ZO 04/10/15
15.00 Concert
Thomas Hobbs, Romina Lischka & Sofie Vanden Eynde Thomas Hobbs, tenor | Romina Lischka, viola da gamba & lyra viol | Sofie Vanden Eynde, luit
Francis Pilkington (1565-1638) Rest, sweet nymphs John Dowland A fancy Francis Pilkington Music dear solace
John Danyel (1564-1626) Time, cruel time Tobias Hume (1569-1645) A question An answer William Corkine (fl. 1610-1617) Truth-trying time
John Dowland (1562-1626) Prelude John Danyel Like as the lute Alfonso Ferrabosco (1575-1628) Pavin
Tobias Hume Harke, harke John Danyel Can doleful notes
William Corkine Prelude Come live with me and be my love
Goed om te weten
John Dowland Lady Clifton’s spirit, her galliard
Beeld- en geluidsopnamen Het is absoluut verboden beeld- en geluidsopnamen te maken tijdens de concerten en voorstellingen zonder
Rondleidingen en zaalverhuur Wenst u met een groep een rondleiding in de gebouwen van AMUZ, om zo het fascinerende verhaal te horen van de gerenoveerde kerk en AMUZ als concertgebouw en -organisator, of wenst u meer informatie over de mogelijkheden om de zaal te huren voor concerten, voorstellingen en presentaties? Gelieve dan tijdens de kantooruren contact op te nemen met de administratie
expliciete toelating van de directie van AMUZ.
van AMUZ.
Concertinleidingen, aanvangsuur en duur van de concerten De concerten in AMUZ vangen op zondag steeds aan om 15.00 uur. Op andere dagen starten de concerten om 21.00 uur. Voor de avondconcerten is er steeds een inleiding om 20.15 uur. De concerten in AMUZ hebben in principe geen pauze en duren tussen de 65 en 80 minuten, tenzij anders vermeld.
Medewerkers AMUZ Bart Demuyt, directie & artistieke leiding | Veerle Braem, zakelijke directie | Robin Steins, assistentie programmering & educatie | Frederic Delmotte, assistentie programmering & dramaturgie | Tine Hubrechts, zakelijk medewerker | Klaartje Heiremans, pers & communicatie | Greet Coenegrachts, communicatie | Tine Clevers, eindredactie & ticketing | Mona Heyrman, directieassistentie & productie | Jan Tambuyser, productie & techniek | Evelyne Van Mieghem, productie & zaalhuur | Bart Tambuyser, techniek & gebouwbeheer | Koen Koninkx, foyer & ticketing | Elise Simoens, artistiek adviseur Klavier | Sarah De Rademaeker, medewerker communicatie en onthaal tentoonstelling (tijdelijk) | Katelijne Lindemans, medewerker communicatie en onthaal tentoonstelling (tijdelijk) | Michaela Defever, medewerker productie en onthaal tentoonstelling (tijdelijk)
John Dowland Mr. Dowland’s midnight Goe nightly cares
Foyer De foyer van AMUZ is open vanaf een uur voor aanvang van het concert en blijft ook na afloop van het concert nog geruime tijd open.
Programmaboekjes De programmaboekjes bij de concerten van AMUZ zijn downloadbaar van de website www.amuz.be vanaf enkele dagen na het concert. Laatkomers De concerten in AMUZ hebben in principe geen pauze. Laatkomers kunnen dan ook niet meer worden toegelaten in de concertzaal. Op vertoon van hun concertticket kunnen zij het concert volgen op de plasmaschermen in de foyer.
Binnenwerk geprint bij
www.prints-copy.be wettelijk depotnummer: D/2015/0306/114
Tobias Hume What greater grief
Orpheus’ noble strings Muziek wordt vaak als rustgevend ervaren, of als romantisch, bezwerend of betoverend, maar ook opzwepend. Ze kan de sleutel zijn tot emoties. Voor dat doel wordt ze al eeuwen gebruikt. De geschiedenis kent daarvan voorbeelden te over. Zo bespeelde de Bijbelse David zijn harp om de kwade gedachten van koning Saul te verdrijven. Bij veel opera’s en toneelstukken waarin een minnaar vanonder het balkon zijn geliefde toezingt, tokkelt de held verleidelijk op een gitaar of mandoline. Oorstrelend dus, die zang met snarenspel. In de Griekse Oudheid bezweek de mooie Eurydice voor de charmes van Orpheus, de gevoelige zanger die zichzelf begeleidde op zijn lier. Dankzij de magie van de muziek werden zij het misschien wel beroemdste mythologische liefdespaar uit de Griekse Oudheid. Maar toen het noodlot toesloeg, zette Orpheus opnieuw zijn belangrijkste tovermiddel in. Immers, Eurydice trapte in een wilde achtervolging door een belager op een slang en overleed aan een slangenbeet. Diep bedroefd ging Orpheus met de goden in debat om haar dood ongedaan te maken. En zie, met zijn gezongen liefdesklacht wist hij zelfs ‘de hoogste machten’ te vermurwen: hij mocht zijn geliefde terughalen uit de onderwereld. Sindsdien staan Orpheus en zijn lier symbool voor de macht van de muziek. De beroemde Engelse componist Henry Purcell werd na zijn dood de ‘Orpheus Britannicus’ genoemd, ‘de Engelse Orpheus’. En op het dak van het Concertgebouw in Amsterdam staat als een ‘in memoriam’ zijn lier in omineus groot formaat. In het Engeland van de 16de en 17de eeuw was het opnieuw een snaarinstrument dat duizenden in zijn ban hield. Zoals in veel hedendaagse huiskamers een gitaar, piano of keyboard staat, zo was dat destijds de luit. Die was goedkoper, handiger en intiemer dan een kamerorgel, virginaal of klavecimbel. Het was het ideale instrument voor improvisatie, voor het begeleiden van een lied, maar ook voor virtuoze hoogstandjes. Het bespelen van de luit of het zingen met luitbegeleiding was een geliefd tijdverdrijf van welgestelde burgers. Veel jongedames in goeden doen bezaten een luit en boeken met luitmuziek, met dansen, fantasieën en ingewikkelde stukken met variaties.
Volgende concerten ZO 18/10/15 - 15.00 uur
Les Esprits Animaux Turcaria: Europese muzikale beelden van het oosten in de barok tickets € 20 / € 16 / € 14 / € 5
ZO 25/10/15 - 15.00 uur
Ronald Brautigam Haydn in Londen tickets € 24 / € 20 / € 16 / € 5
VR 27/10/15 - 21.00 uur
Huelgas Ensemble Cipriano de Rore, de humanist tickets € 28 / € 24 / € 20 / € 5
DO 29/10/15 - 21.00 uur De meest geliefde luitmuziek, niet alleen in Engeland, maar ook in de rest van Europa, is die van John Dowland (1563-1626), de in Londen geboren meester der melancholie. Naar eigen zeggen stak Dowland op zijn zeventiende het Kanaal over naar Frankrijk, werd hij katholiek en solliciteerde hij vervolgens toch naar de post van luitist aan het Engelse hof van Elizabeth I. Hij werd afgewezen omwille van bezuinigingen in de staatskas, maar volgens Dowland zelf was het omdat hij katholiek was geworden en men vooroordelen tegen hem had. Zo week Dowland, die toch al neigde tot zwaarmoedigheid, verbitterd uit naar Denemarken, waar hij werd aangesteld als luitist aan het hof van Christiaan IV, een
Psallentes & The Spirit of Gambo Gavin Bryars’ Cadman Requiem tickets € 20 / € 16 / € 14 / € 5
Thomas Hobbs De Britse tenor Thomas Hobbs werd geboren in Exeter en studeerde geschiedenis aan het King’s College in Londen voor hij zijn studies zang aanvatte aan het Royal College en de Academy of Music in Londen. Zijn gevarieerde carrière bracht hem al in heel Europa, naar de VS, Australië en het Verre Oosten. Hij is zowel te horen in opera, oratoria als in recitals. Thomas werkt o.a. samen met Collegium Vocale, Nederlandse Bach Vereniging, Ensemble Pygmalion.
Romina Lischka Romina Lischka werd geboren in Wenen en studeerde viola da gamba aan de Schola Cantorum Basiliensis en aan het Brusselse conservatorium, en Noord-Indische zang aan het conservatorium van Rotterdam. Ze is te horen als soliste en werkt samen met ensembles als Collegium Vocale, Gli Angeli Genève, Le Jardin Secret, Ricercar Consort, Zefiro Torna … Lischka richtte haar eigen ensemble Hathor Consort op, dat zich specialiseert in consortmuziek uit de renaissance en barok.
Sofie Vanden Eynde De Belgische luitiste Sofie Vanden Eynde werd geboren in Lommel en studeerde aan de conservatoria van Brussel en Gent en aan de Schola Cantorium Basiliensis. Ze is te horen als soliste en in duo met Romina Lischka, Rebecca Ockenden, Lore Binon, Alice Foccroule, Benjamin Glorieux … Ze werkt samen met ensembles als het Hathor Consort, Bel Ayre, Neue Hofkapelle Graz, l’Achéron … In 2012 richtte ze IMAGO MUNDI op, een ontmoetingsplaats voor oude en nieuwe muziek, voor westerse en oosterse muziek, voor verschillende disciplines.
vriendelijk en vrijgevig vorst. Maar na acht jaar werd Dowland vanwege schulden ontslagen en raakte hij, die de erkenning van hoger hand zo nodig had, verder verbitterd. Hij keerde terug naar Engeland en werd luitist van koning James I. Een jaar nadat hij op diens begrafenis had gespeeld, overleed hij zelf. Dat zijn talloze, inmiddels beroemde luitwerken en luitliederen in heel Europa circuleerden, kon Dowlands melancholie amper verlichten. Niet voor niets maakte hij zelf een toepasselijke woordspeling op zijn naam: Dowland semper dolens, Dowland altijd droevig. In dit concert komt een mooie bloemlezing tot klinken van luitliederen en luitmuziek van Dowland en tijdgenoten. Zoals van Francis Pilkington, een cantor uit Chester, die in Oxford studeerde en zijn eigen liederen zong en begeleidde op de luit. Zoals het mooie slaapliedje in mineur, Rest, sweet nymphs, waarin de ‘zoete meisjes’ gaan slapen en de luit de wacht houdt. Of de mooie lofzang op de luit, Music dear solace, die soelaas biedt bij benauwde gedachten over de liefde, en de geest opbeurt met harmonie en ‘ademende’ klanken. En die opbeuring is nodig, want de grootste zorg die de componisten hier bezingen is de ‘condition humaine’, het menselijke bestaan dat wordt geplaagd door vergankelijkheid en bedreigde vrede. Indringend verwoord werd dat door de dichter Samuel Danyel in Time, cruel Time, waarin de tijd geen vat lijkt te hebben op het mooie gezicht van de beminde dame. Dat alles met gevoel voor woordspeling getoonzet door Samuels luitspelende broer John Danyel, die naast Dowland als de meest verfijnde Engelse liedcomponist geldt. Hij studeerde aan Christ Church in Oxford en was huismusicus en muziekleraar bij de adellijke familie Grene in Great Milton nabij Oxford. Veel van de luitliederen die hij in 1606 uitgaf, waren bestemd voor Anne, hun dochter van zestien lentes jong. Later was John Danyel in dienst van de koninklijke familie in Bristol en Londen. Een kleurrijke tijdgenoot van Dowland en Danyel was Tobias Hume, ‘een man van de wapenen’ (soldaat) zoals hij zichzelf noemde, maar tegelijk een virtuoos en eigenzinnig viola-da-gambaspeler (‘mijn enige vrouwelijke kant’). In de voorwoorden van zijn muziek maakte hij geen nederige kniebuigingen naar adellijke heren, maar gaf hij ongezouten meningen prijs en mengde hij zich in artistieke polemieken. De sprekende titels in dit programma, als A Question, An Answer en What Greater Grief zijn afkomstig uit Captaine Humes Poeticall Musiche (1607). Met dergelijke bundels wilde Tobias Hume ‘bewijzen’ dat de viola da gamba een veel meer geavanceerd instrument was dan de “zo beperkte luit”. William Corkine, een componist, luitist, gambist, lyra-violspeler van een jongere generatie, gaf in 1610 zelfs een boek liederen uit met enkel gambabegeleiding: “to be sung to the Base-Violl alone”. Daaruit klinkt hier zijn Truth, trying time, een bede dat de liefde lang moge duren.
Voor John Danyel daarentegen herinnert het tokkelen van de luit in Like as the Lute aan de tedere aanrakingen van zijn beminde, die met haar vingers zijn “hartensnaren beroert”. Nog nauwer raken de innerlijke roerselen en de gezongen en gespeelde muziek met elkaar verstrengeld in het drieluik van Can doleful notes - No, let chromatique tunes - Uncertaine certaine tunes. In een strikt vierstemmig lijnenspel, met de bovenste lijn voor de zanger, heeft John Danyel zijn tekstuitbeelding opnieuw tot hoge kunst gebracht. Let op de ritmische mateloosheid bij ‘unmeasured’, de chromatiek bij ‘chromatic’ en dergelijke. Het programma zegt vaarwel met bladzijden vol melancholie en levensmoeheid. Zo schildert Tobias Hume de menselijke droefenis in het aardse tranendal. De zanger trekt zijn gedragen melodische lijn door de ruimte als een psalm, Humes lijfinstrument zorgt voor een troostvol klankbed. John Dowland, ten slotte, vertrouwt zijn nachtelijke klacht toe aan zijn trouwe luit in Mr. Dowland’s Midnight. En in het prachtige Goe nightly cares verklankt hij de nachtelijke tobberijen die de zanger op de borst drukken. Adieu, wereld, slaap zacht. Clemens Romijn
my losse deere cost repentance late, so I must mone bemonde of none, to leave mee, Death be my friend with speed to end and quiet all. But if thou linger in dispaire to leave mee, I’ll kill dispaire with hope, and so deceive thee.
mijn duur verlies kost me late spijt, dus moet ik klagen door niemand beklaagd, o bittere ergernis! Dood, wees mijn vriend met spoed alles te beëindigen en te verlaten. Maar als je talmt en me in wanhoop laat, zal ik wanhoop met hoop doden, en je zo misleiden.
Goe nightly cares Goe nightly cares, the enemy to rest, forbeare a while to vexe my grieved sprite, so long your weight hath lyne upon my breast, that loe I live of life bereaved quite. O give me time to draw my weary breath, or let me dye, as I desire the death. Welcome sweete death, oh life, no life, a hell, then thus, and thus I bid the world farewell.
Ga heen, nachtelijke zorgen, de vijand tot rust, hou even op mijn gegriefde geest te treiteren, zie, zo lang heeft jullie gewicht op mijn borst gelegen, dat ik leef, nagenoeg van het leven beroofd. O geef me de tijd om vermoeid adem te halen, of laat me sterven, want ik verlang naar de dood. Welkom, zoete dood, o leven is geen leven maar de hel! Dan zo en zo zeg ik het leven vaarwel.
False world farewell, the enemy to rest, now doe thy worst, I doe not weigh thy spight: free from thy cares I live for ever blest, enjoying peace and heavenly true delight. Delight, whom woes nor sorrowes shall amate, nor feares or teares disturbe her happy state. And thus I leave thy hopes, thy joyes untrue, and thus, and thus vaine world againe adue.
Valse wereld vaarwel, de vijand tot rust, doe maar het ergste, je wrok bedrukt me niet: bevrijd van jouw zorgen, leef ik voor altijd gezegend met vrede en hemelse heerlijkheid. Heerlijkheid, die ellende en verdriet zal verdringen en wiens geluk door vrees noch tranen zal worden bezoedeld. En zo verlaat ik jouw hoop en vals plezier, aldus, ijdele wereld, zeg ik je opnieuw adieu. vertaling: Marleen Cré, Juul J.G.Muller-van Santen, Robin Steins
else harsh my style, untuneable my muse: hoarse sounds the voice that praiseth not her name. For no ground else could make the music such, nor other hand could give so sweet a touch.
of mijn stijl moet ruw zijn, mijn muze ontstemd: schor klinkt de stem die haar naam niet prijst. Want geen andere grondtoon zou zo muziek kunnen maken, geen andere hand de snaren zo zoet raken.
Can doleful notes Can doleful notes, to measured accents set, express unmeasured griefs which time forget?
Kunnen treurige noten, op de maat gezet, onmatig leed, door de tijd vergeten, uitdrukken?
No, let chromatic tunes, harsh without ground, be sullen music for a tuneless heart. Chromatic tunes most like my passions sound, as if combined to bear their falling part.
Nee, laat chromatische tonen, scherp zonder grondtoon, norse muziek zijn voor een toonloos hart. Chromatische tonen lijken het meest op mijn hartstochten alsof hun samenklank hun dalende partij draagt.
Uncertain certain turns, of thoughts forecast, bring back the same, then die, and dying, last.
Onzekere zekere wendingen, door gedachten voorspeld, leiden naar de herhaling en, wegstervend, duren zij voort.
What greater griefe What greater griefe then no reliefe in deepest woe. Death is no friend that will not end such harts sorrow. Helpe I do crie, no helpe is nie, but winde and aire, which to and fro do tosse and blow all to dispaire, sith then dispaire I must yet may not die, no man unhapier lives on earth then I.
Is er een groter verdriet dan geen enkele opluchting te vinden in diepste smart. De dood is geen vriend als hij zulk een droefheid niet wil beëindigen. Ik roep om hulp, geen hulp is nabij, alleen wind en lucht die alles heen en weer slingeren en tot wanhoop blazen, vermits ik dan moet wanhopen en nog niet kan sterven, leeft er op aarde geen ongelukkiger man dan ik.
Tis I that feele the scornefull heele of dismall hate. My gaine is lost,
Ik ben het die de minachtende hak van de troosteloze haat voel. Mijn winst is verloren,
Rest, sweet nymphs Rest, sweet nymphs, let golden sleep charm your star brighter eyes, while my lute the watch doth keep with pleasing sympathies. Lulla, lullaby. Lulla, lullaby. Sleep sweetly, sleep sweetly, let nothing affright ye, in calm contentments lie.
Rust, zoete nimfen, laat gouden slaap jullie sterrenschitterende ogen betoveren terwijl mijn luit de wacht houdt met sympathiserende gevoelens. Slaap zacht, slaap zacht. Slaap zoetjes, slaap zoetjes, laat niets jullie angst aanjagen; lig daar maar in rustige bevredigdheid.
Dream, fair virgins, of delight and blest Elysian groves, while the wandring shades of night resemble your true loves. Lulla, lullaby. Lulla, lullaby. Your kisses, your blisses, send them by your wishes, although they be not nigh.
Droom maar, mooie maagden, van gelukzaligheid en van bezegende Elyseese bosjes, terwijl de zwervende schaduwen van de nacht lijken op jullie echte liefdes. Slaap zacht, slaap zacht. Jullie kussen, jullie zegeningen, zend ze maar zoals jullie wensen, hoewel ze niet nabij zijn.
Thus, dear damsels, I do give ‘good night’, and so am gone. With your hearts’ desires long live, still joy, and never moan. Lulla, lullaby. Lulla, lullaby. Hath pleased you and eased you, and sweet slumber seized you, and now to bed I hie.
Zodoende, beste dames, zeg ik jullie goede nacht, en verwijder me met spoed. Leef lang met jullie hartsverlangens, schep vreugde, en zucht nooit. Slaap zacht, slaap zacht. Nu zaligheid jullie vervult, laat zoete sluimering haar gang gaan. en nu spoed ik me zelf ter ruste.
Music dear solace Music dear solace, to my thoughts neglected. Music time sporter, to my most respected. Sound on, thy golden harmony is such, that whilst she doth vouchsafe her ebon lute to touch, by descant numbers I do nimbly climb, from love’s secluse,
Muziek, zoete troost, tot verzuim van mijn gedachten, Muziek die met tijd speelt, tot mijn grootste ontzag. Luid voort, luid voort, zo klinkt uw gouden harmonie, dat terwijl zij bereid is haar ebbenhouten luit te beroeren met melodische rijm, ik soepel uit de afzondering van liefde klim
unto his courts, where I in fresh attire my muse.
naar zijn hof, waar ik mijn muze fris optuig.
I do compare her fingers swift resounding, unto the heavens, spherical rebounding: hark, hark, she sings no forced, but breathing sound I hear, and such the concord Diapasons she doth rear, as when th’immortal god of nature from his seat above, first formed words all, and fairly it combined by love.
Ik vergelijk haar snel weerklinkende vingers met de weerklank van hemelse sferen: hoor, hoor, zij zingt geen vorst [vrieskou] maar ik hoor ademend geluid en de klanken die zij voortbrengt zijn zo vereend als toen die van de onsterfelijke god van de natuur, vanaf zijn hoge zetel voor het eerst alle woorden vormde en die fraai samenvoegde met liefde.
Divine Apollo be not thou offended, that by her better shill thy skills amended. Scholars do oft more lore than masters theirs attain. Though thine the ground, all parts in one though she contain, yet may’st thou triumph, that thous hast a scholar only one, that can her lute to thine, and to the voice attone.
Heilige Apollo, wees niet beledigd dat uw kundigheid door die van haar wordt overtroffen. Leerlingen worden vaak kundiger dan hun meesters. De grondtoon is van u, al omvat zij alle stemmen in een. Toch mag u trots zijn dat u maar één leerling heeft van wie de luit en de stem met de uwen kunnen harmoniëren en wedijveren.
Time, cruel time Time, cruel time, canst thou subdue that brow that conquers all but thee, and thee too stays, as if she were exempt from scythe or bow, from love and years, unsubject to decays?
Tijd, wrede tijd, kunt u het gezicht onderwerpen dat allen buiten u overwint en zelfs u doet aarzelen, alsof zij was vrijgesteld van zeis of boog, van liefde en jaren; niet vatbaar voor verval?
Or art thou grown in league with those fair eyes, that they might aid thee to consume our days? Or doest thou love her for her cruelties, being merciless like thee that no man weighs?
Of spant u nu samen met die mooie ogen, opdat zij u zullen helpen onze dagen te verbruiken? Of houdt u van haar wegens haar wreedheden, die medogenloos is zoals u die geen mens weegt?
Then do so still, although she makes no ‘steem of days nor years, but lets them run in vain.
Doe dat dan maar, al waardeert zij niet dagen of jaren, maar laat ze achteloos voorbijgaan.
Hold still thy swift-winged hours, that wond’ring seem to gaze on her, even to turn back again;
Zet stil uw snel-gevleugelde uren, die verwonderd lijken naar haar te staren – en zelfs om te keren;
and do so still, although she nothing cares. Do as I do, love her although unkind. Hold still. Yet, o I fear, at unawares thou wilt beguile her though thou seem’st so kind.
doe dat dan maar, al kan het haar niets schelen. doe zoals ik, hou van haar al is zij wreed. Sta stil. Toch, o ik vrees dat u onbewust haar zult bedriegen, al lijkt u zo vriendelijk.
Truth-trying time Truth-trying time shall cause my mistresse say, my love was perfect, constant as the day: and as the day when evening doth appeare, doth suffer doome to be or foule or cleere, so, shall my last bequeast make knowne to all, my love in her did rise, did live, did fall.
De tijd zal de waarheid bevestigen van wat mijn geliefde zal zeggen: dat mijn liefde volmaakt was; zo onveranderlijk als de dag: en zoals de dag, als avond komt, beoordeeld wordt als lelijk of mooi, zo zal mijn laatste legaat aan allen kenbaar maken dat mijn liefde in haar oprees, leefde, viel.
You Gods of Love, who oft heard my desires prepare her heart by your love-charming fires, to thinke on those sweet revels, peaceful fights, nere-changing custome, taught at nuptiall rites. O guerdonize my prayers but with this, that I may taste of that long wisht-for blisse. Like as the lute delights Like as the lute delights, or else dislikes, as is his art that plays upon the same; so sounds my muse, according as she strikes on my heart strings, high-tuned unto her fame. Her touch doth cause the warble of the sound, which here I yield in lamentable wise; a wailing descant on the sweetest ground, whose due reports give honour to her eyes. If any pleasing relish here I use, then judge the world, her beauty gives the same;
U, liefdesgoden, die vaak mijn verlangens hoorden, maak haar hart met jullie liefde-opwekkende vuren klaar om stil te staan bij die zoete feesten, vreedzame gevechten, nooit-veranderend gebruik, aangeleerd bij huwelijks-rituelen. O beloon mijn gebeden slechts hiermee: dat ik mag proeven van dat lang-gewenst genot. Zoals de luit verblijdt of doet afwijzen, afhankelijk van de kunst van diegene die erop speelt, zo klinkt mijn muze, afhankelijk van hoe zij mijn hartstrengen raakt, hoog gestemd op haar faam. Haar toucher maakt dat de klank trilt en ik mijn hart jammerlijk gewonnen geef; een klagelijke discant op de zoetste grondtoon, waarvan de weerklank haar ogen eer aandoet. Als ik hier een fraaie versiering maak, moge de wereld oordelen dat haar schoonheid evenzo is;
