Tijdschrift Privacy 01 Maart 2015
Lourens de Bakker, directeur M5 Groep over de pestaanpak voor PO- en VO-scholen
"De werken niet tegen maar voor ons"
Tekst: René Schellingerhout Fotografie: Liesbeth Dinnissen
18
Tijdschrift Privacy 01 I Maart 2015
De Bakker: "We helpen scholen ook met privacybewustwording"
Toen hij nog een praktijk had als therapeut, wist De Bakker al dat gepeste leerlingen hier hun hele leven last van kunnen ondervinden. “Maar ook met de pesters komt het niet altijd goed. De helft gaat zich, op latere leeftijd, wel wat socialer gedragen, maar de andere helft niet. Een deel kan zelfs op leidinggevende functies terecht komen waar pesten voor hen een manier is om zich te handhaven.”
Het was zijn zoon die De Bakker inspireerde tot de ontwikkeling van een praktische aanpak van het pestprobleem. “Ik had drie dagen in een duur kasteel gezeten om een training teamontwikkeling te geven bij de overheid. Dat besprak ik ’s avonds aan de eettafel met mijn vrouw die orthopedagoge is. Plotseling wijst onze zoon met zijn vinger naar mij en zegt: maar wat doe jij eigenlijk aan de problemen op mijn school? Mijn vrienden moeten een euro per dag betalen om niet gepest te worden. Doe daar eens wat aan!” De opmerkingen van zijn zoon troffen De Bakker. “Ik voelde me op slag geen outsider meer maar een vader die een voorbeeld moest zijn voor zijn zoon. Ik moest iets doen met zijn verhaal.” De Bakker kende de adjunct-directeur van de school en ging met hem in gesprek. “Ik vertelde hem wat mijn zoon mij had verteld. Zijn reactie was dat hij al
zes jaar op de school werkte en daar nog nooit iets van had gemerkt. Het kon volgens hem niet waar zijn. Het is ook geen probleemschool, integendeel." De Bakker stelde voor om samen met de adjunctdirecteur naar de leerlingenraad te gaan. “Daar vroeg ik; ‘Wie van jullie heeft zoveel last van treiterijen en vernederingen dat je het lastig vindt om te leren en niet graag naar school gaat?' Steekt tweederde van de 28 leerlingen zijn hand op! De adjunct-directeur en ik schrokken enorm. Het betekent dat we leven in twee werelden. Een schijnwereld waar alles prachtig lijkt en een echte wereld waar de wetten van het recht van de sterkste gelden.” De Bakker ging ‘het veld in’ en liep een jaar lang één dag in de week op school mee. “Ik liep overal rond, stelde alleen vragen, schreef niks op en hield alles voor mijzelf. Ik sprak met leerlingen, docenten, mentoren, schoolleiding, bestuur en ouders van leerlingen. Dan hoor je schokkende verhalen. Niet alleen over kinderen maar bijvoorbeeld ook dat docenten soms de klas worden uitgepest en alleen en huilend op de gang staan.”
“We leven in een schijnwereld waar alles prima in orde lijkt te zijn en een echte wereld waar het recht van de sterkste geldt”
Tijdschrift Privacy 01 I Maart 2015
19
De Bakker raakte steeds meer in de ban van het pestprobleem en was nu als adviseur aan de school verbonden. Hij vroeg de schooldirecteur of hij een experiment mocht uitvoeren. “Daarbij was het verzamelen van informatie cruciaal, want als je niks weet kun je niks doen. Uiteindelijk heb ik software laten ontwikkelen, een webbased meldsysteem om het veilig online melden van incidenten mogelijk te maken. Hierin kunnen kinderen gewoon thuis melden wat hun sociale veiligheid in gevaar brengt. Zij kunnen dat doen via hun e-mailadres. Het melden gebeurt niet anoniem, want om de melding te kunnen verifiëren willen we ook weten swie de melding heeft gedaan. De melding wordt wel vertrouwelijk behandeld om het voor de melders mogelijk te maken om veilig te kunnen melden. In het meldsysteem wordt vastgelegd wie de melder, de pesters en het slachtoffers zijn, wat er gebeurd is en waar en wanneer het heeft plaats gevonden. We hebben het meldsysteem de M5 Meldbox genoemd.” (zie kader) Via dit meldsysteem worden er persoonsgegevens van kinderen verzameld en verwerkt. De Bakker ontving dan ook al snel vragen van het CBP. Hij besloot om zichzelf te gaan verdiepen in de Wbp. “Als je de wet goed leest, gaat hij in essentie over de bescherming van de persoonlijke levenssfeer van mensen. Toen ik dat besefte, ging bij mij een lampje branden. Want dat is precies wat wij met M5 ook beogen. Het gaat over hetzelfde! Er zit een parallel tussen onze aanpak en het doel van Wbp. M5 pakt het pestprobleem niet aan door te gaan vechten tegen de hoofdpester, maar door een verbinding, een afspraak met hem aan te gaan. Ik begreep nu dat we de Wbp ook zo moesten benaderen. Niet vechten tegen de wet, maar de uitdaging aangaan en zoeken naar mogelijkheden om de wet in onze methode in te passen.” De Bakker besefte dat hij dit niet alleen kon. “Na wat zoekwerk kwam ik uit bij Stichting Privacy Nederland. SPN was net opgericht, en verder is er niemand in
20
Nederland met wie je op laagdrempelig over privacyvraagstukken kunt praten. Bij het SPN maken ze privacy wetgeving toegankelijk, eenvoudig en concreet, ze denken in oplossingen. Als er problemen opdoemen, helpen ze je om daar oplossingen voor te bedenken. Problemen die complex lijken worden door SPN teruggebracht tot de essentie om tot praktische en werkbare oplossingen te kunnen komen. Echt een verademing.”
“Er is naast Stichting Privacy niemand met wie je laagdrempelig over lastige privacyvraagstukken kunt praten” De Bakker en SPN kwamen al snel overeen dat er een audit moest komen voor de M5 Groep. “Ik wilde dat zelf ook. Ik wil iedereen recht in de ogen kunnen kijken, voldoen aan de regels en scholen op een correcte wijze adviseren.” De audit leidde tot een aantal aanpassingen in de Meldbox. De Bakker: “In de Meldbox moet de privacy van de melder én van de hoofdpester én van het slachtoffer gewaarborgd zijn. Dat was nog een flink gepuzzel. Een directeur van een school kwam naar mij toen en zei: ‘'Ons M5 implementatietraject is inmiddels afgerond en jij kunt nu nog steeds alle informatie, oftewel persoonsgegevens, inzien. Die man had gelijk, want dat klopt natuurlijk niet. Het systeem is nu zo ingericht dat onze M5-consulenten een melding alleen nog maar kunnen raadplegen tijdens het implementatietraject. Daarna is inzage alleen nog mogelijk door het verantwoordelijke personeel van de school zelf. M5 kan niets meer muteren, toevoegen of verwijderen. De data is van de school en zij bepaalt wat er mee gebeurt. Wij leren de mensen op school hoe zij privacyverantwoord moeten omgaan met de gegevens.” De M5 Groep ontving na de aanpassingen een officieel erkend privacykeurmerk van SPN. “Dat certificaat laat onder andere zien dat we open, transparant en eerlijk met persoonsgegevens omgaan.”
Tijdschrift Privacy 01 I Maart 2015
Cartoon: Merlijn de Bakker
De Bakker vindt dat de aanpassingen die de M5 Groep met behulp van SPN heeft doorgevoerd de effectiviteit van zijn methode niet aantast. “Integendeel, het helpt ons om het vertrouwen te winnen van scholen en ouders. Stel dat een leerling uit het vierde jaar honderd meldingen op zijn naam heeft staan. Na onderzoek kan blijken dat al de meldingen zijn gedaan toen hij in het eerste en tweede jaar zat. Hij heeft zijn leven gebeterd en na het tweede jaar geen meldingen meer gekregen. Dan geldt de bewaartermijn van de Wbp; je mag informatie zolang bewaren als nodig is om je doel te bereiken. In de praktijk hebben we een melding niet langer dan twaalf maanden nodig. Daarom worden alle meldingen ouder dan twaalf maanden nu automatisch uit het systeem verwijderd. Dat geeft een hoop rust in de school en een ander beeld van het kind. Dat zijn constructieve verbeteringen. Ik dacht eerst dat de Wbp het ons lastig ging maken, maar daar denk ik nu anders over. Die wet zit goed in elkaar.” Ook de rechten van de ouders zijn nu goed gedocumenteerd. “Ouders hebben bijvoorbeeld inzagerecht,
maar wat moeten we doen als ouders helemaal niet willen dat hun kind in het meldsysteem komt? We hebben keurig op papier gezet hoe de school dan dient te handelen en we helpen de school daar ook bij. We hebben op advies van SPN een interne FG aangesteld. Hij is een onafhankelijk interne privacy toezichthouder van M5. Als ouders het desondanks niet vertrouwen, kan SPN als optreden als mediator.”
“Ik dacht eerst dat de privacyrechten van de daders in de Wbp beter geregeld werden dan de bescherming van de persoonlijke levenssfeer van de slachtoffers, maar daar denk ik nu anders over”' De Meldbox, die op tweeënzestig scholen wordt gebruikt, bevat inmiddels ruim 38.000 meldingen. De Bakker: “De Meldbox laat zien dat we in 2014 559 kinderen, die in de rol zaten van hoofdpester, hebben kunnen helpen meer sociaal wenselijk gedrag te laten zien. En als de hoofdpesters uit hun rol stappen, kunnen de meepesters er ook mee stoppen. Daar
Tijdschrift Privacy 01 I Maart 2015
21
word ik enthousiast van.” De M5 Groep helpt scholen ook om zich aan te melden bij het CBP. “Een leerlingvolgsysteem bijvoorbeeld staat vol met privacygevoelige informatie. Scholen behoren zich daarom aan te melden bij het CBP, maar veelal doen ze dat niet. Als service kan onze interne FG dit voor ze regelen middels een standaardformulier." De Bakker tot slot: “Het is tevens onze missie geworden om scholen ook te helpen met een stuk privacybewustwording. Onze consulenten leggen op scholen uit wat het belang is van de Wbp en hoe het precies zit met de privacyregels. Hierdoor zien scholen die regels niet langer als lastig. Het mooie is dat dit precies hetzelfde privacy bewustwordingsproces is dat de M5 Groep ook heeft doorgemaakt.”
De M5 Groep heeft als doel het voor scholen mogelijk te maken om structureel pestgedrag op scholen te stoppen en een sociaal veilige omgeving te creëren. Een belangrijke tool daarvoor is de M5 Meldbox, waar iedereen online incidenten kan melden. De vijf M’s staan voor melden, meten, maatregelen, menselijkheid en maatwerk. Voor meer informatie over de M5aanpak kunt u via de website van de M5 Groep, www.pestaanpak.nl het gratis e-boek 'De nieuwe kijk op pesten' downloaden.
Maak een resultaatafspraak met je privacyadviseur. Werk niet op basis van uurtje factuurtje. Leg vooraf duidelijk vast welke gegevens je gaat verzamelen en verwerken, wie daarvoor verantwoordelijk is en wat je ermee gaat doen. Zorg voor een goede organisatie, maak duidelijke afspraken en houdt de processen eenvoudig, concreet en transparant. Wees open, eerlijk en transparant over de gegevens die je verzamelt. Maak de lijnorganisatie verantwoordelijk voor de M5aanpak en niet de staforganisatie.
22
Tijdschrift Privacy 01 I Maart 2015
