Tijdschrift Privacy 01 Maart 2015
Vos: "Cruciaal is dat docenten met elkaar afspreken hoe ze omgaan met privacy en social media"
Job Vos, privacyexpert bij Kennisnet
"Niet bang maar omgaan met privacy"
Tekst: Pieter Kalis Fotografie: Rogier Steyvers
De jurist Vos geniet in onderwijsland enige bekendheid door zijn webinars, waarin hij op interactieve wijze praktische tips geeft over bijvoorbeeld social media gebruik. Veel scholen kennen een social media beleid, maar dat kan conflicten niet altijd voorkomen, zo illustreert Vos met een waar gebeurd voorval. “In de brugklas van een middelbare school vond de docent Aardrijkskunde het een leuk idee om via Twitter klassikaal opdrachten met elkaar te delen. Daarvoor moest iedere leerling een Twitter account aanmaken. Een jongen weigerde dit omdat het niet mocht van zijn moeder. Dan hoop ik alleen maar dat de docent een goede afweging maakt en dat de schooldirecteur weet wat zo’n docent doet.”
Met de opkomst van smartphones en social media is de grens tussen wat privé is en wat niet flink aan het vervagen, constateert Vos. “De vervaging van die grens vraagt om nieuwe afspraken op scholen. Je mag van schooldirecties verwachten dat ze hierover het gesprek aangaan met hun docenten. Het is belangrijk dat het bestuur en de docenten van elkaar weten welke verwachtingen ze over en weer hebben.” Kennisnet biedt scholen ook middelen aan op dit terrein. Voor het gebruik van WhatsApp op scholen heeft Kennisnet een speciale methode ontwikkeld. “Een aantal scholen maakt succesvol gebruik van smartphones in de klas. Kinderen in groep zeven en acht gebruiken steeds meer WhatsApp. Mijn collega Remco Pijpers heeft de WhatsHappy bedacht,
Tijdschrift Privacy 01 I Maart 2015
31
“Er is naast Stichting Privacy niemand met wie je laagdrempelig over lastige privacyvraagstukken kunt praten”
Vos: "Ik zeg altijd: jong geleerd, oud gedaan"
een leuke manier om afspraken te maken over het gebruik van WhatsApp in de klas. Het zijn kleine stapjes om kinderen bewust te maken van hoe je met elkaar omgaat in de digitale wereld. Al in het primair onderwijs maak je kinderen zo bewust van welke informatie je wel en beter niet met elkaar deelt. Cruciaal hierbij is dat ook docenten met elkaar afspreken hoe ze omgaan met internet en sociale media.”
Kennisnet participeert ook in verschillende programma’s om scholen en kinderen mediawijs te maken. Zo neemt het Zoetermeerse instituut deel aan de Overstapservice Onderwijs (OSO). Vos: “Als een leerling overgaat van groep acht naar de middelbare school ontvangt de nieuwe school een onderwijskundig rapport van de lagere school. Er wordt hard gewerkt aan de digitalisering van die overdracht. Sinds 2012 mag dat aan de hand van een burgerservicenummer. De vraag is dan natuurlijk hoe je de privacy regelt. Ook werken we al heel lang samen in Mediawijzer.net,
32
onder meer met de publieke omroepen. Hierbij leren we kinderen mediawijs te maken. Verstandig omgaan met persoonsgegevens is met de opkomst van social media steeds belangrijker geworden. Ik zeg altijd: jong geleerd, oud gedaan.”
Op scholen lopen geen FG’ers of privacyfunctionarissen rond. Het toezicht ligt voornamelijk in handen van de directeuren en de ICT-beheerders. “Het frappante is dat een functie als ICT-beheerder soms zo is uitgedijd dat zij ook vaak degene zijn die akkoord gaan met de voorwaarden van leveranciers. Het is immers de ICT-beheerder die een nieuw leerlingenpakket, een nieuw Blackboard of een elektronische leeromgeving uitrolt. De directeur of het bestuur is zich niet altijd bewust van het feit dat op andere afdelingen heel belangrijke beslissingen worden genomen. Uit een onderzoek van het ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap door PricewaterhouseCoopers blijkt dat scholen zich niet altijd be-
Tijdschrift Privacy 01 I Maart 2015
wust zijn van hun wettelijke verplichtingen, maar dat het gezond verstand voorkomt dat de zaak in het honderd loopt. Bij dat stukje bewustwording is heel veel winst te behalen.”
“De directeur of het bestuur is zich niet altijd bewust van het feit dat op andere afdelingen heel belangrijke beslissingen worden genomen” Ook in de contacten met leveranciers is het maken van afspraken erg belangrijk, betoogt Vos. “Als je bijvoorbeeld gegevens aanlevert voor de cloud maak je afspraken met de leverancier over de beveiliging van die gegevens. Als je dan iets uit de cloud wilt gebruiken voor jouw lessen, ben je als school eindverantwoordelijk en heb je volledige controle over de gegevens die gedeeld worden. Meer gebruik van ICT in de lessen betekent dat scholen ook meer gegevens gaan delen en dus meer moeten regelen. Dan is het van belang dat je als school het gesprek aangaat met de leverancier. Wanneer de onderwijsraden gezamenlijk namens de scholen afspraken maken met zo’n leverancier, kom je misschien met de onderwijssector tot gedragsregels, een convenant. Scholen moeten hierin samen optrekken. Wanneer je afspraken hebt gemaakt over een standaard bewerkersovereenkomst, is die privacyfunctionaris minder nodig. Een school kan zo vrij snel door een contract heen omdat er al met deskundige ogen naar gekeken is.”
het gewoon in de vingers hebben, letterlijk, in die vijf vuistregels.” (zie kader)
Als de Algemene Verordening Gegevensbescherming uit Brussel wet wordt moeten scholen nog harder aan de bak, stelt Vos. “De lat komt met de verordening hoger te liggen. Scholen die nu niet aan de Wbp voldoen, moeten nog veel doen. Begrijp me goed, er zijn genoeg scholen die het goed geregeld hebben. Ik heb de indruk dat negenennegentig procent van de scholen goed handelt. Is het niet op basis van de wet, dan wel op basis van hun gezonde verstand. Maar met die verordening die eraan komt moeten we nog wel een aantal stappen zetten. Het is niet dat scholen niet willen, maar het ontbreekt ze aan tijd, geld en middelen om die stappen te zetten. Ik zie dat bijvoorbeeld de VO-Raad, de POraad en Kennisnet wel in staat zijn scholen te helpen om net die extra stapjes te zetten.”
Verzamel persoonsgegevens alleen voor een vooraf vastgesteld doel. Verwerk persoonsgegevens uitsluitend om dit vastgestelde doel te bereiken. Verwerk persoonsgegevens alleen als de Wet bescherming persoonsgegevens dit toelaat.
Kennisnet vervult hierbij voor scholen en leveranciers een adviesrol. Deze heeft ze vastgelegd in twee flyers met vuistregels. “De eerste laat grofweg zien hoe je in vijf stappen de privacy op school goed regelt. Die vuistregels kunnen in de docentenkamer heel makkelijk met elkaar besproken worden. De andere flyer is voor scholen om te controleren welke afspraken ze met leveranciers moeten maken. Privacy, je hoeft er niet bang voor te zijn. Mijn motto is: ‘niet bang maar bewust’. Het zijn regeltjes, maar je kunt
Verzamel zo weinig mogelijk informatie en alleen die informatie die nodig is om het doel te bereiken. Informeer de betrokkene (de leerling en diens ouders) vooraf in begrijpelijke taal over welke informatie wordt verwerkt en met welk doel. Job Vos spreekt op het Nationaal Privacy Congres op 24 maart 2015 over privacy in het onderwijs. Zie: www.nationaalprivacycongres.nl
Tijdschrift Privacy 01 I Maart 2015
33
