat als een kwaliteitskeurmerk in plaats van een last die alleen gedragen kan worden wanneer er geld tegenover staat.


12

2.2 De regionale publieke omroepen realiseren de voorgenomen efficiencytaakstelling door samenwerking, bezuiniging op programma’s en het genereren van additionele inkomsten Het beter op elkaar aan laten sluiten van de landelijke en de regionale omroep kan volgens het Regeerakkoord gepaard gaan met efficiencytaakstelling van € 25 miljoen. De regionale omroepen zien meerdere manieren om aan die efficiencytaakstelling bij te dragen.

Schaalvergroting en samenwerking in organisatie Als eerste hebben de huidige regionale omroeporganisaties het voornemen zich te clusteren in vijf gebieden op basis van de bestaande dertien. Daar wordt verderop in deze nota nog verder op ingegaan. Door verschillende functies in clusters van omroeporganisaties te organiseren, overigens met behoud van de programmering voor dertien regio’s, wordt een bezuiniging gerealiseerd op basis van efficiencywinst. Voorts vindt afstemming plaats tussen alle clusters van omroepen om, waar mogelijk, op die terreinen tussen alle clusters, en dus tussen alle omroepen samen te werken waar dat collectief mogelijk is, in ieder geval op het terrein van techniek. Dat laatste is overigens ook een voorwaarde om te voorkomen dat clusters onafhankelijk van elkaar ontwikkelingen inzetten of investeren in faciliteiten die later niet op elkaar zouden kunnen aansluiten. Op dit vlak wordt ook efficiencywinst verwacht in de samenwerking met de landelijke publieke omroep, in het bijzonder met de NOS en de NPO. De publieke regionale omroepen gaan er vanuit dat de efficiencywinst die door de samenwerking geboekt kan worden bij de landelijke omroep wel ten goede komt van de regionale omroep. Overigens dienen partijen zich te realiseren dat efficiencywinsten doorgaans pas behaald kunnen worden nadat eerst frictiekosten zijn gemaakt.

Scherpere keuzes in de programmering Daarnaast worden er nog scherpere keuzes gemaakt voor wat betreft de programmering. In het voorgaande deel met betrekking tot missie en doelstellingen blijkt dat we brede nieuwsvoorziening (inclusief sport en achtergrond) nog centraler gaan stellen dan hiervoor. Brede cultuurprogramma’s en evenementen worden, voor zover ze niet in de nieuwsbulletins aan bod komen, voornamelijk nog geproduceerd uit reclame-inkomsten of wanneer er extra middelen ter beschikking komen van externe financiers.

Nieuwe diensten en inkomsten In dat verband is ook een derde element hier van belang. De regionale omroep kan op een aantal vlakken een belangrijke toeleverancier van de landelijke publieke omroep worden, in het bijzonder in het kader van de binnenlandverslaggeving, maar mogelijk ook op andere vlakken. Een belangrijk deel van de besparingen en mogelijke opbrengsten die dat voor de landelijke publieke omroep oplevert kan ten goede komen aan de regionale omroep en kan dienen om de taakstelling in te vullen. De publieke regionale omroep sluit in dat verband andere afnemers van diensten, vooral maar niet alleen in de regio, niet uit.


13

Financiële toekomst regionale omroep gaat over meer dan alleen de overheidsbijdrage De specifieke uitwerking van het financiële deel van de operatie moet nog verder worden uitgewerkt. De voornoemde punten zijn daarin richtinggevend. Overigens zijn daarmee niet alle aspecten van het financiële beeld van de Nederlandse regionale omroep van de toekomst behandeld. Een belangrijke grootheid die in de beschouwingen moet worden meegenomen zijn de reclame-inkomsten en de opbrengsten gegenereerd door partners in bijzondere producties die met derde partijen worden gerealiseerd. Die inkomsten staan onder druk en het is niet ondenkbaar dat die inkomsten, onder de invloed van de geschetste ontwikkelingen verder onder druk komen. Dat kan ertoe leiden dat aandacht voor cultuur in de breedste zin van het woord, verder onder druk komt. Dat impliceert voor de regionale omroep, meer aandacht voor het vinden van alternatieve financieringsbronnen naast de rijksbijdrage en de inkomsten uit reclame. De regionale publieke omroep dringt in dat kader aan op versoepeling van wettelijke voorschriften zodat de mogelijkheden daartoe worden verruimd.

2.3

Clustering van regionale omroeporganisaties van dertien naar vijf gebieden, bij verfijning van de journalistieke dekking; verdeling van middelen over regio’s moet de kracht van de gehele regionale omroep versterken

Samenwerking vanuit meerdere doelstellingen De publieke regionale omroepen willen door meer intensieve samenwerking en door het samenvoegen van verschillende functies die nu nog zelfstandig worden georganiseerd, de gehele sector versterken en efficiënter maken, als antwoord op de efficiencytaakstelling, maar ook om de positie binnen het publieke bestel te versterken. Bovendien biedt een nauwere samenwerking kansen om beter vorm te geven aan een nieuwe dienstenstrategie. Daarbij is eenheid in prestatie en kwaliteit een belangrijke conditio sine qua non.1 Behalve een eis aan iedere organisatie binnen het bestel van regionale omroepen, is dat ook een verplichting voor het collectief van omroepen om ervoor te zorgen dat elke afzonderlijke organisatie, waaronder ook de regionale omroepen in de huidige kleine provincies, voldoende financiële middelen voor een kwalitatief goed aanbod ter beschikking heeft.

Grote verscheidenheid in de huidige structuur De condities waarbinnen de verschillende omroepen hun wettelijke taken invullen en de bedrijven die daartoe nodig zijn exploiteren, zijn al sinds jaar en dag verschillend. Sommige omroepen kennen een verzorgingsgebied met een sterk gearticuleerde regionale identiteit. Dat vertaalt zich doorgaans in een nauwe band van de gemeenschap met de regionale 1

Dat houdt overigens niet in dat het streven is om alle publieke regionale omroepen te uniformeren. Dat zou de verschillende organisaties die verantwoordelijk zijn voor programma’s die aansluiten bij de behoeften van de verschillende regio’s van hun specifieke karakter en daarmee kracht beroven.


14

omroep en doorgaans ook een relatief hoog bereik. Fryslân is daarvan het meest uitgesproken voorbeeld, mede door de eigen, als tweede landstaal erkende taal. Sommige regio’s kennen dat minder en moeten als gevolg daarvan genoegen nemen met een minder sterke binding, wat zich doorgaans vertaalt in lagere bereikcijfers dan in de regio’s met een sterk onderscheiden regionale oriëntatie. Ook op de mate van homogeniteit en omvang van het verzorgingsgebied verschillen de omroepen. Sommige verzorgingsgebieden zijn homogeen van karakter met een of slechts enkele stedelijke concentraties die als sterke nieuwsbron functioneren, andere hebben meerdere urbane centra. Een derde belangrijke factor die bijdraagt aan de verschillen tussen de publieke regionale omroepen is de omvang van het budget, nu historisch slechts bepaald op basis van het aantal inwoners en enkele opslagen. Provincies die relatief weinig inwoners kennen moeten, gezien de gekozen financieringssystematiek, nog steeds met bescheiden budgetten werken. De gelden die van overheidswege naar de kleinste omroepen gaan bedragen circa de helft van de middelen die de grootste omroepen ontvangen.

Samenwerking: efficiency, landelijke impact, samenbrengen met landelijke omroep en innovatie De publieke regionale omroepen gaan zoals aangegeven, om meerdere redenen nauwer samenwerken. De eerste reden is om efficiencywinsten te realiseren aan de zijde van de regionale omroepen als een van de bijdragen aan de gestelde taakstelling van € 25 miljoen. Daarnaast is een meer samenhangende sector een belangrijk vereiste om adequaat in te spelen op de eisen die op nationaal beleidsniveau aan de regionale omroep gesteld worden. Immers, meer dan totnogtoe wordt de taak en de toekomst van de publieke regionale omroep op landelijk niveau gewogen en bediscussieerd, bijvoorbeeld in het parlement, bij de behandeling van de Mediabegroting en andere gevallen die het omroepbestel betreffen. Meer dan hiervoor zal de publieke regionale omroep moeten aantonen wat vanuit landelijk perspectief gezien, zijn betekenis en toegevoegde waarde is. Ook is samenwerking nodig om op een productieve wijze bij de aangekondigde toekomstverkenning van de publieke omroep het gesprek over ‘de integratie van taken met de publieke landelijke omroep’ aan te gaan. Een vierde reden voor meer samenwerking is het creëren van kracht om te kunnen innoveren, bijvoorbeeld voor nieuwe dienstenontwikkeling in het digitale domein met gebruikmaking van de collectieve kracht in content en journalistieke capaciteit.

Clustering van regionale omroeporganisaties Vooralsnog wordt vanuit de bestaande dertien regionale omroepen, en in lijn met de voorgenomen ontwikkelingen in bestuurlijk Nederland gekozen voor een vijftal clusters waarin nauwe samenwerkingsverbanden tussen de huidige regionale omroepen worden aangegaan. Die moeten leiden tot de meest efficiënte inzet van staf en faciliteiten. Omroeporganisaties blijven daarin zelf verantwoordelijk voor het verzorgen van het informatieaanbod in minimaal dertien verschillende regio’s.


15

Een stap verder die vanwege verdere efficiencyvoordelen niet uitgesloten hoeft te worden, is een bestuurlijke fusie van de omroeporganisaties in genoemde clusters tot één nieuwe organisatie. Omroeporganisaties kunnen daar zelf voor kiezen zolang de uitvoering en verankering van de regionale publieke media-opdracht en de verbindingen tussen omroep en zijn betreffende regio zich daar niet tegen verzetten. Binnen de clusters worden door de regionale omroepen in ieder geval belangrijke taken en functies op het gebied van staf en faciliteiten in gezamenlijkheid gecoördineerd en uitgevoerd. Te denken valt onder andere aan personeelszaken, financiële en facilitaire zaken en reclameverkoop en marketing. De samenwerking moet leiden tot besparingen door het delen van taken en functies. Die besparingen kunnen soms gevonden worden binnen de clusters van omroepen en waar mogelijk ook op de schaal van de sector als geheel. Dan is coördinatie tussen de vijf clusters geboden. Dat is bijvoorbeeld het geval als het om de techniek draait, waarvoor overigens geldt dat die afstemming in de context van het gehele Nederlandse bestel zou moeten plaatsvinden, in ieder geval met de NPO of met de NOS. Andere onderdelen waarin samenwerking op landelijk niveau, van de regionale omroepen onderling en met de landelijke publieke omroep voor de hand liggen zijn innovatie en distributie. Onderdeel daarvan is behalve technologische innovatie, het onderzoeken en ontwerpen van diensten die de collectieve inhoudelijke kracht en potentie van de Nederlandse regionale omroepen weet te benutten. De verzorgingsgebieden van de regionale omroepen betreffen enerzijds duidelijk verschillende sociaal-culturele en economische concentraties, terwijl er anderzijds gebieden met een duidelijke gemeenschap met een binding zijn die over grenzen van provincies, en dus de huidige verzorgingsgebieden heen lopen. Er zal onderzoek gedaan worden om vast te stellen welke sociaal-culturele en economisch onderscheiden gebieden geïdentificeerd kunnen worden als basis voor een eventuele andere indeling van de verzorgingsgebieden van de regionale publieke omroep.

Grotere organisatorische schaal, meer inhoudelijke focus met nieuwe media De overtuiging is dat deze schaalvergroting van de organisatie hand in hand kan gaan met schaalverkleining op het niveau van informatieverschaffing. Er komt de mogelijkheid tot het creëren van een kleinschaliger aanbod voor onderdelen binnen ieder cluster. Beter dan tot nog toe kan waar nodig informatieaanbod toegesneden worden op onderdelen van deze brede regio’s. De toespitsing op kleiner verzorgingsgebieden is het best te realiseren door het toesnijden van het on-line en/of on-demand aanbod op bepaalde regionale sociaalculturele entiteiten. Op basis van de resultaten die daar geboekt worden kunnen dan conclusies worden getrokken over inhoudelijke toespitsing van andere platforms naar onderdelen van de regio. De bepaling van de kleinere verzorgingsgebieden gebeurt niet op basis van bestuurlijke indelingen, maar eerder op basis van sociaal-culturele samenhang en economische patronen en relaties. Het eerder genoemde onderzoek is ook hier bruikbaar om een eventuele andere indeling te kunnen onderbouwen. Dat daarbij de grenzen van de bestaande en eventueel ook nieuwe verzorgingsgebieden worden overschreden is welhaast Toekomstvenster op de publieke regionale omroep / ROOS april 2013

16

onvermijdelijk, maar hoeft per definitie niet altijd het geval te zijn noch dat het behelst dat een andere regionale omroepen per definitie de werkzaamheden van de huidige regionale in het betreffende verzorgingsgebied moet overnemen. In verzorgingsgebieden die nu al duidelijk sociaal-cultureel bepaald zijn, is dat sowieso onnodig. Het streven voor de toekomst is om vooral uit te gaan van de beleefde eenheden en niet de bestuurlijke geconstrueerde vereist nauwe afstemming en organisatorische flexibiliteit. Dat de oplossing ligt in de nieuwe media en dat deze een speerpunt in deze ontwikkeling zullen zijn is gezien hun flexibiliteit, relatieve lage kosten en mogelijkheid via hen autonoom burgers te bereiken, evident. In de startfase blijven de redactionele concentratiegebieden zoals ze nu zijn vastgelegd, langs de lijnen van de huidige dertien regionale omroepen in tact. In een latere fase kunnen daarbinnen ontwikkelingen en veranderingen plaatsvinden.

Culturele verankering door PBO’s en nieuwe instrumenten De verankering van de publieke regionale omroep in de regionale samenleving verbetert zeker niet per definitie met de voorgestelde schaalontwikkeling. Daarom wordt hier voorgesteld de legitimatie en verankering vorm te blijven geven op het niveau van de aanbodkanalen die op basis van de huidige verzorgingsgebieden minimaal in stand gehouden moeten worden. In de toekomst zal er sprake (kunnen) zijn van een redactionele focus op kleinere gebieden. Dan heeft het de voorkeur om ook op dat niveau de interactie met de samenleving te organiseren. Dat gebeurt binnen het systeem van de Programmabeleid Bepalende Organen (PBO’s). Per verzorgingsgebied wordt bepaald of het functioneren van het PBO verbeterd of aangescherpt kan worden, afhankelijk van de kwaliteit van het huidige functioneren. Het beeld van het functioneren van het PBO model, dat vorm krijgt in een samenspel tussen directie, redactie en representanten van organisaties uit de samenleving is momenteel wisselend.

Verdeling van financiële middelen op basis van een nieuw te ontwerpen systematiek De vraag is of een grondige analyse van de verdelingssystematiek van bestaande middelen nodig is om te voldoen in de nieuwe situatie. Eerder is gesteld dat er sprake moet zijn van eenheid in kwaliteit en prestatie. Dat betekent dat de middelen voor alle organisaties afdoende moeten zijn om de vereiste kwaliteit te leveren. Juist nu er sprake is van minder middelen luistert dit nauw. Organisaties met de kleinste budgetten lijken niet in staat om de efficiencytaakstelling op de overheidsondersteuning te absorberen. Dan kunnen ze in vergelijking met de beter geoutilleerde omroepen het gewenste niveau niet langer waarmaken. Met de voorgestelde clustering wordt een model voorgesteld waarin de totale voor publieke regionale omroep beschikbare middelen worden verdeeld over vijf clusters van regionale omroeporganisaties die gezamenlijk verantwoordelijk zijn voor het aanbod van regionale journalistieke informatie in tenminste dertien verzorgingsgebieden. De besturen en toezichthoudende organen van de omroeporganisaties in een cluster zullen in dit model moeten komen tot een zo efficiënt mogelijke organisatie van staf en faciliteiten en tot een zo optimaal mogelijke uitvoering van de mediataak in de regio’s. Overleg tussen de regionale omroepen in de clusters moet zo snel mogelijk leiden tot overeenstemming over de organisatorische vorm van de samenwerking en over de budgettaire randvoorwaarden ervan. Toekomstvenster op de publieke regionale omroep / ROOS april 2013

17

Juist in de combinaties van de kleinere en grotere omroepen in de clusters kan een deel van het negatieve effect van de relatief karig bedeelde publieke regionale omroepen worden opgevangen. Echter in de nieuwe clustering ontstaan mogelijk toch nog onevenwichtigheden. Daarom zal het bestaande systeem van middelenverdeling nog eens goed tegen het licht worden gehouden. In zo’n nieuw verdelingssysteem moet een aantal uitgangspunten gelden, vertaald in indicatoren, die passen bij de exploitatiepraktijk van publieke regionale omroep, waarvan het onderling gewicht bepaald moet worden. Dat systeem is nodig omdat de situaties in de vijf gebieden die door evenzoveel ‘organisaties’ worden bediend, niet in alle opzichten gelijk zijn. De publieke regionale omroepen zullen die binnenkort uitvoeren en de resultaten ervan presenteren. Vooralsnog wordt de middelentoekenning gebaseerd op de huidige bekostigingssystematiek en houdt per cluster van omroepen rekening met een naar rato taakstelling en gaat uit van behoud van de huidige reclame-inkomsten.

2.4

De regionale omroeptaak wordt bij het samenbrengen van de landelijke en de regionale omroep in één omroepbestel belegd binnen een derde niet-ledengebonden taakomroep waarin de autonomie van de regionale omroeporganisaties is vastgelegd en het budget daarvoor is bepaald

De verhouding van de publieke regionale omroep tot de landelijke publieke omroep is sinds het aantreden van de nieuwe regering veranderd. Het regeerakkoord spreekt over “de integratie van taken van de landelijke en regionale publieke omroep” in combinatie met een forse financiële efficiencytaakstelling. De formulering laat nog een groot aantal dingen open. De publieke regionale omroep ziet veel mogelijkheden tot samenwerking met de publieke landelijke omroep, waarbij hij hecht aan zijn duidelijke eigen rol en positie op basis van de specifieke mediawettelijke en maatschappelijke taak. Vanuit de eigen kracht en betekenis kan hij van bijzonder belang zijn voor de publieke landelijke omroep. Daarbij kan de publieke regionale omroep profiteren van de concentratie van expertise en het bereik van de in principe landelijke platforms, waar de regionale omroep in de eigen regio, ook weer een eigen impuls aan de landelijke platforms kan geven, in het bijzonder via de regionale vensters.

Taakorganisatie binnen de geïntegreerde publieke omroep voor regionale taken De regeringsvoornemens doen vermoeden dat het budget voor de regionale publieke omroep in de toekomst via de mediabegroting wordt toegewezen waarbij het waarschijnlijk is, uitgaande van de huidige vorm van het publieke bestel, dat de regionale omroep op termijn mee gaat lopen in de concessie van de gehele publieke omroep. Daarmee wordt het budget van de publieke regionale omroep op termijn onderdeel van de meerjarenbegroting die de NPO voor de gehele publieke omroep moet indienen. Binnen de publieke omroep gaat de regionale omroep een eigen specifieke positie innemen met het oog op uitvoering Toekomstvenster op de publieke regionale omroep / ROOS april 2013

18

van de specifieke taak die de regionale omroep krijgt toebedeeld. Het waarborgen van regionale culturele identiteit in de programmering en het bevorderen van ervaren eigenaarschap in de regio rechtvaardigen een aparte organisatorische eenheid. Daarbinnen kunnen de organisaties die regionaal verankerd zijn en daar ook verantwoordelijkheid afleggen, onder andere via het Programmabeleid Bepalend Orgaan (PBO), inhoudelijk autonoom hun regionale publieke omroeptaak invullen. Mogelijke programmatische samenwerking met de landelijke publieke omroep, bijvoorbeeld door het verzorgen van vensters, kan op die basis nader ingevuld worden. De publieke regionale omroep wil dan vanuit zijn specifieke rol en betekenis in het bestel participeren als derde niet ledengebonden zendgemachtigde met een specifieke taak. Die bestaat (1) uit het uitvoeren van de wettelijke publieke omroeptaak in de regio via specifieke daartoe toegewezen bestaande platforms en programmakanalen en (2) uit het ontwikkelen, produceren en aanbieden van regionale programma’s of van programma’s uit de regio die een bredere nationale relevantie hebben, aan landelijke omroepnetten en –zenders en andere zendgemachtigden binnen het nationale omroepbestel.

Redactionele autonomie voor de regionale deelorganisaties De huidige regionale omroepen voeren binnen de vijf clusters de regionale publieke omroeptaak, (bestuurlijk) zelfstandig en redactioneel autonoom uit op basis van een taakstellend budget. Ook leveren ze mogelijk programma’s of informatie in een andere vorm aan algemene, niet primair regionale netten, platforms of (omroep)organisaties. Voor de diensten die ze mogelijk toeleveren aan door de geïntegreerde publieke omroep gecoördineerde landelijke platforms, geldt de redactionele autonomie van de regionale omroepen in mindere mate. Omdat ze moeten passen binnen de formats van landelijke platformen die vanuit het gehele bestel worden gecoördineerd voeren de regionale omroepen overleg met de coördinatoren van die platforms of kanalen over de plaatsing van bestaande en toe te leveren programma’s, bijvoorbeeld ingeval van regionale vensters op een landelijk net. Het budget voor de totale regionale omroep wordt vastgelegd in de wet of in een memorie van toelichting en valt volledig toe aan de, binnen de vijf clusters opererende, regionale omroeporganisaties. Dat is anders dan bij de budgetten louter bestemd voor de niet taakorganisaties en de landelijke platforms waarbij 30 procent toevalt aan de Raad van Bestuur van de NPO en 70 procent direct bij de landelijke omroeporganisaties belandt. De Raad van Bestuur besteedt de haar toegewezen gelden op haar beurt weer bij de publieke omroepen binnen het bestel, voor de productie van programma’s die de netten versterken. De taakorganisatie publieke regionale omroep kan daarin mogelijk ook een rol spelen. De regionale omroepen kunnen programma’s produceren en leveren die de profielen van de netten versterken. Voor wat betreft het mandaat van de publieke regionale omroeporganisaties voor het bespelen van de eigen kanalen geldt het volgende. Het aantal uren voor televisie en radio op de eigen, algemene programmakanalen wordt voor de regionale omroeporganisaties die Toekomstvenster op de publieke regionale omroep / ROOS april 2013

19

samen de taakorganisatie vormen in de Mediawet vastgelegd (het huidige artikel 2.51 MW). Wat de regionale taakorganisatie betreft zou dit aantal uren voor zowel televisie als radio op, omgerekend, 24 per etmaal per programmakanaal moeten worden gesteld. Daaraan zou moeten worden toegevoegd dat deze uren op in ieder geval 13 regionale programmakanalen moeten worden ingezet. De Raad van Bestuur van de landelijke en regionaal geïntegreerde publieke omroep is vervolgens met toekenning van uren en aanbodkanalen gebonden aan deze in de wet vastgelegde uren en het aantal regionale programmakanalen.

Regionale verankering en toezicht via PBO’s en Raad van Toezicht De regionale taak die belegd is binnen het geïntegreerde bestel wordt daarmee uitgevoerd door regionale omroepen die de informatie produceren voor de regionale en mogelijk ook landelijke aanbodkanalen. Zij zijn de producenten en de bron van de regionale (nieuws)voorziening. De voorziene taakorganisatie biedt voor zowel de huidige regionale omroepen, als de provincies en maatschappelijke organisaties die verschillende regionale stromingen vertegenwoordigen, een solide basis voor de borging van de regionale publieke mediataak op grond waarvan deze organisaties in de praktijk betrokken kunnen blijven bij de uitvoering daarvan. Het regionale PBO speelt nog steeds een belangrijke rol bij de bewaking van de pluriformiteit van het regionale media-aanbod. In de wet moet worden vastgelegd dat een PBO, in een al dan niet aangepaste vorm, het beleid voor het aanbod op de regionale tv- radio- en online-programmakanalen bepaalt.

2.5

De publieke regionale omroep gaat de gezamenlijke kracht benutten voor nieuwe dienstenontwikkeling, levert op basis van zijn collectieve kracht een bijdrage aan het Nederlandse (publieke) mediabestel en koestert vooralsnog de eigen platforms.

De publieke regionale omroep wil zich niet alleen manifesteren op de eigen regionale platformen, maar wil ook een bijdrage leveren aan het totale regionale (journalistieke) medialandschap en aan een efficiëntere en kwalitatief hoogstaande publieke omroep door de gezamenlijke ontwikkeling van nieuwe diensten die nieuwe waarde creëren. Dat gebeurt door het leveren van bijdragen aan de programmaproductie en platforms van de daarin geïnteresseerde regionale mediapartijen en aan de geïntegreerde Nederlandse publieke omroep.

Strategie ten aanzien van platformen en kanalen Het is voor de publieke regionale omroep onverminderd van groot belang om een strategie te bepalen met betrekking tot de eigen kanalen en platforms, ook al staat momenteel de productie van informatie voorop en lijkt de keuze van de kanalen of platforms vaak secundair. Dit resulteert vaak in een digital first situatie, omdat via on-line media de snelste weg naar de burger loopt, die steeds meer gewend raakt aan hyperactualiteit. Toch blijft de discussie over kanalen van groot strategisch belang, met het oog op het bereiken van publiek en de reclame-inkomsten.


20

Voor het eigen televisiekanaal kiest de publieke regionale omroep voor een behoudende strategie, ook in relatie tot de gepercipieerde behoeften in de regio. Het blijft van belang een eigen televisiekanaal naar het regionale publiek te behouden als basis voor het eigen functioneren en de eigen positie. Louter koersen op vensters op landelijke netten zou de flexibiliteit die nodig is om bijvoorbeeld evenementen integraal te verslaan of snel op te schalen in geval van bijzondere gebeurtenissen in de regio (bijvoorbeeld calamiteiten, bijzondere persconferenties etc.) in gevaar brengen. Landelijke netten bieden daartoe niet de flexibiliteit die nodig is voor een goed in te vullen regionale rol. Het is nodig om het consumptiegedrag van burgers goed te monitoren om vast te stellen wat de waarde is van een eigen kanaal in het licht van de opmars van nieuwe on-line media die in de toekomst die rol kunnen overnemen. Er moet ruimte zijn voor individuele regionale omroeporganisaties binnen de clusters waarin ze opereren om hun eigen lijn te kiezen, ook al ligt het voor de hand dat strategische keuzes binnen de vijf clusters worden gecoördineerd. Voor wat betreft de radiozenders is er momenteel geen reden voor een koerswijziging. De gezamenlijke regionale radiostations scoren hoge luistercijfers onder groepen luisteraars die door andere aanbieders niet of nauwelijks bediend worden. Op basis van luisterdichtheid is de regionale radio marktleider of bijna marktleider. De on-line platformen zijn voor de publieke regionale omroepen van cruciaal strategisch belang. On-line is de belangrijkste groeimarkt. Bovendien biedt het on-line aanbod de publieke regionale omroep de kans om zijn informatieaanbod op regionaal niveau te verfijnen en een jonger publiek te bereiken om daarmee specifieke communities beter op hun wenken te bedienen.

Nieuwe diensten en producten door samenwerking van regionale omroepen Een belangrijke vrucht van synergie kan gevonden worden in de samenwerking van de regionale omroepen met elkaar. Gezamenlijk representeert het regionale bestel een enorm potentieel om locatiegebonden Nederlands nieuws te ontsluiten voor iedereen in en buiten Nederland, op reguliere basis, maar ook incidenteel bij bijzondere gebeurtenissen. Het besluit om een gezamenlijke regionale omroep app te ontwikkelen die dat mogelijk maakt, gebruikt die synergetische kracht.

Publieke regionale omroep als partner en toeleverancier voor Nederlands omroepbestel Op basis van diezelfde kracht kan de publieke regionale omroep zich gaan ontpoppen als belangrijke partner van regionale maatschappelijke, culturele en mediaorganisaties, onder meer in de eerder genoemde regionale mediacentra, en als nieuwsbron voor producties van de landelijke publieke omroep, in het bijzonder de NOS, of als leverancier voor programma’s voor een regionaal venster op een van de landelijke televisienetten. In het eerste geval kan de publieke regionale omroep terugvallen op een omvangrijk regionaal correspondentennetwerk dat input kan geven aan de nieuwsproducties van de NOS, de nieuwsdienst NOS Online en van de nieuwsbulletins en nieuwsprogramma’s op radio en televisie. Tegelijkertijd is de publieke regionale omroep de aangewezen partner voor de coverage van regionale en lokale evenementen met een nationale uitstraling, in samenwerking met landelijke zendgemachtigden, ledenorganisaties of taakorganisaties als NOS en NTR. De gezamenlijke regionale omroepen kunnen coverage van alle regionale Toekomstvenster op de publieke regionale omroep / ROOS april 2013

21

evenementen met een bovenregionale uitstraling, efficiënt en effectief organiseren en verzorgen op basis van de lokale en regionale relaties en de productionele slagkracht. Een andere mogelijke bijdrage schuilt in het uitzenden van documentaires die momenteel veelvuldig door de publieke regionale omroepen worden geproduceerd via landelijke netten of aanbod via de digitale platforms van de geïntegreerde Nederlandse publieke omroep. Nationale omroepen of landelijke netten zijn slechts enkele van de mogelijke afnemers van deze waaier van diensten. Deze vormen van synergie komen dichterbij met de samenwerking van de regionale en landelijke publieke omroep in een nationaal omroepbestel. Behalve besparingen op basis van efficiency biedt deze combinatie ook mogelijkheden tot innovatie en kwaliteitsverbetering.


22

Toekomstvenster op de publieke regionale omroep

Recommend Documents