Jan Decorte / Bloet & de Roovers
Schiller/Tasten
08, 09 & 10/11/2012 – 20:30 – Kaaitheater Première | Theater | Nederlands | 75 min. EXTRA: Op vrijdag 09/11 gaat Marianne Van Kerkhoven na de voorstelling in gesprek met Jan Decorte en de acteurs.
CREDITS tekst & regie Jan Decorte met Jan Decorte Sigrid Vinks Sara De Bosschere Michael Vergauwen decor Jan Decorte Johan Daenen
kostuums Jan Decorte Sigrid Vinks Sofie D’Hoore licht Jan Decorte Luc Schaltin (Kaaitheater) video Lisa De Boeck Marilène Coolens Schiller/Tasten is een productie van Jan Decorte/Bloet, Kaaitheater & de Roovers
De tekstuitgave van deze voorstelling is aan de vestiaire te koop tegen €12.
SCHILLER/TASTEN Jan Decorte meet zich met alle groten uit de theaterliteratuur. Na de bijwijlen hilarische komedie Niks of Niks – vrij naar Shakespeare – pakt hij nu Schiller aan, meer bepaald diens jeugdwerk Die Räuber (De Rovers), waarin veel ‘sporen’ van Shakespeares King Lear terug te vinden zijn. Voor Schiller/Tasten gaan Decorte en Sigrid Vinks opnieuw een alliantie aan met het Antwerpse theatercollectief de Roovers: Sara de Bosschere staat met hen op de scène. Ook Michaël Vergauwen speelt mee. De keuze voor Schiller is niet toevallig. In 1982 ensceneerde Jan Decorte Torquato Tasso van Schillers tijdgenoot en vriend Goethe. De periode van de Sturm und Drang, eind 18de eeuw, heeft Decorte altijd na aan het hart gelegen. Het is de tijd waarin de Verlichting het denken van de Europese mens begint te beheersen, een belangrijk kruispunt in onze geschiedenis dat vandaag vaak onder vuur ligt. De thema’s van de Sturm und Drang blijken echter in hun essentie nog brandend actueel te zijn: de rebellie van de jongeren tegen de ouderen, de roep om meer vrijheid en democratie, het belang van de natuur, enz. In Schiller/Tasten zinderen de amoureuze en de politieke passies van Schillers tijd na, en zijn veel gelijkenissen met onze eigen tijd te ontdekken.
Op wandel met Jan Decorte & Sigrid Vinks Interview door Stefanie de Jonge, HUMO, 6 november 2012 Deze week gaat Schiller/Tasten in première, Jan Decortes kernachtige en onweerstaanbaar geestige bewerking van Schillers Die Räuber (De rovers). ‘Toen de Duitse literator Die Räuber had geschreven noemde iedereen hem een gek,’ zegt Decorte. ‘Iemand op scène “De dood of de vrijheid!” laten roepen, dat deed niemand. Ondertussen staat het als een paal boven water dat het Schillers grootste werk is.’ Die Räuber gaat over een strijd tussen twee broers: de doortrapte en gewelddadige Franz en de gevoelige, anarchistische Karl. Die laatste is een idealist en leeft met zijn bende in de bossen. Alleen hebben de opportunisten zich in groten getale bij hem aangesloten, en doodt de bende niet meer uit idealistische overwegingen, maar voor de lol. Het failliet van idealen: is er iets actuelers dan dat? ‘Het is pure Sturm und Drang,’ zegt Jans eega en engel Sigrid Vinks, die altijd even weergaloos in zijn stukken manoeuvreert, ‘dus ooit moest Jan die tekst bewerken, vond ik. Want Jan is Sturm und Drang: Himmelhoch jauchzend, zum Tode betrübt. De dood of de vrijheid. Voor hem is er eigenlijk ook geen andere keuze.’ En hoe dat dan wel met Sigrid zelf zit? Geen beter manier om het uit te vogelen dan de twee over mekaar en henzelf aan de tand te voelen. HUMO Wanneer wist je dat Sigrid Franz ging spelen? Jan Decorte «Van bij de eerste regel. Het is een valserik, Franz.» HUMO En dan denk je meteen: ‘Dat is Sigrid.’ Decorte «Ze kan dat nu eenmaal goed spelen. Medea, Lady Macbeth. Sigrid kan alles. Ik moet het maar schrijven en zij kan het.» HUMO Terwijl ze toen je haar leerde kennen Duitse taal- en letterkunde studeerde, en geen enkele ambitie had om op een podium te staan. Zag jij dat toen wel al in haar? Decorte «Zeker niet. Ze heeft na een paar jaar gewoon een keer meegedaan aan een open auditie en daar bewees ze hoe goed ze kon spelen. Ik heb daarna direct gezegd: ‘Nu moet je meedoen.’» HUMO Ze moest dus eerst bewijzen dat ze kon spelen. Decorte «Ja. En dat ze het zo goed kon was een complete verrassing. Je leeft met iemand samen en, ja, you take her for granted. Je gaat niet meer op zoek naar een talent. Maar toen zij me plots op dat talent wees, heb ik op slag gezien dat ze het had.» HUMO En wat is haar grootste talent? Decorte «Kwetsbaar zijn.» HUMO En haar zwakke kant? Decorte «Haar kwetsbaarheid. Kwetsbaar zijn is moeilijk. Je voor de wereld afsluiten is makkelijker. Toen Schiller Die Räuber schreef, noemde iedereen hem een gek. Iemand op scène ‘De dood of de vrijheid!’ laten roepen, dat deed niemand. Maar Schiller had wel veel meer talent dan Goethe. Dat was een boekhouder.» HUMO Vind je jezelf een genie? Decorte «Ik ben niet graag alleen, hè. Ik kan niet tegen alleen zijn.» HUMO Wat heeft dat ermee te maken? Decorte «Een genie staat altijd alleen, met de spreekwoordelijke Vrouw van Het Genie in de achtergrond. Dat idee van de dienstbare kunstenaarsvrouw kan ik niet verdragen. Als ik geniaal ben, dan is Sigrid het zeker. Omdat zij in staat is mij de betrekkelijke rust te geven die ik nodig heb om precies te doen wat ik wil. Zij maakt mij heel vrij. Je kan je niet voorstellen hoe vrij ik ben als ik schrijf.»
HUMO Sigrid onderhandelt, verkoopt jullie voorstellingen. Zij is jouw link met de buitenwereld. Decorte «Totaal.» HUMO Maar het idee om ‘Die Räuber’ te doen komt ook van haar. Decorte «Of dat idee nu van haar komt of van mij is hetzelfde. Op een bepaald moment willen wij hetzelfde en dan luister ik naar haar. Dan luister ik en begrijp ik. Er zijn ook momenten van onbegrip en niet luisteren – we zijn verre van perfect – maar uiteindelijk werkt alles naar behoren en zelfs beter dan dat.» HUMO Karls leuze is: de vrijheid of de dood. Dat gaat eigenlijk ook op voor jou. Decorte «Ja.» HUMO Karl wordt gezien als het genie. Een fantast ook. Decorte «Een fantast is hij wel, maar een genie zeker niet. Hij loopt in zijn eigen ongeluk – bedankt zijn lief voor bewezen diensten, steekt haar neer en loopt dan de wijde wereld in. Karl is een onnozelaar. Hij wint zogezegd, maar tegelijk verliest hij alles. De absolute vrijheid is niet verworven, dus de dood ligt voor de hand.» HUMO Alles of niks. Dat ken je ook. Decorte «Ja. Dat is afzien, en af en toe genieten. Ik probeer altijd om álles te zijn voor de mensen, wil gerespecteerd worden. Dat blijft. Ik ben nog altijd dat kleine manneke van vijf dat nooit genoeg kreeg.» HUMO Je hebt zo veel. Er is geen enkele theatermaker die al sinds de jaren zeventig gestadig voorstellingen maakt die écht iets betekenen. Decorte «En toch is het niet genoeg.» HUMO Is Sigrid genoeg? Decorte «Natuurlijk. Daar ben ik heel gerust in.» HUMO Zij heeft wat je van een vrouw verwachtte voor honderd procent ingevuld. Decorte «Negenennegentig procent. Meer is niet haalbaar.» Sigrid Vinks «Toen ik Jan ontmoette, was ik een student Duitse taal- en letterkunde uit Brasschaat, hij droeg zwarte nagellak en had kohl in zijn ogen. Hij wou mij meteen hebben, op een heel absolute en heftige manier die ieder ander uitsloot. Ik wou dat niet. Ik wou ook nog andere mogelijkheden hebben. Omdat ik niet zo absoluut ben, en veel voorzichtiger. Niet alleen in de liefde. Jan is een veel roekelozer mens dan ik. Hij durft zich over te geven aan alles – aan de liefde, aan drugs, aan drank. Hij is ook dikwijls hard en diep gevallen. Daar zal ik me altijd voor behoeden.» HUMO Hij vindt dat jij juist kwetsbaar durft te zijn. Vinks «Op scène, ja. Ik sta ook versteld van wat ik daar allemaal durf. Terwijl ik in het dagelijkse leven al van kindsbeen af allerhande scenario’s bedacht: ‘Als die persoon dat doet, kan ik zo reageren.’ En: ‘Als dit gebeurt, kan ik dat doen.’ Allemaal heel vermoeiend. Maar als ik op een scène sta met een tekst, denk ik nooit: ‘Hoe zal ik dit gaan spelen?’ En ook niet: ‘Wat zal ik doen als mijn tegenspeler dát doet?’ Dan laat ik alles los – echt iets geweldigs. Nu, dat is ook wel omdat wij niet met de eersten de besten werken. We gaan alleen in zee met mensen die we honderd procent vertrouwen.» HUMO Volgens Jan ben je een hele straffe onderhandelaar. Vinks «Die rol heb ik noodgedwongen op mij moeten nemen, maar ik doe dat wel op een heel persoonlijke manier. Omdat ons werk ons leven is, en ons leven ons werk. Als ik een organisator opbel, zal ik niet insisteren als ik geen enkel enthousiasme bij hem merk. Ik ben daar heel gevoelig voor. Net zoals we een persoonlijke band moeten voelen met de mensen met wie we werken, moet ik bij een organisator de oprechte wil voelen om ons te programmeren. Anders is het de moeite niet.»
HUMO Is Jan een genie? Vinks «Een genie? Hij laat ook gewoon protten, hoor. Maar als hij begint te schrijven, belanden er wel altijd dingen op papier waarvan ik niet weet waar ze vandaan komen en die mij met verstomming slaan.» HUMO Weet je waarom jij Franz speelt in Jans versie van ‘Die Räuber’? Vinks «Omdat hij weet dat ik eigenlijk een slecht karakter heb. Ik denk dat Jan in se een beter mens is dan ik. Hij heeft geen verborgen agenda. Ik ben doordachter in de dingen, tel meer dan hij. Hij telt nooit. Als we ruzie hebben, staat hij te roepen en te tieren en met asbakken te smijten – zo gemikt dat er niet al te veel schade wordt aangericht. Ik zwijg, wacht het juiste moment af en zeg dan iets waarvan ik weet dat hij zal afzien. Dat is natuurlijk lelijk. Zeker in een relatie, tegenover de persoon die je het liefste ziet van de wereld. Maar ik wil op zo’n moment niet de meest gekwetste zijn.» HUMO Jullie zijn al 32 jaar samen. Vinks «Ja. En zowel in de liefde als in de hevigheid van de strijd is er nog niks bekoeld. Omdat er altijd het gevoel is dat de één toch nog heftiger liefheeft dan de ander, en niemand de minder geliefde partner wil zijn. Ik ben nog steeds doodsbang om door Jan verlaten te worden. Ik heb daar nachtmerries over, dat er een jong meisje zal langskomen en hij mij voor haar zal dumpen. Maar Jan is ook heel bang om mij te verliezen. »Ik weet nog goed hoe onbegrijpelijk ik het vond dat hij zich zo tot mij aangetrokken voelde. Dat ik bijna tegen mijn natuur in op dat podium ben gekropen, was om indruk te maken op hem. Ik zag hoezeer hij gefascineerd was door mensen die op scène bezig waren. De eerste keer dat hij ‘Rosas danst Rosas’ had gezien. Ik wou dat óók bij hem kunnen teweegbrengen. »Hij was in het theater lang mijn leraar. Ik groeide, en in plaats van bedreigend, vond hij dat geweldig.» HUMO Nu zijn de rollen voor een groot stuk gekeerd. Vinks «Dat heeft met zijn psychische geschiedenis te maken. Toen Jan werd opgenomen, heeft hij gevoeld dat hij mij méér kan vertrouwen dan zijn eigen hoofd – een ongelofelijke stap. Toen heeft hij de leiding over zijn leven een beetje aan mij overgedragen. Dat is een onwaarschijnlijke vorm van overgave. De enige referentie die ik heb is mezelf, en me zo overgeven aan iemand anders, me zo kwetsbaar opstellen: ik weet niet of ik het zou kunnen, hoe graag ik Jan ook zie.»
Schiller en de bende van Jan Decorte door Michaël Bellon, 07/11/2012, Agenda - Brussel Deze Week
Jan Decorte heeft opnieuw zijn scherpe schaar gezet in een theaterklassieker. Dit keer in De rovers, het eerste toneelstuk van Friedrich von Schiller, waarvoor hij opnieuw het podium deelt met... De Roovers. De rovers? Is dat niet het toneelstuk waar het Antwerpse gezelschap De Roovers zijn naam – in de oude spelling dan – vandaan heeft gehaald? Dat klopt, en daarom is het voor De Rooversactrice Sara de Bosschere ook zo speciaal om in Schiller/Tasten naast Jan Decorte en Sigrid Vinks te staan, nadat ze dat eerder al deed in Müller/Traktor en Bakchai. “Ik heb De rovers leren kennen toen wij op het conservatorium stage deden bij Maatschappij Discordia in Amsterdam,” vertelt De Bosschere. “We waren toen zelf in onze Sturm und Drangperiode. We trokken eropuit en we stichtten een roversbende om onze idealen te realiseren. Het is Schillers eerste stuk en het brak meteen met de klassieke vormen. Het stuk zit vol plots en personages, met uitgewerkte Shakespeare-verwijzingen en met zijn eigen verlangens over hoe de wereld eruit zou moeten zien. Als je het helemaal speelt, duurt het vijf uur. Jan heeft er een stuk van een uur en een kwartier van gemaakt dat we met vier kunnen spelen, en dat toch de kern helemaal weergeeft. Toen ik zijn tekst las was ik echt platgeslagen.” Tis of tisni, daddist De vierde acteur op de scène is Michaël Vergauwen, die al tijdens zijn masterjaar bij Dora van der Groen door Jan Decorte werd opgemerkt. Hij speelt in Schiller/Tasten de rol die Sara de Bosschere tijdens haar studententijd speelde. Die van ‘Het meisje’ (Amalia). En daarvoor draagt hij het juiste jurkje, zoals hij eerder al van Decorte leerde. “Jan is iemand die je heel ver drijft en laat nadenken over hoe je iets doet,” zegt Vergauwen. “Toen hij bij ons les kwam geven, speelden we In het moeras, zijn bewerking van Georg Büchners Woyzeck. Daarvoor moest ik ook een kleedje dragen. ‘Is dát nu het kleedje dat je kon vinden voor je personage?’ vroeg hij toen. Ik moest niet op zoek naar een kleedje, maar naar hét kleedje. Op dat moment besef je wat voor brol je in het verleden al op het podium hebt gesleurd. ‘Tis of tisni / daddist’, dat is Jans vertaling van ‘to be or not to be’. Het moet zijn wat het moet zijn, en anders niets.” Die compromisloosheid is een van de hoofdthema’s van Schiller/Tasten, waarvan het uitgangspunt als volgt kan worden samengevat. De Bosschere: “Er zijn twee broers – eigenlijk één identiteit die opgesplitst is in een berekenende, manipulerende kant, en een idealistische, vluchtende kant. De ene is thuisgebleven bij zijn vader maar wordt verwaarloosd. De andere kiest voor de vrijheid en beantwoordt wel aan het ideaalbeeld van zijn vader. Dan is er nog het meisje dat ook thuis zit en een romantische verliefdheid koestert voor de zoon die vertrokken is.” Vergauwen: “Iedereen gaat radicaal voor zijn doel, maar uiteindelijk mislukt iedereen in zijn opzet. ‘De vrijheid of de dood’ is een kreet die een paar keer terugkomt, en die het goed samenvat. De personages houden zich niet bezig met een beetje van dit en een beetje van dat. Ze leiden niet het zappende burgerleven waar wij misschien nogal makkelijk voor kiezen.” De Bosschere: “Daarin herken je ook de autobiografie van Jan en Sigrid. Het gaat ook over creativiteit die compromisloos moet zijn, en zo tegelijk vernietigend kan zijn. En het is niet zo dat alles altijd wel goed zal blijven gaan.”
B I N N E N K O R T
HOLLANDSE BERGEN @ KAAISTUDIO’S 22/11 > 08/12 Nederland was decennialang een baken. Theater, beeldende kunst, architectuur, literatuur, politieke en maatschappelijke bewegingen… het getuigde alles van een inspirerende zin voor vernieuwing. Veel van dat moois werd de jongste jaren bedreigd of geliquideerd door een benepen en zelfdestructief beleid. We brengen een hommage aan het Andere Nederland, met een kleine maar fijne selectie theater. Laura Van Dolron Iemand moet het doen – 22/11 Sartre zegt sorry – 23/11 Schwalbe Schwalbe speelt vals – 27 & 28/11 Hollandse Bergen Het Debat – 4/12 Maatschappij Discordia Verteekening – 5 & 6/12 Belgisch-Nederlandsche Repertoirevereeniging 'de Veere' Der Theatermacher – 7 & 8/12
HOLLANDSE BERGEN – HET DEBAT dinsdag 4/12 19:30!!! Kaaistudio’s | gratis De situatie in de Nederlandse podiumkunsten is sinds de radicale besparingen van de voorbije twee jaar dramatisch. Voor heel wat Nederlandse gezelschappen waarmee het Kaaitheater de voorbije drie decennia gewerkt heeft, is 1 januari 2013 een kantelmoment: de dag dat het zonlicht niet meer scheen. Dan gaat de nieuwe meerjarige subsidieperiode in en vallen twee op de drie van de huidige gezelschappen uit de boot. Zijn er nog perspectieven voor de Nederlandse podiumkunsten? Waar is corrigerend beleid mogelijk? En wat kunnen we hier in Vlaanderen uit dat alles leren? Een aantal bevoorrechte getuigen gaat in debat: - Henk Scholten, tot voor kort directeur Theater Instituut Nederland, nu directeur Lucent Danstheater, Den Haag - Laurien Saraber, Fonds Podiumkunsten NL - Lotte van den Berg, bezieler en regisseur van het gezelschap OMSK - Jan Zoet, directeur Rotterdamse Schouwburg - Elke Decoker, ex-Kaaitheater, nu programmeur Frascati Theater, Amsterdam - Barbara Van Lindt, (Vlaams) directeur DasArts, Amsterdam - Willem de Wolf, (Nederlands) theatermaker bij De Koe, Antwerpen - Chris Keulemans, directeur Tolhuistuin Amsterdam, modereert.
Kaaitheater is supported by
