Thema 1 CU VNVND 13174_Taalbende_Spelling_Handleiding_6_cover.indd 4-1 Naamloos : :02

Thema 1 CU VNVND

Ontwerp binnenwerk: Crius Opmaak binnenwerk: Imago Mediabuilders Ontwerp en opmaak cover: The Line, HandMade Monsters Illustraties: Dirk Vandamme Illustratieverantwoording: © Scanrail - Fotolia.com, © Beboy - Fotolia.com, © nattstudio - Fotolia.com NUR 191 Plantyn Motstraat 32, 2800 Mechelen T 015 36 36 36 F 015 36 36 37 [email protected] www.plantyn.com

Dit boek werd gedrukt op papier van verantwoorde herkomst.

© Plantyn nv, Mechelen, België Alle rechten voorbehouden. Behoudens de uitdrukkelijk bij wet bepaalde uitzonderingen mag niets uit deze uitgave worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand of openbaar gemaakt, op welke wijze dan ook, zonder de uitdrukkelijke voorafgaande en schriftelijke toestemming van de uitgever. Uitgeverij Plantyn heeft alle redelijke inspanningen geleverd om de houders van intellectuele rechten op het materiaal dat in dit leermiddel wordt gebruikt, te identificeren, te contacteren en te honoreren. Mocht u ondanks de zorg die daaraan is besteed, van oordeel zijn toch rechten op dit materiaal te kunnen laten gelden, dan kunt u contact opnemen met uitgeverij Plantyn. Zij zal uw legitieme aanspraken honoreren tegen de gangbare markttarieven.

ISBN 978-90-301-3561-6

19400/0

D2012/0032/171

LES 1

Hoor, regel & (t)weet!

TAALBENDEDOELEN De leerlingen herhalen de strategie voor het schrijven van hoorwoorden (verlengingsregel, verdubbelingsregel en verenkelingsregel) en weetwoorden.

LESVERLOOP 1 Dit kan ik al! Ik kan de schrijfstappen voor het schrijven van hoorwoorden, regelwoorden (verlengingsregel, verdubbelingsregel en verenkelingsregel) en weetwoorden juist toepassen.

2 Deze les gaat over ... De strategieën voor het schrijven van hoorwoorden (verlengingsregel, verdubbelingsregel en verenkelingsregel) en weetwoorden.

3 Aan de slag! Oefenen

4 Flits! Dictee

5 Refl ectie

LEERLIJNEN Dit leerden we vorig schooljaar. De leerlingen passen de verlengingsregel juist toe (verwerking). De leerlingen schrijven woorden met een vrije klinker in een open lettergreep juist (verwerking). De leerlingen schrijven woorden met een dubbele medeklinker juist (verwerking).

Dit leren we nu. De leerlingen passen de verlengingsregel juist toe (verwerking). De leerlingen schrijven woorden met een vrije klinker in een open lettergreep juist (verwerking). De leerlingen schrijven woorden met een dubbele medeklinker juist (verwerking).

MATERIAAL Spellingboek p. 6-12 Wandplaten / kopieerbladen van het schema met de hoorwoorden (kopieerblad 1.1), het schema van verdubbelen en verenkelen (kopieerblad 1.2) en het schema met de verlengingsregel (kopieerblad 1.3) BLOON-taak (kopieerblad 1.6)

VOOR DE LES Je hangt de wandplaten met de schema’s vooraan in de klas. Je kopieert de BLOON-taak voor alle leerlingen.

NA DE LES Je deelt de BLOON-taak uit.

1.1

LESVERLOOP

LES 1 Hoor, regel & (t)weet!

1 Dit kan ik al! spellingboek p. 6

DIT KAN IK AL! Ik kan de schrijfstappen voor het schrijven van hoorwoorden, regelwoorden (verlengingsregel, verdubbelingsregel en verenkelingsregel) en weetwoorden juist toepassen.

Deze les gaat over ...

Hoorwoorden

In de vorige leerjaren hebben de leerlingen kennisgemaakt met 1 De stappen voor hoorwoorden verschillende spellingstrategieën om juist te leren schrijven. Je kunt daarover meer lezen in de algemene handleiding. In1deze eerste les wordt die kennis opgehaald. Eventuele problemen 2 komen direct boven water. In de volgende lessen Zeg het woordworden de Luister aandachtig. stukjes: kop,herhaald. regelwoorden en de weetwoorden noginvoldoende buik en staart.

3

4 Kijk goed wat je schreef.

2 Deze les gaat over ... Schrijf het woord op.

Herhaal de verschillende strategieën (schrijfstappen) klassikaal. Gebruik daarvoor de schema’s. Illustreer de schema’s met voorbeelden die de leerlingen zelf aanbrengen. Ga inductief te werk. Laat de leerlingen zelf de schrijfwijze van de 1 verschillende woorden ontdekken en2becommentariëren. Laat de leerlingen voorbeelden noteren onder elk schema.

LES 1 Hoor, regel & (t)weet! aandachtig.

het woord in stukjes: kop, en staart. vooral hardopbuik meedoen,

Laat zo veel mogelijk leerlingen de leerlingen die moeite hebben met spelling. Om een leerling te behoeden voor het DIT KAN IK AL! 3 4 om een vraag eerst aan een openbaar fouten maken, kan het helpen Ik kan de schrijfstappen voor het schrijven van hoorwoorden, leerling te stellen regelwoorden die waarschijnlijk een goed antwoord (verlengingsregel, verdubbelingsregel en zal geven. Direct en vraag weetwoorden juist toepassen. daarna stel je eenverenkelingsregel) vergelijkbare aan een leerling die meer moeite goed wat het woord op. schreef. met spelling heeft. Die leerling zal doorjede positieve ervaring van het goede antwoord de kennis makkelijker opslaan. Deze les gaat over ...

spellingboek p. 6

1 Hoorwoorden

2

1

2

1 De stappen voor hoorwoorden

6

3

Luister aandachtig.

DTB_ Spellingboekje_Thema1.indd 6

3

4

4 Kijk goed wat je schreef.

Schrijf het woord op.

1

2 het woord in stukjes: kop, buik en staart.

aandachtig.

1.2

3

Zeg het woord in stukjes: kop, buik en staart.

4

12-06-12 14:32

Regelwoorden 2 De stappen voor verlengen

spellingboek p. 7

1 Luister aandachtig. Kijk goed wat je schreef.

5

2 Zeg het woord. Hoor je als staart een t of een p?

Schrijf dan wat je hoort.

4

3

Maak het woord langer.

3 De stappen voor verdubbelen en verenkelen

Stap 1

Stap 1

Stap 2

Stap 2

Ik hoor een korte klinker (a, e, i, o, u).

spellingboek p. 8

Ik hoor een lange klinker (aa, ee, oo, uu).

Hoor je maar één medeklinker: bossen?

Hoor je maar één medeklinker: lopen?


7 12-06-12 14:32

Stap 3

Schrijf twee medeklinkers: bossen.

Dat noemen we verdubbelen.

Stap 3

Schrijf één klinker: lopen.

Dat noemen we verenkelen.

Weetwoorden

4 De stappen voor het leren schrijven van weetwoorden

1

2

3

1.3

Weetwoorden

4 De stappen voor het leren schrijven van weetwoorden

spellingboek p. 8

1

2

Kijk goed en onthoud de moeilijke letter(s).

3

Bedek het woord en prent het als een foto in je geheugen.

Schrijf het woord op, controleer en ... verbeter.

3 Aan de slag! DTB_ Spellingboekje_Thema1.indd 9

De leerlingen maken de oefeningen zelfstandig of in duo’s. Oefeningen 2 en 3 (aanloop) en 4 (uitdaging) zijn in te zetten als differentiatie. 8

spellingboek p. 9-10 oefening 1

weetwoord

verlengen

schuilplaats

apotheek

maaltijd

kunstwerk

irritant

beeldscherm

toetsenbord

signaal

blinddoek

digitaal

vanavond

universiteit

web

militair

toetsenbord

café’s

irritant

verenkelen

verdubbelen

apotheek

mislukken

kanalen

irritant

eenzame

communiceren

vanavond

schubben

9

12-06-12 14:32

1.4

hoorwoord

14:32

vanavond - web - toetsenbord.

Oefening 1 Op weg Sommige woorden kunnen in twee of meer kolommen worden geplaatst. DTB_ Spellingboekje_Thema1.indd 8 12-06-12 Als leerlingen die woorden juist in één of twee kolommen hebben ondergebracht, is dat prima. Vergelijk de antwoorden en laat de leerlingen aan elkaar uitleggen waarom ze voor een bepaalde kolom hebben gekozen.

Oefening 2 Nog een paar stappen verder … Eigen antwoord van de leerlingen.

diff.: aanloop spellingboek p. 10 oefening 2

Oefening 3 CU!

Oefening 3 CU!

• • • •

diff.: aanloop

Lees de zin. Vul de ontbrekende letters aan. Gebruik de juiste schrijfstappen. Schrijf daarna het hele woord op.

spellingboek p. 11 oefening 3

Ik zie jullie a ll emaal heel goed vanuit mijn sch ui lpl aa ts. Ik zie jullie allemaal Driemaal r a

heel goed vanuit mijn schuilplaats

.

den waar dat mag zijn.

Driemaal raden

waar dat mag zijn.

Het is heel gema kk el ij k om jullie vanaf deze plek te observ e ren. Het is heel gemakkelijk

om jullie vanaf deze plek te observeren

.

In de Taalbende noemt ie dereen me de verborg en juf. In de Taalbende noemt iedereen

me de verborgen

We kunnen best met elkaar in c

onta c

t blijven via chat, ping, whatsapp en sms.

We kunnen best met elkaar in contact Allemaal woorden die behoren tot de ei

blijven via chat, ping, whatsapp en sms. gent ij

dse taal, de taal van nu.

Allemaal woorden die behoren tot de eigentijdse Ben jij ook d i

g i

taal? Of ben je meer voor an a

Ben jij ook digitaal

taal, de taal van nu. loog?

? Of ben je meer voor analoog

Vanavond bereiden we de reis s a

men voor in de c

Vanavond bereiden we de reis samen caravan

juf.

?

aravan. voor in de

.

11 DTB_ Spellingboekje_Thema1.indd 11

Oefening 4 Bijna je doel bereikt! Eigen antwoord van de leerlingen.

12-06-12 14:32

diff.: uitdaging spellingboek p. 12 oefening 4

1.5

4 Flits! Oefening 4

spellingboek p. 12

•

Bijna je doel bereikt!

Zoek nu zelf woorden.

Werkwijze In het dictee staan de hoorwoorden (zijn, kunstwerken, veel, elk), regelwoorden (hoofdstad, maaltijd, standbeelden, rookverbod, Brussel, straten, lekker, eten, nuttigen) en weetwoorden (België, pleinen, hoorwoord weetwoord verlengen verenkelen verdubbelen restaurant) door elkaar. Lees eerst het hele dictee. Dicteer dan elke zin in zinvolle delen. De leerlingen luisteren en noteren. Geef voldoende tijd om de passende schrijfstappen te volgen. Verbeter direct na het dictee en bespreek, indien nodig, bepaalde kwesties klassikaal. Flits!

Dictee • Je krijgt een dictee. Brussel is de hoofdstad van België. Brussel is de hoofdstad van België. Er zijn veel standbeelden en andere kunstwerken op de straten en pleinen. Je kunt een lekkere Er zijn er veelook standbeelden en andere maaltijd kunstwerken nuttigen. In elk restaurant is wel een rookverbod. op de straten en pleinen.

Je kunt er ook een lekkere maaltijd nuttigen. In elk restaurant is wel een rookverbod.

5 Refl • ectie Een foutje mag. Schrijf het hier eenmaal goed. Vertel me hoe je het doet!

Dit heb ik vandaag geleerd!

spellingboek p. 12

DIT HEB IK VANDAAG GELEERD! Ik herhaalde de schrijfstappen voor hoorwoorden, regelwoorden (verlengen, verdubbelen en verenkelen) en weetwoorden.

Opmerkingen

Kijk samen terug op de les. Zijn er leerlingen die willen vertellen wat s deze les ze ervan vonden? Herhaal samen de strategieën. LaatTijden de leerlingen verwoorden welke voordelen de schrijfstappen bieden. Vraag ik mij:aan de voelde leerlingen wat ze gemakkelijk en moeilijk vonden in deze les. Tijdens deze les kon

12

De leerlingen geven hun evaluatie ook in het spellingboek aan olgen: door de ik makkelijk v smileys te kleuren. Jij noteert je indruk van de les in het spellingboek van elke leerling. Bespreek eventuele verschillen.


1.6

12-06-12 14:32

LES 2

(T)weetwoorden

TAALBENDEDOELEN De leerlingen herhalen de denkweg voor het leren en schrijven van weetwoorden, in deze les toegepast op: • woorden met de vrije klinker ie als i geschreven, • woorden uitgesproken met s als t geschreven, • woorden uitgesproken met s als c geschreven, • woorden uitgesproken met k als c geschreven.

LESVERLOOP 1 Dit kan ik al! Ik gebruik de denkweg voor het leren van weetwoorden.

LEERLIJNEN Dit leerden we vorig schooljaar. De leerlingen schrijven woorden met een vrije klinker ie als i juist (verwerking).

Dit leren we nu. De leerlingen schrijven woorden met een vrije klinker ie als i juist (verwerking).

MATERIAAL Spellingboek p. 13-15 BLOON-taak (kopieerblad 1.7)

VOOR DE LES Je kopieert de BLOON-taak voor alle leerlingen.

2 Deze les gaat over ... De strategie voor het leren schrijven van weetwoorden.

3 Aan de slag!


Oefenen

4 Flits! Dictee

5 Refl ectie

2.1

LESVERLOOP 1 LES Dit kan ik al! 2 (T)weetwoorden spellingboek p. 13

DIT KAN IK AL!

LES 2 (T)weetwoorden Ik gebruik de denkweg voor het leren schrijven van weetwoorden.

Quiz

DIT KAN IK AL! De leerlingen maken eerst een korte quiz om de kennis en woordbeelden Ik gebruik de denkweg voor het leren schrijven van weetwoorden. 1 Medicijnen haal je bij de uit de vorige les op te frissen. Bespreek de3 quiz klassikaal.

spellingboek p. 13

Vrachtautos ✘ Vrachtauto’s Vragtauto’s Vragtautos mogen maximaal 44 ton aan goederen vervoeren.

LES 2 (T)weetwoorden Quiz

appoteek. apoteek. ✘ apotheek. appotheek.

2 In onze stad is geen 4 Mijn broer trekt met vrienden door de 1 universiteid. 3 Medicijnen woestein haal je bij de Vrachtautos universitijd. ✘ appoteek. woestijn ✘ universiteit. van apoteek. Marokko. ✘ Vrachtauto’s ✘ apotheek. Vragtauto’s unieversiteit. DIT KAN IK AL! Vragtautos appotheek. Ik gebruik de denkweg voor het leren schrijven van weetwoorden. mogen maximaal 44 ton aan goederen vervoeren.

2 In onze stad is geen 4 Mijn broer trekt met vrienden door de universiteid. woestein Deze les gaat over ... universitijd. ✘ woestijn van Marokko. ✘ universiteit. unieversiteit. • Ken je het schema voor het leren schrijven van weetwoorden nog?

Quiz

• Maak het stappenplan volledig. Weetwoorden 1 • Vul in! Kies uit: foto - moeilijke - controleer - bedek.

3 Medicijnen haal je bij de Vrachtautos appoteek. apoteek. ✘ Vrachtauto’s ✘ apotheek. Vragtauto’s 1 les 2 3 Deze gaat over ... Vragtautos herhalen daarna de strategie om appotheek. De leerlingen weetwoorden te leren mogen maximaal 44 ton aan goederen vervoeren. schrijven. • Ken je het schema voor het leren schrijven van weetwoorden nog? •2 Maak het stappenplan In onze stad is geen volledig. 4 Mijn broer trekt met vrienden door de • Vul in! Kies uit: foto - moeilijke - controleer universiteid. Bedek - bedek. het woord woestein

Weetwoorden Kijk goed en

universitijd. onthoud de ✘ universiteit. moeilijke letter(s). 1 unieversiteit.

2

2 Deze les gaat over ...

Schrijf het woord op, ✘ woestijn en prent het controleer en ... foto van Marokko. als een verbeter. in je geheugen. 3

Doorloop samen nog eens het schema van de weetwoorden. De woorden zijn niet klankzuiver en er is geen regel voor. Het schema is Bedek maar eigenlijk geen echt stappenplan, een onthoudstrategie die aanzet het woord en ... Schrijf het woord op, DezeKijk les goed gaat over en prent het Herhaal ook nog eens het juiste tot bewustwording van woordbeelden. controleer onthoud de en ... als een foto moeilijke de letter(s). verbeter. gebruik afdekkaart. in je geheugen. • Ken jevan het schema voor het leren schrijven van weetwoorden nog?

• Maak het stappenplan volledig. Weetwoorden • Vul in! Kies uit: foto - moeilijke - controleer - bedek.


spellingboek p. 13

1

2

13 12-06-12 14:32

3 13


Kijk goed en onthoud de moeilijke

2.2

letter(s).

Bedek het woord en prent het als een foto in je geheugen.

Schrijf het woord op, controleer en ... verbeter.

12-06-12 14:32

13

Leg daarna de nadruk op de woorden waarover het in deze les gaat: • woorden met de vrije klinker ie als i geschreven, • woorden uitgesproken met s als t geschreven, • woorden uitgesproken met s als c geschreven, • woorden uitgesproken met k als c geschreven. Welke woorden met die spelling kennen de leerlingen al? De meeste leerlingen zullen ‘politie’ foutloos schrijven, maar twijfelen misschien bij woorden als ambitie, coalitie, militie ... Wijs de leerlingen erop dat ze altijd kunnen zoeken naar een woord dat ze kennen om (een deel van) de schrijfwijze te achterhalen (analogiestrategie). Datzelfde gaat op voor bijvoorbeeld ‘citroen’ en ‘cilinder’. Om woorden met een c die als k klinkt te onthouden, zullen leerlingen die woorden regelmatig moeten lezen en schrijven. Toon op frequente tijdstippen visueel aan hoe je een woord in een woordenboek, in het Groene Boekje of op een goede website opzoekt (bv. de woordenlijst van de Nederlandse Taalunie: woordenlijst.org). Ook het opzoeken van de juiste spelling in een betrouwbare bron is een belangrijke strategie.

3 Aan de slag! De leerlingen oefenen de woorden van deze les samen of in kleine groepen. Ze leggen de woordkaarten op een stapeltje met de prent naar boven. Daarna nemen ze elk om beurten een kaartje en dicteren ze dat aan de ander(en). Ze controleren de schrijfwijze direct en verbeteren in hun spellingboek. De kaarten van de woorden waarin foutjes sluipen, worden tijdens de oefening even apart gelegd. Bekijk na afloop over welke woorden het gaat. Bespreek die moeilijke woorden klassikaal.

4 Flits!

spellingboek p. 14

Werkwijze Lees eerst het hele dictee. Dicteer dan elke zin in zinvolle delen. De leerlingen luisteren en noteren het ontbrekende woord. Voorzie voldoende tijd voor elk woord. Verbeter direct na het dictee en bespreek, indien nodig, bepaalde kwesties klassikaal. Dictee De piloot had een cilinder gestolen met daarin geheime informatie. Hij kaapte een helikopter om te ontkomen aan een detective die het document te pakken wilde krijgen. Hij vloog in cirkels en diagonalen boven de oceaan tot zijn brandstof bijna op was. Op televisie was te zien hoe de politie hem tot in het stadion achtervolgde. Daar landde hij midden in een feest voor officieren, op een centimeter van de barbecue. De directeur verklaarde de prima operatie tot honderd procent geslaagd.

2.3

5 Refl ectie Dit heb ik vandaag geleerd!

spellingboek p. 15

DIT HEB IK VANDAAG GELEERD! Ik herhaalde de stappen voor het leren schrijven van weetwoorden.

Opmerkingen

Kijk samen terug op de les. Zijn er leerlingen die willen vertellen wat s deze les van ze ervan vonden? Herhaal samen de stappen voor hetTijden onthouden weetwoorden. Vraag aan de leerlingen wat ze gemakkelijk en moeilijk voelde ik mij: vonden in deze les. Tijdens deze les kon

De leerlingen geven hun evaluatie ook in het spellingboek aan olgen: door de ik makkelijk v smileys te kleuren. Jij noteert je indruk van de les in het spellingboek van elke leerling. Bespreek eventuele verschillen. DTB_ Spellingboekje_Thema1.indd 15

De eerste twee lessen van het jaar worden met een toets afgesloten. Die toets geeft inzicht in het spellingniveau per leerling, zodat gericht kan worden gewerkt aan eventuele tekortkomingen.

2.4

15 12-06-12 14:32

LES 3

Weten, weten en nooit meer vergeten! TAALBENDEDOELEN De leerlingen herhalen de denkweg voor het leren schrijven van weetwoorden, in deze les toegepast op de vrije klinker ie geschreven als i in woorden zoals ‘serieus’, ‘ingenieur’ en ‘officieel’.

LESVERLOOP 1 Dit kan ik al! Ik gebruik de denkweg voor het leren schrijven van weetwoorden.

2 Deze les gaat over ... De strategie voor het leren schrijven van weetwoorden.


4 Flits!

LEERLIJNEN Dit leerden we vorig schooljaar. De leerlingen schrijven een vrije klinker ie als i aan het einde van een woord. De leerlingen schrijven de vrije klinker ie als i, gevolgd door a, o, u. De leerlingen schrijven de vrije klinker ie als i. De leerlingen schrijven de vrije klinker ie als i met isch, -ische.

Dit leren we nu. De leerlingen schrijven de vrije klinker ie als i in -ieus, -ieur, -ieel, -iaal. De leerlingen schrijven de vrije klinker ie als i (verwerking). De leerlingen schrijven de vrije klinker ie als i met -isch, -ische (verwerking). De leerlingen schrijven de vrije klinker ie als i aan het einde van een woord (verwerking). De leerlingen schrijven de vrije klinker ie als i, gevolgd door a, o, u (verwerking).

Dictee

5 Refl ectie


MATERIAAL Spellingboek p. 16-20 BLOON-taak (kopieerblad 1.8)


3.1

LESVERLOOP

LES 3 Weten, weten en nooit meer vergeten!

1 Dit kan ik al! spellingboek p. 16

LES 3 Weten, weten DIT KAN IK AL! en nooit meer Ik gebruik de denkweg voor het leren schrijven van weetwoorden. vergeten!

Quiz

DIT KAN IK AL! Ik gebruik de denkweg voor het leren schrijven van weetwoorden.

De leerlingen maken eerst een korte quiz om de kennis en woordbeelden 1 Welke zin is correct? uit de Vanwege vorigedeles op te frissen. Bespreek de quiz klassikaal. file werd de diregent met de helikopter naar de klieniek gebracht. ✘ Vanwege de file werd de dirigent met de helikopter naar de kliniek gebracht. Vanwege de file werd de dirigent met de heliekopter naar de klienik gebracht.

spellingboek p. 16

Quiz

2 Als het mooi weer is, roosteren we lekkere hapjes op de barbeque. barbicue. 1 Welke zin is correct? ✘ barbecue. Vanwege de file werd de diregent met de helikopter naar de klieniek gebracht. ✘ Vanwege de file werd de dirigent met de helikopter naar de kliniek gebracht. 3 Later word ik Vanwege de file werd de dirigent met de heliekopter naar de klienik gebracht. ✘ officier offihet sier mooi weer is, roosteren we lekkere hapjes op de 2 Als in hetbarbeque. leger. barbicue. 4 ✘Alhoewel barbecue. direkteur ✘ directeur 3 Later word ik van me ook mooi lijkt. ✘ de offibioscoop cier offisier in het leger.

4 Alhoewel direkteur Deze les gaat over ... ✘ directeur van de bioscoop me ook mooi lijkt.

Let op, als je de vrije, ongedekte klinker ie hoort! Meestal schrijf je ie. Maar er zijn veel weetwoorden waar je die ie als i moet schrijven!

Deze les gaat over ...

2 Deze les gaat over ... Ga nog eens na of de leerlingen de term ‘vrije klinker’ kennen en Let op, als je de vrije, ongedekte klinker ie hoort! gebruiken. In het vijfde leerjaar hebben de leerlingen kennisgemaakt met Meestal schrijf je ie. Maar er zijn veel weetwoorden waar je die ie als i die term. Met moet schrijven! vrije klinkers (aa, ee, ie, oo, uu, eu, oe) wordt bedoeld dat ze ‘vrij’ kunnen voorkomen. Dat betekent niet alleen in gesloten lettergrepen, 16 zoals in ‘koek’ en ‘keus’, maar ook in open lettergrepen, zoals ‘koe’ en DTB_ Spellingboekje_Thema1.indd 12-06-12 ‘keu’. 16 Voor de leerlingen zijn de woorden die in deze les aan bod komen weetwoorden. Er zijn spellingregels voor i / ie, maar die zijn te ingewikkeld 16 voor het onderwijs. De basis is dat er een verschil is tussen inheemse en uitheemse woorden, waarbij ook beklemtoond en onbeklemtoond een DTB_ Spellingboekje_Thema1.indd 16 12-06-12 rol spelen (gieter - gitaar). Leerlingen die dat interessant vinden, kunnen proberen die twee categorieën van elkaar te onderscheiden. Op de website van ‘Onze Taal’ is er meer over te vinden: www.onzetaal.nl/het-proefschrift-van-anneke-nunn. Door middel van een korte schrijfopdracht worden een aantal frequente woorden geoefend.

3.2

14:32

14:32

spellingboek p. 17

• • •

Schrijf het passende woord bij de prent. Gebruik je afdekkaart. Kies uit: radio - elektriciteit - dialoog - detective - piloot - station.

elektriciteit

detective

station

piloot

radio

dialoog

3 Aan de slag! De leerlingen maken de oefeningen zelfstandig of in duo’s. Oefening 2 (aanloop) is in te zetten als differentiatie. Oefening 1 Iiiiiiiiiiiiii! Geef per groep of duo de opdracht om de betekenis van vijf woorden en een afgeleid woord in het woordenboek op te zoeken. Zet daarvoor de volgende woorden op het bord. DTB_ Spellingboekje_Thema1.indd 17

1 kritisch 2 regisseur 3 officieel 4 serieus 5 mondiaal

1 harmonieus 2 financieel 3 terminaal 4 adviseur 5 volumineus

17 12-06-12 14:32

Er zijn verschillende goede betekenissen en afleidingen mogelijk. De afleidingen maken een aantal andere spellingproblemen duidelijk: bv. verenkelen (terminaal - terminale), het gebruik van het trema (officieel officiële), de vrouwelijke vorm (adviseur - adviseuse) en de s-z-wisseling (serieus - serieuze). Het opmerken daarvan is voor dit moment voldoende.

3.3


Aan de slag! Oefening 1 Iiiiiiiiiiiiii!

• • • • •

Je krijgt vijf woorden van je leerkracht. Zoek die woorden op in het woordenboek. Schrijf de betekenis of één van de betekenissen op. Schrijf ook een afgeleid woord op. Bijvoorbeeld officieel: officiële of opinie: opiniepeiling. Schrijf nog één woord met een vrije i op dat je zelf in het woordenboek hebt gevonden. Schrijf ook de betekenis en een afgeleid woord op. woord met i

betekenis

afgeleid woord

1 kritisch

1 geneigd kritiek te leveren

1 kritische

2 regisseur

2 leider van

2 regisseuse

toneelopvoeringen, film- en 3 officieel

3 televisieopnamen

3 officiële

van regerings- of 4 serieus

4 ambtswege, echt, wettig

4 serieuzer

ernstig, oprecht

Aan de5slag! mondiaal

5 mondialisering

5

Oefening 1 Iiiiiiiiiiiiii!

over de hele wereld

• • • • •

Je krijgt vijf woorden van je leerkracht. 6 6 genomen 6 Zoek die woorden op in het woordenboek. Schrijf de betekenis of één van de betekenissen op. Schrijf ook een afgeleid woord op. Bijvoorbeeld officieel: officiële of opinie: opiniepeiling. Schrijf nog één woord met een vrije i op dat je zelf in het woordenboek hebt gevonden. Schrijf ook de betekenis en afgeleid woord op. Oefening 2 een Woordenfoto’s maken

• • • •

Lees elk woord. Kijk goed. Onderstreep wat je moeilijk vindt. betekenis Bedek het woord met ije afdekkaart. Schrijf het woord op. met elkaar 1 harmonieus 1 is. Controleer en verbeter, als dat nodig

ingenieur

overeenstemmend officier

tropisch

2 financieel

2 geldzaken betreffend;

afgeleid woord 1 harmonieuze

kwaliteit

affiche

2 financiële

geldelijk 3 terminaal

opinie

4 adviseur

kritisch

3 aflopend (met de dood) aspirientje

4 raadsman, iemand die

3 terminale realiteit

elektriciteit

4 adviseuse

adviseert

18

5 volumineus


6

diff.: aanloop spellingboek p. 18 oefening 2

3.4

5 omvangrijk, dik

5 volumineuzer

6

6

Oefening 2 Woordenfoto’s maken Schrijfoefening om woordbeelden in te oefenen. Deze oefening is nuttig voor elke leerling die moeite heeft met sommige vaste achtervoegsels (-ieur, -isch, -cier, -teit ...).

12-06-12 14:32

Oefening 3 De vrije i onder de knie De leerlingen oefenen de woorden van deze les samen of in kleine groepen. Ze leggen de woordkaarten op een stapeltje met de prent naar boven. Daarna nemen ze elk om beurten een kaartje en dicteren ze dat aan de ander(en). Ze controleren de schrijfwijze direct en verbeteren in hun spellingboek. De kaarten van de woorden waarin foutjes sluipen, worden tijdens de oefening even apart gelegd. Bekijk na afloop over welke woorden het gaat. Bespreek die moeilijke woorden klassikaal.


Flits!

•

Luister goed en schrijf het woord in de zin.

4 Flits!

spellingboek p. 20 website van de Belgische

Gisteren las ik op een officiële

Werkwijze artikel . staat een serieus Lees eerst het hele dictee. Dicteer dan elke zin in zinvolle delen. De van de nieuwe uniformen Het ging over de fabrikant leerlingen luisteren en noteren het ontbrekende woord. Geef voldoende tijd voor elk woord. Verbeter direct na het dictee en bespreek, indien militairen . voor nodig, bepaalde kwesties klassikaal. Die industrieel

, een ingenieur

uit een

Dictee tropisch land, gebruikt een speciale Gisteren las ik op een offi ciële website van de Belgische staat een serieus kwaliteit stof. Die stof is praktisch onbrandbaar. artikel. Het over de fabrikant van de nieuwe uniformen voor militairen. machinisten en politieagenten Nu ging willen ook Die industrieel, een ingenieur uit een tropisch land, gebruikt een speciale uniformen van die stof. Dat betekent automatisch dat er kwaliteit stof. Die stof is praktisch onbrandbaar. Nukilometers willen ook machinisten politieagenten dieaantrekstof. Dat stofen nodig zal zijn. Financieel uniformen vanheel betekent automatisch dat er kilometers stof nodig zullen zijn. Financieel aan verdienen. kelijk,aantrekkelijk, de man zal er miljoenen heel de man zal er miljoenen aan verdienen.

•

Een foutje mag. Schrijf het hier eenmaal goed. Vertel me hoe je het doet!


spellingboek p. 20

DIT HEB IK VANDAAG GELEERD! Ik herhaalde de schrijfstappen voor weetwoorden.

Opmerkingen

Kijk samen terug op de les. Zijn er leerlingen die willen vertellen wat ze ervan vonden? Herhaal samen de stappen voor hetTijden onthouden van s deze les weetwoorden. Vraag aan de leerlingen wat ze gemakkelijk en moeilijk voelde ik mij: vonden in deze les. s deze les kon

20

Tijden De leerlingen geven hun evaluatie ook in het spellingboek aan door de kelijk volgen: van ik mak smileys te kleuren. Jij noteert je indruk van de les in het spellingboek elke leerling. Bespreek eventuele verschillen.


12-06-12 14:32

3.5

LES 4

Woorden die werken

TAALBENDEDOELEN De leerlingen schrijven de persoonsvorm in de tegenwoordige tijd.

LESVERLOOP 1 Dit kan ik al! Ik kan de persoonsvorm in de tegenwoordige tijd juist schrijven.

LEERLIJNEN Dit leerden we vorig schooljaar. De leerlingen kunnen de ik-vorm van het werkwoord vormen.

Dit leren we nu. De leerlingen leren de stam en de ik-vorm van het werkwoord vormen (verwerking). De leerlingen leren de drie vormen van de tegenwoordige tijd juist vormen.

2 Deze les gaat over ... Het vormen van de persoonsvorm in de tegenwoordige tijd. Het vormen van de stam en de ik-vorm. Het gebruiken van de term ‘persoonsvorm’.


4 Flits! Dictee

5 Refl ectie

4.1

MATERIAAL Spellingboek p. 21-29 Wandplaat / kopieerblad met het schema van de tegenwoordige tijd (kopieerblad 1.9)

LESVERLOOP 1 Dit kan ik al! LES 4 Woorden

die werken spellingboek p. 21

DIT KAN IK AL!

LES 4 Woorden die werken Ik kan de persoonsvorm in de tegenwoordige tijd juist schrijven.

DIT KAN IK AL!

Quiz

Ik kan de persoonsvorm in de tegenwoordige tijd juist schrijven.

De leerlingen maken eerst een korte quiz om de kennis en woordbeelden Welke zin is correct? uit1 de vorige les op te frissen. Bespreek de quiz klassikaal. ✘ In onze familie wordt prima piano, viool en gitaar gespeeld. In onze famillie wordt prima piano, viool en gittaar gespeeld. In onze famielie wordt priema piano, viool en gitaar gespeeld.

Quiz 2 Welke zin is correct?

spellingboek p. 21

De millitair bestudeerde de affieche met een serieus gezicht. Welke zin is correct? militair bestudeerde de affiche met een serieus gezicht. ✘ 1 De onze familie wordt prima piano, viool en gitaar gespeeld. ✘DeInmillitair bestudeerde de afiche met een serieus gezicht. In onze famillie wordt prima piano, viool en gittaar gespeeld. In onze famielie wordt priema piano, viool en gitaar gespeeld. 3 Welke zin is correct? Praktiesch elke week doet de politieagent zijn unieform in de was. 2 Welke zin is correct? ✘ Praktisch elke week doet de politieagent zijn uniform in de was. De millitair bestudeerde de affieche met een serieus gezicht. Praktisch elke week doet de polietieagent zijn unieform in de was. ✘ De militair bestudeerde de affiche met een serieus gezicht. De millitair bestudeerde de afiche met een serieus gezicht. 4 Met dit ✘ 3 speciale Welke zin is correct? specieale Praktiesch elke week doet de politieagent zijn unieform in de was. apparaat schietelke de juwelier gaatjes in je oren.zijn uniform in de was. week doet de politieagent ✘ Praktisch Praktisch elke week doet de polietieagent zijn unieform in de was.

4 Met dit ✘ speciale Deze lesspecieale gaat over ... apparaat schiet de juwelier gaatjes in je oren.

1 De persoonsvorm t.t. Deze les gaat over ...

Benoem het onderwerp van vandaag: hetdevormen De persoonsvorm is een werkwoordsvorm die afhangt van persoon van de persoonsvorm 1 De persoonsvorm t.t. invan dehet tegenwoordige tijd. onderwerp.

De persoonsvorm is een werkwoordsvorm die afhangt van de persoon van het onderwerp.


21

Weten de leerlingen nog wat de persoonsvorm is? De persoonsvorm is een werkwoordsvorm die afhangt van de persoon van het onderwerp. DTB_ Spellingboekje_Thema1.indd 21 12-06-12 14:32 Benoem dat er in de tegenwoordige tijd maar drie vormen zijn (ik-vorm, ik-vorm + t, wij-vorm) en dat die drie vormen op verschillende momenten 21 worden gebruikt. Vraag altijd wie voorbeelden kent. Duid ook de leerlingen aan die zich stil houden. Bescherm hen voor fouten door hun 12-06-12 14:32 DTB_ Spellingboekje_Thema1.indd 21 na een goed antwoord van een zelfverzekerd kind bijna dezelfde vraag te stellen.

4.2

•

Tip om de persoonsvorm te vinden! Vraag altijd: wat doet het onderwerp? Het antwoord (altijd een werkwoord) is de persoonsvorm.

ik-vorm Kijk, • ik: ik speel, ik luister, ik vind de wereld slaapt een sneeuwwit • jij-vraag: speel jij? luister jij?invind jij? bed. • bevelzin: speel! luister! zit! Hier en daar • jij / hij / zij / ... wanneer de ik-vorm alnacht op een t eindigt: ik zit - hij zit heeft de er ongemerkt

een huis op neergezet. ik-vorm + t • jij: jij speelt, jij luistert, jij vindt loop naar buiten, • hij / zij: zij speelt, hij luistert, Ikhet regent, men vindt, er loopt spring en glij, maak vreemde sporen op de witte sprei.

wij-vorm wij luisteren, zij vinden, jullie spelen

Tot de zon ontwaakt en de wereld Laat het gedicht voorlezen en bespreek dat. Wat gebeurt er precies? drup voor drup Vinden de leerlingen het mooi of juist niet? Waarom (niet)? zachtjes wakker maakt.

Daarna maken de leerlingen de opdracht alleen of per twee. Loop rond Geert de Kockere (Uit: Dag lachemaan, Altiora) om te zien of het al lukt.

• •

Schrijf van de zinnen hierboven het onderwerp en de persoonsvorm in de juiste kolom. Het onderwerp is groen gedrukt. Vul de andere kolom aan met hetzelfde werkwoord.

spellingboek p. 22

ik-vorm

hij / zij / het / men / er

Ik loop

Hij slaapt

ik slaap

de wereld slaapt

ik heb

de nacht heeft

Ik spring

Hij springt

Ik glij

Hij glijdt

Ik maak

Hij maakt

ik ontwaak

de zon ontwaakt

ik maak

de zon maakt

Neem daarna het werkwoordschema en doorloop het vormen van de stam en de ik-vorm. Weten de leerlingen allemaal nog wat een infinitief is? Maak duidelijk dat stam en ik-vorm vaak hetzelfde zijn, maar soms DTB_ Spellingboekje_Thema1.indd 22 12-06-12 niet. Overloop de probleemgevallen die ook in het spellingboek een plaats hebben gekregen (geven, verhuizen, vervelen - vervellen). Help vooral leerlingen die het taalgevoel niet van afkomst hebben meegekregen om gebruik te maken van het schema. 22

Bekijk de rest van het schema. Sta voldoende stil bij werkwoorden waarbij de ik-vorm op een d eindigt. Vertel de leerlingen nooit dat ze moeten ‘kiezen tussen t, d en dt’: dat maakt het onnodig complex. Er is in principe een ik-vorm en een ik-vorm + t. Oefen geruime tijd met het invullen van ‘spelen’ wanneer je twijfelt aan de spelling. Vertel dat volwassenen dat ook soms doen: ‘spelen’ of ‘lopen’ invullen. Vooral bij de jij-vraag is dat een goede strategie. Wijs op de valkuil. Vind je dat mooi? Vindt je broer dat mooi?

4.3

14:32

2 3

Zorg voor een duidelijk menu.

Bedenk een originele naam en url (websiteadres) voor je website.

‘Spelen’ invullen lost zo’n probleem direct op. Speel je? Speelt je broer?

4

Het benoemen van 1e, 2e (het en uiterlijk 3e persoon in een volgende les. Maak een mooie lay-out van je site).gebeurt Doe niet te druk met kleurtjes en prentjes, het rustig. Wanneer de klashoud altijd met goede voorbeelden komt en het schema goed kan aanvullen, stap je over naar de bevelzin. Laat eerst de opdracht maken. Bespreek daarna samen. Wat valt de Schrijf een goede tekst die niet te lang is. Ben je niet goed in spelling? leerlingen Vraag op? dan hulp of zoek het op.

5

infinitief

stam

ik-vorm

spellingboek p. 24

bevelzin

maken

mak-

maak

maak

zetten

zett-

zet

zet

verzinnen

verzinn-

verzin

verzin

bouwen

bouw-

bouw

bouw

zorgen

zorg-

zorg

zorg

bedenken

bedenk-

bedenk

bedenk

maken

mak-

maak

maak

doen

doe-

doe

doe

houden

houd-

houd

houd

schrijven

schrijv-

schrijf

schrijf

zijn

zij-

ben

ben

vragen

vrag-

vraag

vraag

zoeken

zoek-

zoek

zoek


12-06-12 14:32

Zoals je aan het begin van de uitleg al hebt gezegd: in een bevelzin (gebiedende wijs) gebruik je altijd de ik-vorm, ook al geef je een bevel aan verschillende mensen tegelijk. Controleer of de leerlingen stam en ik-vorm goed uit elkaar houden. De stam van schrijven is echt ‘schrijv’. Daarvan vormen ze de ik-vorm ‘schrijf’, omdat Nederlandse woorden niet op een v kunnen eindigen. De stam van verzinnen is ‘verzinn’. Aangezien Nederlandse woorden echter niet op dubbel n kunnen eindigen, moet in de ik-vorm een n worden geschrapt. De stam van vragen is vrag. Aangezien er dan echter een uitspraakprobleem ontstaat, komt er een a bij in de ik-vorm: ik vraag. Bespreek al die gevallen.

onderwerp

tegenwoordige tijd

ik, ... jij?

stam

vind

jij, u, hij, zij, het

stam + t

vindt

wij, jullie, zij

inﬁnitief

vinden

spellingboek p. 25

Oefening 1 Analoog en digitaal

• •

Onderstreep de persoonsvorm of markeer die met fluo. Het onderwerp is groen gedrukt. Vul daarna de kolommen in.

Het gewicht van euro’s Je wilt 100 euro in een portemonnee steken en die informatie aan een vriend meedelen. Zo hoeft hij niet te tellen, als je hem de geldbuidel geeft. Dat is heel eenvoudig. Je schrijft gewoon het getal 100 op de portemonnee. Je noemt dat digitale informatie. Zulke informatie werkt met cijfertjes (digits). Je kunt het ook wat moeilijker maken. Je weegt 1 euro. Je leest 8,5 gram op de weegschaal en dat moet je ook aan je vriend vertellen. Hij weegt vervolgens hoeveel euro er in je geldbuidel zit. Hij leest 850 gram op zijn weegschaal en hij weet nu dat je beurs 100 euro bevat. Je gebruikt ‘gewicht’ als analoog voor ‘aantal’. Je gebruikt analoge informatie. Op onze thermometers geeft de lengte van een streepje een temperatuur aan. In de auto geeft een wijzer de snelheid of het toerental aan. In het dagelijkse leven gebruik je zo heel veel analoge

4.4

3 Aan de slag! De leerlingen maken de oefeningen zelfstandig of in duo’s. Oefeningen 3 (aanloop) en 4 (uitdaging) zijn in te zetten als differentiatie. Oefening 1 Analoog en digitaal Deze niet zo eenvoudige tekst is overgenomen uit thema 1 van het taalboek. Ze handelt over het vinden van de persoonsvorm. De leerlingen zullen een hele kluif aan deze opdracht hebben, omdat er veel schrijfwerk aan te pas komt. Het is een belangrijke oefening voor het inslijpen van onderwerp tegenwoordige tijd stam - ik-vorm - stam + t. ik, ... jij? stam vind Bespreek de oefening klassikaal. Laat aan de hand van de resultaten de jij, u, hij, zij, het stam + t vindt leerlingen extra oefenen. wij, jullie, zij

spellingboek p. 25-26 oefening 1

inﬁnitief

vinden

Oefening 1 Analoog en digitaal

• •

Onderstreep de persoonsvorm of markeer die met fluo. Het onderwerp is groen gedrukt. Vul daarna de kolommen in.

Het gewicht van euro’s Je wilt 100 euro in een portemonnee steken en die informatie aan een vriend meedelen. Zo hoeft hij niet te tellen, als je hem de geldbuidel geeft. Dat is heel eenvoudig. Je schrijft gewoon het getal 100 op de portemonnee. Je noemt dat digitale informatie. Zulke informatie werkt met cijfertjes (digits). Je kunt het ook wat moeilijker maken. Je weegt 1 euro. Je leest 8,5 gram op de weegschaal en dat moet je ook aan je vriend vertellen. Hij weegt vervolgens hoeveel euro er in je geldbuidel zit. Hij leest 850 gram op zijn weegschaal en hij weet nu dat je beurs 100 euro bevat. Je gebruikt ‘gewicht’ als analoog voor ‘aantal’. Je gebruikt analoge informatie. Op onze thermometers geeft de lengte van een streepje een temperatuur aan. In de auto geeft een wijzer de snelheid of het toerental aan. In het dagelijkse leven gebruik je zo heel veel analoge informatie.

we

je beurs

hij

je

je

je

je

zulke informatie

je

je

je

hij

je

staat

gebruiken

bevat

weet

moet

leest

weegt

kunt

werkt

noemt

schrijft

geeft

hoeft

wilt

staan

gebruiken

bevatten

weten

moeten

lezen

wegen

kunnen

werken

noemen

schrijven

geven

hoeven

willen

onderwerp

een dikkere streep

persoonsvorm infinitief


25

12-06-12 14

gebruik

bevatt

wet

moet

lez

weg

kunn

werk

noem

schrijv

gev

hoev

will

sta

ge

be

we

mo

lee

we

ka

we

no

sch

ge

ho

wi

stam

sta

4.5

m

gebruik

bevat

weet

moet

lees

weeg

kan

werk

noem

schrijf

geef

hoef

wil

staat

gebruikt

bevat

weet

moet

leest

weegt

kunt

werkt

noemt

schrijft

geeft

hoeft

wilt

ik-vorm

sta

stam + t

26

Oefening 2 Toekomst en verleden 12-06-12 In deze oefening is er extra aandacht voor de jij-vorm met en zonder t (stuur je, vind je, vernietig je). Het is ook een reflectie-opdracht: leerlingen worden zich bewust van hun (on)zekerheid bij het vinden van de juiste vorm.


14:32


Oefening 2 Toekomst en verleden

• •

Vul de juiste vorm van het werkwoord in. Kleur het bolletje voor de zin: oranje, wanneer je het schema gebruikte; blauw, als je aan ‘spelen’ dacht om de juiste vorm te vinden; groen, als je geen hulpmiddel nodig had. verschillen Jouw leven verschilt toen die jouw leeftijd hadden.

nogal van het leven van je ouders,

bestaan

Computers, mobiele telefoons en tablets bestaan niet zo lang.

denken

Je denkt waren.

misschien wel eens dat die zaken er altijd al

vergeten

Je vergeet iets wilden vertellen.

dat je ouders briefjes schreven, als ze elkaar

schrijven

Jij schrijft

misschien nu je bericht in msn, sms of ping?

sturen

Of stuur

je nog wel eens een papieren brief?

vinden

Aha, vind

nog

je dat te veel moeite?

verwachten Een futuroloog* schreef onlangs dat hij verwacht gedaan is met onze privacy.

dat het

vernietigen Digitale berichten blijven altijd terug vindbaar, al vernietig je ze. verbranden Maar als je een papieren brief verbrandt denken

Denk

, is hij echt weg. daar maar eens over na!

* futuroloog: toekomstkundige. Iemand die bijvoorbeeld technische ontwikkelingen voorspelt of de situatie van het milieu over vijftig jaar.

4.6

Oefening 3 Zinnen knutselen

diff.: aanloop



• •

Vul de tabel aan. Schrijf daarna een korte zin in de derde kolom. infinitief

ik-vorm

veranderen

verander

verraden

verraad

zin


• verbranden Vul de tabel aan. verbrand • Schrijf daarna een korte zin in de derde kolom. reizen

reis

infinitief reageren

ik-vorm reageer

veranderen begeleiden

verander begeleid

verraden fotograferen

verraad fotografeer

verbranden vinden

verbrand vind

reizen worden

reis word

reageren

reageer

zin

Oefening 4 Nog eens op een rij

•

begeleid begeleiden Vul het werkwoordschema in voor deze werkwoorden: raden - beloven - zenden - vallen - gluren vinden. fotograferen fotografeer infinitief zonder

infinitief met

d d Oefening 4 Nog eens op een rij vind vinden De leerlingen werken het schema uit voor een aantal werkwoorden. beloven raden

diff.: aanloop

worden

word

vallen gluren Oefening 4 Nog eens op een rij


•

zenden vinden

Vul het werkwoordschema in voor deze werkwoorden: raden - beloven - zenden - vallen - gluren vinden. infinitief zonder ik beloof d

ik

belooft jijbeloven

raadt jijraden

belooft hij vallen

raadt hij zenden

gluren


infinitief met d

raad

vinden zend

ik val

ik

jij valt

jij

valt hij beloof ik

zendt hij raad ik

jij ik hij jij

jij ik hij jij

belooft gluur belooft gluurt

zendt

raadt vind raadt vindt

gluurt hij val ik

vindt hij zend ik

jij valt

jij

hij valt

hij zendt

ik gluur

ik

vind

jij gluurt

jij

vindt

hij gluurt

hij vindt

zendt 12-06-12 14:32


4.7

12-06-12 14:32

Je wilt Je vindt

spellingboek p. 29

oefen je 4 Flits! Brand je

Werkwijze Lees eerst Dicteer • Een foutjehet mag.hele Schrijf dictee. het hier eenmaal goed.dan elke zin in zinvolle delen. De Vertel me hoe je het doet! leerlingen luisteren en noteren de persoonsvorm én het onderwerp. Geef voldoende tijd voor elk woord. Verbeter direct na het dictee en bespreek, indien nodig, bepaalde kwesties klassikaal. Dictee In deze les herhaal je nog eens de persoonsvorm. Je wilt die natuurlijk foutloos schrijven. Je vindt het niet leuk om fouten te maken. Daarom oefen je heel goed! Brand je nu van verlangen om je resultaat te horen? Of vindt je buur dat je het al heel goed kunt?


spellingboek p. 29

DIT HEB IK VANDAAG GELEERD! Ik herhaalde de werkwoordspelling van de tegenwoordige tijd.

Opmerkingen

Kijk samen terug op de les. Zijn er leerlingen die willen vertellen s deze les wat Tijden ze ervan vonden? Herhaal samen het schema voor het schrijven voelde ik mij: van de persoonsvorm in de tegenwoordige tijd. Laat de leerlingen ook verwoorden hoe de stam en de ik-vorm worden verkregen. Vraag de n les koaan Tijdens deze leerlingen wat ze gemakkelijk en moeilijk vonden in deze les. ik makkelijk volgen: 29

De leerlingen geven hun evaluatie ook in het spellingboek aan door de DTB_ Spellingboekje_Thema1.indd smileys29 te kleuren. Jij noteert je indruk van de les in het spellingboek van 12-06-12 elke leerling. Bespreek eventuele verschillen.

14:33

4.8

LES 5

Quiche met broccoli

TAALBENDEDOELEN De leerlingen herhalen de denkweg voor het leren schrijven van weetwoorden, in deze les toegepast op woorden waarin we: • cc schrijven, maar ks zeggen: succes, • cc schrijven, maar k zeggen: accordeon, • qu schrijven, maar k of kw zeggen: aquarium, quotiënt.

LESVERLOOP 1 Dit kan ik al! Ik kan weetwoorden met c als k juist schrijven.

2 Deze les gaat over ... De strategie voor het leren schrijven van weetwoorden, toegepast op woorden met cc en q.


4 Flits! Dictee

LEERLIJNEN Dit leerden we vorig schooljaar. De leerlingen schrijven woorden met s geschreven als t juist. De leerlingen schrijven woorden met k geschreven als c juist. De leerlingen denken na over klankcombinaties in de standaardtaal en een andere taal (verwerking).

Dit leren we nu. De leerlingen schrijven woorden met ks of kk geschreven als cc juist. De leerlingen denken na over klankcombinaties in de standaardtaal en een andere taal (verwerking). De leerlingen schrijven woorden met q juist.

MATERIAAL Spellingboek p. 30-36 BLOON-taak (kopieerblad 1.10) Woordenboek voor elke groep

5 Refl ectie



5.1

LESVERLOOP LES 5 Quiche met broccoli 1 Dit kan ik al!

LES 5 Quiche met broccoli

spellingboek p. 30

DIT KAN IK AL!

Ik kan weetwoorden met cc en q juist schrijven.

Quiz

DIT KAN IK AL! Ik kan weetwoorden met cc quiz en q juist schrijven. De leerlingen maken eerst een korte om de kennis en woordbeelden 1 vorige les op te halen. Bespreek de quiz klassikaal. uit de Verbrandt ✘ Verbrand jij niet in de zon?

Quiz LES 5 Quiche met broccoli

spellingboek p. 30

2 Jouw jeugd 1✘ verschilt verschild Verbrandt verschildt ✘ Verbrand behoorlijk die van je ouders. jij niet in devan zon?

week 23 Volgende Jouw jeugd verhuist ✘ verschilt ✘ DIT KAN IK AL! verhuisd verschild Iknieuw kan weetwoorden met cc en q juist schrijven. de hele school naar een gebouw. verschildt behoorlijk van die van je ouders. 4 Ik vind week 3✘Volgende vindt ✘ verhuist je broer maar een opschepper. verhuisd

Quiz

de hele school naar een nieuw gebouw.

1 4 Ik Verbrandt vindgaat over ... Deze ✘ les Verbrand vindt jij niet in de zon? je maar een opschepper. • broer Lees de tekst.

2• Jouw Kleurjeugd alle woorden met de letters cc en q. ✘ verschilt verschild verschildt Huilend stormde ze het klaslokaal binnen. Ik had haar nog nooit gezien, maar de Deze les gaat over ... behoorlijk vandie dieze vanmeesleepte, je ouders. accordeon herkende ik direct. De accordeonist bij de supermarkt speelde er altijd op. Vlak bij het aquarium liet ze zich plotseling vallen, alsof haar • Lees de tekst. 3accu week Zou er een accident zijn gebeurd? Quasi kalm legde meester Stefan leeg • Volgende Kleur alle was. woorden met de letters cc en q. ✘ verhuist de quiche metcc broccoli weg, die hijmet aan q hetzijn etennieuwe was. Hij liep naar haar toe, knielde Woorden met en woorden leerstof. bij verhuisd haar neer en vroeg wat er scheelde. Ze antwoordde in een vreemd accent. Wij De de leerlingen lezen de tekst eerst stil. Daarna kleuren ze alle woorden hele schoolhaar naar een nieuw gebouw. verstonden maar binnen. de meester wist metnog succes gesprek met Huilend stormde nauwelijks, ze het klaslokaal Ik had haar nooiteen gezien, maar de methaar de te letters cc en q. Verbeter onmiddellijk klassikaal. Laat de tekst voeren. antwoordde accuraat opdirect. zijn vragen. Wat zou erbij zijn accordeon die zeZe meesleepte, herkende ik De accordeonist de gebeurd? supermarkt 4 Ik hardop lezen. Zoop. wordt meteen de juiste geoefend enhaar stellen speelde er altijd Vlak bij het aquarium liet ze uitspraak zich plotseling vallen, alsof ✘ vind accu leeg was. Zou er een accident zijn gebeurd? Quasi kalm legde meester Stefan leerlingen vast dat: 30 vindt de quiche met broccoli weg, die hij aan het eten was. Hij liep naar haar toe, knielde • de letters ccopschepper. als k (accu) of als ks (accent) worden uitgesproken; je broer maar een bij haar neer en vroeg wat er scheelde. Ze antwoordde in een vreemd accent. Wij DTB_ Spellingboekje_Thema1.indd 30 • de letter q als k (quiche) of als kw (quasi) wordt uitgesproken. verstonden haar nauwelijks, maar de meester wist met succes een gesprek met Besteed aandacht aan de vanzou deerwoorden. Voor haar tevoldoende voeren. Ze antwoordde accuraat op betekenis zijn vragen. Wat zijn gebeurd?


30

sommige woorden wordt de betekenis duidelijk vanuit de context. Deze les gaat over ... Laat andere woorden door de leerlingen verklaren. Laat de betekenis opzoeken in een woordenboek of geef zelf een verklaring of synoniem. • Lees de tekst.

•


Kleur alle woorden met de letters cc en q.

de

12-06-12 14:33

12-06-12 14:33

spellingboek p. 30 Huilend stormde ze het klaslokaal binnen. Ik had haar nog nooit gezien, maar de accordeon die ze meesleepte, herkende ik direct. De accordeonist bij de supermarkt speelde er altijd op. Vlak bij het aquarium liet ze zich plotseling vallen, alsof haar accu leeg was. Zou er een accident zijn gebeurd? Quasi kalm legde meester Stefan de quiche met broccoli weg, die hij aan het eten was. Hij liep naar haar toe, knielde bij haar neer en vroeg wat er scheelde. Ze antwoordde in een vreemd accent. Wij verstonden haar nauwelijks, maar de meester wist met succes een gesprek met haar te voeren. Ze antwoordde accuraat op zijn vragen. Wat zou er zijn gebeurd?

30

5.2

3 Aan de slag! De leerlingen maken de oefeningen zelfstandig of in duo’s. Oefeningen 2 en 3 (aanloop) zijn in te zetten als differentiatie. Oefening 1 Ik schrijf niet wat ik hoor! De leerlingen werken het best in duo’s. Zo kunnen ze elkaar ondersteunen. Woorden met cc en q zijn weetwoorden. Controleer of ze de schrijfstappen voor het schrijven van weetwoorden goed toepassen bij het ordenen van de woorden. Vooral het nakijken en eventueel verbeteren is belangrijk. Deel eventueel de correctiesleutel uit. Aan de slag! Oefening 1 Ik schrijf niet wat ik hoor!


• •

Schrijf de woorden die je kleurde in de passende kolom. Gebruik je afdekkaart.

Ik hoor k.

Ik hoor ks.

Ik hoor k.

Ik schrijf cc.

Ik schrijf cc.

Ik schrijf q.

accordeon

accident

accordeonist

accent

accu

succes

quiche

Ik hoor kw.

Ik schrijf q. aquarium quasi

broccoli accuraat

diff.: aanloop


Oefening 2 Een accordeonist met een accent Laat de in te vullen woorden eerst hardop lezen. Zo wordt de juiste uitspraak geoefend. Laat daarna ‘lezen’ wat op de verschillende prenten te zien is. De leerlingen kunnen individueel of in duo’s aan de slag. Laat de leerlingen elkaars werk controleren.

Oefening 2 Een accordeonist met een accent

• •

Schrijf het passende woord bij de prent. Kies uit: accent - aquarium - vaccin - squash - accordeon - quotiënt - accu - broccoli.


5.3

12-06-12 14:33

accu

quotiënt

accent

vaccin

accent

vaccin

broccoli

accordeon

squash

aquarium

Oefening 3 Optelwoorden De leerlingen werken individueel. Controleer het juiste gebruik van 32 de afdekkaart. Ook nu kunnen de leerlingen elkaars werk nakijken en verbeteren. Laat de samenstellingen nog eens hardop lezen om de DTB_ Spellingboekje_Thema1.indd 32 uitspraak van de woorden te oefenen.

Oefening 3 Optelwoorden

• •

Schrijf de samenstelling op. Gebruik je afdekkaart.

succes + vol =

succesvol

accordeon + muziek =

accordeonmuziek

squash + wedstrijd =

squashwedstrijd

bus + accident =

busaccident

accent + teken =

accentteken

quiz + leider =

quizleider

griep + vaccin =

griepvaccin

broccoli + quiche =

broccoliquiche

diff.: aanloop

12-06-12 14:33


Oefening 4 Q, q, le q!

• • • • •

Toon een prent en dicteer het woord. Je buur schrijft het woord op. Controleer en verbeter. Daarna wissel je om. Oefen zo veel mogelijk woorden in tien minuten.

5.4


Oefening 4 Q, q, le q! De leerlingen oefenen de woorden van deze les samen of in kleine groepen. Ze leggen de woordkaarten op een stapeltje met de prent naar boven. Daarna nemen ze elk om beurten een kaartje en dicteren ze dat aan de ander(en). Ze controleren de schrijfwijze direct en verbeteren in hun spellingboek. De kaarten van de woorden waarin foutjes sluipen, worden tijdens de oefening even apart gelegd. Bekijk na afloop over welke woorden het gaat. Bespreek die moeilijke woorden klassikaal.

Oefening 5 Maar wat is het eigenlijk? De zinnen zijn persoonsgebonden. De woordbetekenissen kunnen per woordenboek enigszins variëren.


Oefening 5 Maar wat is het eigenlijk?

• • • •

Zoek de verklaring van elk woord in het woordenboek. Schrijf het woord op. Noteer de verklaring eronder. Maak een goede zin met het woord.

accuraat accuraat nauwkeurig De voorzitter bedankte mij, omdat mijn verslag heel volledig en accuraat was. accijns accijns belasting op verbruiksgoederen, bijvoorbeeld op tabak en bezine De Belgische overheid zal de accijns op benzine verlagen, als de prijs boven 1,50 euro per liter stijgt. quasi quasi schijnbaar, zogenaamd Quasi geïnteresseerd luisterde hij naar wat ik te zeggen had.

5.5

4 Flits! Flits!

• •

spellingboek p. 35

Orden de woorden alfabetisch. Gebruik je afdekkaart.

succes

accent

quotiënt

aquarium

accent

broccoli

vaccineren

griepvaccin

aquarium

quarantaine

griepvaccin

quotiënt

broccoli

squash

squash

succes

quarantaine

vaccineren


spellingboek p. 36

• DIT Een foutje mag. Schrijf het hier eenmaal goed. HEB IK VANDAAG GELEERD!

Vertel me hoe je het doet! Ik paste de schrijfstappen voor weetwoorden toe op woorden met q en cc.

Opmerkingen

Kijk samen terug op de les. Zijn er leerlingen die willen vertellen wat ze ervan vonden? Vraag aan de leerlingen wat ze gemakkelijk en moeilijk Tijdens deze les vonden in deze les. ik mij: voelde

De leerlingen geven hun evaluatie ook in het spellingboek aan door de Tijdens deze les kon smileys te kleuren. Jij noteert je indruk van de les in het spellingboek van ik makkelijk volgen: elke leerling. Bespreek eventuele verschillen.


36


35 12-06-12 14:33

12-06-12 14:33

5.6

LES 6

SPLLN & SPLN (suc6!)

TAALBENDEDOELEN De leerlingen herhalen de stof uit de vorige lessen in spelvorm: • de strategie voor het schrijven van hoorwoorden (verlengingsregel, verdubbelingsregel en verenkelingsregel) en weetwoorden, toegepast op: - woorden met de vrije klinker ie als i geschreven, - woorden uitgesproken met s als t geschreven, - woorden uitgesproken met s als c geschreven, woorden uitgesproken met k als c geschreven, - woorden uitgesproken met ks of kk als cc geschreven, - woorden uitgesproken met k als cc geschreven, - woorden uitgesproken met k of kw als q geschreven, • werkwoordspelling: het schrijven van de persoonsvorm in de tegenwoordige tijd.

VOOR DE LES Je hangt de wandplaten / kopieerbladen van het schema met de hoorwoorden, het schema van verdubbelen en verenkelen en het schema met de verlengingsregel aan het bord. Je kopieert het kopieerblad twee keer. Je knipt de woordstroken uit. Je verdeelt de leerlingen in zes heterogene groepen van drie tot vijf leerlingen, afhankelijk van het leerlingenaantal. Je voorziet in de klas zes werkhoeken waar een groep kan plaatsnemen. Je voorziet schrijfpapier in de dicteerhoeken en de raadselhoeken, tekenpapier en potloden in de twee tekenhoeken. Je kopieert de BLOON-taak voor alle leerlingen.

6.1

MATERIAAL Wandplaten / kopieerbladen van het schema met de hoorwoorden (kopieerblad 1.1), het schema van verdubbelen en verenkelen (kopieerblad 1.2) en het schema met de verlengingsregel (kopieerblad 1.3) Kopieerblad van de woordkaarten en de raadsels (kopieerblad 1.11) BLOON-taak (kopieerblad 1.12)


LEERLIJNEN Dit leerden we vorig schooljaar. De leerlingen passen de verlengingsregel juist toe (verwerking). De leerlingen schrijven woorden met een vrije klinker in een open lettergreep juist (verwerking). De leerlingen schrijven woorden met een dubbele medeklinker juist (verwerking). De leerlingen schrijven woorden met de vrije klinker ie als i juist (verwerking). De leerlingen schrijven de vrije klinker ie als i aan het einde van een woord. De leerlingen schrijven de vrije klinker ie als i, gevolgd door a, o, u. De leerlingen schrijven de vrije klinker ie als i. De leerlingen schrijven de vrije klinker ie als i met -isch, -ische. De leerlingen kunnen de ik-vorm van het werkwoord vormen (verwerking). De leerlingen schrijven woorden met s geschreven als t juist. De leerlingen schrijven woorden met k geschreven als c juist. De leerlingen denken na over klankcombinaties in de standaardtaal en een andere taal (verwerking).

LEERLIJNEN Dit leren we nu. De leerlingen passen de verlengingsregel juist toe (verwerking). De leerlingen schrijven woorden met een vrije klinker in een open lettergreep juist (verwerking). De leerlingen schrijven woorden met een dubbele medeklinker juist (verwerking). De leerlingen schrijven woorden met de vrije klinker ie als i juist (verwerking). De leerlingen schrijven de vrije klinker ie als i in -ieus, -ieur, -ieel, -iaal. De leerlingen schrijven de vrije klinker ie als i (verwerking). De leerlingen schrijven de vrije klinker ie als i met isch, -ische (verwerking). De leerlingen schrijven de vrije klinker ie als i aan het einde van een woord (verwerking). De leerlingen schrijven de vrije klinker ie als i, gevolgd door a, o, u (verwerking). De leerlingen leren de stam en de ik-vorm van de werkwoorden vormen (verwerking). De leerlingen leren de drie vormen van de tegenwoordige tijd juist vormen (verwerking). De leerlingen schrijven woorden met ks of kk geschreven als cc juist. De leerlingen denken na over klankcombinaties in de standaardtaal en een andere taal (verwerking). De leerlingen schrijven woorden met q juist.

6.2

LESVERLOOP Je vertelt de leerlingen kort dat er een hoekenwerk volgt. De leerlingen bevinden zich in een groot laboratorium. Ze moeten in drie hoeken proeven afleggen: de dicteerhoek, de tekenhoek en de raadselhoek. Als ze voor de proeven slagen, worden ze allemaal professor. Daarna geef je uitleg over de drie hoeken. In elke hoek liggen omgedraaide kaarten op de banken. Hoeken 1 en 4: dicteerhoek • Een van jullie draait een kaart om. • Je laat die kaart niet zien en dicteert het woord aan de andere leerlingen. • Daarna draait iemand anders van de groep een kaart om en dicteert het woord. • Iedereen schrijft de woorden op. Daarna controleer je het woord met het woord op de kaart. Als je een fout hebt gemaakt, verbeter je met groen. Hoeken 2 en 5: tekenhoek • Een van jullie draait een kaart om. • Je laat die kaart niet zien en maakt een prent van het woord. • De anderen raden samen welk woord de prent voorstelt. • Iedereen schrijft de woorden op bij oefening 2 in het spellingboek. Daarna controleer je het woord met het woord op de kaart. Als je een fout hebt gemaakt, verbeter je met groen. Hoeken 3 en 6: raadselhoek • Een van jullie draait een kaart om en legt die in het midden. • Jullie proberen samen het woord van de omschrijving te raden. Iedereen schrijft de woorden op bij oefening 3 in het spellingboek. → Oplossingen raadselhoek: vaccin - quiz - illustratie - barbecue

5 Refl ectie Kijk samen terug op de les. Zijn er leerlingen die willen vertellen wat ze ervan vonden? Vraag aan de leerlingen wat ze gemakkelijk en moeilijk vonden in deze les.

6.3

Thema 1 CU VNVND 13174_Taalbende_Spelling_Handleiding_6_cover.indd 4-1 Naamloos : :02

Recommend Documents