m a g a z i n e • j a a r g a n g 4 • n u m m e r 7 • n o v e m b e r
magazine
I E X
ndonesië • eArgentinië • nChina I E X o v•e Brazilië r de vlo r bij K as • B aRusland n k e n Bi ck • Turkije • India • Indonesië • Brazilië • Argentinië • China • Egypte • Turkije • India • Indonesië • Br inië • Rusland • China • Egypte • Turkije • India • ië • Brazilië • Argentinië • Rusland • China • Egyp • India • Indonesië • Brazilië • Argentinië • Rusla • Egypte • Turkije • India • Indonesië • Brazilië • A ë • Rusland • China • Egypte • Turkije • India • Ind Volgende halte: Afrika beleggers eindelijk ziliëBeleven • Argentinië • Rusland • China • Egypte • Tur plezier aan het vergeten continent? • Brazilië • Argentinië • Rusland • Chin Indonesië Aandeel in analyse • Turkije • India • Indonesië • Brazilië • Argentini DSM, Ten Cate, Kodak, NYSE Euronext • China • Egypte • Turkije • India • Indonesië • Br Bresser vs. Bernanke iniëWaar • Rusland zijn de centrale• China • Egypte • Turkije • India • banken mee bezig? Brazilië • Argentinië • Rusland • China • Egypte • T Emerging Mark Mobius met de godfather dia •Interview Indonesië • Brazilië • Argentinië • Rusland • van opkomende markten pte • Turkije • India • Indonesië • Brazilië • Argen d • China • Egypte • Turkije • India • Indonesië • B gentinië • Rusland • China • Egypte • Turkije • In sië • Brazilië • Argentinië • Rusland • China • Egy • India • Indonesië • Brazilië • Argentinië • Rusla www.iex.nl • Egypte • Turkije • India • Indonesië • Brazilië • A jaargang 4 • nummer 7 november 2007 m 4,95
2 0 0 7
A E X 5 4 0 , 9 8 – 2 9 s e p t e m b e r 2 0 0 7
Emerging Markets
China, Afrika en de nieuwe BRIC-landen
I N H OU D
36 46 Wat komt er na bric? itea
iex zocht én vond de vier opvolgers van de bric-landen. Met Indonesië, Turkije, Egypte en Argentinië hebt u op elk opkomend werelddeel een beloftevolle speler in portefeuille. Grote bevolking, economische groei,strategische ligging en een ambitieuze bevolking. De opvolgens van Brazilië, Rusland, India en China uitgebreid geanalyseerd.
Aandelen in dit nummer BinckBank: 68 BMW: 28 CVRD: 47 Deutsche Börse: 31 DSM: 18 Eastman Kodak: 20 Heijmans: 28 Hyundai Motors: 47 NYSE Euronext: 31 Korea Electric Power: 26 London Stock Exchange: 31 Nasdaq: 31 Pacific Basin Shipping: 47 Shinhan Financial: 26 Ten Cate: 20
Rijzende sterren
Robeco Emerging Stars presteert met een geconcentreerde portefeuille het beste van alle emerging market-fondsen. Fondsbeheerder Jaap van der Hart legt uit.
50 54 Afrika, het laatste continent
Beleggen in Afrika is helemaal niet zo gek als u altijd gedacht hebt. Mango Capital pioniert met succes waar gerenommeerde aanbieders zich niet wagen.
Emerging Mark
Mark Mobius van Franklin Templeton is de grand old man van opkomende markten. Wat is zijn visie op de bric’s en welke emerging markets hebben de toekomst?
van b eleggers
22 Beleggingsfondsen
Koreaanse Koopjes
24 Fonds van de maand
Pick ze
Happy Beursday
Stop de recessie!
Momentum geduld aub
26 Mark Leenards
28 Jasper Oeberius Kapteijn 30 Jacques Potuijt
China-fondsen
World Mining Fund
BinckBank
70 Bedrijfsbezoek en -interview
32 Joop Bresser
nieuw
34 Corné van Zeijl
voor beleggers 12 Van open tot close
Een dag mee met de Slimste Belegger van Nederland: Richard Abma
20 Aandeel van de maand
dsm, Ten Cate en Eastman Kodak
65 iex Community
Portret van een iex belegger
Plus
5 Editorial 6 Snapshots 16 De wereld volgens iex 59 iex Top 40 66 iex Servicepagina 74 Warrum Buffet
3
E D ITO R I A L
Het China-syndroom
M
idden jaren negentig was ik even betrokken bij een plan om een Chinabeleggingsfonds op te richten. China was, daar was iedereen het wel over eens, de markt van de toekomst. Goed, in China zelf kon je nog niet beleggen, maar in Hongkong wel. Op die manier kwam je toch vanzelf aan de benodigde Chinaexposure. Het plan sneuvelde toen de trend in Hongkong door een cocktail van politieke onrust en valutaproblemen ineens omsloeg van gestaag omhoog tot scherp omlaag. Geschrokken vluchtten alle Westerse beleggers huiswaarts. Ergens in 2001, toen China op vrijwel geen fondsradar meer te vinden was, las ik het boek The Coming Collapse of China, geschreven door een al twintig jaar in China wonende Amerikaan, met als centrale stelling dat de Chinese cultuur en maatschappij nog altijd te communistisch van inslag waren om een echte overgang naar het kapitalisme te doorstaan. Binnen vijf jaar zou de Chinese economie met donderend geraas instorten. Veel feiten om zijn mening mee te staven had de schrijver niet, maar zoals alle doemscenario’s was het spannend leesvoer en je kon je er eerlijk gezegd wel een levendige voorstelling van maken. Inmiddels zijn we zes jaar verder en is China niet ingestort. Integendeel. Het toont maar aan dat niet alleen de dagelijkse koersen, maar ook de grote mondiale trends volstrekt ongrijpbaar kunnen zijn, zelfs als je ze helemaal denkt door te hebben. Duizenden echt niet zo domme beleggers dachten tot voor kort nog dat beleggen in cdo’s en ander herverpakt schuldpapier een zo goed als risicoloze bezigheid was. Net zoals nu hele volksstammen denken dat een verdere daling van de dollar een no-brainer is. Als je geen hersens hebt of ze niet wilt gebruiken moet je sowieso niet beleggen. Wie dat wel doet, moet goed beseffen dat zelfs de meest onvermijdelijk ogende trend zomaar in zijn tegendeel kan omslaan. Dat maakt de wereld waarin we leven ook wel zo spannend. In emerging markets, waar een groot deel van dit nummer over gaat, geldt al helemaal dat wat vandaag recht is morgen krom kan zijn. En andersom. Fundamenteel is er op basis van demografie, bodemschatten en economische ontwikkeling weinig af te dingen op het potentieel van al die nieuwe economieën die staan te dringen om de hegemonie van Europa en Amerika over te nemen. Dat wisten we over China vijftien jaar geleden ook al. Maar er zijn in die landen ook regeringen die niet altijd even beleggersvriendelijk opereren, valuta die kwetsbaar zijn voor hedgefund-spelletjes, bemoeizuchtige generaals, inflatiedreiging en andere zaken waardoor het enthousiast ingestroomde geld er binnen de kortste keren weer uit kan worden gejaagd. En dan is China nog een baken van stabiliteit vergeleken bij de nieuwst ontdekte emerging markets in Afrika en – heus, er is een beurs – Irak. Of je nu kiest voor dit soort trigger-happy exotica of erkende groeimarkten als China, India en Brazilië, niet meedoen in deze landen is wat mij betreft op de lange termijn geen optie. Maar sinds mijn eerste China-ervaringen hanteer ik wel één gulden beleggingsregel: don’t bet the farm.
Pieter Kort Hoofdredacteur iex
Uit
In
bric
itea (zie pagina 36)
Graaiende topmannen
Ontslagen topmannen
De Spyker-kledinglijn
Het aandeel Spyker (voor wie durft)
5
H OTS.SN A PSHOTS.S NAPS HOTS.SNAPSHOTS.SN APSHOTS.SNA P
Leve de Midkap Beleggen kan zo makkelijk of moeilijk zijn als je het zelf wilt maken. De één gaat met gecompliceerde rekenmodellen op zoek naar de meest ondergewaardeerde aandelen, terwijl een ander ervoor kiest om in het kielzog van de index te duiken. Daarbij wordt maar al te vaak voor de verkeerde index gekozen.
10% of meer. Aalberts, asmi, Bam, Binck, Boskalis, Fugro, Océ, Ordina, Stork en usg People stevenen dit jaar allemaal af op een winst die ten minste 20% hoger ligt dan in 2006, terwijl in de aex met moeite een handjevol bedrijven gevonden kan worden dat dit tempo haalt.
e aex is de ultieme graadmeter van het Nederlandse beursklimaat. De Midkap is aanzienlijk minder bekend, maar voor indexvolgers zijn er twee goede argumenten om voor die index te kiezen in plaats van de aex.
Elke beleggingsadviseur kan vertellen hoe belangrijk het is om een goede spreiding aan te brengen in de portefeuille. Bij het samenstellen van de beursindices wordt slechts gelet op de beurswaarde en de hoeveelheid verhandelde aandelen. Vooral bij de aex levert dit een heel scheve verhouding op. Financials wegen voor 36% mee en ook op aandelenniveau laat de spreiding van de aex veel te wensen over. Als straks de overname van abn Amro is afgerond, wegen de zes grootste ondernemingen voor tweederde mee in de index. In de Midkap leggen technologieaandelen met een weging van 23,1% het meeste gewicht in de schaal (zie de onderste taart).
D
Groei
Het groeitempo van de bedrijven in de Midkap ligt een stuk hoger dan dat van hun tegenhangers in de aex. Dat wordt voor een deel verklaard door het verschil in omvang van de ondernemingen. Voor een groot concern is het veel lastiger om snel te groeien dan voor een klein bedrijf. aexfondsen zijn bijna zonder uitzondering multinationals met een miljardenomzet. Voor dit soort ondernemingen betekent een paar miljoen extra winst hooguit een groei van 1%, terwijl dat voor veel Midkapbedrijven neerkomt op een toename van Midkap op kop
Spreiding
Midkap wint
De afgelopen jaren heeft de Midkap al een flinke voorsprong opgebouwd. Net als de aex bereikte de index in maart 2003 een dieptepunt en daarna is de koers met
IEX Hypehopper
215,6% gestegen. Dat is een stuk sneller dan de 148,1% die de aex sindsdien liet bijschrijven. In de toekomst lijkt dat verschil door het hoge groeitempo en de betere spreiding van de Midkap veel verder te kunnen groeien. Sectorverdeling AEX
&INANCIALS
#HEMIE
%NERGIE
2ETAIL
6OEDINGßß$RANK
5ITGEVERS
3TAAL
6ASTGOED
4ECHNOLOGIE
5ITZENDERS
.UTS
FEB
JUN
OKT
FEB
JUN
OKT
FEB
JUN
Het koersverloop van de Midkap en de AEX vertoonde de afgelopen tweeënhalf jaar veel overeenkomst. In de afgelopen dertig maanden is het slechts drie keer voorgekomen dat de Midkap steeg in een maand dat de aex daalde.
6
OKT
Iets meer dan twee maanden geleden introduceerde iex een nieuwe modelportefeuille: iex Hypehopper. De start was moeizaam, maar het resultaat mag er zijn.
P
recies een jaar na de geboorte van Funds of Fonz, de beleggingsfondsen modelportefeuille op iex.nl was de conclusie duidelijk. De portefeuille bewees het succes van momentumbeleggen met fondsen. Funds of Fonz sprokkelde in het eerste jaar 30% bij elkaar tegenover 15% van de benchmark msci World en deed dat met actief portefeuillebeheer. Wat met fondsen kan, kan met beursgenoteerde certificaten, warrants en turbo’s nog beter, dachten de Fonzbeheerders – redacteuren Peter van Kleef en Michiel Pekelharing. En daarom werd op de 1e verjaardag van Funds of Fonz de iex Hypehopper in het leven geroepen. De timing – het moet gezegd worden – was niet heel briljant, achteraf bezien. Want vanaf dag één dook de Hypehopper in de min. Met name het dj Turkey Certificaat was een aanjager van de neerwaartse
‘Gerommel in de marge’
Hophophop, in galop
Small Cap Saloon
Sectorverdeling Midkap
!-8 !%8
(0,50% renteverlaging van 18 september), probeerden de portefeuillebeheerders hun in een kuil belandde vehikel op te krikken met een stevige hefboom. De turbo long op Fortis Obam werd ingezet en met succes. Het effect herkent u aan de stevige, loodrechte rit omhoog in de grafiek. De hele richting. En ook het Kazakhstan Certificaat grafiek is trouwens één grote uitnodiging en het ipo 30 usa Certificaat verdienen om de iex Hypehopper dagelijks te volgen eervolle vermeldingen als miskleunen van op iex.nl. Never a dull moment. Na twee jewelste. Niet getreurd. Op het moment dat maanden ploeteren heeft de iex Hypehopde markten zich herpakten van de augustusper een rendement van +0,60% tegenover blues, hervonden de fondsmanagers hun -3,37% voor de msci World. Gezien het touch ook weer. Vlak voordat voorzitter hoge risico van deze modelportefeuille is die Ben Bernanke van de Federal Reserve zijn outperformance aan de lage kant. Maar wie reputatie als Helicopter Ben bevestigde zich de achterstand op de msci World na dik één maand herintevredenheid bij de hypehop-beheerders nert (6% achterstand op de index), kan zich voorstellen dat het nu tevredenheid troef is. En daar komt bij dat het rendement gedrukt wordt door de vette spread op de certificaten en turbo’s, die soms oploopt tot 3% en zelfs 5%. Die moeten steeds eerst weggepoetst worden voordat er aan een positief rendement gedacht kan worden.
4ECHNOLOGIE
)NDUSTRIE
"OUW
/LIEVERVOER OPSLAG
6ASTGOED
&INANCIAL
)NGENIEURSDIENSTEN
5ITZEND
6OEDING
"IOTECH
G
erommel in de marge. Dal lijkt de beste aanduiding van het nieuwe persberichtenoffensief van Antonov, de maker van traploze postkoetsaandrijvingen. Het aandeel ligt nog steeds als een dood paard voor de Small Cap Saloon ondanks verwoede pogingen van beurscowboys om het beest overeind te trekken. Zo kondigde Antonov de emissie van nieuwe aandelen en warrants aan op 31 augustus, 13, 21 én 24 september. En tussendoor werd geschermd met de mysterieuze ‘tweede Chinees’. Die is inmiddels op het toneel van de Small Cap Saloon verschenen en heet Chongqing Loncin General Purpose Engine. Daar kan Antonov ook niets aan doen, maar het langverwachte persbericht leek weer meer op een lege dop dan op een half ei. Ondertussen kwam ook de zinkende postkoets van Spyker Cars vol indianenpijlen voor-
rijden. Topman Victor Muller verkoopt niet alleen zijn racepostkoetsen, maar ook privé zijn aandeeltjes – die hij boven de 20 euro zei niet te verkopen – nu voor 2 euro en een beetje als een kwakzalver zijn kwakzalfjes. Barman Sjors Teut steekt zijn handen er niet naar uit. Hij zal eerder lonken naar de schone dame die zijn interieur wat opkalefatert met Delftsblauwe vaasjes en prullen. Porceleyne Fles is sowieso erg in trek in de Small Cap Saloon nu zij het aangelegd heeft met Royal Leerdam. In een ander stil en donker hoekje zit stamgast Qurius te pruilen. De glijbaangrafiek van het aandeel lijkt onstuitbaar aan. Net als Antonov is de status van centenaandeel bereikt (<1 euro). Zelfs de mededeling dat er samengewerkt gaat worden met Philips Medical Systems heeft het aandeel niet kunnen reanimeren. Bodemvissers kunnen proberen het aandeel op te rapen, maar vergeet één wijze les niet: quriosity killed the cat. En dan heb je de muizen aan het dansen in de Small Cap Saloon.
7
H OTS.SN A PSHOTS.S NAPS HOTS.
Klare taal / Roeiboot wordt speedboot Turbo’s staan bekend als adhd-beleggingen terwijl beleggingsfondsen nog altijd kampen met het imago van suffe beleggingsvehikels. Een combinatie van die twee lijkt dan ook niet voor de hand te liggen. Toch lanceerde abn Amro deze zomer turbo’s op beleggingsfondsen. iex sprak met turbospecialist Arjen de Blecourt van abn Amro Markets. Op welke beleggingsfondsen zijn er turbo’s? “Op dit moment zijn er turbo’s verkrijgbaar op twee fondsen van abn Amro zelf (da’s logisch), het Fidelity European Growth Fund en Fortis Obam, Delta Deelnemingen en Robeco.” Opvallend genoeg zijn er alleen long turbo’s? “Normaal heeft abn Amro inderdaad op elke onderliggende waarde zowel turbo’s long als short, maar in dit geval niet. Er is eigenlijk geen vraag naar turbo’s long op beleggingsfondsen. Deze turbo’s zijn bedoeld voor beleggers op de lange termijn en die denken voornamelijk omhoog, dus in turbo’s long.”
Waar moeten beleggers verder nog op letten? “Een dooddoener, maar let op het hefboomeffect. Een leverage van 4 werkt hard door. Dat is leuk als het fonds een positief rendement boekt, maar als het naar beneden gaat, tikt het even hard aan. Door die buitenboordmotor aan zo’n fonds te hangen, creëer je een heel ander risicoprofiel. Je pimpt je fonds zó op, dat er van een fonds eigenlijk geen sprake meer is. En er staat een spread op turbo’s.” Fondsen hebben maar één koers per dag en turbo’s niet. Hoe zit dat? “Heel scherp. Dat klopt. Anders zou je frontrunning krijgen, omdat beleggers de turbo long de hele dag kunnen kopen
Snor van de maand
‘Pimp my pony’ En de vijfde Snor van de Maand gaat naar… Harold Goddijn. Maar dat had u zelf ook kunnen verzinnen. Langzamerhand wordt alle kritiek op het businessmodel van de maker van navigatiedingetjes in de kiem gesmoord door de steil omhoog klimmende koersgrafiek.
S
inds de beursintroductie in het voorjaar van 2005 is het steeds weer terugkerende kritiekpunt op TomTom geweest dat het bedrijf maar één trucje kent. En de markt voor zo’n trucje is snel verzadigd en als ook de concurrentie, Garmin in dit geval, niet stil zit, is elke hype een kort leven beschoren. TomTom werd van kiet af bestempeld als one trick pony. Dat mag dan zo zijn, maar de ondernemersgeest van Goddijn en kornuiten heeft ondertussen een prachtig gepimpte pony opgeleverd. De geplande overname van digitale kaartenmaker TeleAtlas was een pracht voorbeeld van modern ondernemerschap van pony’s – de
8
klassieke achterwaartse integratie. En al net zo blij werden de bezitters van TomTomaandelen door het persberichtje dat het bedrijf ingebouwde navigatieapparaatjes gaat leveren voor de Toyota Yaris. En dan zijn er nog die andere, kleine berichtjes. Zo betreedt het bedrijf de navigatiemarkt in Nieuw-Zeeland, waarmee TomTom bewijst écht wereldwijde ambities te hebben. En dan is er de nieuwe TomTom go 920 met vooraf geïnstalleerde complete kaarten van Europa, de Verenigde Staten en Canada. Dat alles werd rijkelijk beloond door beleggers. De koers werd in de afgelopen periode opgeklopt van onder de 30 tot rond de 60 euro. En toch is TomTom nog steeds redelijk gewaardeerd op de beurs. De koers-winstverhouding (k/w) ligt onder de 25 en dat is nog altijd minder dan de 30+ van Garmin. Een k/w van 25 is weliswaar veel hoger dan het gemiddelde van de aex-aandelen (k/w van 14), maar voor een pre-hype techaandeel is het alleszins OK. Deze One Trick Pony Ex-
tegen de koers van 10:00 uur, terwijl wereldwijd de beurzen oplopen. Daarvoor heeft abn Amro een model ontwikkeld om gedurende de dag een zo reëel mogelijke waarde van het fonds te kunnen berekenen.” En hoe werkt dat? “Er wordt gekeken naar de wereldwijde spreiding van het fonds en vervolgens worden naar ratio de grootste indices van Europa, Noord Amerika en Azië in de fondskoers verwerkt. Uiteindelijk wordt de waarde van de turbo long één keer per dag weer geijkt aan de netto intrinsieke waarde die het fonds dagelijks opgeeft.” Doen, die turbo long op fondsen? “Voor langetermijnbeleggers is het een goed alternatief voor een turbo long op de index, aangezien de meeste van deze fondsen beter presteren dan hun benchmark.”
press dendert door. Zelfs op negatieve beursdagen weet Tom Tom zich aan de malaise te onttrekken. U kunt met de navigatiemaker tegenwoordig heerlijk spookrijden op de beurs. We plakken Harold Goddijn dan ook met alle plezier de Snor van de Maand op. Want bij TomTom zat u de afgelopen volatiele zomermaanden helemaal SnorSnor.
H OTS.SN A PSHOTS.S NAPS HOTS.
[email protected]
Perceptiemanagement Stemlokaal door Frank van Dongen
De afgelopen periode waren er een paar zaken die ik zeer opvallend vond. Allemaal hadden ze min of meer met perceptiemanagement te maken. Als je maar een positief beeld schetst, dan komt alles goed.
E
en van de opvallendste zaken vond ik het nieuws rond de beursfraude via spam. Er zijn kwaadwillende mensen die kleine Amerikaanse, Australische en Canadese aandelen tippen via e-mail. Omdat het buitenlandse aandelen zijn, denken we al gauw dat het heel liquide aandelen zijn
Arme Icke
In het artikel ‘ Hun verdiende loon’ in het september-/oktobernummer van iex magazine wordt de totale vergoeding voor topman Ron Icke van usg People op 3.248.000 euro gesteld. Volgens het bedrijf zelf is dat iets te veel van het goede, aangezien de 60.000 aandelen die Icke in 2006 ontving over een periode van drie jaar vrijvallen als bepaalde doelstellingen gehaald worden. Dat betekent dat Icke over 2006 niet 60.000, maar 20.000 aandelen toegewezen kan krijgen. Op basis daarvan bedraagt de juiste vergoeding voor Icke 1.828.000 euro.
en dus volgen veel mensen dit soort tips. Bij Dico hebben we nog wel de perceptie dat het een klein aandeel is en dat de koers dus stijgt op een aanbeveling. Maar bij een goudmijnfonds valt dit kwartje niet. Mensen volgen langere tijd dit soort tips en als de koers steeds stijgt, dan is er reden te meer om het te doen, toch? Als ik kijk wat de recente straf was die gegeven werd aan de manipulatoren van het aandeel Versatel dan zullen ook deze spammers wel licht gestraft worden.
Huis jesbou wer
Nog mooier wordt de perceptie van iets als je niet alleen goedkope communicatiemiddelen als e-mail en fax gebruikt maar optreedt in een televisieprogramma. Als je daarbij ook reclame op televisie uitzendt en groots op internet adverteert, dan is het beeld compleet. Want hoe meer je adverteert, hoe meer vertrouwen beleggers in je krijgen. Zo werd deze truc recent nog succesvol toegepast door huisjesbouwers in Turkije, die een coupon van boven de 12% garanderen. Toen iemand in De Telegraaf vroeg of dit project een interessante belegging was? Was het antwoord aan het begin van het jaar nog dat het hier wel om een speculatieve belegging ging, en achteraf was het advies om helemaal Egypte niet mee te doen. Achteraf is het altijd makkelijk om Argentinië de perceptie te doorzien. Laten we het de volgende Indonesië keer eens over teak hebben. Turkije klik hier... Mail naar goeroe@ iex.nl over beleggers in en aanbieders van gouden tips. Uw mail wordt vertrouwelijke behandeld.
10
Brazilië, Rusland, India en China zijn de vier grote opkomende markten van nu. Dat is mooi, maar als u nu nog instapt, hebt u de eerste paar honderd procent gemist. Als u nu voor de verandering eens niet het staartje van de hype maar de hele hype wilt meemaken, dan kunt u zich de vraag stellen wat de volgende opkomende markten zijn. Dat is niet zo moeilijk want dit soort landen voldoet aan een aantal strenge criteria. Zo is er een meer dan gezonde economische groei, schier oneindige bevolking, goedkope arbeid, urbanisatie en gaat u zo maar even door. Mede op basis daarvan kwamen we tot Indonesië, Turkije, Egypte en Argentinië (zie pagina 36). We polsten alvast de mening van de iex lezers in het Stemlokaal. Wat is volgens u het land waar u nu wat spaarcenten moet investeren om straks miljonair te zijn? U koos massaal voor dicht bij huis: Turkije. Vooral Egypte moest het ontgelden en dat alleen maar omdat het toevallig in Afrika ligt. Of vrezen beleggers na de imposante rendementen op de Caïro and Alexandria Stock Exchange (1200% in de afgelopen vier jaar) voor een piramidespel?
dé nieuwe opkomende markt is? 13% (84)
40% (265)
23% (151) 25% (165)
Egypte Argentinië Indonesië Turkije
v D aO nS SoI Ep Re n t o t
c l ose
DO SSI ER
Het slimste jongetje van de Kas
Richard Abma won in 2006 het turbo-beleggingstoernooi ‘De Slimste Belegger’ aan de hand van een zelf ontwikkeld beleggingsmodel. Het model berekent koerstrends die volgens Richard 80% correlatie met de aex en de dollarkoers hebben. Samen met zijn broers bewaakt hij de kwaliteit van het model. In het dagelijkse leven is Richard handelaar op de treasury-afdeling van de kas Bank. Een foto-impressie van een werkdag van het ‘slimste’ jongetje van de kas. door Pieter Kort/fotografie Robert Elsing
8:00 u
ur Och tendo verleg
roeresrst op het b e d r a he euur Na Abma zic
7:45ndam meldt Richard nals, het beleggingsbaf
12
Sig gs In Vole Market l van jon van fias Peter. A r n o e Tijdens o . t n n n h e a o g k beleg roers J b n a n v ij n z e t n edrijfss beze drijf va (John), b ie broer r e d d e n d u k n ichard) ouw aan zij nomie (R erktuigb o w c s e ie le d ië u hillende financ hun st die versc n eter) en a (P v en is ie s a m op b n. “Op e econo e bouwe idee om t t l e e e h d w d o n n e m gings stopp ontsto egd: nu en beleg z e e s g e .” e n n li w e w discip t hebben odel bou momen rst een m e e u n gegeven n aa en, we g met trad
Tijden s de oc htendv de plan ergade nen vo ring be or de d mijnvi spreke ag. Joh sie, Pe n de br n bewa t er geef oers op kor akt de t zijn a t term langet n a ij lyse va n. “Ik e John e rn de w zit er v n Pete instkan ooral o r aan t kijken sen m e hore de de i of het n”, zeg deeën allema del wa t R v an ichard al in de ar de A , “en o grote li bma’s verkoo m jn t e mee w past”. psigna erken Het m len op deze o genere ode aex chend ert koo e n i s e p- en het dri uro-do komen etal er llarkoe de over ee rs. Op onderk tijd nog eens ns dat ant dic omlaag de aex htgeze m in de oet. “W t.” e hebb en de
13
v D aO nS SoI Ep Re n t o t
c l ose
DO SSI ER
’s Pokkerevarn Michael r a i L r u a’s Po 0:30 u in de de oek Liar
1
leutenalaer znijn vaste s r e d r e d uur V t Richar
8:15 art over acht vertrek n Peter nemen plaats
n e Om kw , waar ee nk; John chermen e kas Ba s d ld ers ij e b e lo b n ja a ba tterij oom dealingr flinke ba n te e o g e r a r g d te n ie e h ac lt d op e e trader am sleute d ld n e an d le v o id g V o m ge nd o eling et toezie n. De afd h ij r z ‘aex’ e u s d r o n e z o v op dellen ’ van in o ‘i : m s e e d le n ’, a xia verder a eek uit: ‘i Xea’ (spr ‘i je d n o h voren). achterste
8:20
uur
Met
Het ka trum ntoor van v k snels an Amste as Bank ligt m te ve rdam rv , i chec kt hi oermidd dus kiest dden in h j op z el: de Rich et ce staan n ar i s jn Bl . ackb treekbus d voor h erry . Ond et hoe d ertus e fut ures sen ervo or
de st
reek b
us
ken et b e praktij ichard h achtig, , over d Sinds R n e e jaren t z d le e in g s r ft e e tig een h e t h o on Br regelma Lewis k m o lo o a y S r m bij lomon, reasu lingroo ls bij Sa en bij T a r o la z e , d r a n doll e ha e hanmiljoen spelen d g. Ieder n a e a e d g n a is v n zet e en oet hale emonne potje. In koffie m ijn port e z d it l dat ie u a a t w maar nkbilje antal m a a b t e n h e e p akt mmers en’ o delaar p serienu et ‘bied h e t jk r a li t n s e s’, enens zam vervolg es negen in de ge l ‘z a ’, t n e e g s s aald eeft een ijf ze een bep ler aang enen’, ‘v e p ie s r n ‘D e . t ls e ordt er voorkom t spel eindigt a n. Dan w e v lo e e g .H t te e hele zovoort nder nie bieder d a e n d e g e a n va hij an m bieding antal, d uren, als pt het a schap st d lo gang k o : o e b d ld e n ij get oet h om ee m r ’ e r g roa a a d n it euge ar die p dag de u handela erd als ‘l k e s a D de. m n in t e e n t uit mak wordt o tomaat ns’ blijk u e a g e e n ffi o lf k t ‘e naar de men me eg te ko w e d r e be los. lijk de k
13:00 u
ur Op
de han
De afd eling T reasur van cli y hand ënten elt gro van ka rekenin tendee s Bank. ls in op g’ gebe H et hand dracht urt voo spreke elen ‘v r het g nd me oor eig rootste t bijzo risicop en nder w deel va rofi nzelfhandels el probeert R einig risico. B ichard innen modell , met b dat en, ext Dat ge ehulp ra rend beurt, van zij e n ment t et als b aantal n e gene ij fias, transac reren. met sle ties. D meer r chts ee at bete esearch n bepe kent d er is da alles w rkt at hij o n hand at je do verdag e la e ar. “Sim t tijden vaak er zove s de da pel gez el ruis. g kost egd: Je moe Strakk geld. I t juist e stops ntrada h e e in l gedisc stellen y is op die iplinee manier en je d rd zijn aaraan kun je Het m . h de slec ouden odel is hte pe . Alleen ons en taten.” riodes ige hou uitzitt vast, m en. et bew ezen re sul-
delsde
sk
g ovetroloer van h c s i g ate fdkan uur Str posante hoo t. Van
istraa 9:30gieoverleg in het im se Spu ist sterdam econom
8:45 u
ur Star
t Bloom
Na bin nen Voorbu komst op kan toor aa rgwal z n de N et Rich aan. De ieuwez ard alle Bloom ijds reerst z berg-te druk-v ijn syst rminal erificat e m w en ie e rkt me . De ee zijn de t vinge rste sch stande r a e f n r m van de en die ces en d futures hij bek e emer , de bela ijkt ging m ngrijks arkets. te indi-
14
berg
m ief Strate an de A Execuma, ch Bank a Order ard Ab h n e ic s R t de kas c : hts arkets rodu aar rec ecial P oney M p M S od & links n f oo cial Pr orex oon, h an Spe oofd F v h , n y e r t e Hans B e t d uh an r n Pu hris Le Louis v ond va s t m e e y k a tion C r R a sities d yM Lange, kste po r Mone ij r le he g a c Bart de e n is d la g f e be trate n Chie seren d l een aantal s s a p ducts e ? t n r ta ppe het ko het zes f uitsta Paal. In neemt ogen o a h n p iliteit r t a o a , D e vola uden d o n h e revue. ex n m a e A eitsind toen ingen. olatilit om bij v r ed e besliss o o s o g n v a het erika d stelt en als je de Am p Richar en”, o in o k d r ie ostit nsen t bete p e n g m u n l k e lo e e de ls v en. “J zit, zoa te hog rkeerd vix op e v je an als hebt, d uit. legt hij
14 :00 u
ur Boks
en
Werkne mers va n kas B digd om ank wor te sport den volo en. Er is kers lop p aange een wie en de D moelrenclub am-tot-D trainen , medew amloop één kee eren zo’n r week e de hoek 15 à 20 en uur b . Richar man ij d e d bokssch was zelf die net n ool om een tale iet tot h ntvol w et profp ven van ielrenne eloton r een top r, eikte. “I sporter kroeg z k heb he geleid. A aten, gin t lels m g ij n vriend ik traine als zijn b en in de n.” Bele roers, m ggen do et een so altijd op et hij, ne ortgelijk zoek na t e passie ar manie . “We zij ren om n het bete r te doe n.”
searcmherikaanse markt heeft e R r u u eeA 15:30 rontwikk ing van d
het doo de open rder aan e Nadat hij v rd eciaal pro a h gaat Ric eeft een sp , h d t ij e lg H o m . v e n st g gte delle gieën teru ieuwe mo te n ra n ta a st a v d e n n jk e le oers ogeli eelheid k dat alle m lijke hoev gramma g a waar ik tz is n o it an een “Kijk, d . s) atsi a tb behulp v uu te resulta g, op min consisten le e eh h n ig e d (jaren teru ij. “E mstan ”, wijst h e markto ll a as l k e ij b jw , naar zoek ri in v ardig eling, die lukt dat a e to u n ontwikk t To ind blijft. den overe vreden.” te l e e ze h Bank zijn
15
D E W E R E LD VOLGENS
I EX
EDI TO R I A L
Duitsland
-25%
Canada
1,3%
Japan
2,5%
Zweden
Nederland
World Wealth Report 2007
-7,2%
-6,6%
Polen
5%
Spanje
-33,6% Verenigd Koninkrijk
-18,9%
Hongkong
17,1% België
-10,3% Verenigde Staten
-8,7%
-4,10%
Frankrijk
-9,9%
Huisje kopen? rendementen wereldwijd
Zuid-Afrika
18,6%
16
Turkije
MSCI Europe
6,20%
MSCI North America
5,70%
MSCI Pacific
1,60%
Australië
3,3%
Na een aantal vette jaren wordt 2007 een mager jaar voor de vastgoedsector. De oplopende rente als gevolg van de onzekerheid op de financiële markten, maakt vastgoed minder populair bij beleggers. Dat blijkt ook duidelijk uit de waardering van vastgoedbeleggingsfondsen. Waar deze vastgoedfondsen in Nederland aan het begin van het jaar nog genoteerd stonden tegen een premie ten opzichte van de intrinsieke waarde is het nu omgedraaid. Oftewel, de beurskoers van de lokale vastgoedaandelen ligt lager dan de intrinsieke waarde van de portefeuille. Vastgoedaandelen staan wereldwijd in 2007 nog overwegend in de min. Al gaat het de laatste maanden weer beter. In augustus waren er weer meer landen met positieve rendementen. Bron: GPR 25o Index - data per eind augustus en sinds 1 januari 2007.
17
AANDEEL VAN DE MAAND DSM
Metamorfose door Michiel Pekelharing/illustratie Nico den Dulk
dsm heeft zich bijna helemaal ontworstelt aan de grillen van de cyclische chemiemarkt. Deze metamorfose kan zich langzaam vertalen in een flink hogere waardering.
D
sm is hard bezig om zichzelf voor de tweede keer opnieuw uit te vinden. De onderneming werd in 1902 door de overheid opgericht als De Nederlandse Staatsmijnen. De hoeveelheid steenkolen die boven de grond gehaald werd groeide zo snel, dat de onderneming het bijproduct cokes-ovengas ging verwerken tot ammoniak. Na de Tweede Wereldoorlog zijn deze activiteiten uitgebreid naar de productie van industriële chemicaliën. Dat bleek al snel een meesterzet. Het gebruik van steenkolen raakte achterhaald en in 1975 nam dsm met het sluiten van de laatste kolenmijn afscheid van deze oorspronkelijke kernactiviteit. Inmiddels is dsm ver met de volgende metamorfose.
Van de bulkchemie af
Topman Feike Sijbesma bevestigde op 27 september tijdens een analistendag dat het concern straks helemaal van de bulkchemie af is. Alleen de grondstofdivisie voor de productie van hoogwaardige materialen wordt binnenboord gehouden om te voorkomen dat dsm bij deze activiteiten kwetsbaar wordt voor grote prijsschommelingen. In totaal wordt bijna 1,5 miljard euro aan omzet in de etalage gezet. Wat overblijft is een innovatief bedrijf dat veruit het grootste deel van de inkomsten haalt uit het ontwikkelen en fabriceren van hoogwaardige kunststoffen en producten voor de voedings- en farmaceutische industrie. Deze activiteiten zijn een stuk minder gevoelig voor de forse prijsbewegingen die kenmerkend zijn voor de chemiesector. De resultaatontwikkeling van het toekomstige dsm moet in theorie een stuk voorspelbaarder zijn dan wat beleggers van het bedrijf gewend zijn. Sijbesma leek dat al te bevestigen door te voorspellen dat de omzet de
18
komende jaren autonoom met ten minste 5% gaat groeien, terwijl eerder werd vastgehouden aan een tempo van 3 tot 5%.
Nieuw DSM
Op de analistendag onderstreepte Sijbesma het beeld van een topman die weet wat beleggers willen horen. Behalve eerdergenoemde verhoging van de omzetverwachting maakte hij als onderdeel van het plan
De cijfers:
Omzet 2006: 8,38 miljard euro Verwachte wpa: 2,95 euro Verwachte k/w: 12,8 Beurswaarde: 7,12 miljard euro Analisten: 6x kopen, 3x houden, 1x verkopen Gemiddelde koersdoel: 42,10 euro Laatste 3 koersdoelen: 50,00 euro – sns Securities 44,00 euro – kbc Securities 51,00 euro – Petercam
Vision 2010 bekend dat de omzet in China over drie jaar 50% hoger kan liggen dan de huidige 1 miljard dollar. Hij gaf ook een hogere prognose af voor de winst in het lopende jaar en maakte bekend dat het dividend met 20% stijgt en dat er voor 750 miljoen euro aan eigen aandelen ingekocht gaat worden. Deze goednieuwsshow leverde dsm een koersstijging op van bijna 4%, waarmee het aandeel op het hoogste niveau kwam sinds het aantreden van Sijbesma op 27 maart van dit jaar. De hogere prognoses vertellen slechts de helft van het verhaal. dsm wekt ook op een andere manier de indruk dat het de goede kant op gaat. De persberichtenmachine draait namelijk op volle toeren. Alleen al in september werden tien berichten verstuurd over samenwerking met andere ondernemingen of (een nieuwe fase in) de ontwikkeling van een nieuw product. Geen kans wordt onbenut gelaten om te benadrukken dat dsm een innovatief bedrijf is waarvan de producten ervoor zorgen dat zalm langer roze blijft, dat yoghurt romiger wordt, dat er nóg lichtere telefoons komen
en dat gewrichtsprotheses soepeler werken. Dit past prima in het beeld van een bedrijf dat ernaar streeft om de omzetstijging uit innovaties in drie jaar op te schroeven van 300 miljoen euro naar 1 miljard euro.
Persberichtenfabriek
In tegenstelling tot wat de stroom persberichten en de doelstelling doen vermoeden, was het niet nodig om de onderzoeksafdeling hiervoor te versterken. dsm is al jarenlang een vindingrijk bedrijf. In 2001 deed de onderneming volgens cijfers van het European Patent Office meer patentaanvragen op biotechnologiegebied dan wie dan ook in de Europese Unie. In totaal vroeg dsm in dat jaar 305 patenten aan. Er waren slechts 34 partijen die in 2001 meer patenten aanvroegen. Het grote verschil is dat het concern er nu veel meer en in een eerder stadium voor lijkt te kiezen om met nieuws over een nieuwe vinding naar buiten te komen. Eén van de redenen waarom dsm hiervoor kiest is ongetwijfeld dat er op de beurs een hogere waardering wordt toegekend aan innovatieve bedrijven die opereren op relatief stabiele markten dan aan cyclische chemieconcerns. In die branche is een koers-winstverhouding van ongeveer 12 zoals dsm nu heeft niet ongebruikelijk, alhoewel er ook flinke uitschieters voorkomen op het hoogtepunt en dieptepunt van
Chemieconcern vermomd als groeiaandeel $3!%8
JAN
MAR
de cyclus. Als Sijbesma erin slaagt om de omzetgroei in meer stabiele banen te leiden en de markt ervan weet te overtuigen dat dsm een innovatief bedrijf is, zou de waardering de komende jaren op kunnen lopen richting een koers-winstverhouding van 15. Met de door Sijbesma voorspelde autonome omzetgroei van ruim 5% in het achterhoofd en bij de bescheiden veronderstelling dat de nettowinstmarge kan stijgen van de huidige 6,5% naar 7% door de
OMZETGROEI WINSTMARGE
JUL
SEP
NOV
JAN
De resultaten van dsm zijn cyclisch, maar op de beurs gedraagt het aandeel zich vooral als groeiaandeel. Sinds begin 2000 is dsm geleidelijk met 150% gestegen, terwijl de index schommelt rond het niveau van zeven jaar geleden.
woelige chemiegolven
MAY
dsm is in 1989 naar de beurs gekomen en beleggers hebben de onderneming sindsdien leren kennen als een echt chemieconcern. Omzetstijgingen van soms bijna 30% werden afgewisseld met dalingen van 10%, terwijl de winstmarge met name in de jaren na de beursgang ook flink kon schommelen. De verschuiving naar meer stabiele markten moet ervoor zorgen dat grote uitschieters straks tot het verleden behoren. Op de beurs krijgen bedrijven met een voorspelbare omzetontwikkeling in de regel een hogere waardering, maar het kan nog een aantal jaar duren voordat beleggers gewend raken aan het nieuwe gezicht van dsm.
voorgenomen verkoop van activiteiten met een lage marge, kan er voor 2009 (met potlood) een winst per aandeel van 4,10 euro worden ingevuld. In combinatie met een mogelijke koers-winstverhouding van 15, levert dat een richtprijs op van 61,50 euro.
Natte borst
Er moet nog het nodige gebeuren voordat dit koersdoel serieus in beeld komt. Sijbesma moet bijvoorbeeld zijn borst goed nat maken om een goede prijs te krijgen voor de 1,5 miljard euro aan omzet die hij wil afstoten. Het gaat bovendien nog enige tijd duren voordat dit mogelijk wordt, aangezien deze activiteiten nu nog in de bestaande organisatie zijn geweven. Afsplitsen en verkopen is bovendien niet altijd de sterkste kant van dsm. Ook de dollar kan roet in het eten gooien. Dollarlanden zijn goed voor een jaaromzet van 1,3 miljard euro en slechts 30% daarvan is gehedged. En dat laatste is alleen op middellange termijn een oplossing – als de daling van de Amerikaanse munt doorzet, wordt dsm daar op de langere termijn onherroepelijk door geraakt. Ten slotte is het de vraag of het Sijbesma gaat lukken om de markt te overtuigen dat het karakter van dsm volledig veranderd is. De eerste voortekenen zijn echter heel bemoedigend. En daar komt bij dat beleggers zich minder zorgen hoeven te maken over de publicatie van de derdekwartaalcijfers op 25 oktober, want Sijbesma heeft duidelijk laten merken dat hij weet wat de markt wil horen.
19
AANDEEL VAN DE MAAND Ten Cate
bedrijfsresultaat (ebit) is daarbij het belangrijkste, want de groei van de winst per aandeel wordt vertekend door de uitgifte van nieuwe aandelen voor de financiering van de overname. Met een geschatte groei van 7,5% naar 1,85 euro blijft het concern dit jaar ach-
Kogelvrij en vuurvast door Michiel Pekelharing/illustratie Nico den Dulk
Eastman Kodak
Koninklijke Ten Cate heeft over mooie publiciteit niets te klagen. Het mag kunstgrasvelden voor het Olympische hockeytoernooi aanleggen en het Amerikaanse leger in brandwerende uniformen steken. Er is echter een klein probleem – het bedrijf zit tegen de grens van de productiecapaciteit aan.
T
en Cate is opgedeeld in drie sectoren, waarvan Geosynthetics & Grass (onder meer kunstgras) en Advanced Textiles & Composites (onder meer beschermende vezels) de belangrijkste twee zijn met een jaaromzet van respectievelijk ruim 400 miljoen en 280 miljoen euro en een bedrijfsresultaat van 26 en 21 miljoen euro. Technical Components (onder meer componenten voor printers en kopieermachines) is voorlopig nog even de laatste poot onder het concern. Deze activiteiten worden per segment winstgevend gemaakt en verkocht, waardoor de jaaromzet sinds 2002 is gehalveerd tot de huidige 100 miljoen euro. De inkomsten uit deze verkoop en de eigen kasstroom worden gebruikt om de andere twee divisies te versterken.
Naam hoog te houden
Op overnamevlak heeft topman Loek de Vries een naam hoog te houden. In 2004 werd bijvoorbeeld het verliesgevende Southern Mill in de Verenigde Staten gekocht,
De cijfers:
Omzet 2006: 770,5 miljoen euro Verwachte wpa: 1,85 euro Verwachte k/w: 15,3 Beurswaarde: 664,3 miljoen euro Analisten: 4x kopen, 2x houden, 1x verkopen Gemiddelde koersdoel: 32,50 euro Laatste 3 koersdoelen: 30,00 euro – ing 37,00 euro – abn Amro 35,00 euro – Rabo Securities
20
ter bij de groei van 10% die zelf nagestreefd wordt. Als er geen tegenvallers komen kan dat worden goedgemaakt met een toename van 30% en voor beleggers die verder dan een paar maanden vooruit durven kijken, heeft Ten Cate dan een mooie combinatie
De cijfers:
Mat wordt glans Eastman Kodak heeft sinds de opkomst van digitale fotografie sneller zijn glans verloren dan dat een foto vergeelt. Er zijn drie aanwijzingen dat daar verandering in komt.
wat na een reorganisatie en enkele grote opdrachten van het Amerikaanse leger heel snel winstgevend werd. Anderhalf jaar geleden merkte De Vries trots op dat de waarde van deze aankoop was vervijfvoudigd – nog voordat de synergievoordelen zich uitbetaalden. Dankzij Southern Mills zijn de Verenigde Staten de belangrijkste markt geworden voor Ten Cate. De onderneming levert brandwerende weefsels voor de bescherming van militairen in Irak en Afghanistan aan het Amerikaanse leger. Bij de publicatie van de halfjaarcijfers op 22 augustus liet De Vries weten dat er gesprekken lopen om alle Amerikaanse militairen met veiligheidsweefsels van Ten Cate uit te rusten. Dat kan de omzet en winst de komende jaren een enorme duw geven, maar de onderneming komt dan wel verder klem te zitten aangezien de productiecapaciteit de komende twee jaar al volledig is volgeboekt. Een deel van de productie wordt nu al uitbesteed aan andere bedrijven.
Drie-in-één
Begin februari van dit jaar werd de aankoop van kunstgrasproducent Mattex Leisure Industries afgerond. Hiermee sloeg Ten Cate drie vliegen in één klap. De capaciteitsproblemen bij de productie van kunstgras zijn teruggedrongen en de positie in het Midden-Oosten is versterkt (Mattex komt uit Dubai). Daar komt bij dat Mattex zich vooral op de onderkant van de markt richtte, waar Ten Cate een relatief zwakke positie had. In Europa wordt bij de aanleg
van kunstgrasvelden vooral op prijs geselecteerd en minder op kwaliteit en dat was een onvoordelige volgorde voor Ten Cate. Bij de publicatie van de cijfers over het derde kwartaal op 1 november kunnen beleggers een eerste beeld krijgen wat de potentie is van de overname. De ontwikkeling van het
Grensoverschrijdend Ten Cate
ß
ß
ß ß
.EDERLAND
6ERENIGDEß3TATEN
2ESTßWERELD
%UROPA
!ZIp
Ten Cate heeft het predikaat ‘koninklijk’ en is al driehonderd jaar actief in de Nederlandse textielsector, maar de onderneming heeft meer een internationaal dan een Nederlands karakter. Van de totale verkopen komt slechts 7% in Nederland terecht, terwijl de Verenigde Staten met 38% de lijst aanvoeren. In dat land vindt overigens ook 44% van de totale productie plaats. Bron: Ten Cate jaarverslag 2006.
Eastman Kodak viert volgend jaar de 120ste verjaardag, maar dat mag geen excuus zijn dat de onderneming zoveel moeite had met overstap van traditionele naar digitale fotografie. Kodak domineerde de markt voor gewone fototoestellen, maar op digitaal gebied komt het marktaandeel op een slordige 20% uit omdat opeens opgebokst moet worden tegen bedrijven als Canon en Sony. Het kost de onderneming enorm veel moeite om zich aan te passen aan de nieuwe realiteit. Dat uit zich in een nettowinstmarge die is gedaald van 5,9% in 2002 naar -4,5% vorig jaar en een beurskoers die sinds 1998 in een gestage lijn met 70% is gedaald (zie grafiek). In 2004 verdween Kodak uit de Dow Jonesindex in de afgelopen tien kwartalen kwam het concern slechts twee keer uit de rode cijfers. De laatste keer was dat volledig te danken aan de boekwinst op de verkoop van de healthcare-divisie. Er wordt hard bezuinigd en het doel is om eind 2007 uit te komen op jaarlijkse besparingen van 1,6 tot 1,8 miljard. Bovendien heeft de verkoop van de healthcare-divisie een flinke zak geld opgeleverd en tegenover een schuld van 1,6 miljard dollar staat nu een kaspositie van 1,9 miljard dollar. Lagere kosten en een mooie balans zijn leuk, maar het laatste halfjaar zijn er drie veel betere signalen gekomen die erop wijzen dat Kodak een deel van zijn glans kan terugwinnen.
Gevoeligheid
In mei van dit jaar werd bekend dat het bedrijf een nieuwe technologie heeft ontwikkeld waardoor de gevoeligheid van digitale
van snelle winstgroei en een redelijke waardering (koers-winstverhouding van 12 in 2008). Een aankoop die een oplossing biedt voor de capaciteitsproblemen bij Advanced Textiles & Composites in de Verenigde Staten maakt het beeld nog mooier.
sensoren voor licht met een factor twee tot vier kan worden vergroot. Het klinkt ingewikkeld en het betekent dat het risico van te donkere of wazige digitale foto’s kleiner wordt. Het Kodak onderzoekt of de technologie in licentie aan andere partijen verkocht kan worden. Dit geeft aan dat er niet bezuinigd wordt op onderzoeksuitgaven.
Viva Faraci
Per saldo vielen deze uitgaven in 2006 wel met 182 miljoen dollar terug, maar dat was grotendeel het gevolg van (boekhoudkundige) afschrijven op onderzoeksprojecten van overgenomen bedrijven en een beperking van het onderzoek ten behoeve van traditionele technologie. Kodak investeert standaard 5 à 6% van de omzet in onderzoek en ontwikkeling. Het derde hoopgevende signaal is de benoeming van Philip Faraci tot chief operating officer en president. Faraci
Omzet 2006: 12,0 miljard dollar Verwachte wpa 2008: 0,89 dollar Verwachte k/w 2008: 30,2 Beurswaarde: 7,8 miljard dollar
werkt drie jaar bij Kodak, maar hij heeft bij Hewlett-Packard op digitaal gebied een indrukwekkende staat van dienst opgebouwd. Het lijkt een kwestie van tijd voordat Faraci topman Antonio Perez opvolgt. Als relatieve buitenstaander kost het hem waarschijnlijk weinig moeite om harde beslissingen te maken en het concern overtuigend de laatste stap naar het digitale tijdperk te laten zetten. Analisten zijn nog sceptisch (het aandeel krijgt 4 verkoopadviezen en 4 keer het predikaat houden), maar dat lijkt vooral aan te geven dat de potentiële turnaround nog niet in de financiële resultaten te zien is. Volgend jaar moet daar verandering in komen en misschien krijgen beleggers daar op 1 november bij de publicatie van de cijfers over het derde kwartaal al een voorschot op.
ijsbaan van eastman kodak
JUL
JAN
JUL
JAN
JUL
JAN
JUL
De grafiek van Eastman Kodak vertoont een pijnlijke vergelijking met een glijbaan. De combinatie van een dalende omzet en een winst die uiteindelijk veranderde in een verlies, is het aandeel op een koersdaling van 70% komen te staan sinds de zomer van 1998. Dat is een rendement van -12,5% per jaar.
21
b e l e g g i n g s f on ds en
Afhaalrendement bij de Chinees
Wie vijf jaar geleden in een China-fonds stapte, heeft 200% gemaakt. Dat zijn rendementen waarvoor u zich niet hoefde te schamen. En laten we eerlijk wezen, de redenen om in China te beleggen konden zelfs u en ik in 2002 al op de achterkant van een luciferdoosje optekenen. Massale bevolking, goedkope arbeid, enorme economische groei. China moest en zou opgenomen worden in de vaart der volkeren. Goed, beleggen in China is niet altijd even transparant, met de A-shares, B-shares en H-shares (aandelen voor Chinese beleggers, buitenlandse beleggers en in Hongkong genoteerde Chinese bedrijven), maar bij zulke rendementen kraait daar geen haan naar. En dat China niet altijd even vriendelijk met haar bevolking omspringt (of naburige staten die volgens China wel en volgens de staatjes zelf niet bij China horen), nemen beleggers ook al gauw voor lief.
Mama Mio!
China-fondsen voeren alle rendementslijstjes aan. En voor wie de torenhoge rendementen niet genoeg zijn, zijn er fondsen die met derivaten spelen. Bubbel? De Chinese bull blijkt nog volop adem in zijn longen te hebben. door Peter van Kleef
“D
oet u mij maar nummer 39, met een extra portie mie.” Zo makkelijk als we de rijst- en bamigerechten bij Chinees restaurant De Lange Muur ophalen, zo eenvoudig kunnen we rendement afhalen op de Chinese beurs. Want het lijkt daar maar één kant op te kunnen: hoger. Hoewel sceptici al maanden reppen van een luchtbel, blijkt de Chinese stier nog volop adem in de longen te hebben. Zo werd de beursgang in Sjanghai van Bank of Beijing in september op de eerste dag beloond met een koersstijging
22
van 81%. En dat is maar één voorbeeld uit een steeds langere reeks van successen. Met name banken en verzekeraars zijn volop in trek. In het eerste halfjaar van 2007 stegen de koersen van bijvoorbeeld China Life Insurance en Ping An Insurance met meer dan 100%. De enorme urbanisatie zorgt ervoor dat steeds meer Chinezen hun graantje meepikken van de alsmaar aanhoudende dubbelcijferige economische groei. En wie geld heeft, belegt of koopt financiële diensten. Booming business dus voor banken, brokers en verzekeraars. Om nog maar te
zwijgen van de bouwers. Voor hen lijkt de sky al helemaal de limit. Zelfs de grootste doemdenkers zien China nog wel even doorgroeien. Zolang de Olympische Spelen van 2008 in Beijing nog vóór ons liggen, is er een enorm vangnet onder de economische groei. Maar het lijkt te naïef voor woorden om te veronderstellen dat het na de Olympische Spelen plotseling afgelopen zou zijn met de explosie van het bruto binnenlands product, zeker nu de binnenlandse consumptie met 20% per jaar stijgt.
Ontwaakte reus
China is van een slapende reus, plotseling een grootmeester geworden op het schaakbord van de financiële wereld. Het is dan ook geen wonder dat de rendementslijstjes van de beleggingsfondsenwereld worden aangevoerd door China-fondsen. Sinds 1 januari ligt het gemiddelde rendement van ruim honderd China-fondsen op 38,6% (peildatum 20 september). Over de afgelopen twaalf maanden ligt de score op 72,6% en over de afgelopen drie jaar op 138,8%.
Voor een vet China-rendement hoeft u niet ver weg. Natuurlijk zijn er fondsen van dws Invest, Fidelity en hsbc, maar in eigen land behoren in de categorie ook het Robeco Chinese Equities en Intereffekt Chinese Warrants tot de uitblinkers. Het Robeco-fonds zet zwaar in op drie voor de hand liggende sectoren: Financials, Industriële materialen en Energie. Het fonds heeft ruim een kwart van het vermogen in de top-5 aandelen gestopt, stuk voor stuk bekende namen: China Mobile, PetroChina, China Life Insurance, cnooc en China Construction Bank (hk-noteringen). Ruim 80% van de portefeuille is in largecaps belegd. Met een rendement van 47,5% doet het fonds dit jaar bovenin de China-lijstjes mee. Fondsbeheerder Victoria Mio heeft als benchmark de msci China 10/40, waarvan ze in bescheiden mate mag afwijken. Dat heeft in de bullmarkt van de afgelopen vijf jaar geleid tot een bescheiden underperformance, maar de kans is gering dat Mio daar klachten over gekregen heeft. Vorig jaar werd de index wel verslagen: 62,9% om 61,4%. Het fonds noteert in euro’s en kent daarmee ook enig valutarisico. Er wordt geen dividend uitgekeerd. Temidden van de echte China-aandelenfondsen behoort het
U moet dan wel voor lief nemen dat u geen idee hebt waar u nu precies in belegt, behalve in ‘China-met-hefboom’ fonds de afgelopen jaren duidelijk tot de uitblinkers. En Mio houdt de moed er dan ook in: “De macro-economische vooruitzichten voor China blijven bijzonder sterk en we verwachten dat de groei van het bruto binnenlands product in opkomend Azië toonaangevend blijft (10,5% voor 2007). De problemen op de Amerikaanse subprime markt hebben geen belangrijke gevolgen voor de groei van China, omdat het exportaandeel naar de Verenigde Staten afneemt. De binnenlandse bestedingen laten een consistente opwaartse trend zien. Dankzij productiviteitswinst blijven de marges en winst in veel sectoren groeien.”
Hefboompje
Wie geen genoegen neemt met de exorbitante stijgingen van de Chinese aandelenmarkt, kan een hefboompje toevoegen van circa 2,3. Daarmee wordt het toch al aanzienlijke risico vergroot, maar ook de rendementskansen. Dat bewijst Intereffekt Chinese Warrants (61,7% ytd en 453% over drie jaar). U moet dan wel voor lief nemen dat u geen idee hebt waar u nu precies in belegt, behalve in ‘China-met-hefboom’, tenzij u een paar middagen vrijneemt om u in de warrant te verdiepen. Het voordeel is weer dat u door de beursnotering snel kunt in- en uitstappen. U belegt volgens Intereffekt in “call-warrants en andere derivaten op Chinese aandelen en indices”. Dat klinkt behoorlijk ontransparent en gevaarlijk, en dat is het ook – ook al heeft de bullmarkt investeerders in de warrant rijkelijk beloond. Het gros van het vermogen wordt belegd op de beurs van Hongkong en een beetje in Taiwan. Maar ook de echte Chinese beurzen Shanghai en Shenzhen worden niet geschuwd. U belegt daarbij vooral in mandjes en indices in alle soorten en maten. Enig overzicht hebt u dan ook niet en het
is te hopen dat de fondsbeheerder dat wel heeft. Als u voor de hefboom kiest, moet u dat voor lief nemen. En sja, de rendementen geven hem voorlopig dik het voordeel van de twijfel. Omdat China-zonder-hefboom al een wildwaterervaring is, is het roeien met hefboompjes alleen aan te raden als u voor uzelf het allerhoogste risicoprofiel hebt aangevinkt.
Robeco Chinese Equities
Fondsbeheerder: Victoria Mio Aantal aandelen: 35 Weging top-10: 40,9% Rendement: 47,5% ytd, 181% drie jaar (peildatum 20-09-2007) Grootste belangen: China Mobile, PetroChina, China Life Insurance, cnooc en China Construction Bank
Intereffekt Chinese Warrants
Fondsbeheerder: Intereffekt Aantal aandelen: onbekend Weging top-10: 87,7% Rendement: 61,7% ytd, 453% drie jaar (peildatum 20-09-2007) Grootste belangen: bnp hscei, bnp twy, abn Consumer Basket, kas, abn h-Share.
23
Fo n d s va n door Peter van Kleef
de
ma an d
Blackrock Merrill Lynch World Mining Fund
Wat dijn is, mijn is De bullmarkt is in september intact gebleven. Dat is goed nieuws voor beleggers en vooral goed nieuws voor de trends die de pilaren onder de bullmarkt zijn: opkomende markten, energie en grondstoffen.
de wereld van grondstoffen en edele metalen en runt bijvoorbeeld ook het World Gold Fund van de nieuwbakken fusieclub Blackrock Merrill Lynch. Die steevaste outperformance ten opzichte van de overige fondsen is knap. Op het eerste gezicht lke sector heeft zijn ongekroonde lijkt het samenstellen van een industriële koning en binnen het aanbod van in- materialen-portefeuille niet zo heel moeidustriële materialen geldt het Blacklijk. Men neme Vale Rio Doce, BHP Billirock Merrill Lynch World Mining ton en Rio Tinto en vulle dat wat aan met Fund (vijf sterren volgens Morningstar) klein grut. Beetje schudden en sudderen als de norm. Het fonds maakt die reputaen klaar is Kees. Het bewijst de toegevoegtie ook dit jaar weer waar, want in de rende waarde van Hambro, die door zijn coldementsoverzichten staat het fonds weer lega’s alleen van gepaste afstand kan woreens stijf bovenaan. Zowel sinds 1 januari den bewonderd. Cijfers spreken boekals over de afgelopen twaalf maanden, drie delen. Sinds 1 januari boekte Hambro’s jaar en vijf jaar is er geen fonds dat kan tip- fonds een rendement van 40%. Het fonds pen aan de stockpicks van fondsbeheerder dat daarbij het dichtst in de buurt komt Evy Hambro. Hambro is een grote naam in is Carmignac Commodities met 23%. Het sectorgemiddelde ligt op 20% (peildatum 20 sepGrootste belangen tember 2007). Vooral zijn 8,9% Companhia Vale Rio Doce gok op de grote drie mijn7,9% BHP Billiton bouwconglomeraten (sa7,8% Rio Tinto men goed voor een kwart 4,6% Anglo American van zijn portefeuille) pakt 4,2% Norilsk Nickel dit jaar goed uit. De enor4,2% Xstrata me grondstofconsump4,1% Impala tie van China en in minde4,0% Alcan re mate India is daar debet 3,6% Alcoa aan, maar ook de consolida3,2% Teck Cominco tieslag die boven de sector hangt. Dat neemt niet weg Sectorverdeling dat het fonds diep door de 42% Gediversifieerd (mijnbouwconglomeraten) knieën ging in augustus10% Goud september maar de daling van bijna 20% werd in een 10% Aluminium prachtige V-spike razend8% Koper snel weggepoetst.
E
7%
Platinum
7%
Nikkel
4% 11%
24
Zink Overig
Klant en koning
Opvallend is de lage weging van goud in de portefeuille (circa 10%). Drie jaar geleden was die we-
Fondsbeheerder Evy Hambro
ging nog 25% en Hambro die ook het World Gold Fund runt, moet die industrie ook op zijn duimpje kennen. Ondanks dat de goudprijs bezig is aan een stevige rally, heeft hem dat er niet toe verleid de weging naar oude hoogte op te krikken. Maar met de mijnbouwconglomeraten heeft hij ook goud in handen. De talloze investeringen in infrastructuur en productiecapaciteit betalen zich nu uit. Daarnaast zijn diverse materialen de afgelopen twee jaar bezig record na record neer te zetten. Voeg daarbij de speculatie op grote fusies en overnames en de onverzadigbare honger van de grote twee Aziatische machten en de conclusie is een feit: eigenlijk is grondstofbeleggen een abc’tje. De waardering van de mijnbouwaandelen is met een koers-winstverhouding van circa 13 ook nog niet de pan uit gerezen. Het is daarom vooral een grote vraag waarom de rest van de kudde zo ver achterblijft op Hambro’s Blackrock Merrill Lynch World Mining Fund. Zijn er dan geen risico’s? Natuurlijk. Elke hete markt koelt vroeg of laat af en met de groeiende macht van met name China komt de dag steeds dichterbij dat het land zich niet alleen als klant, maar ook als koning gaat gedragen en haar machtspositie als grote afnemer gaat uitbuiten. Maar voorlopig kunnen beleggers heerlijk meesurfen op steeds hogere toppen van deze wilde golf. En we roepen met z’n allen naar Hambro: “Wat dijn is, mijn is”.
sto c k p i c ks door Mark Leenards
Koreaanse koopjes
Ik zoek mijn stockpicks niet in de grote opkomende markten, maar liever in de wat kleinere landen. Twee van mijn favorieten zijn Koreaanse aandelen genoteerd in de Verenigde Staten.
Mark Leenards is fondsbeheerder en bezeten van de beurs. Op 19-jarige leeftijd startte hij de beleggingsadviesdienst Strong Buy Selection en sinds maart 2006 beheert hij het Strong Buy Selection Global Equity Fund, dat de meest gebruikte analysemethodes inzet op alle wereldmarkten. Het SBS Equity Fund is long Shinhan Financial.
26
B
eleggers hebben het graag over China. Of Brazilië en India. Grote landen met grote kansen. Zelf kijk ik liever naar de kleintjes, zoals Hongkong, Singapore en Zuid Korea. Stuk voor stuk economisch en technologisch ver ontwikkelde staten. Mijn favorieten zijn de Koreaanse aandelen Shinhan Financial en Korea Electric Power.
Shinhan Financial
De Shinhan Financial Group (nyse: shg) kocht ik voor het eerst op 4 april 2004 voor 38 dollar. Hoewel het aandeel sindsdien twee keer over de kop ging is het nooit echt duur geweest. Na de recente kredietcrisis noteert het opnieuw tegen een koers-winstverhouding (2008) van ver onder de 10. Net als in 2004. Het interessante van Shinhan Financial is dat de exposure van de onderneming op de markt voor risicovolle kredietproducten met 0,1% vrijwel nihil is. Doordat het bedrijf zich niet alleen richt op bancaire activiteiten (die door een interestmarge minder interessant zijn geworden), kan het de sterke groei voortzetten. Het bedrijf bestaat pas sinds 1982, maar behaalt dit jaar een omzet van 10 miljard Amerikaanse dollars en heeft als doelstelling de grootste bank van Korea te worden. De overgenomen creditcardmaatschappij lg Card moet volledig geïntegreerd worden in de holding. Daarnaast wil
kepco koop ik nog even niet
bliek. Van de aandelen is 20% in handen van de Koreaan se overheid en 30% van de staatsgecon troleerde Korea Development Bank. De omzet bedraagt dit jaar naar verwach ting meer dan 30 miljard Amerikaanse shinhan: twee keer over de top dollars, een record. Op de Amerikaan se beurs verhandelt het aandeel tegen 11 keer de verwach te winst dit jaar en 9 keer in 2008. Ook het dividendrende ment van bijna 3% is aantrekkelijk. Analis ten beoordelen het het bedrijf verder uitbreiden in het aandeel met twee strong buy-adviebuitenland. Het hoopt op korte terzen en één hold. Met nieuwe centramijn volledig actief te worden in geles in China en minder ontwikkelde sloten markten als China en Vietnam. landen als Nigeria en de Filippijnen Met name China is interessant omdat moet de groei gewaarborgd blijven. daar veel Koreanen wonen. Het aandeel kent ook twee belangrijke nadelen. De winst wordt negatief Korea Electric Power beïnvloed door een hoge olie- en koKorea Electric Power (nyse: kep) belenprijs, ondanks het deels doorberestaat ook sinds 1982 onder de naam ken van deze hogere kosten aan klanKepco en heeft tevens plannen voor ten. Daarnaast beweegt het aandeel uitbreiding buiten Zuid Korea, de al twee jaar min of meer zijwaarts, tiende economie ter wereld. Daar hoewel het in juli even dreigde uit te houdt de inhoudelijke vergelijking breken. Het gebrek aan momentum tussen de elektriciteitsleverancier en is voor mij een reden om het aandeel de financieel dienstverlener Shinhan nu niet te kopen. Voor wie een soliook meteen op. Kepco is verreweg de speler in Azië zoekt voor de lange de grootste speler op het gebied van termijn met beperkt risico is Kepco elektriciteitsvoorziening in de repuechter een prima aandeel.
sto c k p i c ks door Jasper Oeberius Kapteijn
Pick ze
Voor de lange termijn zeg ik: koop doodgewone bedrijven met herkenbare producten en een behoorlijke vermogenspositie. Ik kan wel twintig bedrijven noemen; ik geef u er hier twee.
Jasper Oeberius Kapteijn is vermogensbeheerder bij Today’s Beheer & Brokers en adviseur bij F.F.B. Investment Counsel. Today’s Beheer is een actieve vermogensbeheerder en is als vergunninghouder geregistreerd bij de AFM en staat als deelnemende instelling ingeschreven bij het DSI. Kapteijn schrijft zijn columns op persoonlijke titel.
V
oor mijn klanten beheer ik verschillende portefeuilles met een aandelenrisicoprofiel. Daarbij heb ik de euvele moed om én de indices te willen verslaan én een lager risico te genereren. Ongeveer drie op de vier jaren lukt het mij om op beide terreinen waarde toe te voegen. Bij het realiseren van de ambitieuze doelstellingen gebruik ik nog wel eens ingewikkelde strategieën en exotische markten. Gevogel met opties en long-shortposities om op korte termijn maar aan het profiel te kunnen voldoen. Maar soms is dat niet nodig en kunnen juist de simpele dingen veel toevoegen. Je moet beleggen namelijk niet te moeilijk maken en de voorspelbaarheid is toch al zeer laag. Er kan nu eenmaal niet altijd op elk kortetermijnnieuwsfeitje ingespeeld worden. Als je dat doet, gaat het ten koste van het langetermijnresultaat. Je loopt teveel achter de muziek aan, maakt te veel transactiekosten en wordt tureluurs van het gekoekeloer naar de koersen. En ik verzeker u: door te kijken gaan ze niet omhoog!
Mijn picks
28
Een mooie strategie voor de lange termijn is het kopen van bedrijven die op lange termijn de winst met 5 à 10% per jaar kunnen laten groeien op een koers-winstverhou-
heijmans staat op een mooie lage instapkoers
ding van minder dan 10. Daarbij moet het bedrijf een behoorlijke vermogenspositie hebben en liefst in herkenbare producten en markten opereren. Door de lagere waardering is de afstraffing bij tegenvallers kleiner (lager risico) en bij meevallers kunnen dit soort bedrijven binnen een paar jaar in koers verdubbelen (hogere rendementen dan de index). Geduld is daarbij vaak wel een vereiste. En dat is soms erg moeilijk op te brengen, soms is de gifbeker dieper dan vooraf gedacht. Zo stapte ik zelf een paar jaar geleden op de bodem uit aandelen als Volkswagen en General Motors. Ik heb het hier dus niet over hoogvliegers als Amazon, Google, Apple
en Tom Tom maar over gewone bedrijven. Door de afgekalfde koersen kan ik er op dit moment wel twintig noemen maar laat ik het bij twee houden. In Duitsland koopt u autofabrikant BMW (zakelijk en prive long) op 44 euro op rond 9,5 keer de winst. Een technologisch hoogwaardig bedrijf met een mooi merk, waar relatief nieuw management zit. In Nederland vindt u de innovatieve bouwer Heijmans op 32,40 euro (zakelijk en prive long) op slechts 7 keer de winst. Negatieve kortetermijnontwikkelingen in verleende bouwvergunningen en winst zorgen nu voor een mooi lage instapkoers. En nu de tijd zijn werk durven laten doen!
Ik heb het dan dus niet over hoogvliegers als Amazon, Google en Apple maar over doodgewone bedrijven
S e c to ra n a lyse door Jacques Potuijt
Happy beursday
De digitalisering van de beurzen is bepaald niet slecht geweest voor de aandelen in deze sector. Een analyse van de vier grote spelers.
Jacques Potuijt was analist, fondsmanager en fusiespecialist bij abn Amro en hoofd particulier vermogensbeheer en hoofd beleggingsresearch bij Deutsche Morgan Grenfell in Amsterdam. Begin 1996 richtte hij de Provest Group op. Potuijt schrijft regelmatig fundamentele analyses op iex.nl. Hij belegt privé uitsluitend in beleggingsfondsen.
B
eurzen zitten midden in een rat race. Vanaf het moment dat zij hun traditionele verenigingsvorm opgaven en verder gingen als beursgenoteerd bedrijf hebben zij elkaar beloerd en besprongen. Met de beursgang creëerden zij immers ook hun eigen betaalmiddel waarmee overnames konden worden gefinancierd. De London Stock Exchange, Euronext en Deutsche Börse maakten medio 2001 bijna simultaan hun eigen beursgang. De Amerikaanse beurzen volgden met enige vertraging. Nasdaq in 2002, de Chicago Mercantile Exchange in 2004 en de New York Stock Exchange in maart 2006.
Meer mogelijkheden
30
In de koortsachtige consolidatiegolf die daarop volgde is een aantal beurzen al weer van de beurs verdwenen maar per saldo zijn voor beleggers de mogelijkheden in deze sector de afgelopen jaren toch belangrijk toegenomen. Na de jongste overname van het Zweedse omx, gezamenlijk door Nasdaq en Borse Dubai, zijn er wereldwijd nog zestien beurzen waarvan de aandelen vrij worden verhandeld. Hun waardeontwikkeling kan worden afgelezen aan de hand van de ftse/Mondo Visione Exchanges Index. Deze heeft de laatste vijf jaar een onon-
derbroken waardestijging laten zien van gemiddeld 47% per jaar.
Vloek en zegen
De trends in de beurssector worden gedicteerd door de digitalisering en dit is voor de beurshandel een zegen en een vloek tegelijk. Een vloek, omdat het menselijk vernuft hier heel goed vervangbaar blijkt door computers. Wie over de juiste software beschikt, kan een praktisch onbemande beurs runnen. Nasdaq en, veel recenter, ook Archipelago en omx hebben zich op die manier met succes tussen de gevestigde beurzen gewrongen. De markt dreigt te worden overstroomd door nieuwe aanbieders. Het is niet langer meer onvoorstelbaar dat u ooit uw aandelen via eBay en Paypal koopt. Een zegen, omdat door praktisch onbeperkte rekencapaciteit volslagen nieuwe financiële producten kunnen worden gesynthetiseerd die via beurzen worden verhandeld. De hele opkomst van de derivatenhandel is slechts mogelijk gemaakt door de opkomst van de computer. Juist dit marktsegment is de laatste tien jaar verantwoordelijk geweest voor de exponentiële groei van de beurzen die zich daarop concentreerden, zoals Euronext en Deutsche Börse. Voor beurzen die hierin achterbleven zoals nyse, lse en Nasdaq bleek het een belangrijke omissie die zij nu via acquisities moeten goed maken. Tot nog toe lijkt de zegen het van de vloek te winnen. Vandaar ook
het ongebreidelde optimisme onder beursbesturen en de zeer forse bedragen die ze ervoor over hebben elkaar over te nemen. Maar de hemel boven de sector betrekt. Zoals een schaakgrootmeester het tegenwoordig moet afleggen tegen de computer, zo zijn financiële experts nauwelijks nog in staat de gecompliceerde structured products te doorgronden. Die ontwikkeling vormt de kern van de recente problemen.
Ondoenlijk
Dit is de stand van zaken op dit moment tegen de achtergrond waarvan de fantastische omzetcijfers van de beurzen moeten worden beoordeeld. De credit crunch heeft vooralsnog de beurzen geen windeieren gelegd. Het aantal verhandelde aandelen op nyse Euronext steeg met 62,8% vooral gedreven door een onstuimige groei van Euronext waarvan de cijfers sinds april in dit jaar zijn geconsolideerd. De laatste zag in de zelfde maand het aantal aandelentransacties in de cashmarkt ruim verdubbelen. De derivatenhandel, qua omvang een veelvoud van de contante aandelenhandel groeide met 75%. Zo’n groei stemt vrolijk en angstig tegelijk want is die nog wel gezond of geeft ze blijk van panisch handelen? De nominale waarde van het aantal uitstaande derivatencontracten heeft wereldwijd inmiddels de onvoorstelbare omvang van zo’n 500 biljoen dollar bereikt, equivalent aan ruim 10 keer het wereld bruto nationaal product. Is er niet
een krankzinnige stoelendans rond de nauwelijks te doorgronden risico’s? Wat als de muziek plotseling ophoudt en sommige partijen geen stoel hebben bemachtigd? Een snel groeiend aantal financiële spelers is de laatste weken al met die realiteit geconfronteerd geworden. Beleggers die in de beurssector hun geluk willen beproeven, moeten naast inzicht ook over stalen zenuwen beschikken. Wat het inzicht betreft, lijken hier de grenzen van het menselijk bevattingsvermogen bereikt. Het opstellen van winsttaxaties voor gewone aandelen is kinderspel vergeleken met het taxeren van toekomstige winsten van bijvoorbeeld nyse Euronext.
Nog fortuinlijker
Ik neem de vier grote spelers nyse Euronext, Deutsche Börse, lse en Nasdaq onder de loep. Geconstateerd kan worden dat beleggers tot nog toe weinig te klagen hebben gehad over deze beleggingen. Sinds begin 2004 zijn de koersen van lse, Deutsche Börse en Nasdaq verdrie- tot verviervoudigd. nyse behaalde die performance in een nog aanmerkelijk korter tijdsbestek, sinds maart 2006, Beleggers in Euronext hebben in april met nyse een prachtige deal kunnen doen waarbij ze de waarde van hun bezit binnen zes jaar na beursintroductie bijna hebben zien vervijfvoudigen. De overname van Euronext door nyse, dat onder vuur ligt van Nasdaq en ook in augustus nog opnieuw marktaandeel aan deze concurrent moest afstaan, was bittere noodzaak. Zodra de overname een feit was ging het met het aandeel nyse Euronext snel bergafwaarts. Een voorlopig dieptepunt werd bereikt op 16 augustus op een koers van 64,26 euro, een daling van 34% te opzichte van begin april. Sindsdien is het aandeel iets in herstel tot 77,81 euro bij het afsluiten van dit artikel. Ook aan de opmars van
Nasdaq op de beurs is voorlopig een einde gekomen. De koers slingert zich al sinds een jaar rond een niveau van 35 dollar. lse heeft tot nog toe elke aanval sinds 2004, respectievelijk Deutsche Börse, Macquarie Bank en Nasdaq met succes weten af te slaan. De koers is dit jaar nog met 30% gestegen tot ruim 17 pond. Maar nu ook Nasdaq de handdoek in de ring heeft gegooid kan veel van de overnamespeculatie uit het aandeel verdwijnen, temeer nu lse zelf, te beginnen met Borsa Italiana, zich heeft getransformeerd van prooi tot jager.
Meest aantrekkelijk
Blijft over Deutsche Börse. Dit is, evenals Euronext, een zeer veelzijdig beursbedrijf met een sterke positie in de derivatenhandel en een breed gespreide product- en omzetmix waaronder ook beurssoftware een belangrijke positie inneemt. Met al die nieuwe elektronische beurzen die op stapel staan, kan dat nog goed van pas komen. Deutsche Börse is solide gefinancierd en behaalt mede dankzij de hoge verticale integratiegraad – eigen clearing, eigen softwareontwikkeling – de hoogste operationele winstmarge (vorig jaar 55,5%) van de sector. Met een beurskapitalisatie van 15 miljard dollar is Deutsche Börse net iets te groot als overnameprooi. Op het vlak van zelf overnemen wilde het aanvankelijk niet vlotten maar in maart dit jaar slaagde wel de overname van de International Securities Exchange (ise). De overnameprijs van 2,8 miljard dollar is voor Deutsche Börse behapbaar. Het aandeel onderging in mei een 2 op 1 splitsing en noteert inmiddels 35% boven het niveau van eind 2006. De waardering, een koers-winstverhouding van 23,5 op basis van de voor dit jaar getaxeerde winst is pittig, maar gelet op de solide kwaliteit niet helemaal onredelijk. Voor wie, alle
Deutsche Börse Omzet (in mln euro) EBIT
2005
2006
2007T
2008T
1632
1854
2132
2350 1350
711
1029
1204
Nettowinst
427
669
776
850
EBIT marge
43,6%
55,5%
56,5%
57,4%
Winst per aandeel
€ 2,00
€ 3,36
€ 4,00
€ 4,43
€ 43,28
€ 69,71
21,6
20,7
23,4
21,1
2005
2006
2007T
2008T
1633
2376
3800
4400
Koers, ultimo K/W
Koers op 25 september 2007: 93,40 euro NYSE Euronext Omzet (in mln $) EBIT
43,6
233,5
700,0
960,0
Nettowinst
40,8
205,0
580,0
820,0
EBIT marge
2,7%
9,8%
18,4%
21,8%
Winst per aandeel
$0,35
$1,36
$2,52
$3,17
Koers, ultimo K/W
116
149
230
259
330,6
109,6
30,5
24,3
Koers op 25 september 2007: 76,91 dollar London Stock Exchange (boekjaar per 31/3)
2006
2007
2008T
2009T
Omzet (in mln £)
291,1
349,6
420,0
515,0
EBIT
85,4
174,2
220,0
255,0
Nettowinst
66,8
110,6
138,0
160,0
EBIT marge
29,3%
49,8%
52,4%
49,5%
Winst per aandeel
£0,278
£0,505
£0,673
£0,800
£6,20
£13,10
22,3
25,9
25,6
21,5
Koers, ultimo K/W
Koers op 25 september 2007: 17,22 pond Nasdaq Omzet (in mln euro) EBIT
2005
2006
2007T
2008T
526,0
687,4
805,0
860,0
113,7
214,1
400,0
460,0
Nettowinst
61,7
127,9
180,0
225,0
EBIT marge
21,6%
31,1%
49,7%
53,5%
Winst per aandeel
$0,57
$0,95
$1,18
$1,45
$35,18
$30,79
61,7
32,4
30,6
25,0
Koers, ultimo K/W
Koers op 25 september 2007: 36,22 dollar onzekerheden ten spijt, de komende jaren toch in de beurssector betrokken wil blijven, lijkt mij Deutsche Börse momenteel het aantrekkelijkste vehikel.
31
Ob l igati e s door Joop Bresser
Stop de recessie!
In september was er een duidelijke herpositionering van het beleid van een aantal belangrijke centrale banken te zien. Wat is de reden voor deze drastische beleidswijziging?
Joop Bresser is de nestor van het vaderlandse obligatiebeleggen. In 1969 stapte hij in het effectenvak. Na Amro Bank, Rabobank en een korte uitstap naar Van Lanschot Bankiers is Bresser sinds werkzaam bij Delta Lloyd Assetmanagement. Bresser is verantwoordelijk voor alle beursgenoteerde vastrentende beleggingsfondsen van de Delta Lloyd Groep met bijzondere aandacht voor een van de grootste vastrentende beleggingsfondsen aan de Amsterdamse Beurs: het Delta Lloyd Rentefonds. Dit artikel is geschreven op persoonlijke titel.
32
D
e Federal Reserve van academicus Ben Bernanke verlaagde in september de rente met 0,5% en en passant werd ook het disconto met 0,5% neerwaarts aangepast. Deze beleidswijziging was het duidelijkst, maar zeker is ook de dramatische wijziging in het beleid van de Bank of Engeland vermeldenswaardig. Die bank zag zich genoodzaakt in drie dagen tijd haar beleid volledig te wijzigen, toen de bank Northern Rock in grote liquiditeitszorgen kwam. De Europese Centrale Bank kon in deze situatie nauwelijks iets anders dan haar rente ongewijzigd laten, wat in wezen ook een beleidswijziging is, namelijk van een monetair verkrappend beleid naar een pas op de plaats. De aanleiding voor de-
ze wijzigingen zijn de problemen bij de diverse financiële instellingen, zowel in de Verenigde Staten als in Europa, veroorzaakt door de dalende huizenprijzen. De diepere reden achter deze, naar mijn mening drastische beleidswijziging, is het verhoogde risico dat een recessie in de Verenigde Staten het mondiale financiële systeem te sterk onder druk zal zetten.
Financiële spanning
De enorme mate van leverage en de traditionele fout van het funden van lange verplichtingen met kort aangetrokken middelen, moet vroeg of laat tot problemen leiden. De dalende huizenprijzen lijken nu de aanleiding te zijn om deze zeepbel door te prikken. In de recente
geschiedenis hebben we dit al vele malen eerder gezien. De problemen bij de hypotheekbanken in Nederland in het begin van de jaren tachtig, de financiële rampen bij de spaarbanken in Amerika in de jaren negentig zijn hiervan voorbeelden, maar ook de crisis veroorzaakt door ltcm in 1998 is op een dergelijke fout terug te voeren. Deze financiële spanningen komen naar buiten nu juist in de Verenigde Staten sprake is van een duidelijk afnemende economische groei. De Amerikaanse centrale bank lijkt plotseling tot de conclusie te zijn gekomen dat de combinatie van spanning in het financiële systeem en dalende huizenprijzen het risico van een te sterk afkoelende economie zodanig heeft vergroot dat een recessie het gevolg kan zijn. Opvallend is dat tot voor kort dit risico zeer bescheiden werd geacht.
Sterk overdreven
Het idee dat de Federal Reserve onder Bernanke andere prioriteiten zou stellen dan onder Greenspan lijkt niet meer houdbaar. Ook deze Fed-president blijkt hetzelfde beleid te voeren als Greenspan, namelijk het vermijden van een recessie door de rente zonodig in een snel tempo te verlagen, en ruime liquiditeiten beschikbaar te stellen. Dit hebben we eerder gezien in 1987,1992, 1998 en 2002. Anno 2007 is het niet anders. Het lijkt
duidelijk dat diverse centrale banken in de wereld voortgaande economische groei laten prevaleren boven de door hen zo lang en duidelijk beleden missie, namelijk het beperken van inflatierisico’s. Of is misschien het risico van inflatie te sterk overdreven?
Weg geloofwaardigheid
Ook lijkt de vraag gesteld te mogen worden of centrale banken wel zo onafhankelijk zijn als tot voor kort aangenomen. Een recessie in 2008 zou immers uitermate slecht uitkomen voor de huidige regering Bush, die toch al een moeilijke presidentsverkiezing tegemoet lijkt te gaan. In mijn ogen hebben diverse centrale banken een stuk van hun geloofwaardigheid verloren. We zien de gevolgen hiervan duidelijk terug in de obligatiemarkten. Ondanks het verlagen van de Fed Funds en het disconto met 0,5% is de lange rente (tienjaars) in de Verenigde Staten, maar ook in Europa duidelijk gestegen. Na een niveau van 4,3% voor de tienjaarsrente per 10 september is deze rente in de Verenigde Staten gestegen naar 4,7% per 20 september. Een stijging van 0,4% in tien dagen mag opvallend genoemd worden. Maar ook in Europa steeg de tienjaarsrente. De meest recente tienjaars Nederlandse staatslening steeg van 4,21% naar 4,46%. We hebben dus te maken met een duidelijke versteiling van de rentecurve. Immers in de Verenigde Staten daalde de rente voor korte ( driemaands staatsleningen) met 0,2% en steeg de tienjaarsrente met 0,4%, ofwel een versteiling met 0,6%. In Europa bleef de korte rente vrijwel ongewijzigd, maar steeg de tienjaarsrente met 0,27%. Het lijkt waarschijnlijk dat deze trend zich de komende maanden zal voortzetten. De Federal Reser-
De mindere geloofwaardigheid van centrale banken en toenemend inflatierisico komen tot uitdrukking in hogere risicopremies ve in Amerika zal mogelijk de korte rente verder verlagen tot 4%, en zo nodig zelfs verder. Hiermee zal een recessie kunnen worden voorkomen.
Meer risico
De groei van de wereldeconomie buiten de Verenigde Staten blijft krachtig, hoewel sommige landen ook nadelen ondervinden van de lage groei in de Verenigde Staten. Dat betekent dat grondstofprijzen hoog zijn en blijven, arbeidsmarkten verder kunnen verkrappen, wat later (in 2008) kan leiden tot hogere risico’s voor inflatie. De - in mijn ogen - mindere geloofwaardigheid van centrale banken en toenemend inflatierisico zullen tot uitdrukking komen in hogere risicopremies, wat zijn weerslag vindt in hogere rente voor vooral leningen met een langere looptijd. Ik denk dat deze ontwikkeling het meest duidelijk zichtbaar zal worden in de Verenigde Staten. In Europa lijkt vooralsnog de korte rente vastgezet te zijn op 4%. Alleen als de economie te sterk zal afzwakken onder invloed van de ontwikkelingen in de Verenigde Staten en een te sterke opwaardering van de euro zou de Europese Centrale Bank gedwongen kunnen zijn de rente neerwaarts aan te passen. Maar dat moment lijkt redelijk ver weg. Wel zal de kapitaalmarktrente door de ontwikkelingen in de Verenigde Staten ook in Europa verder stijgen. Voor obligatiebeleggers lijkt het dan ook raadzaam leningen met een al te lange looptijd te mijden. Wel hebben we gezien
dat het rendementsverschil tussen staatsleningen en bedrijfsleningen duidelijk is toegenomen. Ook leningen van eersteklas-debiteuren (AAA) hebben onder deze rentestijging te lijden gehad.
Swap-rente
Veel van deze leningen worden gebaseerd op de zogenoemde swaprente, die inmiddels gestegen is tot 47 basispunten. voor tweejaarsleningen en 35 voor tienjaars leningen. Leningen van eersteklas-debiteuren hebben inmiddels een rendement dat in overeenstemming is met hun risicoprofiel, en soms zelfs meer dan dat. Sinds jaren hebben diverse bedrijfsleningen weer een acceptabel rendementsniveau. Mijn advies is: bezie de obligatiemarkt de komende maanden met enige voorzichtigheid. Rendementen kunnen nog licht stijgen. En blijf gefocust op eersteklas-debiteuren met een verantwoord risicoprofiel. In dit segment laten leningen met een looptijd tussen de twee en vijf jaar een aantrekkelijk niveau zien. Vermijd leningen met een al te lange looptijd. Mijn renteverwachtingen 9/20/2007
12/31/2007
3/31/2008
4,75
4,25
4,00
Europese Centrale Bank
4,00
4,00
4,00
tweejaars staatslening (euro)
4,08
4,00
4,00
tweejaars swap (euro)
4,54
4,55
4,50
vijfjaars staatslening (euro)
4,20
4,30
4,40 4,70
Federal Reserve
vijfjaars swap (euro)
4,55
4,65
tienjaars staat (euro)
4,34
4,50
4,75
tienjaars swap (euro)
4,69
4,85
5,00
33
mom e n tum b eleggen door Corné van Zeijl
Momentum geduld aub Goede beleggers zijn bescheiden. Zij beseffen dat er altijd betere en slimmere beleggers zijn dan zijzelf. Momentumbelegers zijn meestal van dit soort bescheiden types.
Corné van Zeijl is senior portfolio manager bij sns Asset Management waar hij verantwoordelijk is voor de Nederlandse aandelenportefeuilles. Van Zeijl beheert het sns Nederland Aandelen Fonds.
34
M
omentumbeleggers zijn zijn bij uitstek beleggers met een klein ego. Ze kopen namelijk nooit op de bodem, maar leggen hun orders pas in als de koers alweer een tijdje gestegen is. En daarmee geven ze toe dat al een heleboel slimme beleggers ze voor zijn geweest. Dat klinkt een beetje dom, maar is het niet. Ze denken alleen dat wel alle informatie bekend is, maar nog niet in de koersen verwerkt zit. Slimme valuebeleggers daarentegen proberen wél op de bodem te kopen. U kent ze wel, die figuren die voor een dubbeltje op de eerste rij willen zitten. Ik denk wel eens dat als je voor een dubbeltje op de eerste rij wilt zitten, dan zie je niet veel voorstellingen. Het geeft natuurlijk wel een enorme egoboost, als achteraf blijkt dat je op de bodem aandelen heb gekocht. Je
bent dan slimmer dan alle andere beleggers in de markt. Ontzettend fijn, maar beleggen doe je niet om fijne gevoelens te krijgen. Je doet het om er rijker van te worden, om harde euro’s te verdienen. Waardebeleggers hebben dan ook vooral veel geduld nodig. Ze kopen iets heel goedkoop en blijven dan lang zitten. Net zo lang totdat ze gelijk krijgen. In de tussentijd kan de markt heel lang tegen ze in gaan, maar daar trekken ze zich dan niets van aan. Ik heb moeite om achter gestegen koersen aan te lopen, dus ik probeer me vooral te concentreren op deze laatste stijl. Daarvoor moet je dus wel heel veel geduld hebben.
Momentumeffect
Ok! Beweringen dat momentumstrategieën werken zijn leuk, maar de beleggingswereld staat bol van loze beweringen. Kunt u dat ook allemaal bewijzen meneer van Zeijl? Nou er zijn inderdaad diverse onderzoeken naar gedaan. In 1993 deden Narasim Jegadeesh en Sheridan Titman onderzoek naar de momentumstrategie in de Verenigde Staten. Ze kochten simpel een mandje met de 10% aandelen die in dat jaar het hardst waren gestegen. Dat mandje deed het gemiddeld 12% beter dan het mandje met de verliezers. In 1996 deed Geert Rouwenhorst, professor op Yale University, het onderzoek nog eens over voor twaalf verschillende Europese landen. Ook hier was
hetzelfde fenomeen te zien. Hij had de smaak te pakken en een jaar later deed hij het onderzoek nog eens dunnetjes over voor twintig emerging market-landen. En ook daar is het effect terug te zien.
Langzaam
De verklaring van het fenomeen is dat nieuwe informatie slechts langzaam in de koersen kruipt. Het is voor mensen ontzettend moeilijk om hun bestaande mening overboord te zetten en de andere kant op te denken. Stel u bent van mening dat Heineken een slecht bedrijf is. Het bedrijf heeft de eerste grote slag gemist naar de emerging markets. En de tweede slag was veel te duur. Bovendien konden andere bierbrouwers veel goedkoper bier brouwen. Als de nieuwe ceo het roer om gooit, bent u niet direct overtuigd. Maar de koers stijgt. De eerste winsten worden door analisten omhoog aangepast. U gelooft het nog niet helemaal. Dan komt er weer goed nieuws. De koers stijgt verder en verder, tot ook de laatste bear om is. De momentumbelegger zit al en heel tijdje op deze rijdende trein, hoewel hij niet op het eerste station is ingestapt (zie de grafiek).
Tweede effect
Een tweede momentumeffect kan worden gevonden in de winsttaxaties van analisten. Ze zijn meestal niet zo snel met het aanpassen van hun taxaties aan de werkelijkheid.
De nieuwe inzichten komen pas langzaam in hun verwachtingen. Ook deze winstmomentumstrategie levert zijn vruchten af.
Volg de kudde
Mocht u tips willen hebben. Mijn collega heeft een site waarop hij iedere maand een mandje met – volgens hem – de beste momentumaandelen zet. De historische performance is ronduit indrukwekkend. En nou maar hopen dat ook hij niet naast zijn schoenen gaat lopen. Want een momentumbelegger moet een heel klein ego hebben. Nog een laatste opmerking. Uit een onderzoek van Mark Grinblat, Sheridan Titman en Robert Wermers bleek dat 77% van de Amerikaanse fondsmanagers momentumbeleggers zijn. Ze kopen de winnaars van de afgelopen periode. Waarom behalen de meeste managers dan toch geen outperformance? Dat komt omdat ze het tweede stuk van de momentum-
Een momentumbelegger volgt de kudde. Hij stapt niet op de laagste koers in, maar profiteert wel van de stijgende koersen. woon mensen te zijn. Moet u nu voor waarde- of voor momentumbeleggen kiezen? Beide strategieën kunnen winstgevend zijn, zolang u ze maar consequent toepast.
Waardebeleggers kopen iets heel goedkoop en blijven lang zitten. Net zo lang totdat ze gelijk krijgen strategie niet doorvoeren. Ze verkopen de verliezers niet. Want tja, het verkopen van een loser doet toch wel een beetje pijn. Emotionele pijn. En ach weet u, fondsmanagers blijken dan toch ook ge-
Als u een carrière als waardebelegger wilt beginnen heeft u veel geduld nodig, soms heel veel geduld. Maar als momentumbelegger moet u uw ego laten varen en de kudde volgen. Pas overigens wel op dat
de kudde niet op hol slaat, zoals in 1999 en 2000. Maar verder is het een winstgevende strategie. En ach die ego, u kunt best zonder. Want zei de oeranalist Benjamin Graham niet: “De grootste vijand van de belegger is hij waarschijnlijk zelf.” Bij zulke wijze woorden is het niet moeilijk om te beseffen dat er andere slimmere beleggers zijn. klik hier... Kijkt u op magazine.iex.nl/vanzeijl voor meer columns van Corné van Zeijl. Op www.modelbelegger.nl vindt u de momentumaandelen van de collega van Corné van Zeijl, een overzicht van de rendementen van deze strategie en nog veel meer over dit onderwerp.
35
E m e rg i n g
mar k ets
ITEA
het bruto binnenlands product naar 65%. Japan neemt als belangrijkste handelspartner ruim 22% van de export en 18% van de import voor zijn rekening, maar China komt steeds in de buurt en de Indonesische economie kan zich steeds meer optrekken aan de groei bij de grote buur.
Wat no u B R IC ?
iex selecteert vier landen die het nieuwe gezicht van beleggen in emerging markets worden. bric landen hebben het heden, maar itea heeft de toekomst.
Op naar de 315 miljoen
Indonesië
Bevolking: 224,9 miljoen Landoppervlakte: 1,9 miljoen viekante kilometer Hoofdstad: Jakarta BNP: 407,5 miljard dollar Economische groei 2006-2008: 6,0% Inflatie 2007: 6,3% Beurs: Bursa Efek Indonesia Totale marktkapitalisatie: 164,8 miljard dollar Aantal genoteerde bedrijven: 345 Index: jsx Rendement sinds ultimo 2006: 31,8% Rendement laatste drie jaar: 190,1%
door Michiel Pekelharing en Peter van Kleef/illustraties Nico den Dulk
B
ric is uitgegroeid tot het boegbeeld van beleggen in emerging markets. Brazilië, Rusland, India en China combineren een enorme bevolking met een ongeëvenaarde hoeveelheid grondstoffen, maar beleggen in opkomende markten laat zich niet beperken tot dit viertal. iex gaat op zoek naar landen met een enorm potentieel die nog grotendeels onder de radar van de grote kudde beleggers liggen. Daarbij is gekeken naar bevolkingsomvang, grondstoffen, infrastructuur en nog veel meer. Indonesië, Turkije, Egypte en Argentinië hebben de potentie om over een paar jaar in één adem genoemd te worden met de bric’s.
Indonesië
Meer kansen dan eilanden In Indonesië is de perfecte bric-mix te vinden: een enorme bevolking, een gigantisch oppervlakte en een flinke hoeveelheid grondstoffen. Het enige wat ontbreekt is
36
een stabiel politiek klimaat dat de economische groei in goede banen kan leiden en een harde aanpak van de corruptie. Indonesië neemt een troosteloze 143e plaats in op de corruptieranglijst die vorig jaar werd samengesteld. Het land bestaat uit 17.508 grote en vooral kleine eilandjes en het is lastig om het centraal gezag overal te laten gelden. Toch lijkt de huidige regering goed op weg, want de economische groei van circa 5% is niet verkeerd voor een land met deze omvang. In het decennium voor de Azië-crisis in 1998 kwam die groei zelfs op 7%, wat voor een groot deel te danken was aan buitenlandse investeringen in de export-georiënteerde productiesector. Op dit gebied moet Indonesië het steeds meer afleggen tegen China en de uitvoer bestaat nu voor een groot deel uit landbouwproducten (meer dan de helft van de bevolking werkt in de landbouw) en grondstoffen. De handelsbalans laat tegenwoordig een overschot zien van ongeveer 20 miljard dollar. Dat wordt voor een deel gebruikt voor het aflossen van de staatsschuld, die binnen vijf jaar tijd is teruggebracht van 93% van
Met een bevolking van 240 miljoen is Indonesië na China, India en de Verenigde Staten het meestbevolkte land ter wereld en het grootste moslimland. In de jaren zestig is een begin gemaakt met geboortebeperkingen, maar het succes daarvan is wisselvallig en de verwachting is dat het land in 2035 ongeveer 315 miljoen inwoners telt. Bijna de helft van de bevolking heeft een inkomen van 2 dollar per dag of minder. Maar dankzij de miljoenen Indonesiërs die wel een redelijk inkomen hebben, maken grote consumentenbedrijven de dienst uit op de Bursa Efek Indonesia (Indonesische beurs), die pas een paar weken geleden is ontstaan uit een fusie tussen de beurzen van Jakarta en Surabaya. Telecombedrijf Telekomunikasi Indonesia is met afstand het grootste fonds op de Indonesische beurs. De onderneming is omgerekend 17 miljard euro waard, waarmee de omvang in de buurt komt van kpn. Elke maand komen er bijna een miljoen nieuwe abonnees bij en Telekomunikasi heeft een belang van 65% in Telkomsel, het grootste mobiele belbedrijf van het land. Unilever Indonesia, voor 85% in handen van het Brits-Nederlandse moederconcern, is een ander consumentenbedrijf dat veel gewicht in de schaal legt. Verder wordt de index gedomineerd door een paar grote landbouw- en grondstoffenbedrijven en een hele serie middelgrote banken. Deze laatstgenoemde sector vaart er wel bij dat de inflatie de laatste jaren is teruggelopen naar iets meer dan 5% eind vorig jaar, maar door stijgende olieprijzen komt dit percentage inmiddels weer op 6,5. Een renteniveau van 8% wijst er echter op dat de centrale bank hard werkt om de inflatie in de hand te houden. De volgende verkiezingen zijn over twee jaar en tot die tijd legt de regering van president Susilo Bambang Yudhoyono de nadruk op werkgelegenheid en het bestrijden van corruptie. Met die corruptie, natuurrampen zoals de tsunami en het gevaar van een stijgende in-
flatie zijn er nog behoorlijk wat bobbels op de weg, maar het potentieel van Indonesië is enorm. De rit zal dan ook niet altijd even soepel verlopen, maar het rendement van ruim 200% dat de Indonesische jsx-index de laatste tien jaar heeft gehaald, kan in het komende decennium ruimschoots overtroffen worden. Beleggingsvehikels Fidelity Indonesia Fund (fonds) aab Indonesië Certificaat (tracker)
Turkije
Met de ‘tur’ van turbulentie De ‘tur’ van Turkije stond het laatste anderhalf jaar vooral voor turbulentie. En tegelijk kan gesteld worden dat ‘tur’ over de afgelopen vijf jaar vooral voor turbo heeft gestaan, want de Turkse aandelenmarkt heeft een enorme spurt achter de rug. Jammer genoeg voor veel beleggers kwam de aandacht voor de Turkse beurs pas twee jaar geleden op gang, nadat eerst Fortis en daarna East Capital een Turkije-fonds lanceerden. Het was precies in die periode dat de markt een afkoelperiode inlaste. In mei 2006 ging de Istanbul Stock Exchange 20% naar beneden en verdubbelde de stevige daling van de lira de pijn tot 40%. Pas dit jaar werd dat verlies weggepoetst. De Turkse index spoot in 2007 uit de startblokken. Maar bij politieke turbulentie of gerommel op de aandelenmarkt kan er op één dag ook zomaar een enorme hap uit de index worden genomen. De correctie van 2006 werd gekenmerkt door twee achtereenvolgende maanden van meer dan 10% verlies (in euro’s). En ook op 16 augustus van dit jaar werd een two digitdagverlies geleden. Toch is de index tussen 1 januari en 20 september met 50% gestegen. Die index kent een bulk aan bankasi’s, waarvan Yapi Kredi Bankasi en Turkiye Garanti Bankasi wellicht het bekendst in uw oren klinken. Die sector wordt dan ook fel begeerd door West-Europese banken die forse belangen nemen in Turkse financials. En andere goed vertegenwoordigde sector is telecom, met name dankzij Turkcell dat een voortrekker is in het verwesteren van het Turkse bedrijfsleven. Turkcell was het eerste bedrijf uit Turkije met een listing op
37
E m e rg i n g
mar k ets Egypte
Na zeven vette jaren nóg zeven vette jaren?
de nyse, heeft een eigen mobiel netwerk dat bijna elke uithoek van het land bedient, en levert ook spraak- en datacommunicatiediensten. Kortom, een schoolvoorbeeld van Turks ondernemen in de 21e eeuw.
De EU komt naar Turkije toe
Turkije
Bevolking: 73,5 miljoen Landoppervlakte: 784 vierkante kilometer Hoofdstad: Ankara BNP: 432,5 miljard dollar Economische groei 2006-2008: 5,5% Inflatie: 10,2% Beurs: Istanbul Menkul Kıymetler Borsası Totale marktkapitalisatie: 232,5 miljard dollar Aantal genoteerde bedrijven: 321 Index: imkb-100 Rendement sinds ultimo 2006: 37,7% Rendement laatste drie jaar: 145,4%
38
Hoewel de ongekende volatiliteit van Turkije automatisch een schifting onder beleggers veroorzaakt, is Turkije in alle opzichten de grootste emerging market in onze eigen achtertuin. Het land heeft voldoende eigenschappen om uit te groeien tot een opkomende markt van formaat: een snelgroeiende beroepsbevolking, veel jongeren die de komende jaren de arbeidsmarkt betreden, hoog opleidingsniveau en veel interesse van Westerse banken die de financiële markt pimpen tot Westers niveau. De groei van het bruto binnenlands product ligt dit jaar en de komende jaren tussen de 5 en 5,5%. Daarbij heeft Turkije een gunstige geografische plek op de wereldbol, als scharnier tussen West en Oost. Zijn er dan geen donkere wolken boven de markt. Zeker wel. Politiek is er altijd onrust, hoewel de verkiezingsoverwinning van Abdullah Gul gunstig uitgepakt is voor de markt. En er zijn religieuze spanningen tussen Turken die de Wes-
terse welvaart omarmen en de traditionele denkers.Bovendien grenst Turkije (bijna) aan potentiële kruidvaten als Syrië en Irak. Voeg daarbij een gierend hoog renteniveau (in september verlaagd naar 17,25%) en inflatie (verwachte inflatie >5% in 2007). Die inflatie was ooit meer dan 100% en bedroeg zes jaar geleden nog 67%. En dan hangt er, als beloning voor politieke hervormingen, nog de sluimerende belofte van toetreding tot de eu boven het land, al is die wel op de lange baan geschoven. Maar ook al mag Turkije nog niet naar de eu toekomen, de eu komt wel naar Turkije toe. Steeds meer Westerse ondernemingen (in ons land Corio en Fortis bijvoorbeeld) slaan hun slag in het land. Voor beleggers die niet wakker liggen van een 10% daling in één dag, is Turkije écht het nieuwe, Europese China.
Welke hiëroglyfen zouden de oude Egyptenaren op hun muren hebben gekrast voor het begrip ‘bullmarkt’? Want met een stijging van 1200% sinds begin 2003 kun je best reppen van een bullmarkt aan de oevers van de Nijl. Daar kan geen piramidespel tegenop. Egypte (economische groei: 5%) is daarmee de trotse koploper van het Afrikaanse continent, al lijkt het land meer op hun buren in het Midden-Oosten dan op pak ’m beet Gambia of Gabon. Egypte is één grote bouwput en die bedrijvigheid blijkt aanstekelijk te werken bij geestverwante landen als Marokko en Tunesië. De ligging van het land aan de Middellandse Zee en toch dicht bij de grote Arabische vrienden van het Saoedische schiereiland is gunstig. De Egyptische beurs wordt gedomineerd door de familie Sawiris die leiding geven aan het Orascom Conglomeraat. Orascom Telecom is een aandeel dat in veel emerging market-portefeuilles terugkomt, maar Orascom Construction Industries is misschien nog wel nadrukkelijker aan de weg aan het timmeren. Het bedrijf heeft
zich opgewerkt tot nummer drie wereldwijd in de cementmarkt en heeft heel Afrika – waar cement bijna net zo schaars is als jungle hier – in de achtertuin liggen. En daar schreeuwen ze om cement voor wegen, steden en havens. Cement is het grijze goud van de 21e eeuw voor dit continent. Geen wonder dat Orascom haar grote fabrieken pal aan het Suez-kanaal heeft neergezet, de ideale ligging om transportkosten zo laag mogelijk te houden. Het land heeft bovendien het voordeel dat ze een redelijk ontwikkelde effectenbeurs hebben en dat is voor een Afrikaans land uitzonderlijk te noemen. Het gaat hierbij om de Caïro and Alexandria Stock Exchange, case voor intimi.
Goed gespreide index
Die index is behoorlijk goed gespreid over tal van sectoren. Banken, mobiele telefonie, maar vooral veel bouw-gerelateerde aandelen: housing, cementproducenten en onroerendgoed-ondernemingen. Over de laatste twaalf maanden leverde dat allegaartje een rendement op van 40%. Daarmee is de felle daling van april-mei 2006 (-40%) alweer weggewerkt. Voor beleggers die Afrika in het vizier hebben gekregen is de
Egypte
Bevolking: 73,6 miljoen Landoppervlakte: 1 miljoen vierkante kilometer Hoofdstad: Cairo BNP: 129,1 miljard dollar Economische groei 2006-2008: 6,7% Inflatie 2007: 12,3% Beurs: Cairo and Alexandrië Stock Exchange Totale marktkapitalisatie: 109,4 miljard dollar Aantal genoteerde bedrijven: 523 Index: Hermes Rendement sinds ultimo 2006: 24,0% Rendement laatste drie jaar: 283,2%
Beleggingsvehikels Fortis Equity Turkey (fonds) East Capital Turkey Fund (fonds) Magna Turkey Fund (fonds) Turkey Titans Turbo Long (turbo) Turkey Titans Turbo Short (turbo) aab Turkije Certificaat (tracker) IShares Turkey (tracker)
39
E m e rg i n g
mar k ets terwijl buurland Argentinië vijf jaar geleden kampte met de ergste crisis in tientallen jaren. Veel beleggers kunnen zich nog de krantenkoppen herinneren toen Argentinië in 2002 bijna bankroet ging. Hoewel het land nog steeds in de schaduw van Brazilië staat, heeft zich een zeldzaam snel herstel voorgedaan. Ondanks de crisis beschikte het land nog steeds over een relatief hoog opgeleide en goed bereikbare bevolking (75% van de Argentijnen heeft een mobiele telefoon) en een goede infrastructuur. Het land heeft 640.000 kilometer aan (snel) wegen en het spoornetwerk van 40.000 kilometer is een van de grootste in de wereld. De devaluatie van de peso in 2002 (de munt daalde 75% in waarde ten opzichte van de dollar toen de koppeling met de Amerikaanse munt werd losgelaten) zorgt ervoor dat de lonen in Argentinië relatief laag liggen. Dit is een van de redenen waarom de industriesector is uitgegroeid tot de belangrijkste aanjager van de economie, waarbij de nadruk ligt op auto(onderdelen), landbouwwerktuigen, ijzer en staal. Olie en gas vormen 20% van de totale export, maar het land voert vooral veel soja, plant-
Egyptische beurs het beste alternatief voor Zuid-Afrika. Het is op de jse na de meest liquide en gereguleerde beurs van Afrika en ligt bovendien dicht tegen Europa aan. Waar Johannesburg de voordeur van Afrika was, is Caïro de achterdeur. En die deur staat wijd open voor euro’s en dollars. Risico’s liggen voor de hand. Egypte heeft in het verleden vaak de vingers gebrand aan het Midden-Oosten (lees: Israël). Hoewel het land wijzer lijkt geworden, is het moeilijk te voorspellen hoeveel van die voorzichtigheid overeind blijft als de knuppel in het politiek-beladen hoenderhok wordt gesmeten. En nog iets. Was het niet juist Egypte waar we hebben geleerd dat na zeven vette jaren, zeven magere jaren komen? In dat geval kan de bullmarkt nog best drie jaar doorzetten, maar moeten de bulls daarna op hun tellen passen. Marc Wesseling van
40
Mango Capital (zie pagina 50) vindt Egypte dé opkomende markt van Afrika. En het volgende Egypte? Dat is nog steeds Egypte, volgens Wesseling. De vette jaren zijn nog niet voorbij. Beleggingsvehikels aab Egypte Certificaat (tracker)
* Diverse Afrika en Midden-Oosten beleggingsfondsen ruimen ook een weging in voor Egypte.
Argentinië
Bullrun op de pampa’s In Latijns-Amerika is Brazilië is uitgegroeid tot het schoolvoorbeeld van hoe snel een emerging market zich kan ontwikkelen,
Argentinië
Bevolking: 39,4 miljoen Landoppervlakte: 2,8 miljoen vierkante kilometer Hoofdstad: Buenos Aires BNP: 247,1 miljard dollar Economische groei 2006-2008: 7,2% Inflatie 2007: 10,3% Beurs: Bolsa de Comercio de Buenos Aires Totale marktkapitalisatie: 52,2 miljard dollar Aantal genoteerde bedrijven: 108 Index: Merval Rendement sinds ultimo 2006: 4,0% Rendement laatste drie jaar: 90,2%
E m D IT e rOgRIA i n gL m a r k e t s De experts iex vroeg experts Mark Mobius, managing director van het Templeton Emerging Markets Equity Team, en Jaap van der Hart van het Emerging Marketsteam van Robeco hoe zij aankijken tegen de keuze van itea als opvolger van bric. Mark Mobius - Brics en Cement “We zijn actief in zowel Indonesië, Turkije, Egypte en Argentinië. Als ik zelf een paar landen mocht selecteren, had ik Turkije ook genoemd, maar voor de andere landen ziet mijn rijtje er toch wat anders uit. Zuid-Afrika is na de briclanden één van de emerging markets met het meeste potentieel. In LatijnsAmerika ben ik heel enthousiast over Mexico en Chili en in Azië kies ik voor Thailand. Bij deze keuze let ik op de groei van de economie, de samenstelling van de bevolking en de waardering van de beurs. Ik denk trouwens niet dat er landen zijn die over een paar jaar de bric’s hebben verdrongen als maatstaf voor beleggen in opkomende markten. Er zijn simpelweg geen landen waarvan de bevolking en economische groei in de buurt komt van die in China en India. Bovendien is de hoeveelheid grondstoffen die uit Rusland en Brazilië vloeien bijna onmogelijk om te evenaren voor andere landen. Critici hebben wel eens de term Cement verzonnen die staat voor Countries in Emerging Markets Excluded by New Terminology en het is zo een verzamelnaam voor alle groeilanden met uitzondering van bric.” Jaap van der Hart – Veel potentie, maar… “De vier itea-landen behoren niet tot de kern van de Robeco Emerging Stars portefeuille, hoewel Turkije wel nadrukkelijk op onze radar staat. Dat land heeft met name door de verdere integratie richting Europa veel potentie. Maar vooralsnog maken we ons teveel zorgen over de sterke lira en met name de tekorten op de betalingsbalans. Dat laatste maakt het moeilijk de rente (nu 17,25%) te verlagen. Indonesië vertoont veel kenmerken van de bric-landen: grote bevolkingsgroei en veel grondstoffen. Maar het politieke risico is er te groot en de corruptie ook. Bovendien is de beurs al te hard opgelopen. Egypte heeft toen de nieuwe wat meer liberale regering in 2004 aantrad snel een paar stappen in de goede richting gedaan. Maar daar merk je nu weinig meer van. De vooruitgang staat er stil. En Argentinië? Als Argentinië in het kielzog van Brazilië wil meegezogen worden zal er ook een type lula moeten opstaan. Ik denk niet dat mevrouw Kirchner (die vermoedelijk haar man als president opvolgt) dat gaat worden. Er is teveel staatsinmenging in de economie. Shell staat er nu onder druk. Het is nog net geen Venezuela, maar er zijn wel overeenkomsten.”
aardige olieën uit (32% van de export). De mijnbouwsector is nog niet zo groot als in buurlanden, maar de snelle groei maakt veel goed. In het noordwesten van Argentinië worden onder meer goud, zilver, zink, koper en uranium uit de grond gehaald. Vorig jaar leverde dat 2 miljard dollar op – het tienvoudige van 1996.
Linke beurs
Na de schuldencrisis herstelt de economie zich met een mooie groei van gemiddeld
42
9% per jaar. Op de Bolsa de Comercio de Buenos Aires, de 153 jaar oude beurs, heeft dat zich vertaalt in een fikse rally. De Argentijnse Merval-index is sinds het dieptepunt van de crisis eind 2001 ruimschoots vertienvoudigd. Toch heerst er geen feeststemming op de beursvloer. Het handelsvolume in de Merval-index komt elke dag op een schamele 20 miljoen dollar, wat minder is dan de dagomzet voor de schuldencrisis. De overheid heeft een serie maatregelen doorgevoerd die het beursge-
noteerde bedrijven behoorlijk lastig maken. President Néstor Kirchner probeert inflatie tegen te gaan door de prijzen van onder meer telefoonmaatschappijen, elektriciteit en consumentenproducten te bevriezen. In 2005 riep Kirchner zelfs op tot een nationale boycot van Shell omdat het olieconcern de benzineprijs met 3% had verhoogd. Die verhoging werd al snel weer teruggedraaid nadat de inkomsten bij de pompstations met 60% daalden. Veel bedrijven hebben door het overheidsbeleid weinig ruimte om de omzet te laten groeien, terwijl de kosten voor ruwe materialen en lonen wel omhoog gaan. Bovendien heeft de overheid verschillende bedrijven genationaliseerd. In 2003 ging het postbedrijf over in staatshanden en vorig jaar kwam er zowaar een kleine winst in de boeken. Het is onwaarschijnlijk dat daar onder de huidige president verandering in komt, maar beleggers hoeven niet veel geduld te hebben. Op 28 oktober zijn nieuwe verkiezingen en Kirchner heeft al aangekondigd dat hij daar zelf niet aan meedoet. Carlos Menem, president in de jaren negentig, is één van de veertien deelnemers en in zijn vorige regeerperiode heeft hij al laten merken een voorstander te zijn van een vrije markt. Met een grote bevolking, een gigantisch landoppervlak en een goede infrastructuur heeft Argentinië in ieder geval alle ingrediënten om in het kielzog van Brazilië uit te groeien tot emerging blikvanger in Latijns-Amerika. Beleggingsvehikels Er zijn geen beleggingsfondsen of certificaten die zich puur op Argentinië richten, wat waarschijnlijk is terug te voeren op de bescheiden handel op de beurs van Buenos Aires. Een aantal grote Argentijnse ondernemingen heeft een dubbelnotering op de nyse, zoals telecombedrijven Telefonica de Argentina (fondscode tar, beurswaarde 1,8 miljard euro) en Telecom Argentina (fondscode teo, beurswaarde 3,4 miljard euro), olieconcern ypf (fondscode ypf, beurswaarde 10,8 miljard euro) en vastgoedonderneming irsa (fondscode irs, beurswaarde 500 miljoen euro).
* Diverse Latijns-Amerika beleggingsfondsen ruimen ook een weging in voor Argentinië.
E m e rg i n g Land
mar k ets
Rendement belangrijkste beurs (YTD)
Inwoners (in miljoenen)
Bevolkingsgroei
Bruto binnenlands product (per hoofd)
Economische groei (bnp-groei)
Inflatie
Plaats op de Corruption Perceptions Index 2007 (179 posities)
Stabiliteit (economisch/ politiek) - van * (minste) tot ***** (meeste)
Botswana
25,38%
1,8
1,50%
$10.900
4,7%
11,4%
38/179
***
Argentinië
Eqypte
20,36%
80,3
1,70%
$4200
5,0%
6,5%
105/179
***/****
Ivoorkust
70,16%
18,0
3,40%
$866
1,2%
2,0%
150/179
*
Kenia
-6,43%
39,6
2,80%
$1200
5,0%
10,5%
150/179
**
Marokko
33,92%
33,8
1,50%
$4600
6,7%
2,8%
72/179
Namibië
16,34%
2,1
4,80%
$7600
4,6%
5,0%
Nigeria
51,65%
135,0
2,40%
$1500
5,3%
Oeganda
4,94%
30,3
3,60%
$1900
5,3%
Zuid-Afrika
10,18%
43,9
-0,46%
$13.300
4,6%
I nwoners (in miljoenen)
Bevolkingsgroei
Bruto binnenlands product (per hoofd)
Economische groei (bnp-groei)
Inflatie
Plaats op de Corruption Perceptions Index 2007 (179 posities)
Stabiliteit (economisch/ politiek) - van * (minste) tot ***** (meeste)
2,56%
40,3
0,90%
$15.200
8,5%
9,8%
105/179
***/****
Bolivia
-4%
9,1
1,40%
$3100
4,5%
4,3%
105/179
**
Brazilië
24,91%
190,0
1%
$8800
3,7%
3,0%
72/179
****
Chili
15,61%
16,2
0,90%
$12.700
4,2%
2,6%
22/179
****
***
Colombia
-3,65%
44,4
1,40%
$8600
6,8%
4,3%
68/179
**
57/179
****
Mexico
14,82%
108,7
1,20%
$10.700
4,8%
3,4%
72/179
***/****
10,5%
147/179
**
Peru
78,19%
28,7
1,30%
$6600
8,0%
2,1%
72/179
***
6,0%
111/179
**
Venezuela
-37,27%
26,0
0,15%
$7200
10,3%
15,8%
162/179
*
5,0%
43/179
***
Afrika
Land
Rendement belangrijkste beurs (YTD)
Latijns-Amerika
Bronnen: msci Barra, Bloomberg, websites lokale beurzen, Ministerie van Buitenlandse Zaken, cia World Factbook, Corruption Perceptions Index.
ITEA e t c etera Land
Rendement belangrijkste beurs (YTD)
Inwoners (in miljoenen)
Bevolkingsgroei
Bruto binnenlands product (per hoofd)
Economische groei (bnp-groei)
Welke emerging markets veel corruptie? iex dook
Inflatie
Plaats op de Corruption Perceptions Index 2007 (179 posities)
Stabiliteit (economisch/ politiek) - van * (minste) tot ***** (meeste)
Azië
groeien het snelst, hoe zit het met de welvarendheid van de bevolking en waar is er bovenmatig nekdiep het internet in en zette al deze onontbeerlijke gegevens voor u op een rij.
Land
Rendement belangrijkste beurs (YTD)
I nwoners (in miljoenen)
Bevolkingsgroei
Bruto binnenlands product (per hoofd)
Economische groei (bnp-groei)
Inflatie
Plaats op de Corruption Perceptions Index 2007 (179 posities)
Stabiliteit (economisch/ politiek) - van * (minste) tot ***** (meeste)
Oost-Europa
Bangladesh
58,17%
150,4
2,10%
$2300
6,6%
7,2%
162/179
**
Bulgarije
37,10%
7,3
-0,80%
$10.700
6,3%
6,5%
64/179
***
China
47,47%
1321,9
0,66%
$7700
10,7%
1,5%
72/169
****
Estland
4,53%
1,3
-0,60%
$20.300
11,4%
4,4%
28/179
****
Filippijnen
30,00%
91,1
1,80%
$5000
5,4%
6,2%
131/179
**
Kazachstan
3,48%
15,3
0,40%
$9400
1060,0%
8,6%
150/179
***
India
13,54%
1129,7
1,60%
$3800
9,2%
5,3%
72/179
***/****
Kroatië
44,80%
4,5
-0,04%
$13.400
4,6%
3,4%
64/179
***
Indonesië
23,25%
234,7
1,20%
$3900
5,5%
13,2%
143/179
***
Letland
14,66%
2,3
-0,60%
$16.000
11,9%
6,8%
51/179
**/***
Maleisië
17,83%
24,8
1,70%
$12.900
5,9%
3,8%
43/179
****
Litouwen
12,89%
3,6
-0,30%
$15.300
7,5%
3,8%
51/179
***
Pakistan
25,62%
164,7
1,80%
$2600
6,6%
7,9%
138/179
**
Oekraïne
92,94%
46,3
-0,70%
$7800
7,1%
11,6%
118/179
**/***
Sri Lanka
-11,76%
20,9
1,00%
$4700
7,5%
12,1%
94/179
**
Polen
10,58%
38,5
-0,04%
$14.300
4,8%
1,3%
61/179
****
Thailand
18,29%
65,1
0,67%
$9200
4,8%
5,1%
84/179
***/****
Roemenië
35,22%
22,3
-0,12%
$9100
7,7%
6,8%
69/179
***
Vietnam
34,89%
85,3
1%
$3100
8,2%
7,5%
123/179
***
Rusland
-2,06
141,4
-0,50%
$12.200
6,7%
9,8%
143/179
***
Zuid-Korea
40,41%
49,0
0%
$24.500
5,0%
2,2%
43/179
*****
Servië
66,74%
10,2
0,03%
$4400
5,9%
15,5%
79/179
**
Slowakije
3,63%
5,4
0,14%
$18.200
8,3%
4,4%
49/179
***
Tsjechië
17,02%
10,2
-0,07%
$21.900
6,1%
2,7%
41/179
****/*****
Turkije
28,58%
71,2
1,04%
$9000
5,3%
9,8%
64/179
***
44
45
E m e rg i n g
mar k ets
S
Rijzende sterren Bij vallende sterren mag je een wens doen, maar de beheerder van het Robeco Emerging Stars heeft alleen maar rijzende sterren in zijn portefeuille. Dan valt er weinig méér te wensen. Behalve dat de bullmarkt in opkomende landen aanhoudt, natuurlijk. door Peter van Kleef
46
kagen Kon-Tiki mag dan zojuist door Standard & Poor’s zijn uitgeroepen tot het best presterende emerging markets- fonds van de afgelopen drie jaar, de Noren hebben er sinds kort een geduchte concurrent bij. En wel uit onverwachte hoek: Robeco Emerging Stars Equity Fond. iex ging op bezoek bij fondsbeheerder Jaap van der Hart in de Robecotoren op de Rotterdamse Coolsingel. Buiten regende het pijpenstelen, binnen schouderklopjes. Want het fonds van Van der Hart, anno december 2006, mag met recht spreken van een vliegende start. Na negen maanden voert Robeco Emerging Stars de ranglijst van opkomende marktenfondsen trots aan met een rendement van 37,8%. Achter het fonds volgen Goldman Sachs bric (33,5%) en Mango Capital Fund (33,0%). Het bekroonde Skagen Kon-Tiki volgt met 26,0% op gepaste afstand en het ‘gewone’ Robeco Emerging Markets fonds is met 21,3% tot achtervolgen gedoemd. Wat is het verschil tussen het emerging marketfonds van Robeco en het Emerging Stars? “Het belangrijkste verschil is dat Emerging Stars geen index volgt. We streven naar een absoluut rendement en hebben een portefeuille met het beste risico-rendementprofiel. Daarbij kijken we zowel naar de meest aantrekkelijke landen als naar de beste aandelen. Het tweede verschil is dat de portefeuille veel geconcentreerder is. Niet 140, maar 30 tot 35 aandelen, 80% van het fondsvermogen gaat in vijf landen die we topdown selecteren. Die landen staan niet vast, maar kunnen als de economische of politieke situatie daarom vraagt worden gewijzigd. De interesse van beleggers in bric-fondsen was wél de aanleiding om naar een nieuw fonds te kijken. Maar die vier landen zijn niet per se de meest aantrekkelijke vier opkomende markten. Zo vinden we op dit moment de
waarderingen in India te hoog opgelopen en zitten we daar helemaal niet in. We wilden verder kijken en meer keuzemogelijkheden hebben. Zo zijn we tot een ‘hoog risico variant’ gekomen van ons bestaande Emerging Market fonds. Hoger risico in de zin van een grotere afwijking van de index, maar de standaarddeviatie van het rendement is in beperkte mate hoger.” U selecteert eerst de aantrekkelijkste landen en vervolgens pickt u er de beste stocks? “Eigenlijk doen we het allebei tegelijk. De Argentijnse markt vinden we niet interessant, maar we hadden wel een weging van 3% in Tenaris (maker van naadloze diepzeebuizen). Slecht land om te beleggen, maar een goed aandeel dat niet gerelateerd is aan het land zelf. We zouden niet snel een lokale bank opnemen van een land waar we niet in geloven. We hebben 25% in Zuid-Korea en Brazilië omdat we in die markten geloven en goede aandelen vinden. Daarna zit er 10% in China, Taiwan en Rusland. Rusland is in de plaats gekomen van Mexico omdat we daar de eerste effecten merken van de groeivertraging in de Verenigde Staten. Verder houden we er rekening mee dat de sectorverdeling in balans is. Materialen beslaat
nu ruim 20% van de portefeuille en 25% is wel zo’n beetje het maximum. In Brazilië zetten we in op grote namen als Petrobras en cvrd, maar ook staal, banken, utilities en telecom. Zuid-Korea is ook breed gespreid. lg Electronics, Hyundai Motors maar ook banken, telecom, een scheepsbouwer en constructiebedrijf. In Rusland hebben we vooral grondstoffen. De index doet dit jaar niet veel en daardoor komen de waarderingen naar beneden want de winsten stijgen wel door de hoge energieprijzen. Behalve Gazprom hebben we ook olie, mijnbouw en telecom. Consumenten-aandelen zijn behoorlijk duur.” Is het selecteren van die landen geen abc’tje? Grote bevolking, economische groei, grondstoffen en het is altijd raak. Dat is een beetje kort door de bocht. Demografie is op lange termijn zeker bepalend, maar de politieke en economische situatie zijn belangrijker. De groei van het bruto binnenlands product (bbp) is niet zaligmakend. Brazilië heeft een bbp-groei van 4 à 5% en dat is niet zo gek hoog ten opzichte van andere opkomende landen. Maar de rente is er sterk verlaagd en de inflatie is gering. Bovendien heeft het land
Emerging stars fonds
47
E m e rg i n g een groot overschot op de betalingsbalans waardoor het rentewapen makkelijk gebruikt kan worden om de economie te stimuleren. En wat de beurzen betreft, veel beleggers maken de fout de koers van nu te vergelijken met de koers van vroeger. Dan denk je al gauw dat het te laat is om in te stappen. Maar je moet de huidige prijs vergelijken met de huidige onderliggende assets en met andere assets. Emerging markets waren heel goedkoop ten opzichte van ontwikkelde markten. Die discount is nu weggewerkt. Toch ben ik nog steeds positief op opkomende markten omdat er een hogere winstgroei is en omdat de valuta verder kunnen appreciëren.” Is beleggen in opkomende markten fundamenteel anders dan in ontwikkelde markten? “De principes zijn hetzelfde. Je kijkt naar groeiverwachting, waardering en we werken met kwantitatieve modellen. Die screening is de afgelopen jaren succesvol gebleken. Wat bij opkomende markten wel een veel grotere rol speelt, is de politieke en macro-economische omgeving. Dat maakt de landenkeus veel belangrijker. Verder moet je je verdiepen in de corporate governance die niet altijd naar Westerse maatstaven is. En de rol van lokale beleggers is anders. Die zijn veel minder internationaal georiënteerd en dat heeft zijn invloed op de koersvorming. Je ziet dat bijvoorbeeld bij de rally in Chinese A-shares die alleen door Chinezen gekocht kunnen worden. Het Midden-Oosten en Egypte heeft vorig jaar geleerd dat als het sentiment keert, het heel hard onderuit kan gaan.”
mar k ets
“Niet emerging markets zijn per se risicovol, maar de landen met een groot tekort op de betalingsbalans” Iedereen roept nu dat opkomende markten sta bieler zijn geworden. Dat vindt u natuurlijk ook… “De risico’s hebben zich verplaatst. Vroeger hadden we de Asian flu, nu de American flu. Natuurlijk, als de Verenigde Staten in een recessie terechtkomen, dan krijgen opkomende markten daar een tik van mee. Maar het is dan wel beter om dáár te zitten dan in de Verenigde Staten zelf. De binnenlandse groei is een stuk beter geworden, de betalingsbalansen zien er beter uit. Het is gevaarlijk te zeggen dat ‘dit keer alles anders is’, maar feit is dat de rollen zijn omgedraaid. Niet emerging markets zijn per se risicovol, maar de landen met een groot tekort op de betalingsbalans. Tien jaar geleden was 10 tot 15% van een portefeuille in opkomende markten gangbaar, maar ik zou me met 30 tot 35% niet oncomfortabel voelen.” Toch zijn er best donkere wolkjes boven de opkomende markten zichtbaar… “Natuurlijk en dat zijn vooral politieke risico’s. Wat gebeurt er in Rusland volgend jaar als de termijn van Valdimir Poetin erop zit? Komt er een Poetin-look-alike, die het economisch beleid voortzet? En wat gebeurt er als er in China een roep om meer democratie komt? Als dat proces met zachte hand
de drie troetelaandelen van jaap van der hart
(YUNDAIß-OTOR 0ACIFICß"ASINß3HIPPING
#OMPANHIAß6ALEßDOß2IO $OCE
48
plaatsvindt, is het goed voor de markt, maar als het schoksgewijs gaat niet. Turkije (geen positie) heeft zowel politieke als economische risico’s met de nabijheid van Irak en een significant tekort op de betalingsbalans. De verkiezingen zijn wel goed uitgepakt, dus het land staat wel op onze radar.”
Drie troetelaandelen “Hyundai Motor. We hebben de weging recent opgehoogd naar 4%. Het bedrijf had te lijden onder stakingen in Korea en de te sterke won die de exportpositie aantastte. Maar operationeel gaat het nu steeds beter, het aandeel is bovendien goedkoop. En daarnaast maakt het een goed product. De auto’s van Hyundai rukken wereldwijd op, het marktaandeel groeit zichtbaar.” “Companhia Vale do Rio Doce. cvrd is vooral sterk in ijzererts, maar ook in koper en nikkel. In die laatste industrie heeft cvrd onlangs een goede acquisitie gedaan. De prijzen van deze materialen zijn blijvend hoog, maar een aanzienlijke prijsdaling is ingeprijsd in de koers van. Het is maar de vraag of de materialenprijzen echt zo sterk zullen dalen en wanneer dat gaat gebeuren. cvrd heeft ook nog het voordeel dat het tegen lagere kosten dan de concurrentie produceert.” “Pacific Basin Shipping. Dat bedrijf verscheept als het ware de goederen die cvrd produceert naar China. Dry bulk shipping is een sector met hoge tarieven en een tekort aan capaciteit. Daar wordt druk aan gewerkt, maar er gaan nog wel wat jaren overheen voordat er voldoende schepen zijn en ondertussen profiteert Pacific Basin daarvan. De waardering van het aandeel is achtergebleven bij de ontwikkelingen in de shipping markt, ondanks de verdubbeling van de koers dit jaar.”
Afrika,
E m e rg i n g
mar k ets
Beleggers lopen ruim 150 jaar achter op dokter David Livingstone met de ontdekking van Afrika. Niet de kannibalen rond kookpotten, maar corruptie, aids, politieke chaos en vooral volkomen onontwikkelde beurzen houden beleggers op een afstandje. Behalve de echte pioniers. Die kunnen net als lokale ondernemers als Aliko Dangote en de gebroeders Sawiris steenrijk worden. Met gevaar voor eigen leven, vanzelfsprekend. door Peter van Kleef
50
het laatste continent E
lk continent heeft zijn emerging market, maar er is maar één continent dat één grote opkomende markt is: Afrika. De laatste zwarte vlek op de wereldkaart van beleggers. En volgens sommige kenners kunnen we dat maar beter zo houden. De Afrika-pioniers zijn juist waanzinnig enthousiast. Marc Wesseling is zo’n pionier. In 2006 richtte hij Mango Capital op, dat zich op Afrika en het Midden-Oosten richt. En dat doet Wesseling, zelf geboren en getogen op het Afrikaanse continent, niet volgens de geijkte paden. Beleggen in Afrika, dat was de afgelopen decennia vooral beleggen op de Johannesburg Stock Exchange (jse). Alles wat boven Zuid-Afrika lag, werd simpelweg gemeden. Die landen zijn immers doordrenkt van corruptie en politiek instabiel. En áls er al een beurs is, wordt die gekenmerkt door gebrekkige liquiditeit. En dan zijn er nog die andere, hardnekkige vooroordelen: honger, oorlog en aids. Afrika leek daarmee gedoemd om een zwarte vlek op de beleggingswereldkaart te blijven. Maar de tijden veranderen snel.
Koekiemonster
De opmars van landen als China en India hebben bij een beperkt aantal beleggers de vraag doen rijzen of het werelddeel Afrika niet de hofleverancier van opkomende markten in de 21e eeuw kan worden. Het continent is op dit moment vooral in trek als voorraadschuur van de koekiemonstereconomieën. Koper uit Zambia, olie uit Nigeria en natuurlijk edelmetalen uit Zuid-Afrika. Dat leidt tot een nieuw vooroordeel: elk Afrika-fonds is een verkapt
grondstoffenfonds dat rendeert bij de gratie van de dubbelcijferige economische groei in China.
Carrière in eigen land
Wesseling, die eind jaren negentig het Optimix Technology Fund naar grote hoogte begeleidde en vervolgens ook een groot deel van de schier oneindige val van de technologiesector meemaakte, ziet Afrika door een heel andere bril. Het is een lappendeken vol kansrijke economieën die bovendien onderling nauwelijks enige correlatie hebben. Wie écht in Afrika belegt, heeft automatisch een goede spreiding. “Noord Afrika is, van Marokko tot Egypte, één grote bouwput vol bedrijvigheid. En de landen net boven Zuid-Afrika zijn juist weer Zuid-Afrikaatjes in het klein, met name Namibië en Botswana. En dan is er nog het zwarte middenrif. Ook daar ziet Wesseling volop potentie. “Kenia, Nigeria, Ghana en in mindere mate ook Oeganda en Zambia. Nigeria is het beste voorbeeld, ondanks de enorme chaos in het land. Je ziet dat de elite in het land goed opgeleid is. Die studeren aan de Harvard Business School. Vroeger maakten zulke Nigerianen vervolgens carrière in Londen, maar nu komen ze naar het eigen land terug om daar dik geld te verdienen. Met name in de ban-
kensector.” Oeganda is juist een land waar Wesseling een stapje terug gedaan heeft. “Als meneer de president gaat zeggen dat hij eigenlijk benoemd moet worden als president voor het leven, dan is het tijd om je biezen te pakken.” Het Nigeria-model spreekt Wesseling het meest aan. “Je hebt inheemse voortrekkers nodig.” Natuurlijk verrijken die zichzelf, maar ze zetten wel de toon voor de rest van de middenklasse. In Nigeria is dat Aliko Dangote, de puissant rijke eigenaar van de Dangote Group. Eén van zijn kernactiviteiten is de handel in cement. En cement is dé booming business van Afrika. Niet alleen Dangote verrijkt zich daarmee, maar ook de Egyptische broers Sawaris die miljardair werden met Orascom. Egypte is trouwens dé opkomende markt van Afrika in de achterliggende jaren met een stijging van 1200% in de laatste vier jaar.
Zak cement
En dat sprookje houdt volgens Wesseling nog wel even aan. En het volgende Egypte is volgens Wesseling nog steeds Egypte. En pas daarna komt Nigeria. “Dat land heeft het ‘nadeel’ van haar olievoorraden. Nadeel, inderdaad, want dat heeft het land decennialang in slaap gesust.” Nigeria importeert 80% van haar cement, maar de
“Afrika staat onder beleggers bekend als wild, maar dat is een foute perceptie. Het is een slaperige bedoening”
51
E m e rg i n g
mar k ets
afrika in vogelvlucht Land
Rendement belangrijkste beurs
Inwoners
Bevolkingsgroei
Bruto binnenlands product (per hoofd)
Economische groei (bnp-groei)
Plaats op de Corruption Perceptions Index (2006 - 179 posities)
Inflatie
Stabiliteit (economisch/politiek)
Botswana
25,38%
1,8 miljoen
1,50%
10.900 dollar
4,7%
38/179
11,4%
***
Eqypte
20,36%
80,3 miljoen
1,70%
4200 dollar
5,0%
105/179
6,5%
***/****
Ivoorkust
70,16%
18 miljoen
3,40%
866 dollar
1,2%
150/179
2,0%
*
Kenia
-6,43%
39,6 miljoen
2,80%
1200 dollar
5,0%
150/179
10,5%
**
Marokko
33,92%
33,8 miljoen
1,50%
4600 dollar
6,7%
72/179
2,8%
***
Namibië
16,34%
2,1 miljoen
4,80%
7600 dollar
4,6%
57/179
5,0%
****
Nigeria
51,65%
135 miljoen
2,40%
1500 dollar
5,3%
147/179
10,5%
**
Oeganda
4,94%
30,3 miljoen
3,60%
1900 dollar
5,3%
111/179
6,0%
**
Zuid-Afrika*
10,18%
43,9 miljoen
-0,46%
13.300 dollar
4,6%
43/179
5,0%
***
Stabiliteit van * (minste) tot ***** (meeste) * In Zuid-Afrika is er een groot aidsprobleem, bovendien is 25% van de bevolking werkloos.
regering heft enorme importtarieven zogenaamd om de eigen markt te beschermen. Nergens is een zak cement duurder dan in Nigeria. Dangote wordt steenrijk door een cementfabriek te bouwen, met dank aan zijn politieke connecties. Toch is dat soort corruptie het smeermiddel van de economie. Wesseling: “De nieuwe Nigeriaanse president vraagt ondernemers gewoon 100 miljoen dollar in een onderwijspotje te storten. Zo krabbelt het land op en rekent het af met het verleden. En vergeet niet dat dit soort grote bedrijven wel hele dorpen bouwen voor hun personeel, met alle basisvoorzieningen.”
Een paar kanttekeningen
Slechte regeringen waren lang de vloek van het continent, maar de dagen van de gekke dictators zijn ondertussen zo goed als voorbij. De economische groei van landen in Afrika ligt tussen de 4 en 8%. China pompt miljarden in infrastructuur vanwege haar grondstofbehoefte en de financiële sector moet zich nog helemaal ontplooien. Barclays verdient er al tientallen jaren kapitalen. Bankieren is er een simpele business. Maar met dank aan sterkere centrale banken kan er nog een enorme inhaalslag plaatsvinden. Datzelfde geldt trouwens voor telecom. Het vastelijn-concept wordt overgeslagen, en toute Afrique kan massaal aan de gsm. En ook daar hebben de lokale slimmeriken al van geprofiteerd. Het Celtel van Mohamed Ibrahim – hoofdkwartier in Hoofddorp – kocht schijnbaar waardeloze
52
Short Zuid-Afrika
“Ik zou graag willen beleggen in Nigeria. Dat heeft een enorme bevolking en volop grondstoffen, maar door de corruptie durf ik voorlopig niet in te stappen” licenties op en heeft die inmiddels voor een paar miljard verkocht aan een Arabische telecommaatschappij. Na deze lofzang op het vergeten continent is het hoog tijd voor wat kanttekeningen. En dan vergeten we nog even de wild om zich heen grijpende aids-epidemie die in sommige landen meer dan 30% van de beroepsbevolking heeft getroffen. Zo zijn er slechts 25 beurzen die enigszins serieus te nemen zijn en de handel daar gaat niet volgens Westerse maatstaven. Wesseling: “Afrika staat onder beleggers bekend als wild, maar dat is een foute perceptie. Het is een slaperige bedoening. De brokers in Malawi komen één keer per dag bij elkaar voor een kopje koffie. Daar worden op een schoolbord wat aandelentransacties beklonken en dan zit de handel er weer op.” Maar, denk niet dat deze handelaren die wat aandelen ruilen op een schoolbord met krijtjes, naïef zijn. Zij zijn de held in hun dorp en verdienen veel geld. De provisie kan per transactie zomaar 3% bedragen. Gaat een president echt gekke dingen doen, dan is uit de markt vluchten een moeizaam proces dat tegen
geef ik er de voorkeur aan om het continent vooral te benaderen via de beurs van Johannesburg, waar de aandelenhandel wel liquide is. Veel bedrijven met een notering in Zuid-Afrika profiteren van de ontwikkelingen in andere Afrikaanse landen. Het gaat nog een aantal jaar duren voordat de beurs van andere landen volwassen wordt. Ik zou bijvoorbeeld graag willen beleggen in een land als Nigeria. Dat heeft een enorme bevolking en volop grondstoffen zoals olie, maar door de enorme corruptie durf ik voorlopig niet in te stappen. Afrika is voor beleggers een continent vol belofte – en in het geval van de meeste landen zal dat de komende jaren nog wel zo blijven.”
een hoge prijs geschiedt, maar de echte Afrika-kenner ziet zulke ontwikkelingen een jaar van tevoren aankomen, denkt Wesseling. Voor Afrika beleggen is wel een langetermijnhorizon nodig van zeker tien tot vijftien jaar. En dan nog gaat dat met de nodige schokken gepaard. In die paar landen waar echt een binnenlandse markt en een middenklasse van enig formaat – zijn de waarderingen al behoorlijk opgelopen, in Kenia bijvoorbeeld.
Berg grondstoffen
De enige echt ontwikkelde beurs is die van Johannesburg, Zuid-Afrika. Volgens emerging market-goeroe Mark Mobius (Franklin Templeton) is Zuid-Afrika dan ook het enige land waarin met goed fatsoen belegd kan worden. Wesseling ziet het volkomen anders. “Mijn ideale opzet is long Afrika – short Zuid-Afrika. Dat land staat nog aan de vooravond van een ingrijpend dekolonialisatieproces. Mandela zorgde voor een blijde hype, met zijn opvolger Mbeki is het allemaal al een stuk minder en wat achter Mbeki komt (waarschijnlijk Zuma)
is nog minder.” Dat mag dan zo zijn, toch is Zuid-Afrika nog steeds de enige beurs waar Mark Mobius zich waagt, na eerdere kleine maar weinig succesvolle pogingen om donker Afrika te penetreren. De vraag rijst daarbij of Afrika een goudmijn of een mijnenveld is. Mobius: “Ik noem het de next frontier voor beleggen in opkomende economieën, want het continent laat zich niet vergelijken met Latijns-Amerika, Azië of welke emerging market dan ook.”
Enorme corruptie
De enorme bevolking en grote berg grondstoffen maken het continent in potentie zeer kansrijk, maar Mobius kijkt vooral naar de risico’s. “Er is in heel veel landen geen vorm van wet en gezag. Dan is het eigenlijk ondoenlijk om daar te gaan beleggen. De corruptie is enorm en de verhoudingen binnen de stam zijn veel belangrijker dan de landsgrenzen, die tijdens de koloniale tijd arbitrair zijn getrokken.” Dat neemt niet weg dat Mobius regelmatig in Afrikaanse landen actief was. “We hebben een paar jaar geleden wat in Zimbabwe gehandeld, maar daar zijn we al snel met een kleine winst weer weggegaan. Datzelfde geldt eigenlijk voor Kenia en Botswana. Totdat de situatie in die landen stabiliseert, zal ik daar niet snel weer instappen.” Behalve de politieke stabiliteit vindt Mobius ook de liquiditeit een probleem: “We hebben 39 miljard dollar onder beheer en als er weinig handel is, wordt het erg lastig om in en vooral ook uit te stappen. Daarom
Ook het Zweedse hq Fonder kiest in haar Afrika-fonds juist wel voor Zuid-Afrika als hoofdbrok. Daarmee opteren de Zweden voor de standaard benadering van het continent, namelijk het Zuid-Afrika Plusproduct. Die grondstoffen- en edelmetaleneconomie neemt 55% van het fondsvermogen in, gevolgd door de twee favorieten van concurrent Wesseling: Egypte (17%) en Nigeria (13%). hq Afrika mag dan één van de voorlopers zijn in het Afrikabeleggen, de echte pioniersgeest lijkt wat te ontbreken. Zo wordt het fonds gerund door de man die ook het hq Ruslandfonds beheert, vanwege zijn ervaring met weerbarstige markten. Maar, afgezien van wat vluchten naar het zwarte continent, wordt het fonds vooral vanuit Stockholm gerund, met dank aan research-rapporten van onder anderen Renaissance Capital. hq heeft als vermogensbeheerder nog niet de stap gemaakt om zich lokaal te vestigen in Afrika en inheemse beleggers of analisten in te schakelen. Het lijkt op termijn noodzakelijk om dat wel te doen, als je je als Afrika-belegger niet wilt beperken tot de bekendere aandelen en markten. Vanuit die beperking geredeneerd is de zware weging voor Zuid-Afrika en Egypte te verdedigen. Bovendien heeft hq zich net als Mango Capital als eerste spelers goed gepositioneerd voor het moment dat het grote geld van zwaargewichten als de BlackRock Merrill Lynch, jp Morgan en Fidelity richting Afrika gaat rollen. Vooralsnog beperken die fondshuizen zich net als Mobius vooral tot Johannesburg. Wesseling belegt met zijn Mango Capital
Lees ook het uitgebreide interview met emerging markets-goeroe Mark Mobius op pagina 54 in dit magazine . in ruim twintig landen, maar niet in ZuidAfrika. “Het liefst wil ik zelfs short gaan op de jse, maar de tijd is daar nog niet helemaal rijp voor.” Dat Afrika de toekomst heeft, lijkt langzaam maar zeker steeds meer door te dringen tot de financiële sector. Een goede indicatie daarvan is het stijgende aantal research rapporten over het continent dat de industrie de afgelopen decennia nog links liet liggen (rechts voor Amerikanen). Het wachten is nu op meer vehikels om van de zonnige Afrikaanse toekomst te genieten. En het is aan het continent zelf om te bewijzen dat er meer is tussen Caïro en Johannesburg dan de tranentrekkende beelden die het nos Journaal met regelmaat over ons uitstort.
Top 3 Beleggings mogelijkheden Afrika: Mango Capital Minimum inleg: 100.000 euro Verkrijgbaar bij: Mango Capital Opvallend: belegt 85% in Afrika, 15% in Midden-Oosten, maar niet in Zuid-Afrika Rendement 2007: 33% (peildatum 31 augustus) HQ Afrika Minimum inleg: Verkrijgbaar bij: SNS Fundcoach Opvallend: Belegt 55% in Zuid-Afrika Rendement 2007: 22% (peildatum 18 september) Egypte Certificaat Minimum inleg: Verkrijgbaar bij: beursgenoteerd Opvallend: Belegt 100% in Egypte. Die beurs steeg 1200% sinds begin 2003. Rendement 2007: 9% (sinds lancering in maart)
53
E m e rg i n g
mar k ets
Mark Emerging
Mark Mobius is sinds 1987 uitgegroeid tot het boegbeeld van beleggen in emerging markets. In een gesprek met iex vertelt hij hoe hij de kansen ziet van de bric-landen (Brazilië, Rusland, India en China), welke landen net zo snel gaan groeien als China en kansen in de achtertuin van West-Europa. door Michiel Pekelharing/fotografie Mark van den Brink
De bric-landen zijn het uithangbord van beleggen in emerging markets. De beurzen in deze vier landen zijn in de afgelopen drie jaar al met ruim 150% omhoog geschoten. Is het niet te laat om nu in te stappen? Mobius: “Mij is de afgelopen twintig jaar vaak gevraagd wanneer het een goed moment is om in emerging markets te beleggen. Het beste moment om in te stappen is als je geld hebt. In de opkomende markten duren goede tijden altijd langer dan dalende markten en de koersen gaan sneller omhoog in goede tijden dan dat ze dalen in slechte periodes. Sinds 1987 hebben emerging markets zeven bearmarkets gekend die gemiddeld 7 maanden duurden en aan het eind stonden de koersen per saldo 33% lager. Daar staan acht bullmarkets tegenover die gemiddeld 25 maanden duurden en waarin de koersen vaak ruimschoots verdubelden. We kunnen wel bepalen of aandelen goedkoop of duur zijn, maar het is zo goed als onmogelijk om te zien wanneer het beursklimaat om gaat slaan. Met die onzekerheid in het achterhoofd is het belangrijk om te weten dat het verleden heeft uitgewezen dat je beter belegd kan zijn dan aan de zijlijn kan staan. Het beste is om geleidelijk in te stappen en bijvoorbeeld elke maand of elke keer als de markt omlaag gaat iets bij te kopen.”
54
Zijn er al alternatieven voor de bric’s? “Met de bric-landen heb je de twee meest bevolkte landen ter wereld te pakken: China en India. Daarbovenop komen twee landen waar alle denkbare grondstoffen beschikbaar zijn en bovendien hebben allevier de landen een enorm oppervlakte. Vanuit beleggingsoogpunt is dat een droomcombinatie. Het is een voordeel dat je tegenwoordig geen krant open kunt slaan of je leest wel iets over één of meerdere bric’s. Dat geeft mensen het gevoel dat ze goed op de hoogte blijven van alles wat er in die regio’s gebeurt. Bovendien is op het groeitempo van de landen weinig aan te merken. China groeit elk jaar met 10%, De Russische economie gaat heel goed, de economie van India groeit met 7 à 8% per jaar en het groeitempo van Brazilië is iets minder hoog, maar nog altijd heel aantrekkelijk. Door de koersstijgingen van de afgelopen jaren hebben sommige bedrijven uit de bric-landen nu een hoge waardering en dat is dan ook de reden dat wij de nadruk leggen op het vinden van goedkope aandelen. In Brazilië en China zijn nu de mooiste aandelen te vinden en in India is dat het moeilijkst. We hebben een model gebouwd om te bepalen of een onderneming goedkoop is of duur. Daarin houden we rekening met de koers-winstverhou-
“In de opkomende markten duren goede tijden altijd langer dan dalende markten en de koersen gaan sneller omhoog in goede tijden dan dat ze dalen in slechte”
55
Em e rg i n g
mar k ets
ding van de afgelopen vijf jaar en de komende vijf jaar. Daarmee dwingen we ons om te kijken naar het groeitempo en om ons af te vragen of er over een aantal jaar nog vraag is naar de producten of diensten van een bedrijf. Het komt ook voor dat de koers zoveel lager ligt dan de boekwaarde, dat we een concern puur uit waarderingsoogpunt al koopwaardig vinden. Als het dan ook een mogelijke overnameprooi kan worden of als er nieuw management aantreedt, zijn factoren zoals omzetgroei voor ons niet belangrijk.” Let u bij de aandelenselectie alleen op waardering of spelen ook andere dingen een rol? “Er is een robuuste economische groei in India en China die hoger ligt dan de bevolkingstoename. Dat betekent dat het bruto nationaal product per hoofd van de bevolking toeneemt. Hogere consumentenuitgaven is één van de trends die wij bespelen. In Rusland nemen die het snelst toe, wat komt door de combinatie van een groeiende economie en een krimpende bevolking. Een bedrijf dat daarvan profiteert, is het Zweedse Oriflame. De on-
Mobius stockpicks Magma (Kroatië) – Keten van kleding-, speelgoed- en sportwinkels die snel groeit door de hoge investeringen vanuit WestEuropa in Oost-Europees vastgoed. Oriflame (Zweden) – Cosmeticaconcern dat sterk inzet op Rusland en profiteert van de stijgende welvaart in dat land. Chalco (China) – Aluminiumproducent die met een jaarproductie van circa 9 miljon ton veruit de grootste speler is op de Chinese markt. Akbank (Turkije) – Het op één na grootste banknetwerk in Turkije met 5,4 miljoen klanten en Citigroup als grote investeerder. Remgro (Zuid-Afrika) – Conglomeraat met belangen in de tabaks-, drank-, financiële-, voedings- en gezondheidssector. Vale Do Rio Doce (Brazilië) – Een van de grootste ijzer- en nikkelproducenten ter wereld met een eigen spoornetwerk van negenduizend kilometer.
Van 1987 tot nu Mark Mobius is in 1987 bij Franlin Templeton begonnen met beleggen in emerging markets. Tegenwoordig is hij Portfoliomanager en Managing Director van het Templeton Emerging Markets Equity Team. “In 1987 waren er slechts vijf landen waar we terecht konden. Alle andere markten waren gesloten voor investeringen en soms maakten wisselkoersen het onmogelijk om in een land te beleggen. Destijds begonnen we met 100 miljoen dollar. Inmiddels is dat gegroeid naar 39 miljard dollar. We zijn in veertig landen actief en er zijn onnoemelijk veel meer beleggingsmogelijkheden dan in 1987. Toen we begonnen in emerging markets, heerste het beeld dat een deel van de wereld altijd arm zou blijven. De grootste verandering die ik heb meegemaakt, is dat die gedachte door de enorme groei van de opkomende economieën achterhaald is.”
derneming staat niet genoteerd aan de beurs van een emerging market, maar het cosmeticaconcern heeft zwaar ingezet op de Russische markt en dit vertaalt zich nu in een snelle omzetgroei. Het zijn dus niet alleen de ondernemingen in de landen zelf die profiteren van de groei in emerging markets. Een deel van onze portefeuille zit dan ook in aandelen uit West-Europa en de Verenigde Staten.” Wat zijn de signalen dat de groei van een emerging market in een hogere versnelling komt? “Toen wij twintig jaar begonnen met beleggen in emerging markets, hadden we nooit durven dromen dat de economie van een land als China met 10% per jaar kon groeien. Zodra de overheid de economie in handen legt van de private sector, is dat een duidelijk signaal dat de economie heel hard kan groeien. Daarmee bedoel ik niet dat allemaal bedrijven geprivatiseerd worden en dat er een vrije markt komt, maar bestuurders moeten beloond worden voor toenemende productiviteit. Dat is wat er in China gebeurt. Veel grote bedrijven zijn nog steeds in handen van de overheid, maar de topmannen worden afgerekend op arbeidsproductiviteit en dat verandert het hele beeld. Het hele systeem moet gebasseerd zijn op meten; bijvoorbeeld van productiviteit, van omzet en van winst. Als een emerging market de economie echt wil aanjagen, moeten mensen beoordeeld worden op basis van objectieve maatstafen. China heeft de huidige groei aan Deng Xiaoping te danken. Eén van zijn favoriete uitspraken was dat het hem niet uitmaakte of de kat wit of zwart was, maar dat het erom ging dat hij de muis ving.” Waar wordt dit voorbeeld gevolgd? Welke landen zijn het China van morgen? “India maakt een goede kans. Er is nog een lange weg te gaan want de bureaucratie houdt heel veel veranderingen tegen, maar langzaam komt daar verandering in. Vietnam is een ander goed voorbeeld van een land waar de private sector steeds meer ruimte krijgt. Aan de andere kant zijn er ook voorbeelden van landen die juist de verkeerde kant opgaan. In Venezuela breidt de regering de invloed steeds meer uit ten koste van de private sector. Eigenlijk gaan ze daar terug in de tijd.” Bij emerging markets wordt vooral gegeken naar Azië en Latijns-Amerika. Moeten Europeanen niet veel meer naar de Oost-Europese landen in hun eigen achtertuin kijken? “Daar valt heel veel voor te zeggen. Mensen vergeten vaak dat Oost-Europa over de afgelopen drie jaar vlak na LatijnsAmerika de beste beleggingsregio was – nog voor Azië. De landen in dit gebied profiteren van enorme investeringen vanuit West-Europa. Alleen al in de vastgoedsector zijn daar tientallen miljarden dollars mee gemoeid. Er worden overal kantoren en nieuwe winkelcentra uit de grond gestampt. Daarom hebben we aandelen gekocht van Magma, een Kroatische exploitant van kleding- en speelgoedwinkels. Als ergens in Oost-Europa een nieuw winkelcentrum wordt gebouwd, krijgt Magma bijna altijd de kans om een nieuwe vestiging te openen. Hierdoor groeit de onderneming razendsnel.”
57
Top 40
IEX magazine houdt u op de hoogte van het wel en wee van de 40 – volgens ons – belangrijkste Nederlandse aandelen. En dat gaat verder dan het bijhouden van de laatste persberichten. Van ieder aandeel geven we de belangrijkste fundamentele en technische signalen, groei- en waardeindicatoren, een korte instantanalyse én een speciaal door IEX ontwikkelde stemmingsmeter.
Signalen Analistenmomentum ( / / ) Worden de taxaties naar boven of naar beneden bijgesteld?
PEG onderweg Welke vijf aandelen hebben de beste combinatie van waarde en groei? Hagemeyer De onderneming is niet te koop, volgens De Becker. Beleggers denken daar anders over. Nieuw in de IEX top 40 De uitverkoop op het Damrak zorgt voor nieuwe namen op het AEX en AMX toneel – en in de IEX Top 40.
! W U E I N
Technisch ( / / ) De richting van de (middel)lange trend
KPN Ad Scheepbouwer blijft tot 2011 en ruimt de rommel op bij nieuwe aankoop Getronics.
Fundamenteel ( / / ) Hoe zijn de financiële vooruitzichten Winstgroei De verwachte wpa-groei in 2006 PEG Price/Earnings Growth. Geeft aan hoe de koers-winstverhouding zich verhoudt tot de winstgroei. Hoe lager, hoe relatief goedkoop het aandeel is ten opzichte van de verwachte groei. De score van de topman Wat verdiende de CEO voor u? Bron: VEB, peildatum 1 oktober 2007
USG People De koers is binnen enkele maanden bijna gehalveerd. Die vrije val is onterecht.
Stemmingsmeter In welke toestand verkeert dit aandeel? 1 Snelle groei / 2 Trage, gestage groeier / 3 Even geduld, er staat iets te gebeuren / 7 Voor een gokje / 5 Mogelijk slecht nieuws in aantocht / 6 Niet vooruit te trekken / 8 Niet aankomen
59
t o p
4 0
Top-5 IEX 40
t o p Aalberts
Analistenmomentum Technisch Fundamenteel Winstgroei PEG
BAM
Goede cijfers, een bescheiden waardering en een sector die om consolidatie schreeuwt. Het lijkt een kwestie van tijd voordat de koers van BAM weer in beweging komt.
USG People
Een koersdaling van bijna 50% is op zijn plaats als er een complete recessie dreigt. Niet als de groei van de uitzendsector even tegenvalt. Speculanten kunnen alvast inspelen op een koersherstel.
DSM
Topman Feike Sijbesma weet hoe hij beleggers tevreden moet stellen. Als het hem ook lukt om de bulkchemie goed af te stoten, kan DSM een van de verrassingen van de komende maanden worden.
Crucell
Het vierde kwartaal is traditioneel de beste tijd voor Nederlandse biotechaandelen en al helemaal voor Crucell. Een inhaalslag is ook hard nodig om een aantal slechte maanden ongedaan te maken.
Royal Dutch Shell
Analisten zijn voorzichtig begonnen met het verhogen van de adviezen en het bedrijf stevent opnieuw op een recordjaar af. Wanneer gaat dat zich vertalen in een hogere koers?
Analistenmomentum Technisch Fundamenteel Winstgroei PEG
24% 0,6
Wat doen? N
7
Joop van Oosten Rendement sinds aantreden 30%
61% 0,2
Deze bouwer verhoogde eind september de winstverwachting naar ten minste 296 miljoen euro bij een omzet van 9 miljard euro. De meevaller is te danken aan de verkoop van de Amerikaanse dochter Flatiron. De vooruitzichten voor de rest van 2007 zijn goed en BAM is favoriet binnen de sector, maar zolang de koers niet meewerkt, blijft het aandeel een dobbel.
ABN Amro
Boskalis
Wat doen? O O O
6
Rijkman Groenink Rendement sinds aantreden 66%
Analistenmomentum Technisch Fundamenteel Winstgroei PEG
0% n.b.
Wat doen?
1
Peter Berdowski Rendement sinds aantreden 130%
>50% 0,4
Het eindspel is begonnen en daar is het verhaal van ABN Amro wel zo’n beetje mee verteld. Voor de verdere vooruitzichten: zie Fortis.
Het positieve effect van de goede halfaarcijfers werkt nog steeds na. Analisten verhogen voortdurend verwachtingen en koersdoelen en aan mooie opdrachten heeft de baggeraar ook geen gebrek. Tel daar wat overnamefantasie bij op en er is weinig wat een verdere stijging in de weg staat.
Aegon
Corporate Express
Analistenmomentum Technisch Fundamenteel Winstgroei PEG
Wat doen? O O O
2
Don Shepard Rendement sinds aantreden -53%
Analistenmomentum Technisch Fundamenteel Winstgroei PEG
-7% n.b.
Wat doen? N N
6
Frans Koffrie Rendement sinds aantreden -73%
-50% n.b.
Over Aegon is zelden iets nieuws te melden. Dat kun je goed of slecht opvatten, maar Don Shepard gedijt kennelijk het beste in de luwte. Per 1 oktober was Aegon, na ABN Amro natuurlijk, over 2007 de best presterende financial in de AEX. Overigens nog wel met een koersverlies van 7%. Gaap.
De nieuwe strategie die Corporate Express op 1 oktober presenteerde lijkt bedroevend veel op de tactiek die de onderneming een imposante reeks tegenvallers heeft opgeleverd. Zelfs het bericht dat Frans Koffrie vertrekt was niet voldoende om de koers in beweging te krijgen.
Ahold
Crucell
Analistenmomentum Technisch Fundamenteel Winstgroei PEG
Wat doen? O O
2
Anders Moberg Rendement sinds aantreden 25%
Analistenmomentum Technisch Fundamenteel Winstgroei PEG
20% 0,9
Wat doen? N
4
Ronald Brus Rendement sinds aantreden 114%
n.v.t. n.b.
Uit de halfjaaresultaten blijkt dat het supermarktconcern een gestage voortgang boekt met de strategie van winstgevende groei. Ahold is begonnen met aandeleninkoopprogramma waardoor beleggers in totaal 1 miljard euro terugkrijgen. De dalende dollar en de Amerikaanse kredietcrisis zijn bedreigingen voor Ahold.
Het vierde kwartaal is traditioneel een goede periode voor Crucell (+36% gemiddeld sinds 2003), maar het aandeel heeft dit jaar wel heel veel goed te maken. Merck heeft de samenwerking bij de zoektocht naar een nieuw HIV-medicijn stopgezet. Dat heeft weliswaar geen invloed op de winstcijfers over 2007, maar goed nieuws is het bepaald niet.
Akzo Nobel
DSM
Analistenmomentum Technisch Fundamenteel Winstgroei PEG
Wat doen? O
4
Hans Wijers Rendement sinds aantreden 197%
Analistenmomentum Technisch Fundamenteel Winstgroei PEG
-11% n.b.
Wat doen?
2
Feike Sijbesma Rendement sinds aantreden 15%
2% 6,4
Het nieuwe jaar kan goed beginnen voor Akzo Nobel, want op 2 januari moet de overname van ICI afgerond worden. Behalve 2,5 miljard euro aan besparingen en schaalvoordelen levert dat ook de nodige inpasrisico’s op, dus de koers kan voorlopig blijven jojo-en.
Aan mooie plannen ontbreekt het DSM niet. De bulkchemie moet de deur uit en de omzet moet voortaan uit stabielere sectoren komen. Het gaat tijd kosten voordat beleggers het nieuwe gezicht van DSM zien - tot die tijd wordt het geduld beloond met een hoger dividend en de inkoop van eigen aandelen.
Arcelor Mittal
Fortis
Analistenmomentum Technisch Fundamenteel Winstgroei PEG
Wat doen?
1
Lakshmi Mittal Rendement sinds aantreden 114%
>50% 0,1
40 p To
Analistenmomentum Technisch Fundamenteel Winstgroei PEG
Wat doen?
3
Jean-Paul Votron Rendement sinds aantreden 12%
0% n.v.t.
Beleggers worden bedolven onder berichten van kleine overnames en nieuwe aankopen van de staalgigant, met tussendoor het nieuws dat Arcelor Mittal in de Euro Stoxx-50 wordt opgenomen. Kortom, voorlopig droogt de stroom goed nieuws niet op en blijft het aandeel in de lift zitten.
Het tijdbommetje in het vorige magazine was onterecht; Fortis is zwaar afgestraft de laatste maanden. Hoe goed of slecht het ook met Fortis gaat, alle aandacht is gericht op ABN Amro en de aandelenemissie. Het aandeel is inmiddels aardig goedkoop, maar er zijn nog heel veel onbeantwoorde vragen. Kortom, voer voor thrillseekers en insiders.
ASMI
Fugro
Analistenmomentum Technisch Fundamenteel Winstgroei PEG
Wat doen? N O
4
Arthur del Prado Rendement sinds aantreden 147%
45% 0,4
Analistenmomentum Technisch Fundamenteel Winstgroei PEG
Wat doen? N
1
ASML
Getronics
7
Eric Meurice Rendement sinds aantreden 121%
22% 0,8
De halfgeleidermarkt zwakt af, maar dat lijkt nauwelijks van invloed op de koers van ASML. De onderneming wint marktaandeel, verkoopt steeds duurdere machines en keert een flink deel van de kaspositie uit aan haar aandeelhouders. Toch is ASML niet zonder risico, want de zwakkere markt krijgt op termijn onherroepelijk vat op de resultaten.
Snelle groei / 2 Trage, gestage groeier / 3 Even geduld, er staat iets te gebeuren / 7 Voor een gokje 1 5 Mogelijk slecht nieuws in aantocht / 6 Niet vooruit te trekken / 8 Niet aankomen
Analistenmomentum Technisch Fundamenteel Winstgroei PEG
De balans tussen winstgroei en waardering ligt bij elk bedrijf anders. De PEG wordt berekend door de verwachte koers-winstverhouding (Price Earnings ratio) te delen door de winstgroei in het lopende jaar (growth). Hoe lager de PEG, des te aantrekkelijker de combinatie van waarde en groei.
Arcelor Mittal
0,1
BAM
0,2
USG People
0,2
Vedior
0,3
Boskalis
0,4
Het zit ArcelorMittal op alle vlakken mee. De hoge staalprijzen vertalen zich dit jaar in een recordwinst en zelfs na de koersstijging van de afgelopen weken komt de k/w op nog geen 8. Samen met een winstgroei van ruim 50% levert dat een PEG van 0,1 op.
In april stond BAM ook al in de PEG top-3. Sindsdien zijn de winstverwachtingen verhoogd, waardoor de k/w is gedaald van 13,8 naar 10,3. Net als BAM kwam ook USG vorige keer ook in het PEG-overzicht voor. Terwijl de bouwer de hoge positie vooral dankt aan een lagere waardering, is de PEG van USG juist zo laag door een flink lagere koers.
De verwachte winstgroei van Vedior is de laatste weken iets verlaagd, maar dat valt in het niet bij de koersdaling van bijna 40%. Met een k/w van slechts 11 en een winst die naar schatting met 30% stijgt, komt de PEG op 0,3 Met een k/w van bijna 20 is Boskalis het duurste bedrijf uit dit overzicht. De onderneming dankt de opname dan ook aan de zeer hoge winstgroei van ruim 50% in 2007.
>50% 0,4
Analisten worden al voorzichtiger over Fugro, maar aan de opmars van de beurskoers komt maar geen eind. Het bedrijf is dan ook prachtig gepositioneerd om te profiteren van de hoge olieprijs en in dat segment wordt Fugro alleen maar sterker. De laatste maanden van het jaar lijken niet kapot te kunnen voor deze raket.
Wat doen?
Top-5 PEG onderweg
Klaas Wester Rendement sinds aantreden 124%
Bovenop de onzekere vooruitzichten voor de front-end divisie komt nu ook steeds meer twijfel over het halfgeleiderklimaat. Intel heeft de omzetverwachtingen verhoogd, maar branchegenoot Applied Materials is juist somberder over de komende maanden. Analistenmomentum Technisch Fundamenteel Winstgroei PEG
60
1
BAM
Jan Aalberts Rendement sinds aantreden 2502%
Geen nieuws is niet altijd goed nieuws bij Aalberts. Na de mooie groeicijfers over het eerste halfjaar, is het stil geworden rondom het industriebedrijf en dat vertaalt zich in een kleine terugval van de koers. Het wachten is nu op nieuwe cijfers - want de groei gaat ondertussen gewoon door. Analistenmomentum Technisch Fundamenteel Winstgroei PEG
Dé grote favorieten uit de IEX 40 voor de komende maanden.
Wat doen? O M
4 0
Wat doen? N
6
Klaas Wagenaar Rendement sinds aantreden -48%
-50% n.b.
Op 2 oktober werd het lot van Getronics definitief bezegeld en stemden aandeelhouders op een bijzondere aandeelhoudersvergadering in met het bod van KPN. Exit Getronics van het Damrak - en uit de IEX Top-40.
61
t o p
4 0
Top-5 Nieuw in IEX Top 40 Het is uitverkoop op het Damrak. ABN Amro, Numico en Getronics staan op het punt om van de beurs te verdwijnen, terwijl ook Stork op de nominatie staat om verkocht te worden. Welke bedrijven komen in aanmerking voor de vrijkomende plaatsen in de IEX Top 40?
! W U E I N Imtech
De beurswaarde van 1,6 miljard euro mag er zeker wezen en met het oog op de bijna onvermijdelijke opname in de AMX is Imtech rijp voor opname in de IEX Top 40.
SNS Reaal
Financials zijn al goed vertegenwoordigt in de IEX Top 40, maar voor een bedrijf met de omvang van SNS Reaal (4,2 miljard euro beurswaarde) is altijd plaats.
BinckBank
Binck hoort met een beurswaarde van 400 miljoen euro niet tot de grootste bedrijven, maar de internetbroker is wel heel bekend onder particuliere beleggers. Omdat de sector aan de vooravond staat van een consolidatiegolf – en omdat Binck een leuk bedrijf is – komt het in aanmerking voor de IEX Top 40.
Wessanen
Lukt het Ad Veenhof om Wessanen eindelijk op de rails en op stoom te krijgen? Als er voldoende ruimte vrijkomt in de IEX Top 40, kunnen beleggers goed op de hoogte blijven van al deze ontwikkelingen.
CSM
CSM is een van de oudste namen op het Damrak en met een beurswaarde van 1,7 miljard euro zit de onderneming stevig in de AMX. De IEX Top 40 kan de volgende stap zijn.
62
t o p Hagemeyer
Analistenmomentum Technisch Fundamenteel Winstgroei PEG
Wat doen? N
7
Rudy de Becker Rendement sinds aantreden 71%
32% 0,4
Nutreco
Analistenmomentum Technisch Fundamenteel Winstgroei PEG
Wat doen? N
3
Wout Dekker Rendement sinds aantreden 23%
14% 1,2
Topman Rudi de Becker hamert erop dat Hagemeyer niet te koop staat, maar beleggers lijken daar toch anders over te denken. Geruchten over een bod van het Britse Rexel hebben de fantasie in het bedrijf nieuw leven ingeblazen.
Eind oktober wordt de aankoop van de divisie vitaminemengsels van BASF afgerond. Dit soort kleine aankopen past prima in de weg van een mooie groei en stevige marges die Nutreco is ingeslagen. Het lijkt een kwestie van tijd voordat het aandeel bij meer beleggers op de radar komt.
Heineken
Océ
Analistenmomentum Technisch Fundamenteel Winstgroei PEG
Wat doen?
1
Jean-François van Boxmeer Rendement sinds aantreden 69%
26% 0,7
Analistenmomentum Technisch Fundamenteel Winstgroei PEG
Wat doen?
7
Rokus van Iperen Rendement sinds aantreden -25%
30% 1,0
Voor zover Jean-Francois van Boxmeer kan kijken, heeft hij een rustige zee voor zich. Heineken doet het goed in de VS en Rusland en behaalt ook in de moeilijke West-Europese markt hoge marges. Dat roept langzaam de vraag op of er nog ruimte voor verbetering is - welke besparingen kan Heineken nu nog doorvoeren?
De tactiek van Océ om ook producten van andere bedrijven in het eigen assortiment op te nemen, lijkt een voltreffer. In het vorige kwartaal werden hierdoor al een paar mooie orders binnengehaald. Het mag beleggers niet kwalijk genomen worden dat ze eerst een paar mooie kwartalen willen zien voordat ze ook echt in deze groei gaan geloven.
Heijmans
Ordina
Analistenmomentum Technisch Fundamenteel Winstgroei PEG
Wat doen? N N
7
Guus Hoefsloot Rendement sinds aantreden 79%
10% 0,9
Analistenmomentum Technisch Fundamenteel Winstgroei PEG
Wat doen? N N
3
Ronald Kasteel Rendement sinds aantreden 8%
38% 0,3
Het terugwinnen van beleggersvertrouwen heeft nu de hoogste prioriteit bij Heijmans. De tegenvaller bij de halfjaarcijfers kwam hard aan - vooral omdat branchegenoten een stuk minder last lijken te hebben van de lastige markt.
Ordina had zich geen beter klimaat kunnen wensen dan de huidige marktomstandigheden en de enige reden voor de tegenvallende groei zijn de stijgende salarissen van IT-ers. Als de onderneming via overnames toch de omzet kan uitbouwen, biedt de huidige waardering heel veel ruimte voor een koersrally.
Hunter Douglas
Pharming
Analistenmomentum Technisch Fundamenteel Winstgroei PEG
Wat doen?
5
Ralph Sonnenberg Rendement sinds aantreden 768%
-7% n.b.
Analistenmomentum Technisch Fundamenteel Winstgroei PEG
Wat doen? N N
3
Francis Pinto Rendement sinds aantreden 120%
>50% n.b.
Op basis van de halfjaarcijfers lijkt Hunter Douglas goeddeels ongevoelig voor de problemen op de Amerikaanse huizenmarkt, waar een belangrijke speler de winstschatting voor 2007 al heeft laten varen. In de loop van het jaar moet blijken of de koers ook immuun is voor deze problemen.
Het is opmerkelijk stil geworden rondom Pharming na het goede nieuws rond het middel Rhucin. Meer goed nieuws zou de koers opnieuw omhoog kunnen jagen en traditioneel is het vierde kwartaal een goede periode voor biotechaandelen, maar voorlopig blijft het aandeel stil liggen.
ING
Philips
Analistenmomentum Technisch Fundamenteel Winstgroei PEG
Wat doen?
2
Michel Tilmant Rendement sinds aantreden 62%
10% 0,8
Analistenmomentum Technisch Fundamenteel Winstgroei PEG
Wat doen?
6
Gerard Kleisterlee Rendement sinds aantreden -4%
-10% n.b.
ING laat oude Barings-tijden herleven. Nu ontfermt succesnummer ING Direct zich over de door de subprime-crisis gesneuvelde Amerikaanse Netbank. Niet groot, maar het geeft aan dat ING sterk in zijn schoenen staat. Beleggers willen er kennelijk nog niet aan, dus ING blijft een goedkoop maar goeddraaiend aandeel.
Licht in bange dagen? De lichtdivisie van Philips kan zich de komende jaren ontwikkelen tot een nieuwe groeimotor achter de onderneming. De traditionele gloeilamp staat op de nominatie om in verschillende landen verboden te worden en de winstmarge op spaarlampen ligt veel hoger. Tot beleggers het potentieel zien, blijft het aandeel echter stil liggen.
KPN
Randstad
Analistenmomentum Technisch Fundamenteel Winstgroei PEG
Wat doen?
2
Ad Scheepbouwer Rendement sinds aantreden 192%
13% 1,1
Analistenmomentum Technisch Fundamenteel Winstgroei PEG
Wat doen? N
4
Ben Noteboom Rendement sinds aantreden 382%
23% 0,5
“Wij van KPN adviseren... aandelen KPN!” Als een ware WC-eend expert promoot Aad Scheepbouwer zijn fonds. Nadat hij eind september bekendmaakte tot 2011 aan te blijven liet hij meteen weten zijn pensioenbonus van 2,5 miljoen euro in aandelen KPN te steken. En passant krijgt ook het buyback-programma een nieuwe slinger.
Het is blijkbaar alles of niets voor Randstad. Sinds duidelijk werd dat de groei binnen de sector vertraagt, is de beurskoers bijna gehalveerd. Op de huidige waardering is er weinig nodig voor een flink koersherstel, maar het slechte sentiment zorgt ervoor dat beleggen in Randstad voorlopig is voorbehouden aan speculanten.
LogicaCMG
Reed Elsevier
Analistenmomentum Technisch Fundamenteel Winstgroei PEG
Wat doen?
6
Martin Read Rendement sinds aantreden 0%
-20% n.b.
Analistenmomentum Technisch Fundamenteel Winstgroei PEG
Wat doen? N
2
Numico
Royal Dutch Shell
6
Jan Bennink Rendement sinds aantreden 83%
24% 1,3
De winstgroei van Numico spreekt de laatste jaren tot de verbeelding, maar was het aandeel eigenlijk niet te duur? Danone vond overduidelijk van niet en de Franse branchegenoot biedt 55 euro per aandeel. Danone heeft al 30% van de aandelen in handen, zodat er weinig ruimte is voor nieuwe bieders: de stukken aanmelden of wegwezen.
Snelle groei / 2 Trage, gestage groeier / 3 Even geduld, er staat iets te gebeuren / 7 Voor een gokje 1 5 Mogelijk slecht nieuws in aantocht / 6 Niet vooruit te trekken / 8 Niet aankomen
Analistenmomentum Technisch Fundamenteel Winstgroei PEG
Beleggers kunnen er weinig mee als een aandeel al jaar en dag op de kooplijst van een groot effectenkantoor staat. Het wordt pas echt interessant als een beursfonds plotseling een aantal upgrades krijgt.
BAM
IRIS en ABN Amro hebben hun advies verhoogd van ‘houden’ naar ‘kopen’. Daarmee zijn de laatste twee schapen over de brug en krijgt de bouwer alleen maar koopaanbevelingen.
DSM
DSM stond er al goed op bij analisten en de analistendag in september heeft een aantal twijfelaars over de streep getrokken. Bij het trio SNS, KBC en Petercam ging het concern van ‘add’ naar ‘buy’ .
Boskalis
Boskalis was voor de mooie cijfers al een grote favoriet bij effectenhuizen. ING gaf bijvoorbeeld een koopadvies en verhoogde het koersdoel van 26,70 euro naar 40 euro.
Royal Dutch Shell
Het grote olieconcern krijgt adviesverhogingen van grote en kleinere brokers. Zowel Friesland Bank als UBS geven RDS nu een koopadvies.
Hagemeyer
Na de teleurstellende halfjaarcijfers gaat het nog even duren voordat Hagemeyer weer in trek raakt in analistenland. De bescheiden waardering was voor Goldman Sachs en Rabobank aanleiding om het verkoopadvies in te ruilen voor het predikaat ‘houden’.
15% 1,0
Na een beter halfjaar wordt ook een goed tweede halfjaar verwacht. De doelstellingen zijn volgens Crispin Davis haalbaar. En daar moeten beleggers het mee doen, want de uitgever is traditioneel niet scheutig met informatie. Zonder nieuws of geruchten zijn er geen koerssprongen en wat overblijft is een voorspelbare, gedegen groei.
Wat doen?
Top-5 Analisten momentum
Crispin Davis Rendement sinds aantreden 25%
LogicaCMG zet de naam bij het oud vuil en gaat binnenkort door het leven als... Logica. Een naamswijziging was op het Damrak goed voor een koersstijging van 24,4% in een jaar, maar in het geval van LogicaCMG voorspelt het gebrek aan creativiteit niet veel goeds. Analistenmomentum Technisch Fundamenteel Winstgroei PEG
4 0
Wat doen?
4
Jeroen van der Veer Rendement sinds aantreden -11%
8% 1,1
De hoge olieprijs vertaalt zich in een enorme winstgevendheid bij Shell. De koers geeft echter nauwelijks een krimp en pas als de onderneming erin slaagt om de productie op te voeren, verdient het weer zijn plaats als hoeksteen van de beleggingsportefeuille.
63
t o p
4 0
Bodem-5 Analisten Momentum Als analisten het koersdoel of de winstschatting aanpassen, is dat niet altijd in positieve zin. De laatste maanden waren er ook een aantal negatieve bijstellingen.
SBM Offshore
Analistenmomentum Technisch Fundamenteel Winstgroei PEG
Wat doen?
8
39% 0,4
Didier Keller Rendement sinds aantreden 209%
40 p To
Het adembenemende groeitempo van SBM Offshore lijkt even stil te vallen. De onderneming draait op volle capaciteit en doordat contracten vaak meerdere jaren lopen, is er weinig ruimte voor prijsverhogingen. De waardering is niet extreem, maar na de koersstijging van de afgelopen jaren oogt het aandeel kwetsbaar.
Stork
Analistenmomentum Technisch Fundamenteel Winstgroei PEG
Wat doen?
7
Sjoerd Vollebregt Rendement sinds aantreden 494%
27% 0,6
Stork zou als overnameprooi heel goed de route van ABN Amro kunnen volgen. Candover lijkt de voor de hand liggende partij om het bedrijf op te kopen, maar LME dat 32% van de aandelen heeft kan ook nog niet worden uitgevlakt. Totdat er meer duidelijkheid komt, heeft Stork absoluut charme voor speculanten.
TNT
Stork
Krijgen beleggers die het onderste uit de kan willen bij deze biedingsstrijd straks de deksel op de neus? Volgens Friesland Bank en Petercam wel, want zij verlaagden het advies van ‘houden’ naar ‘verkopen’.
Pharming
Het goede nieuws over Rhucin heeft niet voor een beter sentiment gezorgd. IRIS verlaagde het advies van ‘houden’ naar ‘verkopen’ en SNS schroefde het koersdoel met bijna 10% terug naar 3,20 euro.
TomTom
Aan hogere koersdoelen is bij Tom Tom geen gebrek, maar analisten lijken een beetje hoogtevrees te krijgen. Verschillende effectenhuizen hebben de koopaanbeveling ‘under review’ of hebben het aandeel teruggezet naar ‘houden’.
Vedior
De minder voorspoedige vooruitzichten voor de uitzendsector maken analisten terughoudender over Vedior. Fortis en IRIS hebben het koopadvies ingeruild voor ‘houden’.
Getronics
Aanmelden en wegwezen, is het advies van analisten. Getronics wordt overgenomen door KPN en voor Theodoor Gilissen is dat aanleiding om van ‘kopen’ naar ‘houden’ te gaan.
64
Analistenmomentum Technisch Fundamenteel Winstgroei PEG
Wat doen?
7
Peter Bakker Rendement sinds aantreden 50%
13% 1,0
TNT blijft bij zijn leest. De onderneming is de Nederlandse organisatie steeds meer aan het stroomlijnen in de aanloop naar de complete vrijgave van de Nederlandse postmarkt, terwijl in Duitsland en het Verenigd Koninkrijk gestaag gebouwd wordt aan internationale expansie. Ondertussen mogen beleggers hopen op een bod van UPS of Fedex.
TomTom
Analistenmomentum Technisch Fundamenteel Winstgroei PEG
Wat doen?
8
Harold Goddijn Rendement sinds beursgang 217%
47% 0,4
De fantasie in het aandeel neemt elke dag toe. Elk nieuwtje, zoals het bericht dat de nieuwe Toyota Yaris wordt uitgerust met een TomTom, wordt toegejuicht en op 2 oktober werd het bod op TeleAtlas officieel. Alles lijkt nu in goud te veranderen, maar bij de eerste tegenvaller liggen winstnemingen op de loer.
Unilever
Analistenmomentum Technisch Fundamenteel Winstgroei PEG
Wat doen?
2
Patrick Cescau Rendement sinds aantreden 25%
5% 2,9
Schaven, schaven en nog eens schaven. Unilever laat een mooie groei zien en over de marges mag ook niet geklaagd worden en voor topman Patrick Cescau is het nu zaak om de productmix nog iets scherper te maken. Een paar geslaagde productintroducties zouden het mooie beeld compleet maken. Tot die tijd blijft het schildpadje staan.
USG People
Analistenmomentum Technisch Fundamenteel Winstgroei PEG
Wat doen?
3
Ron Icke Rendement sinds aantreden 37%
40% 0,2
Wie durft? De koers is in een kwestie van maanden gehalveerd, wat de vraag oproept of de onderneming toen zwaar overgewaardeerd was of nu zwaar ondergewaardeerd. Wij neigen naar dat laatste, maar bij gebrek aan duidelijke triggers hoeft daar niet heel snel verandering in te komen. Kopen en wegleggen in afwachting van betere tijden.
Vedior
Analistenmomentum Technisch Fundamenteel Winstgroei PEG
Wat doen?
4
Zack Miles Rendement sinds aantreden 24%
40% 0,3
Als de markt tegen zit, kan je bij de pakken neer gaan zitten. Vedior kiest juist voor de aanval en maakt van de moeilijke marktomstandigheden gebruik door de Amerikaanse IT-uitzender B2B Workforce goedkoop in te lijven. Op de lange termijn lijkt dat een goede zet, maar op de korte termijn blijft het aandeel turbulent.
Wolters Kluwer
Analistenmomentum Technisch Fundamenteel Winstgroeii PEG
Wat doen?
2
Nancy McKinstry Rendement sinds aantreden 44%
15% 1,0
Net als bij collega-uitgever Reed Elsevier is het ‘ recht-zo-die-gaat’ met Wolters Kluwer. Na een rapport van Merrill Lynch in september was er wat reuring omdat een mogelijke fusie van deze uitgevers werd besproken. Dat onwaarschijnlijke verhaal zal nog regelmatig de kop opsteken, voorlopig blijft het business-as-usual bij Wolters.
Snelle groei / 2 Trage, gestage groeier / 3 Even geduld, er staat iets te gebeuren / 7 Voor een gokje 1 5 Mogelijk slecht nieuws in aantocht / 6 Niet vooruit te trekken / 8 Niet aankomen
I EX
Alias debos Leeftijd: 33. Beroep: ingenieur met eigen bedrijf. Belegger sinds: 1999. Eerste belegging: het communicatie & technologie fonds van de Postbank.
Com mu n ity van Di t hu van een is de n i Wi be ex- serie eers le te lt u be p f oo avo ggin legg ortre g k o e uit f wi sch riete sstra rs o tten de lt u itte aa teg ver re nd K e ieë ne S de offi en n in el toe tuur rev ekam van u iex en. n lich een ue l er w Co m c a in ting e-m ten in d olle mu de e ze wa ail pas ze ga’s nity na seri arom (met sere rubri ar n red e ma dit een ? ek act g o por kor n ie@ tb tre te iex reke t nie .nl n) t .
Beleggingen: “Alleen Europese aandelen. Anders is het helemaal niet meer te volgen. Ik blijf daarom dicht bij huis en beleg in aandelen van bedrijven die ik begrijp, waar ik voldoende informatie over heb en die een goed product of idee hebben. Op dit moment heb ik onder andere Enel, een Italiaanse energiemaatschappij. Dit omdat ik via mijn Italiaanse vrouw weet hoeveel Italianen maandelijks aan dit bedrijf moeten betalen en hoe winstgevend zij zijn.” Strategie: “Buy en hold. Ik ben niet zo’n snelle belegger. Als ik iets koop, dan houd ik het vast. Royal Dutch Shell, ing, Ahold, kpn en Fortis heb ik al enkele jaren. Bovendien als ik het druk heb met de zaak, dan moet mijn portefeuille ook even zonder onderhoud kunnen.” Favoriet: “Vooral wat andere beleggers niet willen hebben. Preferente aandelen, convertibles en vroeger distressed securities. Deze laatste heb ik echter twee jaar geleden allemaal al verkocht omdat de risico-opslag een beetje mager werd. Misschien moet ik nu maar weer eens kijken.” Belegt: “Altijd, want door mijn buy- en holdstrategie is mijn portefeuille altijd vol belegd.” Leest: “iex.nl, de krant voor beleggingsideetjes en het Duitse ingenieurstijdschrift vdi-nachrichten om op de hoogte te blijven van de laatste trends, onderzoeken en eventuele beleggingskansen op technisch gebied.” Praat met: “Over beleggen eigenlijk alleen in de iex Koffiekamer. Ik doe daar ideetjes op en kan profiteren van de kennis van andere beleggers die veel meer over sommige bedrijven weten dan ik.” Gelooft in: “Op dit moment heb ik uitzenders in portefeuille. Ik geloof dat het helemaal niet zo slecht gaat met de economie. En kijk ik weer naar de spelletjesmakers – ik heb goed verdiend aan het Franse Ubisoft – en naar TomTom.” Belegt nooit in: “Beleggingsfondsen. Als je zelf wilt beleggen, dan moet je het ook zelf doen.”
65
I EX
service Vierde jaargang Nummer 7– november 2007
Wat regelt MiFID onder andere?
Wie, wat waar MiFID?
P
er 1 november wordt MiFID van kracht. MiFID staat voor Markets in Financial Instruments Directive en is de nieuwe richtlijn voor Europees effectenverkeer. Wéér nieuwe beleggingsregels, horen wij u denken. Klopt, al lijken deze, op het eerste gezicht, positief voor de particuliere belegger.
66
MiFID is strenger dan zijn voorloper isd en is de meest verstrekkende wet waar de financiële sector mee te maken heeft in jaren. Deze Europese richtlijn is bedoeld om één Europese financiële markt te creëren en de belangen van particuliere beleggers te beschermen. Dat is na de beursschandalen van de afgelopen jaren – denk aan Legiolease, Ahold en bijvoorbeeld het Belgische Lennart & Hauspie – geen slecht idee.
•De zorgplicht wordt duidelijker. Het beleggerprofiel dat banken voor hun klanten hanteren wordt uitgebreid. De eigen verantwoordelijkheid van de belegger bij louter uitvoerende dienstverlening, wordt aangescherpt. Bovendien zullen brochures en website risico’s en potentiële rendementen nog explicieter moeten uitleggen. •Best execution – orders worden tegen de best mogelijke prijs uitgevoerd. Spreads zijn nu soms onnodig ruim en zeker bij fondsen waarin weinig wordt gehandeld, krijgt men niet de ideale prijs. Financiële instellingen moeten laten zien waaruit hun (kost)prijs bestaat en kunnen aantonen dat zij orders tegen de best mogelijke prijs hebben uitgevoerd. •Concurrentie op de beurs – MiFID wil concurrentie bevorderen en staat meer handelsplatformen toe. Dit betekent dat beleggers straks ook kunnen handelen op andere beurzen dan die van Euronext. Dit zorgt voor meer transparantie en betere prijzen voor effectendiensten.
Meer informatie
Een nadeel is dat beleggers hun banken meer informatie over zichzelf moeten verstrekken. Banken en brokers hebben voorlopig vooral een hoop werk aan MiFID. Zij moeten een uitgebreidere klant- en orderadministratie bijhouden. Op een lijst van die de afm recentelijk gepubliceerd heeft staan maar liefst dertig punten van informatie – over klanten, risico’s, transacties, uitvoeringsprijzen – die banken en
brokers moeten hanteren. Dit is de lijst van minimum (!) gegevens en deze moeten ten minste vijf jaar bewaard worden. U kunt dus nog een telefoontje van uw bank verwachten voor aanvullende gegevens, als u die niet al heeft gehad.
omarmd hebben. Het is immers pas sinds de val van de muur dat de idee van een van bovenaf ‘maakbare’ en socialistische economie wereldwijd verlaten is. Gezien het enorme verschil in ontwikkeling tussen de twee Duitslanden diende dit als ultiem bewijs van de werking van een kapitalistisch systeem.
Vertraging
Alles op tijd invoeren, lukt sommige banken niet. Maar dat was in de zomer van 2006 al duidelijk. In een rondetafelgesprek dat deze redacteur bijwoonde met verschillende marktpartijen, bleek dat sommigen net begonnen waren met het in kaart brengen van de gevolgen van MiFID. Half september heeft de afm aangekondigd tot april 2008 ‘coulance’ te betrachten op het gebied van ‘ken je client’en ‘best execution’. De financiële instellingen die nog niet helemaal MiFID-proof zijn komen daar dus (nog even) mee weg. Op de website van de afm (www.afm.nl/mifid) zijn de ontwikkelingen goed te volgen. Wordt vervolgd...
Fedspeak
door Jasper Oeberius Kapteijn
T
he age of turbulence, in het Nederlands vertaald als een turbulente tijd is een geslaagd en leesbaar boek geworden. Wie bang is voor onuitrafelbare en gortdroge ‘Fedspeak’, de doolhoftaal waar de oud voorzitter van het stelsel van Amerikaanse centrale banken in uitblonk, kunnen we bij deze geruststellen. De autobiografie van Alan Greenspan valt in twee delen uiteen. Eerst een chronologische
Feiten en theorie
beschrijving van zijn leven en werk, daarna een thematische behandeling van een aantal onderwerpen die de Amerikaanse en de wereldeconomie raken. Op jonge leeftijd krijgt de maestro interesse in het volgen van statistieken en wat in het algemeen wel en niet werkt in een economie. Daarbij is hij breed geïnteresseerd in wat mensen motiveert.
Inspiratiebron
Hij wordt geïnspireerd door de libertijnse Ayn Rand en het objectivisme. Ook Milton Friedman en de creatieve destructie als bron van economische vooruitgang vormen hem. Greenspan is daarom een groot voorvechter van vrije markten en concurrentie in tegenstelling tot Keynesiaanse interventie, Marxistische planeconomie en protectionisme. Met genoegen stelt hij vast dat inmiddels vrijwel alle landen in de wereld de kapitalistische voorwaarden aan economische ontwikkeling, zoals bescherming van eigendom en concurrentie,
Uit de boeiende beschrijving van zijn samenwerking met de politiek en de presidenten waar hij voor werkte valt op dat hij met weemoed aan het leiderschap van Gerald Ford terug denkt. Een hoogtepunt is de goede samenwerking met de democraten: Clinton en Rubin. Aan de andere kant van het spectrum bevindt zich zijn Republikeinse partijgenoot George W. Bush. Die bezondigt zich aan een slechte begrotingspolitiek en is veel te rechtlijnig. De behandelde thema’s zijn verder: globalisering, beloningen, het begrotingstekort, energie, de verzorgingsstaat en de opkomende landen in de wereldeconomie. Alles wordt ingebet in een historische context en voorzien van feiten en theoretische achtergronden. Daarom is het boek een aanrader voor iedereen die vanuit een praktische instelling op zoek is naar hoe de economie en daarmee ook de aard van de mens logisch in elkaar zit. Een Turbulente Tijd Een leven in dienst van de economie Alan Greenspan isbn: 978-90-501-8867-8
Hoofdredactie: Pieter Kort (
[email protected]) Eindredactie: Laura Iseger (
[email protected]) Art direction en vormgeving: Studio Jaap van der Zwan, Amsterdam Met medewerking van: Alain Cohen Redactie: Michiel Pekelharing (
[email protected]), Peter van Kleef (
[email protected]) en Fleur van Dalsem (
[email protected]) Medewerkers: Joop Bresser, Warrum Buffet, Jasper Oeberius Kapteijn, Mark Leenards, Jacques Potuijt, Cees Smit alias Frank van Dongen, Corné van Zeijl Beeld: Ruud Binnekamp, Mark van den Brink, Nico den Dulk, Robert Elsing Koersen: Marketxs; nieuws: Dow Jones; fundamentele data: ShareCompany Directie: Peter van Sommeren (uitgever), Hans-Poul Veldhuyzen van Zanten en Eric Visser Abonnementsprijzen: Jaarabonnement in Nederland en Belgïe € 39,60 (8 nummers). Voor andere landen geldt een verzendtoeslag van € 30,- ; losse nummers: € 4,95, nazending: € 6,95 Abonnementen en bezorging: Abonnementen kunnen op elk gewenst tijdstip ingaan en lopen automatisch door, tenzij 4 weken voor de vervaldag schriftelijk wordt opgezegd. Nieuwe aanmelding schriftelijk of per e-mail: Abonnementenland, Postbus 20, 1910 AA Uitgeest, tel: (0251) 31 39 39, fax: (0251) 31 04 05, e-mail:
[email protected], www.aboland.nl Adreswijziging: Leden van iex.nl kunnen zelf hun gegevens wijzigen via www.iex.nl/leden. Overige abonnees via Abonnementenland. Advertenties: Peter Moltmaker, Glenn Seca Niek den Tex (
[email protected]) Traffic: Corina Taboada Parga (
[email protected]) Investor relations: Frans Gunnink Operations en techniek: Reinier Willems, Chiel Versteege; TriLab: René van der Meyden Drukkerij: Senefelder Misset Niets uit deze uitgave mag op enigerlei wijze worden overgenomen zonder schriftelijke toestemming van de uitgever. Op alle aanbiedingen, offertes en overeenkomsten van iex InfoExchanges bv zijn van toepassing de voorwaarden welke zijn gedeponeerd bij de Kamer van Koophandel te Amsterdam. iex magazine bevat informatie en wenken, die met de meeste zorgvuldigheid zijn samengesteld. iex InfoExchanges bv en de bij deze uitgave betrokken redactie en medewerkers aanvaarden geen aansprakelijkheid voor mogelijke gevolgen, die zouden kunnen voortvloeien uit het gebruik van in deze uitgave opgenomen informatie en wenken. De gegevens zoals wij die van u hebben ontvangen, kunnen worden gebruikt voor het toezenden van informatie en/of aanbiedingen door iex InfoExchanges BV en speciaal geselecteerde bedrijven. Indien u dit niet wenst, gelieve een briefje te sturen naar: iex InfoExchanges BV, t.a.v. de klantenservice, Postbus 75662, 1070 AR Amsterdam.
iex magazine wordt uitgegeven door iex InfoExchanges bv en verschijnt acht keer per jaar. © iex 2007
67
B E D R I J FSB EZOEK
EDI TO R I A L
Thierry Schaap Bestuursvoorzitter BinckBank
BinckBank biedt particuliere en professionele beleggers de mogelijkheid om te handelen op alle belangrijke financiële markten ter wereld. De onderneming had halverweg het jaar ruim 68.500 klanten en is actief in Nederland, België en binnenkort ook in Frankrijk. Op het Damrak springt het aandeel eruit met een koersrendement van 500% in de laatste drie jaar.
Opvallend?
Op 6 oktober was het zeven jaar geleden dat Binck de website voor particuliere beleggers lanceerde, maar de geschiedenis van de onderneming gaat nog veel verder terug. In 2004 fuseerde Binck namelijk met handelshuis aot, dat in 1980 was opgericht en in 2000 al een belang had genomen in Binck.
Nog meer opvallend?
Doordat Binck in hoge mate is geautomatiseerd en er goed op de kosten wordt gelet, stijgen de kosten minder hard dan de omzet. De eerste helft van dit jaar was echter een uitzondering. Door investeringen in de buitenlandse expansie en het nieuwe bpo-product stegen de lasten met 67,7% naar 15,2 miljoen euro. Omzet 1e halfjaar 2007: 32,5 miljoen euro Nettowinst 1e halfjaar 2007: 13,8 miljoen euro Beurswaarde: 402,1 miljoen euro ( Aantal medewerkers: 223 ultimo 2006 Grootste aandeelhouders: Vereniging Friesland Bank (15,09%), Boron Investments (10,05%), J. Kluft (6,11%) door Michiel Pekelharing/fotografie Ruud Binnekamp
68
“We profileren ons nadrukkelijk als goedkoopste broker. Als beleggers eenmaal klant zijn, merken ze vanzelf hoe goed onze service is”
69
B E D R I J F S i n ter v ie w
Prijsvechter
EDI TO R I A L
Thierry Schaap
Topman Thierry Schaap van BinckBank vertelt over de groeikansen in Nederland en Europa en over de Easyjet-strategie van zijn bedrijf.
je moet niet vergeten dat Nederland een interessante markt is qua omvang en aantal transacties. Het is wel heel competitief als je kijkt naar de kosten en het aantal spelers.”
De turbulentie op de beurzen is de laatste maanden behoorlijk toegenomen. Wat merkt Binck van het woelige beursklimaat?
Maakt u zich zorgen met alle nieuwkomers en buitenlandse partijen zoals het Amerikaanse E*Trade hun pijlen op de Nederlandse markt richten?
Schaap: “Onze klanten lopen vaak al een paar jaar mee op de aandelenmarkt. Dit zijn vrij ervaren beleggers en bovendien is op het internet heel veel informatie te vinden over alles wat er op de beurs gebeurt. De mythe van de particuliere belegger die heel angstig is en snel verkoopt als de beurs naar beneden gaat, is helemaal niet meer waar. Een deel van onze gebruikers handelt heel actief en in een dalende beurs neemt dat vaak alleen maar toe. Op de langere termijn wil iedereen toch een mate van zekerheid en als de koersen lange tijd onder druk blijven staan, merk je dat beleggers voorzichtiger worden. Dat geldt voor particulieren en ook voor de professionele handel want dat zijn natuurlijk ook gewoon mensen. Voor Binck zou het ideaal zijn als de markt wel beweeglijk is, maar op de lange termijn geleidelijk omhoog gaat.” Hoe groot is de Nederlandse markt voor online beleggen en hoe groot kan Binck daarop worden? Schaap: “In Nederland zijn er ongeveer 1,5 miljoen particulieren actief op de beurs, maar slechts de helft daarvan neemt zelf de
70
beslissingen en voert zelf de orders door. Dit is de groep waar wij ons op richten en deze 750.000 zelfstandige beleggers verrichten jaarlijks ongeveer 14,5 miljoen transacties. Het aantal beleggers was de laatste jaren redelijk stabiel, hoewel het preciese aantal wel een beetje meebeweegt met het beursklimaat. Op de lange termijn groeit de markt geleidelijk omdat mensen steeds meer hun eigen financiële toekomst regelen en voor hun eigen pensioen moeten zorgen. Binck had halverwege het jaar 68.500 klanten, waar ook een deel Belgische gebruikers tussen zit. In Nederland hebben we een marktaandeel van ongeveer 6,6% van het aantal particuliere zelfstandige beleggers. Omdat vooral ervaren en actieve beleggers bij Binck zitten, komt ons Nederlandse marktaandeel als je kijkt naar het aantal transacties op 14% ultimo 2006. We denken dat we ons aantal klanten de komende drie jaar kunnen verdubbelen, om ons autonome target van 20% marktaandeel in transacties te kunnen realiseren. Dit verschil komt doordat actieve beleggers als eerste de overstap naar ons hebben gemaakt. Hoewel het nu nog niet blijkt denken wij dat nieuwe gebruikers iets minder transacties zullen doen dan mensen die al langer klant zijn. Al met al levert dat een mooie combinatie op van een groeiend marktaandeel op een groeiende markt. En
gespecialiseerde online brokers actief, maar de fee die gehanteerd wordt is vrij hoog. Dat biedt ruimte voor Binck, want wij positioneren ons als discount-broker. Dat betekent natuurlijk niet dat we andere onderdelen van het bedrijfsmodel verwaarlozen. In onderzoeken scoren we altijd heel hoog op bijvoorbeeld snelheid en klantvriendelijkheid, maar het is altijd beter om te roepen dat je de goedkoopste bent dan te zeggen dat je de beste bent. Mensen selecteren vaak op prijs en onze service zorgt ervoor dat klanten niet weglopen naar een andere broker.” Hoe pakt u de expansie naar Frankrijk
Schaap: “E*Trade is de enige Amerikaanse broker die internationaal uitbreidt. Dat klinkt mooier dan het is, want ze openen hier alleen een verkoopkantoor en gebruiken het handelssysteem dat ze in de Verenigde Staten ook hebben. Dan is er nog Van der Moolen dat zijn handelssysteem onder de naam Online Trader openstelt voor beleggers, maar dat initiatief richt zich volgens mij niet heel erg op particuliere beleggers. Andere nieuwkomers zijn nog heel klein en daar valt nog weinig over te zeggen.” Binck kijkt steeds verder dan de Nederlandse markt. Na België wordt nu de stap gezet naar Frankrijk. Waarom is de keuze op dit land gevallen en niet op Duitsland waar de meeste particuliere beleggers van Europa wonen? Schaap: “Duitsland is een kansrijke markt met heel veel actieve beleggers. Maar naast de gebruikelijke banken is daar ook een aantal heel gespecialiseerde online brokers actief die een goed product hebben met een laag tarief. In Frankrijk hebben de grote banken vaak een slecht product voor online beleggen. Er is wel een aantal
aan? Schaap: “We willen een dienst leveren die in de ogen van beleggers een lokaal product is. Dat is dus niet zoals E*Trade een klein verkoopkantoor openen met een Amerikaans handelssysteem erachter. In Frankrijk is er onder de naam pea bijvoorbeeld wetgeving voor fiscaal vriendelijk beleggen. Dat heb je in Nederland niet en daar moeten we dus het systeem op aanpassen. We hebben nog geen concrete doelstellingen voor de Franse markt, behalve dat we daar natuurlijk gewoon willen beginnen en een breakevenresultaat willen bereiken. In België, waar de markt ongeveer een derde is van die in Nederlands, willen we op de langere termijn een autonoom marktaandeel van 15% a 20% van alle particuliere transacties. BinckBank in België is nu na anderhalf jaar wel winstgevend. In Frankrijk gaan we nog dit jaar beginnen dus het is nog veel te vroeg om ons ergens op vast te leggen.” In de Verenigde Staten voltrekt zich nu een grote consolidatieslag tussen online brokers. Gaat in Europa hetzelfde gebeuren? Schaap: “Uiteindelijk wel. Amerika loopt voor op Europa en daar zijn ongeveer zestig verschillende brokers actief. Dat zijn er heel veel en grote partijen zoals Schwab en E*Trade worden door overnames steeds
“Dunt velesecte dolore modoluptatet lamet nullamcor sim ipit vulluptate”
groter. In Europa zijn online brokers pas net begonnen met internationale expansie en dat is vaak het startsein voor een consolidatiegolf. Sommige bedrijven geven er de voorkeur aan om een positie in het buitenland te kopen in plaats van die zelf op te bouwen. Het is moeilijk te zeggen wanneer de overnamekoorts hier echt toeslaat. Dat een bank zoals abn Amro doelwit wordt van een aantal buitenlandse partijen geeft aan dat het snel kan gaan. Als een transactie in onze sector echter uitblijft, kan het nog
makkelijk een hele tijd duren voordat er echt wat gebeurt. Op termijn is het onvermijdelijk. Kosten zijn heel belangrijk in deze branche, dus schaalgrootte is van doorslaggevend belang voor internetbrokers.” Handelt u zelf ook via Binck? Schaap: “Er zijn heel strenge complianceregels, dus ik handel niet veel. Maar ik heb wel een effectenrekening bij Binck en soms koop of verkoop ik wel wat effecten.”
71
CO LUM N door Warrum Buffet
Rome sweet Rome
Vroeger, toen we nog in holen sliepen en dinosaurusjes in plaats van zeehonden doodknuppelden, gold het recht van de sterkste.
Warrum Buffet geniet wereldwijde bekendheid als bedenker en beoefenaar van de blijzin en de bijkomkomma. Buffet wenst niet verantwoordelijk te worden gehouden als hij in zijn columns de draad, zichzelf en de lezer kwijtraakt (in willekeurige volgorde). Eventuele psychische schade ontstaan door het lezen van de columns van Buffet kan niet op de auteur worden verhaald. De columns dienen gelezen te worden met een flinke dosis relativeringsvermogen.
74
D
e donkere dagen voor kerst zijn weer aangebroken. Gelukkig duren ze niet lang, die donkere dagen. De Grote Boze Kredietcrisis heeft zijn werk gedaan en duizenden particuliere beleggers uit Bangebroek over de kling gejaagd. Jammer voor de Bangebroekers, maar als u knutselt met turbootjes, derivaatjes vol olie en andere explosieven, dan moet u het zelf weten. U kunt uw geld ook gelijk aan een Turkse vastgoedondernemer geven die het speciaal voor u naar de Noorderzon brengt. Och, er zijn duizend manieren om snel arm te worden, als u dat per se wilt.
Sneue sukkels
En als u eenmaal arm bent, dan kunt u bij de veb, de afm, Frits Vakantieman Bom of één of ander om spraakmakende content verlegen zittend televisieprogramma aankloppen. Die zitten met smart te wachten op sneue sukkels die hun verhaal voor de ronkende camera’s willen doen, liefst onder tranen.
Het wachten is tot Henny Huisman een verzoeningssessie gaat houden, voor het oog van glurend Nederland tussen gedupeerde beleggers en berouwvolle derivatenknutselaars van Nederlandse banken. Brood en spelen, dat wisten ze zelfs in het Oude Rome al. We zien een snotterende meneer van pak ’m beet Dexia die een zakdoek aangereikt krijgt door Henny en zijn natte neus op de schouder van Mevrouw van Bommel-Dingemans uit Bangebroek legt. Reality beurstelevisie heeft de toekomst, met dank aan de onvolprezen naïviteit die nu eenmaal inherent is aan hebzucht. Maar, je geld snel kwijtspelen wordt een stuk moeilijker als we domheid in bescherming gaan nemen.
Écht naar Rome
Nee, oplichten mag niet in ons Nederland, omdat we graag Roomser dan Benedictus XVI of Pias III zijn. Rome sweet Rome. Vroeger, toen we nog in holen sliepen, in dierenhuiden rondliepen en dinosaurusjes in plaats van zeehonden doodknuppelden, gold het recht van de sterkste. Dat was legaal. Maar tegenwoordig hebben we een verbod op het recht van de slimste. Slimmer zijn dan je zakenpartner of cliënt mag niet meer. Misbruik van je verstand wordt gestraft, net als aan de noodrem trekken zeg maar. Sinds Balkenende de scepter zwaait, leiden alle wegen pas écht naar Rome. Maar goed, we hadden het over de beursvariant op ‘fifty ways to leave your lover’, de eindeloze reeks aan
mogelijkheden om uw geld door het putje in de beursvloer te spoelen.
Louche aanbieders
Lang leve de afm, onze eigen beurswaakhond die wel blaft maar zelden bijt en nu zelfs het blaffen moe wordt. De afm waarschuwde een jaartje of vier te laat voor handige wijnfraudeurs en wil nu meteen maar van haar hoederschap over teakhout-, wijn, ananas- en komkommerplantagefondsen af. Natuurlijk. Prima. Goede strategie, vluchten als het lastig wordt. Ik doe dat ook als de vrouwe haar deegroller zoekt. Henny Huisman staat al te trappelen om de hoeder des vaderlands te worden. Of beter, om onder een spervuur van goed verkopende emoties op z’n knieën de brokstukken bijeen te scharrelen. Henny glimlacht breeduit in de camera’s en ik verlang ernaar ook eens goed bedonderd te worden. U begrijpt het, beleggen wordt zo een no-brainer. Of je bent slim en haalt rendement of je bent dom en wordt daarom beduveld en krijgt onder zachte dwang van Ome Henny – “niet meer doen, stoute jongen” – van de aanbieder een schadeloosstelling. Helaas zit dat er voor mij dus niet in. Er rest mij niets anders dan te wachten tot de donkere dagen weer voorbij zijn en hard te werken voor mijn geld. Ik probeer wat ik kan, maar louche aanbieders gaan maar niet met mij in zee. Ik kan hooguit de vrouwe eens langs sturen met een bom duiten. Zij is bovendien een stuk cameragenieker.
