NR 5/6
I 2014
VLOER TECHNISCH MAGAZINE Elektrostatische ontlading | Sportvloerrenovatie in Deventer | Parkeergarage Markthal
Thema kunststof vloeren
Aandacht voor de geladen vloer Wat zijn de risico's van elektrostatische ontlading (ESD) voor computerruimten en datacentra? Vaak worden ongecontroleerde ontladingen van de vloer veroorzaakt door isolerende vloerafwerkingen die stof voorkomen. Hoe kan de vloer daartegen worden behandeld? En hoe kunnen stof en ontladingen worden voorkomen? MIJtech kunststof vloeradvies uit Druten kreeg het verzoek deze materie uiteen te zetten.
volge v a n b i j v o o r b e e l d luchtbeweging of het betreden v a n r u i m t e n door m e n sen. Het risico; statische vloeren en w a n d e n t r e k k e n stof aan en k u n n e n i n sommige gevallen voor ongecontroleerde elektrostatische ontladingen zorgen. Dit v o r m t weer een risico voor componenten en mensen (zie k a d e r pagina 11).
T e k s t : René M i j l i n g - F o t o ' s : M I J t e c h
Om de componenten tegen ongecon-
kunststofvloeradvies
troleerde statische ontladingen te beschermen, w o r d e n veelal ESD-vloeren Isolerende v l o e r a f w e r k i n g e n die stof
pvc, r u b b e r of speciale vloertegels. Op
toegepast. Deze vloeren zorgen ervoor
v o o r k o m e n , k u n n e n leiden tot onge-
w a n d e n w o r d e n veelal
coatingsyste-
dat er geen elektrostatische oplading
controleerde ontladingen v a n de v l o e r
m e n toegepast.
ontstaat. Een vloer die niet statisch is
Het is dus zaak o m te v o o r k o m e n dat
Ook combinaties v a n deze materialen,
geladen, k a n i m m e r s rüet meer onge-
de vloer zich elektrostatisch k a n op-
zoals stofbinders
verhoogde
controleerd ontladen. Maar wat zijn
laden. Ter v o o r k o m i n g v a n stof w o r d t
vloerconstructies, w o r d e n toegepast.
de m o g e l i j k h e d e n o m stof te weren en
vaak gekozen v o o r
Deze materialen zijn veelal isolatoren
ook belangrijk: wat zijn de risico's v a n
en k u n n e n statisch opladen ten ge-
deze maatregelen?
coatings,
8
impregneringen,
gietvloeren,
VTITI NR 5^6 2014
marmoleum,
onder
1 stofwerende
maatregel
(bijvoor-
de weerstandseisen voldoet. Dus on-
verhoogde
vloeren),
afhankelijk v a n de o n d e r g r o n d . lEC
geen nadere eisen. Risico: elektro-
61340-5-1/IEC 61340-4-5; EC 61340-
beeld
onder
statische
o p l a d i n g en
stofaantrek-
5-1/IEC 61340-4-1. Naast dit w o r d t
k i n g . Voorbeeld: i m p r e g n e r i n g e n of
voldaan aan
coatings.
de N E N 1 OIO/DIN 1081 met betrek-
2 Stofwerende maatregel die een elek-
de veiligheidseis uit
k i n g tot een minimale isolatieweer-
trostatische s p a n n i n g s o p b o u w voor-
stand. Risico: minimaal c o n f o r m de
komt v a n < 100 V, lEC 61340-5-1/IEC
stand der techniek. Voorbeeld: ESD-
61340-4-5. Risico: de weerstandsei-
coating, ESD-gietvloer of ESD-desig-
sen zijn niet vastgelegd, niet n o r m -
nvloer die ook voldoet aan de N E N
c o n f o r m . De vloer k a n i n bepaalde
1010.
gevallen onveilig zijn voor mensen.
MIJtech kunststofadvies geeft de voor-
De o n d e r v l o e r heeft invloed op de
keur aan oplossing 2 of 4. Budgetmatig
w e e r s t a n d v a n de vloer. Voorbeeld:
is er een o p m e r k e l i j k v e r s c h i l ; oplos-
ESD-impregnering.
sing 1 heeft te veel risico's, oplossing
3 Stofwerende
maatregel
elektrostatische
die
een
2 is zeer e c o n o m i s c h en oplossing 4
spanningsopbouw
hoeft niet d u u r d e r te zijn d a n oplos-
voorkomt v a n < 100 V en altijd aan
sing 3.
de weerstandseisen voldoet. Dus o n afhankelijk v a n de o n d e r g r o n d . lEC
Niet betrouwbaar
61340-5-1/IEC 61340-4-5; EC 61340-
ESD-technisch is een nieuwe beton-
w o r d e n voorkomen. ESD-vloeren
5-1/IEC 6 1 3 4 0 - 4 - 1 . Risico: k a n on-
vloer of een zandcementdekvloer re-
staan veelal uit: draagvloer van beton
veilig zijn voor mensen. Voorbeeld:
delijk, ze zijn echter niet b e t r o u w b a a r
of zandcement of anhydriet; p r i m e r of
ESD-coating, ESD-gietvloer
De geleiding van b e t o n is sterk afhan-
schraaplaag als hechtlaag en isolator;
kelijk van het vochtgehalte v a n de be-
horizontaal afleidende laag met veelal
een
tonvloer en/of - w a n d en de omgeving.
een lineaire weerstand; aardpunten;
spanningsopbouw
Beton- en zandcementdekvloeren ge-
slijtlaag met een verticaal afleidende
voorkomt v a n < 100 V en altijd aan
v e n echter stof af en stof moet juist
weerstand.
of
ESD-
designvloer 4 Stofwerende
maatregel
elektrostatische
die
Vloeren
van
be-
reactiekunststoffen
of
p v c w o r d e n geleidend gemaakt door toevoegingen van koolstof, geleidende
vezels,
metaal,
geleidende
vulmiddelen,
siliciumcarbide,
geleidende
chemische toevoegingen en of w a t e r Een s a m e n w e r k i n g v a n verschillende isolerende en geleidende lagen verb o n d e n met de aarde v o r m e n de basis voor een ESD-vloersysteem. eigenschappen
De
v a n de verschillende
lagen zelf bepalen de specifieke of Atex-eigenschappen.
ESD-
De toplaag is
E S D - m e t i n g l E C 6 1 3 4 0 - 5 - 1 / I E C 613404-1 en veiligheid voor mensen N E N 1010/DIN 1081. Walkingtest in E S D - o m g e v i n g l E C 6 1 3 4 0 - S - 1 / I E C 61340-4-5. Walkingtest in E S D - o m g e v i n g l E C 6 1 3 4 0 - 5 - 1 / I E C 61340-4-5.
NR 5/6
2014
vrm
9
MS?
i-.
MO
v a n belang voor het contact met de
dienen d u i d e l i j k aan te geven welke
verbeteren v a n de esthetische
ESD-schoenen en de technische
n o r m e n voor zijn omgeving v a n be-
schappen w e r d
lang zijn. Helaas w o r d e n er ESD-vloe-
spanningsopbouw
r e n verkocht en toegepast
Van circa 800 V naar circa 5 V Naast
esthetische
en
eigenschappen.
Voor v l o e r e n (en eventueel
wanden)
die w e l
lEC 61340-5-1/IEC 61340-4-5 - HBM-
n o r m e n maar niet v o o r k o m e n dat er
spronkelijke
walkingtest met ESD-schoenen ofte-
statische elektrische spanning w o r d t
aanwezig. Dit geeft de m o g e l i j k h e i d tot
w e l de looptest met maximaal 100 V;
o p g e b o u w d . De p r o d u c t b l a d e n d o e n
een directe v e r g e l i j k i n g tijdens het uit-
lEC 61340-5-1/IEC 61340-4-5 - Door-
v e r m o e d e n dat het o m p r o d u c t e n gaat
voeren v a n de looptest.
gangsweerstand
die een ESD-veilige o m g e v i n g waar-
mens
met
ESD-schoenen - vloer - aarde < 3,5 x
weerstands-
borgen.
de opgewaardeerde
geminimaliseerd.
voldoen
de
bepaalde
eigen-
elektrostatische
zijn de relevante n o r m e n de volgende:
van
aan
de
Voorbeeld
107 o h m , m e t i n g bij 100 V; lEC 61340-
vloer is de oor-
glanzende
ESD-vloer
2:
De nieuwe glanzende epoxyvloer vol-
Voorbeelden uit de praktijk
doet niet. De NENlOIO/DIN 1081 is
stand vloer t en opzichte v a n aarde: <
Voorbeeld
v a n toepassing
109 o h m , m e t i n g bij lOOV; N E N 1010/
De nieuwe glanzende epoxyvloer vol-
doorgangsweerstand
D I N 1081.
doet niet. De elektrostatische
v a n de aarde is slechts 5 k - 10 k o h m
Deze laatste is echter geen ESD-norm,
n i n g s o p b o u w is > 800 V De vloer
(moet i n dit geval zijn > 50 k ohm). Er
dit is een veiligheidsnorm voor men-
voldoet w e l aan de i n het bestek ge-
w o r d t gekozen voor het opwaarderen
sen. De ondergrens dient te zijn: 50 k
n o e md e weerstandswaarden. Er w o r d t
v a n deze nieuwe ESD-vloer Dit h o u d t
o h m bij < 500 V nominale spanning, of
gekozen voor ESD-technisch opwaar-
i n dat de vloer na ontvetten en schu-
> lOOk o h m bij > 500 V nominale span-
deren v a n deze nieuwe ESD-vloer Dit
ren is voorzien v a n een speciale ESD-
ning. De NEN 1010 is gekoppeld aan de
h o u d t i n dat de vloer na ontvetten en
epoxygietvloer
m e e t n o r m DIN 1081 meting bij 500 V.
s c h u r e n is voorzien v a n een speciale
deze maatregel is de waarde v a n 5 k -
De
ESD-uv-stabiele mattering. Naast het
10 k o h m toegenomen tot > 200 k o h m .
5-1/IEC 61340-4-1 -
10
opdrachtgever
NR 5/|6
Doorgangsweer-
of zijn
2014
adviseur
1: span-
d o c h de horizontale
Na
ten
opzichte
het n e men
van
De begrippen
bewegingen zorgen waardoor er bijvoor-
de ondergrens te zijn: 50 k ohm bij < 500
beeld contact wordt gemaakt met open
V nominale spanning, of > lOOk ohm bij
ESD: ElectroStatic Discharge
elektrische spanningen
> 500 V nominale sparming.
Veiligheid voor componenten. Voorko-
machines.
of gevaarlijke
men van directe of latente schade aan
Belangrijk:
componenten, een elektrostatische span-
In beide gevallen: ESD en Atex
ningsopbouw van > 100 V kan schade of
Voorkomen van elektrostatische opla-
stand van de vloer geeft geen informa-
latente schade veroorzaken aan compo-
ding en de daarmee gepaard gaande
tie over het ESD-technisch functione-
nenten ten gevolge van een ongecontro-
ongecontroleerde
ren van de vloer
leerde ontlading. Voor de mens is dit niet
lading.
elektrostatische ont-
waarneembaar. Des te lagere elektrosta-
• Het meten van de oppervlakteweer-
• De doorgangsweerstandmeting van de vloer ten opzichte van de aarde geeft
tische spanningsopbouw, des te minder
Veiligheid voor mensen: NEN 1010
geen informatie over de elektrostati-
risico voor beschadigingen van compo-
Daarnaast is er in het kader van veilig-
sche spanningsopbouw van de vloer
nenten.
heid voor mensen in bepaalde gevallen
• De horizontale doorgangsweerstand-
een ondergrens vastgelegd met betrek-
meting van de vloer ten opzichte van
Atex: ATmosphèreEXplosible
king tot de doorgangsweerstand ten op-
de aarde geeft informatie over de vei-
Veiligheid voor mensen. Voorkomen van:
zichte van de aarde. Dit bij mogelijk direct
ligheid van de vloer voor de mens.
stofexplosies, explosies, schrikreacties.
aanrakingsgevaar Men praat over direct
Schrikreacties
elektrostatische
aanrakingsgevaar als men direct met de
• Meten van elektrostatische spannings-
spanningsopbouw van > 500 V geeft een
spanning in aanraking kan komen zon-
opbouw met de Walking Test geeft aan
schrikreactie, > 2000 V veroorzaakt een
der dat deze spanning beveiligd is door
waar het ESD-technisch om gaat: veilig
schrikreactie in combinatie met vonk-
een isolerende omhulling of een geaarde
werken voor de producten en compo-
vorming) kunnen voor ongecontroleerde
omhulling. Indien van toepassing dient
nenten.
(een
( A r b o N E N 1010)
De overige eigenschappen bleven be-
landen waar de ondergrens niet v a n
eigenschappen v a n vloeren k u n n e n
h o u d e n . Deze situatie komt veel voor
toepassing is.
ten gevolge van het g e b r u i k veran-
b i j p r o d u c t e n v a n p r o d u c e n t e n uit
I n d i e n er niet voldoende kennis v a n
deren. Denk aan reinigingsmethoden
deze materie v o o r h a n d e n is, v r a a g
en/of
d a n vooraf advies. N a het aanbren-
d o c h ook normale slijtage. MIJtech ad-
4
5
mechanische
beschadigingen,
E S D - m e t i n g l E C 61340-5-1 / l E C
gen v a n ESD- of Atex-vloeren k a n een
viseert een jaarlijkse inspectie op de
61340-4-1.
certificaat het a n t w o o r d geven op de
n o r m e n die v a n belang zijn voor de
Veiligheid voor m e n s e n N E N 1010 /
v r a a g aan welke n o r m e n de aange-
opdrachtgever, vrm
DIN 1081.
brachte vloer al d a n niet voldoet. De Dit artikel presentatie advies
is een weergave die MIJtecli
in het kader
aanvullingen
Computerruimten specifieke sies'
van
gezocht
vakgebieden
aandacht
en
is gevraagd
te besteden
is eigenaar
Delft. in het
aan het
van
voor computerruimten
kunststofvloeradvies
van
normcommis-
bij de NEN in
lang en het bewustzijn
Savantis.
5313
en datacenters
heeft gegeven
De auteur
'Specifieke
voor NPR
Vanuit de NPR 5313 artikel
van een kunststolvioer-
en
datacenters.
van
MIJtech
en gastdocent
MIJtech
is als vloerenexpert
be-
ESD-risico's
bij
kunststofvloeradvies lid van de
commissie
NEC 101
ESD-Atex)
en lid van de
Norm-
(Elektrostatica EMC-ESD-
vereniging.
NR 5/6
2014
11
