Studie of stage in het buitenland: het verwerven van internationale competenties • Workshop THINK Kennisfestival • 8 en 9 november 2012; 11.30-12.30 uur • Jos Walenkamp, lector Internationale Samenwerking • Rudy van den Hoven, hogeschooldocent en lid Kenniskring • http://www.dehaagsehogeschool.nl/lectoraten-en-onderzoek
Programma Inleiding Jos Walenkamp – Rudy van den Hoven lectoraat Internationale Samenwerking Pilot studie – follow-up Aanpalende studies: alumni, bedrijven/instellingen Eerste resultaten Discussie
Lectoraat Internationale Samenwerking •
Doel van het onderzoek • • •
•
Kennis genereren Onderzoekscultuur Kwaliteit onderwijs
Zes onderzoekslijnen: • • • • • •
Beleid en uitvoering Docenten Studenten Arbeidsmarkt HBO in ontwikkelingslanden Prestaties hogescholen in ontwikkelingsprojecten
Het verwerven van internationale competenties door studenten van De Haagse Hogeschool door studie of stage in het buitenland
Internationale competenties • Houding, Kennis, Vaardigheden
1. Professionele en academische competenties 2*. Taalcompetenties 3. Persoonlijke, sociale en 4*. Interculturele competenties
Onderzochte groepen academisch jaar 2009-2010 • Testgroep 448 voormeting; 413 nameting • Respons 134 (30%) en 68 (17%)
Controlegroep 3090; voor- en nameting - respons 445 (voor) en 204 (na) Representativiteit?? Elektronische enquête: vragen en stellingen
De Studenten • Testgroep 19-23 jaar; controlegroep 21-25 jaar • Meer vrouwelijke studenten 80 vs. 55% in de hele populatie • Minder allochtonen • Veel met eerdere buitenlandervaring en internationale ambities • Academies
Top 5 opleidingen studie buitenland Top aantal opleidingen in testgroep (voor- en nameting samen: n=110)
Hogere Europese Beroepen Opleiding - 4 jaar Nederlandstalig Opleiding tot Leraar Basisonderwijs Hogere Europese Beroepen Opleiding - 3 jaar Engelstalig International Business and Management Studies Commerciële Economie Totaal
Studie buitenland
52 studenten (47%) 19 studenten (17%) 14 studenten (13%) 11 studenten (10%) 5 studenten (5%) 92%
Top 6 opleidingen stage in buitenland
Top aantal opleidingen in testgroep (voor- en nameting opgeteld: n=81)
Stage buitenland
Voeding en Diëtiek
14 studenten (17%)
Hogere Europese Beroepen Opleiding - 4 jaar Nederlandstalig
11 studenten (14%)
Maatschappelijk Werk en Dienstverlening
6 studenten (7%)
Industrieel Product Ontwerpen
6 studenten (7%)
Bewegingstechnologie
5 studenten (6%)
Bouwkunde
5 studenten (6%)
Totaal
58%
Waarom ga je niet? • Geen geld 23% • Verplichtingen 25% • Familie en vrienden 23% • Opleiding stimuleert niet/maakt het moeilijk 18% • Zie er het nut niet van in 15% • Drempelvrees
Waarom ga je wel?
Tabel Redenen om naar het buitenland te gaan Omdat dit belangrijk is voor mijn persoonlijke ontwikkeling Omdat ik graag veel reis en nieuwe dingen mee maak Omdat ik graag met andere culturen in contact wil komen Omdat dit belangrijk is voor mijn professionele ontwikkeling Om de taal te leren van het land waar ik heen ga Omdat het me erg leuk lijkt andere studenten te ontmoeten
percentage
85 47 51 63 41 14
Keuze bestemming studie Tabel – Redenen voor keuze (n=78) Testgroep Aantal Het land spreekt mij aan
61
De studiestad spreekt mij
25
Het vakkenpakket van de universiteit waar ik heen ga De status van de universiteit waar ik heen ga
22
Advies van (docenten van) de opleiding
20
21
Advies van vrienden of klasgenoten
7
Ik heb vriend(inn)en wonen op de plek waar ik heen ga Vriend(inn)en van mij gaan naar dezelfde plek
5
Ik kon niets anders vinden
0
Anders, namelijk
4 20
Percentage 78 32 28 27 26 9 6 5 0 15
Informatievoorziening • Niet voldoende • Beter na terugkomst • Studie iets beter dan stage • Veel verbeterpunten
Voorbereiding Tabel – De voorbereiding door De Haagse Hogeschool
Mijn opleiding heeft mij effectief geholpen bij mijn voorbereiding op mijn verblijf in het buitenland/stage
% negatieve antwoorden Studie Stage (%) (%) 38 61
In mijn voorbereiding kreeg ik voldoende informatie van mijn opleiding over de mogelijkheden voor studie/stage (in het buitenland) In mijn voorbereiding kreeg ik voldoende informatie van mijn opleiding over de gastuniversiteit / stageplek waar ik heen ga
37
42
52
60
Bij het IO word ik met kennis van zaken geholpen In mijn voorbereidingstraject werd ik vaak van het kastje naar de muur gestuurd
25 45
30
Begeleiding Tabel – De begeleiding door de HH % positieve antwoorden
Studie (%)
Stage (%)
Het is mij duidelijk wie mijn begeleider is
68
72
Het is duidelijk wat ik van mijn begeleider kan verwachten
46
58
Ik heb voor mijn vertrek overleg gehad met mijn begeleider
61
51
Ik heb vertrouwen dat ik goed begeleid wordt
53
70
Gewenste frequentie contact met begeleider: stage
Tabel – Frequentie contact – voorkeur - stage - testgroep
Voormeting (n=56) 13
Nameting (n=33) 6
1 keer in de 2 weken
41
15
1 keer per maand
27
46
9
24
11
9
100
100
Elke week
1 keer per 2 à 3 maanden Alleen op mijn eigen initiatief Totaal
Gewenste frequentie contact met begeleider: studie
Tabel – Frequentie contact – voorkeur – studie – testgroep Voormeting (n=78)
Nameting (n=32)
%
% 8
0
1 keer in de 2 weken
36
22
1 keer per maand
31
19
1 keer per 2 à 3 maanden
6
13
Alleen op mijn eigen initiatief Ik heb geen contact gehad met mijn begeleider
19
44
0
3
100
100
Elke week
Totaal
Begeleiding ook richten op • Doelgericht verwerven van internationale competenties • Kunnen kapitaliseren op verworvenheden
• Driedaagse module, studentenhandboek: PISA
Taalontwikkeling • A1, A2 basic user • B1, B2 independent user • C1, C2 proficient user • Beheersing Engels was goed (88%) maar wordt niet beter • Beheersing andere talen was minder maar wordt wel (veel)
beter
Professionele ontwikkeling • Voorbereiding op de beroepspraktijk stage 60% goed • Vakinhoudelijke kennis: goed • Voorbereiding op de beroepspraktijk studie: 40% goed
Interculturele competenties • Cultural Empathy • Open mindedness • Social Initiative • Flexibility • Cultural Consciousness • Tolerance of Ambiguity
Testgroep: voor en na
Controle groep
Testgroep vs. Controlegroep nameting
Self-efficacy Gemiddelde score
Tabel – Samenvattende stellingen/eindoordeel studenten
Ik heb er vertrouwen in dat ik mij kan redden / mij goed voel in het buitenland Ik heb er vertrouwen in dat ik in het buitenland relaties kan aangaan en onderhouden (netwerk, professionele relaties, vriendschappelijke relaties) Ik heb er vertrouwen in dat ik in het buitenland kan werken (in het beroep van mijn opleiding) Ik ben intercultureel competent
Testgroep Controlegroep Voormet Nameti Voormet Nameti ing ng ing ng 6,0 6,1 5,2 5,2 5,9
5,9
5,1
5,2
5,6
5,7
4,9
4,9
5,7
5,8
4,7
4,9
Implicaties • Al met al lijkt het er op dat de studenten die voor studie of
stage naar het buitenland gaan dat minder nodig hebben voor het verwerven van internationale competenties dan de studenten die niet gaan.
• Is dat zo? Hoe is dat te verklaren? • Zo ja, meer bevorderen en faciliteren – is ruimte voor • Nut van voorbereiden en begeleiden
Beperkingen onderzoek • Geen 100% respons; niet representatief? • Slechts één jaar • Eigen inschatting studenten
Vervolgonderzoek • Respondenten 100% van enkele opleidingen • Talenkennis, ook objectief • Professionele ontwikkeling - competenties • Interculturele competenties • Persoonlijke ontwikkeling – 360 graden feedback
Dr Rudy van den Hoven (lid Kenniskring Lectoraat Internationale samenwerking) • Vraag centraal: Wat doet studie of stage in het buitenland
met de internationale competenties van studenten
• Dezelfde internationale competenties Persoonlijke competenties Interculturele competenties Academische en professionele competenties Talenkennis • Ondervangen van aantal zwakke punten uit vorige onderzoek
Opzet vervolgonderzoek • Samenwerking met 4 academies / opleidingen • European Studies • PABO • Academie voor Sociale Professies • Minor Development Cooperation
• Testgroep, controlegroep; voor- en nameting • Verdere onderbouwing vanuit de literatuur
Meerdere instrumenten • Online vragenlijst (voor- en nameting) • Intercultural Readiness Check / IRC (voor- en na-meting)
Vier dimensies van interculturele sensitiviteit, interculturele communicatie, bevorderen van betrokkenheid, omgaan met onzekerheid
• Interviews na terugkomst • Oorspronkelijke motivatie en verwachtingen • Omstandigheden en ervaringen tijdens verblijf in het buitenland • Wat geleerd • Voorbereiding en begeleiding vanuit de opleiding
• 360 graden feedback
• Beschrijving, per meewerkende opleiding, van de doelen, de
te ontwikkelen competenties, voortraject, begeleiding tijdens en na verblijf in het buitenland.
Testgroep Geeft vergelijkbaar beeld van de (selectieve) groep studenten die voor studie of stage naar het buitenland gaat: • hoge percentage vrouwelijke studenten (87.3%), • ondervertegenwoordiging van allochtone studenten (21.1%), • oververtegenwoordiging van studenten met eerdere
buitenlandervaring (25.4%), • hoge opleidingsniveau van de ouders: 40.8% van de vaders, 38.0% van de moeders heeft een opleiding op HBO of universitair niveau.
Voorbereiding en begeleiding vanuit de opleiding Met betrekking tot de voorbereiding en begeleiding vanuit de opleiding stelt: • 30,2% niet goed te zijn voorbereid door de opleiding; • 34,9% onvoldoende informatie van de opleiding te hebben gehad; • 30,3% niet goed begeleid te zijn door hun begeleider; • 34,9% onvoldoende overleg te hebben gehad; • 41,8% dat de begeleiding niet aan de verwachtingen voldeed; • was voor 21,0% niet altijd duidelijk bij wie zij terecht konden met vragen of problemen.
Omstandigheden ter plekke / interactie met de lokale bevolking • 60,7% van de ‘studerenden’ heeft gewoond te midden van een
internationale studentengemeenschap tegenover 16,7% van de studenten die stage hebben gelopen;
• omgekeerd heeft 66,7% van de stagelopers te midden van de
lokale bevolking gewoond;
• 60,7% van de studerenden zegt meer met internationale
studenten te hebben opgetrokken dan met ‘autochtone’ studenten;
•
50,0% van de stagelopers en 28,6% van de studerenden zegt ‘ondergedompeld’ te zijn geweest in de cultuur van het gastland.
Wat is er geleerd/ welke competenties ontwikkeld? Persoonlijke ontwikkeling
Tot.
Stage
Studie
Mijn verblijf in het buitenland heeft een belangrijke bijdrage geleverd aan mijn persoonlijke ontwikkeling
90,7
100,0
82,1
Mijn verblijf in het buitenland heeft een belangrijke bijdrage geleverd aan mijn zelfvertrouwen en zelfbeeld
74,4
91,7
67,9
Mijn verblijf in het buitenland heeft een belangrijke bijdrage geleverd aan mijn zelfredzaamheid
76,8
66,7
78,6
Mijn verblijf in het buitenland heeft een belangrijke bijdrage geleverd aan het vergroten van mijn flexibiliteit en aanpassingsvermogen
74,4
83,3
67,9
Door mijn verblijf in het buitenland heb ik meer inzicht gekregen in mijn eigen mogelijkheden en beperkingen
76,7
83,3
75,0
Mijn verblijf in het buitenland heeft een belangrijke bijdrage geleverd aan het verruimen van mijn wereldbeeld
76,7
91,7
67,9
Interculturele competenties
Tot.
Stage
Studie
Door mijn verblijf in het buitenland heb ik meer respect en waardering voor culturele diversiteit gekregen
69,7
66,7
67,9
Door mijn verblijf in het buitenland heb ik een open, onbevooroordeelde houding tegenover mensen met een andere culturele achtergrond ontwikkeld
58,1
58,3
57,1
Door mijn verblijf in het buitenland heb ik geleerd mijn eigen oordeel op te schorten en ter discussie te stellen
53,5
50,0
57,1
Door mijn verblijf in het buitenland heb ik beter leren omgaan met onzekerheid en met onbekende en onduidelijke situaties
72,1
75,0
71,4
Door mijn verblijf in het buitenland heb ik mijn kennis en begrip van (het omgaan met) andere culturen kunnen vergroten
79,0
91,7
71,4
Door mijn verblijf in het buitenland heb ik veel geleerd over de cultuur van het land waar ik geweest ben
81,4
83,3
78,6
Door mijn verblijf in het buitenland heb ik veel geleerd over de invloed van culturele elementen op het gedrag en de wijze van communiceren van mensen
65,1
66,7
60,7
Door mijn verblijf in het buitenland heb ik mijn sociale en communicatieve vaardigheden kunnen vergroten
76,7
83,3
75,0
Door mijn verblijf in het buitenland ben ik mij meer bewust geworden van mijn eigen gevoelens en heb ik daar beter mee om leren gaan
74,4
83,3
67,9
Mijn verblijf in het buitenland heeft mij geleerd van perspectief te wisselen en mij te verplaatsen in de positie en zienswijze van de ander
74,4
83,3
67,9
Tot.
Stage
Studie
Mijn verblijf in het buitenland heeft een belangrijke bijdrage geleverd aan mijn academische ontwikkeling
58,2
41,7
60,7
Tijdens mijn studie/stage in het buitenland heb ik vakinhoudelijk veel geleerd
55,8
33,3
64,3
Door mijn verblijf in het buitenland heb ik kennis en vaardigheden opgedaan die ik in Nederland niet zou hebben kunnen leren
74,4
75,0
75,0
Door mijn verblijf in het buitenland heb ik kennis en vaardigheden leren toepassen binnen andere, onbekende situaties
72,1
75,0
75,0
Door mijn verblijf in het buitenland heb ik mijn probleemoplossend en innovatief vermogen kunnen ontwikkelen
65,1
83,3
57,1
Door mijn verblijf in het buitenland heb ik mijn ‘out of the box’ denken kunnen ontwikkelen
62,8
66,7
57,1
Mijn verblijf in het buitenland heeft een belangrijke bijdrage geleverd aan mijn professionele ontwikkeling
65,2
75,0
60,7
Door mijn verblijf in het buitenland heb ik een bredere visie op mijn vak kunnen ontwikkelen
60,5
41,7
67,9
Door mijn verblijf in het buitenland heb ik meer zicht gekregen op carrièremogelijkheden na afronding van mijn studie
30,2
41,7
25,0
Academische en prof. ontwikkeling
Beheersing vreemde taal
Ervaring – Verwachtingen / tevredenheid met het geleerde
Intercultural Readiness Check / IRC Laat geen duidelijke verschillen zien tussen • testgroep en controlegroep • voor- en nameting
• Bevestigt dus niet, zoals in het vooronderzoek het geval was,
dat testgroep op voorhand al intercultureel competenter zou zijn dan de groep van thuisblijvers
• Maar ook niet de meerwaarde van een verblijf in het
buitenland voor de ontwikkeling van de interculturele competenties van studenten
1. Persoonlijke, sociale competenties 1.1
Zelfstandigheid, zelfredzaamheid Zelfvertrouwen, positief zelfbeeld Flexibiliteit, aanpassingsvermogen Open mindedness Inzicht in de eigen mogelijkheden en beperkingen Tonen van initiatief Verruiming van het wereldbeeld
2. Interculturele competenties 2.1
2.2
2.3
2.4
Houding Respect voor en waardering van culturele verschillen en diversiteit Openheid, onbevooroordeeldheid Bereidheid eigen mening op te schorten en deze ter discussie te stellen Omgaan met onzekerheid, met onbekende en onduidelijke situaties Kennis Van andere culturen Van de invloed van culturele factoren op het gedrag en communicatievormen van mensen Vaardigheden Sociale en communicatieve vaardigheden Gevoel voor situatie/context Bewustzijn van en omgaan met eigen gevoelens Kritisch cultureel bewustzijn Kunnen wisselen van perspectief en zich verplaatsen in de positie en zienswijze van iemand anders
Kunnen relativeren van de eigen cultuur
Sterke toename
Lichte toename
Geen verschil
Lichte afname
Sterke afname
360 Graden feedback
3. Academische en professionele competenties 3.1
Academische competenties Specifieke vakinhoudelijke kennis Conceptueel, analytisch denken Kritische, onderzoekende houding
3.2.
Professionele competenties Toepassen van kennis en vaardigheden binnen bijzondere, niet routinematige situaties Probleemoplossend, innovatief vermogen ‘Out-of-the-box’ denken Visie op het beroep Eigen carrièreperspectief Kansen op de arbeidsmarkt Motivatie voor de studie / uitoefenen van het beroep Interesse in een internationale carrière
4. Taal Spreek/luister/schrijf/leesvaardigheid in een vreemde taal
360 graden feedback Geen antwoord
Lichte afname
Geen verschil
Lichte toename
Sterke toename
Persoonlijke, sociale competenties
0.3
-
30.4
43.8
25.6
Interculturele competenties
1.0
0.4
32.9
43.7
22.0
Academische en prof. competenties
11.3
2.6
37.0
31.8
16.5
9.5
-
14.3
35.7
40.5
Taal
Van de respondenten constateert: • Pers. competenties:
30.4 % geen verschil 69.4% een lichte/sterke toename
• Intercult. competenties:
32.9% geen toename 65.7% een lichte/sterke toename
• Acad./prof. competenties 37.0% geen toename
48.3% een lichte/sterke toename • Taal:
14.3% geen verschil 76.2% een lichte/sterke toename
Bevindingen Interviews / 360 gr. fb •
Pleidooi voor studie en stage in het buitenland: boven verwachtingen, veel geleerd, een ervaring om nooit te vergeten
•
Bevestigen de uitkomsten van de online-vragenlijst dat de ontwikkeling van internationale competenties vooral op persoonlijk en intercultureel vlak plaatsvindt
•
Voor academische en professionele competenties geldt dit in mindere mate, maar ook dan is er sprake van een aantal belangrijke aspecten: omgaan met onzekerheid en onbekende situaties; probleemoplossend en innovatief vermogen; out-of-the-box denken toepassen van kennis en vaardigheden in onbekende/afwijkende omstandigheden, …
Bevindingen (2) • Aansluiting tussen studie en stage in het buitenland op de
eigen opleiding en beroepsperspectief laat qua inhoud en niveau te wensen over
• Verschil tussen studie en stage .
in woon- en leefomstandigheden
in de ontwikkeling van competenties
•
Belang van een goede voorbereiding en begeleiding: gedegen voorbereiding maakt begrip en inzicht mogelijk en helpt
ervaringen te duiden; belang van reflectie na terugkomst, gedwongen worden na te denken over wat je geleerd hebt en dit ook te verwoorden hoe intensiever de voorbereiding en begeleiding, des te groter de tevredenheid met het geleerde
PISA, Manuela Hernandez Sanches
Werkgroepen • 1. welke vragen heeft u nog over het onderzoek • 2. welke vragen heeft u nog over de uitkomsten • 3. hoe bewegen we meer studenten naar het buitenland
tijdens hun hun studie • 4. Welke suggesties heeft u om de PISA training te verbeteren
