TEBUITENARNHEM R E I Z E N D E
T U I N W I N K E L
Colofon Initiatief Annemarie van Velzen Visualisatie/lay-out Ed Joosting Bunk Ontwerp huisstijl Mark Hell Print abt repro Velp Deze uitgave is mogelijk gemaakt dankzij bijdragen van Groene Steden; Geert Elemans en de gemeente Arnhem Bij gebruik of openbaar maken van de informatie uit deze uitgave graag contact opnemen met Tebuiten
November 2012
TEBUITENARNHEM R E I Z E N D E
T U I N W I N K E L
Ga je Tebuiten! De reizende tuinwinkel van Tebuiten verrast met mooie en eerlijke producten, heldere informatie en geeft volop inspiratie over kweken, snoeien of ontwerpen. Tebuiten maakt verbindingen tussen tuin en omliggend landschap, tussen bewoners en groene initiatieven en inspireert Arnhemmers over activiteiten in tuin, park en landschap. Het biedt een etalage voor groene ondernemers en organisaties waar Arnhemmers ideeën opdoen voor hun kleurrijke, eetbare, natuurlijke tuin of balkon. Op groene plekken in de stad organiseert Tebuiten activiteiten om te kijken, te proeven, te plukken en te genieten.
HET PLAN
TEBUITEN HEEFT DRIE GEREEDSCHAPPEN
1
INSPIRATIE
2
INFORMATIE & EDUCATIE
3
VERKOOP
Inspiratie Tebuiten is een reizend tuincentrum dat op meerdere plekken in de stad activiteiten gaat organiseren over eetbare en natuurlijke tuinen. Acht keer per jaar is er een nieuw aanbod van producten en activiteiten. Klanten kunnen er terecht voor advies over ontwerp, inrichting of onderhoud van hun tuin. Voor kinderen komt een speciaal programma waarbij ze kunnen ‘meehelpen’ in de tuin of spelen met natuurlijke materialen. Voorlopig is Tebuiten nog reizend. Als zich een vaste locatie aandient dan gaan we zeker wortel schieten met het kweken van kruiden en het aanbieden van onze producten.
1
Informatie en educatie Via een website en verschillende social media van Tebuiten krijgen mensen informatie over wandelingen, fietsroutes, tips voor kinderpartijtjes en educatieve spellen voor kinderen. Ook scholen die ideeën op willen doen over een schooltuin kunnen bij Tebuiten terecht met vragen en tips. Ieder seizoen is er een ruime programmering met cursussen, workshops, films, lezingen, excursies, theater of muziek of verwijzingen naar initiatieven in de stad. Bij Tebuiten is informatie in te winnen over groene daken, verticale tuinen en nieuwe en verantwoorde materialen voor tuin of balkon. Tebuiten maakt reclame voor bedrijven die met eerlijke en duurzame materialen of methoden werken.
2
Verkoop Tebuiten gaat zich specialiseren in biologische en milieuvriendelijke producten. Waar mogelijk met een SKAL keurmerk. De levende materialen zullen zoveel mogelijk van kwekerijen uit de streek komen. Er zijn verschillende gespecialiseerde kwekerijen die bijvoorbeeld eenjarigen, kerstrozen of bollen verkopen. Tebuiten gaat werken volgens het Shop in Shop principe. Deze producten worden verkocht onder de naam van de afzender. Tebuiten zorgt voor eenheid in informatie en communicatie.
3
Een eerste aanzet: - Inheemse planten, struiken en bomen - Basisproducten zoals tuinaarde, compost, potten en gereedschap - Duurzaam en betaalbaar ontworpen producten zoals meubels, verlichting en zonneschermen - Boeken, gidsen en brochures gericht op Arnhem en omgeving - Eetbare streekproducten als fruit, jam, honing, paddenstoelen - Eenvoudige horeca in theetuin - Een pluktuin met zelfgekweekte kruiden, groente en bloemen - Tuinadvies gericht op ‘doe het zelf’ - Hulp bij tuinieren bij iemand thuis - Kinderopvang per uur waarbij kinderen kunnen meehelpen in een tuin op een bijzondere plek. - Korting bij biologische kwekerijen in de omgeving - Producten en informatie van natuurbeschermingsorganisaties
2 0 1 3 PROGRAMMERING TEBUITEN 2013
Een stappenplan voor de tuin Tebuiten heeft een stappenplan ontwikkeld waarmee zij twee keer per seizoen activiteiten organiseert op verschillende plekken in de stad. Dit is een mooie manier om iedere zes weken een ander thema extra aandacht te geven met informatie en workshops. 6 februari 21 maart 6 mei 21 juni 6 augustus 21 september 6 november 21 december
Voorjaar in de natuur: snoeien / voorzaaien / tuinplan Relatie met streek / streekproducten: eetbare tuin zaaien / eenjarigen / balkon Wilde planten in de natuur: tuinkruiden / zaaien kan nog Water in natuur en landschap: water in de tuin / droogte Vlinders en dieren in de tuin: dieren / insekten / zomersnoei Bodem in omgeving / bodemonderzoek: tuinontwerp / bodem / vaste planten Bollen in de natuur / verplanten bomen: bollen / bomen Type kerstbomen / verzorging: kerst / vogels in winter
TEBUITEN STEEKT VOELHORENS UIT
Eetbaar, tijdelijk en natuur dicht bij huis Er zijn meerdere trends waar Tebuiten een rol in kan spelen. De belangrijkste is de trend van duurzaam, zelfvoorzienend en tijdelijke moestuinen. De andere is de behoefte aan natuur dicht bij huis. Tebuiten brengt stadsmensen in contact met de seizoenen, het omliggende landschap en de natuur. Op eenvoudige, informatieve en inspirerende wijze kan Tebuiten een programma bieden waar mensen, klein en groot, zich even kunnen onderdompelen in een groene wereld. Tebuiten legt de natuurlijke omgeving onder een vergrootglas. De nadruk ligt op beleving. Die beleving krijgt een meerwaarde door het vertellen van een verhaal over de oorsprong, het gebruik of de verzorging. Het leuke van deze tijd is dat steeds meer mensen hun eigen groenten en kruiden gaan kweken. Dat kan al in een houten kratje of een bloempot. Er zijn vierkante meter tuinen, kruidentuintjes in een wijnkistje of zelfs hele kwekerijen in fruitkratten. Voor die mensen wil Tebuiten een vraagbaak en inspiratiebron zijn. Op meerdere plaatsen in Nederland zijn mensen bezig met stadslandbouw. Dat is een mooie manier om groenten dichtbij en verantwoord te kweken. De consument weet waar het vandaan komt en het vraagt weinig transport. Alle initiatieven rondom stadslandbouw zijn een extra impuls voor Tebuiten als centrum om te inspireren, te leren en producten aan te schaffen.
Doelgroep Onze doelgroep bestaat uit mensen die een bijdrage willen leveren aan een bewuste manier van leven waarbij de producten zonder bestrijdingsmiddelen en kunstmest zijn gekweekt en zo veel mogelijk uit de omgeving komen. Zij zijn geïnteresseerd in nieuwe ontwikkelingen op het gebied van natuur en milieu, houden van tuinieren en naar buiten gaan. Uit onderzoek is gebleken dat 25% van de bevolking van Nederland open staat voor duurzame producten. Daarvan koopt 4 % voornamelijk biologische en milieuvriendelijke producten. In Arnhem Noord wonen 77.445 mensen en zijn 37.439 woningen met een tuin of balkon (bron: Statistisch Jaarboek 2011, gemeente Arnhem). Tebuiten gaat pakketten aanbieden voor 5, 10 of 15 euro per maand met keuzemogelijkheden van bijvoorbeeld: - Korting bij kwekerijen in de streek - Adoptiekerstboom - Tuinadvies light - Tuinaarde / compost - Het basispakket biedt bijvoorbeeld 8x per jaar een nieuwsbrief, een adoptie kerstboom, 2 x per jaar een planten- en of bollenpakket, vogelvoer van Vogelbescherming. Dit pakket is uit te breiden met kruiden in pot, zaaipakketten, gereedschap, streekproducten, een dagdeel meehelpen in de tuin en producten aan huis bezorgen etc.
volg ons op facebook
Huisstijl Het begint met een rustige en duidelijke huisstijl die in alle uitingen terug te vinden is. Een huisstijl die een welkom uitstraalt en bezoekers snel wegwijs maakt. Het logo van Tebuiten is in juni 2012 ontworpen door Mark Hell voor Roofgarden. Promotie Tebuiten geeft bekendheid aan haar producten en activiteiten via een website, digitale nieuwsbrief, social media, persberichten, het aanwezig zijn op de Sonsbeekmarkt (eerste zondag van de maand) en het verspreiden van posters en flyers via groene organisaties (ambassadeurs) en prikborden in de stad. Bemensing In de beginfase werkt Tebuiten met vrijwilligers die tegen een kleine vergoeding meewerken aan de activiteiten en verkoop van producten. In samenwerking met partijen als het bezoekerscentrum Sonsbeek, Natuurcentrum Arnhem, het Watermuseum of Zorgboerderij Mariëndaal vragen we de inzet van de vrijwilligers en medewerkers aldaar. Naam De naam Tebuiten is vastgelegd als domeinnaam. www.tebuiten.nl www.tebuitenwinkel.nl
www.tebuiten.nl | www.tebuitenwinkel.nl
TEBUITEN IS AAN HET ONTKIEMEN Waarom dit initiatief? Het idee voor Tebuiten is ontstaan vanuit een persoonlijke behoefte aan een prettig en goed tuincentrum met echte aandacht voor het groen en tuinieren. Daarnaast zie ik het als mijn missie om mensen zoveel mogelijk te interesseren voor de rol die natuur en landschap speelt in ons leven. Buiten zijn biedt een prachtig tegenwicht in een druk en stedelijk leven. Kinderen zijn van nature geïnteresseerd in buiten spelen, beestjes en plantjes. Ook voor volwassenen heeft de natuur veel te bieden. De schoonheid en noodzaak van natuur in onze directe leefomgeving wil ik graag verder bewust maken. Dat kan ik niet alleen. Ik maak een begin en hoop anderen daarin te inspireren en een podium te bieden. Annemarie van Velzen Ik schrijf en organiseer nu ruim vijfentwintig jaar over natuur en landschap. Sinds 1998 ben ik zelfstandig ondernemer en adviseer ik gemeentes, natuurorganisaties en landschapsarchitecten over hun communicatie. Zie www.aplusb.nu Mijn wortels liggen bij de groendienst van de gemeente Den Haag en de landelijke Vereniging Natuurmonumenten. Ik heb Milieukunde HBO gestudeerd en daarvoor de opleiding voor Vakbekwaam Hovenier gedaan. De laatste jaren heb ik naast mijn dagelijkse werk de schooltuin van de basisschool van mijn zoon op poten gezet. Er zijn een aantal mensen die ik graag wil bedanken voor hun bijdrage aan het ontwikkelen van Tebuiten. Zij hebben langs de zijlijn meegedacht, kritische vragen gesteld, vormgegeven en mij in contact gebracht met interessante mensen en bedrijven: Carolien Schleper, Sandra Schuit, Mark Hell, Gerry Petersen, Jeroen Voskuilen, Karolien Dietz, Ed Joosting Bunk en Bram Breedveld.
D E P R A K T I JK
TEBUITEN SCHIET AL UIT DE GROND Kerstmarkt Sonsbeek 2011 Een eerste stap van Tebuiten in Arnhem is in 2011 gezet met het organiseren van een kerstmarkt in bezoekerscentrum Sonsbeek met 70 adoptiekerstbomen. Deze bomen gaan na de feestdagen weer terug gaan naar de kwekerij om verder te groeien. Het jaar erop kunnen mensen dezelfde boom weer kopen en zien hoe hij gegroeid is. Kerstmis is een mooi moment voor bewustwording over de natuur, natuurlijke materialen en rituelen. Roofgarden 2012 Een tweede stap is gezet tijdens Roofgarden 2012. Op het dak van een parkeergarage in de binnenstad aan de Langstraat is in juni een tijdelijke daktuin als park ingericht. Tebuiten heeft samen met Duurzaam Bouwen Arnhem met hout van 2Switch een kas gebouwd van gebruikte materialen zoals ramen en lexaanplaten. In de kas hing een vilten lamp van The Felt Factory die licht gaf met energie van zonnepanelen. Tebuiten heeft vanuit deze tijdelijke winkel biologische kruiden en lavendel uit Arnhem Zuid verkocht. Deze lavendel was gekweekt door Sociale Werkvoorziening Presikhaaf uit Bemmel. De voorraad die overbleef is voor de zomer uit logeren gestuurd naar pluktuin Kweekland aan de Dalweg. Roofgarden is gerealiseerd op initiatief van As we Speak en Belhamels en heeft 30 dakmakkers bij elkaar gebracht die allemaal een bijdrage hebben geleverd aan de inrichting van Roofgarden. Tebuiten was een van die dakmakkers. Gedurende drie weken was er een programmering van film, muziek, poezië en bijzondere maaltijden van Arnhemse koks. Tebuiten was doordeweek tussen 16.00 en 19.00 uur aanwezig en op zaterdag de hele dag. Het was een mooie gelegenheid om bekendheid te geven aan het initiatief en het leggen van nieuwe contacten.
Sonsbeekmarkt najaar 2012 In november 2012 stond Tebuiten op de Sonsbeekmarkt met milieuvriendelijke bloembollen. Zij organiseerde dit in samenwerking met kwekerij de Keltenhof uit Bergharen. Biologische bollen zijn moeilijk te kweken. Daarom is gekozen voor mileuvriendelijke bloembollen. Deze zijn gekweekt met mest en zo min mogelijk bestrijdingsmiddelen.
GROEN, GROENER, GROENST # ONTWIKKELINGEN IN ARNHEM Groene agenda Arnhem Gemeente. Het groen in de stad is volop in ontwikkeling. Ook in Arnhem. Vanuit de onderscheidingen Groenste stad van NL in 2008 en Groenste stad van Europa in 2009 is de Groene Agenda ontstaan. Hierin staat de toekomstvisie van Arnhem verwoord in negen groene waardes over het groen in de stad. De tijd is rijp voor initiatieven vanuit de bevolking. De gemeente Arnhem heeft een kaart samengesteld met 153 voorstellen die afkomstig zijn van ondernemers, bewoners, instellingen en ambtenaren. De kern is het groen in de stad verder te ontwikkelen. Urban Forestry Dit is een wijze van integraal groenbeheer van de stad. Arnhem werkt volgens de principes van Urban Forestry. Een van de belangrijkste pijlers is het samenwerken en beheren van de parken en de bossen met bewoners en gebruikers van de stad. Medewerkers van de gemeentedienst Parken en Bossen leggen contacten en maken het beleid en het beheer van de parken zo transparant mogelijk zodat bewoners ook echt mee kunnen denken. Tijdelijk Groen Een andere trend is het zoeken naar een goede bestemming van braakliggende terreinen. In Arnhem is een Departement Tijdelijke Ordening opgezet om al die gebieden, en gebouwen, in kaart te brengen. Vanuit de gemeente zijn er reizende tuinen op braakliggende terreinen. Deze terreinen zijn te herkennen aan een grote groene gieter op rupsbanden en worden ingericht als tuin, speelplek of ontmoetingsplaats.
Eetbaar Arnhem Antoine Theunissen, student van Larenstein richting Mens en Natuur heeft een organisatie opgezet waarin hij jongeren leert tuinieren. Vanuit dit project onder de naam Eetbaar Arnhem onderzoekt hij hoe de Arnhemmers enthousiast te krijgen zijn om hun eigen groente en kruiden te gaan kweken. Ook legt hij contacten om speelpleinen eetbaar te maken met schooltuinen en bijvoorbeeld het planten van fruitbomen. Fairtrade gemeente Arnhem is in 2009 uitgeroepen tot Fairtrade gemeente. Initiatieven van ondernemers die gericht zijn op eerlijke en verantwoorde producten worden aangemoedigd en ondersteund. Er is een brochure waar de verkooppunten van deze producten te vinden zijn en de stichting organiseert activiteiten om inwoners van Arnhem meer bewust te maken over Fair Trade.
ELKAAR VERSTERKEN Groene organisaties in Arnhem Tebuiten wil groene organisaties in Arnhem meer bij elkaar brengen. Door samen te werken en duidelijk te zijn waar je voor staat kan je elkaar versterken. De volgende organisaties worden uitgenodigd om zich te verbinden aan Tebuiten. Tebuiten werkt samen met het Bezoekerscentrum Sonsbeek. BCS legt vooral de link met de parken en de bossen in de directe omgeving met Sonsbeek als het ‘mooiste park van Nederland’. Tebuiten richt zich vooral op de tuin, daktuin, balkon en zoekt inspiratie en informatie in directe natuurlijke omgeving. Wat ons bindt is het park en het landschap in Arnhem en omgeving. Tebuiten wil mensen via hun tuin weer in contact brengen met de natuur dus ook met het bezoekerscentrum.
In december 2011 hebben we een succesvolle kerstmarkt georganiseerd rondom adopteer-een-kerstboom. Naast kerstbomen waren er inspirerende workshops en natuurlijke kerstproducten te koop zoals koekjes van meel van de molen, wijn uit een wijngaard uit de streek, houten beelden en kerststallen (maken) met Arnhemse kunstenaars, vilten kerstenengelen en producten van het Centrum voor Duurzame ontwikkeling Arnhem.
In samenwerking met het bezoekerscentrum zijn er ook mogelijkheden om samen met Triple E en het Watermuseum verschillende activiteiten te organiseren waarin we elkaar versterken zoals water in de tuin en water in de stad. Triple E is een kenniscentrum en adviesbureau in Arnhem dat zich ontfermt over het ‘groene erfgoed’ zoals de Hortus in Wageningen, Wijngaard de Wageningse Berg en de Historische Tuin in Lent.
Zorgboerderij Klein Mariendaal In de zomer van 2012 is Zorgboerderij Oosterbeek naar Mariëndaal in Arnhem verhuisd. Ze zijn neergestreken in een prachtig verbouwde boerderij met een nieuwe (groene) kapschuur. Hier werken mensen met een beperking op de tuinderij en boerderij. Ook bewoners uit Arnhem zijn van harte welkom om mee te werken, een abonnement op een groentepakket te nemen of te genieten op het terras van de theeschenkerij. Ze organiseren activiteiten voor kinderen en bieden sinds kort zelfs een mobiele moestuin aan voor omwonenden. Tebuiten en De Groene Vos, Centrum voor Duurzame ontwikkeling Arnhem kunnen elkaar goed aanvullen als het gaat om verkoop van duurzame producten, organiseren van interessante workshops en elkaar informeren over actuele ontwikkelingen. Tebuiten wil Streekboeren, boomkwekers, plantenkwekers naar de stad halen. Hier zijn producten te koop die in de streek geteeld worden zoals planten, fruit, groente, jams, sappen etc.
Tebuiten wil graag samenwerken met het Natuurcentrum Arnhem. Zij organiseren natuureducatie voor het basisonderwijs en begeleiden scholen die een schooltuin hebben. Tebuiten wil de producten van het Natuurcentrum, met name op het gebied van schooltuinen, voor een breder publiek toegankelijk maken. 101 Groene klaslokalen: initiatief van Netwerk Gelderse NME Centra om scholen duurzamer en groener te maken. IVN Arnhem is zeer actief met het organiseren van activiteiten over de natuur in de stad en omgeving. Tebuiten wil ze graag volop betrekken bij het organiseren van excursies, cursussen en kinderactiviteiten. Volkstuinvereniging Arnhem is een actieve groep tuiniers die aan promotie doen over tuinen en tuinieren en ook als klant geinteresseerd zullen zijn. Hun uitgave heet ‘In onze knollentuin’. Voor deze doelgroep wil Tebuiten een vraagbaak en inspriratiebron zijn.
Op den duur wil Tebuiten ook gaan samenwerken met natuurbeschermingsorganisaties in de regio zoals het Gelders Landschap, Staatsbosbeheer en Natuurmonumenten. Tebuiten laat zien hoe belangrijk het werk is van deze organisaties voor de stad. De omliggende natuur heeft de stad veel te bieden. Tebuiten ziet ook mogelijkheden om samen te werken met projecten op het gebied van reïntegratie, zorgboeren en andere vormen van tuintherapie. In overleg met de groene opleidingen Helicon en Larenstein liggen er volop kansen voor onderzoek en stage. CASA, architectuurcentrum, houdt zich de laatste tijd bezig met de groene architectuur van Arnhem: wat doet groen voor de stad? Zij organiseert ook lezingen en excursies onder de naam Proef de Stad. Tebuiten wil hier graag een vervolg aan geven met informatie voor een bredere doelgroep.
Netwerk van mensen Ter plekke is te zien hoe wij het doen. Het is interessant om ervaringen van bezoekers te horen en ze te registreren. Dat kan in het gastenboek op de website. Mensen kunnen thuis meepraten maar ook tijdens een activiteit hun vragen en tips melden. Zo groeit een netwerk met mensen en informatie. Tebuiten Arnhem REIZENDE TUINWINKEL Annemarie van Velzen
[email protected] 06-22805323 Herfst 2012
www.tebuiten.nl www.tebuitenwinkel.nl
volg ons op facebook
