TechniekRaad Noord-Holland Samen sterk voor techniek!
De technische arbeidsmarkt in Noord-Holland: cijfers en visie op 2016
9 februari 2016
De TechniekRaad Noord-Holland is een initiatief van de werkgeversorganisaties FME-CWM, Koninklijke Metaalunie, Uneto-VNI, Bouwend Nederland en de provincie Noord-Holland. Deze organisaties vertegenwoordigen ruim 3.500 technische bedrijven in NoordHolland. De TechniekRaad verbindt partijen en draagt voor bedrijven in de groot- en kleinmetaal, de elektro- en installatietechniek en de bouw in Noord Holland een gemeenschappelijke visie uit op arbeidsmarkt- en scholingsbehoeften. Correspondentie: Wijk aan Duinerweg 13, 1944 TN, Beverwijk E:
[email protected] I: www.techniekraad.nl T: 06-29398769
KvK: 59437219 BTW-nr: NL853484545B01 Bankrekeningnr: NL151INGB0006313286
2
Voorwoord Samen met andere organisaties heeft de TechniekRaad Noord-Holland de afgelopen jaren veel inzet gepleegd om de technische arbeidsmarkt toekomstbestendig te maken. Het begin is er, maar we zijn er nog lang niet. De kwantitatieve en kwalitatieve aansluiting tussen onderwijs en arbeidsmarkt zijn niet in evenwicht. Er is een blijvende mismatch tussen vraag en aanbod. Werkgevers worstelen met het vinden van voldoende en juist opgeleid personeel. Technische MBO- en HBO-instellingen hebben te maken met te weinig instroom in sommige technische opleidingen en teveel in andere. Tegelijkertijd is de werkloosheid nog te hoog, met name onder jongeren en ouderen. Als we daar in gezamenlijkheid iets aan willen doen, dan moeten we uitgaan van dezelfde informatie, analyses en visie. Dit rapport geeft inzicht in de provinciale technische arbeidsmarkt, articuleert de arbeidsvraag van het bedrijfsleven en geeft tekorten aan. Dat is onmisbare informatie voor de doelmatigheidsdiscussie en daarmee het functioneren van de technische arbeidsmarkt. We zien bijvoorbeeld dat de tekorten met name in de Bouw en Infra van zowel de niveaus 3 en 4, als niveau 2 sterk toenemen. Ook de tekorten in de beroepsgroep Installatie-Elektro- en Metaaltechniek (onder meer mechatronica, servicetechnici, werkvoorbereiders en infratechnici) nemen toe, maar dan met name op de niveaus 3 en 4, terwijl het aantal inschrijvingen in de opleidingen niet navenant groeit. Daar kunnen we gezamenlijk wat aan doen. Voorwaarde voor een gezamenlijke aanpak is dat we uitgaan van dezelfde informatie. We verspreiden het rapport dan ook onder een brede groep belanghebbenden, zodat de inhoud continue kan worden verbeterd en het draagvlak ervoor steeds groter wordt. Op deze wijze kan met recht worden gesproken over een gemeenschappelijke sectorbrede visie, gebaseerd op een breed gedeelde analyse en onderbouwing. Maar daarmee zijn we er niet. De uitdaging aan de sector is om met dit document in de hand in goed onderling overleg goed werkend beleid, projecten en activiteiten te ontwikkelen. De TechniekRaad is uiteraard bereid die verbinding te stimuleren en u inhoudelijk te ondersteunen. Dit rapport is mede tot stand gekomen door input vanuit betrokken branches en andere deskundigen. Ik dank allen voor de inbreng.
Kees de Vries (Voorzitter TechniekRaad Noord-Holland)
3
4
Inhoud
Voorwoord Overzicht conclusies 1
Inleiding
1.1
TechniekRaad Noord-Holland .......................................................................................... 9
1.2
Verantwoording ............................................................................................................. 10
2
Werkgelegenheid en wervingsbehoefte
2.1
Bedrijvigheid ................................................................................................................... 11
2.2
Werkgelegenheid ........................................................................................................... 12
2.3
Wervingsbehoefte .......................................................................................................... 14
3
Kwalitatieve ontwikkelingen in de sectoren
3.1
Inleiding ......................................................................................................................... 17
3.2
Installatiesector ............................................................................................................. 17
3.3
Technologische industrie................................................................................................ 18
3.4
Metaal en techniek ........................................................................................................ 19
3.5
Bouw en infra ................................................................................................................ 24
4
Aanbod op de technische arbeidsmarkt
4.1
VMBO Techniek .............................................................................................................. 27
4.2
Aantal technisch gediplomeerden in het MBO .............................................................. 28
4.3
Aantal technisch gediplomeerden in het HBO ............................................................... 29
4.4
Doorstudeerders ............................................................................................................ 30
4.5
Doorstroom naar niet-technische functies .................................................................... 31
4.6
Instroom inactieven ....................................................................................................... 32
5
Tekorten aan technisch personeel
5.1
Verwacht tekort.............................................................................................................. 33
5.2
Arbeidsmarktperspectieven in de techniek ................................................................... 33
5.3
Stageplaatsen en leerwerkbanen ................................................................................... 35
6
Doelmatigheid Noord-Hollandse ROC’s
6.1
ROC Kop van Noord-Holland .......................................................................................... 41
6.2
ROC Horizon College ...................................................................................................... 43
5
6.3
ROC Nova College .......................................................................................................... 47
6.4
ROC van Amsterdam ...................................................................................................... 50
6.5
ROC Regio College .......................................................................................................... 56
7
Doelmatigheid Noord-Hollandse hogescholen
7.1
Hogeschool InHolland .................................................................................................... 61
7.2
Hogeschool van Amsterdam .......................................................................................... 63
7.3
Arbeidsmarktperspectief van technische HBO-gediplomeerden................................... 66
8
Visie TechniekRaad
8.1
Inleiding .......................................................................................................................... 67
8.2
Knelpuntenanalyse ......................................................................................................... 68
8.3
Doelstellingen TechniekRaad 2015 ................................................................................ 69
8.4
Actiepunten en werkwijze TechniekRaad 2015 ............................................................. 72
Bijlage 1 Kans op werk per regio per technische opleiding in Noord-Holland ....................... 77 Bijlage 2 Overzicht per leerweg Techniek in het VMBO in schooljaar 2015/2016 .................. 97 Bijlage 3 Tekorten stagemarkt naar opleiding en regio. ......................................................... 99 Bijlage 4 Percentages gediplomeerden Techniek MBO dat doorstudeert ........................... 105 Bijlage 5 Regio-indeling......................................................................................................... 108 Bijlage 6 Omschrijving technische clusters. .......................................................................... 110
6
OVERZICHT CONCLUSIES
Totaal aantal technische bedrijven in Noord-Holland in 2015: 36.500. Dat is 7% meer dan in 2014. Deze stijging wordt voor een groot deel verklaard door de stijging in het aantal ZZPers. Totaal aantal banen (in loondienst) in technische bedrijven in Noord-Holland: 138.000. Dat is bijna 5% minder dan in 2014. Totaal aantal technische banen in technische bedrijven in Noord-Holland: 93.000 Geschatte aantal technische banen in niet-technische bedrijven in Noord- Holland: 86.500 Totaal aantal technische banen in Noord-Holland: 180.000. Dat is ongeveer 3% minder dan in 2014. Dat er 3% minder banen zijn, betekent niet dat er minder werkgelegenheid is. Het aantal ZZP-ers en technische uitzendkrachten stijgt immers. Wervingsbehoefte aan nieuw technisch personeel door technische bedrijven in NoordHolland: ca. 3.630 per jaar. Wervingsbehoefte aan nieuw technisch personeel door niet-technische bedrijven in NoordHolland: ca. 3.377 per jaar. Wervingsbehoefte aan nieuw technisch personeel door zowel technische als niettechnische bedrijven in Noord-Holland: ca. 7.000 per jaar. In 2014 zijn 5.987 mensen geslaagd voor een technische opleiding in het Noord-Hollandse MBO. Dat zijn er 556 meer dan in 2013. In 2014 zijn 1.441 mensen geslaagd voor een technische opleiding in het HBO in NoordHolland (HvA en InHolland). In 2014 zijn naar schatting 5.200 technisch gediplomeerden (mbo en hbo) de NoordHollandse arbeidsmarkt opgegaan, waarvan circa 3.900 mbo-ers en 1.300 HBO-ers. In 2014 gaan meer MBO-gediplomeerde technici doorstuderen dan in 2013. 30% van de technische schoolverlaters gaat niet in een technische functie werken. Verreweg de meesten daarvan omdat ze geen technische baan kunnen vinden . Het grootste deel van deze 30% zijn gediplomeerden van opleidingen die minder interessant zijn voor de sectoren die zijn vertegenwoordigd in de TechniekRaad. Het tekort aan technisch personeel in Noord-Holland wordt voor de komende jaren geschat op een gemiddelde van bijna 1.100 per jaar. Dit cijfer zegt echter niets over de verwachte tekorten per beroep of opleidingsrichting in de techniek. Het tekortcijfer is een theoretisch cijfer; het geeft een waarde aan de kwaliteit van de aansluiting van het onderwijs op de arbeidsmarkt. De ‘tekorten’ worden door werkgevers opgevuld met gediplomeerden van aanverwante opleidingen, door technische uitzendkrachten te contracteren, door specialisten uit het buitenland te halen en door werk uit te besteden aan ZZP-ers. In de provincie Noord-Holland bestaat een groot tekort aan gediplomeerden met een MBOopleiding in vooral de installatie-, elektro- en metaaltechniek en de bouw en infra. In vergelijking met een jaar geleden zijn er nu grotere tekorten van gediplomeerden afkomstig uit veel méér opleidingen van beide beroepsgroepen.
7
De grootste overschotten op de technische arbeidsmarkt in Noord-Holland betreffen gediplomeerden van specifieke opleidingen binnen de beroepsgroepen mobiliteit, hout en meubel, logistiek, carrosserie en scheepvaart. Voor sommige beroepsgroepen geldt dus dat zowel een overschot als een tekort bestaat voor een aantal opleidingen. Er lijkt daarom sprake van een mismatch binnen beroepsgroepen.
8
1
INLEIDING
1.1
TechniekRaad Noord-Holland
De TechniekRaad Noord-Holland vertegenwoordigt circa 3.500 technische bedrijven in NoordHolland. De Raad is in december 2013 opgericht op initiatief van vier ondernemersorganisaties in de techniek: Bouwend Nederland, Vereniging FME-CWM, Koninklijke Metaalunie en UnetoVNI. Deze vier partijen zetten zich samen met de provincie Noord-Holland in voor verbinding en versterking van activiteiten op het gebied van instroom, arbeidsmarkt en beroepsopleidingen. Per 1 januari 2016 is tevens de procesindustrie bij de TechniekRaad aangesloten. Missie De TechniekRaad verbindt, stimuleert, initieert en coördineert activiteiten en levert hierdoor een belangrijke bijdrage aan een gezonde technische arbeidsmarkt in Noord-Holland met voldoende en goed opgeleide technische vakmensen. Daartoe acteren de technische brancheorganisaties op basis van één breed gedragen visie die in nauw overleg met opleidingsfondsen en andere betrokken partijen is opgesteld. Deze visie vertegenwoordigt het technische bedrijfsleven en betreft de huidige en toekomstige behoefte aan technisch personeel in Noord-Holland en de regio’s daarbinnen. Beleidsmatig doel: De TechniekRaad formuleert de behoeften en standpunten van bedrijven in de groot- en kleinmetaal, de elektro- en installatietechniek en de bouw in Noord-Holland, als het gaat om instroom, opleiding en arbeidsmarkt in deze bedrijfstakken. Dit beleidsmatig doel is uitgewerkt in een aantal operationele doelen. De TechniekRaad: -
-
-
-
-
is initiatiefnemer als het gaat om de speerpunten: adequate opleidingsfaciliteiten, instroom, een goed opleidingenaanbod, aantrekkelijke opleidingen, doorlopende leerroutes, effectief overleg en samenwerking bedrijfsleven-onderwijs. is kennisdrager voor de deelnemende bedrijfstakken. De TechniekRaad kan op basis van onderzoeksgegevens de behoeften van de bedrijfstakken op het gebied van arbeidsmarkt, onderwijs, opleiding en instroom articuleren. structureert en verbetert overleg en samenwerking. Waar dat nodig is kan de TechniekRaad optreden als coördinator en aanjager van overleg en samenwerking. Waar mogelijk zal de TechniekRaad overleg en samenwerking vereenvoudigen en stroomlijnen. is aanspreekpunt voor regionale en landelijke overheden, onderwijsinstellingen, opleiders, kenniscentra en andere actoren op het terrein van instroom, arbeidsmarkt, onderwijs en bijscholing in de techniek. is adviseur op verzoek van overheden, onderwijsinstellingen, opleiders en andere instellingen met betrekking tot activiteitenplannen.
9
Strategie Door partners en stakeholders te verbinden ontstaat draagvlak en eenduidigheid in de uit te dragen boodschap. Door allemaal dezelfde visie te hebben met betrekking tot instroom, opleiding en arbeidsmarkt in de technische bedrijfstakken, werken we naar één gemeenschappelijke techniekagenda. Eerder verschenen rapportages van de TechniekRaad Noord-Holland zijn: - De technische arbeidsmarkt in Noord-Holland: cijfers en visie op 2015. TechniekRaad NoordHolland, december 2014. - De technische arbeidsmarkt in Noord-Holland: cijfers 2015. Update 19 augustus 2015. TechniekRaad Noord-Holland.
1.2
Verantwoording
Dit document is grotendeels gebaseerd op de databestanden en publicaties van SBB, ROA, DUO, CBS, Platform Bètatechniek en op publicaties van de sectororganisaties zelf. De gehanteerde cijfers over arbeidsmarkt en onderwijs worden als toonaangevend beschouwd. We hanteren de methodiek van Kans op werk/SBB. Dit is de toekomstige kans op werk voor een gediplomeerde schoolverlater op het niveau en in het verlengde van de opleiding. Deze kans is van toepassing op het moment van afstuderen van iemand die nu met de opleiding begint en deze na een normale studieduur afrondt. De kans op werk voor een tweejarige opleiding geeft een typering over het arbeidsmarktperspectief over twee jaar. Die van een driejarige opleiding over drie jaar, etc. SBB presenteert de kansen per beroep voor de 35 verschillende UWV-arbeidsmarktregio's. In Noord-Holland gaat het om de volgende zeven regio’s: Kop van Noord-Holland (incl. West-Friesland) Alkmaar en omgeving (Noord-Kennemerland) IJmond Agglomeratie Haarlem (Zuid-Kennemerland) Zaanstreek Groot-Amsterdam (incl. Waterland) Gooi en Vechtstreek We sluiten in dit document aan op de definities en indelingen zoals die worden gehanteerd door SBB/CBS. We onderscheiden derhalve de volgende clusters van sectoren (SBI2008): -
Delfstoffenwinning Industrie Nutsbedrijven (energievoorziening, water- en afvalbeheer) Bouwnijverheid
We verwijzen naar bijlage 6 voor een nadere duiding van de clustersectoren en naar de websites van CBS/SBB voor een nadere methodologische verantwoording.
10
2
WERKGELEGENHEID EN WERVINGSBEHOEFTE
2.1
Bedrijvigheid
Het CBS constateert dat er medio 2015 36.595 technische bedrijven (vestigingen) in NoordHolland zijn. Dat is een stijging van 7% ten opzichte van 2014.
Aantal technische bedrijven in 2015 in Noord-Holland: ca. 36.500
Een groot deel van deze stijging in het aantal technische bedrijven wordt verklaard door een stijging in het aantal ZZP-ers en ZMP-ers (zelfstandigen met personeel of meewerkend gezinslid). Zo zijn er volgens de Kamer van Koophandel in Nederland 879.000 ZZP-ers (eind 2014) waarvan 112.000 in de bouw en 31.000 in de industrie. Ruim 12% van alle werkenden in Nederland is ZZP-er (EBB, 3e kwartaal 2015). In Noord-Holland zijn relatief veel bedrijven gevestigd uit de metaalproductenindustrie, meubelindustrie, algemene bouw en projectontwikkeling, gespecialiseerde bouw, autohandel en –repartie en reparatie van consumentenartikelen. Tussen de regio’s zijn grote verschillen waarneembaar: sommige branches zijn hoofdzakelijk gevestigd in bepaalde regio’s. Zo zitten MKB-metaalbedrijven hoofdzakelijk in de IJmond/ Zaanstreek en Haarlemmermeer. Verreweg de meeste technische bedrijven zijn in de regio Groot Amsterdam gevestigd. Ook bevat de Kop van Noord-Holland veel meer technische bedrijven in vergelijking tot de andere regio’s in Noord-Holland. Zie tabel 2.1. Tabel 2.1 Regio
Aantal technische bedrijven per regio in Noord-Holland Aantal technische bedrijven 2014
Aantal technische bedrijven 2015
Kop van Noord-Holland Alkmaar en omgeving IJmond Agglomeratie Haarlem Zaanstreek Groot-Amsterdam Gooi en Vechtstreek
6.460 3.150 2.600 2.570 2.685 13.310 3.420
6.845 3.455 2.800 2.805 2.865 14.220 3.605
Totaal
34.190
36.595
Bron: http://statline.cbs.nl. Bewerking: TechniekRaad NH
11
2.2
Werkgelegenheid
Bijna 18% van alle banen in Nederland bevinden zich volgens CBS in de provincie Noord-Holland. Dit zijn er 1.374.600. Het CBS meldde (persbericht 8 december 2015) dat alleen in NoordHolland het totaal aantal banen in 2014 is toegenomen: Noord-Holland is de enige provincie die eind 2014 meer banen van werknemers had dan eind 2010. Dat positieve saldo is vooral te danken aan een forse toename in 2014. In alle andere provincies verdwenen er per saldo banen. Een en ander geldt echter niet voor het aantal banen in technische bedrijven: dit is ten opzichte van een jaar eerder afgenomen met bijna 5% naar 137.680 banen binnen technische bedrijfstakken (december 2014). In Noord-Holland valt dus 10% van alle beschikbare banen in de technische sectoren. Een jaar eerder was dat percentage nog ruim 12%. De volgende tabel geeft een overzicht van het aantal banen per cluster van technische sectoren in Noord-Holland. Het aantal banen per deelregio laten we achterwege omdat er volgens CBS te vaak sprake is van vertrouwelijke aantallen. Tabel 2.2 Cluster
Aantal (technische en niet-technische) banen in Noord-Holland naar technische bedrijfstak (per december 2013 en 2014) 2013
Delfstoffenwinning Industrie Nutsbedrijven Bouwnijverheid Totaal
2014
1.380 86.440 13.500 43.460
2.500 85.100 10.580 39.500
144.780
137.680
Bron: http://statline.cbs.nl. Bewerking: TechniekRaad Noord-Holland
Een daling in het aantal technische banen (in loondienst) betekent niet automatisch dat er minder werkgelegenheid is. Het aantal ZZP-ers met technische dienstverlening en vooral ook de inhuur door bedrijven van technisch uitzendpersoneel neemt immers sterk toe. In onze sectoren is bijna 30% van al het flexibele personeel in de technische bedrijven een uitzendkracht en is het aantal uren in het technisch segment van uitzendbedrijven gegroeid met 21% ten opzichte van dezelfde periode vorig jaar (Flex & Figures, ABU, januari 2016). Gemiddeld betreft 64% van het aantal banen in de technische bedrijfstakken een technische functie (Monitor Technische Arbeidsmarkt, SEO, oktober 2013). Dat zou betekenen dat er 88.115 technische banen in de provincie Noord-Holland in de technische bedrijfstakken zouden zijn. De verhouding tussen het percentage technische en het percentage niet-technische banen verschilt echter per bedrijfstak. Zo is het aandeel technici in de afvalinzameling 21% en van de utiliteitsbouw 85% (Monitor Technische Arbeidsmarkt, SEO, oktober 2013). We kunnen het aantal technische banen in technische bedrijfstakken in Noord-Holland dus exacter aangeven. SEO heeft in haar monitor (oktober 2013) het percentage technische functies per sector aangegeven. Deze percentages kunnen niet één op één worden toegepast op de aantallen
12
banen uit tabel 2.2, omdat de indeling voor een deel niet helemaal overeenkomt. Daarom geven we een percentage bij benadering. Tabel 2.3 Cluster
Aantal technische banen in Noord-Holland per regio naar technische bedrijfstak 2013 2014
Delfstoffenwinning (50%) Industrie (65%) Nutsbedrijven (35%) Bouwnijverheid (83%)
690 56.186 4.725 36.072
1.250 55.315 3.703 32.785
Totaal
97.673
93.053
Bron: http://statline.cbs.nl; SEO. Bewerking: TechniekRaad Noord-Holland
Op basis van tabel 2.3 schatten we het aantal technische banen in technische sectoren in NoordHolland op 93.000.
Totaal aantal banen in technische bedrijven in Noord-Holland: 138.000 Totaal aantal technische banen in technische bedrijven in Noord-Holland: 93.000
Maar er zijn ook veel technische banen in niet-technische bedrijfstakken. Bijna de helft (49%) van de technisch opgeleiden werkt in niet- technische sectoren (Monitor Technische Arbeidsmarkt, SEO, oktober 2013). Dit kunnen zowel technische als niet-technische functies zijn. Volgens een onderzoek van SEOR (Technisch opgeleid: wel of niet werken in de techniek?, juni 2014) werkt 30% van de technisch opgeleiden in een niet-technische functie in een niettechnische bedrijfstak; 70% werkt dus wel in een technische functie in niet-technische sectoren. Vooral grote dienstverlenende sectoren zoals de zorg, onderwijs en overheid doen een groot beroep op technici. Knelpunten op de technische arbeidsmarkt oftewel tekorten aan vakbekwame technici is derhalve niet alleen een probleem voor technische bedrijfstakken, maar tevens een maatschappelijk probleem dat onder meer overheid, onderwijs en (gezondheids)zorg treft. Op basis van CBS-gegevens zijn er in de provincie Noord-Holland 1.374.600 banen in de provincie (dec. 2013). Dat is 1,6% minder dan in december 2012. Hiervoor werd geconstateerd dat er 137.680 banen in technische bedrijfstakken in Noord-Holland zijn. Dat betekent dat er 1.236.920 mensen zijn die werken in niet-technische sectoren in Noord-Holland. Volgens SEO (2013) heeft 7% van de werkenden in niet-technische sectoren een technische functie. Nemen we 7% van 1.236.920, dan komen we op een getal van 86.584 mensen die in een technische functie in Noord-Holland in niet-technische sectoren werkzaam zijn. Als het aantal technische banen in technische sectoren wordt opgehoogd met het aantal technische banen in niet-technische sectoren komen we uit op een aantal van 179.637.
13
Geschatte aantal technische banen in niet-technische bedrijven in Noord- Holland: 86.500 Totaal aantal technische banen in Noord-Holland: 180.000
2.3 Wervingsbehoefte De vraag naar nieuwe instroom op de technische arbeidsmarkt noemen we de wervingsbehoefte. De wervingsbehoefte bestaat uit een optelsom van de vervangingsvraag (vacatures die ontstaan door vertrek van personeel) en de uitbreidingsvraag (extra vraag naar personeel door economische groei). Met nieuwe instroom wordt bedoeld nieuwe instroom in de bedrijven, dus van buiten. Dit kunnen schoolverlaters/gediplomeerden zijn maar ook zijinstromers die al een technische achtergrond hebben. Cijfers die aangeven hoe groot de vervangingsvraag de komende jaren zal zijn, verschillen van elkaar. De vraag is ook in welke mate de vervangingsvraag per provincie en per sector van elkaar verschilt. Wij gaan hier echter uit van de meest recente cijfers van ROA. De uitbreidingsvraag betreft feitelijk de verwachte werkgelegenheidsontwikkeling; hierin zijn verwachte ontwikkelingen in outsourcing en automatisering meegenomen. Het ROA verwacht voor de komende jaren een gemiddelde landelijke vervangingsvraag van technische beroepen van 2,7% en een uitbreidingsvraag van gemiddeld 1,2% per jaar (De arbeidsmarkt naar opleiding en beroep tot 2020, december 2015). De komende vijf jaren is de landelijke wervingsbehoefte dus 3,9% gemiddeld per jaar. Zie de tabel voor een overzicht per opleidingsniveau. Tabel 2.4
Landelijke uitbreidings- en vervangingsvraag technische beroepen per opleidingsniveau (2015-2020) Opleidingsniveau Uitbreidingsvraag (%) Vervangingsvraag (%) MBO 2-3 techniek MBO 4 techniek HBO techniek WO techniek
1,0 1,0 1,1 1,1
3,0 2,1 3,3 3,9
Gemiddeld
1,2
2,7
Bron: ROA, De arbeidsmarkt naar opleiding en beroep tot 2020, december 2015
Het landelijke cijfer van 3,9% kunnen we toepassen in Noord-Holland, hetgeen zou betekenen dat in Noord-Holland een wervingsbehoefte van technische bedrijven van 7.006 technici per jaar zou bestaan. In de rapportage van de TechniekRaad “De technische arbeidsmarkt in Noord-Holland; cijfers en visie op 2015”(december 2014), constateerden we eveneens een jaarlijkse wervingsbehoefte van 7.000 technici per jaar. In 2014 beschikte de TechniekRaad via Kenteq over ROA-cijfers die de vervangings- en uitbreidingsvraag en daarmee ook de wervingsbehoefte per regio en opleidingsniveau in de provincie Noord-Holland aangaven. We zagen toen grote verschillen tussen de regio’s in de
14
provincie. Zo was in 2014 de wervingsbehoefte aan mbo-opgeleide technici in Groot Amsterdam en Gooi- en vechtstreek veel groter dan in de andere regio’s van de provincie. Er was nagenoeg alleen sprake van een uitbreidingsvraag in Groot-Amsterdam. De wervingsbehoefte van zowel mbo- als hbo-opgeleide technici was in Zaanstreek/Waterland beduidend kleiner dan in de andere regio’s. In 2015 hebben we echter niet meer de beschikking over deze regionale cijfers. Kenteq is immers per 1 augustus 2015 opgegaan in SBB en SBB levert de bedoelde gegevens (nog) niet. We moeten hier dus volstaan met een schatting op basis van landelijke cijfers. Passen we deze landelijke cijfers toe op NoordHolland dan schatten we dat de wervingsbehoefte aan technisch personeel in niet-technische bedrijven 3.377 per jaar is en voor technische bedrijven 3.630.
Wervingsbehoefte aan nieuw technisch personeel door technische bedrijven in Noord-Holland: 3.630 per jaar. Wervingsbehoefte aan nieuw technisch personeel door niet-technische bedrijven in Noord-Holland: 3.377 per jaar. Totale wervingsbehoefte aan nieuw technisch personeel in Noord-Holland: ca. 7.000 per jaar.
15
16
3
KWALITATIEVE ONTWIKKELINGEN IN DE SECTOREN
3.1
Inleiding
In dit hoofdstuk wordt kort ingegaan op specifieke arbeidsmarktontwikkelingen in de betreffende sectoren op basis van eigen branchepublicaties en onderzoek. In de volgende paragrafen zien we dat de werkgelegenheid sinds 2015 in alle aangegeven sectoren (licht) is gegroeid1. Daarbij hebben de sectoren zorgen of aan de groeiende vervangings- en uitbreidingsvraag kan worden voldaan. De trend van ontgroening en vergrijzing zet immers in alle sectoren door. Vooral in de jaren tot 2021 neemt het aantal uitstromers door pensionering toe. De verwachte vervangingsvraag vanwege pensioen is dan niet meer op te vangen via instroom van jongeren. Daarnaast constateren we bepaalde ontwikkelingen in alle sectoren die vragen om aanpassingen in het (beroeps)onderwijs en gerichte bijscholing van zittend personeel. Zo vragen technologische ontwikkelingen/proces- en productinnovaties om actuele vaktechnische competenties. Er wordt daarbij steeds meer geconcurreerd op efficiency en prijs waardoor er een groeiende noodzaak bestaat tot slimmer werken en innoveren om daarmee ook kosten te besparen en efficiënter te kunnen werken. Klant- en vraaggericht werken worden dan steeds belangrijker. Een en ander betekent dat naast een hoger opleidingsniveau ook meer persoonlijke competenties worden vereist, zoals analyserend en probleemoplossend vermogen, ‘overall’ inzicht, creativiteit, zelfstandigheid, eigen verantwoordelijkheid en flexibiliteit. De eisen rond veiligheid en gezond werken worden steeds belangrijker. Brede inzetbaarheid van werknemers en duurzaamheid zijn andere ontwikkelingen waaraan steeds meer voldaan moet worden. Het is zeer de vraag of al deze eisen bij huidige en toekomstige medewerkers aanwezig en ontwikkelbaar zijn.
3.2
Installatiesector
OTIB maakt factsheets onder andere voor de provincie Noord-Holland. In de meeste recente factsheet Noord-Holland (2015, kwartaal 3) wordt melding gemaakt van een daling van de Noord-Hollandse werkgelegenheid in de sector van 4% in 2014 ten opzichte van 2013. Landelijk is dit percentage 3%. Het aantal werknemers (in loondienst) in de provincie daalt dus iets sneller dan landelijk. In de eerste drie kwartalen van 2015 is het aantal werknemers echter weer gestegen (naar 14.381) maar nog niet naar het niveau van eind 2014.
1
CBS constateerde in 2015 echter een daling van 5% van het aantal technische banen in NoordHolland ten opzichte van 2014. Het CBS neemt veel meer sectoren mee, dan de vier behandelde sectoren in dit hoofdstuk.
17
Ook het aantal bedrijven daalde in 2014 ten opzichte van 2013 (exclusief ZZP-ers). In 2015 groeit het aantal bedrijven weer naar 1.009 aan het einde van het 3e kwartaal. Door technologische innovaties en maatschappelijke trends verandert de klantvraag voortdurend. Dat heeft grote gevolgen voor de markt voor installatiebedrijven waardoor ook nieuwe opleidingsvragen en -behoeften ontstaan2. De belangrijkste ontwikkelingen zijn: 1.
2.
3.
Integraal installeren. De focus is klantpartnerschap door het kennen van de specifieke problematiek van de klant/eindgebruiker. De klantvraag is uitgangspunt bij een totaaloplossing. Voor het vervullen van deze functie is hoogwaardige kennis van de klant en de technische mogelijkheden van groot belang. Meer behoefte aan specifieke (deel)oplossingen. De medewerker weet deze te ontwikkelen en te organiseren. Hij produceert en vermarkt hoogwaardige high tech bouwstenen waarbij veel aandacht is voor R&D. Zo levert hij meerwaarde aan partners in de keten en soms direct aan de eindgebruiker. De focus ligt op productleiderschap door het continue ontwikkelen van ‘state of the art’ producten. Installeren en beheren nieuwe stijl. Waarbij veel gebruik wordt gemaakt van slimme ICT bij het installeren van de hightech bouwstenen. Het echte installeren wordt dan meer plug & play terwijl het contact met de klant steeds belangrijker wordt. De opdracht wordt gerealiseerd tegen concurrerende prijzen. Focus ligt dus op kostenleiderschap door het zo efficiënt mogelijk uitvoeren. Daarnaast wordt beheer en onderhoud van de systemen tegen zo laag mogelijke kosten van belang. Focus ligt hierbij op kostenleiderschap, het bieden van betrouwbare diensten tegen concurrerende prijzen.
Deze ontwikkelingen hebben tot gevolg dat het niveau van vakkennis en vaardigheden dat van monteurs en installateurs gevraagd wordt, de komende jaren zal stijgen. Naast specifieke vakkennis en vaardigheden die bovenstaande ontwikkelingen met zich meebrengen, worden bovendien steeds meer eisen gesteld aan veilig en gezond werken. Werknemers dragen daarbij steeds meer de verantwoordelijkheid voor de eigen veiligheid. OTIB geeft in genoemde factsheet aan dat het aantal vacatures in 2013 sterk verminderde ten opzichte van 2012, namelijk van 575 naar 145. In 2014 waren er in de provincie 265 vacatures. Aan het eind van het derde kwartaal van 2015 stond de teller inmiddels op 431 vacatures voor 2015. Het aantal baanopeningen in de installatietechniek is in 2015 dan ook sterk gegroeid. Deze groei bestaat met name uit het aantal vacatures voor zelfstandig/uitvoerend monteur en eerste monteur voorman. Daarnaast bestaan veel vacatures bij koeltechnische bedrijven.
3.3
Technologische industrie
Volgens de Arbeidsmarktmonitor van A+O Metalektro (ROA, oktober 2015) kenmerkt de eerste helft van 2015 zich door een positieve werkgelegenheidsontwikkeling in de metalektro van landelijk gemiddeld 0,56%. Per provincie zijn er verschillen: zo laten 2
Zie: www.trendfiles.otib.nl
18
Noord-Holland, Zuid-Holland, Friesland en Groningen, Flevoland, Noord-Brabant en Limburg een groei van het aantal werkenden in de sector zien – in Noord-Holland van 1,9% - terwijl Drenthe, Overijssel, Gelderland, Utrecht en Zeeland een lichte krimp vertonen. Het aantal metalektrobedrijven dat wervingsproblemen aangeeft, is gegroeid van 19% in 2014 tot circa 25% in 2015. De meest genoemde problemen zijn dat sollicitanten niet over voldoende competenties beschikken. Daarnaast geven twee op elke vijf bedrijven met wervingsproblemen aan dat sollicitanten over onvoldoende werkervaring beschikken. Ruim een derde van de bedrijven met wervingsproblemen geeft aan dat er te weinig sollicitanten zijn. Metalektrobedrijven verwachten anno 2015 meer toekomstige vervangingsproblemen dan in 2014. Bedrijven anticiperen hierop door medewerkers breed inzetbaar te maken en door nieuw personeel aan te nemen dat ze zelf opleiden. In “Terugblik en vooruitkijken in de Metalektro”(A+O, juli 2015) worden drie belangrijke trends aangegeven: 1. Snelle technologische ontwikkelingen in bijvoorbeeld sensortechnologie en robotica. 2. Toenemende samenwerking van bedrijven in ketens en netwerken. 3. De alsmaar stijgende eisen die vanwege de eerste twee trends aan het personeel in de Metalektro worden gesteld. De upgrading van het opleidingsniveau van het personeel gaat onverminderd door. De sector beweegt zich steeds meer naar een ‘smart industry’. Dit vereist van het personeel dat ze weten om te gaan met veranderingen en bereid zijn om in zichzelf te investeren.
3.4
Metaal en techniek
Effect economische crisisjaren 2008-2013 versterkt tekort aan nieuwe instroom In 2015 is het aantal bedrijven (excl. ZZP-ers) landelijk afgenomen met –0,5%3. Ten opzichte van een volledig jaar eerder is het verschil -1,0%. Het aantal bedrijven daalt voor het derde jaar op rij. In Noord-Holland (excl. Gooi & Vechtstreek) krimpt het aantal bedrijven in de sector sterker dan andere provincies met -2,6% in 2015 ten opzichte van 2014. Tegelijkertijd zijn tijdens de crisisjaren veel ZZP-ers zelfstandig begonnen. Dat zien we terug in werkgelegenheidscijfers: de gemiddelde bedrijfsomvang (aantal werknemers) is kleiner geworden, maar de werkgelegenheid in de regio is nagenoeg stabiel gebleven. De laatste twee jaar groeien de MKB-metaalbedrijven weer. In 2015 is er landelijk zelfs sprake van een lichte groei van het aantal werknemers. Ten opzichte van een volledig jaar eerder is het verschil in het aantal werknemers +0,6%. De 3
Monitorrapport OOM; arbeidsmarkt en onderwijs ,C. van Osch, CINOP, november 2015
19
werkgelegenheid in de sector is daarmee nagenoeg gelijk aan begin 2013. In Noord-Holland (excl. Gooi & Vechtstreek) is de werkgelegenheid in de sector echter niet gegroeid. In deze provincie is sprake van een zeer lichte afname (-0,1%) van de werkgelegenheid. Bedrijven hebben minder gelegenheid (of zijn minder geneigd) om in crisisjaren stageplaatsen en leerwerkplekken beschikbaar te stellen. Op de zeer korte termijn lijkt dat mogelijk nog geen grote problemen op te leveren, zeker nu de pensioenleeftijd langzamerhand stijgt. Maar nu de economie en de werkgelegenheid weer aantrekt, zijn die consequenties al merkbaar. Het MKB-metaal is een van de weinige technische sectoren die tijdens de crisisjaren (20082014) het leerlingenaantal relatief op peil heeft weten te houden. De instroom van jongeren lijkt bij lange na echter niet meer in staat aan de structurele vervangingsvraag in de sector te voldoen. Het gaat niet alleen om aantallen (meer uitstromers dan instromers: de kwantitatieve mismatch) maar ook om het binnenhalen van gekwalificeerde en gemotiveerde vakkrachten (hoger opgeleide mbo-ers: kwalitatieve mismatch). Als de trend van ontgroening en vergrijzing zich ongewijzigd doorzet, is zelfs bij krimp de vervangingsvraag vanwege pensioen in de meeste sectoren niet meer op te vangen via instroom van jongeren. Juist in de jaren 2016 tot 2021 neemt naar verwachting het aantal uitstromers door pensionering sterk toe. De vergrijzing in de sector zet dus door hetgeen betekent dat de vervangingsvraag steeds groter wordt. Over vijf jaar is ongeveer 12% van het huidige personeelsbestand met pensioen. Zoveel nieuwe werknemers zullen er via de instroom van jongeren-van-school zeker niet gevonden kunnen worden. Zeker als bedacht wordt dat andere technische sectoren voor vergelijkbare problemen staan en daarmee ook concurreren op de technische arbeidsmarkt. Het monitorrapport van OOM meldt dat in de volgende branches de werkgelegenheid in 2015 landelijk is gestegen met meer dan 2% ten opzichte van een jaar eerder: Instrument- en gereedschapmakerijen Productie- en onderhoudsbedrijven van mobiele werktuigen Plaatwerkerijen Elektrotechnische bedrijven In de volgende branches is de werkgelegenheid in 2015 stabiel gebleven ten opzichte van 2014 (0 tot 2% groei): - Verspaningsbedrijven - Constructie- en montagebedrijven - Oppervlaktebehandeling bedrijven - Handel - Bedrijven voor machine- en apparatenbouw - Bouwconstructie- en montagebedrijven De volgende branches laten (landelijk) in 2015 een krimp in werkgelegenheid zien in vergelijking tot 2014: - Service- en onderhoudsbedrijven - Jacht- en scheepsbouwbedrijven
20
-
Agrotechnische bedrijven / landbouwmechanisatie Smederijen, giet- en extrusiebedrijven
De branches Handel, Bouwconstructie- en montagebedrijven en Elektrotechnische bedrijven lieten de afgelopen twee jaar een structurele krimp in de werkgelegenheid zien. In deze branches is nu licht herstel van de werkgelegenheid zichtbaar. Technologische ontwikkelingen en vergrijzing Het MKB-metaal krijgt de komende jaren te maken met twee belangrijke ontwikkelingen. De eerste ontwikkeling is de voortschrijdende technologische innovatie, die grote invloed heeft op de benodigde kennis en vaardigheden van werknemers. De tweede ontwikkeling is de vergrijzing binnen de sector. Uittreding door pensionering treft vooral veel werknemers met leidinggevende functies en veel vakkennis en ervaring. Bedrijven geven aan dat het noodzakelijk is jongeren te blijven aantrekken om het natuurlijk verloop door pensionering en ontgroening op termijn op te vangen. Alle bedrijven geven aan dat het niveau van de huidige vaktechnische competenties ook in de toekomst noodzakelijk blijft. Aanvullend hierop vraagt de ontwikkeling van niet-technische competenties nadrukkelijk aandacht in de komende jaren. Te denken valt aan een hoger niveau van analytisch en oplossend vermogen, flexibiliteit en zelfstandigheid. Bedrijven vinden het nodig dat medewerkers breed inzetbaar blijven (verschillende uitvoerende werkzaamheden kunnen doen en verschillende machines kunnen bedienen). Dat vraagt om allround vakmanschap en flexibiliteit, zelfstandigheid, analytisch en oplossend vermogen. De meeste bedrijven verwachten niet dat de komende jaren het aantal medewerkers sterk zal groeien en dat men ernaar streeft - ondanks de uitstroom door vergrijzing- met slimme en geautomatiseerde productie toch omzetgroei te realiseren. Dat is een verandering die vraagt om andere kennis en vaardigheden van de medewerkers. Mocht een efficiëntere manier van produceren geen oplossing bieden voor de vergrijzing, dan willen de meeste bedrijven jonge medewerkers (schoolverlaters) aantrekken om de uitstroom op te vangen. Oftewel: de voorkeur van de bedrijven is groei ‘van onderaf ’. De verwachte ontwikkelingen in het MKB-metaal voor de komende 5-10 jaar MKB-metaalbedrijven geven aan dat de (afzet)markt de komende 5 -10 jaren niet ingrijpend zal veranderen, maar dat de vraag naar complexere producten met een hoogwaardiger kwaliteit zal toenemen. Daarnaast zullen klanten meer ad hoc aanvragen en snelle(re) leveringen wensen. Alle bedrijven willen (meer) in direct contact met de klant meedenken om de klantbehoefte te vertalen naar een concrete, efficiënte, technische oplossing. Hierbij speelt ook mee dat klanten steeds minder specifieke en technische kennis van materialen en productietechnieken hebben. Vooral bedrijven binnen de fijnmechanische techniek en de metaalbewerking zien mogelijkheden om zich hierin verder te ontwikkelen en profileren. Ook wordt hier een toenemende klantvraag gezien naar aanvullende diensten zoals montage, verpakking en logistiek. De meeste MKB-metaalbedrijven voorzien een verdere ontwikkeling in technologische automatisering. Binnen de metaalbewerking wordt daarbij gewezen op verdere robotisering van een aantal vaktechnische processen - waaronder het lasproces – voor zover dat al niet
21
heeft plaatsgevonden. Binnen de fijnmechanische techniek zal het productieproces als geheel verregaand geautomatiseerd worden met 3D-technieken, machines die meerdere bewerkingen in één opspanning kunnen uitvoeren en geavanceerde meetsystemen. De machinebouw-en landbouwmechanisatiebedrijven zien op technologisch gebied vooral ontwikkeling in de besturingssystemen, motormanagement- en elektrische aandrijfsystemen. Bedrijven geven aan dat men de vaardigheden die nodig zijn voor uitvoerende functies voor de komende jaren als belangrijkste beroepscompetenties ziet. Daarbij worden het tekeninglezen en -interpreteren benoemd als zeer belangrijke vaktechnische competenties. Ook geven zij aan dat er behoefte is aan aanvullende algemene en persoonlijke competenties. Inzicht in en overzicht over het gehele productieproces worden steeds belangrijker. Tegelijkertijd worden machines steeds complexer. Voor servicemonteurs geldt dat ze niet alleen de storing moeten kunnen oplossen, maar ook de werking van de machine en de uitgevoerde acties moeten kunnen uitleggen. Permanente ontwikkeling en (bij)scholing van medewerkers van alle niveaus en van alle leeftijden wordt door bedrijven als noodzaak gezien om te kunnen anticiperen op de ontwikkelingen in de komende jaren. Belangrijkste ontwikkelingen: - De belangrijkste veranderingen voor de komende vijf tot tien jaar komen voort uit de vraag naar meer hoogwaardige en complexe producten. Dat vereist verdergaande technologische automatisering en optimalisering van processen en systemen bij de bedrijven. - De ontwikkeling van de automatisering en van nieuwe productietechnieken zal versnellen. Productiesnelheden zullen toenemen. Door de automatisering worden nieuwe productietechnieken gemakkelijker toegankelijk voor bedrijven. Deze ontwikkelingen vragen om bijscholing en een hoger (denk)niveau van de medewerkers die deze technieken moeten toepassen. Hier zijn vaak ook andere mensen voor nodig. Het werk wordt anders, veel meer de functie van operator met een controlerende en procesbewakende functie, maar tegelijkertijd wel met verstand van het product. - De bedrijven verwachten – mede door bovenstaande ontwikkelingen – in de productieketen dichter naar de klant op te schuiven. Er zal ook een toenemende vraag zijn naar aanvullende diensten, zoals montage, verpakking en logistiek. - De vergrijzing wordt alleen als een probleem ervaren voor de specialistische en leidinggevende functies. Bedrijven vinden het noodzakelijk jongeren te blijven aantrekken om het natuurlijk verloop door pensionering op te vangen. Werving onder deze doelgroep blijft dus van groot belang. Daarnaast verwachten de bedrijven een deel van de vergrijzing en capaciteitsvraag op te vangen door technologische vernieuwing (sneller en slimmer produceren). - Alle bedrijven geven aan dat het huidige niveau van technisch vakmanschap noodzakelijk blijft. Het is nodig dat medewerkers in de komende jaren breed inzetbaar worden en blijven. Hiervoor zal een inhoudelijke aanscherping en verbreding van het (allround) vakmanschap moeten plaatsvinden. De ontwikkelingen van de komende jaren vragen meer aan analytisch en probleemoplossend vermogen, flexibiliteit en zelfstandigheid. Dit vraagt om aanpassingen in het onderwijs en de
22
bijscholing van de bestaande medewerkers binnen de bedrijven en veranderingen in het beroepsonderwijs. Maar het zal ook noodzakelijk worden om de blik op de arbeidsmarkt te verbreden en naast de bestaande doelgroepen nieuwe doelgroepen met een hoger denkniveau te laten instromen. De belangrijkste beroepscompetenties voor de toekomst - Actuele vaktechnische competenties blijven noodzakelijk voor een goede uitvoering van de werkzaamheden. De technische vaardigheden zullen worden beïnvloed door technologische ontwikkelingen zoals automatisering, programmering en 3D-technieken en in zijn algemeenheid de digitalisering van het werkproces, ook in de productie. - Bedrijven geven aan dat tekeninglezen een zeer belangrijke beroepscompetentie is. De ontwikkelingen op het gebied van 3D-tekenen spelen hierin een belangrijke rol. De productiemedewerker moet hierdoor enerzijds tekeningen correct kunnen interpreteren en controleren, anderzijds worden tijdens het tekenwerk alle fouten eruit gehaald waardoor van de uitvoerende juist minder gevraagd wordt. - Aanvullend op de vaktechnische competenties is een hoger niveau van persoonlijke competenties vereist. Bijvoorbeeld analyserend en oplossend vermogen, inzicht, creativiteit, zelfstandigheid en flexibiliteit. Voor een (te) beperkt deel van de huidige medewerkers is dit niveau aanwezig en ontwikkelbaar. Nieuwe instroom met het juiste niveau van deze persoonlijke competenties is noodzakelijk. - Eigen verantwoordelijkheid van medewerkers wordt steeds belangrijker. Dus minder instructie en meer uitleggen. Er gaat dan ook meer gewerkt worden in zelfsturende teams. Samenwerking MKB-metaalbedrijven met scholen Naast het meer structureren van het intern opleiden en de kennisoverdracht wordt voor het oplossen van de genoemde knelpunten ook een betere samenwerking met scholen genoemd. Daarbij gaat het om een duidelijke afstemming over welke kennis en vaardigheden op school geleerd worden en welke in het bedrijf. - Bedrijven in het MKB-metaal geven aan dat de theorie en de basisvaardigheden van de vaktechnische competenties op school aangeleerd moeten worden. De theorie dient op school gegeven te worden, omdat in het bedrijf zelf hier meestal niet de materialen en middelen voor aanwezig zijn. Onder de basisvaardigheden wordt verstaan: kennismaken met machines, gereedschappen en diverse bewerkingen. Het bijbrengen van de basisvaardigheden in het bedrijf kost teveel tijd. Bovendien zijn de benodigde materialen en docenten voor de theorie-overdracht niet of onvoldoende binnen het bedrijf aanwezig. Verder werd aangegeven dat vanaf het begin ook op school gewerkt moet worden aan het ontwikkelen van inzicht in processen en bewerkingen. - De bedrijven zien voor zichzelf een duidelijke rol weggelegd om de op school aangeleerde theoretische kennis en basisvaardigheden te ontwikkelen tot (ervaren) vakmanschap. Voor specialistische opleiding en bijscholing wordt gebruik gemaakt van de kennis van leveranciers of specifieke, externe opleidingsinstituten. - Als het gaat om het aanleren van algemene en persoonlijke competenties, dan zien de bedrijven daarin vooral een rol voor zichzelf weggelegd. Wel zal bij de selectie van de leerlingen nadrukkelijk gekeken moeten worden naar de aanwezigheid, potentie en
23
ontwikkelbaarheid van de betreffende competenties. Dit vraagt onder andere om het werven van nieuwe doelgroepen met een hoger (basis)niveau. - MKB-metaalbedrijven onderkennen het belang van een goede samenwerking en afstemming met het beroepsonderwijs. Dat geldt niet alleen voor de inhoud van de opleiding, maar ook voor de begeleiding van de leerlingen. Als aandachtspunt werd aangedragen dat het belangrijk is dat de docenten van het beroepsonderwijs voldoende op de hoogte blijven van de ontwikkelingen van toegepaste technieken, processen en producten in het bedrijfsleven. - MKB-metaalbedrijven vinden een goede afstemming en samenwerking met het beroepsonderwijs belangrijk, met name waar het gaat om de ontwikkeling van de beroepscompetenties. Zij zien voor zichzelf een duidelijke rol weggelegd om de op school aangeleerde, theoretische kennis en basisvaardigheden te ontwikkelen tot (ervaren) vakmanschap. - Het huidige beroepsonderwijs sluit inhoudelijk nog onvoldoende aan op de verwachte ontwikkelingen voor de komende jaren. Naast aanscherping van de vaktechnische inhoud van de beroepsopleidingen zal ook aandacht moeten komen voor een betere leerlingbegeleiding.
3.5
Bouw en infra
Werkgelegenheid Het aantal werknemers onder de cao vermindert al jaren terwijl het aantal mensen in de flexibele schil toeneemt. Uit onderstaande tabel blijkt dat de bouwsector vanaf 2015 een herstel van de werkgelegenheid verwacht. Tabel 3.1
Totale bouw gerelateerde werkgelegenheid (in duizenden arbeidsjaren, bron EIB)
600 500 400
uitzendkrachten
300
zzp-ers
200
werknemers
100 0 2008
2012
2013
2014
2015
2019
24
Trends en ontwikkelingen TNO onderscheidt 6 belangrijke ontwikkelingen in en om de bouw & infrasector4 die tezamen grote gevolgen hebben voor de competenties die de sector nodig zal hebben om bij te kunnen blijven in de veranderende markt: 1.
2. 3.
4.
5. 6.
In de eerste plaats is de concurrentie tussen bouwbedrijven fors toegenomen. Efficiency en kostprijs is daardoor belangrijker geworden. ZZP-ers wordt steeds vaker de opdracht gegund. Ten tweede neemt de invloed van de klant in bouwprojecten toe. Klant- en vraaggericht werken worden hierdoor steeds belangrijker. Een derde trend is volgens TNO de toenemende en complexere samenwerking tussen de verschillende partijen in de bouw en infrasector (met name ketensamenwerking en uitbesteding aan onderaannemers). Een vierde belangrijke ontwikkeling is dat de vraag naar renovatie, transformatie en onderhoud van gebouwen zal toenemen. Een en ander met groeiende aandacht voor duurzaamheid en energiebesparing. De toenemende aandacht voor de nul-op-de-meter woning is hier een goed voorbeeld van. Een vijfde algemene ontwikkeling zien we in de toename van, en veranderingen in, weten regelgeving, met name arbo- en milieuwetgeving (duurzaamheid en veiligheid). Een zesde trend bestaat uit de verschillende proces- en productinnovaties. Mede door de toenemende concurrentie is er een groeiende noodzaak tot slimmer werken en innoveren om daarmee ook kosten te besparen en efficiënter te kunnen werken.
Competenties in de toekomst Bovengenoemde trends en ontwikkelingen bepalen voor een groot deel de opleidings- en competentiebehoefte van de sector van morgen. TNO komt tot 9 kerncompetenties: 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9.
‘Lean’ werken (efficiënt, resultaatgericht en planmatig werken), Proactieve werkhouding, creativiteit en innovativiteit, Klantgerichtheid, Brede inzetbaarheid (allround), Zelfstandigheid en verantwoordelijkheid, Flexibiliteit in werk en loopbaan (lerend vermogen), Communicatie en sociale vaardigheden, Samenwerken, regie en aansprakelijkheid, Coachend leiderschap.
Door deze negen kerncompetenties heen, hoort ook het kunnen omgaan met nieuwe technologie: automatisering (ICT) en mechanisering van werkprocessen leveren immers een belangrijke bijdrage aan kostenreductie en kwaliteitsverbetering.
4
Sanders, J.M.A.F., Torre, W. van der en M. van der Klauw, Bouw aan de Toekomst!. Competentie- en opleidingsbehoefte van de bouw & infrasector. TNO, Leiden februari 2015.
25
Het TNO-rapport geeft daarnaast aan dat voor bouwplaatspersoneel de komende 10 jaar vooral kennis over veiligheid, flexibiliteit, commutatie, een proactieve wekhouding en klanten resultaatgerichtheid belangrijker worden. Naast klant- en resultaatgerichtheid worden de volgende competenties voor uitvoerders steeds belangrijer: planmatig werken, innovatief vermogen, risicobeheersing, leiderschap, overzicht, procesmanagement en communicatie. Voor overig UTA personeel (Uitvoerend Technisch Administratief) geldt dat naast innovatief vermogen, overzicht en planmatig werken, competenties als financieel management, lean en analytisch vermogen, communicatie, wet- en regelgeving, omgevingsbewustzijn en flexibiliteit belangrijker worden. Door bovengenoemde ontwikkelingen is er behoefte aan andere (productie) medewerkers. Niet de traditionele ‘smal’ opgeleide vakman op niveau 2 maar een allround productiemedewerker of bouwmonteur die prefab elementen aan elkaar bevestigt. In het onderhoud zien we deze functie bijvoorbeeld terug als servicemedewerker gebouwen: hij kan een wastafel ophangen, een deur afhangen en een installatie aansluiten. Deze ontwikkeling vraagt om algemenere opleidingen: generalisten dus. Het onderwijs is daar al deels op ingesprongen. Feit is dat er ook steeds meer specifieke technische specialismen ontstaan. Om het werk van verschillende specialisten op elkaar af te stemmen, zijn er vervolgens meer generalisten nodig die de samenhang met en afstemming tussen de specialismen coördineren. Tot slot verwachten werkgevers in de toekomst meer behoefte te hebben aan hoger opgeleid personeel (mbo+). Omdat de pensioenleeftijd omhoog gaat en omdat er steeds minder jongeren zijn die de arbeidsmarkt op gaan, ligt het voor de hand om nadrukkelijk óók te investeren in zittende medewerkers.
26
4
AANBOD OP DE TECHNISCHE ARBEIDSMARKT
Om het tekort aan technici te berekenen kijken we in dit hoofdstuk naar het aantal gediplomeerde technische schoolverlaters in Noord-Holland dat de arbeidsmarkt instroomt: het aanbod. Een deel van de gediplomeerde schoolverlaters gaat verder studeren. Een deel gaat al dan niet vrijwillig werken in een niet-technische functie. Tevens wordt een deel van de wervingsbehoefte opgevuld met zogenaamde inactieven of met arbeidskrachten uit andere niet-technische sectoren. Maar eerst worden de ontwikkelingen in het VMBO gepresenteerd. Gediplomeerde uitstroom uit het VMBO wordt niet meegeteld bij het aanbod dat jaarlijks instroomt op de technische arbeidsmarkt. Het VMBO is immers voorbereidend beroepsonderwijs.
4.1
VMBO Techniek
Landelijk zijn in het schooljaar 2015/2016 26.738 leerlingen ingeschreven in programma’s en leerwegen Techniek van het VMBO (bovenbouw; leerjaren 3 en 4). Daarmee wordt de stijgende trend sinds 2013/2014 voortgezet. De meeste leerlingen volgen het programma Techniek Breed, maar ook Bouw en Metaal en Metalektro trekken relatief veel leerlingen. Zie de volgende tabel. Een overzicht per leerweg wordt in bijlage 2 gegeven. Tabel 4.1 Aantal VMBO-leerlingen Techniek per programma in 2015/2016 (landelijk). Programma Aantal leerlingen 2015/2016 Bouwtc & Bouwbreed en profiel BWI Grafimedia & MVI Metaal & metalektro Installatie & instalektro Elektrotechniek PIE (produceren, installeren en energie) Voertuigentechniek en M&T Transport & Logistiek Techniek Breed Haven & Vervoer Kust-, Rijn- Binnenvaart Technologieroute Vakmanschapsroute
5.056 1.678 4.365 1.243 1.946 855 2.892 307 6.753 211 345 353 734
Totaal Bron: DUO. Bewerking: TechniekRaad NH.
26.738
27
- Het aandeel VMBO-ers (ongeacht richting, sector of profiel), leerjaren 3 en 4, ten opzichte van het geheel aan leerlingen in het voortgezet onderwijs, leerjaren 3 en 4, blijft -na een paar jaren van geringe stijging - dit jaar stabiel, namelijk rond 50%5. - Het aantal leerlingen VMBO-Techniek als geheel stijgt licht sinds het schooljaar 2013/2014 tot bijna 27.000 leerlingen in 2015/2016, maar is nog niet op het peil van 2010/2011 met 28.793 leerlingen. Toename in deelname is vooral te zien bij een aantal technische programma’s: Bouw + BWI, Grafimedia + MVI, Techniek Breed, Transport & Logistiek, Nautische programma’s, PIE en Vakmanschap- en Technologieroute. - De gezamenlijke Intersectorale programma’s vertonen duidelijk groei. Het aantal leerlingen in 2010 was bijna 22.000 terwijl dit aantal jaarlijks groeide naar ruim 40.000 in 2015/2016. - Ook de Theoretische leerweg kent – waarschijnlijk als gevolg van een gebrek aan stageplekken - een groei in het aantal leerlingen naar bijna 88.000 in 2015/2016.
4.2
Aantal technisch gediplomeerden in het MBO
In “De technische arbeidsmarkt in Noord-Holland: cijfers en visie op 2015; editie december 2014” constateerden we dat het aantal studenten dat in een van de Noord-Hollandse MBOinstellingen een diploma van een technische opleiding behaalde, de laatste jaren is gedaald met 9% tot 5.431 technisch gediplomeerden in 2013. Inmiddels publiceren SBB en UWV (bron: DUO/SBB) in gezamenlijke uitgaven gedetailleerde cijfers per opleidingsrichting per regio. Zie de volgende tabel. Daaruit concluderen we dat het aantal technisch gediplomeerden van de Noord-Hollandse MBO-instellingen is gestegen naar 5.987. Dat is een stijging van circa 9% in één jaar tijd! Tabel 4.2 Regio
Aantal technisch mbo-gediplomeerden per regio in Noord-Holland (2014) Niveau 1 Niveau 2 Niveau 3 Niveau 4
Groot Amsterdam Noord-Holland Noord Gooi en Vechtstreek Zaanstreek/Waterland Zuid-Kennemerland
180 86 15 83 14
Totaal 378 Bron: SBB/UWV, Basiscijfers jeugd, mei 2015.
Totaal
616 613 159 331 262
398 595 107 248 204
689 590 187 271 339
1.883 1.884 468 933 819
1.981
1.552
2.076
5.987
Uiteraard zijn er binnen de niveaus grote verschillen in aantal gediplomeerden per opleidingsrichting. Ook binnen richtingen zijn er grote verschillen (zie hoofdstuk 6). Over de gehele linie genomen leveren de opleidingen installatie-, elektro- en metaaltechniek de meeste gediplomeerden af. In Noord-Holland Noord zijn daarnaast de opleidingen bouw en infra, mobiliteit en transport en logistiek sterk. In Zaanstreek/ Waterland levert de opleiding
5
Conclusies gebaseerd op: De Kruijf Advies & Management BV, VMBO leerlingen leerjaren 3 en 4 in programma’s en leerwegen 2015/2016. Stabilisering als geheel, verschuivingen op onderdelen. Versie 1.0, 5 januari 2016.
28
bouw en infra – naast installatie-, elektro- en metaaltechniek - relatief veel gediplomeerden af. In Groot Amsterdam is het aantal gediplomeerden van de opleidingen installatie-, elektroen metaaltechniek, bouw en infra, mobiliteit, transport en logistiek en uitgeven, vormgeven en printmedia het grootst. In Gooi en Vechtstreek leveren de opleidingen installatie-, elektroen metaaltechniek, bouw en infra en uitgeven, vormgeven en printmedia de meeste gediplomeerden. Zie ook bijlage 4 voor nadere detaillering.
4.3
In 2014 zijn 5.987 mensen geslaagd voor een technische opleiding in het NoordHollandse MBO; dat is een stijging van ca. 9% ten opzichte van vorig jaar.
Aantal technisch gediplomeerden in het HBO
We kijken uitsluitend naar HBO-onderwijsinstellingen6. Op HBO-niveau bestaan in NoordHolland twee onderwijsinstellingen met technisch opleidingsaanbod: de Hogeschool InHolland en de Hogeschool van Amsterdam. InHolland biedt ook opleidingen aan in ZuidHolland, te weten aeronautica en luchtvaarttechnologie. Het aantal studenten/gediplomeerden van deze twee opleidingen zijn hieronder uit de cijfers verwijderd omdat de opleidingen buiten de provincie Noord-Holland worden aangeboden. Voor de Hogeschool van Amsterdam geldt tussen 2009 en 2013 een daling van 9% van het aantal hbo-gediplomeerden met een technische opleiding en voor InHolland geldt voor deze periode een daling van circa 25% van het aantal hbo-gediplomeerden met een technische opleiding. Het totaal aantal hbo-technisch gediplomeerden in 2013 bij InHolland en de Hogeschool van Amsterdam was 1.441 (229 resp. 1.212)7. Het aantal inschrijvingen in technische hbo-opleidingen is recentelijk weer stijgende, zodat het aantal gediplomeerden binnen enkele jaren naar verwachting eveneens zal toenemen.
In 2013 zijn 1.441 mensen in Noord-Holland geslaagd voor een technische opleiding in het HBO (bij InHolland of bij de Hogeschool van Amsterdam).
Bij InHolland zien we in 2013 een sterke afname van het aantal gediplomeerden in met name de bouwkunde en bouwmanagement en vastgoed. Ook het aantal vrouwelijke gediplomeerden met een technische opleiding liep bij InHolland terug van 18% in 2009 naar 15% in 2011 en 11% in 2013. Vrouwen studeren vooral af in biologie en medisch laboratoriumonderzoek. Het aantal technisch gediplomeerden van InHolland fluctueert per jaar; geen enkele opleiding laat hierin een structurele groei zien.
6 7
Noord-Holland kent geen technisch opleidingsaanbod in het wetenschappelijk onderwijs. In de bijlage wordt het aantal hbo-gediplomeerden per opleiding weergegeven.
29
Bij de Hogeschool van Amsterdam is de relatieve daling van het aantal technisch gediplomeerden met name gelegen in de opleiding bouwtechnische bedrijfskunde en elektrotechniek. Het aantal vrouwelijke gediplomeerden is bij de HvA stabiel, op circa 29% in 2013. Dat is een groot aandeel in vergelijking tot het aandeel vrouwen bij InHolland. Dat het aandeel vrouwelijke gediplomeerden bij de HvA zo hoog is, komt door het opleidingenaanbod van de HvA: de meeste vrouwelijke gediplomeerden hebben namelijk de opleiding technisch commerciële confectiekunde of communicatie en multimedia design gedaan.
4.4
Doorstudeerders
We stelden dat in Noord-Holland de jaarlijkse behoefte aan nieuw personeel voor technische functies 7.000 groot is (in zowel technische als niet-technische sectoren). In de vorige paragraaf werd geconcludeerd dat er volgens de laatste cijfers 7.428 gediplomeerde schoolverlaters in Noord-Holland waren met een technisch diploma (mbo of hbo). Van de mbo-gediplomeerde schoolverlaters in Noord-Holland gaat een deel doorstuderen. Deze doorstudeerders komen dus niet beschikbaar voor de arbeidsmarkt. SBB heeft cijfers per regio beschikbaar over de percentages gediplomeerden dat de arbeidsmarkt opgaat. In bijlage 4 wordt per opleiding en niveau het aantal doorstudeerders aangegeven naar regio. Per opleiding zijn er grote verschillen in het percentage dat doorstudeert. Zo gaat in Groot Amsterdam 40% van de gediplomeerden mbo-ers ‘fotonica’ naar het HBO terwijl van de gediplomeerden in de installatie-, elektro- en metaaltechniek ‘slechts’ 8% naar het HBO gaat. Zo zijn er ook in andere regio’s grote verschillen per opleiding en het percentage doorstudeerders. Tabel 4.3 geeft een overzicht. Tabel 4.3
Percentage technisch MBO-gediplomeerden dat doorstudeert of de arbeidsmarkt opgaat Totaal aantal Naar andere Naar Naar het hbo gediplomeerden mbo-opleiding arbeidsmarkt
Groot Amsterdam Noord-Holland Noord Gooi en Vechtstreek Zaanstreek/Waterland Zuid-Kennemerland
1.883 1.884 468 933 819
Totaal 5.987 Bron: SBB/UWV, Basiscijfers jeugd, mei 2015.
20% 28% 22% 29% 22%
12% 9% 13% 8% 10%
68% 63% 65% 63% 68%
24,4%
10,2%
65,4%
Uit tabel 4.3 blijkt dat in Groot Amsterdam en Zuid-Kennemerland de minste gediplomeerde MBO-ers met een technische opleiding gaat doorstuderen: in beide regio’s gaat namelijk 68% van de gediplomeerden de arbeidsmarkt op. Ook zijn er wat verschillen tussen de regio’s als het gaat om de percentages dat doorstudeert via een andere MBO-opleiding of naar het HBO gaat. Van de technische gediplomeerden in Groot Amsterdam en Gooi en Vechtstreek gaan
30
minder mensen naar een andere MBO-opleiding en meer naar het HBO, dan in de regio’s Noord-Holland Noord en Zaanstreek/Waterland. We constateerden in december 2014 dat in heel Noord-Holland 33% van de technisch mbogediplomeerden verder studeren (landelijk was dit 36%)8; 67% van de mbo-gediplomeerden in de techniek in Noord-Holland ging de arbeidsmarkt op. Op basis van nieuwe cijfers van SBB/UWV van mei 2015, gaat 65,4% van de MBO-technische gediplomeerden de arbeidsmarkt op. We gaan uit van deze 65,4%: 65,4% X 5.987 = 3.915 technisch mbogediplomeerden die de arbeidsmarkt opgaan. Voor hbo-gediplomeerden geldt uiteraard een ander percentage, dat zeer waarschijnlijk een stuk hoger ligt. Dit cijfer is ons echter onbekend maar wordt geschat op 90%. We berekenen dan 90% X 1.441 = 1.297 hbo-gediplomeerden in Noord-Holland die de arbeidsmarkt opgaan. We schatten vervolgens dat in 2014 circa 5.212 (3.915 + 1.297) mbo- en hbo-gediplomeerden de technische arbeidsmarkt zijn opgegaan.
4.5
In 2013 /14 zijn naar schatting circa 3.900 technisch mbo gediplomeerden en 1.300 technisch hbo-gediplomeerden de Noord-Hollandse arbeidsmarkt opgegaan. Dat is in totaal 5.200. In 2014 gingen meer gediplomeerde MBO-ers doorstuderen dan in 2013. Dit is een logisch gevolg van de economische crisis.
Doorstroom naar niet-technische functies
In juni 2015 meldde het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) dat 40% van de 1,4 miljoen werkenden met een technische opleiding niet in een technisch beroep werkt. Lager opgeleide technici zijn veelal werkzaam als vrachtwagen- of buschauffeur, winkelverkoper, lader of losser. Hoger opgeleide technici die niet in de techniek werken hebben relatief vaak een specialistische administratieve functie of een leidinggevende functie in de industrie of in de marketing. Andersom worden volgens het CBS ook niet alle technische banen ingevuld door mensen met een technisch opleiding. CBS meldt dat van de 1,5 miljoen mensen die in 2014 een technisch beroep hadden, ruim de helft ook daadwerkelijk een technische studie heeft afgerond. SEO (Monitor Technische Arbeidsmarkt, oktober 2013) concludeerde dat van de technische opgeleide schoolverlaters 42% niet in een technisch beroep gaat werken. Later in de carrière wordt deze mismatch tussen opleidingsrichting en beroepsrichting alleen nog maar groter. SEOR onderzocht vervolgens deze groep van 42% en constateerde dat er veel VMBO-ers tussen zitten (Technisch opgeleid: wel of niet werken in de techniek?, juni 2014). Een VMBO-gediplomeerde heeft nog geen startkwalificatie; deze schoolverlaters moeten nog naar een MBO-opleiding en
8
Cijfers beschikbaar gesteld door SBB.
31
zijn dus in de SEOR-cijfers niet meegerekend. SEOR concludeerde vervolgens dat 30% van de technisch MBO-schoolverlaters die gaat werken, anderhalf jaar na afstuderen, in een niettechnische functie terecht komt. Uit het SEOR-onderzoek blijkt dat verreweg het grootste deel van deze 30% grote moeite heeft met het vinden van (vacatures voor) een technische baan. Dat betekent dat ze wel voor de technische arbeidsmarkt beschikbaar waren maar uiteindelijk – bij gebrek aan beter - een andere (niet-technische) baan hebben genomen. Hoe groot het deel precies is dat niet heeft gezocht naar een technische baan en dus vrijwillig een niet-technische baan heeft genomen, wordt niet duidelijk uit het SEOR-onderzoek, maar is klein en wordt naar alle waarschijnlijkheid gecompenseerd door niet-technisch opgeleiden die in een technische functie gaan werken.
30% van de technische schoolverlaters gaat niet in een technische functie werken.
Opmerkelijk is dat SEOR concludeert dat afgestudeerden met een niet-technische opleiding zeer zelden uitstromen uit naar een technische functie (rond 3%). Het CBS constateerde immers dat bijna de helft van alle mensen met een technische functie, daadwerkelijk een technische opleiding heeft afgerond. Er is een aantal opleidingen waar de uitstroom naar niet-technische beroepen in niettechnische sectoren vaker voorkomt. Dit zijn bijvoorbeeld op mbo-niveau interieurverzorging, schilderen en decoreren, grafische techniek en drukvormvervaardigingstechnieken. Bij het hbo zijn dit media communicatie, grafische technieken (overig en algemeen), biologie en wiskunde. SEOR heeft deze opleidingen aangewezen als technisch. Dat betekent dat voor de technische sectoren waar de TechniekRaad zich op richt, de 30% ‘verlies’ minder een probleem is! 4.6
Instroom inactieven
De jaarlijkse wervingsbehoefte van 7.000 technische functies in Noord-Holland wordt voor een relatief klein deel opgevangen door inactieven zoals uitkeringsgerechtigden of herintreders. Hoe groot deze groep per jaar in Noord-Holland is, vergt diepgaande analyse van data die voor de TechniekRaad niet beschikbaar zijn. We schatten daarom dat jaarlijks maximaal 10% van de wervingsbehoefte wordt opgevangen door instroom van inactieven9. Dat betekent een geschatte instroom van 70010. Dit getal tellen we op bij het arbeidsmarktaanbod c.q. het aantal instromers op de Noord-Hollandse arbeidsmarkt.
9
Desgevraagd geschat door diverse onafhankelijke deskundigen. De TechniekRaad heeft het Servicepunt Techniek gevraagd meer inzicht te geven in de omvang van instroom van inactieven. 10
32
5
TEKORTEN AAN TECHNISCH PERSONEEL
5.1
Verwacht tekort
Om de aanbodzijde te berekenen trekken we van het aantal gediplomeerden de doorstroom van MBO en HBO naar andere studies af en tellen we de instroom van inactieven en overigen erbij op: (0,654 x 5.987) + (0.90 x 1.441) = 3.915 + 1.297 = 5.212 + 700 = 5.912. Het tekort aan technisch personeel in Noord-Holland kan vervolgens worden geschat door dit getal van de wervingsbehoefte (= de arbeidsmarktvraag) af te trekken: 7.000- 5.912 = 1.088.
Het tekort aan technisch personeel in Noord-Holland wordt voor de komende jaren geschat op een gemiddelde van bijna 1.100 per jaar.
Vorig jaar schatten we het tekort op 730 per jaar. We kunnen echter niet concluderen dat het verwachte tekort groter is geworden omdat we vorig jaar HBO-cijfers hanteerden over de gehele Noordvleugel, dus inclusief Utrecht en Flevoland. Dit jaar beschikken we over betere cijfers, namelijk over HBO-cijfers over de twee Noord-Hollandse hoger onderwijsinstellingen. Het is dus waarschijnlijk dat de 730 van vorig jaar een onderschatting was. Het verwachte tekort lijkt echter gedaald, hetgeen wordt veroorzaakt door een grotere uitstroom van gediplomeerden uit de technische MBO-opleidingen, maar blijft in Noord-Holland ernstig. Het tekortcijfer aan technisch personeel in Noord-Holland zegt echter niets over de verwachte tekorten per beroep of opleidingsrichting in de techniek. Er zijn namelijk niet alleen tekorten, maar ook overschotten aan gediplomeerden van bepaalde technische opleidingen. Zie de hoofdstukken hierna. Bovendien willen we hier benadrukken dat het tekortcijfer een theoretisch cijfer betreft en niet in absolute zin dient te worden geïnterpreteerd. Het cijfer geeft een waarde aan de kwaliteit van de aansluiting van het onderwijs op de arbeidsmarkt. De aangegeven ‘tekorten’ zijn geen letterlijke tekorten, want ze worden door werkgevers opgevuld met gediplomeerden van aanverwante opleidingen, door technische uitzendkrachten, door specialisten uit het buitenland en door werk uit te besteden aan ZZP-ers.
5.2
Arbeidsmarktperspectieven in de techniek
In het rapport ‘De arbeidsmarkt naar opleiding en beroep tot 2016’ dat in november 2011 door het ROA is uitgegeven, werden grote tekorten voorzien op de arbeidsmarkt voor de technisch sector. Er werden toen goede arbeidsmarktperspectieven verwacht voor schoolverlaters met een technische opleiding, ongeacht het niveau van de opleiding. Tevens werden er grote knelpunten verwacht in de personeelsvoorziening voor werkgevers in de technische sectoren.
33
De situatie voor afgestudeerden met een technische opleiding werd in 2013 door ROA minder rooskleurig ingeschat: in 2018 zijn de arbeidsmarktperspectieven van technisch opgeleiden (in Nederland) naar verwachting redelijk voor HBO en WO, en matig voor MBO. Gemiddeld genomen en landelijk bezien, werd door ROA in 2013 geen spanning meer verwacht in de techniek voor de periode tot 2018. In december 2015 publiceerde ROA ‘De arbeidsmarkt naar opleiding en beroep tot 2020’. Hierin wordt melding gemaakt van goede arbeidsmarktperspectieven voor HBO- en WOopgeleide technici en redelijke arbeidsmarktperspectieven voor MBO niveau 2, 3 of 4 opgeleiden in een technisch beroep. Door de grotere wervingsbehoefte in Noord-Holland zien we dat in deze provincie echter een tekort van bijna 1.100 technici wordt verwacht. Voor een aantal technische opleidingen geldt volgens de TechniekRaad NH nog steeds dat er grote tot zeer grote knelpunten in de personeelsvoorziening voor werkgevers worden verwacht. Zoals hiervoor al werd aangegeven, is het zeker zo belangrijk om te beschikken over uitsplitsingen per opleidingsrichting. Bij sommige technische opleidingen bestaan immers overschotten die wegvallen door nog grotere tekorten van andere technisch opgeleiden. Gemiddelde tekortcijfers zeggen dus niet zoveel. Realisatie van doelmatig technisch onderwijs vraagt om tekortcijfers per beroep of opleidingsrichting. Deze cijfers zijn echter niet voorhanden, althans niet op een dermate eenduidige wijze dat branchecijfers van diverse technische sectoren met elkaar kunnen worden vergeleken en gecombineerd. De TechniekRaad baseert zich daarom op informatie over het arbeidsmarktperspectief per opleidingsrichting. SBB heeft deze informatie per regio beschikbaar11. De stichting geeft bij elke opleidingsrichting en per regio aan of de kansen op werk nadat het diploma is behaald, gering, matig voldoende, ruim of goed zijn. Ze baseren zich daarbij onder andere op CBS en ROA. Daar waar de kans op werk bijvoorbeeld gering is, is sprake van een overschot op de arbeidsmarkt: het aanbod is groter dan de vraag (er zijn meer gediplomeerden die zich aanbieden op de arbeidsmarkt dan de vraag van het bedrijfsleven groot is). Daar waar de kansen op werk goed of ruim voldoende zijn, is sprake van een tekort op de arbeidsmarkt: de vraag is groter dan het aanbod. In bijlage 1 wordt een overzicht gegeven van deze kansen op werk van de meeste technische opleidingen. Uit het overzicht in deze bijlage kan een aantal conclusies worden getrokken over specifieke tekorten in Noord-Holland en in de specifieke regio’s: Grootste tekorten In de provincie Noord-Holland bestaat een groot tekort aan gediplomeerden met een MBOopleiding in vooral de installatie-, elektro- en metaaltechniek en de bouw en infra. In vergelijking met een jaar geleden zijn er nu grote tekorten van gediplomeerden afkomstig uit veel meer opleidingen van beide beroepsgroepen. Maar er zijn ook grote tekorten aan
11
Het georganiseerde onderwijs en bedrijfsleven vinden gezamenlijk dat deze kanstyperingen op werk betrokken kunnen worden bij de analyse of het opleidingsaanbod aansluit bij de vraag op de arbeidsmarkt.
34
gediplomeerden met specifieke opleidingen in de transport en logistiek, gezondheidstechniek en scheepvaart. Daarnaast zijn er nog een groot aantal technische opleidingen die ruim voldoende kansen bieden op werk. Voor deze opleidingen geldt dat er ook tekorten van zijn, maar minder groot. We verwijzen naar de bijlage voor meer details. Voor sommige opgeleiden bestaan er qua kansen op de arbeidsmarkt grote verschillen tussen de diverse regio’s binnen de provincie of in vergelijking tot de rest van Nederland. In Gooi en Vechtstreek bijvoorbeeld is er een tekort aan biotechnologisch analisten terwijl er landelijk een overschot bestaat. In Gooi en Vechtstreek bestaat een tekort aan operators C en allround operationeel technici terwijl in de andere regio’s in Noord-Holland een overschot bestaat. Daarnaast hebben opgeleiden uit Gooi en Vechtstreek uit de beroepsgroep reclame en presentatie beduidend meer kansen op de arbeidsmarkt dan opgeleiden uit ander regio’s in de provincie. Meubelstoffeerders en allround meubelstoffeerders uit Noord-Holland Noord, Zaanstad/Waterland en Zuid-Kennemerland hebben beduidend meer kansen op de arbeidsmarkt dan dezelfde opgeleiden uit Gooi- en Vechtstreek of Groot Amsterdam, enzovoorts. Overschot op arbeidsmarkt Naast tekorten zijn er ook overschotten, dat wil zeggen: er worden teveel gediplomeerden door de ROC’s afgeleverd. De grootste overschotten op de technische arbeidsmarkt in Noord-Holland betreffen gediplomeerden van specifieke opleidingen binnen de beroepsgroepen mobiliteit, procestechniek, hout en meubel., transport en logistiek, carrosserie en scheepvaart. Voor sommige beroepsgroepen geldt dus dat zowel een overschot als een tekort bestaat voor een aantal opleidingen.
5.3
De grootste tekorten aan personeel bestaan in de beroepsgroep installatie-, elektro- en metaaltechniek en bouw en infra . De meeste overschotten bestaan in de beroepsgroepen hout en meubel en mobiliteit. In met name de transport en logistiek en scheepvaart komen zowel overschotten als tekorten voor op de arbeidsmarkt in Noord-Holland.
Stageplaatsen en leerbanen
Tekorten op de arbeidsmarkt worden voor een deel direct veroorzaakt door kansen op de stagemarkt. Als leerlingen geen stageplaats vinden, kunnen ze ook niet (af)studeren. Daarom wordt in deze paragraaf op basis van de Basiscijfers Jeugd (november 2015) van SBB, inzicht gegeven in tekorten aan stageplaatsen en leerbanen van een aantal beroepsgroepen in elke
35
regio van Noord-Holland, zoals aangegeven door de opleidingen. De cijfers betreffen een momentopname, namelijk van oktober 2015. Zie de tabellen 5.3A t/m 5.3E. Nadrukkelijk wordt aangegeven dat het hier gaat om tekorten in stageplaatsen en leerbanen. Als er geen tekorten zijn, dan betekent dat niet dat er geen knelpunten op de stagemarkt zijn. Relatief veel ondernemers in Noord-Holland ervaren namelijk een tekort aan studenten/leerlingen die bepaalde stages kunnen vervullen die ze beschikbaar hebben. Er zijn dan wel genoeg stagemogelijkheden, maar te weinig studenten. Het gaat dan met name om stages in bepaalde studierichtingen waarin grote tekorten op de arbeidsmarkt bestaan. De benaderwijze van SBB is derhalve vanuit het aanbod (van stageplaatsen en leerbanen). Groot Amsterdam Over het algemeen is er volgens SBB in Groot Amsterdam een tekort aan stageplaatsen en leerbanen in met name de beroepsgroep ‘mobiliteit’ en in mindere mate bij BOL 1+2opleidingen binnen de beroepsgroep ‘metaal en metalektro’. Hoewel over het algemeen evenwicht op de stagemarkt bestaat in de beroepsgroepen ‘technische installaties en systemen’, ‘carrosserie’, ‘procesindustrie en laboratoria’ en ‘transport en logistiek’, bestaat voor een aantal opleidingen binnen deze groepen wel degelijk tekorten. Zie tabel 5.3A voor een overzicht. Daar waar geen gegevens bekend zijn, hebben SBB-adviseurs over het algemeen evenwicht op de stagemarkt gemeten. Tabel 5.3A
Mate van tekort aan stageplaatsen en leerbanen en aantal leerbedrijven in oktober 2015, in Groot Amsterdam (bron UWV/SBB) Beroepsgroep BBL BBL BOL BOL Aantal 1-2 3-4 1-2 3-4 leerbedrijven Afbouw en onderhoud Burgerlijke en utiliteitsbouw Gespecialiseerde aanneming Hout en meubel Infra Metaal en metalektro Procesindustrie en laboratoria Technische installaties en systemen Carrosserie Luchtvaart Maritiem Mobiliteit Rail Transport en logistiek
319 268 45 205 141 403 127 487 84 117 93 575 2 498
36
Legenda bij tabellen 5.3 Er zijn meer dan genoeg stageplaatsen en leerbanen Over het algemeen zijn er meer dan genoeg stageplaatsen/leerbanen, bij sommige opleidingen is evenwicht Over het algemeen evenwicht, bij sommige opleidingen meer dan voldoende Er is evenwicht tussen vraag naar en aanbod van stageplaatsen/leerbanen Over het algemeen zijn er meer dan genoeg stageplaatsen/leerbanen, bij sommige opleidingen is een tekort Over het algemeen is er evenwicht, bij sommige opleidingen een tekort Over het algemeen is er een tekort, bij sommige opleidingen evenwicht Er is een tekort aan stageplaatsen en leerbanen Geen opleidingsaanbod in deze regio of gegevens niet bekend
Noord Holland Noord In Noord-Holland Noord is alleen sprake van een tekort aan stageplaatsen en leerbanen voor BBL 1+2-opleidingen in de beroepsgroep ‘transport en logistiek’. Daarnaast bestaan voor sommige opleidingen in de beroepsgroepen ‘mobiliteit’ en ‘procestechniek en laboratoria‘ tekorten. Voor de overige beroepsgroepen geldt een evenwicht tussen de vraag naar en het aanbod van stageplaatsen en leerbanen, dan wel zijn geen gegevens bekend. Tabel 5.3B
Mate van tekort aan stageplaatsen en leerbanen en aantal leerbedrijven in oktober 2015, in Noord-Holland Noord (bron UWV/SBB) Beroepsgroep BBL BBL BOL BOL Aantal 1-2 3-4 1-2 3-4 leerbedrijven Afbouw en onderhoud Burgerlijke en utiliteitsbouw Gespecialiseerde aanneming Hout en meubel Infra Metaal en metalektro Procesindustrie en laboratoria Technische installaties en systemen Carrosserie Luchtvaart Maritiem Mobiliteit Rail Transport en logistiek
289 285 46 186 171 527 82 516 83 13 79 598 4 353
Gooi en Vechtstreek Er is in deze regio sprake van een tekort aan stageplaatsen en leerbanen voor bepaalde opleidingen in de beroepsgroep ‘metaal en metalektro’ en ‘technische installaties en systemen’ (beide op de niveaus 1+2). Voor de beroepsgroep ‘mobiliteit’ geldt een tekort aan stageplaatsen en leerbanen voor een aantal opleidingen in de BOL-variant. Zie tabel 5.3C
37
Tabel 5.3C
Mate van tekort aan stageplaatsen en leerbanen en aantal leerbedrijven in oktober 2015, in Gooi en Vechtstreek (bron UWV/SBB) Beroepsgroep BBL BBL BOL BOL Aantal 1-2 3-4 1-2 3-4 leerbedrijven Afbouw en onderhoud Burgerlijke en utiliteitsbouw Gespecialiseerde aanneming Hout en meubel Infra Metaal en metalektro Procesindustrie en laboratoria Technische installaties en systemen Carrosserie Luchtvaart Maritiem Mobiliteit Rail Transport en logistiek
99 82 9 46 26 80 29 96 21 2 10 165 0 38
Zaanstreek/Waterland Over het algemeen is er evenwicht op de stagemarkt in Zaanstreek/Waterland, maar er zijn tekorten in stageplaatsen en leerbanen voor sommige opleidingen binnen de beroepsgroepen ‘afbouw en onderhoud’ (alleen BBL 3+4), ‘procesindustrie en laboratoria’, ‘technische installaties en systemen‘ (alleen BOL), ‘mobiliteit’ (alleen BOL) en ‘transport en logistiek (alleen BBL 1+2) Tabel 5.3D
Mate van tekort aan stageplaatsen en leerbanen en aantal leerbedrijven in oktober 2015, in Zaanstreek/Waterland (bron UWV/SBB) Beroepsgroep BBL BBL BOL BOL Aantal 1-2 3-4 1-2 3-4 leerbedrijven Afbouw en onderhoud Burgerlijke en utiliteitsbouw Gespecialiseerde aanneming Hout en meubel Infra Metaal en metalektro Procesindustrie en laboratoria Technische installaties en systemen Carrosserie Luchtvaart Maritiem Mobiliteit Rail Transport en logistiek
75 204 22 150 77 410 235 330 18 134 44 289 2 154
38
Zuid Kennemerland/IJmond Volgens SBB is de vraag naar en het aanbod van stageplaatsen en leerbanen in ZuidKennemerland/IJmond over het algemeen in evenwicht met elkaar. Ook al is er een overall evenwicht; voor sommige beroepsopleidingen binnen de volgende beroepsgroepen bestaat er een tekort aan stageplaatsen en leerwerkbanen: ‘metaal en metalektro’ (alle niveaus), ‘procesindustrie en laboratoria’ (BOL 3+4), ‘technische installaties en systemen’(alleen BOL), ‘mobiliteit’ (alle niveaus) en ‘transport en logistiek’ (alle niveaus). Zie hiervoor de volgende tabel. Tabel 5.3E
Mate van tekort aan stageplaatsen en leerbanen en aantal leerbedrijven in oktober 2015, in Zuid Kennemerland/IJmond (bron UWV/SBB) Beroepsgroep BBL BBL BOL BOL Aantal 1-2 3-4 1-2 3-4 leerbedrijven Afbouw en onderhoud Burgerlijke en utiliteitsbouw Gespecialiseerde aanneming Hout en meubel Infra Metaal en metalektro Procesindustrie en laboratoria Technische installaties en systemen Carrosserie Luchtvaart Maritiem Mobiliteit Rail Transport en logistiek
115 103 28 74 50 222 76 262 19 15 35 202 1 113
In bijlage 3 wordt per regio aangegeven voor welke specifieke opleidingen volgens SBB een tekort bestaat op de stagemarkt.
39
40
6
DOELMATIGHEID NOORD-HOLLANDSE ROC’S
Om de activiteiten van de TechniekRaad goed te kunnen richten, is inzicht nodig in het opleidingenaanbod per mbo-instelling in Noord-Holland. In de volgende overzichten wordt (een deel van) het technisch opleidingenaanbod per ROC in Noord-Holland gegeven zoals op de website van de onderwijsinstelling wordt aangeboden, met uitzondering van het Hout- en Meubileringscollege en het Mediacollege12. In de laatste kolom wordt aangegeven of er in de regio sprake is van een overschot of van een tekort van deze gediplomeerden op de arbeidsmarkt, volgens SBB13. De entreeopleidingen (niveau 1) zijn niet meegenomen. Teveel gediplomeerden op niveau 1 betekent namelijk niet dat er een overschot op de arbeidsmarktis: het is de bedoeling dat ze doorleren.
6.1
ROC Kop van Noord-Holland
ROC Kop van Noord-Holland levert gediplomeerden in de techniek af met in het algemeen een voldoende tot goed arbeidsperspectief. Daarbij zijn de tekorten aan gediplomeerden van de meeste technische opleidingen van ROC Kop van Noord-Holland het afgelopen jaar wat groter geworden. Tabel 6.1 geeft een overzicht. Tabel 6.1 Crebo
Opleidingenaanbod Techniek ROC Kop van Noord-Holland Opleiding Niv. Waar?
Installatie-, elektro en metaaltechniek 91080 Monteur Mechatronica 91091 Machinebouwer mechatronica 92390 Elektromonteur 92400 1e elektromonteur 94271 Monteur elektrotechnische installaties 94272 Monteur werktuigkundige installaties 94281 1e monteur elektrotechnische installaties 94282 1e monteur werktuigkundige installaties 94312 Metaalbewerking: allround constructiewerker 94321 Servicemonteur elektrotechniek 94324 Servicemonteur werktuigbouw 94421 Middenkader engineering, technicus 94422 Middenkader engineering, comm. technicus 95761 Metaalbewerking: constructiewerker Mobiliteit 93410 Autotechnicus 93420 1e autotechnicus Bouw & infra 94920 Timmerman
Tekort?
2 3 2 3 2 2 3 3 3 3 3 4 4 2
Den Helder Den Helder Den Helder Den Helder Den Helder Den Helder Den Helder Den Helder Den Helder Den Helder Den Helder Den Helder/Schagen Den Helder/Schagen Den Helder
3 4 3 4 3 3 4 4 4 4 4 5 5 3
2 3
Schagen Schagen
2 3
2
Schagen
5
12
De overzichten per ROC zijn niet altijd volledig. Bepaalde beroepsgroepen zoals transport en logistiek, fotonica en dergelijke zijn niet meegenomen. 13 Toelichting: SBB geeft geen indicatie per ROC, maar wel per regio. Het betreft hier Kans op werkindicaties van SBB. Kans op werk houdt rekening met doorleerders.
41
Legenda Groot tekort Tekort Evenwicht Overschot Groot overschot Onbekend
5 4 3 2 1
We kunnen de volgende conclusies trekken over het arbeidsmarktperspectief van gediplomeerde technici van het ROC Kop van Noord-Holland, vergeleken met een jaar geleden: - aan autotechnici is net als vorig jaar een overschot; het arbeidsperspectief is matig. - de vraag naar 1e autotechnici is van een tekort naar evenwicht verschoven. - de vraag naar timmermannen is van een tekort naar groot tekort verschoven. - de vraag naar constructiewerkers is verschoven van overschot naar evenwicht op de arbeidsmarkt. - het tekort aan middenkader engineering is het afgelopen jaar nog groter geworden. - voor het overige is sprake van tekort dan wel evenwicht. In de volgende tabel wordt het aantal inschrijvingen en het aantal gediplomeerden per opleiding van ROC Kop van Noord-Holland van de laatste vijf jaar gegeven. Op deze manier kunnen we trends14 achterhalen en deze combineren met tabel 6.1: - Het aantal inschrijvingen voor de volgende opleidingen is (structureel) dalende: 1ste elektromonteur, monteur werktuigkundige installaties, constructiewerker en timmerman. Over het algemeen is aan gediplomeerden van deze opleidingen een tekort op de regionale arbeidsmarkt. Een daling in leerlingenaantallen is dus ongewenst. - Het aantal inschrijvingen voor de volgende opleidingen is (structureel) stijgende: allround constructiewerker, middenkader engineering/technicus en 1ste autotechnicus. Voor de eerste twee genoemde opleidingen geldt op dit moment een tekort en voor de laatstgenoemde een evenwicht op de arbeidsmarkt in de Kop van Noord-Holland.
14
We spreken van een trend als er de laatste drie achtereenvolgende jaren sprake is van een stijging respectievelijk daling van aantallen inschrijvingen of gediplomeerden.
42
Tabel 6.2 Opleiding
Aantal inschrijvingen en gediplomeerden per technische opleiding van ROC Kop van Noord-Holland 2010-2014 (bron: DUO/SBB) Aantal inschrijvingen Aantal gediplomeerden 2010 2011 2012 2013 2014 2010 2011 2012 2013 2014
Installatie-, elektro en metaaltechniek Monteur 35 37 Mechatronica Machinebouwer 79 98 Mechatronica Elektromonteur 0 <10 1e elektromonteur <10 16 Monteur elektrotechnische installaties Monteur werktuigkundige installaties 1e monteur elektrotechnische installaties 1e monteur werktuigkundige installaties Allround constructiewerker Servicemonteur elektrotechniek Servicemonteur werktuigbouw Middenkader engineering, technicus Middenkader engineering, comm. technicus Metaalbewerking: constructiewerker Mobiliteit Autotechnicus 1e autotechnicus Bouw en infra Timmerman - = onbekend
6.2
44
56
35
-
10
17
11
22
96
92
116
-
34
49
46
44
<10
-
-
<10
0
0
-
-
25
11
<10
0
<10
0
15
<10
58
56
48
51
43
12
20
21
16
17
<10
16
18
12
10
-
-
<10
<10
<10
13
<10
<10
<10
12
<10
12
-
<10
<10
?
?
?
?
-
?
?
?
?
-
27
21
20
23
27
<10
16
12
<10
10
<10
<10
0
0
0
<10
<10
<10
<10
<10
22
10
0
<10
<10
<10
15
10
0
0
136
142
152
156
191
22
11
19
36
33
<10
<10
0
-
-
<10
<10
<10
-
-
48
39
41
36
31
19
22
11
21
<10
34 <10
37 13
37 14
30 19
34 25
<10 -
<10 -
<10 <10
18 <10
12 11
-
14
17
10
<10
-
0
0
<10
<10
ROC Horizon College
Het arbeidsmarktperspectief van de gediplomeerden in een technische opleiding van ROC Horizon College is sterk wisselend per opleiding. Vanuit een aantal opleidingen worden te weinig gediplomeerden afgeleverd en vanuit andere opleidingen teveel. Zie tabel 6.3.
43
Tabel 6.3 Crebo
Opleidingenaanbod ROC Horizon College Opleiding
Installatie-, elektro en metaaltechniek 94272 Monteur werktuigkundige installaties 94282 Eerste monteur werktuigkundige installaties 94271 Monteur elektrotechnische installaties 92390 Monteur EIPS 92400 Eerste monteur EIPS 94281 Eerste monteur elektrotechnische installaties 92500 Elektrotechnicus/technisch tekenaar 94331 Servicetechnicus elektrotechniek 92513 Werkvoorbereider elektrotechnische installaties 94421 Middenkader engineering, technicus 95761 Constructiewerker 91080 Monteur mechatronica 94312 Allround constructiewerker 94340 Verspaner 92512 Werkvoorbereider fabricage 94422 Middenkader engineering, comm. technicus Mobiliteit 93410 Autotechnicus 93420 Eerste autotechnicus 93430 Technisch specialist personenauto’s 93384 Werkplaatsmanager motorvoertuigentechniek 93440 Bedrijfsauto technicus 93450 Eerste bedrijfsauto technicus 93460 Technisch specialist bedrijfsauto’s 90872 Fietstechnicus 90871 Scootertechnicus Bouw & infra 93900 Metselaar 94820 Allround metselaar 94920 Timmerman 94931-3 Allround timmerman 94051 Middenkaderfunctionaris bouw 94052 Middenkaderfunctionaris Infra Afbouw en onderhoud 95684 Gezel schilderen 91450 Schilder Reclame en presentatie 94500 Signmaker 90403 Mediavormgever (grafische vormgeving) 91541/2 Vormgeving ruimt. presentatie en communicatie Hout en meubel 94610 Montagemedewerker timmerindustrie 94621 Allround montagemedewerker gevelelementen 94570 Meubelmaker (scheeps)interieurbouwer 95580 Allround meubelmaker (scheeps)interieurbouw
Niv.
Waar?
Tekort?
2 3 2 2 3 3 3 4 4 4 2 2 3 2 4 4
Heerhugowaard Heerhugowaard Hoorn/HHW Heerhugowaard Heerhugowaard Heerhugowaard Heerhugowaard Heerhugowaard Hoorn/HHW Hoorn Hoorn/HHW Heerhugowaard Heerhugowaard Heerhugowaard Hoorn Hoorn
3 4 3 3 4 4 5 5 5 5 3 3 4 3 5 5
2 3 4 4 2 3 4 2 2
Heerhugowaard Heerhugowaard Heerhugowaard Heerhugowaard Heerhugowaard Heerhugowaard Heerhugowaard Heerhugowaard Heerhugowaard
2 3 2 1 2 3 3 2
2 3 2 3 4 4
Heerhugowaard Heerhugowaard Hoorn/HHW Heerhugowaard Hoorn/HHW Heerhugowaard
5 5 5 5 3 3
3 2
Heerhugowaard Heerhugowaard
3 3
2 4 4
Heerhugowaard Hoorn Hoorn
3 3 3
2 3 2 3
Heerhugowaard Heerhugowaard Heerhugowaard Heerhugowaard
2 2 3 3
44
Ten opzichte van vorig jaar komen dit jaar de opleidingen ‘onderhoudsmonteur installatietechniek’ en ‘servicemonteur installatietechniek’ niet meer voor in het aanbod dat ROC Horizon College op de eigen site aanbiedt. Voor gediplomeerden in Noord-Holland Noord in de opleiding ‘onderhoudsmonteur installatietechniek’ bestaat nu nog evenwicht op de arbeidsmarkt; aan gediplomeerden ‘servicemonteur installatietechniek’ bestaat een tekort. Nu beide opleidingen kennelijk zijn gestopt, verwachten we dat binnen enkele jaren de tekorten in Noord-Holland Noord zullen oplopen, gezien ook het feit dat deze opleidingen niet door ROC Kop van Noord-Holland worden aangeboden. We concludeerden vorig jaar dat ROC Horizon College te weinig gediplomeerden voor de arbeidsmarkt aflevert voor wat betreft de opleidingen Elektrotechnicus/technisch tekenaar (niveau 3), Servicetechnicus elektrotechniek, Werkvoorbereider installatie, Middenkader engineering, zowel commercieel technicus als technicus en Werkvoorbereider fabricage; alle niveau 4. Dat is dit jaar nog steeds zo. De tekorten lijken niet kleiner geworden. Dat geldt ook voor metselaars en timmermannen binnen Bouw en Infra. Aan genoemde vakmensen is in de regio een groot tekort, net als vorig jaar. Het Horizon College levert teveel gediplomeerden van een aantal specifieke opleidingen binnen de beroepsgroepen ‘hout en meubel’ en ‘mobiliteit’ (montagemedewerker timmerindustrie, allround montagemedewerker gevelelementen, autotechnicus, technisch specialist personenauto’s, werkplaatsmanager motorvoertuigentechniek, bedrijfsauto technicus en fietstechnicus). Voor deze beroepen geldt een overschot aan aanbod op de arbeidsmarkt in Noord-Holland Noord. In de volgende tabel wordt het aantal inschrijvingen en het aantal gediplomeerden per opleiding van ROC Horizon College van de laatste vijf jaar gegeven. - Het aantal inschrijvingen voor de volgende opleidingen is (structureel) dalende: monteur werktuigkundige installaties, 1ste monteur werktuigkundige installaties, monteur elektrotechnische installaties, 1ste monteur elektrotechnische installaties, elektrotechnicus/technisch tekenaar, servicetechnicus elektrotechniek, constructiewerker, verspaner, autotechnicus, bedrijfsauto technicus, (allround) timmerman, schilder, vormgeving ruimtelijke presentatie en communicatie, meubelmaker (scheeps)interieurbouwer, constructiewerker en timmerman. Over het algemeen is aan gediplomeerden van genoemde opleidingen binnen bouw en infra en de installatie-, elektro en metaaltechniek een tekort dan wel evenwicht op de regionale arbeidsmarkt. De dalende trend is dus onwenselijk. De dalende trend betreffende het aantal inschrijvingen voor de opleidingen autotechnicus en bedrijfsauto technicus is wenselijk gezien het overschot op de regionale arbeidsmarkt in de Kop van Noord-Holland. -
Het aantal inschrijvingen voor de volgende opleidingen is (structureel) stijgende: werkvoorbereider elektrotechnische installaties, allround constructiewerker, technisch specialist personenauto’s, fietstechnicus, middenkaderfunctionaris infra en mediavormgever (grafische vormgeving). Voor de meeste van genoemde opleidingen geldt op dit moment een tekort of evenwicht op de arbeidsmarkt in de Kop van Noord-
45
Holland. Dit geldt echter niet voor de opleidingen technisch specialist personenauto’s en fietstechnicus. Het stijgend aantal leerlingen voor beide opleidingen is dus weinig doelmatig. Tabel 6.4 Opleiding
Aantal inschrijvingen en gediplomeerden per technische opleiding van ROC Horizon College, 2010-2014 (bron: DUO/SBB) Aantal inschrijvingen Aantal gediplomeerden 2010 2011 2012 2013 2014 2010 2011 2012 2013 2014
Installatie-, elektro en metaaltechniek Monteur werktuigkundige 113 119 installaties Eerste monteur werktuigkundige 70 68 installaties Monteur elektrotechnische 189 180 installaties Monteur EIPS Eerste monteur EIPS 1e monteur elektrotechnische 130 106 installaties Elektrotechnicus/technisch 143 158 tekenaar Servicetechnicus 107 91 elektrotechniek Werkvoorbereider 12 elektrotech. installaties Middenkader engineering, 122 119 technicus Constructiewerker 85 90 Monteur mechatronica Allround 21 26 constructiewerker Verspaner 20 15 Werkvoorbereider >10 22 fabricage Middenkader engineering, comm. technicus Mobiliteit Autotechnicus 212 202 Eerste autotechnicus 87 87 Technisch specialist 27 28 personenauto’s Werkplaatsmanager <10 <10 motorvoertuigentech. Bedrijfsauto technicus 42 41 Eerste bedrijfsauto 20 17 technicus Technisch specialist <10 <10 bedrijfsauto’s
101
75
64
40
38
33
39
36
78
75
67
20
21
10
19
29
152
126
119
122
44
56
41
34
-
-
-
-
-
-
-
-
101
99
86
53
31
28
24
27
164
158
91
26
66
61
67
67
60
42
34
41
35
32
27
18
25
43
65
-
0
0
0
<10
118
110
205
33
40
52
65
49
101 <10
90 25
80 24
38 -
33 -
29 0
37 0
31 <10
27
39
40
12
<10
<10
12
11
12 22
10 24
<10 24
12 0
<10 <10
<10 <10
<10 <10
-
-
<10
-
-
-
-
0
223 70
201 76
158 68
66 19
54 17
57 29
89 23
74 29
30
40
77
13
<10
<10
12
20
<10
0
-
<10
<10
<10
<10
-
38
28
25
10
12
11
17
17
24
21
22
<10
15
<10
<10
<10
<10
<10
<10
<10
<10
<10
<10
<10
<10 <10
46
Fietstechnicus Scootertechnicus Bouw en infra Metselaar Allround metselaar Timmerman Allround timmerman Middenkaderfunctionaris bouw Middenkaderfunctionaris Infra Afbouw en onderhoud Gezel schilderen Schilder Reclame en presentatie Signmaker Mediavormgever (grafische vormgeving) Vormgeving ruimt. presentatie en comm. Hout en meubel Montagemedewerker timmerindustrie All. montagemedewerker gevelelementen Meubelmak. (scheeps) interieurbouwer Meubelmak. (scheeps) interieurbouw allround
6.3
20 12
18 <10
<10 <10
15 <10
18 <10
10 <10
12 <10
<10 <10
<10 0
<10 <10
12 212 158
16 183 150
<10 136 76
<10 113 71
<10 99 60
<10 121 41
<10 65 60
<10 59 85
<10 52 34
<10 40 42
136
128
149
138
172
37
47
49
46
46
11
<10
35
45
53
15
<10
17
<10
<10
<10 38
44
<10 39
34
19
<10 <10
17
0 <10
10
13
-
-
-
36
0
-
-
-
36
0
-
25
38
48
88
-
0
0
0
12
-
-
72
60
26
-
-
0
0
0
15
<10
<10
<10
<10
<10
<10
<10
<10
<10
<10
<10
<10
<10
<10
0
0
<10
<10
<10
54
63
57
50
40
28
21
13
18
20
17
20
24
24
28
10
12
<10
10
13
ROC Nova College
Gediplomeerden van het ROC Nova College uit de richtingen installatie-, elektro en metaaltechniek alsmede bouw en infra hebben voldoende tot zeer goede kansen op de regionale arbeidsmarkt. In beide opleidingsrichtingen zijn (grote) tekorten. Naar gediplomeerden uit de opleidingsrichting ‘mobiliteit’ en ‘procestechniek’ is veel minder behoefte op de arbeidsmarkt: daar bestaat in het algemeen een overschot. Zie de volgende tabel.
47
Tabel 6.5 Crebo
Opleidingenaanbod ROC Nova College Opleiding
Installatie-, elektro en metaaltechniek 94421 Middenkader engineering elektrotechniek 94323 Servicemonteur installatietechniek 92513 Werkvoorbereider installatietechniek 95761 Constructiewerker 93843 Dakdekker metaal 94281 Eerste monteur elektrotechn. Installaties 92400 Eerste monteur IPS 94282 Eerste monteur werktuigkund. installaties 91080 Monteur mechatronica 94272 Monteur werktuigkundige installaties 94324 Servicemonteur werktuigbouw 92410 Technicus EIPS 94340 Verspaner 94292 Leidinggevend monteur installatietechniek 92390 Monteur EIPS 94271 Monteur elektrotechnische installaties 95472 Onderhoudsmonteur installatietechniek Mobiliteit 93420 Eerste autotechnicus 93410 Autotechnicus 93430 Technisch specialist personenauto’s 93384 Werkplaatsmanager motorvoertuigtechniek/aftersalesmanager Bouw & infra 94052 Middenkaderfunctionaris infra 94820 Allround metselaar 93900 Metselaar 94920 Timmerman Procestechniek 91680 Allround operationeel technicus 90012 Allround operator B 90240 Operator C
Niv.
Waar?
Tekort?
4 3 4 2 2 3 3 3 2 2 3 4 2 4 2 2 2
B’wijk, Hoofddorp, IJmuiden Beverwijk Beverwijk Beverwijk Hoofddorp, Beverwijk Hoofddorp, Beverwijk Beverwijk Beverwijk Beverwijk Hoofddorp, Beverwijk Beverwijk Beverwijk Beverwijk Beverwijk Hoofddorp, Beverwijk Hoofddorp, Beverwijk Beverwijk
5 4 5 3 3 4 4 4 3 3 4 4 3 4 3 3 3
3 2 4 4
Hoofddorp, Beverwijk Hoofddorp, Beverwijk Hoofddorp, Beverwijk Hoofddorp, Beverwijk
3 2 2 1
4 3 2 2
Beverwijk Hoofddorp, Beverwijk Hoofddorp, Beverwijk Hoofddorp, Beverwijk
3 5 5 5
4 3 4
IJmuiden, Beverwijk Beverwijk Beverwijk
2 3 2
De opleidingen onderhoudsmonteur bouw, leidinggevend monteur bouw, middenkader bouwkunde en Operator A zijn dit jaar niet meer bij het aanbod op de website van het Nova College te vinden. In de autotechniek zijn er twee opleidingen bijgekomen: werkplaatsmanager motorvoertuigentechniek (aftersalesmanager) en technisch specialist personenauto’s. Voor beide opleidingen geldt dat op dit moment de arbeidsmarktkansen van gediplomeerden van deze twee opleidingen gering is: er is een overschot. Dit soort nieuwe opleidingen is derhalve weinig doelmatig. In de bouw en infra zijn ook twee opleidingen toegevoegd: middenkader bouwkunde (‘bouw’ en ‘vormgeving en architectuur’). Voor beide opleidingen geldt op dit moment een evenwicht in vraag en aanbod op de arbeidsmarkt.
48
Tenslotte zijn er bij het ROC Nova College vier nieuwe opleidingen in de elektro-, installatie en metaaltechniek bijgekomen: leidinggevend monteur installatietechniek, monteur EIPS, monteur elektrotechnische installaties en onderhoudsmonteur installatietechniek. Ook voor deze opleidingen geldt een evenwicht op de arbeidsmarkt met uitzondering van de opleiding leidinggevend monteur installatietechniek; daaraan bestaat een tekort in de regio. Net als bij andere ROC’s is het arbeidsmarktperspectief van een constructiemedewerker ten opzichte van vorig jaar verbeterd: het overschot is verschoven naar evenwicht. De kansen voor timmermannen en metselaars zijn in de regio verschoven van voldoende naar goed: de vraag is behoorlijk groter dan het aanbod. Daarentegen biedt het Nova College de volgende opleidingen waaraan in het regionale bedrijfsleven geringe behoefte bestaat: - Autotechnicus - Technisch specialist personenauto’s - Werkplaatsmanager motorvoertuigentechniek - Allround operationeel technicus - Operator C In de volgende tabel wordt het aantal inschrijvingen en het aantal gediplomeerden per opleiding van ROC Nova College van de laatste vijf jaar gegeven. Tabel 6.6 Opleiding
Aantal inschrijvingen en gediplomeerden per technische opleiding van ROC Nova College 2010-2014 (bron: DUO/SBB) Aantal inschrijvingen Aantal gediplomeerden 2010 2011 2012 2013 2014 2010 2011 2012 2013 2014
Installatie-, elektro en metaaltechniek Middenkader engineering 198 306 elektrotechniek Servicemonteur 29 21 installatietechniek Werkvoorbereider 19 20 installatietechniek Constructiewerker 52 43 Dakdekker metaal <10 <10 Eerste monteur 113 82 elektrotechn. Installaties Eerste monteur IPS Eerste monteur werktuigkundige 46 41 installaties Monteur mechatronica <10 <10 Monteur werktuigkundige 125 120 installaties Servicemonteur 101 61 werktuigbouw Technicus EIPS -
345
322
307
10
12
36
50
95
<10
10
13
<10
15
12
<10
<10
15
<10
16
12
<10
10
<10
<10
51 <10
34 <10
41 <10
46 <10
14 0
15 <10
20 <10
13 0
67
43
37
41
31
34
50
18
-
-
-
-
-
-
-
-
49
47
47
12
13
<10
<10
18
<10
<10
<10
<10
<10
<10
<10
<10
106
94
87
45
21
38
28
29
57
51
49
88
54
74
28
25
-
-
-
-
-
-
-
-
49
Verspaner Leidinggevend monteur installatietechniek Monteur EIPS Monteur elektrotechnische installaties Onderhoudsmonteur installatietechniek Mobiliteit Eerste autotechnicus Autotechnicus Technisch specialist personenauto’s Werkplaatsmanager motorvoertuigentech. Bouw en infra Middenkaderfunctionaris infra Allround metselaar Metselaar Timmerman Procestechniek Allround operationeel technicus Allround operator B Operator C - = onbekend
0
-
<10
<10
<10
<10
-
0
0
<10
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
149
116
102
89
90
51
57
46
48
26
14
15
<10
17
<10
<10
<10
<10
<10
<10
70 175
37 152
39 142
45 147
43 117
18 54
30 26
13 33
21 33
20 32
17
23
21
24
28
11
10
<10
<10
<10
100
121
104
104
83
17
<10
11
20
17
30
30
30
30
23
<10
<10
<10
<10
<10
<10 <10 173
<10 <10 151
<10 <10 153
<10 <10 127
<10 <10 114
<10 <10 81
<10 <10 84
<10 <10 42
<10 <10 68
<10 <10 42
37
42
40
45
39
0
<10
<10
<10
<10
137 <10
133 -
130 -
98 -
97 -
43 0
54 -
40 -
58 -
51 -
- Het aantal inschrijvingen voor de volgende opleidingen is (structureel) dalende: Middenkader engineering elektrotechniek, 1ste monteur elektrotechnische installaties, monteur werktuigkundige installaties, servicemonteur werktuigbouw, timmerman en allround operator B. Deze daling is onwenselijk vanuit doelmatigheidsperspectief. Er zijn over het algemeen (grote) tekorten aan gediplomeerden van genoemde opleidingen. - Het aantal inschrijvingen voor de volgende opleidingen is (structureel) stijgende: servicemonteur installatietechniek en technisch specialist personenauto’s. In de regio Zuid-Kennemerland en IJmond is echter een overschot aan technisch specialisten in personenauto’s. Een stijging van het aantal leerlingen voor deze opleiding is dus ongewenst.
6.4
ROC van Amsterdam
Over het algemeen genomen zijn de arbeidsmarktkansen voor gediplomeerden in de opleidingen installatie-, elektro- en metaaltechniek van het ROC van Amsterdam groot. Het aanbod dat van het ROC afkomt, is in evenwicht met de arbeidsmarktvraag als het gaat om
50
een aantal opleidingen binnen deze richting, maar voor een groter aantal opleidingen geldt een (groot) tekort. Ook voor de richting Bouw en infra geldt een groot tekort. Het (lichte) overschot op de arbeidsmarkt van plaatwerkers, basislassers en constructiemedewerkers dat we vorig jaar in de regio constateerden, is dit jaar gewijzigd in een evenwicht van vraag en aanbod. De kansen op een baan van deze gediplomeerden zijn het laatste jaar dus beter geworden. Gediplomeerden van de opleidingen in de richtingen mobiliteit en carrosserie van het ROC van Amsterdam hebben over het algemeen geringe arbeidsmarktkansen. Voor de meeste opleidingen van deze richtingen bestaat een overschot op de regionale arbeidsmarkt. Tabel 6.7 Crebo
Opleidingenaanbod ROC van Amsterdam Opleiding
Installatie-, elektro en metaaltechniek 94273 Airco-Monteur 94302 Basislasser 95761 Constructiewerker 92111 Monteur Data / Elektra 92390 Monteur Elektrotechniek (EIPS) 94271 Monteur Elektrotechnische Installaties 92113 Monteur Infratechniek Gas/Water/Warmte 94272 Monteur Installatietechniek 94274 Monteur Koudetechniek 91080 Monteur Mechatronica 91080 Monteur NedTrain (mechatronica) 95471 Onderhoudsmonteur Industrie 95472 Onderhoudsmonteur Installatietechniek 95690 Plaatwerker 94340 Verspaner 92180 Servicemedewerker Gebouwen 94312 Allround Constructiewerker 94311 Allround Lasser 94314 Allround Plaatwerker 94351 Allround Verspaner 25320 Constructie Repair Specialist (vliegtuigonderhoud) 92121 Eerste Monteur Data / Elektra (infra) 92400 Eerste Monteur Elektrotechniek (EIPS) 94281 Eerste Monteur Elektrotechnische Installaties 92122 Eerste Monteur Infratechniek GWW 94282 Eerste Monteur Installatietechniek 94284 Eerste Monteur Koudetechniek 25321 Eerste Monteur Vliegtuigonderhoud 94352 Fijnmechanisch Verspaner 91091 Machinebouwer Mechatronica 94321 Servicemonteur Elektrotechniek 94323 Servicemonteur Installatietechniek 94324 Servicemonteur Werktuigbouw 92500 Technisch Tekenaar
Niv.
2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3
Waar?
Amsterdam A’dam, Hilversum A’dam, Hilversum Amsterdam Amsterdam A’dam, Hilversum Amsterdam A’dam, Hilversum Amsterdam A’dam, Hilversum Amsterdam Amsterdam Amsterdam A’dam, Hilversum A’dam, Hilversum Diemen, H’sum Amsterdam Amsterdam Amsterdam A’dam, Hilversum Hoofddorp Amsterdam Amsterdam A’dam, Hilversum Amsterdam A’dam, Hilversum Amsterdam Hoofddorp A’dam, Hilversum A’dam, Hilversum Amsterdam Amsterdam Amsterdam Amsterdam
Tekort?
3 3 3 4 3 3 4 3 3 3 3 3 3 3 3 4 4 4 4 4 4 4 4 4 4 4 4 4 4 4 4 5
51
94261 Allround Machinebouwer 94291 Leidinggevend Monteur Elektrotech. installaties 94292 Leidinggevend Monteur Installatietechniek 94262 Mechatronicus 94421 Middenkader Engineering Elektrotechniek 94421 Middenkader Engineering Installatietechniek 94421 Middenkader Engineering Mechatronica 94421 Middenkader Engineering Werktuigbouwkunde 94360 Research Instrumentmaker 94333 Servicetechnicus Installatietechniek 94334 Servicetechnicus Werktuigbouw 92410 Technicus Elektrotechniek (EIPS) 92511 Tekenaar Constructeur 92514 Tekenaar Werkvoorbereider 25323 Veiligheid & Vakmanschap 4 Avionica 25323 Vliegtuigonderhoudstechnicus Avionica 25324 Vliegtuigonderhoudstechnicus Mechanica 92512 Werkvoorbereider Fabricage 92513 Werkvoorbereider Installatie Mobiliteit 93410 Autotechnicus 93420 Bedrijfsautotechnicus 90872 Fietstechnicus 93470 Motorfietstechnicus 90871 Scootertechnicus 93420 1e autotechnicus 93450 1e bedrijfsautotechnicus 95442 1e fietstechnicus 93480 1e motorfietstechnicus 93460 Technisch Specialist Bedrijfsauto's 93430 Technisch Specialist Personenauto's Bouw & infra 93901 Metselaar 94000 Straatmaker 2 94920 Timmerman 93980 Vakman Grond-, Weg- & Waterbouw 2 94020 Waterbouwer 2 94821 Allround Metselaar 94931 Allround Timmerman 94010 Straatmaker 3 93990 Vakman Grond-, Weg- & Waterbouw 3 93873 Kaderfunctionaris Bouw en Infra 94051 Middenkaderfunctionaris Bouw 94052 Middenkaderfunctionaris Infra Afbouw 92715 Industrieel Lakverwerker 91450 Schilder 95271 Bouwkundig Onderhoudsmedewerker 95684 Gezel Schilder 92724 Vakkracht Industrieel Lakverwerken Carrosserie 95030 Autoschadehersteller
4 4 4 4 4 4 4 4 4 4 4 4 4 4 4 4 4 4 4
Amsterdam Amsterdam Amsterdam Amsterdam A’dam, Hilversum A’dam, Hilversum Hilversum A’dam, Hilversum Amsterdam Amsterdam Amsterdam Amsterdam Amsterdam Amsterdam Hoofddorp Hoofddorp Hoofddorp Amsterdam Amsterdam
4 4 4 4 5 5 5 5 4 5 5 4 5 5
2 2 2 2 2 3 3 3 3 4 4
A’dam, Hilversum Amsterdam Amsterdam Amsterdam Amsterdam A’dam, Hilversum Amsterdam Amsterdam Amsterdam Amsterdam Amsterdam, H’sum
2 2 2
2 2 2 2 2 3 3 3 3 4 4 4
Hilversum Diemen Diemen, H’sum Diemen Diemen Hilversum Diemen, H’sum Diemen Diemen Diemen A’dam, Hilversum Amsterdam
5 5 5 5 5 5 5 5 5 5 3 3
2 2 3 3 3
Diemen Diemen Diemen Diemen Diemen
3 3 3 3 3
2
Amsterdam
2
5 5
3
2 3 2 2 3
2
3
52
91770 95041 91780
Autospuiter Eerste Autoschadehersteller Eerste Autospuiter
Legenda Groot tekort Tekort Evenwicht Overschot Groot overschot Onbekend
2 3 3
Amsterdam Amsterdam Amsterdam
2 2 2
5 4 3 2 1
In de volgende tabel wordt het aantal inschrijvingen en het aantal gediplomeerden per opleiding van ROC van Amsterdam van de laatste vijf jaar gegeven. Tabel 6.8 Opleiding
Aantal inschrijvingen en gediplomeerden per technische opleiding van ROC van Amsterdam, 2010-2014 (bron: DUO/SBB) Aantal inschrijvingen Aantal gediplomeerden 2010 2011 2012 2013 2014 2010 2011 2012 2013
Installatie-, elektro en metaaltechniek Airco-Monteur <10 Basislasser 19 Constructiewerker 101 Monteur Data / Elektra 29 Monteur Elektrotechniek <10 (EIPS) Monteur Elektrotechnische 211 Installaties Monteur Infratechniek 35 Gas/Water/Warmte Monteur Installatietechniek Monteur Koudetechniek <10 Monteur Mechatronica 43 Monteur NedTrain (mechatronica) Onderhoudsmonteur <10 Industrie Onderhoudsmonteur 0 Installatietechniek Plaatwerker 0 Verspaner 10 Servicemedewerker 32 Gebouwen Allround Constructiewerker 26 Allround Lasser Allround Plaatwerker 0 Allround Verspaner <10 Constructie Repair Specialist (vliegtuigonderhoud)
2014
<10 <10 83 34
0 <10 87 36
<10 <10 85 22
<10 87 16
<10 0 18 22
<10 <10 61 23
<10 <10 18 50
<10 <10 29 25
0 33 27
<10
<10
<10
<10
<10
<10
<10
0
<10
178
149
130
146
41
51
49
54
47
36
43
45
45
12
<10
18
17
24
<10 54
<10 71
<10 108
0 96
<10 0
0 11
0 25
<10 18
<10 31
-
-
-
-
-
-
-
-
-
<10
<10
<10
13
<10
<10
<10
0
<10
13
13
30
23
16
0
12
<10
22
20
26
<10 35
<10 29
<10 <10
<10
<10
0 <10
0 11
58
84
133
137
0
11
47
39
46
29 <10 <10
31 0 <10 11
27 <10 13
39 <10 <10 21
<10 <10 <10
<10 0 <10
<10 <10 0 <10
13 <10 <10
<10 0 <10 <10
-
-
-
-
-
-
-
-
-
53
Eerste Monteur Data / Elektra (infra) Eerste Monteur Elektrotechniek (EIPS) Eerste Monteur Elektrotechnische Instal. Eerste Monteur Infratechniek GWW Eerste Monteur Installatietechniek Eerste Monteur Koudetechniek Eerste Monteur Vliegtuigonderhoud Fijnmechanisch Verspaner Machinebouwer Mechatronica Servicemonteur Elektrotechniek Servicemonteur Installatietechniek Servicemonteur Werktuigbouw Technisch Tekenaar Allround Machinebouwer Leidinggevend Monteur Elektrotech. Instal. Leidinggevend Monteur Installatietechniek Mechatronicus Middenkader Engineering* Elektrotechniek Middenkader Engineering Installatietechniek Middenkader Engineering Mechatronica Middenkader Engineering Werktuigbouwk. Research Instrumentmaker Servicetechnicus Installatietechniek Servicetechnicus Werktuigbouw Technicus Elektrotechniek (EIPS) Tekenaar Constructeur Tekenaar Werkvoorbereider Veiligheid & Vakmanschap 4 Avionica Vliegtuigonderhoudstechnicus Avionica
10
29
22
19
18
17
<10
23
15
15
<10
<10
<10
<10
<10
0
0
0
0
0
63
76
68
50
48
18
18
18
19
35
11
11
<10
23
24
11
10
13
10
19
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
28
14
13
0
0
0
12
<10
10
<10
-
-
109
139
150
-
-
0
0
<10
<10
<10
<10
<10
<10
<10
<10
<10
0
<10
<10
<10
14
50
44
0
<10
<10
<10
<10
-
-
-
<10
<10
-
-
-
0
0
38
22
16
24
40
14
22
15
<10
28
<10
<10
<10
<10
<10
<10
<10
0
<10
<10
-
0
0
<10
<10
-
<10
10
<10
<10
<10
<10
10
19
22
<10
<10
<10
<10
<10
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
25
17
15
14
31
0
<10
<10
<10
<10
171
216
258
280
318
28
30
17
51
43
31
28
39
54
63
<10
<10
<10
<10
<10
20
23
15
19
18
<10
<10
<10
<10
<10
-
-
<10
<10
<10
-
-
<10
<10
<10
52
<10
<10
-
-
<10
<10
<10
-
-
<10 <10
<10 <10
<10 <10
<10 <10
<10 <10
0 <10
0 <10
0 <10
0 <10
<10 0
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
147
116
75
85
105
24
20
92
10
10
54
Vliegtuigonderhoudstechnicus Mechanica Werkvoorbereider Fabricage Werkvoorbereider Installatie Autotechnicus Bedrijfsautotechnicus Fietstechnicus Motorfietstechnicus Scootertechnicus 1e autotechnicus 1e bedrijfsautotechnicus 1e fietstechnicus 1e motorfietstechnicus Technisch Specialist Bedrijfsauto's Technisch Specialist Personenauto's
271
288
284
245
223
129
96
201
27
31
<10 57
<10 69
<10 53
<10 13
<10 <10
13 26
<10 <10
10 <10
217 40 28 17 23 100 16 20
230 49 33 14 25 112 20 14
<10 13 49 46 Mobiliteit 234 174 33 12 29 20 13 <10 15 <10 95 118 19 11 10 <10
160 16 20 <10 14 146 15 <10 19
72 <10 10 13 <10 57 <10 <10
60 <10 <10 <10 <10 12 <10 <10
46 15 13 <10 11 22 <10 <10
57 20 14 <10 <10 35 <10 <10
61 <10 <10 <10 <10 37 <10 0 <10
<10
<10
0
<10
<10
<10
<10
<10
<10
0
19
43
42
35
30
<10
10
<10
<10
18
<10 76
<10 81
0 <10 80
0 <10 50
<10 53
<10 44
<10
<10
<10
<10
<10
<10
27
11
12
<10
<10
12
<10
<10
<10
<10
0
0
12
-
<10
<10
<10
<10
163
59
51
60
51
44
24
<10
<10
<10
0
<10
<10 35
<10 44
<10 30
0 28
<10 33
0 17
12
-
-
-
0
<10
20
<10
<10
<10
<10
<10
<10
<10
<10
0
<10
0
30 15 16 <10
<10 12 <10 <10
13 16 <10 <10
11 <10 <10 <10
14 11 <10 <10
<10 <10 <10 <10
Bouw en infra Metselaar <10 <10 Straatmaker 2 11 11 <10 <10 Timmerman 156 113 111 88 Vakman Grond-, Weg- & 12 <10 12 13 Waterbouw 2 Waterbouwer 2 Allround Metselaar Allround Timmerman Straatmaker 3 20 16 22 23 Vakman Grond-, Weg- & <10 <10 <10 <10 Waterbouw 3 Kaderfunctionaris Bouw en <10 <10 <10 Infra Middenkaderfunctionaris 136 323 281 248 Bouw Middenkaderfunctionaris <10 12 23 24 Infra Afbouw en onderhoud Industrieel Lakverwerker <10 <10 <10 <10 Schilder 67 63 55 34 Bouwkundig <10 Onderhoudsmedewerker Gezel Schilder <10 <10 10 21 Vakkracht Industrieel <10 <10 <10 <10 Lakverwerken Carrosserie Autoschadehersteller 31 37 38 26 Autospuiter 27 20 15 20 Eerste Autoschadehersteller <10 0 <10 11 Eerste Autospuiter 11 16 12 <10 *alleen cijfers voor ‘middenkader enginering’ bekend.
55
- Het aantal inschrijvingen voor de volgende opleidingen is (structureel) dalende: monteur data/elektra, eerste monteur data/elektra, eerste monteur elektrotechnische installaties, vliegtuigonderhoudstechnicus mechanica, autotechnicus, technisch specialist personenauto’s, timmerman en middenkaderfunctionaris bouw. Dit is een onwenselijke situatie wat betreft de opleidingen waar (grote) tekorten van bestaan op de regionale arbeidsmarkt, te weten timmerman, eerste monteur elektrotechnische installaties, monteur data/elektra en eerste monteur data/elektra. - Het aantal inschrijvingen voor de volgende opleidingen is (structureel) stijgende: servicemedewerker gebouwen, allround constructiewerker, allround verspaner, eerste monteur infratechniek GWW, eerste monteur vliegtuigonderhoud, servicemonteur installatietechniek, leidinggevend monteur elektrotechnische installaties, middenkader engineering, research instrumentmaker, vliegtuigonderhoudstechnicus Avionica, eerste autotechnicus, stratenmaker niveau 3 en eerste autoschadehersteller. Voor de meeste opleidingen geldt een (groot) tekort op de regionale arbeidsmarkt. Uitzondering daarop zijn de opleidingen eerste autotechnicus en eerste autoschadehersteller. Een stijging in leerlingenaantallen van deze opleidingen is vanuit doelmatigheidsoverwegingen dan ook niet wenselijk. De arbeidsmarktsituatie van gediplomeerden van de opleidingen vliegtuigonderhoud is helaas niet bekend.
6.5
ROC Regio College
Het ROC Regio College geeft in grote lijnen hetzelfde beeld dan de andere ROC’s in NoordHolland: de vraag naar gediplomeerden uit de richting ‘installatie-, elektro- en metaaltechniek, maar met name uit de richting ‘bouw en infra’ is (veel) groter dan het ROC kan afleveren (zie tabel 5.4E). Dat geldt echter niet voor de opleidingen ‘machinaal houtbewerker’ en ‘allround machinaal houtbewerker’, dat bij het Regio College onder de richting ‘bouw en infra’ valt. Voor deze opleidingen geldt dat de regionale vraag naar gediplomeerden gering is. In vergelijking met vorig jaar is de vraag en het aanbod van constructiemedewerkers meer in evenwicht: vorig jaar was nog sprake van een (gering) overschot op de arbeidsmarkt. De kansen voor gediplomeerden in de richtingen ‘autotechnicus’ en ‘technisch specialist bedrijfsauto’ zijn het afgelopen jaar afgenomen. Tenslotte zien we dat de (relatieve) vraag naar operators in de procestechniek op alle niveaus is gedaald in relatie tot het aanbod: was er vorig jaar nog een tekort op de arbeidsmarkt, dit jaar is dit tekort verschoven naar evenwicht dan wel een (licht) overschot.
56
Tabel 6.9 Crebo
Opleidingenaanbod Regio College Opleiding
Installatie-, elektro en metaaltechniek 95761 Constructiewerker 94340 Verspaner 91080 Monteur mechatronica 95471 Onderhoudsmonteur industrie 94271 Monteur elektrotechnische installaties 92390 Monteur EIPS 94272 Monteur werktuigkundige installaties 94312 Allround constructiewerker 94324 Servicemonteur werktuigbouw 94351 Allround verspaner 94281 Eerste monteur elektrotechnische installaties 92400 Eerste monteur EIPS 94282 Eerste monteur werktuigkundige installaties 94323 Servicemonteur installatietechniek 94421 Technicus middenkader engineering werktuigbouw 94421 Technicus middenkader engineering elektrotechniek Mobiliteit 93410 Autotechnicus 93420 Eerste autotechnicus 93390 Servicemonteur/adviseur mobiliteitsbranche 93460 Technisch specialist (bedrijfs)auto Bouw & infra 94920 Timmerman 94931/2 Allround timmerman werkplaats/nieuwbouw 94933 Allround timmerman restauratie 93900 Metselaar 94820 Allround metselaar nieuwbouw/verbouw 93952 Voeger gevelbehandelaar 93910 Tegelzetter 93920 Allround tegelzetter 93870 Kaderfunctionaris bouw & infra (aannemerij) 93871 Kaderfunctionaris bouw & infra (werkvoorbereiding) 94000 Opperman bestratingen 94010 Straatmaker allround 93980 Vakman grond-, weg- en waterbouw 93990 Allround vakman GWW 93960 Vakman asfalt 93970 Vakman asfalt balkman 94020 Waterbouwer 94031 Allround waterbouwer 92142 Monteur mobiele werktuigen 92152 Allround monteur mobiele werktuigen 93184 Machinist hijswerk 93183 Machinist grondverzet 93186 Machinist wegenbouw 92114 Monteur gas, water, warmte 95000 Machinaal houtbewerker 95570 Allround machinaal houtbewerker
Niv.
Waar?
Tekort?
2 2 2 2 2 2 2 3 3 3 3 3 3 3 4 4
Zaandam Zaandam Zaandam Zaandam Z’dam, Purmerend Z’dam, Purmerend Z’dam, Purmerend Zaandam Zaandam Zaandam Zaandam Zaandam Z’dam, Purmerend Z’dam, Purmerend Zaandam Zaandam
3 3 3 3 3 3 3 4 4 4 4 4 4 4 5 5
2 3 3 4
Z’dam, Purmerend Zaandam Zaandam Zaandam
2 3
2 3 3 2 3 2 2 3 4 4 2 3 2 3 2 3 2 3 2 3 3 3 3 3 2 3
Zaandam, Edam Zaandam, Edam Zaandam Zaandam, Edam Zaandam, Edam Zaandam, Edam Zaandam Zaandam Zaandam Zaandam Heerhugowaard Heerhugowaard Heerhugowaard Heerhugowaard Heerhugowaard Heerhugowaard Heerhugowaard Heerhugowaard Heerhugowaard Heerhugowaard Heerhugowaard Heerhugowaard Heerhugowaard Heerhugowaard Zaandam Zaandam
5 5 5 5 5 5 5 5 4 5 5 5 5 5 5 5 5 5 5 5 5 5 5 5 1 1
3
57
Procestechniek 90311 Operator A 90012 Operator B 90240 Operator C
2 3 4
Zaandam Zaandam Zaandam
2 3 2
In de tabel 6.10 wordt het aantal inschrijvingen en het aantal gediplomeerden per opleiding van het Regio College van de laatste vijf jaar gegeven. Tabel 6.10 Opleiding
Aantal inschrijvingen en gediplomeerden per technische opleiding van ROC Regio College, 2010-2014 (bron: DUO/SBB) Aantal inschrijvingen Aantal gediplomeerden 2010 2011 2012 2013 2014 2010 2011 2012 2013 2014
Installatie-, elektro en metaaltechniek Constructiewerker 40 27 Verspaner 10 13 Monteur mechatronica <10 17 Onderhoudsmonteur 13 <10 industrie Monteur elektrotechnische 123 130 installaties Monteur EIPS <10 <10 Monteur werktuigkundige 59 47 installaties Allround <10 16 constructiewerker Servicemonteur 11 10 werktuigbouw Allround verspaner <10 0 Eerste monteur 56 39 elektrotechn. installaties Eerste monteur EIPS <10 <10 Eerste monteur werktuigkundige 37 34 installaties Servicemonteur <10 0 installatietechniek Technicus middenkader engineering werktuigbouw Technicus middenkader 31 55 engineering elektrotechniek Mobiliteit Autotechnicus 105 110 Eerste autotechnicus 73 94 Servicemonteur/adviseur <10 <10 mobiliteitsbr.
30 13 18
29 16 14
19 12 <10
20 <10 0
12 <10 0
11 <10 <10
<10 <10 <10
10 10 <10
<10
<10
<10
<10
<10
<10
0
<10
113
108
106
25
22
34
33
33
10
<10
<10
<10
<10
<10
<10
<10
46
33
50
22
16
22
19
11
16
22
29
<10
<10
<10
<10
<10
13
20
20
<10
10
<10
<10
<10
-
<10
22
0
<10
-
0
<10
31
42
33
21
21
18
<10
10
12
10
12
0
0
0
<10
<10
33
33
28
<10
12
12
<10
<10
<10
<10
<10
<10
<10
0
0
<10
81
100
109
16
<10
<10
14
20
116 112
96 90
88 94
28 13
28 16
38 10
42 27
31 18
<10
<10
0
0
0
0
<10
<10
58
Technisch specialist (bedrijfs)auto Bouw en infra Timmerman Allround timmerman werkplaats/nieuwbouw Allround timmerman restauratie Metselaar Allround metselaar nieuwbouw/verbouw Voeger gevelbehandelaar Tegelzetter Allround tegelzetter Kaderfunctionaris bouw & infra (aannemerij) Kaderfunctionaris bouw & infra (werkvoorbereiding) Opperman bestratingen Straatmaker allround Vakman grond-, weg- en waterbouw Allround vakman GWW Vakman asfalt Vakman asfalt balkman Waterbouwer Allround waterbouwer Monteur mobiele werktuigen Allround monteur mobiele werktuigen Machinist hijswerk Machinist grondverzet Machinist wegenbouw Monteur gas, water, warmte Machinaal houtbewerker Allround machinaal houtbewerker Procestechniek Operator A Operator B Operator C
12
10
<10
10
<10
<10
<10
<10
<10
<10
101
121
95
68
90
48
35
54
55
35
67
42
35
49
41
31
35
27
10
25
<10
<10
<10
<10
<10
<10
<10
<10
<10
<10
15
<10
<10
<10
<10
<10
11
<10
<10
12
<10
<10
<10
0
<10
<10
<10
0
<10
<10
<10
<10
0
-
-
<10
0
<10
-
-
14 <10
14 <10
17 <10
<10 <10
20 <10
12 <10
<10 0
<10 0
13 <10
<10 <10
26
31
57
56
47
0
<10
16
14
<10
<10
<10
<10
<10
0
0
0
<10
<10
38 14
36 17
31 15
26 13
23 <10
11 <10
10 <10
11 <10
11 <10
<10 <10
69
55
45
40
28
42
40
34
18
18
29 22 19 <10 <10
44 27 28 <10
29 <10 <10 <10 -
24 <10 <10 <10 -
11 <10 <10 0 -
14 33 <10 <10
21 19 16 <10
32 21 20 0 -
12 <10 <10 0 -
13 <10 <10 <10 -
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
<10 30 22
0 17 14
<10 23 <10
<10 24 <10
<10 15 0
0 10 <10
<10 18 16
0 <10 <10
0 <10 <10
0 12 <10
39
52
41
25
14
<10
29
26
16
15
<10
<10
<10
<10
<10
<10
<10
<10
<10
<10
<10
<10
<10
0
<10
<10
<10
<10
<10
0
111 128 57
125 127 53
72 129 42
87 138 41
76 127 59
26 102 26
18 39 30
63 52 18
34 25 12
16 37 <10
<10
- Voor een relatief groot aantal opleidingen geldt een (structureel) dalend aantal inschrijvingen: constructiewerker, verspaner, monteur elektrotechnische installaties, autotechnicus, kaderfunctionaris bouw en infra, opperman bestratingen, allround
59
stratenmaker, vakman grond-, weg- en waterbouw, allround vakman grond-, weg- en waterbouw, en monteur gas, water en warmte. Voor deze opleidingen geldt een evenwicht dan wel (groot) tekort op de regionale arbeidsmarkt (met uitzondering van gediplomeerden als autotechnicus). Een dalend aantal inschrijvingen is dan ook zeer onwenselijk. - Het aantal inschrijvingen voor de volgende opleidingen is (structureel) stijgende: allround verspaner en middenkader engineering technicus. Dit is een goede ontwikkeling, want voor beide opleidingen geldt een groot tekort op de regionale arbeidsmarkt in Zaanstad/Waterland.
60
7
DOELMATIGHEID NOORD-HOLLANDSE HOGESCHOLEN
In de provincie Noord‐Holland bestaan twee aanbieders van HBO-techniekopleidingen op drie locaties: bij InHolland in Alkmaar en Haarlem en bij de Hogeschool van Amsterdam (HvA) in Amsterdam.
7.1
Hogeschool InHolland
Hogeschool InHolland biedt in Alkmaar elektrotechniek, werktuigbouw, bouwkunde en civiele techniek. In Haarlem wordt alleen bouwkunde geboden. Het totale opleidingenaanbod van InHolland bestaat uit: 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11. 12.
Aeronautical Engineering (Eng.)15 Bouwkunde Business IT & Management Civiele Techniek Elektrotechniek Informatica Luchtvaarttechnologie16 Mathematical Engineering (Eng.) Ruimtelijke Ontwikkeling (Bouwmanagement en Vastgoed) Technische Bedrijfskunde Technische Informatica Werktuigbouwkunde
In de volgende tabel zien we het aantal gediplomeerden Techniek van de Hogeschool InHolland in 2009, 2011 en 201317.
15
Deze opleiding wordt niet in Noord-Holland aangeboden. Idem noot 11. 17 Exclusief luchtvaarttechnologie. In 2014 stonden 514 studenten voor deze studie ingeschreven . 16
61
Tabel 7.1 Opleiding
Aantal gediplomeerden Techniek InHolland in 2009, 2011, 2013 (peildatum 1 oktober 2014, publicatiedatum 10-02-2015 voltijd- en deeltijd, bachelor) 2009 2011 2013
Human technology Medisch ingenieur Bouwkunde Elektrotechniek Civiele techniek Werktuigbouwkunde Chemie Biologie en medisch laboratoriumonderzoek Technische bedrijfskunde Technische informatica Informatica Bedrijfswiskunde Bouwmanagement en vastgoed Business engineering Klinische chemie (Associate Degree) Bouwkunde (Associate Degree) Totaal Bron: DUO. Bewerking: TechniekRaad NH.
2 0 47 12 20 46 10 38 27 13 9 24 28 20 11 2
1 4 47 16 13 42 10 41 36 16 26 14 42 19 5 2
0 0 16 17 13 46 13 25 25 14 16 12 20 12 0 0
309
334
229
De volgende tabel geeft het aantal inschrijvingen van Hogeschool InHolland vanaf 2010 (zowel voltijd als deeltijd)18. Tabel 7.2 Aantal inschrijvingen Techniek Hogeschool InHolland 2010-2014 Opleiding 2010 2011 2012 Human technology Medisch ingenieur Bouwkunde Elektrotechniek Civiele techniek Werktuigbouwkunde Chemie Biologie en medisch laboratoriumonderzoek Technische bedrijfskunde Technische informatica Informatica Bedrijfswiskunde Bouwmanagement en vastgoed Business engineering Klinische chemie (Associate Degree) Bouwkunde (Associate Degree) Totaal Bron: DUO. Bewerking: TechniekRaad NH. 18
2013
2014
4 11 225 102 92 311 112 208 199 109 165 114 238 95 22 20
2 5 216 111 88 302 96 186 218 93 136 114 191 70 8 9
1 1 217 131 88 330 119 206 219 81 163 106 168 44 2 4
0 0 199 121 93 374 154 221 249 85 190 122 157 31 1 1
0 0 223 149 81 369 192 256 249 86 240 99 143 19 0 0
2.027
1.845
1.880
1.998
2.106
Idem noot 13.
62
- Het aantal gediplomeerden Techniek van de Hogeschool InHolland is in 2013 met maar liefst 31% verminderd ten opzichte van 2011. - Het aantal techniekstudenten is na een daling tussen 2010 en 2012, sinds 2013 weer aan het stijgen naar ruim 2.100 in 2014. - Het totaal aantal hbo-technisch gediplomeerden in 2013 bij de Hogeschool InHolland was 229. - Naar schatting is 90% van deze 229 gediplomeerden in 2013 de arbeidsmarkt opgegaan. - Een aantal studies hebben in 2014 geen studenten meer: Human technology, Medisch ingenieur, Klinische chemie (AD) en Bouwkunde (AD). - Twee studies worden steeds kleiner. Dit zijn Bouwmanagement en vastgoed en Business engineering. - Veel andere technische studies groeien. De grootste groeiers zijn de opleidingen Chemie, Biologie en medisch laboratoriumonderzoek en Informatica. - De grootste techniekopleiding van InHolland in 2014 is Werktuigbouwkunde (luchtvaarttechnologie is niet meegenomen). De kleinste is Business engineering. - Het aantal vrouwelijke studenten van technische studies bij de Hogeschool InHolland was in 2014 18%. Dat was in 2010 16%.
7.2
Hogeschool van Amsterdam
De Hogeschool van Amsterdam biedt elektrotechniek, aviation, bouwkunde, civiele techniek en ontwerpen: 1. Built Environment: Civiele Techniek 2. Built Environment: Bouwkunde 3. Built Environment: Bouwtechnische Bedrijfskunde 4. Master Structural Engineering 5. Aviation 6. Engineering deeltijd: Engineering, Design and Innovation 7. Engineering deeltijd: Technische Bedrijfskunde 8. Engineering: Elektrotechniek 9. Engineering: Product Design 10. Forensisch Onderzoek 11. HBO-ICT: Software Engineering (voorheen Informatica) 12. HBO-ICT: System and Network Engineering (voorheen Informatica) 13. HBO-ICT: Technische Informatica 14. Leraar Mens en Technologie 15. Leraar Mens en Technologie 16. Leraar Natuurkunde 17. Leraar Natuurkunde 18. Leraar Techniek 19. Leraar Techniek 20. Logistics Engineering 21. Logistiek en Economie 22. Maritiem Officier
63
23. Master Structural Engineering 24. Onderwijsondersteuner Techniek 25. Toegepaste Wiskunde In de volgende tabel zien we dat het aantal gediplomeerden Techniek van de Hogeschool van Amsterdam in 2009, 2011 en 2013. Tabel 7.3 Opleiding
Aantal gediplomeerden Techniek HvA in 2009, 2011, 2013 (peildatum 1 oktober 2014, publicatiedatum 10-02-2015 voltijd- en deeltijd, bachelor) 2009 2011 2013
Communicatie en multimediadesign Forensisch onderzoek Technisch commerciële confectiekunde Bouwtechnische bedrijfskunde Bouwkunde Elektrotechniek Civiele techniek Maritiem officier Logistiek en technische vervoerskunde Technische bedrijfskunde Technische informatica Informatica Bedrijfswiskunde Aviation Engineering, design en innovation Totaal Bron: DUO. Bewerking: TechniekRaad NH.
159 43 246 94 196 53 28 17 77 72 33 188 17 62 52
154 51 176 121 153 43 43 12 87 62 31 129 24 123 83
149 42 172 77 157 18 38 18 50 68 20 152 30 132 89
1.337
1.292
1.212
DUO geeft het aantal inschrijvingen van de Hogeschool van Amsterdam. Hieronder worden deze cijfers vanaf 2010 gepresenteerd (zowel voltijd als deeltijd).
64
Tabel 7.4 Aantal inschrijvingen Techniek Hogeschool van Amsterdam 2010-2014 Opleiding 2010 2011 2012 2013
2014
Communicatie en multimediadesign Forensisch onderzoek Technisch commerciële confectiekunde Bouwtechnische bedrijfskunde Bouwkunde Elektrotechniek Civiele techniek Maritiem officier Logistiek en technische vervoerskunde Technische bedrijfskunde Technische informatica Informatica Bedrijfswiskunde Aviation Engineering, design en innovation
962 254 1.054 591 915 273 285 134 464 385 246 957 195 943 697
1.076 255 1.050 589 911 260 313 156 556 411 257 1.141 207 1.010 877
1.044 241 1.082 463 850 251 317 188 611 402 241 1.266 231 1.048 978
1.236 244 1.163 398 836 259 346 199 694 467 197 1.365 283 1.060 1.103
1.292 249 1.220 359 812 259 359 222 664 495 197 1.520 254 1.205 1.162
Totaal Bron: DUO. Bewerking: TechniekRaad NH.
8.355
9.069
9.213
9.850
10.269
- Voor de Hogeschool van Amsterdam geldt tussen 2009 en 2013 een daling van 9% van het aantal hbo-gediplomeerden met een technische opleiding. Het aantal gediplomeerden Techniek van de Hogeschool van Amsterdam is in 2013 met 6% is verminderd ten opzichte van 2011. - Hoewel het aantal gediplomeerden afneemt, is het aantal inschrijvingen flink gestegen van ruim 8.000 in 2010 naar meer dan 10.000 in 2014. - Het totaal aantal hbo-technisch gediplomeerden in 2013 bij de Hogeschool van Amsterdam was 1.212. - Naar schatting gaat 90% van de technisch gediplomeerde HBO-ers de arbeidsmarkt op. - Een aantal studies worden kleiner, zoals met name bouwtechnische bedrijfskunde en bouwkunde. - Andere studies worden steeds groter, zoals communicatie en multimediadesign, technische commerciële confectiekunde, civiele techniek, maritiem officier, technische bedrijfskunde, informatica, aviation en engineering, design en innovation - Vooral het aantal technisch gediplomeerden van de opleidingen bouwtechnische bedrijfskunde en elektrotechniek is in 2013 stevig gedaald. - Het aantal vrouwelijke gediplomeerden is bij de HvA stabiel, op circa 29% in 2013. - De Hogeschool van Amsterdam is met ruim 10.000 studenten (in 2014) de grootste aanbieder van techniekopleidingen op hbo-niveau. - De grootste techniekopleiding in 2014 van de HvA is de opleiding informatica met ruim 1.500 studenten, gevolgd door communicatie en multimediadesign, technisch commerciële confectiekunde, aviation en engineering, design en innovation. - Relatief kleine studies zijn met name: technische informatica, maritiem officier, forensisch onderzoek, elektrotechniek en bedrijfswiskunde.
65
7.3
Arbeidsmarktperspectief van technisch hbo-gediplomeerden
Cijfers over het arbeidsmarktperspectief van technisch hbo-gediplomeerden zijn lastig te verkrijgen. In de Keuzegids HBO 2015 wordt globaal aangegeven wat de kans op werk is voor zeven opleidingsrichtingen. Die baankans wordt weergegeven op een schaal van 1 tot en met 5 waarbij 1 een zeer geringe baankans betekent en 5 staat voor zeer grote baankans. In de volgende tabel wordt de baankans (gemiddeld voor Nederland) aangegeven. Tabel 7.5 Baankans tot 2018 technisch hbo-gediplomeerden Opleidingsrichting Baankans Elektrotechniek Werktuigbouwkunde Voertuigtechniek Bouwkunde Civiele techniek Logistiek, verkeer en zeevaart Ontwerpen Bron: Keuzegids HBO 2015. Bewerking: TechniekRaad NH
4 4 4 2 2 4 4
Uit de tabel lezen we af dat de opleidingen ‘bouwkunde’ en ‘civiele techniek‘ beperkte baankansen bieden en de overige redelijk grote. De Keuzegids HBO 2015 heeft daarbij onder meer de volgende opmerkingen: Elektrotechniek: de werkloosheid is laag en twee derde van de afgestudeerden werkt op hbo-niveau Werktuigbouwkunde: slechts een heel klein percentage van de recent afgestudeerden is werkeloos. Driekwart van degenen die werken, werken op hbo-niveau Voertuigtechniek: de werkeloosheid is hoger dan bij elektrotechniek en werktuigbouwkunde, maar lager dan bouwkunde. Het werk is meestal wel op hbo-niveau Bouwkunde: van alle technici zijn bouwkundigen het vaakst werkloos. In meerderheid werken pas afgestudeerden onder hun niveau. Civiele techniek: de werkloosheid is de afgelopen tijd wat opgelopen en is nu hoger dan bij werktuigbouw en elektrotechniek, maar lager dan bij bouwkunde. Het werk is meestal wel op niveau. Logistiek, verkeer en zeevaart: de werkloosheid in de logistiek is, vergeleken met het hbogemiddelde, niet hoog. Wel blijken redelijk wat afgestudeerden verder te gaan studeren. Zij die werken doen dat meestal wel op niveau. Ontwerpen: voor veel ontwerpers blijkt het lastig om een baan te vinden19.
19
Opmerkelijk dat in de HBO Keuzegids deze opleiding toch een ‘4’ krijgt als het gaat om baankans.
66
8.
VISIE TECHNIEKRAAD
8.1
Inleiding
Met deze analyse is meer inzicht verkregen in de vraag van de arbeidsmarkt en het aanbod vanuit het scholenveld. De uitspraak dat er (grote) tekorten zijn op de Noord-Hollandse technische arbeidsmarkt en dat we de instroom in technische opleidingen moeten stimuleren, is waar, maar tegelijkertijd een te algemeen statement dat nadere toespitsing en nuancering behoeft. We hebben immers geconstateerd dat – hoewel er per saldo nog steeds sprake is van een substantieel tekort - voor een aantal technische opleidingen er een overschot op de arbeidsmarkt bestaat. We hebben in dit document niet alleen nader geduid waar de tekorten liggen, maar ook van welke opleidingen de Noord-Hollandse ROC’s teveel gediplomeerden voor de arbeidsmarkt afleveren. Ook zien we verschillen of verschuivingen met een jaar eerder. In 2014 bestond er bijvoorbeeld voor relatief veel gediplomeerden van de opleidingen in de metaalbewerking nog (lichte) overschotten. Een jaar later is dit overschot verschoven in evenwicht of zelfs tekort. Die grotere behoefte vanuit de arbeidsmarkt (zie ook hoofdstuk 3.3) zien we helaas nauwelijks terug in het aantal (nieuwe) inschrijvingen in deze opleidingen. Een andere grote verschuiving zien we terug bij Bouw en infra. De tekorten aan gediplomeerden zijn in deze richting in één jaar tijd flink toegenomen. Daarnaast is de situatie op de stagemarkt uitvoerig aan bod gekomen en is aangegeven welke kwalitatieve ontwikkelingen op de technische arbeidsmarkt invloed hebben op de toekomstige vraag. Met deze kennis kan de TechniekRaad de adviezen die ze uitbrengt beter onderbouwen en de activiteiten die ze onderneemt, beter benoemen en richten. De TechniekRaad wil deze arbeidsmarktinformatie en visie onder een brede groep belanghebbenden verspreiden en toelichten, zodat de inhoud continue kan worden verbeterd en het draagvlak ervoor groeit. De kennis die in dit document is verzameld, kan worden ingezet in de macrodoelmatigheidsdiscussie en het overleg op verschillende niveaus met het scholenveld. We streven ernaar om dit ‘levend document’ elk half jaar te updaten met actueel cijfermateriaal. En we blijven zoeken naar meer cijfers over het HBO want hoewel er grote behoefte is aan dergelijke cijfers, zijn deze niet geheel toereikend. Ook gaan we in 2016 meer gegevens verzamelen over het VMBO, kweekvijver voor techniekinstroom in het MBO. Op deze wijze kan met recht worden gesproken over een gemeenschappelijke sectorbrede visie, gebaseerd op een breed gedeelde analyse en onderbouwing.
67
8.2
Knelpuntenanalyse
Op basis van met name deze rapportage, benoemen we de volgende knelpunten in de aansluiting tussen onderwijs en de technische arbeidsmarkt in Noord-Holland: Kwantitatieve aansluiting onderwijs - arbeidsmarkt niet in evenwicht Er wordt onvoldoende macrodoelmatig opgeleid. Er zijn grote tekorten op de arbeidsmarkt aan afgestudeerden van bepaalde technische opleidingsrichtingen. Veel bedrijven geven aan moeilijk aan bepaald technische personeel te kunnen komen, vooral op het hogere niveau. Dit remt hen in groei en innovatie. Daarentegen zijn er ook overschotten aan afgestudeerden van bepaalde technische opleidingen. De mate waarin tekorten en overschotten bestaan verschilt per regio binnen de provincie Noord-Holland. Overschot en tekort heeft een aantal oorzaken: 1. Opleidingenaanbod Het aanbod van opleidingen kan meer worden gericht op de arbeidsmarktvraag. We hebben geconstateerd dat onderwijsinstellingen in Noord-Holland bepaalde technische opleidingen sluiten waaraan grote behoefte is op de arbeidsmarkt en nieuwe opleidingen zijn gestart waarvan teveel gediplomeerden in de regio de arbeidsmarkt opgaan. Een van de gevolgen is dat opleidingsmogelijkheden teveel worden geconcentreerd en dus de bereikbaarheid in het geding komt (door te grote reisafstanden haken mogelijk geïnteresseerden af). Aanvullend onderzoek is nodig als het gaat om de vraag welke opleidingen waar precies nodig zijn op de middellange termijn. 2. Instroom Er stromen te weinig leerlingen in technische opleidingen in waaraan het bedrijfsleven grote behoefte heeft, maar ook teveel leerlingen in technische opleidingen waaraan het bedrijfsleven weinig behoefte heeft. 3. Uitval Er bestaat een enorme uitval tijdens de opleiding. Als de mate van uitval substantieel kan worden beperkt ontstaat een heel ander beeld van overschot en tekort op de arbeidsmarkt. Allerlei andere knelpunten liggen hieraan weer ten grondslag: - Zo kan worden gewerkt aan het imago van de technische sector zodat meer leerlingen het technisch onderwijs instromen. - Het technisch onderwijs zelf moet aantrekkelijker worden en meer aansluiten op de leefwereld van jongeren. Tezamen met onder meer adequate beroepenvoorlichting kan dit de mate van uitval beperken. - Daarnaast ontbreekt grondige analyse van tussentijdse uitval. Dergelijk onderzoek kan wellicht leiden tot extra focus op verbetering van kwaliteit en begeleiding tijdens de opleiding en minder op instroombevordering. - Doorlopende leerlijnen in de verschillende onderwijsniveaus, vakmanschapsroutes en technologieroutes kunnen instroom eveneens bevorderen en uitval beperken. Daarvan is nu nog onvoldoende sprake.
68
Kwalitatieve aansluiting onderwijs - arbeidsmarkt is constant aandachtspunt De technische opleidingen zijn zich in de afgelopen jaren minder gaan specialiseren maar hebben zich verbreed waardoor de student, eenmaal aan het werk, behoorlijk moet bijleren in het bedrijf waar hij/zij werkzaam is. Verdieping en kennis van nieuwe technieken worden vervolgens in de bedrijven opgedaan. Tegelijkertijd is er door het oerwoud van profielen sprake van totale versnippering. Samenwerking publiek-privaat is niet optimaal Voor een betere aansluiting tussen onderwijs – arbeidsmarkt is samenwerking tussen het onderwijs en bedrijfsleven ons inziens noodzakelijk. Er gebeurt veel, maar helaas wordt nog onvoldoende geïnvesteerd in meerjarige samenwerking tussen onderwijs en bedrijfsleven. Onderwijsinstellingen worden gedreven door onder meer wettelijke eisen en concurrentieoverwegingen. Het bedrijfsleven kan moeilijk met een eenduidige vraagarticulatie optreden. Een en ander heeft geleid tot een woud aan enthousiaste doch ondoorgrondelijke initiatieven waarvan het de vraag is waaraan ze precies bijdragen. Vooral startups en kleine bedrijven haken dan af. Mismatch vraag en aanbod Kennelijk gaat circa 30% van de technisch gediplomeerden niet aan het werk in de techniek. Verreweg het grootste deel daarvan omdat men de vacatures/ingangen niet kent, volgens SEOR. Naast het grote uitvalprobleem betekent deze mismatch een desinvestering in het onderwijs. Als bij gelijke instroom het uitvalprobleem en genoemde mismatch substantieel worden beperkt, hebben we bij wijze van spreken geen tekorten meer maar een overschot op de arbeidsmarkt. Wellicht moeten we in dit verband spreken over aantallen moeilijk vervulbare vacatures.
8.3
Doelstellingen TechniekRaad 2016
In 2016 blijft de missie van de TechniekRaad Noord-Holland gelijk: de TechniekRaad verbindt, stimuleert, initieert en coördineert activiteiten en levert hierdoor een belangrijke bijdrage aan een gezonde technische arbeidsmarkt in Noord-Holland met voldoende en goed opgeleide technische vakmensen. Daarbij opereert de TechniekRaad op basis van arbeidsmarktinformatie en visie die breed gedragen is, in overleg met betrokken partijen is opgesteld en daarmee de visie van de technische sectoren vertegenwoordigt. De TechniekRaad formuleert daarmee de behoeften en standpunten van bedrijven in de groot- en kleinmetaal, de elektro- en installatietechniek en de bouw in Noord-Holland, als het gaat om instroom, opleiding en arbeidsmarkt in genoemde bedrijfstakken. Voor 2016 en verder heeft de TechniekRaad Noord-Holland vier hoofddoelstellingen. Deze worden hieronder geformuleerd en toegelicht.
69
1.
De TechniekRaad formuleert jaarlijks (met zo mogelijk een halfjaarlijkse update) vraag en aanbod op de technische arbeidsmarkt in Noord-Holland, op basis waarvan doelstellingen, visie en acties worden bijgesteld. Een dergelijk visiedocument wordt breed gedragen en functioneert daarmee als richtinggevend voor de gehele technische sector.
De kwaliteit van de opleidingen begint met een goed geformuleerde vraag naar arbeid van het bedrijfsleven. De technische branches in Noord Holland geven aan welke inhoudelijke inkleuring van de opleidingen past bij de behoefte van de bedrijven in deze regio. Zowel in het vmbo als in het mbo en hbo kunnen elementen aan de opleidingen worden toegevoegd, die aansluiten bij de specifieke aard van de bedrijvigheid. De technische branches dienen hun behoefte (kwalitatief en kwantitatief) duidelijk te formuleren en aan het onderwijs te communiceren. Het jaarlijks visiedocument is daarbij leidraad. 2.
De TechniekRaad structureert en versterkt het overleg en de samenwerking tussen het technisch bedrijfsleven, de onderwijsinstellingen en overheden door netwerken te versterken en uit te breiden en structureert tevens het overleg per branche gericht op effectiviteit.
Effectievere samenwerking tussen onderwijs en bedrijfsleven leidt tot aantrekkelijk en doelmatig opleiden. Via samenwerking tussen bedrijven, ROC’s en HBO-instellingen kan aantrekkelijk technisch onderwijs worden gerealiseerd en kan innovatie in het bedrijfsleven worden ondersteund. De bestaande initiatieven tot campusvorming dienen te worden gesteund en uitgebreid. Belangrijk zijn tevens de reguliere activiteiten in het basisonderwijs, het vmbo, havo en vwo. Het is van belang in deze onderwijsniveaus te zorgen voor een goede positie van techniek in de lesprogramma’s en voor een aantrekkelijke en realistische presentatie van techniek. Het vmbo, de havo en vwo-scholen dienen hierbij te worden geholpen. 3.
De TechniekRaad streeft naar een technische beroepsopleidingsinfrastructuur in NoordHolland met goed bereikbare moderne en aantrekkelijke opleidingslocaties/techniekcampussen in iedere regio, aansluitend op de actuele vraag van het bedrijfsleven.
Aantrekkelijke, doelmatige en goed bereikbare opleidingen zijn uitermate belangrijk voor de TechniekRaad en het functioneren van de technische arbeidsmarkt. De bereikbaarheid van de vakopleidingen blijft een punt van aandacht. Via de technische vmbo-opleidingen maken leerlingen kennis met techniek en leren ze de eerste basiskennis en vaardigheden. Een goede spreiding van technische vmbo-opleidingen in Noord Holland dient er voor te zorgen dat het aanbod van vakrichtingen binnen VMBO-opleidingen goed wordt afgestemd op behoeften en mogelijkheden van de bedrijven in de regio. De technische branches dienen te zorgen dat ze bij alle planvorming op dit terrein betrokken worden. Daarnaast vinden we het belangrijk dat deze opleidingen inhoudelijk van goede kwaliteit zijn, dat de scholen worden toegerust met goede faciliteiten (apparatuur, gereedschap) en dat de docenten voldoende deskundig zijn. Knelpunten op het gebied van faciliteiten en
70
beschikbaarheid/deskundigheid van docenten kunnen worden aangepakt via samenwerking met MBO-scholen. Deze samenwerking wordt door de TechniekRaad gestimuleerd. Ook samenwerking tussen scholen en bedrijven is belangrijk, om oplossingen te vinden op het gebied van faciliteiten en om leerlingen aantrekkelijke stagemogelijkheden te bieden. Daarom streven we ernaar bij alle VMBO-scholen goede contacten met bedrijven te bewerkstelligen. De TechniekRaad wil het VMBO ondersteunen bij het gebruik van het aanbod van bedrijven en opleidingsbedrijven. Met betrekking tot het MBO-onderwijs gelden dezelfde prioriteiten: opleidingen die aansluiten op de vraag van bedrijven, zowel kwantitatief als inhoudelijk en een goede afstemming van leerlingaantallen en opleidingslocaties op de behoefte van het bedrijfsleven. Leerlingen dienen te worden opgeleid in vakrichtingen waaraan bedrijven behoefte hebben. Hiervoor is het van belang dat structureel overleg wordt gevoerd tussen bedrijven en de ROC’s over de inhoud van opleidingen, het aanbod van opleidingen en de locaties waarop die opleidingen worden aangeboden. De TechniekRaad zal zich inspannen om witten vlekken in het overleg waar nodig in te vullen, uiteraard aanvullend op bestaande afspraken zoals de ROC-convenanten met de scholingsfondsen OOM en OTIB. 4.
De TechniekRaad draagt bij aan enerzijds het stimuleren van instroom in technische opleidingen in aansluiting op de vraag van de technische arbeidsmarkt, anderzijds op instroom op de technische arbeidsmarkt.
Veel verschillende Noord-Hollandse en landelijke partijen zijn in de provincie actief met het bevorderen van instroom in technische opleidingen. Dit gebeurt op zowel lokaal als regionaal niveau, met voorlichting in het basis- en voortgezet onderwijs, open dagen, manifestaties, bedrijfsbezoeken, et cetera. De TechniekRaad vindt het belangrijk deze initiatieven met elkaar te verbinden, dubbel werk te voorkomen, witte vlekken in te vullen en de kwaliteit van de activiteiten te bevorderen. De focus van instroombevordering wordt daarbij ingegeven door de doelmatigheidsdiscussie. We streven ernaar dat alle scholen in het basis- en voortgezet onderwijs techniekvoorlichting geven en dat ze daarbij naar behoren worden ondersteund. Het zogenaamde Doe-programma is een sterke aanzet tot meer gemeenschappelijkheid in al deze activiteiten en initiatieven. De TechniekRaad steunt deze ontwikkeling en streeft naar versterking van het Doe-programma in 2016 en verder (zie www.techport.nl). Naast instroombevordering in technische opleidingen, dient er ook aandacht te zijn voor instroombevordering op de technische arbeidsmarkt. Als de ruim 30% afstudeerders van een technische opleiding die een niet-technische functie gaan vervullen, allen wél een technische functie zouden gaan uitoefenen, is in een klap het tekort opgelost! Vooral meisjes gaan na de opleiding iets anders doen.
71
8.4
Actiepunten en werkwijze TechniekRaad 2016
De TechniekRaad sluit in zijn acties aan op landelijke initiatieven en activiteiten van de branches en opleidingsfondsen. De TechniekRaad steunt deze activiteiten door in samenwerking zaken op te pakken, onze visie op de Noord-Hollandse technische arbeidsmarkt daar waar relevant en mogelijk over het voetlicht te brengen en onderwerpen waarvoor nog te weinig aandacht is op de verschillende agenda’s te krijgen. Visieontwikkeling Een van de belangrijkste activiteiten van de raad is de articulatie van de vraag naar technische arbeid in de provincie. Daartoe publiceert de TechniekRaad eenmaal per jaar een zogenaamd Visiedocument met arbeidsmarktinformatie en ontwikkelingen in beroepen (confrontatie vraag en aanbod) en een updatedocument waarin met name de in- en uitstroomcijfers van onderwijsinstellingen worden gepresenteerd (aanbodzijde van de arbeidsmarkt). In 2016 zal de TechniekRaad de volgende acties ten aanzien van deze doelstelling ondernemen: -
Update visiedocument (september 2016 en februari 2017). Stimuleren van het beschikbaar komen van meer HBO/WO-cijfermateriaal. Verdiepende kennis verzamelen over VMBO-Techniek in de provincie. Kennis toevoegen over het algemeen voorgezet onderwijs (technasia e.d.) Publiciteit genereren door zoveel mogelijk te verwijzen naar voorliggend document, de gehanteerde cijfers zoveel mogelijk te gebruiken en er over te spreken in vergaderingen, congressen, enz..
De rapportages worden in 2016 actief verspreid en onder de aandacht van belanghebbenden gebracht, met het doel dat ernaar wordt gehandeld. In 2016 richt de TechniekRaad zich tevens op het bereiken van meer en sneller inzicht in instroomcijfers in de diverse opleidingen en meer gedetailleerd inzicht in tekorten per richting en opleidingsniveau. Tevens streven we meer inzicht na in de instroom van inactieven op de Noord-Hollandse technische arbeidsmarkt. Structureren en versterken van overleg en samenwerking De TechniekRaad Noord-Holland heeft inmiddels een sterke positie opgebouwd en wordt onder meer door de provincie Noord-Holland, een aantal gemeenten w.o. Amsterdam, regionale platforms arbeidsmarktbeleid (RPA's), Economic Board Amsterdam en ROCbesturen beschouwd als dé gesprekspartner voor de technische sectoren wanneer het om beleidsmatige en bestuurlijke zaken gaat. Ook wordt de TechniekRaad Noord-Holland inmiddels gezien als de gesprekspartner van ROC's en HBO-instellingen inzake de regionale doelmatigheidsdiscussie. Daarnaast wordt de TechniekRaad door de provincie, gemeenten en andere organisaties steeds vaker gevraagd advies uit te brengen namens het technisch bedrijfsleven in de provincie, alvorens men - door diverse partijen aangevraagde - subsidies toekent onder meer met betrekking tot het regionale mbo-investeringsfonds, campusvorming, onderzoeks- en arbeidsmarktprojecten.
72
De TechniekRaad is dus een veelgevraagd gesprekspartner en participeert in steeds meer structurele overleggen, onder meer: Techniekcampussen Provincie Noord-Holland (w.o. gedeputeerde en beleidsmedewerkers EZ/SZ) werkgroep TechniekPakt Noordvleugel gemeentes MRA/gemeente Amsterdam/grotere gemeentes NH Amsterdam Economic Board (lid HC-stuurgroep) Ontwikkelingsbedrijf Noord-Holland-Noord Servicepunt Techniek Noord-Holland Stichting Talent voor Techniek NH Overleg CvB’s ROC’s van Noord-Holland RvA onderwijsinstellingen, Hogeschool InHolland Expertisecentrum Wetenschap &Techniek Economisch Forum Noord-Holland Noord Doordat in deze overleggen de technische sectoren met één stem spreken, wordt meer invloed uitgeoefend. Daarnaast wordt de TechniekRaad regelmatig uitgenodigd om deel te nemen aan eenmalige overleggen zoals met mbo-onderwijsinstellingen en hogescholen, overheden, onderwijsplatforms en andere samenwerkingsverbanden. In 2016 blijft de TechniekRaad aan genoemde overleggen deelnemen. Daarnaast zijn in een aantal regio’s in de provincie bedrijvengroepen geformeerd rondom scholen, dan wel is aangesloten op reeds bestaande kringen. Zo’n netwerk draagt zorg voor een actieve en resultaatgerichte ondersteuning van de praktijkcomponent en de beroepskeuzevoorlichting in het onderwijs. Ondersteuning door regionale en lokale overheden is hierbij van belang. Deze groepen van bedrijven en scholen organiseren samen activiteiten ten behoeve van beroepenvoorlichting, beroepskeuze en de vakonderwijs zoals snuffelstages, excursies, gastlessen, het verzorgen van technische en andere faciliteiten voor het onderwijs, beroepspraktijkvorming en het uitvoeren van examens. De TechniekRaad vindt het belangrijk de vorming van deze kringen te ondersteunen en aan te jagen en deze activiteiten in alle subregio’s verder uit te breiden en te versterken. De TechniekRaad initieert en ondersteunt overleg tussen de hierboven genoemde partijen over het opzetten en versterken van bedrijven/scholenkringen. Daarbij geldt het uitgangspunt dat gebruik wordt gemaakt van bestaande netwerken en activiteiten op dit gebied. De TechniekRaad bevordert en ondersteunt effectieve publiek-private samenwerking. Tot de reguliere rolopvatting van de TechniekRaad behoort het bevorderen van structureel overleg tussen en met ROC’s en HBO-instellingen over macrodoelmatigheid, vanzelfsprekend in samenhang met andere overleggen die al op diverse niveaus plaatsvinden. Daarbij gaan we uit van ons visiedocument en sluiten we aan op bestaande afspraken. Macrodoelmatigheid en instroombevordering gaan hand in hand. De TechniekRaad zet in 2016 in op meer instroom in (bepaalde) technische opleidingen vanuit havo-vwo (zowel tussentijdse uitstroom uit groepen 3e en 4e-jaars, als uitstroom van gediplomeerden) en vanuit VMBO-TL (technologieroute), en op meer doorstroom van mbo-2 of 3 naar mbo 3 of 4-niveau. Vanwege de verwachte of reeds bestaande tekorten in bepaalde vaklieden zal de
73
TechniekRaad in 2016 de mogelijkheden onderzoeken om vluchtelingen in een technische functie te laten instromen. Goed bereikbare moderne, aantrekkelijke en doelmatige opleidingslocaties Behoud en – daar waar nodig - versterking van de technische beroepsopleidingsinfrastructuur in Noord-Holland is een belangrijk aandachtspunt. In iedere (sub)regio van de provincie zijn moderne opleidingslocaties nodig, waar opleidingen gegeven kunnen worden die aansluiten bij de actuele behoefte van de bedrijven. Deze praktijk-opleidingslocaties worden beheerd door scholen, overheden en bedrijven. De opzet en uitvoering worden in overleg door scholen en bedrijven gerealiseerd. De TechniekRaad wil in elk van de vijf subregio’s een techniekcampus, waarin vmbo-, mbo- en hbo-scholen en opleidingsbedrijven uit de bouw, installatietechniek, elektrotechniek, metaal en andere technische sectoren samenwerken en moderne opleidingsfaciliteiten met elkaar delen. In regio’s waar nog geen techniekcampus is, voert de TechniekRaad overleg met overheden, bedrijven, onderwijsinstellingen (vmbo, mbo, hbo), opleidingsbedrijven en overige opleiders over de haalbaarheid en mogelijkheden voor het opzetten van een campus. Daar waar partijen mogelijkheden zien worden afspraken gemaakt over concrete realisatiedoelen, taken van deelnemende partijen, planning, kosten en financiering. De TechniekRaad is van mening dat verdiepende analyse naar het grote uitvalprobleem in het technisch onderwijs leidt tot kennis dat kan worden ingezet voor een effectieve aanpak ervan. Minder uitval leidt tot doelmatiger onderwijs. Daarnaast wil de TechniekRaad in 2016 in samenwerking met SBB en eventueel andere stakeholders een plan opstellen (en laten uitvoeren) om ook voor nieuwe instromers voldoende leerwerkplekken beschikbaar te hebben. Instroombevordering Op het niveau van subregionale kringen wordt samengewerkt met de actoren die basisscholen benaderen. Hieronder bevinden zich landelijke organisaties zoals Techniek Talent.nu, Expertisecentrum Wetenschap & Techniek, maar ook regionale en lokale organisaties, zoals St. Talent voor Techniek. Met al deze actoren wordt overleg gevoerd om het aanbod inhoudelijk af te stemmen, overlap in instrumenten en doelgroepen te verminderen en witte vlekken (basscholen die nog niet worden benaderd) op te lossen. In dit verband ondersteunt de TechniekRaad het Doe-programma Techniekpact NH dat bestaat uit activiteiten waarmee technologie en wetenschap door de hele onderwijsketen heen wordt gestimuleerd, van basisschool tot universiteit. Hiermee wordt gericht op de actielijnen Kiezen en Leren van het Techniekpact. Op het niveau van subregionale kringen wordt eveneens samengewerkt met de actoren die vmbo-scholen ondersteunen en/of benaderen. Hierbij gaat het onder andere om TechNet, de opleidingsbedrijven, de bedrijfstakfondsen, de regionale overlegstructuren, het platform bouwtechniek en landelijke leveranciers van materiaal en instrumenten, zoals Techniek Talent.nu en SBB. Tussen deze actoren wordt overleg en afstemming tot stand gebracht om de dekking van te activiteiten te verbeteren (geen dubbelingen en geen witte vlekken) en het
74
aanbod inhoudelijk en kwalitatief af te stemmen met als doel om de effectiviteit te bevorderen in aansluiting op de behoeften van de technische arbeidsmarkt. Partners zoals Techniek Talent.nu, Jet-Net, Platform Bèta techniek, de MBO- en HBOinstellingen, Talent voor Techniek en de opleidingsfondsen van de vier bedrijfstakken dienen hierin samen te werken. De TechniekRaad neemt het initiatief om overleg en samenwerking tussen deze organisaties op te zetten en een actieplan te maken voor gestructureerde techniekpromotie in het VO. Vanzelfsprekend worden bestaande activiteiten gerespecteerd en is de insteek alleen extra activiteiten te bevorderen op scholen waar deze nog niet (gestructureerd) plaatsvinden.
75
76
1
Mobiliteit
1
assemblagetechnicus
2
Mobiliteit
1
93410
autotechnicus
2
Mobiliteit
93440
bedrijfsautotechnicus
2
93142
verbrandingsmotortechnicus
93753
Opleiding
93741
assistent mobiliteitsbranche
92230
Niveau
Groot Amsterdam Noord-Holland Noord Zaanstreek/ Waterland ZuidKennemerland Gooi & Vechtstreek
Beroepsgroep
Crebo
Provincie NH
Kans op werk per regio per technische opleiding in Noord-Holland (februari 2015) Nederland
BIJLAGE 1.
1
1
1
1
1
3
3
2
2
2
2
2
2
Mobiliteit
3
2
2
2
2
2
3
2
Mobiliteit
3
verkoopmedewerker tankstation
2
Mobiliteit
3
3
3
3
3
3
3
93390
serviceadviseur mobiliteitsbranche
3
Mobiliteit
2
2
93470
motorfietstechnicus
2
Mobiliteit
2
1
95765
balie- / shopmedewerker
2
Mobiliteit
3
3
3
3
3
3
3
93141
revisietechnicus verbrandingsmotoren
2
Mobiliteit
1
2
2
2
2
2
1
90871
scootertechnicus
2
Mobiliteit
2
90872
fietstechnicus
2
Mobiliteit
3
2
2
2
2
2
3
93420
eerste autotechnicus
3
Mobiliteit
3
3
3
3
3
3
2
93450
eerste bedrijfsautotechnicus
3
Mobiliteit
3
3
3
3
3
3
3
90900
eerste verbrandingsmotortechnicus
3
Mobiliteit
1
93480
eerste motorfietstechnicus
3
Mobiliteit
2
2
2
2
2
2
1
95450
Verkoopadviseur mobiliteitsbranche
3
Mobiliteit
1
2
2
2
2
2
1
93460
technisch specialist bedrijfsauto
4
Mobiliteit
3
3
3
3
3
3
3
93430
technisch specialist personenauto
4
Mobiliteit
3
2
2
2
2
2
3
90850
verkoopmanager mobiliteitsbranche
4
Mobiliteit
2
3
3
3
3
3
2
94251
bedrijfsmanager mobiliteitsbranche
4
Mobiliteit
1
93384
werkplaatsmanager motorvoertuigentechniek
4
Mobiliteit
2
1
1 1
1
1
1
1
77
1
93752
verkoper fiets/bromfiets
2
Mobiliteit
2
2
2
2
2
2
2
95722
technisch specialist verbrandingsmotoren
4
Mobiliteit
2
95442
eerste fietstechnicus
3
Mobiliteit
3
2
2
2
2
2
3
95441
eerste scootertechnicus
3
Mobiliteit
1
90215
logistiek supervisor mobiliteitsbranche
4
Mobiliteit
3
3
90053
Medewerker Fotografie
2
Fotonica
3
3
3
3
3
3
3
95704
AV-specialist
4
Fotonica
3
3
3
3
3
3
3
90083
Fotograaf
4
Fotonica
3
3
3
3
3
3
3
91730
Allround Laborant
3
Laboratoria
2
2
2
2
2
2
1
93711
Analist Klinische Chemie
4
Laboratoria
2
2
2
2
2
2
1
93712
Analist Pathologie
4
Laboratoria
1
2
2
2
2
2
2
93713
Biotechnologisch Analist
4
Laboratoria
2
3
3
3
3
3
4
93714
Chemisch-Fysisch Analist
4
Laboratoria
3
3
3
3
3
3
4
93715
Microbiologisch Analist
4
Laboratoria
2
2
2
2
2
2
1
90452
Basisoperator
1
Procestechniek
1
1
1
1
1
1
1
91690
Medewerker Operationele Techniek
2
Procestechniek
2
2
2
2
2
2
3
90311
Operator A
2
Procestechniek
2
2
2
2
2
2
2
90012
Operator B
3
Procestechniek
3
3
3
3
3
3
4
91680
Allround Operationeel Technicus
4
Procestechniek
3
2
2
2
2
2
4
90240
Operator C
4
Procestechniek
3
2
2
2
2
2
4
2
AV, Multimedia en gaming
3
3
3
3
3
3
3
AV, Multimedia en gaming
2
2
2
2
2
2
2
4
AV, Multimedia en gaming
3
3
3
3
3
3
3
4
AV, Multimedia en gaming
3
3
3
3
3
3
3
4
AV, Multimedia en gaming
2
2
2
2
2
2
2
4
AV, Multimedia en gaming
4
4
4
4
4
4
4
90051 90061 90075 95400 93220 95701
Medewerker fotografie Allround medewerker AVproductie Fotograaf Mediamanager Game Artist Mediadeveloper
78
3
95710 95702 95700
Mediaworkflowbeheerder AV-specialist Game developer Digitaal drukker
4
AV, Multimedia en gaming
3
3
3
3
3
3
3
4
AV, Multimedia en gaming
3
3
3
3
3
3
3
4
AV, Multimedia en gaming
4
4
4
4
4
4
4
Uitgeven, vormgeven en printmedia
3
3
3
3
3
3
3
3
Uitgeven, vormgeven en printmedia
3
3
3
3
3
3
3
4
Uitgeven, vormgeven en printmedia
3
3
3
3
3
3
3
4
Uitgeven, vormgeven en printmedia
3
3
3
3
3
3
3
4
Uitgeven, vormgeven en printmedia
3
3
3
3
3
3
3
2
Uitgeven, vormgeven en printmedia
2
2
2
2
2
2
2
3
Uitgeven, vormgeven en printmedia
3
3
3
3
3
3
3
4
Uitgeven, vormgeven en printmedia
3
3
3
3
3
3
3
2
Uitgeven, vormgeven en printmedia
3
3
3
3
3
3
3
3
Uitgeven, vormgeven en printmedia
3
3
3
3
3
3
3
4
Uitgeven, vormgeven en printmedia
4
4
4
4
4
4
4
3
95718 Drukker 95719 Interactieve vormgeving 90414 Art en Design 90412
90411
Animatie / audiovisuele vormgeving Medewerker DTP
95707 Allround DTP-er 95705 Grafische vormgeving 90413 Basismedewerker Printmedia 95717 Nabewerker 95720 Printmediatechnoloog 95721
91440
Assistent schilderen / industriële lakverwerking
1
Afbouw en onderhoud
3
3
3
3
3
3
3
91444
Assistent schilderen / industriële lakverwerking (Assistent schilder)
1
Afbouw en onderhoud
3
3
3
3
3
3
3
79
91442
Ass. schilderen / industriële lakverwerking (Ass. metaalconserveerder)
1
Afbouw en onderhoud
3
3
3
3
3
3
3
95150
Medewerker dekvloeren (Dekvloerenlegger)
2
Afbouw en onderhoud
2
2
2
2
2
2
2
94480
Medewerker glaszetten (Glaszetter)
2
Afbouw en onderhoud
3
3
3
3
3
3
3
92710
Medewerker industriële lakverwerking
2
Afbouw en onderhoud
3
3
3
2
3
3
3
92711
Medewerker industriële lakverwerking (Jachtschilder)
2
Afbouw en onderhoud
3
2
2
2
3
2
2
92713
Medewerker industriële lakverwerking (Metaalconserveerder)
2
Afbouw en onderhoud
3
3
3
2
3
3
3
91450
Medewerker Schilderen
2
Afbouw en onderhoud
3
3
3
3
3
3
3
95160
Gezel Dekvloerenlegger
3
Afbouw en onderhoud
2
2
2
2
2
2
2
94490
Gezel Glaszetter
3
Afbouw en onderhoud
3
3
3
3
3
3
4
95684
Gezel Schilder
3
Afbouw en onderhoud
3
3
3
3
3
3
3
92720
Medewerker industriële lakverwerking
3
Afbouw en onderhoud
3
3
3
2
3
3
3
92721
Medewerker industriële lakverwerking (Vakkracht jachtschilder)
3
Afbouw en onderhoud
3
2
2
2
3
2
3
92724
Medewerker industriële lakverwerking (Vakkracht lakspuiter)
3
Afbouw en onderhoud
3
3
3
2
3
3
3
91460
Medewerker schilderen
3
Afbouw en onderhoud
3
3
3
3
3
3
3
91461
Medewerker schilderen (Gezel schilder aankomend voorman)
3
Afbouw en onderhoud
3
3
3
3
3
3
3
91500
Medewerker Stukadoren
3
Afbouw en onderhoud
3
3
3
3
3
3
3
91501
Medewerker stukadoren (Gezel stukadoor decoratie)
3
Afbouw en onderhoud
3
3
2
3
3
3
3
91502
Medewerker stukadoren (Gezel stukadoor voorman)
3
Afbouw en onderhoud
3
2
3
3
3
3
3
95685
Restauratiestukadoor
4
Afbouw en onderhoud
2
3
3
3
3
3
2
80
92740
Specialist Schilderen
4
Afbouw en onderhoud
2
3
2
2
3
3
2
92741
Specialist schilderen (Specialist decoratie en restauratie)
4
Afbouw en onderhoud
2
3
2
2
3
3
2
92742
Specialist schilderen (Specialist interieur en decoratie)
4
Afbouw en onderhoud
2
3
2
2
3
3
2
91445
Assistent schilderen / industriële lakverwerking (Assistent lakspuiter)
1
Afbouw en onderhoud
3
3
3
3
3
3
3
92715
Medewerker industriële lakverwerking (Lakspuiter)
2
Afbouw en onderhoud
3
3
3
2
3
3
3
93600
Medewerker stukadoren (Stukadoor)
2
Afbouw en onderhoud
3
3
3
3
3
3
3
95170
Plafond-/wandmonteur
2
Afbouw en onderhoud
2
3
3
3
3
2
2
94520
Middenkaderfunctionaris afbouw en onderhoud
4
Afbouw en onderhoud
3
3
3
3
3
3
3
94521
Middenkaderfunctionaris afbouw en onderhoud (Calculator/onderhoudsspec)
4
Afbouw en onderhoud
3
3
3
3
3
3
3
94522
Middenkaderfunctionaris afbouw en onderhoud (Uitvoerder)
4
Afbouw en onderhoud
3
3
3
3
3
3
3
94523
Middenkaderfunctionaris afbouw en onderhoud (Ondernemer)
4
Afbouw en onderhoud
3
3
3
3
3
3
94254
Middenkaderfunctionaris afbouw en onderhoud (Kleur- en interieuradviseur)
4
Afbouw en onderhoud
2
2
2
2
2
2
3
95560
Assistent Afbouw
1
Afbouw en onderhoud
2
3
3
3
3
2
2
94525
Middenkaderfunctionaris afbouw en onderhoud (Projectleider)
4
Afbouw en onderhoud
3
3
3
3
3
3
3
93942
Allround betonreparateur
3
Afbouw en onderhoud
2
2
2
2
2
2
2
93932
Betonreparateur
2
Afbouw en onderhoud
2
2
2
2
2
2
1
95271
Bouwkundig onderhoudsmedewerker
3
Afbouw en onderhoud
2
3
3
3
3
3
2
94524
Middenkaderfunctionaris afbouw en onderhoud (Kleur- en interieuradviseur)
4
Afbouw en onderhoud
3
2
2
2
2
2
2
90052
AV-productie (medewerker Fotografie)
2
Reclame en presentatie
2
3
3
2
3
2
1
81
4
95708
DTP-er
2
Reclame en presentatie
2
2
2
2
2
2
2
94500
Signmaker
2
Reclame en presentatie
3
3
3
3
3
3
4
91510
Tentoonstellingsbouwer
2
Reclame en presentatie
2
2
2
2
2
2
1
90062
Allround Medewerker AVProductie
3
Reclame en presentatie
3
3
3
3
3
3
5
95706
Allround DTP-er
3
Reclame en presentatie
2
2
2
2
2
2
2
94510
Signmaker (Allround signmaker)
3
Reclame en presentatie
3
3
3
3
3
3
4
91520
Tentoonstellingsbouwer
3
Reclame en presentatie
2
2
2
2
2
2
2
90076
AV-productie (Fotograaf)
4
Reclame en presentatie
2
3
3
3
3
3
3
90401
Mediavormgever (Animatie/audiovisuele vormgeving )
4
Reclame en presentatie
2
3
3
3
3
3
4
90402
Mediavormgever (Art & Design)
4
Reclame en presentatie
2
3
3
2
3
3
4
90403
Mediavormgever (Grafische vormgeving)
4
Reclame en presentatie
3
3
3
3
3
3
4
90404
Mediavormgever (Interactieve vormgeving)
4
Reclame en presentatie
3
3
3
3
3
3
4
91530
Medewerker productpresentatie
2
Reclame en presentatie
3
2
3
2
2
2
3
91541
Vormgeving ruimtelijke presentatie en communicatie (Stand-, winkel- en decorvormgever)
4
Reclame en presentatie
3
3
3
3
3
3
3
91542
Vormgeving ruimtelijke presentatie en communicatie (Vormgever productpresentatie)
4
Reclame en presentatie
3
3
3
3
3
3
3
91543
Vormgeving ruimtelijke presentatie en communicatie (Winkelpubliciteitvormgever)
4
Reclame en presentatie
3
3
3
3
3
3
3
95704
AV-specialist
4
Reclame en presentatie
2
2
2
2
2
2
2
94990
Signspecialist
4
Reclame en presentatie
3
3
3
3
3
3
4
82
94560
Assistent houtbranche
1
Hout en meubel
2
1
2
1
1
1
1
95000
Machinaal houtbewerker
2
Hout en meubel
3
2
2
2
1
2
3
94610
Montagemedewerker timmerindustrie
2
Hout en meubel
2
2
2
2
1
1
1
94570
Meubelmaker / (scheeps)interieurbouwer
2
Hout en meubel
3
3
2
3
3
3
3
93560
Meubelstoffeerder
2
Hout en meubel
2
4
2
5
5
5
1
95331
Logistiek medewerker houthandel
2
Hout en meubel
1
2
2
2
2
1
1
93540
Parketteur
2
Hout en meubel
2
2
2
2
2
2
3
94621
Allround montagemedewerker gevelelementen
3
Hout en meubel
3
2
2
2
1
1
94622
Allround houtskeletbouwer
3
Hout en meubel
2
2
1
2
1
2
95580
Allround meubelmaker/ (scheeps)interieurbouwer
3
Hout en meubel
3
3
2
3
3
3
93570
Allround meubelstoffeerder
3
Hout en meubel
2
4
2
5
5
5
1
95340
Allround logistiek medewerker houthandel
3
Hout en meubel
2
2
2
2
2
1
1
93550
Allround parketteur
3
Hout en meubel
2
2
2
2
2
2
3
94550
Meewerkend leidinggevende machinaal houtbewerken
4
Hout en meubel
2
2
2
2
1
1
1
94630
Meewerkend leidinggevende montage timmerindustrie
4
Hout en meubel
2
1
2
1
1
1
1
94591
Meewerkend leidinggevende meubelindustrie/(scheeps)interie urbouw
4
Hout en meubel
2
2
2
2
2
2
94592
Ondernemer meubelindustrie/(scheeps)interie urbouw
4
Hout en meubel
2
1
2
1
1
93686
Ontwerpend meubelmaker
4
Hout en meubel
2
2
2
94601
Meewerkend leidinggevende meubelstoffeerbedrijf
4
Hout en meubel
1
1
1
94602
Ondernemer meubelstoffeerbedrijf
4
Hout en meubel
1
1
2
1 1 1
1
1
1
2
2
1
1
2
1
1
1
1
2
83
1
95350
Meewerkend leidinggevende logistiek houthandel
4
Hout en meubel
1
1
94652
Werkvoorbereider timmerindustrie
4
Hout en meubel
3
2
94651
Werkvoorbereider meubelindustrie/(scheeps)interie urbouw
4
Hout en meubel
3
94654
Commercieel technisch medewerker houthandel
4
Hout en meubel
95570
Allround Machinaal Houtbewerker
3
Hout en meubel
92880
Schachtenmaker
2
Creatieve en Ambachtelijke techniek
92790
Basisgoudsmid
3
Creatieve en Ambachtelijke techniek
92871
Pianotechnicus
3
Creatieve en Ambachtelijke techniek
92820
Juwelier
4
Creatieve en Ambachtelijke techniek
95210
Uurwerktechnicus
4
Creatieve en Ambachtelijke techniek
92804
Zilversmid
4
Creatieve en Ambachtelijke techniek
92872
Pianotechnicus Ondernemer
3
Creatieve en Ambachtelijke techniek
92803
Goudsmid
4
Creatieve en Ambachtelijke techniek
92810
Medewerker Juwelier
3
Creatieve en Ambachtelijke techniek
93681
Glazenier
4
Creatieve en Ambachtelijke techniek
93685
Lederwarenmaker
4
Creatieve en Ambachtelijke techniek
2
1
1
1
1
2
2
1
1
1
2
3
1
1
1
2
2
2
2
2
2
3
2
2
2
1
1
3
3
3
3
3
3
3
3
3
3
3
3
3
3
3
3
3
3
3
3
3
3
4
4
3
3
3
3
3
3
3
3
3
3
3
3
3
3
3
3
3
3
3
3
3
3
3
3
3
3
3
3
3
3
3
3
3
3
3
3
3
3
3
3
3
3
3
3
3
3
3
3
3
3
3
3
3
3
84
3
93682
Keramist
4
Creatieve en Ambachtelijke techniek
93683
Ambachtelijk Schoenmaker
4
Creatieve en Ambachtelijke techniek
93684
Hoedenmaker
4
Creatieve en Ambachtelijke techniek
95200
Medewerker Uurtechniek
3
Creatieve en Ambachtelijke techniek
93687
Glasblazer
4
Creatieve en Ambachtelijke techniek
95693
Behoudsmedewerker
4
Creatieve en Ambachtelijke techniek
92840
Onderwerkmaker
2
93610
Schoenhersteller
93632
3
3
3
3
3
3
3
3
3
3
3
3
3
3
3
3
3
3
3
3
3
3
3
3
3
3
3
3
3
3
3
3
3
3
3
3
3
3
3
3
3
3
Gezondheidstechniek
3
3
3
3
3
3
3
2
Gezondheidstechniek
4
4
4
4
4
4
4
Werkplaatsmedewerker Optiek
2
Gezondheidstechniek
3
3
3
3
3
3
3
93640
Allround Medewerker Optiek
3
Gezondheidstechniek
4
4
4
4
4
4
4
94700
Leestenmaker
3
Gezondheidstechniek
4
4
4
4
4
4
4
95190
Orthopedisch Technisch Medewerker
3
Gezondheidstechniek
4
4
4
4
4
4
4
95221
Tandtechnisch Medewerker Basistechnieken
2
Gezondheidstechniek
4
4
4
4
4
4
4
95222
Tandtechnisch Medewerker Orthodontie
2
Gezondheidstechniek
3
3
3
3
3
3
3
95181
Audicien
4
Gezondheidstechniek
4
4
4
4
4
4
4
93651
Opticien
4
Gezondheidstechniek
4
4
4
4
4
4
4
93652
Opticien Manager
4
Gezondheidstechniek
4
4
4
4
4
4
4
92772
Orthopedisch Schoentechnicus
4
Gezondheidstechniek
4
4
4
4
4
4
4
85
92773
Orthopedisch Technicus
4
Gezondheidstechniek
4
4
4
4
4
4
4
95231
Tandtechnicus Kroon- en Brugwerk
4
Gezondheidstechniek
4
4
4
4
4
4
4
95232
Tandtechnicus Prothese
4
Gezondheidstechniek
4
4
4
4
4
4
4
91620
Technisch Oogheelkundig Assistent
4
Gezondheidstechniek
5
5
5
5
5
5
5
93620
Schoenhersteller Ondernemer
3
Gezondheidstechniek
4
4
4
4
4
4
4
93631
Verkoopmedewerker Optiek
2
Gezondheidstechniek
4
4
4
4
4
4
4
94690
Schoentechnisch Voorzieningenmaker
2
Gezondheidstechniek
4
4
4
4
4
4
4
95010
Medewerker Steriele Medische Hulpmiddelen
3
Gezondheidstechniek
5
5
5
5
5
5
5
95234
Tandtechnicus Manager Prothese
4
Gezondheidstechniek
4
4
4
4
4
4
4
95233
Tandtechnicus Manager Kroon- en Brugwerk
4
Gezondheidstechniek
4
4
4
4
4
4
4
92775
Orthopedisch technisch manager
4
Gezondheidstechniek
3
3
3
3
3
3
3
92774
Orthopedisch schoentechnicus manager
4
Gezondheidstechniek
3
3
3
3
3
3
3
94660
Onderwerkmaker Ondernemer
3
Gezondheidstechniek
2
2
2
2
2
2
2
94670
Schachtenmaker Ondernemer
3
Gezondheidstechniek
2
2
2
2
2
2
2
95182
Audicien Manager
4
Gezondheidstechniek
4
4
4
4
4
4
4
93742
assistent mobiliteitsbranche
1
Carrosserie
1
1
1
1
1
1
1
91790
Carrosseriebouwer
2
Carrosserie
4
4
4
4
4
4
4
10216
Voertuiginterieurbouwer
2
Carrosserie
3
3
3
3
3
3
3
10201
Eerste caravanhersteller
3
Carrosserie
2
2
2
2
2
2
2
95042
Autoschadetechnicus
3
Carrosserie
4
4
4
4
4
4
4
94252
Bedrijfsmanager carrosseriebouwbedrijf
4
Carrosserie
3
3
3
3
3
3
3
10844
Bedrijfsmanager schadeherstelbedrijf
4
Carrosserie
3
3
3
3
3
3
3
10225
Aankomend voorbewerker
1
Carrosserie
3
3
3
3
3
3
3
86
95030
Autoschadehersteller
2
Carrosserie
2
2
2
2
2
2
2
91770
Autospuiter
2
Carrosserie
2
2
2
2
2
2
2
92980
Caravanhersteller
2
Carrosserie
2
2
2
2
2
2
2
95041
Eerste autoschadehersteller
3
Carrosserie
2
2
2
2
2
2
2
91780
Eerste autospuiter
3
Carrosserie
2
2
2
2
2
2
2
91800
Eerste carrosseriebouwer
3
Carrosserie
2
2
2
2
2
2
2
95724
Touringcarchauffeur/reisleider
3
Transport en logistiek
2
3
3
3
3
3
3
90202
Logistiek teamleider
3
Transport en logistiek
3
5
5
3
5
5
3
90215
Logistiek supervisor
4
Transport en logistiek
5
3
5
3
5
3
3
91890
Planner wegtransport
3
Transport en logistiek
5
5
5
3
5
5
5
93010
Aviation operations officer
4
Transport en logistiek
3
3
3
3
3
3
3
91850
Luchtvaartdienstverlener
4
Transport en logistiek
1
1
1
1
1
1
1
91860
Luchtvaartlogisticus
4
Transport en logistiek
3
3
3
3
3
3
3
95726
Manager havenoperaties
4
Transport en logistiek
5
5
5
5
5
5
5
95260
Manager havenlogistiek
4
Transport en logistiek
5
5
5
5
5
5
5
91870
Manager transport en logistiek
4
Transport en logistiek
3
5
5
1
3
5
3
95250
Coordinator havenlogistiek
3
Transport en logistiek
3
3
3
3
3
3
3
93732
Assistent Logistiek Medewerker
1
Transport en logistiek
3
3
3
5
3
3
3
91830
Chauffeur goederenvervoer
2
Transport en logistiek
3
5
5
1
5
5
3
91841
Chauffeur openbaar vervoer
2
Transport en logistiek
1
3
3
3
3
3
3
91842
Taxi-chauffeur
2
Transport en logistiek
1
1
1
1
1
1
1
90255
Logistiek medewerker
2
Transport en logistiek
3
3
5
3
3
3
3
87
95240
Medewerker havenlogistiek
2
Transport en logistiek
3
3
3
3
3
3
3
95727
Medewerker havenoperaties
2
Transport en logistiek
3
3
3
3
3
3
3
95650
Machinist railvervoer
3
Transport en logistiek
3
3
3
3
3
3
3
93030
Bootman
3
Scheepvaart
3
1
1
1
1
1
1
95620
Matroos binnenvaart
2
Scheepvaart
3
1
1
1
1
1
1
95736
Schipper/machinist beperkt werkgebied
2
Scheepvaart
3
3
3
3
3
3
3
93130
Stuurman/werktuigkundige zeevisvaart SW6
2
Scheepvaart
1
1
1
1
1
1
1
93020
Baggermeester
4
Scheepvaart
5
5
5
5
5
5
5
95725
Coordinator Havenoperaties
3
Scheepvaart
5
5
5
5
5
5
5
95630
Schipper binnenvaart
3
Scheepvaart
3
3
3
3
3
3
3
95640
Kapitein Binnenvaart
4
Scheepvaart
3
3
3
3
3
3
3
93080
Scheeps- en jachtbouwkundige
4
Scheepvaart
3
3
3
3
3
3
3
95734
Scheepswerktuigkundige waterbouw
4
Scheepvaart
5
5
5
5
5
5
5
95735
Stuurman waterbouw
4
Scheepvaart
5
5
5
5
5
5
5
95050
Schipper rondvaartboot beperkt vaargebied
2
Scheepvaart
3
3
3
3
3
3
3
22124
Koopvaardij officier alle schepen
4
Scheepvaart
5
5
5
5
5
5
5
95739
Stuurman werktuigkundige zeevisvaart SW4
4
Scheepvaart
1
1
1
1
1
1
1
95738
Stuurman/werktuigkundige zeevisvaart SW5
3
Scheepvaart
1
1
1
1
1
1
1
22123
Koopvaardij officier kleine schepen
3
Scheepvaart
3
3
3
3
3
3
3
94351
Fijnmechanische techniek (Allround verspaner)
3
Installatie-, elektro- en metaaltechniek
4
4
4
4
4
4
4
94352
Fijnmechanische Techniek (Fijnmechanisch verspaner)
3
Installatie-, elektro- en metaaltechniek
4
4
4
4
4
4
4
94360
Fijnmechanische Techniek (Research-Instrumentmaker)
4
Installatie-, elektro- en metaaltechniek
4
4
4
4
4
4
4
88
94371
Vliegtuigbouw (kunststofbewerker)
2
Installatie-, elektro- en metaaltechniek
94372
Vliegtuigbouw (metaallijmer)
2
Installatie-, elektro- en metaaltechniek
94373
Vliegtuigbouw (plaatbewerker)
2
Installatie-, elektro- en metaaltechniek
3
94374
Vliegtuigbouw (samenbouwer)
2
Installatie-, elektro- en metaaltechniek
3
94421
Middenkader Engineering (Technicus)
4
Installatie-, elektro- en metaaltechniek
5
5
5
5
5
5
5
94422
Middenkader Engineering (Commercieel technicus)
4
Installatie-, elektro- en metaaltechniek
5
5
5
5
5
5
5
94790
Human Technology
4
Installatie-, elektro- en metaaltechniek
4
95272
Onderhoud- en verbouwbedrijf (Allround ondernemer klussenbedrijf)
3
Installatie-, elektro- en metaaltechniek
5
5
5
5
5
5
5
95471
Service apparatuur en installaties (Onderhoudsmonteur industrie)
2
Installatie-, elektro- en metaaltechniek
3
3
3
3
3
3
3
95472
Service apparatuur en installaties (Onderhoudsmonteur installatietechniek)
2
Installatie-, elektro- en metaaltechniek
3
3
3
3
3
3
3
95481
Assistent metaal-, elektro- en installatietechniek (Assistent installatie)
1
Installatie-, elektro- en metaaltechniek
3
3
3
3
3
3
3
95482
Assistent metaal-, elektro- en installatietechniek (Assistent metaalbewerking)
1
Installatie-, elektro- en metaaltechniek
3
3
3
3
3
3
3
95483
Assistent metaal-, elektro- en installatietechniek (Assistent montage)
1
Installatie-, elektro- en metaaltechniek
3
3
3
3
3
3
3
95491
Vliegtuigtechniek (Eerste monteur vliegtuigtechniek)
3
Installatie-, elektro- en metaaltechniek
4
4
4
4
4
4
4
95492
Vliegtuigtechniek (Plaat/kunststofbewerker vliegtuigtechniek)
3
Installatie-, elektro- en metaaltechniek
4
89
95762
Vliegtuigonderhoud (Eerste monteur)
3
Installatie-, elektro- en metaaltechniek
4
4
4
4
4
4
4
95764
Vliegtuigonderhoud (Technicus mechanica)
4
Installatie-, elektro- en metaaltechniek
4
4
4
4
4
4
4
95763
Vliegtuigonderhoud (Technicus avionica)
4
Installatie-, elektro- en metaaltechniek
4
4
4
4
4
4
4
93843
Dakdekker metaal
2
Installatie-, elektro- en metaaltechniek
3
3
3
3
3
3
3
90011
Allround Operator (Allround Operator Productietechniek)
3
Installatie-, elektro- en metaaltechniek
4
4
4
4
4
4
4
90312
Operator (Operator productietechniek)
2
Installatie-, elektro- en metaaltechniek
3
3
3
3
3
3
3
95687
Assistent Operator (Assistent Operator productietechniek)
1
Installatie-, elektro- en metaaltechniek
3
3
2
2
2
2
2
91080
Machinebouw Mechatronica (Monteur mechatronica)
2
Installatie-, elektro- en metaaltechniek
3
3
3
3
3
3
3
91091
Machinebouw Mechatronica (Machinebouwer)
3
Installatie-, elektro- en metaaltechniek
4
4
4
4
4
4
4
91092
Machinebouwer Mechatronica (Monteur tester mechatronica)
3
Installatie-, elektro- en metaaltechniek
4
4
4
4
4
4
4
92111
Infratechniek (Monteur data/elektra)
2
Installatie-, elektro- en metaaltechniek
4
4
4
4
4
4
4
92113
Infratechniek (Monteur gas/water/warmte)
2
Installatie-, elektro- en metaaltechniek
4
4
4
4
4
4
4
92121
Infratechniek (Eerste monteur data/elektra)
3
Installatie-, elektro- en metaaltechniek
4
4
4
4
4
4
4
92122
Infratechniek (Eerste monteur gas/water/warmte)
3
Installatie-, elektro- en metaaltechniek
4
4
4
4
4
4
4
92124
Infratechniek (Servicemonteur verbruikersaansluitingen)
3
Installatie-, elektro- en metaaltechniek
4
4
4
4
4
4
4
90
92131
Infratechniek (Technicus data/elektra)
4
Installatie-, elektro- en metaaltechniek
5
5
5
5
5
5
5
92132
Infratechniek (Technicus gas/warmte)
4
Installatie-, elektro- en metaaltechniek
5
5
5
5
5
5
5
92141
Mobiele Werktuigen (Monteur mobiele werktuigen)
2
Installatie-, elektro- en metaaltechniek
3
3
3
3
3
3
3
92151
Mobiele Werktuigen (Allround monteur mobiele werktuigen)
3
Installatie-, elektro- en metaaltechniek
4
4
4
4
4
4
4
92180
Onderhoud- en verbouwbedrijf (Servicemedewerker gebouwen)
2
Installatie-, elektro- en metaaltechniek
4
4
4
4
4
4
4
92280
Gasturbines (Monteur)
2
Installatie-, elektro- en metaaltechniek
3
92290
Gasturbines (Eerste monteur)
3
Installatie-, elektro- en metaaltechniek
4
92390
Elektrotechnische industriele producten en systemen (Monteur)
2
Installatie-, elektro- en metaaltechniek
3
3
3
3
3
3
3
92400
Elektrotechnische industriele producten en systemen (Eerste monteur)
3
Installatie-, elektro- en metaaltechniek
4
4
4
4
4
4
4
92410
Elektrotechnische industriele producten en systemen (Technicus)
4
Installatie-, elektro- en metaaltechniek
4
4
4
4
4
4
4
92500
Werkvoorbereiden (Technisch tekenaar)
3
Installatie-, elektro- en metaaltechniek
5
5
5
5
5
5
5
92511
Werkvoorbereiden (Tekenaar constucteur)
4
Installatie-, elektro- en metaaltechniek
5
5
5
5
5
5
5
92512
Werkvoorbereiden (Werkvoorbereider fabricage)
4
Installatie-, elektro- en metaaltechniek
5
5
5
5
5
5
5
92513
Werkvoorbereiden (Werkvoorbereider installatie)
4
Installatie-, elektro- en metaaltechniek
5
5
5
5
5
5
5
92514
Werkvoorbereiden (Tekenaar werkvoorbereider)
4
Installatie-, elektro- en metaaltechniek
5
5
5
5
5
5
5
91
93810
Mobiele Werktuigen (Technicus landbouwmechanisatie)
4
Installatie-, elektro- en metaaltechniek
93854
Dakdekker (Allround dakdekker metaal)
3
94261
Machinebouw Mechatronica (Allround machinebouwer)
94262
4
4
4
4
4
4
4
Installatie-, elektro- en metaaltechniek
4
4
4
4
4
4
4
4
Installatie-, elektro- en metaaltechniek
4
4
4
4
4
4
4
Machinebouw Mechatronica (Mechatronicus)
4
Installatie-, elektro- en metaaltechniek
4
4
4
4
4
4
4
94271
Installeren (Monteur elektrotechnische installaties)
2
Installatie-, elektro- en metaaltechniek
3
3
3
3
3
3
3
94272
Installeren (Monteur werktuigkundige installaties)
2
Installatie-, elektro- en metaaltechniek
3
3
3
3
3
3
3
94273
Installeren (Aircomonteur)
2
Installatie-, elektro- en metaaltechniek
3
3
3
3
3
3
3
94274
Installeren (Monteur koudetechniek)
2
Installatie-, elektro- en metaaltechniek
3
3
3
3
3
3
3
94281
Installeren (Eerste monteur elektrotechnische installaties)
3
Installatie-, elektro- en metaaltechniek
4
4
4
4
4
4
4
94282
Installeren (Eerste monteur werktuigkundige installaties)
3
Installatie-, elektro- en metaaltechniek
4
4
4
4
4
4
4
94283
Installeren (Eerste monteur dak)
3
Installatie-, elektro- en metaaltechniek
4
4
4
4
4
4
4
94284
Installeren (Eerste monteur koudetechniek)
3
Installatie-, elektro- en metaaltechniek
4
4
4
4
4
4
4
94291
Installeren (Leidinggevend monteur elektrotechnische installaties)
4
Installatie-, elektro- en metaaltechniek
4
4
4
4
4
4
4
94292
Installeren (Leidinggevend monteur werktuigkundige installaties)
4
Installatie-, elektro- en metaaltechniek
4
4
4
4
4
4
4
95761
Metaalbewerken (Constructiewerker)
2
Installatie-, elektro- en metaaltechniek
3
3
3
3
3
3
3
92
94302
Metaalbewerken (Basislasser)
2
Installatie-, elektro- en metaaltechniek
3
3
3
3
3
3
3
94311
Metaalbewerken (Allround lasser)
3
Installatie-, elektro- en metaaltechniek
4
4
4
4
4
4
4
94312
Metaalbewerken (Allround constructiewerker)
3
Installatie-, elektro- en metaaltechniek
4
4
4
4
4
4
4
94314
Metaalbewerken (Allround plaatwerker)
3
Installatie-, elektro- en metaaltechniek
4
4
4
4
4
4
4
94321
Service apparatuur en installaties (Servicemonteur elektrotechniek)
3
Installatie-, elektro- en metaaltechniek
4
4
4
4
4
4
4
94322
Service apparatuur en installaties (Inspectiemonteur koudetechniek)
3
Installatie-, elektro- en metaaltechniek
4
4
4
4
4
4
4
94323
Service Apparatuur en Installaties (Servicemonteur installatietechniek)
3
Installatie-, elektro- en metaaltechniek
4
4
4
4
4
4
4
94324
Service apparatuur en installaties (Servicemonteur werktuigbouw)
3
Installatie-, elektro- en metaaltechniek
4
4
4
4
4
4
4
94331
Service apparatuur en installaties (Servicetechnicus elektrotechniek)
4
Installatie-, elektro- en metaaltechniek
5
5
5
5
5
5
5
94332
Service apparatuur en installaties (Servicetechnicus koudetechniek)
4
Installatie-, elektro- en metaaltechniek
5
5
5
5
5
5
5
94333
Service apparatuur en installaties (Servicetechnicus installatietechniek)
4
Installatie-, elektro- en metaaltechniek
5
5
5
5
5
5
5
94334
Service apparatuur en installaties (Servicetechnicus werktuigbouw)
4
Installatie-, elektro- en metaaltechniek
5
5
5
5
5
5
5
94340
Fijnmechanische Techniek (Verspaner)
2
Installatie-, elektro- en metaaltechniek
3
3
3
3
3
3
3
95766
Monteur vliegtuigonderhoud
2
Installatie-, elektro- en metaaltechniek
95692
Werkvoorbereiden (Opmeter)
3
Installatie-, elektro- en metaaltechniek
5
5
5
5
5
5
5
93
95689
Installeren (Isolatiemonteur)
2
Installatie-, elektro- en metaaltechniek
3
3
3
3
3
3
3
95690
Metaalbewerken (Plaatwerker)
2
Installatie-, elektro- en metaaltechniek
3
3
3
3
3
3
3
94920
Timmerman
2
Bouw en infra
5
5
5
5
5
5
5
93900
Metselaar
2
Bouw en infra
5
5
5
5
5
5
5
94820
Metselaar Allround
3
Bouw en infra
5
5
5
5
5
5
5
93180
Machinisten
3
Bouw en infra
5
5
5
5
5
5
5
94000
Straatmaker
2
Bouw en infra
5
5
5
5
5
5
5
94010
Straatmaker Allround
3
Bouw en infra
5
5
5
5
5
5
5
93880
Betonstaalverwerker
2
Bouw en infra
5
5
5
5
5
5
5
92090
Assistent Bouw en Infra
1
Bouw en infra
5
5
5
5
5
5
5
93870
Kaderfunctionaris bouw, infra en gespecialiseerde aannemerij
4
Bouw en infra
4
4
4
4
4
4
4
93843
Dakdekker (Dakdekker metaal)
2
Bouw en infra
5
5
5
5
5
5
5
92041
Natuursteenbewerker stellen
2
Bouw en infra
5
5
5
5
5
5
5
92042
Natuursteenbewerker grafwerk
2
Bouw en infra
5
5
5
5
5
5
5
92043
Natuursteenbewerker machinaal
2
Bouw en infra
5
5
5
5
5
5
5
92044
Natuursteenbewerker restauratie
2
Bouw en infra
5
5
5
5
5
5
5
92112
Monteur data/elektra
2
Bouw en infra
5
5
5
5
5
5
5
92114
Monteur gas/water/warmte
2
Bouw en infra
5
5
5
5
5
5
5
92123
Eerste monteur gas/water/warmte
3
Bouw en infra
5
5
5
5
5
5
5
92142
Monteur mobiele werktuigen
2
Bouw en infra
5
5
5
5
5
5
5
92152
Allround monteur mobiele werktuigen
3
Bouw en infra
5
5
5
5
5
5
5
93183
Machinist grondverzet
3
Bouw en infra
5
5
5
5
5
5
5
93184
Machinist hijswerk
3
Bouw en infra
5
5
5
5
5
5
5
93186
Machinist wegenbouw
3
Bouw en infra
5
5
5
5
5
5
5
93310
Betontimmerman primair
2
Bouw en infra
5
5
5
5
5
5
5
93320
Betontimmerman voortgezet
3
Bouw en infra
5
5
5
5
5
5
5
93820
Steigerbouwer
2
Bouw en infra
5
5
5
5
5
5
5
93841
Dakdekker bitumen en kunststof
2
Bouw en infra
5
5
5
5
5
5
5
94
93845
Dakdekker riet
2
Bouw en infra
5
5
5
5
5
5
5
93846
Dakdekker pannen/leien
2
Bouw en infra
5
5
5
5
5
5
5
93853
Allround dakdekker bitumen en kunststof
3
Bouw en infra
5
5
5
5
5
5
5
93855
Allround dakdekker pannen/leien
3
Bouw en infra
5
5
5
5
5
5
5
93871
kaderfunctionaris werkvoorbereiding en calculatie
4
Bouw en infra
5
5
5
5
5
5
5
93872
kaderfunctionaris uitvoering
4
Bouw en infra
5
5
5
5
5
5
5
93873
kaderfunctionaris uitvoering bouw en infra
4
Bouw en infra
5
5
5
5
5
5
5
93881
Betonstaalknipper/buiger/machin eoperator
2
Bouw en infra
5
5
5
5
5
5
5
93882
Betonstaalvlechter
2
Bouw en infra
5
5
5
5
5
5
5
93883
Betonstaallasser
2
Bouw en infra
5
5
5
5
5
5
5
93891
Allround betonstaalverwerker buigcentrale
3
Bouw en infra
5
5
5
5
5
5
5
93892
Allround betonstaalverwerker bouwplaats
3
Bouw en infra
5
5
5
5
5
5
5
93893
Allround betonstaalverwerker prefabricage
3
Bouw en infra
5
5
5
5
5
5
5
93901
Metselaar inclusief casco lijmwerk
2
Bouw en infra
5
5
5
5
5
5
5
93902
Metselaar inclusief lichte scheidingswanden
2
Bouw en infra
5
5
5
5
5
5
5
93910
Tegelzetter
2
Bouw en infra
5
5
5
5
5
5
5
93920
Allround tegelzetter
3
Bouw en infra
5
5
5
5
5
5
5
93931
Betonreparateur
2
Bouw en infra
5
5
5
5
5
5
5
93941
Allround betonreparateur
3
Bouw en infra
5
5
5
5
5
5
5
93951
Voeger
3
Bouw en infra
5
5
5
5
5
5
5
93952
Gevelbehandelaar voegbedrijf
2
Bouw en infra
5
5
5
5
5
5
5
93960
Asfaltafwerker
2
Bouw en infra
5
5
5
5
5
5
5
93970
Balkman
3
Bouw en infra
5
5
5
5
5
5
5
93980
Vakman gww
2
Bouw en infra
5
5
5
5
5
5
5
93990
Allround vakman gww
3
Bouw en infra
5
5
5
5
5
5
5
94020
Waterbouwer
2
Bouw en infra
5
5
5
5
5
5
5
94031
Allround waterbouwer
3
Bouw en infra
5
5
5
5
5
5
5
95
94032
Steenzetter/rijswerker
2
Bouw en infra
5
5
5
5
5
5
5
94040
Betonboorder
3
Bouw en infra
5
5
5
5
5
5
5
94051
Middenkaderfunctionaris Bouw
4
Bouw en infra
3
3
3
3
3
3
3
94052
Middenkaderfunctionaris Infra
4
Bouw en infra
3
3
3
3
3
3
3
94053
Middenkaderfunctionaris Landmeetkunde
4
Bouw en infra
3
3
3
3
3
3
3
94054
Middenkaderfunctionaris Verkeer en Stedenbouw
4
Bouw en infra
3
3
3
3
3
3
3
94055
Middenkaderfunctionaris Restauratie
4
Bouw en infra
3
3
3
3
3
3
3
94801
Natuursteenbewerker (All. natuursteenbewerker productie)
2
5
5
5
5
5
5
5
94821
Allround Metselaar inclusief nieuwe metseltechnieken
3
Bouw en infra
5
5
5
5
5
5
5
94822
Allround Metselaar herstel en restauratie
3
Bouw en infra
5
5
5
5
5
5
5
94823
Allround Metselaar aan- en verbouw
3
Bouw en infra
5
5
5
5
5
5
5
94931
Allround timmerman bouw- en werkplaats
3
Bouw en infra
5
5
5
5
5
5
5
94932
Allround timmerman nieuwbouw
3
Bouw en infra
5
5
5
5
5
5
5
94933
Allround timmerman restauratie
3
Bouw en infra
5
5
5
5
5
5
5
Bouw en infra
Legenda 5 4 3 2 1
= = = = = =
(zeer) goede baankansen/groot tekort op arbeidsmarkt ruim voldoende baankansen/tekort op arbeidsmarkt voldoende baankansen/evenwicht op arbeidsmarkt matige baankansen/overschot op arbeidsmarkt geringe baankansen/aanzienlijk overschot op arbeidsmarkt niet bekend
96
BIJLAGE 2.
Aantal VMBO-leerlingen Techniek (leerjaren 3 en 4) per programma in 2015/2016 (landelijk)
Programma
Aantal leerlingen 2015/2016
Bouwtc & Bouwbreed en profiel BWI Assistent Basisbg.lw Kaderbg. lw. Gemengde lw Iwt
5.056 49 2.036 2.358 514 99
Grafimedia & MVI Basisbg.lw Kaderbg. lw. Gemengde lw Iwt
1.678 318 923 437 0
Metaal & metalektro Assistent Basisbg.lw Kaderbg. lw. Gemengde lw Iwt
4.365 117 1.481 1.971 800 50
Installatie & instalektro Assistent Basisbg.lw Kaderbg. lw. Gemengde lw Iwt
1.243 5 476 634 118 10
Elektrotechniek Assistent Basisbg.lw Kaderbg. lw. Gemengde lw Iwt
1.946 3 711 1.116 103 13
PIE (produceren, installeren en energie) Basisbg.lw Kaderbg. lw. Gemengde lw
855 348 440 61 6 2.892 9 1.271 1.439 111 62
Voertuigentechniek en M&T Assistent Basisbg.lw Kaderbg. lw. Gemengde lw Iwt Transport & Logistiek Basisbg.lw
307 135
97
-
Kaderbg. lw. Gemengde lw Iwt
147 16 9
Techniek Breed Basisbg.lw Kaderbg. lw. Gemengde lw Iwt
6.753 2.682 3.547 395 129
Haven & Vervoer Basisbg.lw Kaderbg. lw. Gemengde lw
211 71 91 49
Kust-, Rijn- Binnenvaart Basisbg.lw Kaderbg. lw. Gemengde lw Iwt
345 100 132 95 18
Technologieroute Gemengde lw Tl
353 38 315
Vakmanschapsroute Basisbg.lw Kaderbg. lw.
734 377 357
Totaal Bron: DUO. Bewerking: TechniekRaad Noord-Holland
26.738
98
BIJLAGE 3. Tekorten aan stageplaatsen en leerwerkbanen per opleiding, per regio en per beroepsgroep
In onderstaande tabellen wordt per regio en per beroepsgroep aangegeven voor welke specifieke opleidingen SBB een (matig) tekort aan stageplaatsen en leerbanen constateert. De peildatum is oktober 2015.
Groot-Amsterdam Beroepsgroep
Opleiding
Crebo
Niveau
Afbouw en onderhoud
-Lakspuiter (medewerker industriële lakverwerking) -Medewerker industriële lakverwerking -Jachtschilder (medewerker ind. lakverwerking) -Metaalconserveerder (medew. ind. lakverwerking) -Betonreparateur -Medewerker industriële lakverwerking -Vakkracht jachtschilder (medew. ind. lakverwerking) -vakkracht lakspuiter (medew. ind. lakverwerking) -Medewerker stukadoren (Gezel stukadoor decoratie) -Allround betonreparateur -Restauratiestukadoor -Middenkaderfunctionaris afbouw en onderhoud (kleuren interieuradviseur) Geen -Assistent mobiliteitsbranche -Autoschadehersteller -Autospuiter -Caravanhersteller -Eerste caravanhersteller -Eerste autoschadehersteller -Eerste autospuiter -Eerste carrosseriebouwer -Bedrijfsmanager carrosseriebouwbedrijf -Bedrijfsmanager schadeherstelbedrijf Niet bekend -Dakdekker metaal
92715 92710 92711 92713 93932 92720 92721 92724 91501 93942 95685 94254
2 2 2 2 2 3 3 3 3 3 4 4
93742 95030 91770 92980 10201 95041 91780 91800 94252 10844
1 2 2 2 3 3 3 3 4 4
93843
2
-Assistent mobiliteitsbranche -Motorfietstechnicus -Balie-/shopmedewerker -Revisietechnicus verbrandingsmotoren -Scootertechnicus -Verkoper fiets/bromfiets -Eerste motorfietstechnicus -Technisch specialist personenauto -Basisoperator
93741 93470 95765 93141 90871 93752 93480 93430 90452
1 2 2 2 2 2 3 4 1
Bouw en infra Carrosserie
Hout en meubel Installatie-, elektro- en metaaltechniek Mobiliteit
Procestechniek
99
-Medewerker Operationele Techniek -Operator A -Allround Operationeel Technicus -Operator C Scheepvaart -Stuurman/werktuigkundige zeevisvaart SW6 -Coördinator Havenoperaties -Stuurman/werktuigkundige zeevisvaart SW5 -Stuurman werktuigkundige zeevisvaart SW4 Transport en -Assistent Logistiek Medewerker logistiek -Taxichauffeur -Medewerker havenoperaties -Manager havenoperaties Voedingsindustrie Geen
91690 90311 91680 90240 93130 95725 95738 95739 93732 91842 95727 95726
2 2 4 4 2 3 3 4 1 2 2 4
Noord-Holland Noord Beroepsgroep
Opleiding
Crebo
Niveau
Afbouw en onderhoud
-Betonreparateur -Medewerker stukadoren (Gezel stukadoor decoratie) -Allround betonreparateur -Restauratiestukadoor -Specialist schilderen (Specialist decoratie en restauratie) -Middenkaderfunctionaris afbouw en onderhoud (Calculator/onderhoudsspecialist) -Middenkaderfunctionaris afbouw en onderhoud (Kleuren interieuradviseur) -Middenkaderfunctionaris afbouw en onderhoud (Kleuren interieuradviseur) Geen -Assistent mobiliteitsbranche -Autoschadehersteller -Autospuiter -Caravanhersteller -Eerste caravanhersteller -Eerste autoschadehersteller -Eerste autospuiter -Eerste carrosseriebouwer -Bedrijfsmanager carrosseriebouwbedrijf -Bedrijfsmanager schadeherstelbedrijf Niet bekend -Dakdekker metaal
93932 91501 93942 95685 92741 94521
2 3 3 4 4 4
94254
4
94524
4
93742 95030 91770 92980 10201 95041 91780 91800 94252 10844
1 2 2 2 3 3 3 3 4 4
93843
2
-Assistent mobiliteitsbranche -Motorfietstechnicus -Balie- / shopmedewerker -Revisietechnicus verbrandingsmotoren
93741 93470 95765 93141
1 2 2 2
Bouw en infra Carrosserie
Hout en meubel Installatie-, elektro- en metaaltechniek Mobiliteit
100
-Scootertechnicus -Autotechnicus -Verkoper fiets/bromfiets -Eerste motorfietstechnicus -Technisch specialist personenauto Procestechniek -Basisoperator -Medewerker Operationele Techniek -Operator A -Allround Operationeel Technicus -Operator C Scheepvaart -Stuurman/werktuigkundige zeevisvaart SW6 -Coördinator Havenoperaties -Stuurman/werktuigkundige zeevisvaart SW5 -Stuurman werktuigkundige zeevisvaart SW4 Transport en -Assistent Logistiek Medewerker logistiek -Taxichauffeur -Medewerker havenoperaties -Manager havenoperaties Voedingsindustrie Geen
90871 93410 93752 93480 93430 90452 91690 90311 91680 90240 93130 95725 95738 95739 93732 91842 95727 95726
2 2 2 3 4 1 2 2 4 4 2 3 3 4 1 2 2 4
Gooi en Vechtstreek Beroepsgroep
Opleiding
Crebo
Niveau
Afbouw en onderhoud
-Plafond-/wandmonteur -Betonreparateur -Medewerker dekvloeren (Dekvloerenlegger) -Allround betonreparateur -Gezel Dekvloerenlegger -Middenkaderfunctionaris afbouw en onderhoud (Kleuren interieuradviseur) -Restauratiestukadoor -Specialist Schilderen -Specialist schilderen (Specialist decoratie en restauratie) -Specialist schilderen (Specialist interieur en decoratie) Geen -Assistent mobiliteitsbranche -Autoschadehersteller -Autospuiter -Caravanhersteller -Eerste caravanhersteller -Eerste autoschadehersteller -Eerste autospuiter -Eerste carrosseriebouwer -Bedrijfsmanager carrosseriebouwbedrijf -Bedrijfsmanager schadeherstelbedrijf Niet bekend
95170 93932 95150 93942 95160 94254
2 2 2 3 3 4
95685 92740 92741 92742
4 4 4 4
93742 95030 91770 92980 10201 95041 91780 91800 94252 10844
1 2 2 2 3 3 3 3 4 4
Bouw en infra Carrosserie
Hout en meubel
101
Installatie-, elektro- en metaaltechniek Mobiliteit
-Dakdekker metaal
-Autotechnicus -Motorfietstechnicus -Balie- / shopmedewerker -Verkoper fiets/bromfiets -Revisietechnicus verbrandingsmotoren -Scootertechnicus -Serviceadviseur mobiliteitsbranche -Verkoopadviseur mobiliteitsbranche -Eerste autotechnicus -Eerste motorfietstechnicus -Verkoopmanager mobiliteitsbranche -Bedrijfsmanager mobiliteitsbranche -Werkplaatsmanager motorvoertuigentechniek Procestechniek -Basisoperator -Medewerker Operationele Techniek Scheepvaart -Stuurman/werktuigkundige zeevisvaart SW6 -Coördinator Havenoperaties -Stuurman/werktuigkundige zeevisvaart SW5 -Stuurman werktuigkundige zeevisvaart SW4 Transport en -Assistent Logistiek Medewerker logistiek -Taxichauffeur -Medewerker havenoperaties -Manager havenoperaties Voedingsindustrie Assistent voedingsindustrie
93843
2
93410 93470 95765 93752 93141 90871 93390 95450 93420 93480 90850 94251 93384 90452 91690 93130 95725 95738 95739 93732 91842 95727 95726 97475
2 2 2 2 2 2 3 3 3 3 4 4 4 1 2 2 3 3 4 1 2 2 4 1
Zaanstad/Waterland Beroepsgroep
Opleiding
Crebo
Niveau
Afbouw en onderhoud
-Betonreparateur -Medewerker stukadoren (Gezel stukadoor decoratie) -Allround betonreparateur -Restauratiestukadoor -Middenkaderfunctionaris afbouw en onderhoud (Kleuren interieuradviseur) -Middenkaderfunctionaris afbouw en onderhoud (Kleuren interieuradviseur) Geen -Assistent mobiliteitsbranche -Autoschadehersteller -Autospuiter -Caravanhersteller -Eerste caravanhersteller -Eerste autoschadehersteller -Eerste autospuiter
93932 91501 93942 95685 94254
2 3 3 4 4
94524
4
93742 95030 91770 92980 10201 95041 91780
1 2 2 2 3 3 3
Bouw en infra Carrosserie
102
Hout en meubel Installatie-, elektro- en metaaltechniek Mobiliteit
-Eerste carrosseriebouwer -Bedrijfsmanager carrosseriebouwbedrijf -Bedrijfsmanager schadeherstelbedrijf Niet bekend -Dakdekker metaal
-Assistent mobiliteitsbranche -Motorfietstechnicus -Balie- / shopmedewerker -Revisietechnicus verbrandingsmotoren -Scootertechnicus -Autotechnicus -Verkoper fiets/bromfiets -Eerste motorfietstechnicus -Technisch specialist personenauto Procestechniek -Basisoperator -Medewerker Operationele Techniek -Operator A -Allround Operationeel Technicus -Operator C Scheepvaart -Stuurman/werktuigkundige zeevisvaart SW6 -Coördinator Havenoperaties -Stuurman/werktuigkundige zeevisvaart SW5 -Stuurman werktuigkundige zeevisvaart SW4 Transport en -Assistent Logistiek Medewerker logistiek -Taxichauffeur -Medewerker havenoperaties -Manager havenoperaties Voedingsindustrie Geen
91800 94252 10844
3 4 4
93843
2
93741 93470 95765 93141 90871 93410 93752 93480 93430 90452 91690 90311 91680 90240 93130 95725 95738 95739 93732 91842 95727 95726
1 2 2 2 2 2 2 3 4 1 2 2 4 4 2 3 3 4 1 2 2 4
Zuid-Kennemerland/IJmond Beroepsgroep
Opleiding
Crebo
Niveau
Afbouw en onderhoud
-Betonreparateur -Medewerker industriële lakverwerking (Jachtschilder) -Medewerker industriële lakverwerking -Vakkracht jachtschilder (medew. ind. lakverwerking) -Allround betonreparateur -Vakkracht lakspuiter (medew. industriële lakverwerking) -Medewerker stukadoren (Gezel stukadoor decoratie) -Restauratiestukadoor -Specialist Schilderen -Specialist schilderen (Specialist decoratie en restauratie) -Specialist schilderen (Specialist interieur en decoratie) -Middenkaderfunctionaris afbouw en onderhoud
93932 92711 92720 92721 93942 92724 91501 95685 92740 92741 92742 94521
2 2 3 3 3 3 3 4 4 4 4 4
103
Bouw en infra Carrosserie
Hout en meubel Installatie-, elektro- en metaaltechniek Mobiliteit
(Calculator/onderhoudsspecialist) -Middenkaderfunctionaris afbouw en onderhoud (Kleuren interieuradviseur) -Middenkaderfunctionaris afbouw en onderhoud (Kleuren interieuradviseur) Geen -Assistent mobiliteitsbranche -Autoschadehersteller -Autospuiter -Caravanhersteller -Eerste caravanhersteller -Eerste autoschadehersteller -Eerste autospuiter -Eerste carrosseriebouwer -Bedrijfsmanager carrosseriebouwbedrijf -Bedrijfsmanager schadeherstelbedrijf Niet bekend -Dakdekker metaal
-Assistent mobiliteitsbranche -Motorfietstechnicus -Balie- / shopmedewerker -Revisietechnicus verbrandingsmotoren -Scootertechnicus -Autotechnicus -Verkoper fiets/bromfiets -Eerste motorfietstechnicus -Technisch specialist personenauto Procestechniek -Basisoperator -Medewerker Operationele Techniek -Operator A -Allround Operationeel Technicus -Operator C Scheepvaart -Stuurman/werktuigkundige zeevisvaart SW6 -Coördinator Havenoperaties -Stuurman/werktuigkundige zeevisvaart SW5 -Stuurman werktuigkundige zeevisvaart SW4 Transport en -Assistent Logistiek Medewerker logistiek -Taxichauffeur -Medewerker havenoperaties -Manager havenoperaties Voedingsindustrie Geen
94254
4
94524
4
93742 95030 91770 92980 10201 95041 91780 91800 94252 10844
1 2 2 2 3 3 3 3 4 4
93843
2
93741 93470 95765 93141 90871 93410 93752 93480 93430 90452 91690 90311 91680 90240 93130 95725 95738 95739 93732 91842 95727 95726
1 2 2 2 2 2 2 3 4 1 2 2 4 4 2 3 3 4 1 2 2 4
104
BIJLAGE 4. % gediplomeerden Techniek MBO dat doorstudeert, naar opleiding, niveau (N) en regio Groot Amsterdam Tot. gediplomeerden Afbouw en onderhoud AV, multimedia en gaming Bakkerij Bouw en infra Carrosserie Creatieve en ambacht. techniek Fotonica Gezondheidstechniek Hout en meubel Instal.-, elektro- en metaaltechniek Laboratoria Mobiliteit Mode industrie Procestechniek Reclame en presentatie Scheepvaart Schoonmaak en glazenwassen Textielindustrie Transport en logistiek Uitgeven, vormgeven, printmedia Totaal
N1 (%) N2 (%)
N3 (%)
N4 (%)
Binnen MBO (%)
35 55 53 158 19 11 5 35 112 424 38 166 56 90 53 21 22 1 341 188 1.883
72 91 0 33 62 55 100 0 0 29% (van 180)
67 43 50 50 50 0 13 47 0 53 75 0 55 73 7 67 38% (van 616)
14 30 22 2 0 0 13 39 29 27 8 73 11 57 0 0 4 32 21% (van 398)
0 0 0 0 0 0 0 0 1 0 3 0 0 3 0 0 0 0 0% (van 689)
29 5 47 22 21 0 20 3 16 33 8 32 43 1 21 38 0 0 3 14 20%
Naar HBO/AD (%) 14 33 0 16 0 0 40 0 2 8 34 1 18 1 30 5 0 0 10 31 12%
17 27 5 67 8 4 6 9 12 105 9 53 9 3 17 5 36 76 468
60 0 33 0 0 33% (van 15)
75 50 58 100 22 46 67 0 0 50 100 0 80 48% (van 159)
25 25 50 11 0 0 0 50 16 50 8 33 0 0 0 55 19% (van 107)
0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 2 1% (van 187)
41 7 40 33 25 0 0 0 25 27 11 30 11 0 18 20 0 20 22%
12 30 0 13 0 0 17 0 0 9 33 4 22 0 24 20 8 24 13%
Gooi en Vechtstreek Afbouw en onderhoud AV, multimedia en gaming Bakkerij Bouw en infra Carrosserie Creatieve en ambacht. techniek Fotonica Gezondheidstechniek Hout en meubel Instal.-, elektro- en metaaltechniek Laboratoria Mobiliteit Mode industrie Procestechniek Reclame en presentatie Scheepvaart Transport en logistiek Uitgeven, vormgeven, printmedia Totaal
Bron: SBB/UWV, mei 2015. Bewerking: TechniekRaad N.H.
105
Noord-Holland Noord Tot. gediplomeerden Afbouw en onderhoud AV, multimedia en gaming Bakkerij Bouw en infra Carrosserie Creatieve en ambacht. techniek Gezondheidstechniek Hout en meubel Instal.-, elektro- en metaaltechniek Laboratoria Mobiliteit Mode industrie Procestechniek Reclame en presentatie Scheepvaart Schoonmaak en glazenwassen Transport en logistiek Uitgeven, vormgeven, printmedia Totaal
N1 (%) N2 (%)
N3 (%)
N4 (%)
Binnen MBO (%)
65 23 40 290 16 5 30 91 651 36 213 24 50 34 72 2 147 95 1.884
50 100 43 63 89 47 0 51% (van 86)
66 57 41 33 44 62 0 65 80 0 57 48 7 53 51% (van 613)
11 0 6 4 0 0 0 39 49 38 18 67 7 0 19 0 12 45 29% (van 595)
0 0 0 0 0 6 1 0 0 0 0 0 0 0 0 0 1% (van 590)
40 0 40 17 19 0 0 37 39 8 45 25 4 12 25 0 5 16 28%
Naar HBO/AD (%) 2 52 0 10 0 0 3 5 6 28 3 21 4 53 8 0 9 22 9%
28 19 19 173 7 16 47 294 18 79 16 47 13 9 1 1 91 55 933
0 84 100 0 62 71 0 0 55% (van 83)
82 92 45 50 47 47 46 67 14 60 50 0 21 45 46% (van 331)
22 0 0 18 0 0 50 36 20 42 100 10 0 0 10 29 28% (van 248)
0 0 50 0 0 0 7 2 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 1% (van 271
39 0 68 35 43 0 34 35 6 43 44 6 23 11 0 0 10 13 29%
0 32 0 10 14 0 0 4 39 5 13 0 31 0 0 0 7 24 8%
Zaanstreek/Waterland Afbouw en onderhoud AV, multimedia en gaming Bakkerij Bouw en infra Carrosserie Gezondheidstechniek Hout en meubel Instal.-, elektro- en metaaltechniek Laboratoria Mobiliteit Mode industrie Procestechniek Reclame en presentatie Scheepvaart Schoonmaak en glazenwassen Textielindustrie Transport en logistiek Uitgeven, vormgeven, printmedia Totaal
Bron: SBB/UWV, mei 2015. Bewerking: TechniekRaad N.H.
106
Zuid-Kennemerland (incl. IJmond) Tot. gediplomeerden
N1 (%) N2 (%)
Afbouw en onderhoud 11 AV, multimedia en gaming 18 Bakkerij 15 Bouw en infra 105 Carrosserie 4 Creatieve en ambacht. techniek 8 Fotonica 1 Gezondheidstechniek 18 Hout en meubel 40 Instal.-, elektro- en metaaltechniek 241 Laboratoria 19 Mobiliteit 53 Mode industrie 10 Procestechniek 48 Reclame en presentatie 16 Scheepvaart 15 Schoonmaak en glazenwassen 1 Transport en logistiek 132 Uitgeven, vormgeven, printmedia 64 Totaal 819 Bron: SBB/UWV, mei 2015. Bewerking: TechniekRaad N.H.
100 100 100 50 100 100 25 -
17 60 53 100 0 40 57 76 100 50 100 7 40 48
N3 (%)
N4 (%)
Binnen MBO (%)
33 0 0 50 30 60 42 33 7 0 33 21
11 0 7 0 0 0 0 0 0 2 1
18 11 53 26 75 0 0 0 30 32 16 51 40 6 19 27 0 2 8 22
Naar HBO/AD (%) 0 28 7 17 0 0 0 6 3 5 37 2 20 2 25 0 0 2 36 10
107
BIJLAGE 5. REGIO-INDELING In deze rapportage wordt de volgende gebiedsindeling, conform die van SBB, gehanteerd: Noord-Holland Noord (incl. Alkmaar en omgeving) - Alkmaar - Den Helder - Drechterland - Enkhuizen - Castricum - Hollands Kroon - Hoorn - Koggenland - Medemblik - Opmeer - Schagen - Stede Broec, - Texel - Bergen - Heerhugowaard - Heiloo - Langedijk Zuid-Kennemerland (incl. agglomeratie Haarlem) - Beverwijk - Heemskerk - Uitgeest - Velsen - Bloemendaal - Haarlem - Haarlemmerliede Ca - Heemstede - Zandvoort Zaanstreek/Waterland - Wormerland - Zaanstad - Beemster - Edam - Volendam - Landsmeer - Oostzaan - Purmerend - Waterland - Zeevang
108
Groot-Amsterdam - Aalsmeer - Amstelveen - Amsterdam - De Ronde Venen - Diemen - Haarlemmermeer - Ouder-Amstel - Uithoorn Gooi en Vechtstreek - Eemnes - Blaricum - Bussum - Hilversum - Huizen - Laren - Muiden - Naarden - Weesp - Wijdemeren
109
BIJLAGE 6. OMSCHRIJVING TECHNISCHE CLUSTERS20
De sectie Delfstoffenwinning omvat: - de winning van in de natuur voorkomende mineralen in vaste vorm (steenkool, turf en erts), in vloeibare vorm (aardolie) of in de vorm van een gas (aardgas). Winning vindt plaats door middel van ondergrondse mijnbouw, dagbouw of boringen. Deze sectie omvat voorts bijkomende bewerkingen die voor het vervoer en de afzet van de minerale producten noodzakelijk zijn, bijvoorbeeld het vergruizen, malen, wassen, drogen, sorteren of concentreren van ertsen, het vloeibaar maken van aardgas en het briketteren van vaste brandstoffen. Deze werkzaamheden worden vaak door de eenheden die de delfstoffen winnen zelf uitgeoefend en/of door andere eenheden in de buurt van de winplaats. De sectie omvat ook: - de vervaardiging van steenkool- en bruinkoolbriketten, het sinteren van ertsen; - het vergruizen, malen of op andere wijze behandelen van bepaalde soorten aarde, steen en mineralen. De sectie Industrie omvat: - de mechanische, fysische of chemische verwerking van materialen, stoffen of onderdelen tot nieuwe producten. De verwerkte materialen, stoffen of onderdelen zijn grondstoffen uit de landbouw, bosbouw, visserij en mijnbouw, alsmede (half)fabricaten uit de industrie. - reparatie en installatie van machines, apparatuur en andere benodigdheden voor bedrijven (geen consumentengoederen). Bij de eenheden in deze sectie gaat het vaak om fabrieken waar gewoonlijk machines en apparaten worden gebruikt. Eenheden waar materialen of stoffen met de hand of in de eigen woning tot nieuwe producten worden verwerkt en die producten op de plaats waar deze zijn gemaakt, zelf verkopen, zoals bakkerijen en kleermakerijen, vallen echter ook onder deze sectie. Industriële eenheden kunnen materialen zelf verwerken of dit aan andere eenheden uitbesteden. In beide gevallen valt dit onder de sectie Industrie. Reparatie van huishoudelijke apparaten en consumptiegoederen wordt ingedeeld in afdeling 95; de reparatie van (bedrijfs-)auto's en motoren in afdeling 45: de autobranche. De vervaardiging van specifieke componenten en onderdelen, toebehoren en hulpstukken voor machines en apparaten wordt gewoonlijk ingedeeld in dezelfde klasse als de vervaardiging van de desbetreffende machines en apparaten. De vervaardiging van niet-specifieke componenten en onderdelen voor machines en apparatuur, zoals motoren, zuigers, elektromotoren, elektro installatiemateriaal, kleppen, kogellagers, rollagers, worden in de passende klasse van de sectie industrie ingedeeld. Nutsbedrijven is een samenstelling van de sectie energievoorziening (Productie en distributie van en handel in elektriciteit, aardgas en warm water) en Waterbedrijven en Afvalbeheer (winning en distributie van water; afvalbehandeling en recycling)
20
Zoals geformuleerd door CBS.
110
De sectie bouwnijverheid omvat: - algemene en gespecialiseerde bouwkundige en civieltechnische werken, de bouwinstallatie en de afwerking van gebouwen. Zij omvat ook nieuwbouw, reparatie, aan- en verbouwwerkzaamheden, het optrekken van geprefabriceerde gebouwen of constructies ter plaatse en van tijdelijke bouwwerken. Onder algemene bouw valt de bouw van woningen, kantoren, winkels en andere vormen van burgerlijke- en utiliteitsbouw enzovoort of de bouw of aanleg van zware constructies als autowegen, straten, bruggen, tunnels, spoorwegen, vliegvelden, havens en andere waterbouwkundige projecten, irrigatiesystemen, rioleringen, industriële installaties, pijpleidingen en elektriciteitsleidingen, sportvoorzieningen enzovoort. Deze werkzaamheden kunnen voor eigen rekening of voor een vast bedrag of op contractbasis worden uitgevoerd. Een deel van de werkzaamheden of soms zelfs alle uitvoerende werkzaamheden kunnen worden uitbesteed aan onderaannemers. Gespecialiseerde bouw omvat de bouw of aanleg van een gedeelte van bouwwerken en van civieltechnische werken of de hiervoor vereiste voorbereidende werkzaamheden. Er is gewoonlijk sprake van gespecialiseerde werkzaamheden ten behoeve van diverse bouwwerken, waarvoor specifieke ervaring of een speciale uitrusting nodig is. Het heien, leggen van funderingen, boren van waterputten, de cascobouw, het storten van beton, metselen, zetten van natuursteen, de bouw van steigers, dakbedekking enzovoort worden hiertoe gerekend. Gespecialiseerde bouwkundige werkzaamheden worden meestal aan onderaannemers uitbesteed, maar vooral reparaties worden in de bouw rechtstreeks voor de eigenaar van het onroerend goed uitgevoerd. De bouwinstallatie omvat de installatie van alle voorzieningen waardoor een bouwwerk als zodanig zijn functie kan vervullen. Deze werkzaamheden worden meestal op de bouwplaats zelf verricht, hoewel bepaalde gedeelten ervan in een werkplaats kunnen worden uitgevoerd. Inbegrepen zijn loodgieterswerk, de installatie van verwarmings- en klimaatregelingssystemen, alarmsystemen en andere elektrische apparatuur, sprinklerinstallaties, liften en roltrappen enzovoort. Ook vallen hieronder isolatiewerkzaamheden (vochtwering, warmte- en geluidsisolatie), het aanbrengen van metalen beplating, de installatie van commerciële koelapparatuur, verlichtings- en signaleringssystemen voor wegen, spoorwegen, luchthavens, havens enzovoort. Het uitvoeren van reparaties in verband met deze activiteiten is ook inbegrepen. De afwerking van gebouwen omvat werkzaamheden die zijn gericht op de afwerking of voltooiing van een bouwwerk, zoals glaszetten, stukadoorswerk, schilderen, sauzen, het aanbrengen van vloer- of wandtegels of van andere bekleding of bedekking zoals parket, tapijt, behang enzovoort, schuren van vloeren, aftimmeren, geluidstechnische werkzaamheden enzovoort. Het uitvoeren van reparaties in verband met deze activiteiten is ook inbegrepen.
111
