STRUYCKEN & PANAMARENKO

STRUYCKEN & PANAMARENKO

Een publikatie bij een tentoonstelling ter gelegenheid van het se lustrum van de Technische Hogeschool Eindhoven, Studium Generale/Lustrumcommissie THE september 1981

Organisatie: Buro Studium Generale THE Vormgeving: Bart Lootsma, Leopold Manche Druk: Lecturis bv, Eindhoven Foto's: Field-serie, Cor van Weele Panamarenko; Panamarenko Umbilly; Christian Baur Bruikleengevers: Uit Betgie Mevrouw de Decker, Antwerpen; De heer Breughelmans, Antwerpen; De heer de Ceuninck, Antwerpen; De heer en mevrouw Komkommer, 's-Gravenwezel; Mevrouw Repriels, Luik; De heer Mathijs, Deurle; De heer Panamarenko, Antwerpen; De heer Sack, Antwerpen; De heer de Schutter, Antwerpen; Uit Nederland: Museum Boymans van Beuningen, Rotterdam; De heer Premsela, Amsterdam; Technische Hogeschool Eindhoven; Prof.lr. Weeber, Rotterdam; Centraal Museum, Utrecht; De heer Struycken, Gorinchem; Galerie Swart, Amsterdam; Groninger Museum, Groningen; De heer Visser, Bergeyk; PTT Centrale Directie, Den Haag;

2

VOORWOORD Zo het niet voor de hand lag dan is het ook nog goed te verantwoorden waarom het Studium Generate onder meer in de vorm van een expositie over Kunst en Techniek bij zou dragen aan de viering van het 5e lustrum van de Technische Hogeschool Eindhoven. Het beleid van de tentoonstellingscommissie van Studium Generate immers, afgeleid van de algemene doelstellingen van SG, wordt afgepaald door drie begrippen: kunst, techniek en samenleving. Studium Generate gaat ervan uit dat kunstenaars en technici meer aan elkaar verwant zijn dan dat in de huidige samenleving tot uitdrukking komt. Pogen sommige kunstenaars iets te zeggen over techniek, anderen gebruiken techniek; Panamarenko resp. Struycken zijn daarvan exponenten. De werkgroep die de expositie StruyckenPanamarenko heeft voorbereid, nodigde beide kunstenaars uit om uit elkaars werk te selecteren voor een presentatie op de TH . Struycken vond Prof.dr. W . Lewin (MIT) bereid hem ter zijde te staan Panamarenko' s geschriften over gravitatie te analyseren. Panamarenko werd bijgestaan door Jan Hoet, directeur van het Museum Moderne Kunst te Gent, en Jan Sack. Studium Generale had ir. Jean Leering bereid gevonden aan de idee en opzet mee te werken. Een aantal van de stukken die Struycken uit het werk van Panamarenko koos, bleek echter door de bezitters, Nederlandse musea, onder geen voorwaarde in bruikleen te worden afgestaan, slechte ervaringen met anderen en de kwetsbaarheid van het werk zijn daar oorzaak van . Om die reden dekt het gepresenteerde de keuze van Struycken niet meer. Eens te meer reden de bruikleengevers voor hun bereidheid te danken. Studium Generale dankt de kunstenaars, voor hun inzet die aanmerkelijk meer was dan het beschikbaarstellen van hun werk, de bruikleengevers en de diensten van de THE en ook de Lustrumcommissie voor hun bijdragen. Deze expositie werd onder meer mogelijk gemaakt door steun van het Nederlands Ministerie voor Cultuur Recreatie en Maatschappelijk werk en het Belgisch Ministerie van Nationale Opvoeding Volksontwikkeling en Nederlandse Cultuur. Studium Generate

3

Kunst en techniek Toen er nagedacht werd om in het kader van het vijfde lustrum van de Technische Hogeschool in Eindhoven een tentoonstelling te wijden aan het them a 'Kunst en Techniek' was er voor het Studium Generate aile aanleiding om een oude, maar niet afgemaakte discussie opnieuw op te pakken. Een discussie die destijds in de TH-berichten en elders in aile hevigheid gevoerd werd, toen de TH-kunstcommissie in 1976 het werk 'Umbilly I' van de kunstenaar Panamarenko aankocht. Oat werk riep bij velen uitgesproken reacties op, zoals dat wei meer het geval is, wanneer er door musea of andere officiele instanties markante aankopen van moderne kunst gedaan worden. In dergelijke gevallen beperkt de discussie zich meestal tot vragen in de orde van 'Is dat nou kunst?', maar in dit geval op de TH kwam daar een tweede, voor de TH zeker even belangrijke vraag bij: 'Is dit nou techniek?'. Het bedoelde werk van Panamarenko ziet er inderdaad uit als een vreemdsoortig vliegmachien, een werkstuk dat- zeker voor de technici onder onsnoch in zijn vorm noch in de gebruikte materialen en constructiemethoden ook maar in de verste verte herinnert aan de gestroomlijnde produkten die de vliegtuigindustrie ten behoeve van lucht-ruimtevaart de laatste decennia aflevert. Overduidelijk is er handwerk in het spel, en dan vaak nog van een knutselachtige soort. Het mag daarom dan ook geen verwondering wekken, dat velen er al gauw iets anders in gaan zien: eerder een aanval op de techniek dan een bevestiging ervan. Wordt hier niet een loopje genomen met de techniek, of eigenlijk: wordt hier niet op ontoelaatbare wijze gespot met de serieuze houding, die de techniek van zowel maker als gebruiker vraagt? En dat komt verkeerd aan, zeker op een instituut voor onderwijs en onderzoek in de technische wetenschappen, zoals de TH is. Zelfs hoogleraren die pleiten voor meer stimulering van de creatieve vermogens tijdens de studie en daarbij meer aandacht voor kunst op de THE serieus voorstaan, namen in de discussie rond deze aankoop een afwijzend standpunt in. De kunstcommissie, maar ook het Studium Generate zat daar wei mee: waren er dan geen technici die over de grenzen van hun vak eens heen konden kijken, die beg rip hadden voor kunst als kritiek? Maar zeker speelde ook eigen gevoelens van on lust mee: want wanneer Panamarenko niet serieus genomen werd, werd de kunst niet serieus genomen .. . en uiteindelijk dus ook niet de commissies en organisaties die zich daarvoor op de THE inzetten. Was er wederzijds, op gevoelige wijze, een taboe aangeraakt?

Zo kwam bij Studium Generate het idee op om een tentoonstelling van het werk van twee kunstenaars te maken, die beiden een relatie, maar dan een onderling heel verschillende relatie, tot de techniek hebben. Twee kunstenaars, waarvan we wisten, dat zij elkaars werk waarderen, maar waarvan we tegelijkertijd konden vermoeden, dat hun werk heel verschillende reacties bij het (THE-) publiek teweeg zou kunnen brengen, juist wat die verhouding tussen kunst en techniek betreft. De keuze van Panamarenko als de ene kunstenaar lag voor de hand. Maar wie als de andere kunstenaar te kiezen? De kunst van Panamarenko heeft, zoals hierboven beschreven, in zijn verhouding tot de techniek duidelijk een kritische klank. Zelfs de meest welwillende (of goedgelovige?) kunstliefhebber proeft er een stukje ironie in aan het adres van de techniek. Maar de insider weet ook, dat Panamarenko niet stopt bij een kwasi-na·ieve reactie op de glitterwereld van de techniek (zoals bijvoorbeeld de Amerikaanse tekenaar Steinberg dat deed), maar dat hij zijn droom van vliegen en zweven tracht te onderbouwen met studie van eigentijdse fysica, waarover hij zelfs publiceert. Wat de waarde van deze bezigheden is in technisch-wetenschappelijk opzicht, is natuurlijk voor de meeste van deze kunstkenners moeilijk te beoordelen, maar zeker is dat deze feiten de verhouding kunst-techniek moeilijker afleesbaar maken. Hetzelfde is aan de hand met de uitvoeringstechniek, die Panamarenko bij zijn werk hanteert. Hij lijkt te werk te gaan als in het voorindustriele tijdperk, volledig vertrouwend op de vaardigheden van oog en hand, met een uiterst simpele maar daardoor nog niet onlogische materiaalkeuze. Op het eerste gezicht is het misschien wei dat- dat handwerk en die typische materiaalkeuze- wat zijn werk tot 'kunst' maakt waarvan geen technische prestatie verwacht hoeft te worden. De vraag was nu of daar het werk van een kunstenaar tegenover te zetten zou zijn, dat bij de toeschouwer, juist in de verhouding kunst-techniek, heel anders zou overkomen. Juist in de tijd, dat daarover binnen het Studium Generate nagedacht werd, maakte de tentoonstelling van het werk van Peter Struycken in het museum Boymans-van 9euningen te Rotterdam op velen grote indruk. Of het nu lag aan de glanzende perfectie, waarmede aile werken uitgevoerd waren, of aan het gebruik van geavanceerde elektronische hulpmiddelen als computer, video 'e.d., of aan de strenge logica, die uit de bij elk werk gegeven toelichtingen sprak, maar bijna iedereen werd - nu echter in positieve zin- aan het den ken gezet over de evidente relatie tussen techniek en kunst. Kennelijk was de kunst van Peter Struycken voor zeer velen een van de kunstzinnige uitdrukkingen van onze technische beschaving. Tegenover deze spontane reactie van het grote publiek is de houding van de kunstenaar nogal terughoudend. Struycken zegt in techniek enkel als middel ge·interesseerd te zijn, en praat over zijn werk als een klassiek kunstenaar. Hij is, evenals zijn voorgangers, ge·interesseerd in de visuele verschijnselen van de werkelijkheid. Aileen: zijn onderwerp is bijvoorbeeld niet zozeer het Iicht dat op de dingen valt, of de vorm zeit van deze dingen, of de onderlinge relatie die.tussen deze vormen aan te wijzen is, maar eerder de verschillen tussen de visuele verschijnselen als zodanig, en de structuur in het visueel ervaren, die het zien van deze verschillen

Vele vragen, weinig antwoorden. Een tentoonstelling bij het THE-lustrum zou daarop terug kunnen komen. Niet door een tentoonstelling te maken, alsof er niets gebeurd was, alsof de verhouding tussen kunst en techniek een vanzelfsprekende is, maar ook niet een, waarin de kunst haar gelijk zou komen halen. Eigenlijk zou het een tentoonstelling moeten worden, waarin de bezoeker op een heel andere wijze dan bij de aankoop van destijds met dezelfde vragen geconfronteerd zou worden. En vooral zou hijzelf, met bepaalde overwogenheid, op die vragen moeten kunnen reageren. Hij zou rustig moeten kunnen vergelijken, zichzelf vragen stellend, en niet gedwongen om - als tussen twee strijdenden - partij te kiezen .

4

Umbilly 11975

Panamarenko

verantwoordelijk voor een ander aspect, dat in belangrijke mate het nieuwe beeldkarakter van zijn recente werken bepaalt. Een aspect dat bij mij sterke associaties oproept met de beelden die ik van nieuwe technische communicatiesystemen als Teletekst en Viewdata ken. Wanneer je de wijze bekijkt hoe daar de tekst afleesbaar wordt, je bewust wordt van de rol die de (opeenvolgings)tijd speelt ten aanzien van het beeld, maar ook van de wijze waarop je het voor jou relevante materiaal selecteert uit de massa-informatie waarin het verpakt wordt, dan zijn dat, althans voor mij, referentiepunten teneinde het karakter aan te duiden, dat ik in de beelden proef, die vooral de recente werken van Struycken mij voortoveren.

mogelijk maakt. Om zulke onderwerpen in beeld te brengen- te (ver)beelden- heeft hij andere uitdrukkingsmiddelen nodig dan veri en penselen, dan handschrift en vlakverdeling. Het technisch uiterlijk van zijn werk is daarom niet als zodanig bedoeld, maar het logisch gevolg van de gebruikte middelen en methoden, zo zou je uit de door hem gegeven toelichtingen kunnen concluderen. Zo simpelligt het, denk ik, toch niet. Het gebruik van die nieuwe technische middelen is niet enkel een kwestie van een keuze van een meer of minder efficient middel om het gestelde doel te bereiken. Neen, door die keuze wordt, zo meen ik, wei degelijk invloed uitgeoefend op het eindresultaat en de indruk die dit op de beschouwer maakt. Die steer van technische periectie en precisie, die in heel de Rotterdamse tentoonstelling hing, was niet enkel het resultaat van oppervlakkige schijn, maar inherent aan het nieuwe beeldkarakter van bijna al zijn aanwezige werken (de tekeningen vertonen dit karakter mijns inziens minder).

Met opzet heb ik in het voorgaande het beg rip 'associaties' gehanteerd, en niet 'gelijkenis'. Wanneer ik naar een kunstwerk van Struycken kijk, zoals het hing in die tentoonstelling van het Boymans-museum, gebeurt er in mijn bewustzijn iets anders dan wanneer ik een pagina Teletekst waarneem. Maar die manier van opnemen, dat maar gedeeltelijke lezen binnen een overstelpende complexiteit, vertoont een bepaald soort congruentie met het kijken naar een Struycken. Onze technische wereld, vooral die van de verbindingen (communicatie) komt daar mee klaar, soms beter en sneller dan ons bewustzijn zelf. Dat Ievert een karakteristiek op, die ook beelden en voorstellingen kan betreffen, ook wanneer deze- zoals bij Struycken - uit een strikt kunstzinnige probleemstelling voortkomen.

In zijn latere werken gebruikt Struycken vaak het middel fotografie, een techniek waarmede de schilderkunst tot tien, twintig jaar geleden nogal op gespannen voet stond. Dat had zijn redenen, dieonder meer- in het karakter van be ide technieken te vinden zijn. Anders dan bij de schilderkunst- zeker die van toen- ontstaat het fotografische oppervlak bijvoorbeeld in een keer: afgezien van wat schilderachtige manipulatiemogelijkheden in de donkere kamer, is de continu"iteit van het oppervlak en het karakter daarvan met de opname gegeven, terwijl die in het schilderij stukje voor stukje opgebouwd moet worden. Zo'n geschilderd oppervlak draagt daarom, aileen al vanwege de gebruikte techniek, een geheel ander karakter. Met name de rand (en het naderen ervan) speelt doorgaans in het schilderij een heel andere rol dan in de fotografie, en dat kan grote invloed hebben op het gebruik van compositie.

De aanraking tussen kunst en techniek: het is duidelijk dat die aanraking in het werk van Panamarenko heel anders geschiedt dan in dat van Peter Struycken, en bovenal: hun werk is en blijft in de eerste plaats 'kunst'. In die kwaliteit wilde het Studium Generale niet aileen de bezoeker van de tentoonstelling met het werk van beide kunstenaars confronteren, maar ook beide kunstenaars zelf. Wetend welke waardering beide kunstenaars ten aanzien van elkaars werk hebben, werd de vraag aan hen gericht de wederzijdse keuze van het werk voor deze tentoonstelling te doen. Het Studium Generale hoopte daarmede een vorm gevonden te hebben, waarin de artistieke solidariteit concrete gestalte zou kunnen aannemen ter stimulering van de publieke discussie.

Nu is in het werk van Struycken dat hij in de jaren '60 maakte, een compositiewijze te zien, die naar mijn mening veel met die van de fotografie te maken heeft. Bij deze werken is iedere compositie als het ware de zichtbaar gemaakte rechthoekige uitsnede van een virtueel oneindig doorgaande structuur van lijnen, vlakken, patronen e.d. Die afzonderlijke uitsnede moest, zo te zeggen, z6 gekozen worden, dat hij representatief was voor die hele- grotendeels onzichtbare- structuur. Een compositiewijze, die heel goed vergelijkbaar is met veel, wat in de fotografie gebeurt. Het moge dan ook niet verwonderen, dat Struycken in zijn latere werk veel van fotografie gebruik gaat maken, al is dat dan om heel andere dan compositorische redenen. Veel van Struyckens latere werken bestaan uit series waarbij de veelheid van onderling veranderende 'fasen' het karakter van de visuele verschillen binnen een proces (ver)beeldt. Die afzonderlijke delen (fasen) staan dus niet op zichzelf, en hebben daarom ook een andere compositiewijze, met name een andere rand nodig dan het afzonderlijke schilderij. Het is juist daarin, dat het latere werk uiterlijk - afgezien dus nog van de anders gekozen onderwerpen- zo verschilt van zijn composities uit de jaren '60. De rand is niet meer de afsnijdende grenslijn, waarbuiten de structuur onzichtbaar wordt, maar - meer neutraal, als bij een televisiebeeld- gewoonweg het uiteinde van het vlak waarop de veranderende beelden zich aftekenen. Of liever: het vlak waarop de veranderende beelden geproduceerd worden, want vaak betreffen de reeksen toto's beelden va·n een kleurentelevisie zoals die via een elektronisch programma geproduceerd worden. Dat laatste is naar mijn indruk ook

Zo is het dan ook gegaan. De kunstenaars accepteerden het voorstel, namen contact op met elkaar, en verdiepten zich in andermans werk en achtergronden. Struycken riep voor het fysische gedeelte de hulp in van zijn vriend, Prof. Lewin, en tussen deze laatste en Panamarenko ontspon zich een hele correspondentie, die op verzoek van beiden in deze uitgave gepubliceerd wordt. Ook al is het Studium Generale zich ervan bewust dat ook hier soms harde noten gekraakt worden, toch heeft zij gekozen voor een eerlijke weergave van het proces in het ver.trouwen dat dit- binnen de gekozen opzet- de beste bijdrage is tot een open discussie. J. Leering

6

Panamarenko-Struycken, een vergelijking?

Weldenkend zijn of niet zijn. Blind zijn. 'Wat is Kunst? AI sinds de XIXe eeuw wordt de vraag onophoudelijk gesteld zowel aan de kunstenaar, de museumdirecteur als aan de liefhebber. In werkelijkheid geloof ik niet dat het gewettigd is van Kunst een ernstige definitie te geven, tenzij in het Iicht van een constante factor- namelijk de transformatie van Kunst in handelswaar'. Dit is een gedeelte van een tekst die Marcel Broodthaers schreef in de catalog us van zijn tentoonstelling in het Museum of Modern Art van Oxford. Oat deze factor door zowelleken als deskundigen belangrijk wordt gevonden, bewijzen reacties die dikwijls de hoogte van het bedrag dat Kunst als handelswaar op de markt moet opbrengen, als onderwerp hebben. Een kenmerkend voorbeeld is de redactie van Prof.ir. A. Heetman op de aankoop van de Umbilly1 van Panamarenko door de T.H.E. In een ingezonden brief in de TH-Berichten schrijft hij onder meer: 'Voorts kunnen benodigde bouwkundige voorzieningen ten behoeve van onderwijsdoeleinden niet getroffen worden, om niet te spreken van het liefdevol repareren van een open riool. Het zullen wei andere budgettten zijn uit dezelfde staatskas. Kan in deze tijd, waarin zoveel moeilijkheden zijn ontstaan, dit werkelijk gedaan worden? lk dacht van niet'. In hetzelfde nummer van de TH-Berichten gaat Theo (een columnist) in op een andere vee! voorkomende houding, ook op de T.H.E. Theo zegt over de discussie die de Umbilly zou moeten uitlokken: 'De meesten sloffen door alsof er niets staat. En zo is het misschien ook'. Nicos Hadjinicolaou zegt over deze houding: 'Maar tot de reacties die geregistreerd en verklaard moeten worden, behoort ook het stilzwijgen. En dan niet zozeer het zwijgen dat een 'niet erkend' werk omgeeft, hoewel dit ook onze aandacht verdient, maar bovenal het zwijgen van hen die niet wilden of konden spreken'. 1 ) Ook de overheid zwijgt volgens R.H. Fuchs (directeur van het Van Abbemuseum). In een artikel in NRC Handelsblad van 22 mei 1981 schrijft hij dat de overheid neutraal is en zonder oordeel. Voor de overheid is cultuur even waardevol en even zinvol als streekvervoer, stadsvernieuwing of de Deltawerken. Hij noemt deze vergelijking banaal en tegelijkertijd van grote schoonheid: kunst is eindelijk een normale openbare voorziening geworden aldus Fuchs. De overheid heeft het te besteden geld overgedragen aan organen. Het beheer van deze organen wordt door voornamelijk kunstambtenaren uitgevoerd. Zij bepalen waar de geldstroom voor kunst naar toegaat, kortom wat namens de overheid mooi en/of de moeite waard wordt gevonden. Hadjinicolaou zegt dat we de vraag 'wat is mooi?' of 'waarom is dit kunstwerk mooi?' moeten vervangen door de vraag 'wanneer en waarom ervaart wie dit kunstwerk als mooi? ' 2 ) Bijna elke kunstenaar zal deze laatste vraag herkennen en dikwijls is voor hem het antwoord duister. Zie hiervoor bijvoorbeeld een gesprek dat J. Leering (de toenmalige directeur van het Van Abbemuseum) had met A. de Decker (galeriehoudster van Wide White Space Gallery) .3) Leering: Hoe is hij eigenlijk op het maken van die vliegtuigen gekomen? Je vertelde dus dater in zijn paspoort als beroep ballonvaarder staat. Is het nu zo, dat hij daar altijd at mee bezig is geweest, als kind al en dat daaruit ook dat maken van die vliegtuigen te begrijpen is? A. de Decker: Ja, ik denk dat hij daar altijd al mee

bezig is geweest, maar hij heeft altijd gedacht, dat hij dat niet als kunstwerken kon brengen in een gallerij, dat het nooit als kunst zou beschouwd worden. En toen heeft hij waarschijnlijk op een dag gezegd: 'Waarom zou ik dat niet brengen, ze vinden toch alles goed wat ik maak'. (Lacht).3) Panamarenko die totdantoe bekend was door werken als Molly Peeters (een vilten pop), Motten in het Riet, Zakken (zestien polyester zakken waarin zich tegen de binnenwand slierten zeegras bevinden) zou toen hij overging op het maken van luchtschepen en vliegtuigen in een adem genoemd worden met Icarus, Leonardo da Vinci en Vladimir Tatlin. 'In 1 962 begon Struycken met de gevoelsmatige en intu'itieve benadering uit het werk dat hij daarv66r maakte, te zoeken naar een meer objectieve methode van werken . In een van zijn laatste figuratieve schilderijen Fluitketel uit 1962, had hij zich bezig gehouden met het probleem hoe hij de verschillende delen van het schilderij gelijkwaardig kon Iaten meespelen. Maar de bepaling van de verhouding tussen de vorm- en kleurenelementen bleef naar zijn indruk willekeurig en berustte op persoonlijke voorkeur en interpretatie van de 'zichtbare werkelijkheid' . In de publikatie (4) uit 1975 waaruit hier wordt geciteerd, worden als verwante schilders Lohse en Albers genoemd. In een artikel in het Museumjournaal (5) in 1980 wordt Struycken in de academische traditie geplaatst en worden er vergelijkingen gemaakt met Nicolas Poussin (1594-1665) en Matisse. Kritiek op Struycken wordt zelfs in de academische traditie geplaatst. 'De vroegere emotionele afwijzende kritieken op Struycken kunnen worden samengevat met William Blake's reactie op Reynolds discourses. 'God forbid that Truth should be confined to Mathematical Demonstration' en 'What has Reasoning to do with the Art of Painting' (5). Cricitici als Jan Juffermans en Lambert Tegenbosch vonden dat het elk uiterlijk vertoon van emotionaliteit ontberende werk door de kunstenaar met allerlei pseudo-wetenschappelijke humbug werd omkleed om het interessant te maken; zij trapten daar niet in. (6) Een wetenschapper en schrijver als Gerrit Krol kijkt naar het werk van Struycken en schrijft vol bewondering: ' Peter Struycken. Een groot kunstenaar' .(6) Peter Struycken vond en vindt dan ook ingangen op universiteiten en hbgescholen waar men zijn werk waardeert en mee wit helpen aan realisering hiervan. Zo werd bijvoorbeeld het 'interact ief com putergestu u rd kleu rweerg aafs ysteem' ontwikkeld en gebouwd op de T.H. Delft en bevindt het zich daar in het Rekencentrum. Struycken schreef zelf programma's, de besturingsroutines werden voor hem gemaakt. Panamarenko ontvangt binnen de kunstwereld, volgens mijn weten, zelden kritiek. De omschrijving die Annie de Decker aan Jean Leering geeft in het at eerder genoemde gesprek, is nog steeds van toepassing. Leering: Je zal waarschijnlijk ook van mening zijn, dat wanneer het beter uitgevoerd was, dat het de voorwerpen niet ten goede zou komen, met andere woorden, dat het knutselen toch wei .. . A. de Decker: Oat is er heel, heel belangrijk aan. Oat knutselen is belangrijk, omdat het zo' n fragiel

7

Field 1

Peter Struycken

Field 14

Peter Struycken

Field 18

Peter Struycken

Field 42

Peter Struycken

aspect aan zijn objecten geeft. En ook omdat hij terwijl hij werkt, de materialen gebruikt, die hij voor de hand heeft en daardoor een heel persoonlijk aspect daaraan geeft. Hierdoor krijgt het ook die poezie. Zo zie ik het, zo ziet iedereen het veronderstel ik.(8) Vanuit de technisch-wetenschappelijke wereld krijgt hij soortgelijke kritiek als Vladimir Tatlin kreeg op zijn vliegtuig Letatlin. 'Technisch individualisme, eenmansuitvindingen, al het gluren door de spleten in de natuur, vergeleken met het werk van onze wetenschappelijke en technologische instellingen die in contact staan met het produktieapparaat en het hele sociale organisme van het land, lijkt dit allemaal meer op huisvlijt. Daarom ook heeft men meer vertrouwen in een machine die in de windtunnels van het lnstituut voor Aerodynamica is beproefd dan in het toestel dat in de gewelven van de toren van het klooster Novodevichy door de wind van de Leninhoogten wordt heen en weer bewogen' .(9) Wie de geschiedenis van de aankoop en plaatsing van de Umbilly 1 op de THE nagaat, komt ongetwijfeld soortgelijke reacties tegen. Panamarenko had bijvoorbeeld het liefst gezien dat de Umbilly geplaatst zou worden in een laboratorium of een soortgelijke werkruimte. Door onbegrip en/of tegenwerking bleek dit onmogelijk. Panamarenko interesseert zich slechts zijdelings voor kunst. Het is voor hem toeval dat zijn toestellen binnen het kader van de kunst liefhebbers vinden. In 1972 verklaart hij dat hij de kunst de rug zal toekeren, als hij er in zou slagen de Kremerprijs aan de haak te slaan. Henry Kremer, een Engelse zakenman, loofde een prijs uit van 1 0.000 pond voor de eerste vlucht van een door menselijke spierkracht voortbewogen vliegtuig, waarbij over een afstand van 800 meter en een hoogte van 3 meter een vollledig 8 figuur moest worden gemaakt. Deze prijs is in 1977 gewonnen door Paul MacCready een Californisch fysicus en voormalig kampioen zweefvliegen. In 1979 won Paul MacCready 213.000 dollar ook door Kremer uitgeloofd voor de eerste vliegtocht over het Kanaal met gebruikmaking van aileen menselijke energie. Dit jaar, 1981 , maakte Paul MacCready een geslaagde vlucht over het Kanaal met een zonne-energie vliegtuig . Panamarenko lijkt dus voorlopig voor de kunst behouden. En Struycken blijft gebruik maken van wiskunde en computers om relaties en structuren zichtbaar te maken. Struycken zegt: 'Niet dat ik geloof dat een systeem op zichzelf betere kunst oplevert, mijn ervaring met andermans kunst is dat inconsequentie en dubbelzinnigheid juist buitengewoon vruchtbaar kunnen zijn' . (... ) 'lk geloof niet dat iemand zich bij het bekijken van de resultaten bekommert om de gevolgde methode. Zelf wil ik me daar na voltooiing van een werk ook niet meer mee bezig houden: ik heb een grondige hekel aan spelletjes en puzzelen , ook al betreft het mijn eigen werk . Waarom ik er dan toch, bij het ontwikkelen van een programma mee bezig ben? Omdat de dubbelzinnigheid van de logisch gevormde regels een samenhang aan visuele elementen geeft en omdat het geheel, de structuur naar mijn gevoel iets bepaalds krijgt dat niet op expressie, smaak, willekeur, humeur of incident berust. De keu ze voor de reg els waarvoor geen logische grond bestaat, doet dat natuurlijk wel '. (1) Maar, Wat is Kunst? AI sinds ...

3. Jean Leering, cat. tent. Boezem/Panamarenko, Eindhoven 1 970, p. 19. 4. Christien Lunshof, cat. tent. P. Struycken, Utrecht, Eindhoven, Rotterdam 1975, p. 6. 5. Hoos Blotkamp, Peter Struycken en de Academische Traditie, Museumjournaal serie 25, nr. 7, december 1980. (Zie ook deze catalogus). 6. Zie noot 5. 7. Gerrit Krol, De gestructureerde nevels van Struycken, NRC Handelsblad, ma. 23 febr. 1981. 8. Zie noot 3. 9. Kornely Zelinsky, Vechernaya Moskva, 6 april 1932, Vert. in cat. Vladimir Tatlin, Eindhoven 1 969. 10. lrmeline Lebeer, L'art Vivant, No 27, fevrier, Paris 1972. 11 . Zie noot 5.

Toon Prust 1. Nicos Hadjinicolaou, Kunstgeschiedenis en de geschiedenis van de waardering van kun stwerken . Nijmegen (Te Elfder Ure 26) 1978, p. 637. 2. Nicos Hadjinicolaou, Kunstgeschiedenis en ideologie. Nijmegen (Sun) 1977, p. 216.

10

Field 1979/1980 Fotowerken op basis van kleurentelevisiebeelden Computerprogramma P. Struycken

vertonen ailemaal de volgende twee kenmerken: Enerzijds laat een aantal op elkaar volgende fa sen een tendens zien naar het eenkleurig worden van aile vierkantjes; de kleurstructuur neemt in gevarieerdheid af. Anderzijds doorlopen de afzonderlijke kleurnuances bij hun aanpassing voortdurend de kleurenlus zodat periodiek een vergelijkbare kleurstructuur ontstaat. In de meeste werken zijn de stadia van een zo'n kleurperiode afgebeeld. Wanneer de opeenvolging van stadia een typisch verloop toont met onverwachte veranderingen heb ik de stadia opeenvolgend gebruikt. Wanneer de stadia, alhoewel verschiilend, een visueel verwante structuur opleveren , heb ik ze willekeurig door elkaar gebruikt en tot een vierkant of rechthoek samengevoegd. Uit de wisselwerking tussen de verschiilende stadia is dan een gemiddelde indruk van de ontwikkeling te krijgen. lk heb mij hierbij door dezelfde overwegingen Iaten leiden als eerder bij het tonen van kleuren uit een kleurstructuur op de kleurentelevisie met het programma GRID 3 en in de fotocoilages KLEUR. Behalve dat voor de verschiilende werken vaak verschiilende kleurlussen gebruikt zijn , is ook per werk de mate van aanpassing van de kleuren aan elkaar anders gekozen. Globaal kan worden onderscheiden dat werken waarin de kleuren zich weinig aanpassen, een amorf beeld doen ontstaan met weinig figuurvorming en een langzame ontwikkeling in de richting van de eenkleurigheid, terwijl werken waarin de aanpassing groat is, figuurvorming te zien geven en een sneilere ontwikkeling naar de eenkleurigheid.

Op M.I.T. heb ik voornamelijk gewerkt op de afdeling van de Architecture Machine Group die onder Ieiding staat van prof. N. Negroponte. Evenals aan de T.H. te Delft heb ik daar gewerkt met een door de computer gestuurde kleurentelevisie. Het belangrijkste project dat ik op de afdeling deed, betrof het veranderen van patronen van gekleurde vierkantjes. Deze veranderingen verliepen volgens een proces waarbij ieder vierkantje van kleur veranderde onder invloed van de kleuren in zijn omgeving. Voor dit proces heb ik mij Iaten inspireren door het principe dat John Conway (wiskundige aan de Universiteit van Cambridge, Engeland) bedacht voor zijn spel LIFE. Life komt op het volgende neer: Op een raster van vierkantjes, in principe oneindig groat, is een figuurtje ingevuld dat minimaal drie vierkantjes beslaat. Ieder vierkantje van dit figuurtje wordt bekeken op z'n omgeving, de aangrenzende vierkantjes dus. Het figuurtje kan volgens bepaalde regels aangroeien, onveranderd blijven of verdwijnen. L. Geurts en L. Meertens (werkzaam bij het Mathematisch Centrum te Amsterdam) hebben in 1972, eveneens gebaseerd op het principe van verandering van een vierkantje onder invloed van zijn 'buren', een aantal regels bedacht die op visueel zeer verrassende wijze orde brachten in een veld waarop bij aanvang een willekeurige verdeling van witte en zwarte vierkantjes aanwezig was. In het programma FIELD gebruikte ik een veld dat geheel gevuld was met gekleurde vierkantjes. Een voor een worden de vierkantjes bekeken op de acht kleuren in hun naaste omgeving. De gemiddelde waarde van die acht kleuren wordt berekend en er volgt, nadat dit voor aile vierkantjes eenmaal gebeurd is, een gedeeltelijke aanpassing van iedere kleur aan · de gemiddelde kleur van haar omgeving. De kleuren die aan het proces deelnemen, niet meer dan 256, zijn van te voren berekend met het programma WAVE Hierbij worden zoals al eerder is gezegd de drie basiskleuren rood, groen, en blauw van de televisie gevarieerd volgens golfvormen (sinus) . De intensiteiten van deze kleuren verlopen van minimaal, zwart, tot maximaal, de basiskleur in haar voile sterkte. ledere te gebruiken kleurnuance ontstaat uit een combinatie van drie intensiteiten, een voor rood, een voor groen en een voor blauw. De opeenvolging van de kleuren is zo gekozen dat de eerste kleur en de laatste weer aan elkaar sluiten. Ze vormen dus een 'Ius' in de kleurruimte. Doordat de aanpassing van de kleur van een vierkantje afhankelijk is gesteld van haar omgeving en dus niet rechtstreeks wordt voorgeschreven, beschouw ik de veranderingen als een dynamische eigenschap van iedere kleur. Omdat een eindig aantal kleurnuances gebruikt wordt en de laatste kleurnuance weer aan de eerste aansluit werkt een kleur in deze werken als een automaat met 256 keuzemogelijkheden. Het verloop van het proces dat de aanpassi ng regelt is z6 dat, hoe ook de begintoestand van de kleuren is, op den (vaak zeer lange) duur aile kleuren zich voiledig aan elkaar hebben aangepast en het hele veld eenkleurig is geworden. Eenmaal in deze staat van aanpassing geraakt kunnen bij volgende stadia in het proces vanzelfsprekend geen kleurveranderin gen meer optreden. De werken die ik met FIELD maakte

Peter Struycken

11

Field 2

Peter Struycken

Flying Tiger called Flying Gigar

Panamarenko

Field-serie De Field-ser ie geeft wolkige configuraties van kleuren te zien, die op geen enkele wijze de neiging hebben om specifieke vormen aan te nemen. Struycken heeft hier het vormprobleem vermeden door het beeldvlak, zoals hij ook al bij eerdere t.v.-programma's gedaan had, op te de len in een groat aantal kleine vierkantjes, die worden gevuld met kleuren. De gebruikte kleuren zijn uit de kleurruimte geselecteerd op basis van het al eerder ontwikkelde programma Waves , vooralsnog Struyckens gulden snede op het gebied van kleur. Elk werk bestaat uit een aantal verschillende stadia van een veranderingsproces, dat op een veld of in afzonderlijke delen bij elkaar geplaatst is. Dit bij elkaar plaatsen van diverse stadia van het proces in een werk is noodzakelijk omdat het hier gaat om de aard van de verandering . Bij vroegere series lieten de werken afzonderl ijk verschillende mogelijkheden zien van een zelfde structuur. Bij de Field-werken is sprake van een ontwikkeling in de organisatie van de beelden , die het gevolg is van geschakelde afhankelijkheden. Een dergelijk proces kan onmogelijk aan de hand van een beeld inzichtelijk worden gemaakt. Geschakelde afhankel iikheden wil zeggen dat bepaalde veranderingen optreden als gevolg van de situatie in het beeld zeit. De eerste keer dat Struycken hiermee experimenteerde was in 1973/74 in de Afstra-films. De statige bewegingen van witte cirkels op een zwart vlak in deze films wekken onweerstaanbaar de indruk van een hoofse dans, waarbij de dansers reageren op elkaars nabijheid door verandering van maat en plaats. De bewegingen van de cirkels en hun afmetingen zijn afhankelijk gesteld van de nabijheid die ze tot elkaar hebben en elkaars afmetingen. Vanuit een beginstadium ontwikkelt zich zo een proces zonder dat nog ingrepen van buitenaf plaats vinden. Dit gaat door totdat voldaan is aan in het programma gestelde verhoudingen , zodat geen verdere ontwikkeling mogelijk is en de toestand van de elementen stabiel geworden is. De toeschouwer ervaart di rect dat in de regels, volgens welke de beelden ontstonden, geschakelde afhankelijkheden zijn ingebouwd, evenals de aard van die afhankelijkheden. Oat is vooral te dan ken aan de opeenvolging van de beelden, die door het medium film mogelijk gemaakt wordt. Voor het veranderingsproces van Field-werken heeft Struycken zich Iaten inspireren door in de computer-wereld ontwikkelde programma's, waarbij het gaat om aanpassingsprocedures. Voor elk werk is de begintoestand verschillend: er kunnen veel of wein ig kleuren gebruikt zijn en deze kunnen geheel verspreid of in concentraties over het vlak verdeeld zijn. Vervolgens moet ieder kleurvakje zich in meerdere of mindere mate- dat verschilt ook weer per werk aanpassen aan z'n omgeving , de gemiddelde kleurwaarde van de 8 kleurvakjes die er omheen liggen. Op den duur leidt de aanpassingsprocedure altijd tot een stabiele situatie als het hele vlak een kleur heeft gekregen en geen verdere verandering meer mogelijk is. De Field-serie bestaat uit een selectie van vergrotingen uit series toto's die Struycken telkens van de t.v.-beelden maakte gedurende de afwikkeling van een proces. Bij die selectie is hij niet uitgegaan van de wens om een proces van a tot z te tonen, maar om precies genoeg beelden te combineren om de aard van het proces en de range van mogelijkheden daarbinnen te Iaten zien . A Is de opeenvolging van stadia een typisch verloop vertoont met onverwachte veranderingen , zijn de beelden in volgorde van ontstaan gemonteerd. Wanneer dat niet het geval was

zijn de beelden door elkaar gezet, en kan uit de wisselwerking tussen de verschillende stadia een gemiddelde indruk van de ontwikkeling verkregen worden . De Field-serie is volkomen verrassend en fantastisch om te zien , en, om met Struycken te spreken , wie bekommert zich bij het bekijken van resultaten nog om de gevolgde methode? Struyckens thematiek is constant, maar hij weet er iedere keer weer met volstrekte originaliteit vorm aan te geven. Oat roept de woorden van Poussin in herinnering: 'Originaliteit in de schilderkunst bestaat niet al/ereerst uit een onderwerp dat nooit eerder gezien is, maar uit goede en nieuwe compositie en expressie. Zo kan een thema, dat gewoon en traditioneel is, uitzonderlijk en nieuw worden '. Op de vraag " But is it Art? " zijn wat Struyckens werk betreft, al zeer uiteenlopende antwoorden gegeven. De uiterlijke verschijningsvorm van vroeger werk, in combinatie met de wijze waarop het tot stand kwam, heeft in het verleden zoals gezegd, op sommigen gewerkt als een rode lap op een stier. Noch het onderwerp (relaties en structuren), noch de werkwijze ('wiskunde ', computers), noch de uiterlijke verschijningsvorm (hokjes en blokjes) voldeden aan het neo-romantische verwachtingspatroon inzake kunst . De vroegere emotionele afwijzende kritieken op Struyckens werk kunnen worden samengevat met William Blake's reactie op Reynold's discourses: 'God forbid that Truth should be confined to Mathematical Demonstration ' en 'What has Reasoning to do with the Art of Painting?' Struycken is op volkomen originele en uiterst effectieve wijze problemen te lijf gegaan die al sinds de klassieke oudheid spelen in de kunst. Bovendien heeft hij aan de academische benadering van kunst een denken over kleur toegevoegd, dat voorheen hoogstens was weggelegd voor vorm . Zonder op of om te kijken is hii in de loop der jaren bezig gebleven zijn ideaalmodellen bij te stellen en zijn system en en visuele resultaten in een steeds zuiverder relatie tot elkaar te brengen. Dit alles verklaart nog niet waarom Struycken telkens geheel onverwachte en prachtige mooie reeksen nieuwe kunstwerken produceerde. Het gebruik van systemen Ievert zeker niet noodzakelijkerwijs goede kunst op, dit is ook Struycken niet ontgaan : 'Niet dat ik geloof dat een systeem op zichzelf betere kunst oplevert', zegt hij in zijn nieuwste tekst, 'mijn ervaring met andermans kunst is dat inconsequentie en dubbelzinnigheid juist buitengewoon vruchtbaar kunnen zijn '. (. .. .) 'lk geloof niet dat iemand zich bij het bekijken van de resultaten bekommert om de gevolgde methode. Zeit wil ik me daar na voltooiing van een werk oak niet meer mee bezig houden; ik heb een grondige hekel aan spel/etjes en puzzelen, oak a/ betreft het mijn eigen werk. Waarom ik er dan tach, bij het ontwikkelen van een programma mee bezig ben? Omdat de ondubbelzinnigheid van de logisch gevormde rege/s een samenhang aan visue/e elementen geeft en omdat het gehee/, de structuur, naar mijn gevoel iets bepaa/ds krijgt dat niet op expressie, smaak, willekeur, humeur of incident be rust. De keuze voor de regels, waarvoor geen /ogische grand bestaat, doet dat natuurlijk we/'. In die laatste zin zit hem de kneep nu juist. Uit de geweldige chaos van mogelijke regels doet Struycken telkens intu"itief een geniale greep. Zoiets kun je of kun je niet, want, om nog eenmaal met Reynolds te spreken : 'A Is we goede smaak en genialiteit met behu/p van regels zouden kunnen aanleren, dan zouden ze niet Ianger goede smaak en genialiteit zijn '. Hoos Blotkamp, Museum Journaal7 /1981

14

Field 39

Peter Struycken

Flugzeug 1967 Panamarenko

Vliegende Schotels

Panamarenko

Panamarenko een verantwoording voor de keuze van zijn werk voor een tentoonstelling aan de T.H. te Eindhoven.

vliegen. Omdat de constructie die nodig is om een toestel te Iaten werken, directe gevolgen heeft voor de vorm laat dit onderdeel zich gemakkelijker langs visuele weg beoordelen. Opvallend is de grote zorg en gedetailleerdheid die ieder onderdeel van zijn toestellen kenmerken. De aandrijfinrichtingen, propellers, kabels, drijfriemen en kettingen, de tandwielen, hefbomen en trekstangen, schakelwielen, koppel- en ontkoppelinrichtingen, die nodig zijn om zijn toestellen te Iaten werken, de constructie van vleugels, rompgedeelten, roergedeelten; uit aile onderdelen spreekt de noodzaak ervan om het betreffende toestel te Iaten vliegen. Van deze technische en constructieve zaken stralen ook de moeite en moeizaamheid af die het realiseren met zich mee hebben gebracht. De natuurkunde, zowel in technisch als in theoretisch opzicht, speelt bij Panamarenko mijns inziens een merkwaardige rol en houdt voor hem geen onverdeeld genoegen in. Het lijkt erop dat hij enerzijds mateloos door wetenschap en techniek wordt aangetrokken en anderzijds een heftige strijd voert die moet uitmonden in de overwinning van de verbeelding op de logica en empirie. Door gebruik te maken van de natuurkunde krijgt hij onderwerpen aangereikt die hem in een aantal opzichten een zekere 'voorsprong' lijken te geven op kunstenaars die als inspiratiebron zich beperken tot een stilleven met appels en peren. Vliegen en zweven en de tuigage die daarvoor nodig is, hebben bij voorbaat een imago en een verschijningsvorm die spectaculair is en een sterk beroep doen op beleving en verwondering. Ook al zonder dat zij in verbeeldende zin zijn gebruikt. Er gaat een zeker risico uit van het kiezen van dergelijke onderwerpen. Als de verbeelding te kort schiet, degraderen de objecten tot curiosa die ten hoogste thuis horen in de afdeling technisch knutselen van een museum voor natuur en techniek. Wat betreft de keuze van onderwerp om te verbeelden kunnen aileen de meest banale gegevens, zoals appels en peren, in moeilijkheid concurreren met de meest bijzondere, zoals vliegen en zweven. Zowel het perfect banale als het unieke Iaten zich moeilijk van de betekenis die zij hebben in het dagelijks Ieven 'losweken' en van een nieuwe betekenis voorzien. De problemen die techniek, zowel in handvaardigheid als in begripsmatig opzicht, stelt en het begrijpen, aanvoelen en doorzien van de onderliggende natuurkundige principes vormen een barriere die Panamarenko mijns inziens voor zichzelf opricht en die hij moet nemen om het beloofde land van de kunstzinnige verbeelding te kunnen betreden. Die barriere is een zelf gekozen weerstand, want de beeldende kunst stelt geen enkele voorwaarde aan de onderwerpen die tot haar domein kunnen gaan behoren. Door het gebruik van natuurkunde en techniek ontstaan ook misverstanden over het werk van Panamarenko. Een van de bekendste is dat het wei of niet 'echt' werken van zijn toestellen een punt is waarop juist diegenen die het minst gevoel hebben voor de beeldende kwaliteit van zijn werk, menen een oordeel te kunnen baseren. Zij zien niet in dat geheel los van het feit of de toestellen werken of niet, door de verbeelding van Panamarenko de indruk wordt gewekt dat zij het zouden kunnen. De toestellen van Panamarenko zien er startklaar uit, gereed om te gebruiken, op te stijgen of weg te zweven. De objecten van Panamarenko kondigen als het ware hun gebruik aan en zijn daardoor suggestiever dan

Wat mij in het algemeen in kunst interesseert is de aard, verstrekkendheid, consequentheid van een beeldend uitgangspunt dat een kunstenaar hanteert en in zijn werk toont. De kunstenaar beslist, al of niet geheel bewust, volgens een dergelijk uitgangspunt over aile facetten van zijn werk en maakt zodoende een samenhangend geheel. Meestal wordt de beoordeling door derden van een beeldend uitgangspunt bemoeilijkt doordat hiervoor geen algemene maatstaven zijn te vinden. De criteria dienen dan in het werk zelf gevonden te worden. Critische beschouwing is nodig om con stante en variabele aspecten die tot de beeldvorming leiden te onderscheiden. De constante aspecten geven inzicht in de fundamentele eigenschappen van het uitgangspunt, bijvoorbeeld de mate van poezie die het werk kenmerkt of de aandacht voor constructie en detaillering. De variabele aspect en komen naar voren in de modulatie van het uitgangspunt bij verschillende onderwerpen die als thema voor een werk worden gebruikt. Ze geven een indruk van de flexibiliteit van het beeldend uitgangspunt wanneer dit bijvoorbeeld voor de verbeelding van een alledaags voorwerp wordt gebruikt of juist voor de verbeelding van een uitzonderlijk gegeven. Wanneer men op deze manier enig inzicht in het uitgangspunt heeft gekregen, dan wordt het mogelijk de afzonderlijke werken binnen een oeuvre te beoordelen. Het wordt dan ook mogelijk werk en uitgangspunt te vergelijken met die van andere kunstenaars om zodoende de mate van oorspronkelijkheid van het oeuvre vast te stellen. Hoe groter de oorspronkelijkheid en hoe groter de samenhang en genuanceerdheid van het beeldend uitgangspunt, hoe meer het werk betekenis heeft. Bij Panamarenko doet zich het interessante feit voor, dat een wezenlijk facet van zijn beeldend uitgangspunt schijnbaar met maatstaven is te beoordelen die buiten het werk zelf liggen en die een objectieve toetsing mogelijk maken. Dit komt doordat hij gebruik maakt van natuurkundige theorieen die echter slechts voor een klein deel overeenkomen met de gang bare theorieen. Uit publikaties en gesprekken met Panamarenko is mij duidelijk geworden dat hij niet aileen natuurkundige gegevens gebruikt in zijn werk, maar dat hij ook de fysica zelf als zijn werkterrein beschouwt. Hij vindt dat de gangbare theorieen te kort schieten in hun mogelijkheid de fysische werkelijkheid te interpreteren. De natuurkunde zoals Panamarenko deze opvat, wordt daarmee tot het gebied van de kunst van Panamarenko. Omdat ik niet kan beoordelen wat het verschil is tussen de gangbare natuurkunde en de fysische theorieen die door Panamarenko zijn ontwikkeld, heb ik Walter Lewin, professor in de fysica aan het Massachusetts Institute of Technology (Cambridge USA) gevraagd zich te verdiepen in deze theorieen. lk vind het van wezenlijk belang voor het inzicht in de originaliteit van dit aspect van het werk van Panamarenko om te weten welke nieuwe denkbeelden bij lanceert binnen de fysica en welke invloed ze hebben op de modellen en tekeningen die hij ervan maakt. Naast zijn theoretische werk gebruikt Panamarenko ook toegepaste natuurkunde. Deze wordt duidelijk in de techniek die nodig is om zijn objecten te realiseren. Veel voorkomend in het werk van Panamarenko zijn toestellen om mee te zweven of te

17

'echt'. Ze zijn het resultaat van de verbeelding van natuurkunde en techniek. Of de fysische theorieen die er aan ten grondslag liggen naar de maatstaven van de gang bare theorieen juist zijn, is voor de expressieve kant van zijn werk volstrekt onbelangrijk. In hoeverre dat een bijzondere kwaliteit is, laat zich eenvoudig illustreren aan de de hand van onze hedendaagse produktvormgeving. Denk aan een cassetterecorder, een computer, een telefoon, een calculator. Geen van deze objecten geeft uitdrukking aan hun gebruik. Ze zijn gestileerd volgens ergonomische maatstaven waarbij eenvoud van gebruik en een gestroomlijnd voorkomen voorop staan ten koste van de herkenbaarheid van hun werking. De objecten zijn gereduceerd tot kastjes met knoppen. Men beroept zich hierbij op de functionaliteit. Die is echter uitsluitend gericht op de vervulling van de 'gebruikstaak' van het object, niet op het naar voren brengen van de eigen specifieke werking ervan. Wat het werk van Panamarenko nu onderscheidt van de gestileerde vormgeving, is juist dat zijn vormgeving de toeschouwer uitnodigt het toestel nader te bezien en de bekoring van de werking te ondergaan. Zijn vormgeving berust dan ook niet op ergonomie of functionaliteit, maar op poezie. In hoeverre deze poetische expressie door Panamarenko bewust als beeldend uitgangspunt gehanteerd wordt, vind ik moeilijk te beoordelen. Omdat het echter een fundamenteel kenmerk is in al zijn werk zal ik eerst proberen het karakter ervan te omschrijveri. De poezie lijkt te ontstaan door een mengeling van bewuste en onbewuste na·iviteit. Met na·iviteit bedoel ik onbekommerdheid, zowel in de zin van 'je niets afvragen' als 'onvoorwaardelijk afgaan op de eigen beleving'. De na·iviteit van Panamarenko is intrigerend in de wisselwerking die hij aangaat met zijn gebruik van de fysica. De vraag dringt zich daarbij op hoe je enerzijds een beroep kunt doen, ja zelfs ambities en pretenties hebben in het vlak van de natuurkunde en hiervan anderzijds de wetmatigheden met voeten treden ten gunste van de poezie. (Zie artikel Walter Lewin) . Dat kan aileen maar wanneer je natuurkundige feiten zo volkomen als een prive-domein ervaart, zo ondergeschikt maakt aan je eigen beleven, den ken en voelen, dat je meent je niets af te hoeven vragen op basis van andere criteria dan die van jezelf. Als beschouwer van het werk van Panamarenko moet je je aan deze instelling willen overgeven. De bekoring van het werk van Panamarenko ontstaat op het moment dat de toeschouwer inziet, dat hier een beeldend alternatief voor de fysische werkelijkheid wordt geboden en hij in staat en bereid is de geldigheid van de natuurkundige wetmatigheden voor deze gelegenheid te relativeren ten gunste van een andere, even geldige werkelijkheid, die van de poezie. In hoeverre de wisselwerking tussen poezie en fysica door Panamarenko bewust, a is middel tot stijl, wordt gehanteerd, is hiermee nog niet duidelijk. lk denk dat hij weet waar zijn kracht ligt: de eigen beleving en het vermogen daar vorm aan te geven, of het nu over appels en peren gaat of over natuurkundige verschijnselen. lk denk dat hij niet weet, zich indien nodig zelfs voor beter wet en afsluit, hoe merkwaardig, na·ief, vermetel, arrogant, vrij, comisch, individualistisch het werkt om een pijler van het westerse den ken, de verworven inzichten in de natuurkunde, de logica en de controleerbaarheid ervan, z6 naar eigen goeddunken te interpreteren. In grate lijnen heb ik geprobeerd iets van het werk van Panamarenko te omschrijven en wellicht een aanknopingspunt te bieden aan hen die niet gewend zijn naar beeldende kunst te kijken . Zoals ik in het begin van dit artikeltje zei ; is het op een goed moment mogelijk werk en uitgangspunt van een kunstenaar te

vergelijken met dat van anderen om zodoende de bijdrage van het oeuvre vast te stellen in de ontwikkeling van de beeldende kunst. Naar mijn idee ligt de bijdrage van Panamarenko in zijn vermogen om een object en in het bijzonder een technisch object weer tot een uniek en betekenisvol ding te maken dat in poetische zin macht over ons heeft: dat op de verbeelding werkt. P. Struycken '81

18

Enige opmerkingen van Prof. dr. ir. Walter H.G. Lewin ter begeleiding van de briefwisseling (van 4 mei tim 30 juli 1981) met Panamarenko Panamarenko is een belangrijk kunstenaar, daar zijn kunstkenners (d.w.z. mensen die dat kunnen beoordelen) het over eens. Z'n kunst is soms gekoppeld aan wetenschappelijke ideeen van hemzelf. Peter Struycken , met wie ik sind 1978 aan een aantal van zijn projecten werkte, heeft mij gevraagd Panamarenko's ideeen zoals bijvoorbeeld gepubliceerd in z'n boekje 'PANAMARENKO', The Mechanism of Gravity, Closed Systems, ... (uitgegeven door Marzona, Bielefeld, 1975) op wetenschappelijke waarde te beoordelen in verband met deze Studium Generale tentoonstelling. lk heb diverse ideeen uit dit boekje en uit de catalogus 'Panamarenko', Berlin, Otterlo, Brussei/Bruxelles 1978-79 goed bestudeerd. lk heb niets van wetenschappelijke waarde kunnen vinden en ik nam aanvankelijk aan dat Panamarenko's fantasie-ideeen, hoe belangrijk misschien ook voor z'n kunst, niet bedoeld waren om iets zinnigs over wetenschap te zeggen . Uit twee gesprekken met Panamarenko (18 april in Eindhoven en 1 mei in Antwerpen) bleek echter dat dit wei het geval is. Hij denkt wei degelijk dat z'n ideeen wetenschappelijke waarde bezitten . Op aandringen van Peter Struycken die bij beide gesprekken aanwezig was, ben ik met Panamarenko hierover gaan corresponderen. In de briefwisseling wordt een van Panamarenko's belangrijkste ideeen besproken. Dit idee is ge"illustreerd ir.1 de figuur met tekst op de volgende bladzijde. Het is een tekening van Panamarenko die gepubliceerd is in het voornoemde boekje. De figuur stelt een elektron voor dat rond een waterstof kern (een proton) draait. Volgens Panamarenko is de baan van het elektron niet het gevolg van de aantrekkende kracht tussen het elektron en proton , maar het gevolg van het verschil in Lorentzcontractie tussen diverse punten van het elektron. Het elektron draait niet aileen om z'n eigen as (spin), maar ook om de kern (denk aan de Aarde die rond de Zon draait). Panamarenko stelt voor dat het elektron een pure rolbeweging uitvoert; er is dus geen slip (denk aan een fietswiel wanneer U fietst; bij pure rol schuift de fietsband absoluut niet; de fietser's snelheid is dan precies gelijk aan de snelheid waarmee de fietsband rond z'n wielas draait). Hij denkt dat met z'n 'theorie' de elektrondiameter en de omwentelingssnelheid van het elektron om z'n eigen as uit te rekenen zijn als de straal van de baan (de 'Bohr'-straal) en de snelheid van de het elektron in z'n baan bekend zijn. Hij gebruikt z'n theorie ook om gravitatie te 'verklaren'. Het bovengenoemde idee, indien correct, zou immers van toepassing moeten zijn op ieder ronddraaiend voorwerp dus ook op hemellichamen . Ten gevolge van dit 'Panamarenko-effect' is een baan te berekenen die dus niet noodzakelijkerwijs het gevolg is van de aantrekkende kracht (zwaartekracht) tussen dat voorwerp en een ander hemellichaam. De theorie is zuiver geometrisch waarin aantrekkende krachten, dus de wetten van Newton en Coulomb, geen plaats vinden. Toch ontkent Panamarenko de aanwezigheid en het belang van die krachten niet (zie bijvoorbeeld z'n brief van 14 mei, pag. 2). Het Panamarenko-effect is volstrekt in strijd met de theorieen van Newton en Einstein . In vele gevallen waar indrukwekkende overeenstemming bestaat tussen de bestaande theorieen en de waarnemingen (bijv. beweging van hemellichamen en atoomspectra), zou die overeenstemming door het Panamarenko-effect ongedaan worden gemaakt.

Het Panamarenko-effect lost geen enkel bestaand probleem op maar creeert er wei onnoemelijk vee I. Het is daarom maar gelukkig dat het Panamarenko-effect niet bestaat. Het is het resultaat van een onjuist gebruik van de speciale relativiteitstheorie van Einstein en een daaruit voortvloeiende, volkomen begrijpelijke, co·incidentie van get allen voor het waterstofatoom (zie bijvoorbeeld brieven van 11 mei, sectie 6 en 21 mei). Toen ik Panamarenko in Antwerpen bezocht, maakte ik hem er op attent dat z'n theorie niet werkt voor elektronen in bijvoorbeeld helium en aile andere elementen zwaarder dan waterstof. Hij verzekerde me dat ook voor helium z'n theorie klopte. Op verzoek van Peter Struycken ben ik toen gaan corresponderen. In m'n eerste brief van 4 mei laat ik Panamarenko zien dat z'n theorie inderdaad mis loopt voor helium en zwaardere elementen. Dit falen van de theorie komt steeds weer naar boven in onze brieven. Panamarenko zit er zichtbaar mee in z'n maag en schrijft op 6 mei (pag . 3): 'Maar omdat atomen zo ingewikkeld zijn komen er allerlei vreemde factoren bij .. .' . Later doet hij een onzinnig voorstel om z'n theorie 'kloppend' te maken (zie brieven 7 en 19 juni, pag. 2 en 22 juli, pag. 4). In z'n brief van 6 mei stelt Panamarenko voor om naar andere voorbeelden te zoeken (bijvoorbeeld snel roterende hemellichamen) om z'n theorie nader te testen. lk vond dit een uitstekende suggestie. In mijn brief van 12 mei introduceer ik snel roterende neutronensterren (pulsars) en ik laat zien dat z'n theorie (toen nog met pure rol) weer helemaal mis gaat. Op 14 mei schrijft Panamarenko een boze brief en hij introduceert mysterieuze 'massavertraging' en 'tijdsvertraging' (pag. 1 ). Bij het lezen van pag. 2 en 3 van die brief kan een wetenschapper begrijpen waar ik aan werd bloot gesteld! De kunstkenner kan op pag. 1 zien hoe ik voor van alles word uitgemaakt. Oat is vaker gebeurd (30 juni en 14 juli), maar dat heb ik echt nooit zo erg gevonden (ik vond dat wei sprankelend) . In de brief van 14 mei (pag. 2) laat Panamarenko pure rol (het enige leuke in z'n theorie) varen in de hoop de zaak daarmeete 'redden'. Na zijn brief van 14 mei zag ik de hopeloosheid van het geheel in en wilde er mee ophouden. Peter Struycken heeft mij echter aangespoord door te gaan. Zijn argument was dat als ik zou stoppen, de discussie met Panamarenko geen stap verder zou zijn gekomen dan zijn discussies met andere wetenschappers die altijd snel en onbevredigend afliepen (zij waren dus verstandiger dan ik). In m'n brief van 1 5 mei be steed ik aandacht aan de betekenis van de elektronstraal. Daar hadden we beiden eerder uitgebreid over geschreven. Panamarenko was zich er niet van bewust dat de 'klassieke ' elektronstraal een afspraak is die niet veel fysische betekenis heeft. De eerste pagina van Panamarenko's brief van 1 6 mei kwam op mij over als 'kreten uit een modderpoel ' , ik kon daar absoluut niets mee doen (probeer het zelf maar eens!). In die brief blijkt ook dat hij moeite heeft met hele simpele zaken. Zo kan hij niet zien dat als je 'pure rol' laat varen (zoals hij dus inmiddels had gedaan), aileen rotatiesnelheid van het voorwerp (en dus niet de baansnelheid) in z' n theorie voorkomt. Op 16 mei was er nog wat hoop, hij schreef (pag. 2): 'De theorie staat er buiten de H baan niet zo goed voor, maar misschien vind ik er nog wat op'. Op 19 mei laat ik hem zonneklaar (dacht ik) zien dat aileen de rotatie-(rol-) snelheid in z'n aangepaste theorie voorkomt (en dus niet de baansnelheid) en ik

19

I

.

.

..

direction of re_voluiion : ·_. _ of the electron 15,000 revof~iions}oi - . _ · a complete Qrbit . 2 diameter of the electron- . 3 radius ·4 nucleus · . does not atiratt the ··electron· · . 5 direction of motion-. . . 6 form of the path of the eleCtron; vortex tube · · · : 1_ rolling mov~ment ·_ 8 . .particle . 9·

_Hydroge11 Atom

· ,-1vwige ·speed of electrons 11m o"t speed of light:_The inside--of'·_ ·.- the speed of light, the outside of the circle 0, no speed. The , . • -electr.on ~'rolls" along the outer side of _the "circle forwar.d and .. turns· in)~ circular path by virtue of difference of the speeds,. · tvit-h91:1t having to be attracted by the nucleus. The "dimihuation of -the circumf~rence ·coicides with the relativistic dimitruation · accordirig-· ro_fhe ·formul~: · . ...

. ·l

lV
-_

.. ; _.:: ax.is _.

-.-

'

-

~-:-.·

-·

V~ _- =

v.

1/137

_1.,.. .- o

C2

.

The electron then ass_umes a "spiral, ring-like or pipe-like form with _ a. maximum ring dens_itybf-1 .4142 _X 10-11 em . Diameter (Vortex/ike) .- · · ·_ Radiu? of-the en_tire atom: 0.53 )(. tp·B.cm The electron would fit- 3!,.500' limes in fhe rac_lius, 75,000 times in the diameter of the who]e ·at_om, "T he electron rotates 75,000 times while trimsversi"ng dni! orb"it. -... "·. '.. 6.6 X 10 15 revolutions per second. ·-- . - · _- ·_ Number of electron revolutions: -:- -_ ~ · ~75,000 X 6.6 x 1015 revoli:ttioit"slsec. -;:~ Electron solid ball - ·.~. outside diameter 2.82 X 10-·11 ' -' ... Centre of gravity diameter _1. 41~2 -X~ 10~ 1 i_

< .. ..

.....

-

corrigeer ook enige fouten door hem gemaakt. In z'n brief van 19 mei maakte hij een enorme wanhoopssprong om z'n noodlot te ontlopen. Hij komt aandragen (geheel uit de Iucht gegrepen) met 'massa dichtheid '. De door zijn theorie voorspelde baan van de Krab pulsar wordt zomaar even met twee duizend vermenigvuldigd! In m' n brief van 20 mei kunt u tussen de regels door mijn wanhoop lezen. Op 21 mei laat ik zien hoe een juiste toepassing van Einsteins theorie niet tot het Panamarenko-effect leidt. lk ben daar niet eerder mee aangekomen omdat ik aanvankelijk geprobeerd heb hem zijn onjuistheden te Iaten inzien met voorbeelden waarvan ik dacht dat ze hem zouden aanspreken . Tot op dat tijdstip was de briefwisseling zeer intensief geweest. Let u maar eens op de frequentie van de brieven: mei 4, 6, 11, 1 2, 14, 15, 1 6, 19, 1 9, 20 en 21. lk moest toen voor twee weken naar het buitenland en dat gat ons beiden wat adempauze.

als vals. Ze verwerpen daarmee ook iedere vorm van autoriteit want, zo menen ze, die is er aileen maar op uit hun ideeen niet te erkennen. In hun fantasiewereld zien ze ook over het hoofd dat de grote revoluties in de wetenschap door kenners (natuurlijk niet door leken) direct op waarde zijn geschat en omhelsd. Denk bijvoorbeeld aan het werk van Newton, Maxwell en Einstein . Ook in de kunst zijn de grote doorbraken al heel snel door kunstkenners op waarde geschat (natuurlijk niet door leken). Misschien is het publiceren van deze briefwisseling (hetgeen Peter Struyckens idee was) niet zo zinvol. Voor wetenschappers zijn de argumenten niet interessant hoewel soms wei komisch; voor kunstkenners zijn ze niet te volgen. Mogelijk geven deze brieven toch een inzicht in een essentieel aspect van het denken van Panarharenko. Zo blijkt eruit hoe reeel voor hem de wetenschappelijke fantasieen zijn die hij zeit creeert. Hij voedt z ' n kunst uit die wereld en is bereid, misschien wei gedwongen, om met wat getover die wereld in stand te houden. Sommige van z'n kunstwerken zijn gemaakt om te bewijzen dat z'n ideeen juist zijn . Zo heeft hij vele malen getracht te Iaten zien dat hij de wet van behoud van impuls aan z'n laars kan Iappen. Natuurlijk is hem dat nooit gelukt, maar toch heeft dat geleid tot intrigerende werkstukken ! Alhoewel uit bovenstaande voldoende duidelijk is dat ik me nogal heb opgewonden over de kortzichtigheid van Panamarenko waar het de wetenschap betreft, moeten wetenschappers vooral niet denken dat zo'n kortzichtige houding aileen ten aanzien van de wetenschap voorkomt. Een 'crackpot-houding' ten aanzien van kunst is veel algemener. Wanneer leken, en daar behoren bijna aile wetenschappers toe, moderne kunst bekijken of proberen te beoordelen (waartoe ze vanzelfsprekend niet in staat zijn), maken ze vaak de meest onnozele opmerkingen die voortvloeien uit volledig wanbegrip (d.w.z. gebrek aan kennis). Ze maken zich daarbij belachelijk in de ogen van de kunstkenner, maar dat zien ze niet. Ze hebben een volstrekt gebrek aan respect (en beset) voor wat er door de grote pioniers in de kunst de afgelopen 75 jaar tot stand is gebracht. Ze gedragen zich dus even onnozel ten aanzien van kunst als Panamarenko zich gedraagt ten aanzien van wetenschap. Een verschil is dat ze niet ook nog pretenderen zeit belangrijke kunst te kunnen maken, terwijl Panamarenko wei meent revolutionaire bijdragen tot de wetenschap te kunnen maken.

Op 7 juni wil Panamarenko de formules weer aanpassen en hij stelt voor een 1h in z'n brieven van 6 mei, pag. 2 en 14 mei, pag. 1 weg te Iaten (die zelfde 1 12 die hij aanvankelijk zo begeerde). lk heb daar niet aan meegewerkt, omdat die factor 112 (of 2) er immers helemaal niets toe doet o.a. op 11 mei pag. 2; 15 mei; 19 juni, pag. 1; 22 juli, pag . 3. lk schreef hem dat geregeld: Bovendien zou een verandering van formules betekenen dat getallen- en reken-voorbeelden uit mijn brieven niet meer direct met elkaar vergelijkbaar zouden zijn. lk heb dus de hele briefwisseling door met dezelfde basis ' 112' gewerkt. Later (brief 14 juli, pag. 1) verwijt Panamarenko mij dat ik met een 112 (of 2) 'smokkel' (lees mijn antwoord van 22 juli, pag. 2) . In de brief van 7 juni introduceert Panamarenko een handige formule die echter gelijkwaardig is aan een eerder genoemde. lk wijs hem daar op in m'n brieven van 19 juni (pag. 2), 7 en 22 juli (pag. 1 ), maar hij wil daar niets van weten. Hij maakt zeer elementaire fouten die voortkomen uit een gebrek aan 'functie'-begrip inAigebra (zie z'n brieven van 30 juni, pag. 2 en 14 juli, pags. 1 en 2). Met die gemaakte fouten meent hij mijn ongelijk te kunnen aantonen; hij geeft mij zeit een 0 voor Algebra (brief 30 juni, pag. 1 ). lk corrigeer hem in mijn brieven van 7 en 22 juli (pag. 1) en ben duidelijk ge·irriteerd door z'n gehannes (natuurlijk niet door die 0); ik noem dat 'algenbrei', geen algebra. In z'n brief van 30 juni wordt het duidelijk dat hij voor 't Panamarenko-effect heeft gekozen en daarbij werd ik overbodig. Bovendien zakte het niveau van z'n algebra ben eden ieder peil en ik besloot er een punt achter te zetten (brief 22 juli). Nu (30 juli), terwijl ik dit schrijf, voel ik dat als een verademing en ik kan het aileen mezelf maar kwalijk nemen dat ik niet veel eerder gestopt ben; wat een verknoeide tijd!

Alhoewel ik mijzelf ook als leek beschouw op het gebied van kunst, heb ik er een oprechte belangstelling voor en ben vooral door moderne en hedendaagse kunst zeer gefascineerd. Bij het kijken naar Panamarenko's kunst, die ik vaak schitterend vind, is het voor mij volmaakt onbelangrijk dat hij wetenschappelijke onzin verkoopt. Als dat voor hem de drijfveer is die tot belangrijke kunst leidt, dan mag hij wat mij betreft aile basiswetten in de natuurkunde met handen en voeten treden en hij mag er zeit best in geloven. Het is misschien dom van me dat ik me heb Iaten verleiden om met Panamarenko over wetenschap te gaan corresponderen; het wetenschappelijk gelijk staat hier immers helemaal niet op het spel. lk heb me gedurende onze correspondentie wei eens afgevraagd of mijn brieven z'n kunst misschien negatief zouden kunnen be"invloeden. lk denk echter dat dit niet het geval is. De objectieve werkelijkheid (het 'waar' of 'niet-waar') die door de wetenschapper wordt blootgelegd, is geen maatstaf voor de kunstenaar, net zo min als de subjectieve werkelijkheid (of die nu banaal of oorspronkelijk is), gecreeerd door de kunstenaar, een maatstaf is voor de wetenschapper.

Afgezien van een gebrek aan voldoende kennis heeft Panamarenko ook een na·ieve houding ten aanzien van fundamentele principes in de natuurkunde en daaruit blijkt dat hij een volstrekt gebrek aan respect (en beset) heeft voor wat grote wetenschappers door inventief pionierwerk tot stand hebben gebracht. Z'n houding is kenmerkend voor wat wij in de Verenigde Staten een 'crackpot' noemen (ik kan daar geen passend Nederlands woord voor vinden). Een wetenschappelijke crackpot redeneert dat wetenschappers blind zijn voor zijn ideeen, want ze willen niet dat hun eigen ideeen omver worden geworpen. Crackpots zijn niet door zinnige argumenten te overtuigen. Als ze die argumenten kunnen volgen (wat vaak niet het geval is wegens otwoldoende kennis), dan ervaren ze die argumenten

21

lnleiding tot de brieven door Panamarenko, zijn oncreatief, er wordt niet de minste poging gedaan om mijn theorie, wet te doen tukken . Zijn mening erover stond van de eerste brief at at vast. Het is helemaal niet zo dat hij na maanden van brieven schrijven tot de slotsom kwam dat mijn theorie tout was. Lewin vraagt zich at in enkele van zijn geschriften, waarom at dit drukke geschrijf en waarom deze energieverspilling, daarop kan ik hem nu een eenvoudig antwoord geven . Omdat het aan hem door de inrichters van de tentoonstelling gevraagd was, heeft hij het VOOR DE VORM gedaan. En dat is dan het afschuwelijkste van zijn hele gedoe. tk geloof dat Lewin, (en heel veel andere) wetenschappers er zijn , VOOR DE VORM.

Het schrift over de ' negentroop' is ontstaan na een druk gekibbel met een voor mij niet bekend astronoom, een kennis van Peter Struycken, die ik niets gevraagd had. Het hele geschrijf met deze man, was vervolgens voor mij niets anders dan een toevallig experiment, waarbij de waardeloosheid van een dergelijk contact, mij van eerst at ktaar was. Maar in een overmoedige bui bestoot ik toch mijn persoontijke inzichten over de natuur te met en met een orthodoxe wetenschapper. Ook al omdat hij zich uiterlijk anders voordeed. Normaat had ik het nooit in mijn hoofd gehaald om dit te doen, wetende uit ervaring dat deze heren steeds dezelfde boeken schrijven, met dezelfde titet 'Dit moet ge niet lezen manneke, dat begrijpt ge toch niet'.

tk zal hier en daar de meest rotte punt en uit zijn brieven in herinnering roepen. Het zal de lezer van de brieven opvallen dat Lewin voortdurend beroep doet door op de wetenschap, 'de wetenschap zal dit niet goed vinden', 'de wetenschap is hier niet mee gediend ' of 'voor de wetenschap is dit waardeloos '. De wetenschap kan van mij 'de kramp' krijgen , het gaat hier over een zwaar schoolmeesterssyndroom waar Lewin aan lijdt.

tk vatte het geheel dus op a is een probeersel, om via zoeken en fouten, zotte voorstellen en veranderingen een beter inzicht te krijgen in mijn eigen theorieen. Dit voortdurend veranderen was voor de astronoom , Lewin, erg onwetenschappelijk. Lewin denkt namelijk heel star en verandert zijn inzicht niet, maar daardoor btijven natuurlijk de fouten ook onveranderd. Het is waar dat ik erg arrogant kan zijn, maar tegen de institutionete arrogantie van deze astronoom is dat slechts een grapje.

In een bepaalde brief schrijft hii. het is aileen de rotatie van het voorwerp dat telt, Vr. Volgende brief, hij kan 's nachts niet slapen en wordt soms wakker om een methode te bedenken die mij zou Iaten inzien dat aileen V r telt.

Lewin heeft een te gespeciatiseerde kennis en niet gespreid genoeg om zich met mij te meten. Hij weet te weinig. Oat klinkt natuurtijk nogal sterk, maar het is zo. Hijweet niets over suprageleiding of over magnetisme. Bij mij thuis stond hij te kijken als Sinte Pieter naar een vrij zwevend stuk aluminium, van suprageleiding kent hij aileen het Meissner-effect; van Abrikosov of suprageteiding II heeft hij nooit gehoord. Deze dingen zijn belangrijke natuurkundige verschijnseten al hebben ze stechts indirect te maken met de hier besproken theorie, zijn ze typisch voor de lacunes in Lewins kennis. De tacunes, op zichzetf al verbazend voor een Astronoom fysicus, zouden niet zo erg zijn, het betet Lewin echter niet te oordelen (en vooral te veroordeten) in deze gebieden. Zo zegt hij in een van zijn brieven, dat de vraag, wat het toerental van een elektron is, een onzinnige vraag is, en dat het magnetisch dipool-moment hier niet door verktaard kan worden, want dan zou de rotatie over de lichtsnelheid zitten . Hij laat het voorkomen dat 'de wetenschap' (Lewins) dat dan wet kan, door deze vraag niet te stellen! Zowel de lading van een elektron als het magnetisme ervan, zijn basisvragen die de hedendaagse fysica niet kan beantwoorden. Weet Lewin dat dan niet? Zo heb ik taatst nog een boek gelezen : the first three minutes' van Steve Weinberg . Het gaat over het ontstaan van het universum en handelt meestal over etektronen en protronen die ontstaan uit strating en waarin bovenstaande basisvragen niet eens in voork~men, een eigenaardig boek. Lewin gedraagt zich , en velen zoats hij, ats een groot inquisiteur, verdediger van de enige echte waarheid. In zijn euforie en waanidee over de wetenschap denkt hij dat op een paar 'kteinigheden' na alles in kannen en kruiken is, en dat hij heel binnenkort een boek kan schrijven over het heelal 'van de eerste schrei tot de laatste snik'. De brieven van Lewin, die de brieven zouden kunnen zijn van honderd gelijkwaardige collega 's zoals hij,

lk schrijf, ja, ja t'is goed, aileen V r telt. Antwoord, . . . V r is van geen enkele waarde, ik heb je dat in de vorige brieven bewust niet verteld want, ook de kwantummechanica maakt zich geen voorstel over V r en nu is ook je voorbeeld van het Waterstofatoom tout, spijtig want ik vond hem welleuk . .. Lewin op zijn leukst, wie is er hier op zijn hoofd gevallen? Na veel denken en in spanning, zoals hijzetf zegt, heeft hij een schitterend voorbeeld gevonden dat als toetssteen kan dienen voor mijn theorie, namelijk de Krab Pulsar. Deze pulsar maakt geen omloopbaan , vraag, bereken er een!? (en naait er vervolgens een knoop aan zeker?) . Ja, de pulsar beweegt zich voorwaarts, maar Lewin 'vergeet' erbij te vertellen dat eveneens de gehele Krab Nevel mee beweegt, wat wijst op een sterke binding met de pulsar. Hoogstens op het geheel, kan een rekening gemaakt worden. Op een ander moment beschrijft hij hoe dat je eigenlijk 'juist' het relativisme moet uitrekenen. Hij neemt een schijf en laat ze rond draaien, loopt zeit hard weg, terwijl hij beschrijft wat de schijf nu allemaal doet. Een prachtig voorbeeld van relativistische paradox, waarbij je vlug grijze haren bekomt. Maar op het einde van deze brief komen de schoolmeesterswijsheden, waarvan een luidt, dat je bij het berekenen van relativistische bewegingen niet te vee/ mag nadenken, anders komt het niet uit! In de laatste brieven loopt bij Lewin alles vast. Hij schat een paar duizend sterren en dubbelsterren, zonder het minst rekening te houden met andere krachten.

22

lk moet namelijk weten, dater nog zoiets is als zwaartekracht, elektrostatische en magnetische krachten . . . Lewin, de astronoom echter, die dat dus allemaal zo goed weet ... houdt er gewoon geen rekening mee. Bij het schrijven van 'Panamarenko's Negentroop' vind ik, dat als je het door de theorie gevonden, elektron-toerental, gebruikt om de totale energie van het elektron te delen, je exact de Planckconstante verkrijgt. Een bewijs dat mijn theorie nog niet van de gekste is. De astronoom intussen, vraagt aan de makers van de catalog us, een oude tekening met onvolledige getallen af te drukken op de om slag. Zander de tekst onder de tekening waarop de andere uitkomsten staan! Vervolgens beveelt hij hun zijn tekst op spelfouten te verbeteren en raadt hij hen aan, mijn tekst niet op spelfouten te verbeteren! De opleiding die leidt tot een positie in de wetenschap wereld is spartaans en gericht op een soort olympische competitie. Daardoor hebben, van het vele leren, sommige wetenschappers uiterlijk erg veel cultuur en pseudo elegantie, innerlijk zijn het echter meestal cultuurloze analfabeten. Ze weten het allemaal wei maar het is niet echt, hun hele gedrag is kunstmatig en stereotypisch barbaars. Deze technologische cultuurloze pubers leggen een gevaarlijke hypotheek op de Aarde. Lewin zegt dat hij reeds tweemaal naar Westkunst geweest is, en dat hij het schitterend vond. Is het toevallig, dat het juist over een van de meest waardeloze monstertentoonstellingen van de laatste decennia gaat. Lewin vindt ook mijn werk erg goed . . . maar hij flapt er immers maar wat uit, het zal me een zorg zijn. Panamarenko

23

APPENDIX

24

BRIEFWISSELING tussen Panamarenko en Prof. dr. ir. H.G. Lewin (4 mei tim 30 juli 1981)

25

. :.. --- ·. -- ...----

-~ - •. - > :_::'~-">: . .

-

~ .

.

·:-. -..:

'

;"

-.

_-_. : ·_" Astronoinrcal· Institute ·uriiversity .of Amsterdam Roetersstraat 15 1Oi 8 WB Amsterdam The Netherlands

~

Telephone: 020-522 3004 Telex: 16460 P.O.B. 20.239 1000 HE Amsterdam

4 mei 1981. Panamarenko Biekorfstraat 2 Antwerpen Beste Panamarenko, Ik . heb het b_u itengewoon gewaardeerd dat je zoveel tijd voor mlJ hebt vrij gemaakt om-je -wetensc,happelijke ideeen nader toe te lichten. De discussie ~n -Antwerpen (op J mei) was ze.e r verhelderend. Ook heb ik inet aaqdacht . geluisterd _naa_r je gespr·e k met Pete_r · S~ruycke?.

Waimee~ ikj'ec theorie_ over elec,tron-st·raal -~~ atoom":s~raal iets a~ders ~ -' -_ s~nienvat dan-jij dat doet in je boekje (de fonnule!iirg: komt echte'r . in:. _ _ _·_ ': _e_ssenti;e- op· ·h etze l f de -neer·· - - d. w. z. Lore-ntz _-'c- on_t!'il_c tie - t. g •..,.;. df_ffereptie'le

- ---. -_··;:,___ srielheden) dap. komt het er- _op neer ·dat '--_·;- -~,-~:_, -_·-:-.-.- - . -

.- -=-~~:~-~--~0~~~-"~:~~-~-

-:-_ Re - 7

'

.-

!RACet - -- --_ (1)_- ~~-~- i~-\(=-~:-:S--~-~__

:·

-~ ;:-

is -de str~ai· va:~ het eiectiqn~ RA de st:,r'~at v
een

'

-_ -_:. ·>· ;:-

---~~; ~_'!;~::.: :~~:

:::"~~::x.::.::::~: IrZ~~~;~i~l::~

•-•·-

,a

1~~

.:·::1: ' baan .', -rA -. _-c·~,_ ,.-c_c vopr: atomen met slechts een electron · en de · l;il,.J!J._e.h,or~hde snelh-eden Va{l het , ·- : -~--eiectron - in die baan. Ik reken dan in de -laat.'s'te' ko'loni uit wat .· h_e t :res.ultaat · ·· ': van . vergelijking (I) oplevert. PANAMARENKO baan straal snelh. elctr. straal electr. -9 8 13 v (I 0 cm/s) R (I 0- em) RA (10 em) e e 5.29

2.187

I .407

helium (2 protonen)

2.65

4.37

2.81

phosfor (IS protonen)

0.35

waterstof (I proton)

32.8

21.1

(~2xl.4) (~

15xl.4)

- 2

Vanzelfsprekend hcief je geen ·_ geb:ruik . te maken van vergelijking (l). WC!nneer ie er: de Jioorkeur aan geeft: om het op je ·-eige:n mimiet te : doe~ zcials je het 9,eed in je bpekje dan is daf natuurtijk prima; Je. v~ndt .. dan hei:zeHde~ als ik vind· door de vergelijkirig te:.. gebruiken. 'De v ergelrj'king is niets andet:s dan h~t ei:ndresultaat: van jouw theorie. ~e .. ve:rgeLijking is . ee:rl goede benadering 'v oor je theorie zolang snelheden van het electron :Ln de. baan (v. ) maar '~nie( veel groter worden dan 40% va!l de . lich:tsn~lhei'd e~- dat isehet geval voor de voorbeel4en ~lie :ik h{er boven geef~

de

Bovenstaand resultaat moet je toch wel· doeri tw.ijf~len aan 'd e juistheiQ. van~ je ·theorie.> overigens, geheel afgezienvan het.c feit: dac je theorie . onj.uist. is yind ik het ·J antp.stisch ' dat ' je zonder gedegen kennis van . de na:tuurkunde -coch probeert wat "'etenschap in elkaar t:e knutsEhen, pe - verb_eelding~kracht 4ie j.e d'a arbi-j . toonf is 'ind:.7ukwekkend. . . ,_..

'._-.

Ik heb nog een vraag. In ~elk!;! ma,te i.'s Je we r k met "in de hicht 1-)angende: ' . J!leta_len . plat_en gele{d door werk dat al e~rd~t i~ gedaan (bijvoorbeeld d~ trein die · we in Ani:werperi_ bes'Rraken). Ikinoet' toch aannein~n d.at Je v,oor9at Je begon ·met'' je W'erk je je redelijk op d~ hoogte: .hel:it gestel d van wat er op dit gebied ~1 · gedaan was. = · · M-.,;:andag 1'8 me_i korn ik even bij Petet: Struycken l'angs om a·it i aatste .nog ·m~t j'e te besprek~n . - Ik rnoet wel al Oll)Streeks half e~n weg daar ' ik die

middag . itl Arnsterd_am ~en v,oor~racht moet geven.

-

:

T~neip.de je. ohgeb·rijd~lde fa:ntas :i.ie nog wa·t te: prikkelen slui t ik een

artikeltje bij ovl{r U:itba rstingeri op neutronen sterren d~t ik'· schreef voor Scientific Americqn (mei editie 1981}. Misschie~ sdmulee'rt . het j~.

Dank je moeder voor.a ,l nb'g voor haar gastvrijheid e11 de: ,zeer · • '··

~ . ma
sm~kelijke

Groeten,' ·--~·

·

.·

:- ·

-··~.

Panam·a'reriko Biekorfstraat 2 Antwerpen 2000

6 Mei i.981 ·•

.

-:

·--:~·

-·

' lola'iter" H.G; L~wi~ · AstroQOm~cal institute University~ of . Amsterdam ';

.

..:-

·,

..._.

_

·. Beste Walter Lew.in : Zoals g~ wel denken kunt kan ik niijn th~orie over ·r-oterende~ relati~l.sti·sche _'massas -:niet ' zo niaar. zoridet ':'erdediging opgeven'·_

--

; Ge \1eet, ik : introduceer_de ten fa.cto_r ~die je ·niet acc-ept;e.rert:~kon_·,maar o~~: niet . . zo heel ' belangrijk ' vorid. . . ·. .. . . Welnu _ ~k vind· hem heel .beiangdjk -want hifonderlijnt -pe juistheid van de'. eerste vinding,jaren geleden,wa;irdoor het toeval getm kans-- kree~ . Bij je · berekeningen maakt ge een b~ la~grij}<e fout ~ die _ik j.e wil laten inz ien. J_e: gaa.t ui_t va:n een gemid
Hiermee bedoel ik da~ ,warineer het electron op zijn ba~ri vooruit went~lt de naar voor draaiende zijde ··aan ' de buitmrand_een. snelhe:ld heeft' die ,·tweemaal .·grote·r iS dail de· baarisne~heid en het · ·is -~us correct ~om te ·ze-ggen de gemidde-~de -.:: snelheid is de baan,of omwen:telings snelheid ~ · · Het . is echter helemaa:l niet juist op ·deze st\elheid,de transformai:ie - te .berekenen ·.want die is aan de buitenrand viermaill 'grq_t_er in plaats : van: Ji:~ma~l dat de snelheid· aa"Qgeeft. __ . . · · be c;orrectie fa'etor· op de- snelheid i -s gemiddelde'' snelhefd maal ff 2187- I<M/SEC .x 1..~4142 = 3093-. KM/SEC . ·· .. De X 2 fa~or i!! - da~rdo~~ legitiem e'n laat toe.~at ~et 2:187KM/s :-. ee~ electron.J.. ' ·tweemaal zo~root ma:g~at de tranfol'!Nlt1e_ naar , de· snelle ::::;:~ voorwaartt : , w~ntelende. zi':i.de ~~~~_;-~~-~n wat ~e _gSU'~~de~ ~nelh_eid aangeeft .of _· n>tk~t; ( >k b 8 \ \ h>er de man>er waan m>.Jn ~·;.;z;t.aat .~ag)

,

.· ·~--~

. 7 -G'A . eLL -:· tt

·.

·~~·~ ~MA.~

1/ . .· ' . ~

O'/ .'

_\If-.,-

4 -.

I

J

\'

·

\{'

/)

,/ "

.

_,

.:._:.::',

.

:~.

.. ' z(;, .. . een _z warte 2 is al wat_ wl.tter - geiovert ,maar nu kom~ de klap· :op de som, -=~

Je

gebrui~~e een he};e goeie v~rgelijkiqg,

. .

.

:-:.::

. _;_;. .. -. ~ ..

...- ..

-

. -= -.

~.:-

(Rei . •. . . , ·-~~ -Q ::(Boh: . . . . . ·. . - -9 . Dus ; -EJee tron _s traal ;= -0; 5 x 5, 29.17706 · em .:\·.rad lUs ·)~-- 2, 6458853 em.

( _1/2 RA )

Snelh~-f ~ eleetr:~n,

- . -1. 0

10 (Ve) : Z ,99792458 em/s · . · . -·-gedeeld door de . liehtsne-~heid ·

137

2,188266117

-

e~/-s ·j , -.·

8

.

2,99792458

1 ·,·41.06_

13

= em.

cin .. e"1 Ei:'tronenstraal

3 De ·_electronen:.diameter -~ is 2,8?:"? cm. d~s komt · erg }uist uit'~ via mijn ·r"e1ativisd.sche zel-f afbuigi!lgs theode van rot:erende/vqbJ;waarst ~ewege!lde: 0 bjecten . .·

ik~'denk .nu' -
u zicil· -vergist heeft wat ' betreft de . electre~~n diamete-~ zoals 'die in de wetei1Schap ah -_~eonstante of experimenteel bepaa1de -grote opgeSchreven Staat. U:i:t Ul.lbrie£ _.kan ik o{imaken dat 'ge het electron : een: straal toekend die·• tweema~I. .t~ groot . is. ,waarbij 4e uit;eindelijke_:e'tectron d"i;a~eter· .S.~onjuist. ·. - -. . 64-13cm. iijn,dit . .is . .abso1uut -

~

.

-:.:

De formule ' die je geJ>ruikte -_had je andefs op het . goeie pa(( gebracht;' je kree;g _de straa 1 · Van het electron en·'-precies ·: zoals in mijn boekj:e . doe je X - 2 Om de :buitertdiameter t.e · -bekomen! . _. · .,.-.:-!.

.

_. :7;

~

...

. _De nauwke~~-igheid _'{~n boV.eQstaande kim ~ 0g . verhoog~ word:~- d~or eeri,_betere(~I:!Ain te . •·. _vullen dan - 1/137. .- c ~ en b ~ .v-.het snelhe1ds get-al u1t. u- l1JStJ~ te nemen 2,187 cm/s. -te. nemen .dan wordt ·de(e)diameter 2 ,817:4_':"13 cm. wa_t pracfisch puntga:af· l,lltkOI!lt opde 1>-este" · ·-= ex.periYl_entele w.aarde. ·Kij~ het maa·r _na. · ~~- ~.

Met de:ze is . een ;nieuwe Wl:Jze gevo_n_~en om de e1ect~onen-straal .te': berekenen,die ~ . ;ozo·.: nauwkeudg· ·: i~ aan de oude. ele'ctrische -:,__e?{(2~~ ) _e ~ in ESU elec~r~sta_t;ische eenheden. 1 · ,en(2mc 2 hn ergs/(8,1872..629 ergs x 2)= 1_,409 . cm.:. e.straal; Statcoi;J,-1~4.80337·10 --:·-: .. . -. .. . . . . . --

.

In · je brief v~in 4. 5 ..8l ~:'schrijf..-_ ge datde formu1e een goeie benadering -geven voof mijn theorie· zola~g .de sne1heden van het electron 40%~iiet oversc.h rijden • . Er. moet ook r:ekening gehouden worden me·t · ','gewon~ 11 rei4ltivist~sche correcties d. w' ;_z. cot recties· - ~aaiaal op'
_• .:::=-'

~.

..:;-:,·

-..~

~':;.=:

.'

relativitisch~ -hoeveelheid aanwe ~i:g,zo is :_h~i: ook met de andere ·atomen. c

Het ge~ft eeri kijk op doi'loopbaan kwai:ltiesade die wel anders fs_ en voor 'mij in ~e4e'r gevai .:~~rll:i.delijkel' · (ian de ·andere wijze om e .banen kwanYisatie tc>e te kenrten.

-

-£~;-~ . .-

. .

~

Maar omdat atoi!ie.n zo in~;w~kkeli~i-jn kome~~ e~ ailerle-f vreemde'·~factore~\i.j die met mij~ eenvoudi:gevoorste~ling vari ·j_mpulsrichting; vei.~re.king I_l'iet _veel t_e 1!18ken hebben Daarom is het misschien nu-ttig andere , voorbeel'den te zoeken die met de theo.de in civereenstemming brengen .iijn (of n-iet). . . ~-, _d.enk ~ik ·a~n,heme_llichameti-,die snefop · hun u ~draaien en een baaO,be&~hrijye·n rond -~ ·. c:jen niet _~i~htbare'= partner ; volgens· de_. theorie· ia 'het niet noodzak.elijk dat· er een pa~tner is!

te.

_, Zo

1~-- ga nu je ·ar tikel ·Jezen ov-~r uitbar.~tingen. op ~eutronen sterren . . c·-: ~ ··Hei: _~is buit-engewoon- qat; ge u me.t f : J i:h,e,orieen n~Q.t willef! _bezig houd.e_?, eri . ik waardeei he_t:_erg · . -~ 'JN · . -- -. . . · .· . .. groeten

·. ,

': ·:.

: __ ..

-

:.;.-..:::...

,-

. -

-.

..;

-.:

::-- -

~

.

..

--4-.o, _.

',,'

'

'· z is' .i~ - d~/<>'r~ule

(6}niet . ingevoer:den kan · l

of . Oz,ij~~ ---

. De esse'n tie . ·v~ri· mijn theorie is dat ~r .geen bege-l .eider :~c)u'(itunnen)zijn. ''

.

'

''

bew~ging gezien' v'a~ 0-~ - S ref~r-en~kad~-r met' grote .nauwkeurigh~id De puls•r loopt v~orwaart. s · in_et e~·n s·n~lheid van i99 km/sec. enrotee,rt met. 1068 .km/s . Figuur b. toon de

•.

•

· ''

.

''

'

'

•

•

.I

I

•

De figuur is onstaah, door .. een 'papiE!re pulsar met bin~entandwieltje t 'e laten · . ,.. . '

roll~n t ,e geq . ee'l1 r 'afld op het referentie ' kader.

'.

· De fo~ules (2.) (5) of (6) hebb4m de v()orwaart ,s e i;'n eiheld niet nodig en deze kan 1

''

. •

•

':

.vete _waarden hebben.

zo

·'

.b. v. voor de Krab Pulsar ., ,• '•• '

1, :

··'

·.a ,. ,_.. ' . '

·'2

c

=wz

_. p\.!lsarbaan

.

=2 .825 .a . ·..

v-oorwaartse. · s,n~'lheid - ·~.i~t zeer klein.-

km.

pulsar

in~e\baar ?

,;

;·_. ' r .' • 1 :''

d.J.e brief van 21 mei

•' k'~ri .,
geen ' overeenstj'!11Diling met de ·cycloide tekening. '

•

.•

••

1

•.

,-·

, •••

.,

I _:_'-....()_ r.

.,,

, I

', ·

' •'

. ','

,, . ·.,

.. •

.. '

I'

't•

,· '

'

I''

.'

,I

,'i.:.

',··

,.

'

•'

'

'I

,·

''

. . .!

',

'

I'.

_.,.

:.·

..,

.:. -----~-

''

\ voor Phosfor; IS pro~:onen, .electronst raal·· . . '-" • . ... .· ! .

R

e

RA(J/r)2 . c ..: -

.

.:-

-

..

.

~

. . 13 ·2 .81i94 : .em .

·:

Vr ·i .s erd.emogelijkhei~rl071f·2~f te .g(!.hruiken,

-~

. •

.. -

.

:. · .

, '.'

• · • • • • • • • • • · - 4' •

. . . .. . . . .

.··-:-. ·:. . ·:;

~

;

.

De "Jl.irtaire"Pulsar ' rsR 1913 +16. E~ zijn een helebO'!il diameters e_n ni{lssas mo.gelijl( tder, duizeiden 1en mef~:t'-ot~ verschille~ maar omdat. '
l
:

ra11n~erje:het eirdantw.o ord maar weet' kun j.e aitrj.4~ wel e.en argument :v -inden wacirpg;(S)de i\lis·ie vergeli:jki~i- is en niet (4f," •• -

:·

' •

Van

alle dittmeter~ die men kiezen kan

20.,-~400,10POO

km. zeg

m~ar

wat, is er voor

v

" relativi~ei-t

... maar een _z aak vari beduidirtg de - massa: van d~~_- bpLen de invloe
en verandering van de- ruimte di~ hi} door zijrrtQassa teweeg brenit i~ --yan do~t ~~{ddelijk denk.e n aan de Scml~z~e)l:lld diameter ¢n ·.bet zwarte. gat·.>

. ' •t.,erking Het

de berekening voor . PSR :l'9l3;16,

belang. : , ' ..

. .. -.·

-Ge.gevens; O:mlooptijd:":=27908 sec .-7. 75 uur. .. -. snelheid . . ,;.199~ km/sec . . ,;_ ~-

. . c2 R pul· sar .

W

2 R. . ·.

.

··baan .

8:97 km. - ~~

Baanstraal

"'8-~838 5 km.

spin toere.nl~c:•l6;94

D~t zal je mischien'wel mooi vind'eri -want de neJJ,t ron·enster straal

zJt

niet in de formule, .

-2-

'

d.In V ::''

maak je zelf een formu ,1 e· (8) m~t

je brief van 19mei, . · '· .

'

. R

r maar · .de eindfornui1e is ' nog .steeds met 1/2 .A.

.·

Het is niet .&emakel ijk V.OQr ,.m,e . ,om je te laten beg·rijpen waarom i~ di~ ·f.o1.1t vind . .Ik, za.l ,n,u probereri . zoah je gevraagt heb't.stap yoor st~p de vergelijking (2) af te 1eiden.

. eig~lijk '

Ik heb

v· ~ol

pas· du:lde1ijk:i:Cgezien we1k een be1angrijke

.

' · maken .va 0 eyc1ol.de te.k ening b. e 0 verder ,dat ·· wanneer men gebruik :kan .malt.!;!n

Vr< speelt bi) het

.

r gebruikt men ook

'l'ari · W >=i:fr~2 · waarmee je wonder1ijke formule~ kunt mfiken. " 1

vroeger dacht ik dat V

r

en ·V

e

evengrote ro1 speelden,je ziet ons geschrijf.1evert

·.

·

!

nog wat op (voor miJ , ·dan·. toch) . ,· '

I'

De · "sonim~t 'ie"' die je op 19 mei maakt is eig~1ij~ ni~t . juist in het licht van

· ~/2

'

.~oepa~~en : v~~.

RA. je spreek over

vetgelijking

(l)b~ief

llmei)en

.na~uurlijk ,

het> j~ ,dan 'geen Ve meer .Wat je 'm oet doen is verge.lijking ('J.l1:1me0maken. Dan is namelijk de "sollllllatie".die je gebtuikt

' ni~t me~r juist,~n

e. · Brief 11. mei .. het zwaartepunt in· ·deze is·. sectie 6

~e. met.

moet

"Co"incidentie van getallen ' ?"

h~·icfe

~iJ~en ~an

Verge1ijkingen(7) de tekst hierondet; , "A.ls je be ide.. '.(7) ' door ' 2 . . . .· . . · c · , deelt z:Le Je direct waardm "jou"r" e 1ectronstraal (vetg '. 4) in geval van phosfor (Z::;15) 15 x te hoog .llitl!.omt." ''

2 ;. Z e van 15 protonenl ~ A

'·

Ja,natuur1ijk wegens de

Men zou kunnen ' 'J

st.~lle~,

~

dat bij H.';Vr

Ve en bij Phosfor

I

Vr . =

R

V

A e

2

.I

z

~/v:z].

en daal:luee

zou de .formul'e . (2)van de·ze brief ·gew~on ver.der kunnen worden ' gebruikt.

i

. . ., I ,

. i·,

'

..

.·'

'. , ·'

.,··

.··

'•

'0 ,.

·,.· ,1

Panamareriko ' '· .

•• •

· ,' · ·.' ; ·'1.

.,

'

.....

7 juni 81 '

.

,

.. ' t_'

,.

.' :Ik h.~b· in deze br ,i e'f erg mijn best gedaan om · al ~nze ' foute-n 'geda.~n : ~P mijn .theorie .. op te sporen:Alle brieven ·eeo· paar maa.l .d oor ge.lezen en zoveel mogelijk intuitief . ·, · l

'

.

gedac.ht.,ook nieu:we wenteltekeningen gemaakt die erg· relevant bleken:. ~

:

.

· · .··\v ·)·.

R-

a., , .Je eerste . brief;

e-1/2 R -. ~ .· c . . ' ...

'·

"Re . is d~

·~

2 ·. ·.

.

·

.. ·.

. (1)

~lectron,RA de str.a al Viln d¢ ' baan· va,n het el'!Ctron, . v de snelheid ~an ·h et. electr6n in z ';n baao. en c de snelheid van h~~ ·ii~ht · e 10 · ( · 2~988-· xlo cm/sec.) 11 , •• 1

st'raa,l , vao het

1

Bovenstaande is ,

de'. ' form•.i~~· ~n

.d e zin 'e ronder van j•! Eerste

b~ief<~

.

I

:lllei.)l

· ... .Btie;f . van · ?~ mei.,daar st&at onderaan, Zo ·~erd .ik ·vanacht:. wakker en zag ik ee.n . simpeie 11

mani·~r -~in

je

te' doen. •inzi'en .

. V~n J;tet bolletjE- Om

?Wa~r ···zi~

.d e ' fout.

Z

~,

1

zo~der

th~orie

forinules dat injouw '

'

··a:ll.een .Ae rot;atie snelheid .

.

'

aS eeD h00ftrof kall '·spelElD en niet de baansnelheid", II

0

tnd~~daad

:de fout zit hem hierin dat j .e

in .fo.t mllle (1) de

b~ansnelheid rekent en ni~t· d'~' ro.tatie . eil daarom . voer je een 1/2 RA inf Daarom geef't (l,)e.e ri ODZln.ni~ antwoord ,je kan deze . fout ondekkert ,in. de cyclO.ide

,.

te,ke~i~g

van de beweging. ( z .ie f i.~uui a). ·

..

, . •

'

1

·1

'

Ik .stel ·vo(!r; de formule op de volgende wijze te verande'r:en .. · ·,, .·. ·

..

.··

, ..

(2) · ·( V~=2 "'f . . Re d·a t bij het H.atoom gelijk aan • v~;,, , ..., .

.no .

)

.

..

.

.

.

.

.

'

· · Waardcior ·;:de baansnelheid van de ro.tatie spin &{!koppel t worct en wat zeer bel.imgrijk is 1 slip word t6egestaan, d .i t . l(a'n j~ vinden, door bestudering van cyclo1de: tekening • b . ... ·.-· (z ie . f,iguur . b). Op deze f iguur

'·

ko~~n

"'e s traK.s ' terug ~ , ·

· Q6~ de omgekeerde foruiule;

(3)

. ·. ••

l.

·:

·c:': B.r ief' van Daar

~a~ ·

]1: inH,sectie 2 met figuur vergel ijking ~

je,

z.iend~t '-w~hn,~er V.• . • r

worden . en .riiet; ~2 · - ~ndat . hie,r '

.. .

vr ,. .

J. · , 2 e'h :specioaa1 j_ .,

,• ,

v

ln de pl'ii~t.s ·van ·. e komt, stra.al rl gekozen moet

0 is 1.. ·;·

• •• J

·.~ ·· .···

·'

·

.. · :':

·

~~

.,.·· . ·, ,·

',··· ·

,. ·'. · ;!.:··.·

;·'

-

w

-~

2

•

~- -

dan 'Zien''~e zoiets . als ik' tn fig. 2 heh~;·g:Ei:t~l5erid. De horizontale maten zijn' v~rkleind met :een factor ·y, : de ·verticale nie"t : Doen we nu-- h~t­ zelfde voor .c_t I = ~T (denk . ~f, . aan nu is t .. -,; l:iTi . en berekeilEm \lie waar x=r ,. y=O en -x=O, y=r iii mijn ~ I frame WO~derl 10 Waargenomen"c dan V inden . WEi VOQr . --i>----,--i~'-:11>--------...;._,--'----:X=r, y=O :- y ·~,;,o: en x' =~vT r /y. Deze waard.e · v:bor . "' jet is precies: ~vT groter dan we l:lierboven vonden t' = 0 ' op tijds.tip t '=0. -_M.a.w. in ' ltr_·sec gemeten· fn- ~::­ mijn frame ":tie" ik · de schijf een - af:s:tand afleggeri fig_u ur 2 van ~vT meter . (vanzelfspreker:dJ • ·We · .;,inden vodr :X~O, Y=r: y'=r em:· i<·'·"" ~vT. Ook · hier zie j .e hoe een opschuiving vari ~vT metez: heeft plaats ge;.. _. ~' - vonden. j..n de +xI :i::i.c;hting. De schijf "toont'' dus iri'-J'n.ijn frame zoa:is ·, ik geprobeeid -heb in fig. ~ t~ ~ ~eken:en.

+·

7

Je -.z iet qe rcmddraaiende schijf 'gei:iert;van m~Jn "fi-ame of- _referenc-e" loopt rechtlijn-lg ·en niet · in een baan. Wanneer )e <,ie Speciale 'r .e lativi. teits. _theorie niet goed- gebruikt (z_o als jij · deed) kun j'e ·.een onzinnig antwoord krijgen _(bijvoorbeeld -de _door jou voorspelde baankrqinil!ingl. Het fig. 3 · is niet ~alt.ijd · eenvoudig biD iemand die fout. met .. · .. _ . . de the-~ri~ · omspringtf.-e· lateri "aanvoeieriil ·_w!'lt precies·.fout is in zijn/1}-aar aanpak. De -:z::eden is _d at di:l uitkomst vari de ·· theOrie vaak verrassend . is ·en niet intuitle.£. gr ijpbaar ~ .. Ik _geef daarvan . _ in het kader van de rondcir~aiende schijf ' twee voorbeelden.

. :ae' . ·. •'

Een van de. markante consek.wehties van Einstein's theorie is dat wanneer je . op het tijdstip . t' =~ terug transfo~eert ria~r het rust fr~~, - je vindt: '· t . ;_~T/y. M.a~w . de schi]f heef.t nog- geen kwart siag gemaakt! .! D_u s het · hoogste punt in fig. 1 (y=+~ ;_ x'=~~) is niet·..i~ P heb .ik in .fig. 3. sche·.' matisch aaii'qegeveri. Hoe lang' du!Irt het voor de sChijf, zoals ik die . waar:· neem, et!in· maal rond te draaien? · Antwoord: yT · s.ec: M.a.w. j..k moet. langer wachten. voordat· ik de schijf. :t!i~Ii keer zie -r end - gaan dan iemand ' die:· met ae schijf meereist: •. ·voor het geval ciat y=2
is

is

Nog ·een voo;rbeeld wa.a r de intuitie. het laat ' afweten. · Als je v=O kiest··. · maar ·wei _de schijf me_t 9rote. snelheid ·- laa.t_ ronddraaien (oin_trekssnelheiq r) ·_' dan nee_m ~ jij _ (die niet ronddra_ait) een schijf straal waar · v~ r maar ~ · &.·~ . -~ als je nu ,de .omtrek van die schijf zou . "meten~' dan vind·- je 2ni:jy ;y=(l-vr/" 2 > • M.a.w.• :· de"gemeten" omtrek. is niet meer 2n' keer de straal! we<} me€ Euclidean -geome_tr i~ :· · :· : ~ ,· . · -. - ~ · ·

v

Als iemand een beetje met -de· the.o rie rommelt ·en een vreemd ~esultaat •-. •krijgt (dat ge~urt bij mijn studenten n~ _wel eens) dan i 5;.~qat eigenlijk • alleen maar te.. checken door _de tr~nsformaties strikt uit te,=vaeren zonder .al te veel .np.denken. Ihj riadi:mken gaat het . v~ak fout omdat ons gevoel voor · .... die theorie ·niet ontwikkeld .is. Ik zal toch- p:r;oberen (ik slaa<;i daar misschi en - ·niet in) je . zondei: die nogal- "ondoorzichtige"·'· transformaties die alleen al · een . gekremde · baan _i_li ts 1 ui ten door ·. de · tr arisf ornl~ tie y' =y ( 1 2 )· , :) e · te la ten aan~~len waarom . je aanpak fou.t i~.• •. rk .heb er twee_ weken voor oril ·d.aar eens _r .ustig over na t~,- ~e_nken. Gro.e ten, ..

-~--

·. :-

.·

.'dfj;. ;vv ~----~-:-,'-..' '' 11A I

·.. --:.· -

. ·-·--::_-'

. ·-_ - -. . Pv:~ _- rtL .~ i 1. _ ~r r -·. ·_-_- - ·•. - .·.• ,•

I

.

.. ·

.

' .

·.··

.. ·

I

••

,.'.

,•

..

·.. ·.:·.~·..

. 4P

.. ·.·. , . . .

''.,

'• •

,

.

·'

,'

.· ·. -~ .

j, .••.f?

. ·.11

·,

.·

jliV ' • ' •

.'

'I

•

.

'

.

•

vt-- .·:

_··. '

.

"

-

. .

'

.

~

'

'

·/ ·/ ··. .

'·

·..

..

.

'

• ,I ·,.

~'

.. .

. ·'.··?<

.

.

. ' . -:· ., . ·: .

.

'

'

..

.· .· ... ·....

'

'

. ·.'

·.· .. ., ...

.

'

.·· .

'' ,. •

'

',.·

.

'

'

I

,•

~ (/

J-61T> .·.

..

'.

. ·.~

r

?V" .

(/~

.'

.. '

I"

',

: !'

'• '1

•

,·'.

'.

. '

.

''I

o

'·.

I

•·

..

•

·..

• I' I'

,··

.

f

. , .. I

•

:

.

·.· ..·' ·.·

.. .

.

. ,:

I

I

'•

I

I

t:

.,

.• . •

.'

''.• •

•I

'

•

•

•

.·

'

•

.

..

.

..

I

.

.

..

·'

'. ':;

.....

··.·· '

'

•,

.·

I

. '

I

.. . , ':•

:

•

1 '

:

'

'·'

I,'

..

.

..

I,.

. '•.. .. I

.. ·

.·

'I'

•

I

~

,tl

.. ·

:.. ···1' '· '•,','

. ' •

•

l

. .

.

·•'I ,

.

•;·o

.

.

·~ --;.~ ~....-· '
'

.

~th. . ~ - ~q ' . - --~ '

l"' ·. #7. ftY' >,, ·. · .

.... '

. I 1',•,

. ,.

.·

'I

· ~~.~#~ j;;, .~ : ·~-~

.•' ·.· . '.

'

·', . .

·-··

f,<)'rl ti({

'.· .. · ....•.· '1-L

'I

.

'

-r.). · -0~:_Yr :t.~ ~:. -k)v' ....__ q./;1 :

. ' ·.

.. ...

~-

· ..

...

~· ~.~ l;,·..

. . . . ~~ .- . ~.;.

.····, ...· ··.

;

'

· ~<>A. - ,..,~ ~~- ~ . .. . . :_ f£ c4e-- ' ,• \' . .

..•

'

'

,

'. .

'

I • ' ..

•

i

•

,:

•..•. l •

•

. 1

···· /lf '~ . (l ; .

.. -.

'

•

•

•

!

:·__

'

. .

,(

_

.;

,I 'J'

,,1

Panamarenko .

~.i. i;ikorfstaat

• l

2 · ··'

Antwerpeti ·_. ·

~. ' : 1,1

1

...,

·

!

~-.

,• .

.,

Beste Walter L'ewin, ,_, .

' ' ~

.'

. :I 1

·'_ 1 I_

.,

Nog even een, kort br.iefje ·;om ' wa~ . fpu'teR uit d.e 1aatste brief . die ik '.Je gestu'u rd · ..heb _·a ari . _t -e · d-ui~~~. , _ · ·, · ~ · De neu'trc;>rien ster.·,heef.t een rriassa den.s iteit _cHe ;:; -2000xhoger 'is dan· een e1ectr.o n en dus vocir een ·bol van 10 km ook, dan moet ook de baanom1oop nog eens · ! 2000 x ver~root,wor.de.n !8 de om1ooptijd word ·16 ~20P0_= : 32oop dagen of bijna iOO jaar 'en een straiii.l van _9 km. ()em t.lc.. ~ - p ....::Luc.-. . ... . •. . .. . , · We .hebben in de vorige per.ekeningel'l nooit de centripedaal kracht;m~ege~eket!d en, de ~o1 theqrie sta,I ooegepast alSo£ de ' gehc;>qpte '!-'e1ati:vitische naar '?inmmwerkende k(acht: ·· .d oo.r .g~en ,-~nk'e1e andert;! kracht kon. vervormt' ·worderl . · · . Zo komt : het 'd an p0k ,,~at ,~ ?nze l;>anen .op een oa fo~t zijh' e~il: ~oorb~wld hierva,r.is . de . P.hosfor baan sne1heid· ~S · x gr'ote,:r,: d~n d'ie _Vl!.Q, waters~21 ka'li-alleri ma·~ · bestaan, .... ·.·.. , op·2de Bohr om1oop ! daar lS de centr1f.ugaalk-.;ach.t ·0~,;15· ·zoa1s de .naar b1nnen werkende ~·· 15 :i;s ·. . . · ~et bet·. in acht' nemEm 'van de Centri.pedaal,kr.acht 8-laag ik ' er niet' mee,r in ·ee~ .P~SS'end.e cirkel te maken die 'k leiner is dan '.de ·Bohr baan! h~ k0111t aa.t? . ·· Al1een p~nen diii! grater .zi]n komen overeen . . . . . . . B.~. gerekend: van ,;uit de .waa~des van het' e1e-et!ron op 'w aterst·o tba'an,snelheid 5 x k1einer =centriped~.utlkrach.t, 2$ ' X K'leip.er paan 25 X ifi;.o,L,er om re1a't ivistische ·. rol te ~aten passen. · · ·· Ret · lmder_e vporbe',e ld. dus gestar.t vanaf de H. boitan '; . ~le·citron 5 :it', $rotere snelheid onm:icfdEi ijk em al op de el¢ctronb.!l,an 25 "" centripedaa lkracht . de baan kan nu 81 niet meer . veranderen en k1einer .wcx-deti want' alle J!'~la:tivietiech"! energie is nodig "0Drb~t ' eleci:r.on ;.;., ',It ·B 6hr baan te .houden. . . . · Baan . hetzelfde. geb'heven! · ' 1

·

'

.

r'

,. ·.

,

···i

,

I ·

··

·

·

6

.Het zou ,alle n maar gaai) ais de e '1:.e ctt;'on·eri !lias sa. veel k1einer was-. . Duiqt: ~at niet op een . elementaire verhoudini of is : -h ei: ma.ar ee:ngewone reketkundige beide .'

lllf ··;' $·.

~- .·. ~ ~Ct,.. ·ft:J4. ~' ~. ~--~

of' ·

r

··,De andere fout die . er voordurent gemaakt 'werd ·is die . c:fa:t het verschil ;_,an snelheid op · de ·' bewegi.ng .e n ni,e~ die van het tqllende ol::!j'ect 'a Heen : · .. . · · E·e n object zoals een · e1ec,tron · .spint mischi'en met ·lichsnelheid op ·deze -snelheid ku:n je natuuz:lijk de formule niet i:oepas·s'e n om via ~e'n pu,r e rol een passende om1oopbaan · te yi.n!len_.· •'

•

'

I

' .I ,

.

'

•

1

I

I

· Op de .. naar: je toekomende · overblijvende sne1heid 'Joler.'kt ~()k ee,n , Lot;'entz kc;mtractie en alleen .het verschi1 ' ·V·an ' snelh~id teno.pzicht,e van ons standpu.nt· ·celt:,

·En nog e'en ~ls .denk:slogan , . , . . .· .· , Een bol . •beweegt; .v an ··je weg het tolt op ZlJn eigen as,d~ voorwaart:se sn_e lheid is gelijk ·· h. e ·t ._. gegeven. . . ·} . . . . . ' .. .• , iiari d~, .omtreksnelheid' . van ' object: . a t · . LS .· ·Een· ziJde yan d,e bol draait. naar j .e tert.Jg en• ~eeft' ·in'• dit geideali,seerde model tenopzicht~ v.a n de' ' obse'r'~eerde.r geeil snelheid. ·· '' Norttiaal zou er •op de bOl cloor ·z ijn voorwaart :s~ ~eweging een r .e1ativitische transformatie · moe ten 'geQeuren. · · · · . ' . , '· En, no de slogan ; ' ., •HOE. ~N ER. EEN TRANSFORMATIE ZIJN WANNEER HALF. DE : ~QL GEEN SNELHEID HEEFT ! !' i

(o'

,.

....

··.''

.... ,,

:

··'

- 2-

-

_ Begr~jp ik mi$schien tochje th:e.orie .niet? Als dat zo is dan zou ·.fk het · Stap,zoals ik in· 1 n brtef van , · zeer waarderen wanneer Je Stap ffmei deed; een vergelijking wilt. afle,iden waarin v · voorl_tomt ert w_a arbi.j · je toch slip . toelaat. Verg (8) geldt m.i. aitijd (S : w.z. in _het kader ·._' van jquw theorie) voor elke waar~e van dip dus · ook voor geen slip! ' In he~ " : laat$·t e ge:val · gaat · (8) over in (4}. Verg·· (8) g~ldt ook voor · negatieve _w aar. . .. .den . van v e •

V90r

,. ·

.m

ferugko~end op. jouw _interpr~tatie · in geva:l van slip (ik ben bet da&r dus niet mee eens). Laten we er -_eens van uit"-- gaan dat jouw interp_r etatie'.. juist zo·u zijn dan vinc;l je dus voor de Krab pulsar een omlooptijd van . 8 dageri mel: 200 "kin/s. io_'n baah.s nelheid zgu een rroppler shift in de p~;~lse pei-iode · · veroorz{iken vap 2x(200/clP =!ixJO- sec, periodisch· in 8 .dagen. Oat is een . kanjer effect! Zelfs als de periodis.c he ve:t:andeiing in de pu"!saties twee c;luizend keer kleiner was (dus "een b,aan st1elheid van slechts 100 meter/sec) .· d~u:l_nog . zou dat ~ ~o~de~_ veel m~eite :~ifn waargenom_e}1! Het - zou_§e>pulsa-~ie . per1ode CP) penod1sch -met 20 nano sec veranderen . (nano =: I 0 ) ·. Let er eens op dat. het laatste ·cij fer in d~ · periode genoemd in m!n brie-f van 1_2/5 in ~ano seeonderi· is! Di.t voorbeeld Iaat . de enorme ' kracht zi.en van Fou-d.e.r technieke-p die van toep~ssing· zijn wanneer e·~n veranderin,g periodisch · optr~~dt. -

Als je dus . t _o ch meent dat jouw · interpretatie ~van je _.theori·e met ~lip juist is (ik. verwacht dat· ·je in~ _ dat dan gedetailleerd wil"voorreken; . ik vroeg daar boven _al om) dag. komt je voors-p"e llit1g _in ie~r gevd niet 1lit. _ PSR 19.13+16 .. 6 4 ba zo:als . De waargenome_n baanstraai- van de pulsar is km (niet .. ik schreef) ~~~,.~~0~ . dez..e "slip('dJe · o~erigens . geen enk-de "~onsekw_eritie he·e ft voor m' .~ ~s1es. · : · _ :, · ..

,..,to

-.s..

. ·_t,_ t_. . .. ..amenva 1ng

. en ook aiet

~10 5

_io

mee~"t (brief 1·6/5} • .

km zoals jij

·

· .

Je s.c hrijft zelf:"de theorie, staat . er buiten de H. baan "niet ._zo goed voor, maar . misschien· vind . ik er _l}og wat . op". · : · .

.

.

·.,

.

In m'ti. brief van II /5 ~eb ik ··probere.n . aan -te tonen dat het resultaat van _jouw t:heorie zonder slip, - dus ·verg (4)' toevallig overeenkO~t .m et ver,&. (7f- maar ·aileen : · als z•l. Als je pure rol handhaaft dan lilten m.L aile atomen met Z>l je in. de s'tee_k (ik neemdan alleen de •gevall~n met slechts een electron omdat daar in.i. . jouw theorie direct op van to~;.. passJng moet zijn)'. Oo_k ·h~t geval van waterstof waart>ij electroti spin en baan s-pin gelijkgericht zijn werkt _dan ni~t. De Krab pulsar ·. hat bet _ ook afweten.. · · ·

.. ··.

..

Als )e pur~ rol alS vootwaarde laat scnieten ·d.a n gaat v een volKomen eigen leven lei(fen "(lijden?) on~fhankelijk van vr en da~ !evert jouw . . - theorie aileen maar een verband tussen RA, Re. en v r • Je kunt dan -voor v e alles nul-) _- . -. . . nemen - . (zelfs . . _. . . . .. 5 De Krab p~lsar .baati heeft--dan een stra
~~~~t!:,~e~erla~~· Je ~moet du~ .

-

.. -

Jen_ken. Van . 24 mei tot . 7 -juni _ben ik. . ·· , II.,' wat

g:e~uld~ebben m~_t m'~_·antwoo.rd. ;u/~ .

-

~

..

.

.'

~

.

ADistet:da~ 19 mei 1981.

.. ...

Beste. Panamarenlto::.

· . •• ·\'

!

Ve~f . dank voor. je uitvoe·r ige brief van 16 mei. Helaas ' b~ i{deeerste helft v,iln de eerste pagina. absoluut niet volg~n; Zqu Je. -s.•V•P· in .eeri volgende brief gedet;;tilleerd .kunnen v·oorrekenen hoe je theorie· werkt voor bijvoo'rbeeld ~hosfo.r ( 15 protonen in de kern) .~aarolliheen' ·sle.c hts ·een electron loopt (het atoom .is dus 14 maal ge,ioriiseerd). Zulke a.t oinen komen voor .in hete . plasmas. Je . kunt de . gegevens:'van cie. tabel (brief 4 mei) gebruiken. · · ,. ., Geen P.ur~ . Roi; . :v: · ~ordt buiten spel gezet . . . . : . ·e . . . : ..

'.·'

'

'

. ' ''

'

I

'

. . J.

•

•

.

•

.

Wartneer je afziet van pure rol, dus slip todaat· .lt\ag m.i. verg. ·'.(4) (brief 11/5) niet worde1:1 toegepast. Deze vergelijking g(ddt .:rtameniijk alleen ·maar voor pure rol. Die conditie is exp~iciet gebrilikt ' bijhet afleiden van (4). I:k probeer hier nu. af te leid-,e n. :wat 'volgens mij met jouw theor.ie wordt verkregen : wanneer j e ~lip · .toelaat'm~ a •.w. wani:leer d~ .s ne lheid van het bolletj e in z '.n . .. baan (v ) nht 1,11e~r ·afhangt van de equator snelheid van bet ,b olietje ' (draaiing . <;>m eige~ a!)).• l,aat baansnelbeid -maar weer v zijn en de. :rotatie snel.heid · om·. eigen as v · • · ·Gebr'u ik makend van de figuur e · · ·· · · ·in 'm:~n..l)J;:ief ~an II mei en van de figuu~ hier: naast, vind ik: . .~

de

>' '. i.·· ·

'

v =v -v ; v =v en . v =v _+v . • . 2 e 3 e r 1. e r ···. · .·.

l!

'. :

.tr:--_l? ___:,.l{: ·.

Toep~ssing

van verg. : '(:LL (bdef II/5) ' waar~ij ' Sl=(vl~v:Z)/c , dus: s.=vjc,-Je ziet, ve komt hi,e r' riiet' .meer in voor. Dus het eind resultaat ··

' '

··

2

' ' ,., •e • IRA (:rJ

I , ..

,

<&l .. ,. .

' . , . ·' ' , · ··

_.' ·,,

.·

:

'i [1. i.e

.

.

oo

k

''1~ b•<•' ll/
Zolang v en v beide-·;) Je ziet ' :bet e~se'~tiele vers~hii tussen verg. (4) en ' (8). J:e theoriellkoppeit alleen, ~ar vr.aa.n RA ' en R maar riiet aan ve. De baansnelbeid ~~· k9mt alleen ·t !er..tafel als Je p4re rol~nneemt; alleen
'nu

,.,

I

Krab Pulsar

.

I

•

. t

'

· Ik heb er ze'!ler ; niet.s:~t.egen dat j~ gebruikt' v is 200 km/ s vo·o r de . Krab· ·pulsar · . maar die V , ltoint niet me~r voor in (8}. _Toepa~sing van die snelheid vari ._ 200 km/s ~~ v~rg (4)is m.i. niet toegestaan. Toepassing van (8} geeft . weer ~ Rt : ""'. SxJO. · km. In. (8) ,komt alle_e n vr voor en niet : v~! -".De' w~arqe vart ve kan a l¢s· z:ij.n (zelfs nu'l ! ) ~ '·'

·····':'

. Je · schtij ft: "het zeer snelle dr:aaien vai;l .ae : pulsar speelt spijtig genoeg geen enkele ,1,701 wiinl: t. o. v. :d e vooF,.;aartse beweging is •er links en · rechts s.lechts·.'+ .200 kin verschil" '.

·· -·

.

'

:

.

i

'!

Elder.s . schdj f j ~: 1' Je heb toch wel vergeten dat er nog_ andere banen inogelijk zfjn ·
r·

·

· e

I

'

·•

, ·'

.;,:•'',

·,·

JE! zou din:f _-magnetische: -p la-n"eet.-s taarten -kunnen ·:gebr.u iken om' kpsi:eloos ruimt'¢tuigen tot rela ti.Jisi.ische snelhedeii. ·,-te lanseren ;wa-nt -' ze zi jn rrii 11 ioenen KM. lang:_·__,' Het_ toestelletje - -}!~eft ook nog_ ~e:~ ·evenwichts.t aal;t die 'tJ.et geheel in rri.agneti"sdie ~' ..: ~ ; --.: · ·'."evenwicht ·s tuu~. ' · -

Best-e -g roeten en b·eda~ _ - kt v.oor je vele _werk

· · le_.•

· Panamar e

--

:- ·

..

--

:_: :·

--

. - - .. .·.

~et - z~er snelle draaien van de· P'u lsar speelt spijt{g genoeg ·ge.e n' enk~le rol, · ~ant te~opzichte~a;de ~oorwaartse beweging , is e~ links en rechts slechts - 200 km:sec verschil.. De tijd dat de Pulsar nodig heeft om een enkele omJ.oop te beschrijven(onbeinvloed van andere hemellichamen is ·.·· _: ~-X~ll:XX)\::_;xxxx~~~X8l!P~~'X*'J:XX 16 dagen. En als hij dat niet doet dan bewijst hij mijn theorie niet. De Vela pulsar kan niet berekendworden zonder gegevens over een voorwaartse srielheid.(Alleen ~aar ~oor een zoivere rol.) .

-

.

.

.

+

In de binairy puisar PSI( 1913 16 is een foutje gesJopen ,baanstraal moet 100 duizend kni·. zijn .De . voo-r waai:-ts'e snelheid gee'ft 220 km/ sec . rolrekening straal . 37000000 km omlo6ptijd 12 4a'gen,maar _dit systeem is klassiek en , onzu~ver be.invloed door .. partner . · · . ·: ·. · · ·· · .. · · (/V?h .

~;_a,.-

c4

p~~ ....

.

.. poqr , d!i! - ~ijdsvertra.ging t¢ satl)en te tell en ·met de: mas sa vel;groiing .word 16 dagen ·_ 8dcg.en·._o nilooptijd _dus _kijl<en naaj: e_e'n ~op-p~er.v,e_rscliti.iving:_ over, d.eze perio~e~. _· _~;-_":'Is da_ t no'g : we~ 1\!0gel ijk? · Ik wetJ op acnt d,a_gen ._ ·. - . · -• . . . . ·. . .~

-.~.

..

.

-~ .

...

De ·.theorie ' stalo:lt er .buit"E~n de H., baan _niet ZQ go~d ; vi>.o~,ma~~ niis.ch~en vindt. ik . er . nog wat ·op. · . . - Je ·heb tocb ' wel ve_r'ge.t 'e n _dat er nog andere banen mogelijk zijn die .. geen . zuivere ·rol op de vooiwaartse beweging h~bben . en dat alleen het - ve~schil tenopzichte v~n - de voorwaartse ·beweging telt; Zodoende maak je dan ook ~oorbarige opmerkingen en trek je te vlug konklusies om mijn theorie voor de onjuiste rede verkeert te vinden. Een vreemde vergelijking is deze 1 omdat eigelijk het hele heelal expandeert vluchten hele sterrenstelsel.s van ons weg in alle mogelijke snelheden,volgensde . rolrekening moeten ze alle maal min . of . rileer een omloopbaan beschrijven van ons relativistisch standpunt en moeten ze ailemaal verande.!_lijl_<~ doppler shiften hebben . . De snelste wegvlugt~ · r_ · het me~ste,een moeilijk~eval voor de rolrekeriings.theorie. · ; , ~ -t--· ~ - a· _ ~ ~A---k -_p~r- ~ ~ ~: - . . . .. . .. ~ · .. ~ ~ . . Het mainet'i;ch mon~pool en in~jn . rolrekening hebberi. veel ge'l!leen ik wil z'e ggen · _ een vdj morio_pool ,zo ~entje dat je als een gewqne magneet op tafel legt maar slech,tc '• met een pool en mijn impulsrichtingsverbre)<ende theorie· van. ze·r.firiterac.tie .. ·- ..verbre\<.en .beide de, wet yan energie : . . . . ·- ..· -- . . . . . . . ... ~ ..: Er ·_ 1<9~t. mee_r- e-I )ergie - ~it ·d an---dat Je.· i_n~ s't·opt;~ daatQm ~-geloo_ f. -.i~. ~ a·at wann~er· rpcinoPOlep ' ' : to~fi - b~staan ·ze gebonden zijn twee aan_ twee . / een 'monopool onv_erbr·e~eiijk verbonden- a~n ,-,--.-'·andere met e-en·stukje vefdlijnen ertussen · ·_, . · __, _·._ ·. · . · · .· _ · . · -"-- . 'c'-·:,: M~·t-'veel · krac\1: is het; m.isch{e·n mogelijk ~e ·ooit",uit elkaar hal-en maar .ze _ . . --- .· :_ ··rekoinbinere·n :· oniniddelijk. -·· .· · · - ':~-·,.,· ·· · .· . · '>". :__ Mij~ pro even niet bewe;gingen in ,een uniform magn~fis_ e!i' veld'- b ~ v .Tukken vanaf :het · · · ' og~nblik dat ze· 'dez'e ' wet .niet ve·r-b_r:~k~n,~aar, dan · kos.t :naar de s'eer.r.~n reizen .hppen' ' energie .

''-..r.

. .

er

te

In het heelal · zouqen oin te re.izen zoncier 'te beta len vele verschillende. redelijk . nonuniforme velden mqeten z,ij.n ·of staarten zoals d~e..van de aarde . Weet je dat ge op de r11n.d van zo,n staart magnetisch zou kumien reizen zonder kosten? · · Ik heb er een experimentje mee gemaakt dat werkte, het was een klein vliegent schotelje dat we gvloog over en langst de rand van een Helmholzt spoel.

:.

<

'

~:

• •

•

_.

~ ~

. .:

:

··.-.:.

.ADisterd¢11 15 mei, 1981

~

Beste PanaJ!lareriko·: · Dank voor je brief vari - 14 Diei die ik vanochtend al ontving! Hef stelt . me zeer teleur dat .m'_n bdef van II mei je boos heeft gemaakt; dat · is wel het laatste '"'.at ik hoopte . te bereiken. Ik heb het gewaardeerd dat je in }e brief van 14 mei de basis gedacht;e achter je theor~ie. nog ee-ns hebt uiteengezet. Oat opende ec~t;er geen nieuw gezichts punt, Ik gel,oof dat _ik goed begrijp wat precies de ess·e ntie van je theo-r ie- ·is (de Krabpulsar is daar 4acht ik een n.oo~ voorbee ld van)~ · Het is ·_goed om te zien dat ik j e idee en over · de -aantrekking tussen el.ectronen en protonen niet goed had begrepen. Je noemt · die kr.a cht n~t "buitengewoon'! Een theorie die . die aantrekkingskracht niet in re~eni.ng · brengt is m,. i .• gedoemd. ·· ··. -_ We- zijn : h~-t; er

,.;el

over .eens dat -e 2 /met - (evenmi·n .ei/2m:c 2 ) nie~ l.ett-~rlijk .als electr~m s-t-ra~l m~eten wo~c;Jim -opgl:!vat. -Als -je de - _, -- str~al · _nu~et: dqor een .· e·xp~:~inE[!nt ,~nqer .In ·h et ·,ge~l v-a n ·v.er_sttoo:ung_~van Ro.n tgenstralLng. vu~d J.e_ 1;6xe /me ~ -__ Maniiier ·a:nd ,.She-ld:on_'~noe~en -,op ' pagina 29 (dank. voor de "_c~pie) 'h~t ·a~aQaaat:tf _'rekenv-eo-r beeld '·waarbl.f .d_e - :ene~gie -ul.tge1;'ekend word t door: e_eri- e-lect-ron -__ ' ,:- -..-_ - beetje bi;j b-e etj.e_.in dkaar te zetten en die po:tentiele ene·rgie --dan,--:>-·-gelijk testelleil .aa-nm,e 2 - (Einstein). Als je dat -doet vind · j~ _ -· ' -~ -2 2 '$ r._: - . ... - 7iL o..AAo.-l..~d -...Jo f,..U ·_ . -- . Re ;:a 3/Sx e ·_fmc __ (nl.et ~xr ezoals Zl~ menen) •A Ze noemen dat een and_ere man1.er o ·. e straal te bereken le1.dt tot een waarde 2/3 maal re• Je kunt nu wel begrijpen waarom die factor 2 voor mij niet zo belangrijk is. Ik hoop dat ijij . voor jou nu ook niet meer zo belangrijk is. Zoals ik al schre·e f . (brief 11 mei) iedere klassieke aanpak met bqlletjes en stralen -is onjuist ·met .of zonder derela.tiviteits theorie van Einstein. _ Dat onderstreept . nc;>g eens de beperktheid en vaak zinloosheid van .e en· · klassieke aanpak. Alleen -de kwantum mechanica kan uitkomst bieden. Daar jouw theorie k·l assiek is heb. ik de · kwantum mechanica heel bewust uit mijn · brieven -weggelaten. nu

Bij het; schrijven van je :brief van 14 mei . had je blijkbaar _m ijn brie-f van _12 . mei nog niet ontvangen. He_t voorbeeld v.a n de Krab ·pulsar spre_e kt · · je miss chien t _o ch wel _aan. Tk kan je erv.an .verzekeJ;e1idat ik, inetgeen va~ m-'~ _ voorbeelden of .voorstel-len je h~bt·, willen ~'pes-ten" zoals ,je ·ten· bi1techte meen£. Als m'-n . br-iev~n eri'. arg~ent-en tQc.h , zo doQrkooien d-an heb ik ' gefaai_d~ dat "is · zeer .-~ spijiig,'- J~ -zou _me da-n, ook· h~el goed k:unnen vqorste:llen _aa.t ."j:iJ deze -__ - ',' "- -_ --. couespondentie -Jilissdlien lieve· -r . . qi_ e t- "wilt voortzetten. - >: _-. - ...:.-_·: _ . ' .. . . . -- . . . ·. .. . . - -~

~.

-

'

.;_ -

Ik !!lee~ -dat - het orib~~che:l_den- ·£-oU: zij n ·als ik ~aand·ag de - 18~ _bij" Peter st-ruycken ~ou koinen _om
Met vriendelijke groeten

;)«)()

IT.I) :na1:-.;

;n

Bf

_.·.

n

tlo-ri\··:·! r••_.-111 iltt· n.......r · ·l· ·· · •run~ _lhruul!lt u... ·tuln·. I '-'· !• -:-.u,rc ·la!"O~t ' !'-, uf t•l•·c·tnm tu)IC',.. ~r'c• \'~(:U~ . iu;tl wioh lo. E~ad III<':I~Ui .~ :oiu•ttls uf ""' ~plluiitj!-- n!<sihlc. Consiifcr -again a singleApplication. The--importance of electron tuhe. eli:.t:tron -aimn in a state characterized by some gr~w rapidly during thi: fi_rst half of the 20th centu. ry. Although semicondu~tor ·devices have lar~J;value of Cit .is possihle In Qbsei:~e transitions between levels p haJ:a<:terized .by single_values of I, s, replaced vacuum tubes m' many areas of appliu. . and j hut hy-different ·values of ·m1• In p;eneral m1 tion, iubes are still essential_iri a num~er of are.;.: must chunge ..b)· ::t:l in such a transition. The fre· Thus, catl;tode-ray tubes, _which are.• ~pecializ~ .quency of such: a spectral line is then/= g_p0 H/h, form ofv_acuum tube, are aLpresent mdcsp·ensabl~ . and for readil)· available laboratou fields up to to tel.e-v ision receiv~rs, os~j))oscopes, and redar- _. · eb
~-

:.9r

of

·c.\

·= :_ ·

'<.. •

. <.'.-=.

e.. _

~ -.'f-

._

.:- LE , -,i/~cT _, r • <:: -_ '. _- .

·s- t) --- - .

i>

lf(lo •

t ...--:- _ELECTRON SPIN

-·;ame n\ass al)~ mag~itude ofcliarge as the ne~a-:~ · mi!gn~tic fi!!ld, H . tiv·e.ly charged electron) th~ magnetic moments are·._: u~~. pil;itive; that is. in the sam!!"direetion as the angu-~ . ·". !'j~~ Jar momentum. See·MAGNETON; POSITRON, · . ~-,.----'-+,..,..-~ -The orbital magnetic moment of an electron-can . •readily be deduced wit h.--the· use of the classical'- ;tatements of electroma.g netic theory in quantum_,' · · in_echanicaltheory;· the.sjmple classical an·alog·ofa c~rrent· flowing in a loop of wire describes. the ·_ magnetic effects of an electin. . . .. -fi" . 2. Diagram ·illustrating addi!io!' of I and s vectors .Enerzy.-level splining. The tu1al ··l•·ctr;u,i~, ina~­ in .... a re_suliiinl j vector. The allo;.,eci vaiye.s of m1 are -- . .--= ;u~tic naunu:itt !,r _ a·n - ~luna tlf~IWiuls un - t~ie · ~~late also sho_wn. ln.no.case does the (0), in parentheses. give . allow~d_value. · · an •.,f •·nuplin~· f,ct ..'c~•~ t-he url..ital anJ "l'ln-ali:,(ular .·_: . ·

:<-'

~

=I

=I

=

1

D

Ht

~-

-- -.::: ,. -::~-- --

-

~-~-

~

·-:.

'-,'

:\·~t~,io / 0fJJ~:

'co;~;ncam.,noN_~ .Eu:c:nlos.:c~A_-i:.-vnv- M -I.AII (IIIIIITAI. TJ_Ji-:onv: SI'F.I:TIIO;..:IIJ•V. •

-

IJtb:t;,

- - .· . . --. .. . . '""' Slt;c;ll~i -, llrblw~rtrph)·: 1<, S~•·¢1oahu ••I al., ESCA: A to,'~I - Mnlf'CIIItlf Olr.d Solid Stat~ -S{ructur~ by-Mean& ·of Electron S!'ectro&C(_)J>Y; 1967; 1<. ~'ii:fcl __ ~aim <'I al., ESCA.AppiJtd I~ Fue Molecu(es, 1CJct: _ -D. W. _Turner_ et al., - Molecular Phototlt!c • Spectroscopy, 1970. . lro11.

s,-'d·"'·

Electron spin

'

·..::.That prOpert):or an elecc~on which IP~es.~is•t . L -. • · • ~ Cilia _an~u Iar .m?IDentum au\!UI an ax1s Within the rl~. Iron. Spm IS one oft he permanent arid··basic erlies of ihe electron. Both the spin~aniihe .:r~ ated magnetic dipole moment of the el~ctron postulated -by G. E. Uhlenbeck an~S. Goudsmil iD 1925 !I!;; necessary to_-allow the _I!JiertJreiation r1 many observed effect,s, among th~in tile so-eaUf'd 1.5 ?.5 . anomalous Zeeman effect, the existence of duul>:. lets (pairs o_f closely- ~paced li_nes),in the •-P~ba · ~ calc~lated charge_(q) of. the ~lka!J atoms, and certam features of IL-ta)', fig. 7. _ Binding energies for the sulfur 2p electrons spec;tra.,See SPIN (QUANTUM MECHANiCS). versus .the calculated charge. The p(,inls indicate_av~r­ . The ~vidence fo~ the existence of electron apu,: _ ages from more than,lOO compounds~ IS very great, and-all theory that concerns ibrlf ' ·· with e.l ectronic, niu:l_ear, atomic, _and moleeularvarious elements in the moleC:-ul_e is measur~d.'the phenomena includ~ the electron'spin in its fonnu . lation to obtain a theoreticaJ slruct~re consis_lent .area .of inspection- .c an be moved from one-atomic species to anorher _in the molecuiar_structiue. Fig"(ith experimental observation.·_'f_he addition: rl . ore 6 s.hows the electron spectrum from-the l.f levspin to the pro~rtiea of cha~e, and mass thill ~-el' of the carbon 'in ethyl l.rifluoroacelale. _All 'four . -elec_tron also possesses auributes a rolational ·ca,rbon atom!dn 't his molecu1e are distinguished in lion lo individual electrons. .See-ELECTRON. . the spectrum·. The lines appiar in the S(lrnt order · :._ .The spin·qqantu~ number'is &.; where & is alwl)t from left _to righl,. as do ihe cerresp<)nding carbon ·l/2. This me"a.ns _that the component of r.pin·anjuJar momentUm along a preferred direction, such a. ' atoms in ihe struct-ure shoWn ·in the figure. 'If the structure of dre molecule is'known, the c'ha~ge dis: ·ahe direction·. of a magnetic- field, is ±lA-·whe,; tribution can be-estimated iii a sinuile wa-y by~ -~~ = h/2w and Ia . is Planc~s 'constan..t. The totll,. angular momentum of the- spinning electron .. irig, for exa_mple, the elect.ronegativil :Y _coricepl and 1 '- assuming certain resonance structures._More SO• \ s(s+. 1). A=, V3 la/2; how.e-v er, the total anr;ular .··phistical~ quantum-chemi_c altreatmenls can also· - -momeniU!Jl i~_ ,uit an obs~able q_uanti!Y. The apia I · be applie(l. ·conversely.· if, by means of ESC~. the_;.. angular moroen ollh.e e1~ctron is.notlo be C..... -a pproximate charge dis.tribution is known·, conclu· fus~ wjth -the orbital angular momentum of tlw sions concerning the s-truCture of the_tnolecule can electron associated with -its motion. ·b~ut the nu-. be drawn. '_ i:leu&;_In the Iauer case .Jhe maxiinum ·c ompon..at Eaperimental evidence obtained ·so far for varj- > of ari·g ulat momeJ:ttum alonr: a preferred direc:lioa ous elerrtenls in a large _ !iumb~r of_'niolecules indi- ~ is lla, whe_re l ia the ' aRiWar momen'ttim qua.: cates -strong correlations between chemicalshjfts :_ tum n-umber and may· he any positive -i nieger-or , · and c~culated ato~ic: charges. A..typic81 correla' .' zero. The total orbital ·angular - momentum a. ti~n cJirve for the_2'p: lc:vel in sulfur obtained from Vl(l+ 1) ~- In this diicu&sio,n the-_ierms anplar mpre than 100 co)npounds contaiqing this deineni· momentum. or. m~e.tii: dipole moment descrUM' is shown iri Fig. 7. 'Similar curves are obtain~-for the ma:iimum c:Ompol)enl of theae qua'ntities ~OIIJ other elements 'such. as carbon, nitrogen, ox}"gen, a field. direction. See·QuANTUI'it NUI'itB£RS. .. · and jihosphorqs. Chernical .shifts.are also observed Ele~rGn magnetic:moment. The ·d ectron ):lu • _ . in-the_electron .lines due to the Auger effect~ Sec· magnet-i c dipole moment lty virtue_of its spin• ~ - · ond-order chemical shifts from groups situated far· approaimate - value of the dipOle moment is :t~ _ttier away in the- ii.olecule (inductive effecb) are Bohr magneton p;8 - which_is .equal to ela/47flfl!:• . also.obsened. · 9;2-7 X lo-" -~gfoerated, where .-e is the eleelrvll -~ _Th·e theoretical importance of the chemical_shift chlirge measured 'in electroatatic units, m is tlw mass. of the .electron, and c the '· velocity of liJhl. efFect lies in t-h~ study of molecular electronic - structure. -In_qther contexts; _its usefulness lies .Th'e orbital_motion of the·efectron also gives_riu t" precisely in its ability lo'specjfy chemical composi- -a magnetic dipOle moment ,;.,·_that is equal :to,.. -lion~ in particular, at surfaces. For example, a ·when l= 1 (Fig. 1). In Fig. 1 is _shown the ·aimplr .. _metal and Its _oxide give two_ distinctly .different . --_i:.ase of an elc:ciron' in circular mot·i on in ·,.-.m~· lines because of the chemical shift effect. It is of- _ netic field."'Th'e electron is- shown with a 1p1n . . _ten easy io-foilow the rate-of oxidation at asurface; "angular mome;..IUm plra!Jelto the orbit_al - a nplar _'or the removal of an adsorbed gas layer· from it. - . in·o mentum. Physicallyi.it could equally wdi!H' iD The chemlcai composition of a surface or the the opposite dir~tion. The ~r-ection ofthe dipulichanges due io various chemical or phy~icaltreal· · : angular · rnorne.n tum (bOth are vectors), and tb• menis are -amenable to det-ailed examination. See ._ magnetic .Oorrienls are the_refore nqati-v'e. For • ATOMIC stRUCTURE AND .SPECTRA; ' ELECTRON ·_ positron (a_positively cl.:arged particle havifll[ t~

\~) ~2~1~ .0 ~2 .0

;-:, -·.;:

::! ·_

..

'I ',•

I'

2. 2. Tlu R_odius of Nudei t111d .llu'Liq,;id Drop MOdel .

•

•

'

•

I

,• '

29

'

, -~he'r'~ the ~~~S· ~umber of the QucJeus (and thus .s pecifies.the number nucleons) and 'o i~ a universal constant related t~ Jhe •rlucle~n radius. -The numerical value of r 0 varies sligh~ly .;With the method employed for the determination of nuclear ra~ii but can ln. general be taken as

iis

,

Of

I

in clos~ agre~m~nt with the rang~ ofnuc;:iear.forces e~~ioy~d j~ the Yuka,.,~~ theory, and approximately e.q ua) 'tO ,half the va'Ju~ of the CLASSJCAL ELECTRON . RADIUS,f

,

,

.

~

'• = -

· =

m.c2

'

(2~21) _

2.82 fm ·

interpret~ci,"too lit~Fall)'.-

p~es~nt

'

'x-··

info~~-ti~J1. .

7

· t A name not to be ·Our only source of _· as _t~ ~he structur~, anf:l ~1-le~~for~ th~ ~a_~j~, -~f_.a~ ~~t_r
I

\

'

•

::

,

, : \-.' i

: ; ·

\

I

.

.. I

r,-e2fm,c2-2.81777xJ0- 13cm

..

.

1

: Ho.i.-ti.er,'the assumption of ccu:llity is open to consid~rab!c arg'!mrnt. Furlh~e, if one instead carries out a classical calculation treating 'th~ net charge as brought _pieCCf!lC!l! in__Ln,fi.J!!.t~J!!!l!.~~-o~n!~ ~!' t
...., ;

.

Anot1'!er such ,~j~~iO~~~n~i~ A;,.-:;;h the' BoHR RADII.:S of the electro~ in the J:oyd.;gen . .. . . ' ·, '!!~f!lL ______ --;.--o~P/m7~1J.3'29W· .- . -~-~. - .-"··- --·- - -----·.-

··

. '•- crAc, ' ' '

and ex -

e;fA~ ;;;;' Jfi~J -~ .iisE STRU~t.:RE, CoSSTAIO:T

_ .

:

.

.

''

____ __

' ' A,;_,_. - ·..1'0 '

Attention. rPAY a·lso be dra~·n to the simple relation connecting the de Broglie· wa,•dength ,.:ith the Compton wa..elength of a particle:

· Ao - Ac,l~c~ + 2)]-::'~

I

'

. where:~;;: £.,.-fmocZ js the ki':'eiic ~rietgy· measurcd in' units of the rest energy mocZ. '.

.·...

'·

I

I'

,,

I 'I,

''

'

' .

tt,··

,..

PHYSic·s ·

OF

,· .

,.,

NUCLEI - A'N b · PARTICLES· . '

·..·

PIERRE MARMIER ', ~HELJ)oN•

ERIC

Laboratory oC Nuclear Ph)'Sics lnstitu!C oCTcctinology ' ZUrich~ Switzerland

F~eral

·'

'•Now at the.

Nuclear 'C enter, . LoweD Technological Institute, Lo"l'el~ :\lass.)

VOLUME I ,· I

I

. . .•

:·

. '.

!

•

ACADEMIC · PRESS NEW YORK AND LONDON ·· •:.

75 5351 ., . ...

·".

NAT · ..

S39.l4 G

.. ·HARM ·

l·'

,_.I

, 70 .utA u&i.""-'"".A

',

.'

'

.

. '· '· I.

1

t :

'

j

''·

,.

'

•,-1

. •'

..

- •

,.

.

'

..

Vanuit :mijn standpurit vliegt hij met · vergr_o te snelheid aan een zrjde · vooruit ,de andere zijde ' komt--~terug . naar mij en heeft ~ een ~lei~e~e snelh_e id. Vanuit mijn punt transformeerd,krimpt of vertraagd _relativistischde naar voor -_ wentelende zijde van d~ bol,de andere zijde lijkt me m;eer normaa-1 te . ·i>lijven.lk zie -nu · een kromme ~ol: een baan beschrijven en. ten_ slotte een · Cirke~ die _schl.jnbaar de wet van - imptilsrichting aan zi jn bott(m lapt: · , De grote .van deze cirkel ._wordt n-iet alleen b.e paald door de snelheid . van de ·bol .maar ook -door de d-iameter van de bol zelf ,maak je de ._bol ·eens zo klein . - ._word ook 4e omloop eens zo klein. -.-Je kunt . d~m natuur:lijk zeggen ' dat als je zou meelopen .met de bol _deze: relativlstis_c he effecten niet z
·af

,:

-

. De interesante , en nogal verb!'uffende re'tatie tus.sen ml.Jn gedachte beweging . e_n de -electionenbaan van .Waterstof is in ieder geval: een .feit : . ·

He< groz;

Panama£:::

=or~ ·

-

. -· -=-

=.£·~ ' ·:::7-

·-'~·7_...:=\ ::.~ -:;; ~_-:.::.::-~

~

- - -~- .:-'"":··- = : ;:;- . ;:; - _;:" =';: .,..; .

--· - - '-_ ,~tw~~r~- :.~

. ....

en

2,818'-lJcm dan inoet j-e de 'fo~mule (l) X 2 - (er; ~-va( nu· Om) Je ziet er zijn nog wegeri om een twee te vinden - ,_d eze is een betere dan die je om te pesten voorstelde,namelijk je verkeerde formule (S),deze manier is eleganter. Nu zul je me zeker betichten van vals spe~maar eigenlijk bent u het die vals speelt.Je formule (1) die in feite neerkomt op wat er in mijn boekje staat is alleen maar geldig voor de Waterstofbaan,in alle andere gevallen kun je daarmee niet direkt de electron diameter afleiden. Wat zal er gebeuren b.v. wanneer een bol voorwaarts beweegt en zijn eigen periphere rotatie de helft kleiner is dan de voorwaartse snelhe_id? Hij z.a l een 4x- grotere omloopbaan beschrijven _dan .die je uit .. zijn voor-w aart-se sneltJeid zou kunnen berekenen met _de formule (l),deze kan dit: - niet zonder meer aan ·- -_Werpt dit een Jicht bij _? _ v~ls · spel- ... "' -_ ~ De be,.,erfng d<1-t ik de· aantrek_k ing t_ussen elec-tto:n · e~L pr?ton in twijfel .trek ..i ·s ~_lastex:praat. _ - - -- ' _.- - - -- -_ _ Voor ilet - beschrijven -van een relativistisctle omloopb~fan:_ heb je -deze -krachten inderdaad niet' nodig--niaar - dat staat _ver af cvan_ j~ · it1siouatfe· ~at ik deze ~--- nieL~:ls.' de bela 0 grijkst-e krachtliri b-e-schoQw :in -de .atb'Ofii _:~n 'heelal -s_truktuur. _ Het negati~ve.- e}ectron _trekt met , buit_enge_wonEi ,,kratht; he't :+,proton -elE!ctri'sch- ~an. -: _ _o:K.zo _ ?- •-- --_-_-_> --_-, --- - - ;· ~ '- .,; - ------- -- · - - · -

-

- ~--·'-

·· -·.:: ·

v-a ls .spel. .. citaat ~uii: je brief Jouw E!ers-t_~ .aritwoord in je' boekje "goed" uit ZC?U zijn gekomen zou .je zeker -niet naar een 'i2hebben will en -liiisteren." e'n •om in je eigen stijl voort te gaan kan ik dus' z_eggen: Wanneer je vroeg of laat in eeri van je gerenomeerde werken het voigende leest ·-"Het gedrag van het electron van Waterstof is volkomen relativistisch" dan zal je waarschijnlijk zeggen zie je wel wat jij beweert wist men al lang!

:;'als

Ik schrijf dit als rede~omdat je dit inderdaad kunt leze.n in deze l:._O,::.en. _ 4 ~

-

"-

Q' ......- .

Maar we zijn hiermee ver afgedwaald van mijn origl.neel mechanisme en terecht -gekomen in 'het "kokende pap met watte potje"van de atoomwereld,dat een geweldig labirint is en steeds verder wordt, in tegenstelling met wat de eerst'e vors.ers gehoopt hadden. Mijn· uitgangspunt· is ter herinnering: -:-:.

'af

de

:- Stoot>il~ eeil bo.l _ 'da~ k.Bn ik _op snelhei~- d ~e -h]j van mijn_standpQrtt :\J._it -~ekrege_n : h~~n. -~elativ-istische verkorting _qf trans'formatie berekE!nen _,-. -o t:_t_o·ekennen: ',j.}. -~ "'

. ,.,'~!:~~~.~~~~•••lf: b:~

a(8estoten W6
te~>jJ ~l~{~i~:~:~:

eigen ••


.

·· '

· -, etC de -:as _loodrecht t¢genover de vo9rwaardse _bewe'ging· sbiat, z_ie -ik dat -de bol aan · eeri zijde vari zijn as 'een _verschillende srielhe~d heeft(gedachtenexperiment ).,

·._

:;,-

. ...

·~·-

. Panall)arenk'o . Biekorfstraat 2 Aritwerpen 2000

Beste Walter

~ewin,

Een paar dagen heb ik wel nodig gehad.,-niet alleen om je brief te bestuderen maar vooral 01)1 je _te doorschou~en en hoe he_t komt ,Jr.eart' dat _je ·zo verbazend ongeilua·n4eerd eri vierkant de natuurfepomenen tegemoet · · treed. Wan~ee,r er in de natuur een ste~Q van· een .b erg rolt dan vloeien -a.lle _krachten eo·' ef'fecten op deze s _teen vanzelf tesamen t-ot een enkel resultaat dat · -: .- 'volk"'!!en .~ harmon_isch/QHkomt:- ;_<: . • . .. .. . . . . · B_ij jou e~hter • het is alsof 4at Je ll!et een. fiet~. met vie~kante ·wielen . .rot\dbotst. __ . · · · · ·. · · . .· -: _- ·· .. · · . ,·- ~-, · · : ' . _ beria4ei'ing 'van ·!Di.jn the ode :is . daai ·ee·ri. "typisch voorb'eeld 'ltan. en ik kom tot d.e . onvermijdelijke . cori-clu.s ie dat je grondig fout :--zit .et ,je aiinpak ' . ervan.Daarmee ,bedoel ' ik. niet dat-,mijn theorie JUiiJt · of .bewezetf·ifi ·. .. maar ·dat je argumeriten erteg.en -met ·de grootste zekerheid waardeloos zij.ri." · Daarbij komt nog -~at je verdachtmakende uitspraken d6et die iDisc:bien.- bij . Peter Struycken indruk ·maken en "bij s0111111ige van je technische collegas iauiar· toch onjuist enonfair ·zijn. Ik zeg technische collega.s omdat inderdaad je beweringen over m1Jn theorie niet op een wetenschappelijke inzichtvolle creatieve manier zijn ·gedaao·. maar '1P een technoide griezelige wijze en ik ben daar boos over. Je rayelt de dingen uit mekaar,houdt P"'een maar wat brokken over en hoort'de de muziek niet die je verstoord. ·

Je .

De fomule · . {" Re"'*

c

e

)2.

K

0 • 5 x RA

(1)

is wel goed maar geld alleen .maar voor het wate-rstof-:electron gedrag. · het geef_tdanook tege-lijkertijd in een slag drie atO!IIitire c'onstanten · d.~1!.volkomen int'erverwisselbaar zijn.(d.w.z.een oribeke~d getal k~nt ge uit de afleideri) ·Di't wil zeggen .mijn tl\eode toegepast .geeft (ll!i.s chieri toevallig) en: omslt,ait in deze. formule dri'e basis universele getallen"

1,'. . , -.

. '-2,

d~

Niels . ~ohr . omloopbaan

.

>. . - '. . . 'i-

~ 0 ~f ~~/lfft'. ~ : __.

··.de :anelheid. va_n het electron v-/c_=O((Z{n.>_.:- : ·_

([)(' de

f~jn-str,u~tuur-constantY-

.

·_-

--

1 2cJ17706--:

-

9c'lia.

.

• c. _. . 137 036 :-: :. · _.. · -·

.· ·.. - ll ... .

i ~ 4o9". _c~· ..

. Het wijst erop dat de electronen _omloopbaan st~rk_I~lativisti!.i~ is. · ( l In sommige boeken Staat e2/me2 en dan word 1,409 em. 2,818 · c;:m. ·_ ,;. ~N"'lt Wanneer op de naar voor ':'entelende zijde van_~~t electron rekeniog gehouden worct/.met de massavertrag1ng bekomt men 1 ,409 em. waoneer echter ook nog rekening geliouden word met de tijdsvertraging op dezelfde zijde bekomt me~·-

·.

.' ,,·

I

, I·

l:

.'

·<';.·

De Krab · pui~~r''i:,s een 'uitstek~n4' "testbed" voor je gravitatie ti:leode .• ',, Ik denk 'niet dat . je een mooJer. ·'iioorbeeld kunt vinden.Omdat de Krab . pulsar geen dub bel s ter is · kan de'. a~mfe#ghEdd van de baankrommirtg . en d·e , snelh~id VoilO de Stet in die baan,,'zoals 'j e theo·r ie VOQrSpelt . direct ~~t:esi:: · w..o rden ~onder storing ·. van een begeleider •. · · " l;k .heb een soo~tg~lijke ·b~·rekehing tiitg~vo.erd vqor de · Vela pulsar d,~e rond ~ 1 n eigen as draait in .089. s'e c. Ook hier~ in .a na1 0 gie met d~ . ~z:ab ..pu:l!iar, is , je , theorie in strijdmet de waarn,e mj.ngen.• i

1

•

W&..l: .

•

I

I.·

· Er is nog een ' and¢r maar . we~ · l\gecqmpliceerder voorbeeld van de. binary pulsar PSR 1913+16 • .oe '.c 0mplicade . komt doox: de onzichtbare beg·el~ider. · . (het is een dubbel ster) en dat '!Daakt' de ·: zaals- wat ingewi~kelder. Tdch is ook hier het ;resultaat weer dJ.IideHjk. '.' . . ..

··.·. .

'

'

I

I

',,

Een van de t~ee ~terr:ea in ·het bovengenoemde duboelster sy~teeni is., een neutronen ster (moge!ijkcie· begeJeider ook) die in , • 05~0?999S269 sec om z 1 n as dra'a i't. De ·twee s.te.rrea .draaien rond ~1ka~r in 27.906 •.981 72 sec ( ... 7 . uur en 45 min). :Je. theor~e voo;r-spel t dat 'de baan straal t.g.v. ' de sne],.le rot'atie van de neutroilert. ster ' om' z 1 n eige'n as "'r.'6 ..mii)?eq . lan ~ou moe ten bedragen en dat de snelheid• van ;de neutronen ster in di¢ . baari. Nduizend lan/sec · moet zijn (reken .~a.r ·na aan de harid van het voorbee'ld •uit·g ewerkt v;oc;>t< PSR 0531+21). De omloop tijd is in dit geval dan ... 2.6 uur. De .waarrieQ~ingen "laten '. ecliter zi~n · dat ' de stet ' rond z ' ·n begeleider . loopt met eerl snelheid van slechts 220 lari/sec; d,'e', baan stiaal is · origeveer 10 duizend km . en de omloop tijd N7 .'75 uur. ' Je ' zl.et · je.. theorie laat. ons weer lelijk in · 'd e' s-teek. · · . ' .... Ik herhaal, docit;.. de · ~anwezighei.d, va:n de· begele.ider in .het geva,l v:an PSR 1913+ 16 is di t een gecomp Hceecd g.e val. Door die begeleider ·ktln je .altijd wel ~at knutselen om bet falen van de . t .heoi-ie ' te verklaren. .De Krab echter is "clean", er is geen begeleider~ Dat. geval. is dus veelovert;uigendet ' (altbans simpler). ' , ·1

'.'·

•

••

,I

.

'

_I

\ .

I

'

·,

'

'

.

: ••

I''

·

lk st!lur Je al . deze argument~n ~n betek~~:i:tige'n. O!lltiat;,. ik . ecbt verw'a cht dat j e '.er :i;et.s ·a an zult hebben. Ik beri natuurlijk bet¢id pog; verdere test vo~rbeel·deil te .bedenken maar ik denk dat dat n:iet . zo erg ' nuttig ' meer . i~.· Het enige gevaf ':'a~r. Je, ·theorie bet goe~~ antwoord ~eeft : ·, . (afgeuenV:"een factor 2) u de .electron str,aal bl.J, waterstof .'In alle ande'r e test gevallen kan je theorie de waarnel!lings"toets niet doorstaan. · zoa:1S ', ik, je ·i1;1 mijn brief van 11 !!lei heb laten zien~· d,a~ :ene geval b~rust ·op toevaL. . De 'consekwentie va11 jouw theorie komt neer op de ~ormulering van verg (6a) (brief I J ll).ei) de "Juiste" theorie komt neer ' op ver$ (7.) • . D'ie twe.e zijn alleen gelijk als z•l ·: t:lus•'voot: bet,, geval vanwaterstof. · Ve.rg •• (7) .is . eclite;r van algemene toepassing .c:lu,s OQk. bijvoorbeeld 1n, it geva·~ van pbosf()t . (Z•IS) maar jouw theorie laat be.t ' in 'aqe gevailen afweten· tenzij ·z·l '(zo.iets k,an eens . gebeureri maar dat.' I!Ulakt zo'n' theorie nog niet bruikbaar). · · ·· · ·· Har't dij,ke Gt:oeten · A•.

}~

*eri dan nog· a1leeri uiaar voor het geval dat de electron · spin en de baan · s~in niet in dezelfde t:ic~tin~ staan • . ·r

',·_l

•

en

.· 'q'

.·

f

Deze voorbeelden, in coll).binatie , met . die , inm'n. vorige brieven moeten je toch ecbt wel tot nadeOken (tm -biijfele1;1) brengen • .De wetenschap en j~J zijn •er niet bij ge,b a:at om ideeen te lan:ceren . die do~t wilt nadenken eers't ' eertvoudj.g , &etoetst hadd.e n kunnen worden. Als Je eoit ' behoefte . hebt aan zo 1 toet~steendan ben ik zeker bereid je daarbij van dieO:$t • t ,e . zijn als ik dat ~an. Ook b~ijf ,.ik steeds .be,reid hierover te praten · ert te . schrijven. Het voordeel van schrijven i:s dat 'je .d·,an altijd eers·t ·· goed . Dioe '~; nadenken (dat geldt voor mij altbans}~ I~ ~en gesllr~k ·kan een los~se flodder nog .we1: eens ~9el treffen maar als het op papier ..staat is daar natuurlijk 'geen kans op. .. '· '- ' · . , ' . , 1· . ·,

n

·'

·.,

;

~~~____.

·· Walter ~·~· Lewin.

. ~:·

''I

I

. .;-·

.

~=·;

- -· ~ .

..

. ~. --~-.-

Alilsterdcui( -1_2 mei 19lH • . -

- . ,-

~

·-N'k _het sch~i]v:en ~an -een

lange-. brief gi:steren kon -ik me qiet best meer- concen,treren op m··n eigei( werk. Je ·.ziet dat ·_ ik .noga],. inteps inet je bezig .ben. Ik J,as je br~ef van 6 mei nog · eens na en ~·n aandacht vie~ op de een_ na laat'Ste paragraaf. Je stl;lrijft: ~ ,o·.-

- = .. ~- .

' .;-~ '~Daaro~ is het mi~~-~~ien nutti~ andeie:.voorb:~lden te . ~6~k.en . . · . -_- . die met _de theorie in overeEmstemmili-i ·ittet)".• . -. . . . - -te bren·g en zijri (of . -

. Je noemde zeH_-snel rond4raaiende hemellichamen die ·volgens jou_w . theo;r:ie zelfs·-..zonder de ·aanwezigneid van een begeleider een bJlan moeten_gaan beschrijven· t-.g~v. de Lorentz ·contractie.· Ik heb een schi.ft.ex:end v1:>orb~eld gev~nden! · ·. · -'· ·

..

~~

..

·.

.-·

:_

In de .K.r abnevel · (op _een__ aJstand v~ - oilgeveer ·6 duizend licht jaar . van oris). staat een zeer ·snel rote.rende neut.ronen ster die PSR 0531+21 _ wordt genoemd (ook wel de :i
.· RA::! 2R{:; • 2xl0x( 150) 2

=· S · xl05

km (- 500

d~izend ...) •

,, .

Di~:;- b4an zoti dati worden· afgelegd met een ~'Q:elheid Van •2xl03 ~/sec

--:~

.

.- ~~?~~

·.

en de omloop :tijd is dus_... 2 iix5xJb5/2xl03= 1600 sec ( ... 26 ' mirtuten). Als die . neutronen ster 'inderdaad .· met twee ·d u'izend klD/.sec zou r()nd lope~. in ..,26 mi.nu~en ~an z~'i; dat ~eer e~nvQ~dig ~ijn_'-~~ar te n~en aan . de Dopplez: Sh1.ft ~n- de~.pu'\sat-l.es. (d~e pulsatl.es Z~Jn het gevolg -.. van het.ronddraaien van .d e ster om',z~n eigen· as). De' periode vandie · · puls-~t·ie_s · (de tijd dus die- de s~ei= · ~r over dOe·t · om· rOnd .z 'n eigeD. -.as ~- . · te draaien)is z-eer nauwkeurig bekerid~ AlS voorbeeld noeio. ' ik dat J n 1968 '.op . ~- . I 5 November om 06 uur 36 mfn (Oni versal Time) die peri ode 0. 03309 I I 2 I sec· bedro~g; De hoek. tussen de . draaiings as van de::s.ter en>de 11kijk ri.c!lting" , _ van de Aa;-de naar de s ter noem ik fllo', Deze hoek is niet er.g goed ' bekend ... :- maar we.-we ten da·~ d.ie moet ' liggen tussen ...5° ·e-n,, .85°. Als j ouN theo:t:i,e · . klopt zou de periode van de _pulsaties t .. g.v. hetDoppler. effect :Lil ,_ ,;, 26 minuteD. moeten_varie.ren van P(l+sin.C /150) :na~r P(l_.sin 'at/150)• .. · ·:> tie zeer. goi:!d. bekerid~ periode ·die ik lifer· P heb- geriedrag van.;,.00004 ·-(voor bet gevalec.: i5°) en met .... 0004 sec (v.oorct¥85°); Zo'n "k~njer" van- een verandering die ·. p~riodisch-~'plaats vi~d·t - (in "'26 ·min) . zou ~9nder enige moei't·e .. zijn waJl.rge-::f,omen maar·:hij. is er !liet! . ' - .

sec

We weten da.t de Krab~:-pu.lsar e~'n. - snelhei d 'heeft i:.• o.v. -onze_,.Aarde van ·teri--·hoogst~·· een paar:-honderd ·km/sec" (niet in een d;-kel). Jouw theor,ie vo,or~-p~lt eeht~r dat 'de, pu~sar f ri _·een ~a'\'-n moet be~eg~n (~~a_n .str~al ' . ... s·xro . km) met een s~elhud van,.. 2xl0 ~/sec. ·Je- uet Je __theone zit _er nog al ·wat ·naast. .·::---·-· ... - .. -: .·•

· ·_.

·,

,·

.., ·.,. . 490

· (/cJ.,:.i·ical £/ec1mdmamics

. The Thomson cross-section is equal to 0.665 x w-u cm2 for electrpns. The unit of length, r{mc2 ;= 2,82 X ·JQ:-13 em. is called the classical electron ' radius. ·since a classical distrib~tion of charge totaling the · electronic charge must.have a radius' of this order if its electrostatic ~lf-ene~gy is to .equal the electron mass (see Ch!l.pter 1-7). The classical Thomson result is v~lid onlr ,at. low frequencies: For elect.rons qqantum,mechanicat efteeis enter importantly when the freq1,1ency · M becomes comparable to mc 2/fr,, Le, when the photon 'energy frw is comparable with; or larger than, the particle's. res~ energy me•, Another way pf l09king at this critetion is that We ellpeCt quantum effects lO appeaf if ttie wavelength of the radiation is of the order of, or smaller than, the Compton wavelength fr/inc of the particle. At these 1\igher frequ~ncies· the angul!lr distribution becomes pea-ked in the forward direction as showp in Fig. 14.13 by the dotted curves, always having, however; t1ie Thomson wluc at zera deu.ees. ' The· total cross. section falls below ..t!le Thomson cross section (14.105). The process is then k'nown as Compton scattering, and for electrons is described t!J.eoreti~Jly by the Klein-Nishina· fonnuhi. For reference purposes we quote the asymptotic folll\s of the total cross section. as given by the Kle~n-Ni~hina formula:

: •. •1

.

'

et z

,.

rs3.. (I ..... 2/iw ' ) '. mc2. + . . . '

.•,-t) V::H~";)+t].

( 14.l()(i)

liw

> mc1

For proton~ the departures from the Thomson formula ~ur at photon o

,.1

'

I'

•

.

I

,I

,

•

' ,·I

k

.·'

'

,· '.!

''. ''

. .·

.,

'

I' ' '

!oL

I

zo~ls je weet kan een elect·ro'n · Ook · ande'r.so.m .om z'n. eigom .as .draaien :.

''

dus in dezelfde richt ing als · waarin hij om het · proton·· draait. · Zu'lke. a'tomen kunn~n miljarden jaren ·bestaan ·.en' zijn dus "st·a biel" te noemen \1~ewel ze spontaan kun~en 'veranderen naar de configuratie waarin he:t ele(;tron ' ariderso'tn draait. Als j_ij_' met . jouw theorie de electron' strac;tl . zou willen · uitrekenen :van deze v·e elvoorkomen'de a.t omen waarin. ei~.c~ron en b~an ' spin gelijkgerich,t zi]n, ,dan, gaflt het mis. Jou theorie vet'ei'st ·dat het electro,~ spin en de baan spin teg(mgeste'ld ' .zijn. Je theo rie. loopt daarop dus volledig' spaak~ · ·' ·· ·

'

spirt. •

I

•

I

'

•I'

I

'

:•,

Ji'j tr.e 'kt. de aati.trekking tussen . ele~~ro,n en p~otcin · (waters'tof) in twijfeL (zie · aanhaling ui t je boek in sec tie 2) •. 'Die aantrekkende' .kracht is ·.buiten .t~ijfel. ' Hij b.lijkt · o.a~ · uit het . feit .dat vr.ije electronen en protdnen zich naar' elkaar ~()e bewegen(en waterstof atomen vormen} De ele.:;,tronen WOr,d,e n dus naar het proton . tOegetrokken en ·.Ze Worden inge. :vangen. Zonder die aantrekkende kr·a cht·.'.zou dat niet gebeuren. De grootte v'a n de kracht is e2/r 2 (cgs .eenheden). hie'rin stelt r ' de' afstand voor . ·t.uss.en prptpn en , electron~ Een' theorie die, de · aantrekkeQ.de kra:cht weg · .laat is ui.i. gedoemd.

.'

'.

· '5. · Vrijmaldngs , ( ioni!l~tie) energi.e

..,..

Ui:t je brief ~reeg . ik d~ ind~uk dai:' er een bela,ngrijke eigenschap. va.n . gebonden "deeltjes" ~n . eeri baan is .die •je. mogelijk niet kent (misschien ve'r gis ik' 'me daarin) • . '' .... ' 2 ·De kinetische:· ene.rgie v. a~ ... ~e~ .deeltje .i n . ~··n b~an is '!mv • E•. De poten-. · tiele energie~ u, is . 2x groter maar ri:egatief. ' Indien je. daar prijs ,,oP .. stelt wil ik 'd at graag 'vodr je af.leiden. De totale e.n ergie is dus E+U• ;:.lmv2. Om een deeltje ..wee,r vrij te maken moe't er . ciu's ' +luiv2 worden toegevo.e gd. ·. (ioniliatle eqergie ,i.g.v. atomen) • . Als 'je de tabel gebruiJ.tt uit m'n vorige brief d~n kun je ' bereken~n dat ·de 1kin. en.vpor bet electron rond he'liwn 54;.4 eV is .(dit is· geen ·kracht. zoals je scbdjft). De pot~ en. is .- 108.8eV. :D•.w.z. als )1et electron niet·' bewoog (geaachten experiment) dan ,ZOU het 108.8 eV energie kosten om We~· ~tectron van de h:eli~ .k ern te bevrijden. · Maar . o'mdat 'ilet electron t;ond;l)r~t heeft. he~ kin. e~. en 'die· eri~rgie is beschik. baar .oin te h~lpen bij de vrijmaking~ ~r is du~ geen · 1.08.·8 111aarj;lechts. 108~8-54 •.4 '-: 54~4 eV vo6t ' nodig. Daar . altijd de kin. en • .de helft is van · ''·· 'd e ·a bsolu·t e ·waarde van de pot. e'\'[, (ook voor systemen Aarc;le.:..Maan ·of Aarde-Z9n), ·krijg je. dus . d~ ~euke. "~oincidentie" dat ' de vrijmakings ener$ie gelHk is aan de kin. en. · in de baan.- . · .. · 6. Coinc.id,ent~e van getallen? . · Ho~ kom,t h~t dat voor wate~s.tof

2x· verg·. (4) ongeve.er gelijk h a'n· de .

~.'kAlfa_ ::r :_.~~: 2 electron straiil(·,)dus·: . · '2

, ·

..

.

c.

1

2·

"ui,a.w·• .RA vz

6

~

e2

e - -

(68,) ·

m

. ~c . 'I

Zie vooral ' het~ teken .niet pver het hoofd. i>at is bet. resultaat va:n de .benade;ing die i.k uiaakte( ~~ 1-!x).in sectie·· 2 • . Is. het een to~v~l dat inde.rdaad verg. (6) ongeveer k.lopt? · Dat ,is hele111aal geen toeval! .Bet bewi]s't echter niet dat jouw tl)eorie juist is (evenmin bewiht h'et ·riatu'urlijk .dat -die onjuist is). · . .. · .· · .. ·. · .. . 1 . • • Verg. 6 vol.g t direct uit de kliissieke l.eer nameFjk dat de electrische aa.'ntrek~ingsk:ractlt ·tus~en. J>roton .en ·elec~~on ~e gelijk liloet ·zijn ·aan de.. cetppe,t aal'\
/R1J

2. ,- .

-_ om =dit - resul~aat, t -e .-v_iQden~ ·, b'ed~nKtt ciat: _ _ __ < .

' R~ : r3 :.. . ' r .2 (of r2-:-r}? .;

::o~ ~:~~)·sihg lc

van

r~· ~,-RA en Vi-x· · ~ J,..!x

(3) ..vind je( 5)

Dit resultaat is twee· keer -b oger dus dan (4). Als je (4) toepast dim vind je voor waterstof R · ~ 1.41 x 10-13 em, als je (5) toepast (ian vind je een twee !llaal hogere ~as.rde die heel dicht ligt bij de '-'klassiek!' straal . van het electron- (zie boven). Je kunt. dus nog wel wat kanten op. WanJ1eer je het el.nd antwoordmaar weet dan kun je altijd wel een argument vinden waarom (S) de Juiste vergelijking is en niet (4). In je boekje, uitgegeven· door Marzona waarin - je je tbeorieeen uinoerig bespreekt . vind - je voor de diamete.r van bet · electron 1.414~10em en --d~s voor de st-raal een twee keer Ueine.re waatde (0. 707xl0':"'13 em). Deze batste :waarde is twee keer kleiner dan wat je graag ;ou wi:llen vinden :-tilen- ik je in Antwerpen sprak, Je was toen 1111iler.s van me~i:ng . !~at Ci:e "klassie-ke"- __ s·t:!'aal J~414xtO-::n - cm is: _ J .e probeer_L_-me ~dab oo1t in j~ schrijveft van 6 mei --.: - te ov_e rtuigen dat de snelbeid die jij in" je boekje nam _(2.·19xl0 cm/-s) .- ·-_:' niet· goe.d .·was ~aar dat die eigenlijk'/Tbc)gei:' ge-nomen . moetworqen~ _- Dat leyert -- _- .. je d-an --de_ •W.aarde :v-o_o~ de st-ra.~l c)p' d-ie je graag · wtide: :roch h ~ dat_"wat_ . - - - be
dan

Vz

Factoren 2 of zijn niet_ belangrijk dat maakt je. tbeorie niet onjuist. Je zult dit misscl:lien nu ook inzien na .bet lez.e n van sectie I over de ,;klassieke" straal. Ik doe een bescbeiden voorstel dat we verg. (4) · ac;:cepteren als verder uitgangspunt ·voo,r je tbeorie ·. en dat we he-t naast; qns neer leggen dat · bet ·resultaat van (4) een· 2x kleinere waarde _opl.avert ·dan de ."klassieke," straai.

J._ Berekeni~g electronen stralen in ·and,ere ~t;omen. - Door een atoom al z 'n· electronen op

c

een

na a·f -te-: nemen moet jouw tbeorie

~ . -d~rect ~an toepa~s.ing zijn ·(verg (4) dus) .• Ik heb je iri mijn vorige brief : ·:.-: - - -~ la·ten .z ien dat er dan grote. moeilijkbe'den. voor Je, ·tbeorie ontstaan •. Je vipdt -_.-. ~- ,~--- _c-- veel ·grotere' waarden voor de straal va,n· Jlet electron·_dan .voor w~terstof. . · . _- -_- ·(zie ~ijn t'
-

daar kan. ik nietseuiee be.g innen;· je bel>-t 't over qet · toepassen van "gewone"_ relativistische correcties maar. laat niet zien hoe -dat dan iri· z 'n. werk · gaat~ 4. Enige problemen met je -theorie Het feit dat in jouw tbeorie electronen s tralen zeer verscbi llend zijn bij- He,P, •• (voor phosfor lSx. te hoog! ) · dan in het g.eval van waterstof maakt je tbeorie incorrect (niet di e factor 2 waarover boven al zoveel is geschreven). Er. zijn echter nog andere reden waa rom je theorie incorrect is. In m'n vori ge brie f koos ik slechts .een vo·orbeeld. Hier volgen er nog een paar.

. . . ·: _.:.:-.- - . • ·. ":: . -= : ~_- ' - . .

. ·.- =;-: - _:_:

-..:. _...:._ :-- . . Amster-~:im -. -

-. -.-- --.

-- . · B·e~ te Panamarenko,

n · m'et ·\ 981':

~

Veel dank voor je uitvoerige brief van 6 mei. Ik vind het heel bijzonder dat je de moeite hebt genomen je antwoord zo gedetailleerd zwart op wit te zetten. Dat helpt enoim; ik kan daardoor gemakkelijk inzicht krijgen in je ideeen en gedachten. I. Hoe groot 'is de "klassieke" . straal van het electron?

. .

2 2 In de meeste boeken z~1 j~ vinden dat de klassieke straal e /mc is en dus niet zoals jij verkies.t e 2 /2mc2. Ik sluit xerox copieeen bij vari _ twee zeer gerenomeerde ·werken: "Classical Electrodynamics" doo.r Jackson en "Astrophysical Qtianti~fes" .deor Allen. Beide geven e2/mc2 en dus eeri waarde van 2.SI8:KIQ-13 · cm; de · !'klassieke;' diametei is dan du"s tw~e - Diaal ... dit. geta~. ·rk h.eri~mer· me riiet; · o9it -boeken te hebben gezieti : die .de twe_e . :~-8.1 -kle~riere ·w8:11rde. gebruiken (waar j ij .· de voox:ketir aan' ge'eft.) ~ · Het kari . . ~achte:r; best zijn_ da:t je -zo'n ' twee maal kie~rier~a waarde- (dus e2/2mc2) -. "Voor ·_de . -s.traal eigens·. aantre-~t, Het l _s . ni~t zo" belangr,ijk~ .Die. ~?traal · . ___ '-> heef_t~_ nie:t zoveel •fy~iS_che ·.betekenis, De ~o(!rst'ellin·g van ee_n dect:ron

.:_:::-:; ·. :-'~~)~~---~t~!~~~~=~ -~:~~d ~;;:_~{\:t:~::~- ~:~ -~~=~~~~:~"~~~=~l k!~,· j!~~~~:~~h::n.:· _ -

0

--::·,_:-_'_:_ Door- bijvoorbeeid _Rontgen· stiailn_g op electronen·· toe ·sturen. kun Je via · ._ . . :- verstrooiing van die . straling -wel een soort . straal ·van ' het eleciron . . .- c vinden~ Je vindt .dan 1.6xe2/mc2 . (afgeleid van -de Thompson · cross sectie) ; ·_ Dit is dus I.6 keer . hoger d·an de "klass.ieke"straal. · ·· ., . 2. Gegoochel met factoren 2 ~n

Vz?

Ik wil eerst graag even terug gaan naar het basis idee van je theorie. Zuivere ~ol ~an het electron (geen slip) waarbij de cirkel baan het gevolg is van Lorentzcontractie; het electron wordt niet aangetrokken door de kern. In jouw theorie wentelt het electron om z 'n eigen as · in oingek-~erde richting dan waarin hij om -de k~rn loopt • . Hierdoor is vl•2ve~ v:i-ve en VJ.;.o (zie figuur) : Door toepass_ing vari ·de Lo~entz factor V1-s2' '(. w=vlc) vind je .de ver< korting v'an ·rl ' ten O})Zichte ·v_an rz of

·· ·~.-- ;::~~!;.e!':i~!i :-~c~fn;'~~?i·-~iJr~~ ::~z~ ~. :van

·--·

·v. ~\ls · consequent1~ -van · Jouw

2 v.:.

. .......... ' ·,

,

-_.~\

_

._

__ .. : . / · ·. _ -' ~ "-·~- · ___/- . _

.,_Y_~.-~-·,~::._·~~-~.~~,.:·:_ . ~_-J_ .:i:::h~.~-~?o'beeld de.VoV·. '_·i~~~~-:-_-;~< . .,

_ : '·._·

_

.

--~~

,

.. r2 = ·r3 .

rl = r3Vt-

_ . . l1ier

Bz . """:::'\

s/

lii er

ir :~1 ~8 Bi

=

(vj-:-v 2 r/~,=,~"~'~?c\~~-~·· · (v2~v3)/r;. · ~-,v~;tc

(1 }

·,· 0£

'.(:Z)

~ .of

(3)

Toepassing van (I) of (2) l e ve r e n op (z i e ook mijn vorige brief):

Re ~ !RAe~)

(4 )

,·

.·t-. - -' ~·~u.

··.

..........

'

. -... . . - ll~ ~

·. ~

: 4. . . <"./~ ..

I

.

I

'

'fiJ

.,' ~

""..

I

-

I

.

0

~f . / ,

. .,

.·. /T ·· ~

j

'"'' /

/

,

''

I

.

.i . •

..

'. ' :,

.

' .

I

'·.

..

·.

'

.. -·-

I

'

.. . ''1 .

' .

!

-

·r···K · ·.··._.· .

.

. •,

.

, -·

.. .

. .. . .

·..

'

I

.

..

,:

..'

"

,1• ·',', J

''

,I

..

'

:·.

I '

·'

10~8 ~ltljuc. ·, ~too

·'' ·'

..b.~.vJi

, .. l-~

,

. 'I : \O. ''f.•c> . • · ·1. S·~ .," .

I ~·

~

~ ··

'

..

';-·

,c, Amst.erdam 19 juhi 1981_.

- Best~ ' Pana~~renkq~

. -~ :. ~.

..

.

a. Formule', I in , !nijn brief · v:a~ :4 _n;ei is· correct in ' het licht var{ joi.iw (ovei-igen~ - _ ~oute) · theorie met \ pure ·rol. A-ls je p~re :t;ol laat vareti. gaat ve:i:g i 1 (brief -~--­ c4- mei) die gelijkis aan verg: .4 (~iief li mei) ~ over-_ iri verg. 8(_brief_._l9 me'i).

fs

b~ "Dit :ve:tg. 8 '- blijkt dat alleen de rota tie- s.nelheid Vr -van b~tang - _ si:ra~l: berek~nirigen_; iri' verg. :' 8 komt ve uiet voor. -. Je schrijft: "- wa a:r ·-.z it d_e· .. f ou t ~- · . • ,·,_ . -·. ·

voo'r de

. Die fout z f t er_ niet! zbals - ik pi()beerde. ~it te leggen in m' n "Q:i:ief van 19 riiei, verg. 4 gaa-t ove·r .- in v~rg. · 8· watmeer je pure ·r.ol laat vat;.en. _Het ~fstappen vah de o·~rsp~6~kell.jke pu~e ro.l virid ik be~'t maar~ het heemt wel veeL weg van de: charuie ~· van · Je oor spronkelij ke_.' idee~-· Waters tof kan nu. niet meer als · ~en "succes'' .voor --je theorie · g·ezien worden. Je . weet ._ niet w_ai: vr i's ·e n er is _:geen zinnige ·. reden ' om hier aan ·· te . nemen dat ve . ~ .vr (d.us pure rol'). De vraag wat ·v r is voor een electron is een onzinnige:·vraag; De voorst;elling_ v-an een · r _o nEldraaiend b<;>lletje zou op z·1 n inirist - het magnetisch dipool 'moment yan het electron .moeten - verkl'aren ·en dat:"·'kan het niei: •. Je . zou dan namenlijk rota tie srielheden aim de omttek vinden .die veel groter Zijn dan de lichtsnelheid (zie .. ook pag. _589 van McGrawhiil Encycl. of~ Science). Wat vr-·· be~re_ft daar faa~t niet a_l,leen j<;>uw theorie, _maar:'9ok de_ klassieke theorie van de natuurku"nde; vr _is :.. daarin. ·een onz'innige gro6theid, een grootheid dus · zond·e r betekenis ·. (de kwantum · fnechani'ca die. de el,.~·tronen sp{n - invoert . maakt zich ook.' geen -voors·telling van v~) • . Daar je- dus wel Ve ' weet inaar riiet Vr.·.kan je theorie nie-t voor wat-erstof. of . enig .ander ·atoom worden getes_t. 'Jij kunt mogelijk wel ·e en ·red en vinden waarom. je hier toch-c pure _rol h~b-t (en bij , pu:ls<;lrs'_. niet) en - waarom ·dus toch ve vr, maar dat kofl:lt dan wel op zel~ bedrog neer (je· weet hei: .antwoord!). Bedenk _ ook · dat a,l.S vr=ve zeu.zijn (waa_rvoorm·.i. nu geen zinnige reden meer _is), het magne-tisch moment van het electron .ve.e l te klein uitvalt. Ik lieb dit ·a-rgument ~-b~wusi: eerder n:Let aangevoerd- omdat · de heie betekeni~ va~ vr z~nioos is. Nu jl.j echt.e r. pure_· .r ol laat varen _en: dus·~ Re niet meer koppelt. aan· ve maar. aari ·vr vind ._-ik het _ tocli. wel -~an be lang dat j e _w~et dat v~ g e _e n zinnige "bet ~~enis heeft en '·dat vr in :geval · van pure rol hopeloos tekort schiet om he.t magri~. dipool mom~nt van . net ele _ ctroh .te ver.kla.~en_. . . .. , (br1ef 7. JUn1) Jouw verg."~ 2 en ..3,. volgen direct U:it m{jn afleiding in m'n brief van 19 mer-·.en ze . ~ijn identiek aan verg. 8 op een fa'ctor 2 dl.e echter voor mij rl;iet belang_:· ~ rijk is.

=

na

- ~ Vr i~ no-oit nul --voor ~en p_u ilt en niet VOOr . e~n and~r. _ Vr zoals ik hem heb gedefini ~erd -

eli zoal.s ·ik ·hem heb ·gebruikt f s de :rotatiesnelh!;!id gemeten aati. de "equator!!o van . het electron~ ~ · De. afleidi ng v a rt .19 .mei di·e :J:ot ve:r;g . . 8 ·leidLis c.orrect behoudens da·n · de db or mi] eerd·er genoemde ·bezwaren d~t het resultaat afJiangt van welke twee punten ]e. neenit (I .eii 2 of.:J en 3 em!)• Daar · hebben we he·t' uiq~eprei(f- eer-der over . gehad. Oo~ is Einstein's theorie fout i:o~gepas·t. d. . :::::

Al~· je ]ezelf toch - ~ilt a~npra~~n d~t_- in .verg. 8 die i ·a'ctoi d-c=!fl v in'~ ik dat pi:"a"<;:htig m_ aar· i_k· do~;{.~daar iliet a·an me.e,;·~ .

J- ni~t~- thuis

.hoort-·

..-. e. - .Je komt: · met de aantrekk i rigskracht a a nzetten'. Je s chrijft: ;:

."Ja

na~-~~rlijk van~_~ge d:e_\aantr~kkingskrachtlva,n ~15 P~?torten!:;,

Ik dacht tod). dat; 'cie es ~ ~ntie _yan _je theorie · is - dat ·di.e aaptrek\(f ng niei: in ·rekeni.ng behoeft ·_ t;e worden gebracht~ ' Je schrij_ft zonnekl
~lect~on be~eegt i n een :t-irkef , baan op eigen krai ht, zodat j-e ·~ · ·.kunt c_onc loderen ·_d (lt lie t . elec.tron .ri'i"e t door de ::.ke r~ wordt. a a ngei:rokken':. _1 n z ' rt".baiih ··rond de ker.n .• " . ! 1het :

:·- Da ar-: de · fos f or ke rn een 15 inaal g _;otere· aantb~kkingskractit·. uito~f en.t s·tel nu zomaar e ven v9or (k~mt volledig uit de lucht vali'en)
j: .

- ;::.

--~-vr

=; -~'e/ \[15'. Je . deeltJus zo~~ar ~ ~-onder: enige _- redel,ijke mot~v::.mg d·o~r 1/'t: . en ird:rodu£·-eert : d:ci.arbij - slip -_(h:i,e-r ·voor het getnak ·ev~n ged-ef1ny.e erd - a~- s · - ·. _ .·. v /v .} die -· Eoeneemt me·t Vz. Dat Ls wel wat onzinnig:. :Het -~s echter wel duiqe. lijl/waaroui je hiertoe gedreven worat, immers ·.ye = Vr wer)it niet! Je Weet wat het goede ..antwoord is (zie tabel brief 4 mei en v~r-g. 7)-; en. j ;e · maii.kt; dus_ · · · ee~ - wanhoopsstai: je 9-'eelt de baansnelheden, .'i re, door _fl om je-_'th~~rie VO()tal maar te laten -klopp~n; Met: ·.zoiets, kan . c;Ie wet~nschap me~ . _gebaat uJn·. Los.. hie' electroneb n-u in wa£erstor, fosfor !Jf_welk a,toom - r van ,, J~edenk . ='Dok . cl;it . . . - of . ze .. :-. ook ·voorkomen, . ·a lle dezelfde spin hebben. . . . ..· ,,. •. <-- 2 Het~· volgt: inderdaad .uit v~rg. ~ dat Re· -~ - 2 ,-.:- (14) imrner~, v_- =wr. 2 De : ver~. le /RX =RAx_"v~/Z -_!;lit _je; laat~te :.~ RA -

.. ·

..:. 2

:-:

~

"'

:+ .

bri.ef 1s -_volmaakte onz1n (1k neem aah dat Je je v'ergis~:,_' hebt). De.· juiste

v~rgelijkingen · (7). Staan - ~n m'n ;brief van rl mei. :

· Pulsars Wanrieer je 'voor puls~r_s ieclr'e vorm vari ~Jip toelaatc--(je .moet d;at dan : ook _v_oor electroneri 'do en) - en <;Ius v e - geen :r::ol mee.z:- speel t bij. stra-al berekeningen1 m6_eten - ;;we _ ~us verg. a· of 14 -gebruiken; - Qa:ar zijn we · bet nu wel over eens. Krao . pulsar ln ·:het ge:valvaf). P':'hars kliri je aannemen dat· Re~ 10 km, -_Voor M ki·ab pulsar geldt !A)~ 190 rad/sec ·(vr:: l900 . klii/sec} en dit lev~rt een waarde op voor R_A van ... 5 10 5 km. We weten . dat de snelheid .van de ·krab. pulsar minstens 100 km/sec is en waarschijnlijk_· niet gr,oter dan 300 kin/sec~ Dit vereist dus een omloopstijd van ten hoo·g ste 9 uur en dat zo'u zonder ·meer zijn waargenom~n - (zie brief 19 mei) '; -. ' -: .

·..-

Wimne~r je hog een wanhoopsstap-' wilt -maken;- kun je argumenteren dat die waargenomen snelheid van ~100 ! wel ' u'it. te. sluiten_. Je ',kunt~ natuurlijk een . _- theoriebedenken die aantoont _dat .pulsar ,snelheden bijna exactmoeteri samen· va.lleri : met de spin as ma-ar ook dat is weer een · noodsprong, · E:r zijn wef zinnige argumenten - te vinden, die de ·:sneiheid van de- pulsar :bij voorkeur ' niet..laten, samert- val _len met · despin as.Je theorie -die e·e-n · ba·a_nvan"'5 10?kmvoorspelt schiet _echt te!'~:>rt.

In je brief . van 19 mei .voerde je jin warihoop?) e~n , massa-_dicht~eid in. Je , vermenig- vuldigde maar even ' de door jou.• voorspelde bp.an straal,-' (verg; ·. 8) met 2ooq. Waarom zie je da:ar nu -in je'-".laatste br{ef v·an· af?- •. · ·.. ·-_· ·

io

Ma:g: ik je eraan - herit1neren: jom/. -(overigens fouteY::. theorie is.- puur geomet~isch daarin is geen- :plaats· voor 'aantrekkef).de krachten- en massa dichthede·ri~ Het _feit ... _ dat je pu-r e rol- laat ~varen is op zichzelf al jammer genoeg. Het neemt de ,;zuiverheid'~ _weg uit':)e ooispronkelijk uitgewerkteide.e - EMarzona boekje); .-Al is die pU:~e-rol: theorie met L~rentzc·ontractie · dan ook_ fout (onjuiste to.e passj;ng van . Einstein 'cs speciale rela(i:viteits theorie) O , ik v·o nd hem toch wel .leuk. _Nu je slip toelaat is ·. de lol er _. eigeni!-jk af; je>:aterstof voorbeeld valt ·nu ook weg · (zie boven). p_~R

I 9]3+ I 6 - : .· -

,.

.-

,- .

RA~ 9;B 105 ~ en:c.,;_;.I06.5- rad/sec • .V_e rg. -L4 levert R~= 16 .km'. Jo!JW waardes in 'je laatste. brief zijri. '-·vergelijkbaar; factoren - 2 zijn ni~t bela!igrijk,; Er · is nog~l - wat sl,ip: Vf!;_"! 220 :km/sec en Vr-::: 10 3 -km/sec. PSR 0655+64

.. ·

- '"'~32_.1 rad/sec eri RA sin i:::I0 6 km. ·1 is :de hoek tussen een loodlijn op het - baan · ' vlals. en de 'kijk richting Aarde-plilsar. _verg, 14 leveH op:'iRe~ 1:75 sin i km. Da-ar - R~::: I 0 km, v,ereist, dit ~ da.t s'i _n i :::i.-0. 06 Em_,dus i,_~ 3 grade:n. ' Dit kan nie.t worden ui-t ::gesloten maar· het: . is zeer onwaiirschijnlijk. Het -aantai ster ·· systemen _waarioor i~ 3 gr~den ' is r op_ 2000.~ . - .. . • ' . . ";'::'

-<:.--

3 -,

:" .. .. . ~.

'

'

PSR 0820+20

ij

'

.. ·'

'i

',,t

I

•

i

Als de enonJ!.e hoeveelh'e i'd eriergie die je beHeed om aan, te to'rien d,at je·•'the;)rie toch 3uist is (met alle bokkensprongen ~n wanhoops-stappen van dien) en al uiijn tijd om je van l}et tegenc;leel te '·. ove:rcuigen je tot nie:u.we kunst stim:u.te.ren ,, (Em dat c;lenk~ reter Struyc'ken), 'dan' ben ik heel blij. VooJ> de wet.e,nschap l.s .. ' al 'd ie nioeite echter verknoeide tijd. · •

i'

•

'

t

'

'

.•·,'

i'

I.·.·

·grc;>eten, I

',•

I

i'

lj ·t f;>

w~

•

.

.

. '''t, . • , .

, . .

.

•'

'· I ...

,.

''

'. I

•

,.·

',

.·

.·. '•!

·. ·.

. ''

...

.,

:•

3-0JLJNI 8]

BE;ste_ - L~win,

~-· Wel bedankt voor _- je brief van 19 ju11i .

.

.

.

Het is eeq toppurit van - knoeiwerk en vo<;>r je rekeJCl~I?gen krijg je 0/10 punten., Een toppu~t voor de vei~ schoolse bemerkinge·n en duderwetse

wetensl;:hap$ -·

fil~s.ofie~jes .

Ik doe vol'gii!~s jou _aan "ielfbedrog,w~~hoop enwanhoopstapp-~ri'' en ' ook 1s --- "voor de . Je

w-~tens~hap

is aldie

b-ek.leedt 5~zelf cm~t

m6ei~e kchter . v.erkno~ide

tijd"en"b.? kkesprongen" --

de wet;enschap oni -_dan veryo1gens' op de nieest onderdrukkende

,;;ijze - a11~s - te vi:!rminken. "Een top-p unt

van

ver'k.~oeide ·rekeni_ngen,gedurende de t "ijd Van,-dit maraton _van

·< briefwisse1ing. ••• :heb jehet kl_aar g~speelt d _e stta.l en Re ····clcht ma_al te ·. . .. -' in naafu·_ van de wetenschap• .• . . ) '!ergrote~(

- O.eeerst~ maa1 1(nog voo,r deze_ briet'wi.~sel.ing),in ~et(E6~Jt~~>kom ik op •een eiali!ei:er •: . van 2.82'

~}

.

.

.

.

cm.j e .v ind _d .a t ik : mijn- uitkomst heb"aa:ngepast".

\4arineer je- echter j e e.;i.gen ·formu1 e in _mekaar k.mitselt ondekt j~ datde uitkomst . ' . - ·•13 ; . hi-~-r ook"'-~e~ dia:van. 2.82 em. ·gedt. · Qp· dat moment had je ej.gel ijk ~:moeten zeggen"j-e he_bt gelijk want . h-oe ~ian ook ik kom- op h.e·t - zelfde :·resuha~t .uh". een halv-~- dag over hei:

Maar oat ge'beurt niet ,want op de eer-st·e Mei ·_ had je·. tegEmdeel

_g~zeurt

_i n

aari-~ezigbeid va-~

.P eter. ·_·

Integendeel je

~oekt

de grcf!.e . -·

van J:; et electron --op -in';~eer gerertomeej::de werken". He.t - is nqgmaals twe·eniaal gro·t~r, totje grot;e · -gelu~,want nu. kun .je de ·eerste twee dekken me~t deze,:in de- l!qop d~t door . de war.boel van stral·e n en diameters ·dit. niet geinerkt :zal wotden.

- -In je -brief -van 19: mei gebe urt ·~-e~~-e lfd e" verdraaiing _; • V-

word _ingev~erd(Je ' 1aatste

~ ~Iet ~.

bri~f·

19juni

zegt"i~

he.b dit

-~_r_gument 'bewu~t

eerder ·

aangevoerd· omdB:t- de hele be~'ekenis van vr zinloos is.") _.

·federeen:'weet :·:dat

d'e . s-pin va.n een :e-lectro-n -. een

ni'et

ob-~erveerbar~ · kwantiteit is

die ' onv·erand e rlijk i 's ,je wi_1 mij foppen i~p1aat s va~· toelich-ten ,]e inteil.ties v~randeren en _worden verdacht _.. Ik zoek'. nu r e g e lre cht naar een·a 1 t .e r:nat i e ve formt!le eri. verkrijg

en -z1e dat· er ee'n . rare· kons-ekwentie
.

.

.,·

ti~arna ~chrijf ik de. brief . 7 juni met veel V .

.

, .

.

..

.

''

r

. Jou briefdiedaarop komt . begint · onfuid~~lijk met oyer V. · ' ,•

1'

'

•

I

schoolse we~ensch~pp~li'jke '

,J;:' ··

I•

. bemer'kirigel1 e.n filosofie te verkopen.

~1' ~~~ ~·e;w~~ht

Deze bad ik

en .dus,

nu

beW'eer je, dat gewoon doo.rdat ik"pet

zijn: 'Lu,i's'ter, ik

d·e · foute ..'nai;lm geef, ook de theorie foui:. moet papklas,om

vbrm~li'jl<

,,.!

~h,ge.l~k"

zit nie,t in jouw

i.e.doeri . . ,.· ,,

O.f je . een e~ectron ,electron noemt of ' ket ~kikkerdri .l · o.~ mar~bol, daardoor zal de

' cosmos ' niet verander~'n.

Vr niet past in het

,Wanneer

•·•aanpassen" '

ind i 61 men s t 'el t

,·, . k.,.,a·ntummeehani~a;

De

van V '

die de

ell als .die dat _mag ,mag ik dat

r

' ;~

'I'

$ri no . na~r wat serieusere"sto'ten"die je

.

.

".

'

- vervolgen~ 'm aa'kt . • .

. .

:

Nadat j'e de hel'e tijd een .put voor mij en · mijn theorie poogt te graven ·., v.at ~ ..je ',',<

,·

'

I

.

'

er'~elf in (d,at zal je leren.)

,

.

•

1

•

.·

•

•

•

natuurll.jk om 1/2 te kompe~seren e-e:~ 2 · ei:v,oo~ ; ~.

. ,

2

.

·:'i~der'daad ..uit . vergelijking( (8)19 .:.mei)volgt

Je . schrij ft

. Jf

2

da't ' R · ~2~, e o l,).) R · · A

en .

'·'

Daarlnee lig. je in de Omega .g reep ! Je maakt werk~rlijk ~~n ·w~rihoop~poging om '

l

je halfje te redden. Dat h~d· ''ik n\.1 gephpt , het is

' '' ·(:2

,wan!: R "'2-·- · - · is dan·-=;16. klq. en e- w2R A

FOUT

4 km.

is


Du:s }e.'. vergelijkJp.g , (8) is helem.aal niet gelijk ·aan >.;,eligelijking

. 4 maal kleiner uit •.~·l!i

j~ b17id~·~i/2 ~p 2, laat ,vallen,dan

I

··~atwil

;

je _zeker niet: en dus;

··.

··... ·

',,

'

Je gel;>ruikt weer 1/2 en bet word

R~~l/2- .

, ,.

d.e nk je ?

1'

de

FOUT

f~rmul~s

·riu dp' diameters uit die

zijn (van jou ) , : 'I

'

'

' syste~ai:i.sch tegen

t

I

T . is· 4 km, .·en alles

I

ziJn · niet.. uitwj,sselbaar,de een werk omhoog de

moet · aan'~epastworden !Jiaar die kennen we , en staa~ 8 'maal hog~i ' ~ig~en d~p dati ze'., op 1 ·inei moe's ten

All·~· bereke~i~gen .di,e '

•

'

J.e. ,i'n d.e laatste brief maakt . • .,.

. ·:.:

. "

-:.

x te ,& root of..zelfs J'OO,x voor

l7Skm.1>~ arid~~~

be~eik , t~nmi~ste

(3)

is in orde

R.·v. (gedachte e~periment) b~id,e R~ h~l~ z~ · klein ,dan , &e~ft

cnl,lit8 km. en(S) uit1: .kin'. · · vr

· ~e · ' k6~t

2

(.-) . RA

andere .'o mlaag.Maak je '•

. g~~al~maar

weHin dit

' ,·

..

ma~r komt

Pulsar

'

'

6

PS,R 0655+64 Ri·ilO

klope~':l ook~lkomen

als . beide geen , ,·· ,'

.

uitv:l~
,····.

en

·. zi.j~ v~~~61gen·s (:.EU 'c...) ·. 2

,

ookbove~ve~elcle'.

Zijrt en e.cht best
·,,·

~

vas I

0. 57 km.

ligt,· inl .

.

.

(3) .

,·;

.

I

2

.

:.·'.'.I.

, (l) ' R_.~ A-~., 2 R . .

.

,

......,.

, e

(2).(3)zi'jn de ' ant'iparaldte en basis f~rmu1es(4XUzijn d.e anti forinu~ · die a1s test voor de juis·te r ·e1a.i:iv i sti~~he om1oopbaan worden gebruikt. :·: -:- . '·

'I

- - --------- -- -- - -- - -~- -------- ~--~----- ---- -- ------- - -- -~ ---- ~------ -------- - ------

· v;o rbeel:d de Zon~ the111~;de zon ~raa i t iri · e~n. om1~opbaa~ in de melkw~g door

r elati~isti'sche . ze1tactie ~<:)n~er ~a,nget:r-okk~n . te · \.iorderi .

' I 1 6 • km. 1 9 10 • ·R _, · ,.· ...c:...·= -----:: 1. 78 of. · baan- -6.2 . 5 6 96 .(2. 7 -)

form4le 0 ,) .

formule (3)

'van een melkweg

R

~ ·1.78

.5

16

·6 . 95

zon ·

"k~rn"

I

.

1~80 . li~hj'aar . · 1 . -6 (2. 7 U} rad/s .

wzon

' ' .

~

km . straa1 - ~o~.

, '1'. 87 .b/sec . _ekwatoria1¢ · ( sn'e lheid Zon .

.... .,

. '.,

~e arm!'!n, .va,n dJ~! Melk~e·g zijn vanaf. de' tijd dat de Z¢n gev?fmd. werd, door magnetische v e 1den t:!ie

~e

verder tot

2~oqo 1ichtja"!i voor de Zori. De Zon. kan - ~'r~e~e~ 'sneller gedraaid hebben,op .

S,ter,r et} zelf dObr dynamo actie

versterk ~en,~it e~kaar;

ged_.t'eVeri ::!; .15

X

voorwaarde da·t z e dan o, ok een . grotere R t · Z . h~d .' ~. ~ ,~ L.~(~~. . . · . · ' S raa 1 · On ·, . [ - ' " '' I -:I~; -i-:-ed~;.- -;e~-a-(- ~-r-k~~- .~: · ~~~~ -1-iTs_t:_ ~pg~_s_t_e i-:-t-:- ~~rde~~- ~a~--c~i~~Td-e~l.:..t_i~-s-;- --:--- ------:- -.,.

Z _,

• Ol · Hec·
, . 2

i!Je•t .Re:::RA. · ,Ve _·) ' ( . :' . . . . ' ' t 1 .'

,r. >c'''< - . ·

· a , ·or'de v·a n . . 10 ~ ~em. .

. voor water no£; ·. ,• · ' · in em.

•= e

5C 29 7 9 • . ·· ·

~2

.

1878 ).

:·

·'3

1~

'L

-13 . _ 2 ..81794 . , ·

,·, - ----- - --~ .---T-------. .· - - ~ ~' ---~--~- -- ~ -- --~ ---- ----- -----~---------- ---- - -- --------·,•'

.

c

(2) . Kompa·c te ster.re n · -Neutronen s-terren ·

, r.

b, o~d'~""~·a~

, S

' '9 . '.

.

c2 . met- R::-2·-

:

2

voor J>SR . 1913+16;R 1' ,... ~ ,, 2 . 5_ 9 11-m. ... · , pu sar 8 838 . (106 .. 5) ' · · . ,in '. km- ' ~ , cA ., . ..

.

,. '

..

.

c

. 6 . 96 5 ·· · .

-~-0-~~1_?-:- -~~~·--- - ~ ,;_ _ -- ~e~-~~~ _lj.,_- ~~ --- -~~ --------- ~----:~~---~~-- - "'. -:'2____ _: __ --~~-~-~~-~. (3) •, .,. l ..

c, Orde van 1ichj,ar,en .

Nor.m~1e .

:sterren, ·C

voor de Zqn; R in km. en

2

met · RA.-:: :----"..,----

lichtjaren.

~

om'loo~ 2.

7l

· -·

i'":I: L;~ Ci.,.

::1. 78'. ~

6

'

km.~f

' 1880 " 1i~htj~ar. · 1'

(.))2 R e.

-- -- - -- ----- - --- ~- - ~~--- - - - - - ----~~--- ~- ---- ~-- -----~--------- ~--7-- ~ --- - -------- ~ .

.. ·.·

.

:.

f

'.' :-_

I.

·'~ ··

''

.. ·. It

'•.l

.···

_;,t

·o

·.,.

,

' '

.·..

,I

~

.. I

."

,'•

'.',•',·•

',''

. De M'e lkweg - ~~ · o9k de . andere g·al;ixi~!:l ~ijf! volgeri!:l d 'e"rolr~kening;'uit wer.velende

tu~bulente

g.a swQlken ·:· (meest wa.terstof) (d.~e

· 'zijn ,!maar da t . lijk.

~wel· .waar;schijnlijk

rote~~nde

. I>ez·e 'kolkend,e

wolken

vo.o r

~iet · no~dzakel ijk uit

een 0er)ma 1 moe ten onstaari

e' ~n · 'ini.t iele· ·w.e rvel en de t~rb~.le~tie,)

'piodu·c~~r, den' vortex en . en . ed~y) r;; (zoals , de,

f·

.

eddy's

in ·een stuk magnetisch zwevend a"Ii·u~in ,iutit of van e~n ·hichtschroef.) , Het

m~<;:ha~ism~

da(t

. d. ~~e·)·t~ee,de.

'Roaan ' eddrReddy · ·vc<> dd, . · ee y · ,.

of · ~·

·,·· e

,

.d d, z y .

i•

~· "
..• '

Of ,_

Rb··· ·

.e. .oedd

· ~

.' C

. aan

.

·~·~o, ·.

\ :,

..

.,

. ·

Naarmate de primordale. ga,se~ condenseerden werd~h · b~~en ~~ndez~wervels grpter .en

g~oter

bevroren · in t ijd meer . en . me~~

e· ~

zoal~ lsntfu~'l~k~:~;)tii't . .

bevrbren · wervels. di.e. ,. ' · . '·,

.

Bij de · tij~ . dat de sterren b~vriezjng _ zo ye~groot

I

mekaar · dreve~ .. . . . '

voor .het . overgro0tste . deel ge:v.ormtwar~~,was d·e werv'e l'

{ fixee!'d )dat ·het be:e ld van de, galactie erg leek 6p wat we nu

'.

ken;n~ri.

,'•

bra ken' ook uit. "elkaar in in . afz?nderlijk.e

'!

•.

'•

Ik kan me m~eilij'k v.0orst·ellen hoe,__een wervelende . turbulentie zou 'kunri.e n .· ons·t .a a.n . in het '· heelal zonder pec, iaa~ <;mderliggend . "rolrekeri'i~gs mechailisme" ,en ook niet . '. h~e h~ t yervolgeris bev~ _iest.

.I

~~~E~!E~~~~i!!!L~~~~~~..:~~!!:..~~I:!~~~~!~!!_!JEE~!eiE!~I:!~!!!Sl~!~~~~.:. .verbr'eekeo~I~·.- n~g · iets
Je .wee t da t

~aar , ze '

~~!_Y.~~-~~-~!2~t'Ee~~~~l!!~~~-l.~~.:.~~~E~E~~.!.de

~c.hept

roirekening .,

bevriest 'de e'n tropie :

..

,

I H

·.··

' ' ·'

'.!

. ~e theorie st:hijnt op b.ij,na. nati.JUJ;"lijke wl..jze 'veid~t '

te

....

6rde in
,•.

·'

,.

.. ' ..

rblfen,v~n een el~ctron ,naar'

van .de · pulsar~ naar de ster~.e~ v~n "C!e sterren •riaar , het. H~elal . ..

e .e ·ri pulsar

:'A],s . het a)?maal , nie,t~

~nde,~s

_ fantasti~e~ . verba~~nd . e'n

dan 'col:ncidedtel'l ·-~ijn; dan

i~

de

t;h~o:.i~ al le~~

daardoor al .

1s ze d·aar'voor a:Ueep · al de.· m9.eite waart. .··,,,

'!

. ,, . Een rekehing d~e 'orde "schep · in. het .qeelal is ~.ewoon een goddeii'jke ve·~~chi]l'ling.•. · ook a1 is het dim . mischien maar ee. n . spook. ,,

. •

·., · •ol

Ik b'e n ervan ove.rt uigt . qat ., ~r. mech~nismen zi) n zoa ls . "de ~-cilrek~riing" d~e e.e n omgev.ing .rood zich. sch~~pen ;~o~aardoor ze in een ' b~an ' Of draaid het

ga~~ lop~n. ~aaiv'an

buitenst~ va~ ee~ · electr~~ -~ ;ori'd

.·

,'; .

ze zelf de oorz~ak van zij~. ­

ie.ts 'in ' zijn binnenste en draaid . ,, ., dl..t .. . bin' •t• '. nenste ;vervolge:£'!~ z:o~d een nog ' kleiner ·b 'inn~'n~te· 'enz:Gf bl:i.jft ~ue. s een Aarde- Zon o

o'

'

'1

•

I:

, , ' , ' I ' , ' ' ./

'

'

•

',

o

• ,

J'.

b.e weging of is e.r wat van beide zc,"~r; bi.] · e~n electron "roltrek': en,''.a~-~tr~k" '

!',, . ..•

•

II'

'•j•

.

• ·o

h

,:

~·,!.

· •'

(

,; '•..

(5)

. ·'

,,

)

·· ... ·.·

', .

f.'

En ' wanrieer ' het in de toekomst toch

. ·,

.

'•

~e~ Ma ·s~achu·s~tts ' in~t . itute

· juist is, ,dan m()et je . tandenkn,arsend in

of :rec.hnology

~es geven over "Rollre:c l
';

. . . ..

dJn ~.~lw

. H~t . b.!?s :te ', "{~ · . . if/' . : : ' ..·.. ,' . ·'

'

,,·.

z6,· ' l>lijk~t' 'd.a't · de 'fr·_olrekening" of"roltrek"

·'·

·

,,

···t= ' ·

Panamareriko

'(

' .'·.

,,

-:I

...·•

...

'

,' . .! ·

·,·

. ·. ·,

,.

.,'

.

.. ··.·:: I

'

~

I

.... · •'.l

<. ·.,.'

' ,.

· ..

.,. •••·•

,!)

. . ..

,,

·· '

.: ·

..;

"P

de ~>;;;~,·)· A .f

·,' 1,' ,

.

,:: .:

.

1...

'

.,

.

,

! '·· ) '· .· .

·,

·,

·.

· ;~

·r·· '@I/-

'- /'{,_...-...-- .

n '·'

,

-, ~ · ·· :._.;_ · '

~

I;

·,

.··.

'•' "

,,..' ",• ot.

''

,,.•,

' '•! I"

',.

.

'· '

'

Xi~ .. · ·. o/~>

' _y;; ' ~~~~-~~'l'~

· t/(V._c;..·....-: .

.

/-;;{~(~~

.~

I

. ·. · ·

.

.

-:."·

.. .

.·

....

Amsterdam, 1 juli 1981 -~

- :-.-_

· Beste Pan~~renkci, . -. .. :!)ank voo·r je . ~i tvoerige brief van 30 ) \:ini. Zoals ik j e .reeds eeraer. -schreef, -- . . verg. 8 (brief 19 mei) is vciUedig identi¢k aan '_verg. 14: _( brief 19:Juni). _ in te -zien door ·in (8) - te substituere·n: .Dit is dir-ect . . . ·. . . ·.. ~ r

= w.

Re

.(iS) •

Ret maakt dus. niets ui-t voor bet . eindantWoord of je ·nu 8 of 14 gebruikt mits

je ze maar goed gebru'il
wa~rin je geb:lund_erd hebt eri ook- schrijf je:

.· ·"de formul'es zijn .n ie't verwfsselb_aar. de .een wetk omhoog ' de ' ander omlaag. · . Naak je b_~v. (gedachte experiment} beide. RA h~i£ zo klein d~n geeft (3) uit 8 km. ·en. (8) uit- 2 km. " · Je st.e lt me teleur en verbaas·t me. ·Hoe heb . je _zo'n e-~.Ei~entaire . fout kunnen maken? . Als RA een factor· .z _omhoog · _gaat en vr niet verandert dan_· verandert . c.J wel terdege! G.J gaat ee.JI factor 2 omlaag en w kwadraat dus een fa.c tor 4·- omlaag. Jenet dat het :ve.r dubbele·n van RA -precies _hetzelfde · et"fect hee~·t:c op het . resultaat van ~8} ais (14). Jij past· de vergelijkingen. fout toe~_ je meerit . cJat je _R kuntverdubbelen en . iowel . v. r .als u constant kuht houaen (oat is . . . . . . .een . . blundert . - en je denkt -. - dan,. .geleid . door Je fo\lte res-ult;:aat da·t _ 1k fout_en heb gemaakt en een nul verd1en voor -. . algebra •.. ·B:en je werkelijk z6 naief dat ie denkt dat ik in dergeli-jk simper' wetk · --~ (.afgezien -cmisschien van een_reken fout) principieel een· foui: zou _l(unnen maken? .

.

.

.

,- Ik heb. tbch nog · eerder genoemde je nu vast zelf W"!arde van ·o .S7 Zon·

3. .

ev~n R voo.r ' PSR 0655+64 nagerekend en kom weer uit- op mJn waarde evan 1is sin i km ·(vorige· brief). Na _het bovenstaande ·k\m wel· opsporeri. waar j'e fouten maakte aie je tot de onjuiste sin· i 'klil eri tot je onjuiste andere -getall~·n ,. voorbee-lden lei.d de.

.

.

. -6

Re~. 696 10 . km; cJ::2.9 lO

rad./.sec (rota·qe periode-~ 25.4 dagen); vr~2.0 kiJ!/s~c • .

16 Toej)assing \ran verg. (8) .£.!. (I 4) · geeft ~A~zon) ~ 3. } · -10 ~ ,; 3. duize~d~ 1-i~htja~r._ · Di't ·- l.s ongeveer tien IlllJ.al lager dan, de Juute waarde. Wat w11 · Je met dl:_t' · · voorbeeld aantonen? Anders dan dat- je meent ·dat ik ui~ri algebra ·niet behee_rs, introducee+t je laatste brief geen nieuwe gezichtspunten. Voor zover, ik kan 'l,lagaan . zij_n alle vergelijkingEm_ door mif genoemd of afgel~:id correct. Ook ~ijn alle get.allenv.o orbeelden -co:rrect . en consis~ent met ~kaar A i~ maakt-e_ eer:" reken~out.~ti RA.voor PSRI-9f3 in _m'l'l -brief . .-. van 12 me1 en corr1geerde d1e . op 19 _me1). Noo1~ Z1Jn m1Jn waarden _van R veranderd_•. .. Ik heb ,~teeds consist;ent de vergelijkingen genoemd in ·mijn brieven toeg~pas-t en nooit; heb ik :fact oren twee bintien of buiten -gesmokk:'~ld; · Laat· st-aan fac·~oren 8 waa:rvoor · · je me in je laats_te brief oeschuldigd.- Als ik- dan toch.. een onvoldoende verdien · dan is _d·at vrees · ik ·om andere redenen. · · .' Jammer dat je me niet .het ~rgineel stliurde dooi:.'de Papag4ai bewerkt. Aan die ~ papa;ga'a ien heo ik nog zo •·n levendige her_inner:ing. · Z.o '·n nbewerkte" bri.e_f zou dat · · · · · · · ·doen herle·v en.

-

· -: .

-

.

·-.

,··

, l•.

Beste Walter. Lewi'n; ·

Bed~mk ' veb~· j~ ·~kort

·

briefje.

'

. i.f

,.

'

'

.' ~OQr Z~V~r.

je ktmt ' '

. In , et::n zin kunnen j~u foutep geschreve~ ,en bewezen woraen.

va~

Als de 'wer.keli}tte ·oml6opbaan

·' '

de

en .de puharstraal · 10 .km . ·DAN ZIJN

j~l i

. , , · · · , 14

Waarin staat dat ik het allemaal fout doe en jiJ

Ar~ib•

PSR 1,913+16 ·gelijk is

... -k

1981

nagaan~! . ' ' ·• a~n

8.8

5

km .

Jou UITKOMSTEN VOOR ~ElDE ~ACTORS TWEEMM!. HOGER ·

. in bri.e{van 12 mei · z.e g je , dat de amloopbaail : 1.6 6 ' km : i~

i~

de ' bdef van,19 j 'uni

is · ,d e · pulsars't'~aal 1.6 k~. Het is hier niet .zoveet e.e n kw.e st.i e ~an rekenen maar

d~ vermirtkirigen ezyan zijn het . bewij~ dat je de the'o rie

van begdjpen ,je formules o:f ,···

.

'

'

'

.

.

'

'

.

l,

.

'

.

"

.

nooit .begrepen' hebt,je £out,e .formules rolleri namelijk niet,als abstracte, rekeningen . . ., . .· . . ' . · .:. ·. -

.

.zijn ze wel O.K maar ze omvatten niets ,
.

'

.

j

z

In 'je· laatste br-ief onckertt •. je d'it eri p.r obeert a· van formule (8) weg _te moffeien· e ' RA in 'd'e ' s . . 2 Ter herinnering formul~ (8) ,.; Rt·l/2 RA _:_r_

~n

~la~ ~s ~~ telle~ .

u1 r

BRIEF clAW

(v.';

I'! Mil

'

, ,

·,

C ,

I

'

.'

f

'

Je . vx:aagt of d.at · ik werkeHjk zo naief · ben om te geloven dat jij princ i pieel _ee.n · fout ~ou kunnen maken op zo een ·s·impel . · r 'e kenwerk. Nee,pr.incipieel is dl;lt o~ogeVjk,~aar in dii! werkelijkheid doe ' je nie.t s anders dan f!)ute\'1 ·

i,.

maken!· . ,En je

b,o~;~ctf. er

nog

: a~n· vast

ook, je

kwote~rf o~vdled 1ig·, ik

weet , heel · goed dat ·vr en' eN

moeteri· vera~qeren als RA ve;r,a~dert, ik -beschreef een -gedilchten experiment. 0111 je da t te laten iniien. · , De

ome-g a formule heb' ik t :o ch z elf ingevoerd en daardoor '' ' . '

' "'

,,een flout

d~or

maken

. fonn~i~' (8)'v an een 1/2. .

Ho!!· lap je

i

het '. h~ 1 om f~hnule

(8}van jou,te

,•

\tolg~ns

NoSmaals Pulsa.r 1913+16 ,

ove,reea

jou is (8)

st¢m~D~n · inet · 'd.e ,

I

foute)

.\

omega formule

,;

Re~ 1/2 R~~~i:..):Be~C... ~

! ,. '

• :1 •,·

lat~n

je

J~ (over~g. eri!!

·,'

z· ~tten (14):-.

te verminken en er een 2 vooi' tEi '

moe.!3t

de 'aanwezigheid in

. (14)

2

· c' · W 2 R '' A

;:I

.gelijk.,aan ·

I

·.

:.

•,'·

omloopl:~j<:\

~.56

ian.

=279,08 sec 7 . 75 uu'r

sri~·lheid ~·(99 km/ se.c .

•'

' ' ' ' ·. :. 5' .· baanstraal. = ·8.838· km.

'.

£.spin toer_en/s~c ; ~.l6.94 ·· '

•

.

'·'

l

'

· ··

•

·e,.)=1t·2 -' f ~ 106 . 44 t ad/sec . l

·1

I\

'

'

•

'

I

·l·;

'+

·~

'If

'

'

,pulsar 'straal - . = 10 km.. Re v .

=~ 2 ·.£ -10 .

r ,

~~•-w .

·= !1064 .4

-"

.

km/ ~ec.

••

..

•'

, I,'

,'

.,'

.·

•\ ' .,·,,,

da~r

.-

alle

inbr,ief

JJ~li

, .'•1

, ,b~ieven! AlLes FOUT! · !··'

j

',,.

'

I _· .'·.

,, ' '

..

in fo~ule(8)

'

?

en

als gevolg

res~aten . van. brief . ~9 juni,en d~or je ~ol-

.' hardin~·

' ·'

·,J.

v

kom~n1 of in(';t~};oc~~ <;B

ook op 18 km uit .te . ' ' . '' ' 011 ;;,~~ ~~ Je kan . niet anders dan tot het beslu~ .t : kOlllen .;

:om

dat dit resul,taat :'£out' mo~t' z:Ljn

..

'' ll,·'

:-·

v~igens Jo~ iuoe'~ ~n ' bei
vr~ag;wat v,ul iii d!ri in voor

al'

alle resultaten in. . ',.

I

je

' l

.'

•

.,.··

W~a.rom

.

~at

is al.les

· je

• !

Eerst 'met

,.. ·

ged~~n

hebt fout? 1913+l6 op de goede wijze uit r~kenen 2 Re~ RA lvr)· - dus de goed.e fortntiles 'i'?ildfi!r 1/2 ~f 2. . . . c .

puls~r

2

a~c..> ·.;,;~ vervolg.~ns .. me~ . 2.,.-R . '

·."·

. ~ . ' 1 ·I,

•,,

Om dat te weteri moeten.' 'we eerst ··., ...

I .

.... A .

. ·' '

"•

. ·.

.. , ,

(2)

.

De e'e rste kOmt op, 9 km. pulsar ~traai uit de t~eede

op · i'llan.er is eeq klein verschil ·d at

· komt dOor 4e aapuame in (2) van: e~n puisarstraal van Als we het re.sulta~t va~

':

<1.) 9

:1:

.

.

10 lan .

V =f •2·11'10 •, r .·

km , .hadden gen0 met\ voor v •f\ 241'·9 bad de uitkomst gelUk '

· g~we,rst.Natuurlijk ·ben ·ik me . erva~ . bewust dat. jij

', di~ p~~ncipiee·i all~~l. wel ~eet e~

.

daarom moet je nu.speciaal in het oog h~~den de V'ertioudi~g van RA/Re = . 98209.vo..or .Re=9_· km. ' 6 2' ' . . 5 De . uitkomst voor R •---"- · is riatuu'rlijk • .8 .• 83 l
' '· ·. c

(b f """tJ \

)

'Laten ' we nu je fou~e u.itk~st van(l4) 18 ~.st~aal pulSar gebruiken om op de zelfde manier als hoven met de. uitkomst v~rt .(14)v. r·· ·a:.ati. , te .passen dus. .. f.2df-18= 16:94·2·'tT''18 =1920 km/sec~~voor' , . . ,. . . . ·,. . . . · .~ , , ,.·. . .. , , .. , : , we krijgen dan ook 18 l(m.en ... let nu •.wel op )>.e ide geeapen gaan naar omhoog ' en 4e \re.rho~.Jding . :'~ls,istr~al p~;~lsarbaan is eveneens 98200 ! ABSURl> ' 1. 77 6 /la : · . .I

.. ·

·· Je , baartverhouding is precies de zelfd.e : als de . mijn:e . alleen.alles twe;E!maal hoger . . Wanneer we nog een' waihoopsp'o gi.ng 'doep ' om • je .halfje te '

.

"f'edde~ e~

(14)

vo~r~i~n: · v~n'

'e en 'l/i '

inplaats va~2 wOl'd h.e t nqg ,ge.k ker ,de uitkomst va,n (14)is dan 4.491aii .:pu1S~r~traal ; •,.

$ee~t yo~,>r

en dat

(8) ,

f·2-"~A ~

47·7 .9 km./sec

de

"' 6 verhouding van de bape.n , wo~~ d,a n , 1. 77. b,/1. 1

ja 1 want de. uitkomst van·
w.e et dat je halfje of · je tweetje , dood is bedenk dan d'it ,:;;roeg~r in ' ~ . ,. . . . \lad 'jij 'altijd ·de kleinste electronen straal ·of pulSar straal nu hebje ~r,

. Als je nu nog de b~ieven

ni~t

grote.r e dan:i,k. ,je. ~~n 2 maai ee hoog en v:;oege~ . 2

n;aal

.· .. ,.

te ' laag,-, )J.AAr . ' .... L t-iET 2.i"" .~ - ·

· Al deze fouten komen door dat je van 'hei: 111idden van bet draaiende object uitga~t met V'' . zowel

al~

object

met

~

· tm je inoet V;an. ..de ,snelle zijde uitgaan

w~·~i: in ~ t1et

·van· het , r rekenirtg .. met, ·de reiativis~is~he aspunt

reken je indel:'daad ~e~ half te kl~i~ ~it; j~ h'oud ' geen Het rolt gewoon niet met een.' l/2 of. 2 e,rvoor wat' voo~: kombinatie j~ ook · ·

voorwaartse rol.

, uitprob~erd. Ik' heb je brief •; van• 21 ,mei bestudeer,/.. , na . het ·. dlmk, ik

da~< hier

een

·,

·'~are OXO ' spelletje gev.o lgt ,te hebben

relativistis~h p~~ado~ · w~rd

·beschreven .

J!!.ben daardoor· een vlm de ste.e ds zel.der wordEmde · AST~ONAUTEN die naar een relati~istische ruiintereis thui.s komen om te ondekk~n ~at op Aarde iedere.e n J<mger is g'e bleven en j.ij . stqkoud , gewo~de~ . bent. ··:· ',•·

• ~I' • ( :

,,· . ·

..·'

·,,

.·.

.' ·'· \I

::'/~) ·:

.

~

I

<,•

' '

l

'··~ • .'

..·..';,·:·. •

' •

.

~atuu'rlijk g~lijk aan y' omdat je 'd~:i:_yc 1oide sp~r!!l· ~iet vo1gt. gelijk a~n y._; 'o111~at!>e~e~ beschreven,je ~ls een A'stronaut~ ': .:. 'ja'r~_n.met

Voor jou .is y En y is

'

t '

,

.

,·,·•.

,

•

relativi11tische sne1heid it') de' 'cosmos '. 0: ·

.·r()nd~not;t::c•.

'

0

•

'

•

grote 1'

',

;·,

omdan bij een hoopvolle thu'iskomst

'' tef~u~gest~ld .t~ ,. merken dat iedereen evenve.el . oiider gEl:Wor,d en., is. ·a1s j ij, want. voor jou is y=y'. .. ,. Waarom?omdat je met een snelheid I

I''

v.: :· be_w eegt. in de -x ·richting en bijgevolg zie ,je_ ·

.. de . schi:j.f bewegen in de ·~· richting·,je 1~ai: ' het r).limteschip staan en vertrekt met de '

'

~-a~·d .e ,w~at0~ ·~ll~s n·or.maai,:i:'s in . bet. ruimtes~hip, te~~ij 1 wegreisfen jong · ini:Jft,!.·. , Ret

' pri;>.bl~em

. , .. ' ~: ..~erkelijkheid .;!ymetri~ch ~

j iJ ' op

:AarC:l~

is dab je het te . s~et~isc.h

met . grote sne1hcid

b~ki)lc/'en

bet in .

•· ···

In je· .i~a.tst_e..~rief .sehrijf je dat je nog eens p~':Lsar' 0655+64 nage~ekend hebt en op

i

zelfde waarde l;;itkonit. '1.75 s.in ''

... ·.

Hier. hebben we een .

!

I

0

,

I

•

kleiner van d~orsnee.

.X

a::

km. (brief · 19 · juni).

pulsar(appe.l')~t~,'h~e1 . grappig,want

WO~d 'bij.'piotseling iJ

'I

,·I •

a1s je hem schuin houd 3o .. ,.,1

.:.

•

Dat maakt dart w~arschij:nlij~· deei uit .van die hogere principie1e ·k~nni~,·~ie : je hebt. , · t ' .r• . _ • ' Over deze pulsarwetenwedathijT ··.lO· km ._ R.1.·_s.· 32.t: ·r. ad. /se_c . draaiten. d aar d oor 'vr ± '321 ·.· km · , 1. se 'I . •'mc>et .zijn - ,het is daarom kolder een zo vette pulsa.r ·:u:l.t _te rekenen. ... ·. Alleen de 'p ul#r·baan kan sin . i .hebben, flauwerJ. . . '.··· I

•

I

~

'

:

'.

"

•

;

R .

•I

.. \

e

Gegevens. 'P.SR ·o6'S'S.+ p4

1 • (

32 .1 rad/ sec . · . . ,,. · '· , .\ 6 ! . • '•('·R·A •sin i""lO km. \

..

·

. ,·

i

, ..

· '" ·;,

,

. .

.

,

of i's het 10 miljoen· ~.Lat'e~ · we .:aaimenien dat . je een

.,· "· ·

. , .·

w ' km.

. ke't irigheid .hebt gemaakt met de wetenschappe1.ijke , . . 6 . . .. ~otatie 10 het is toch . wel . zek~~l .;ni1joen . KM.

.

'

! Re :io. !'o 'Rt-1\':

·voor R e

~~'n ,v erdacht bestaat nu 'dat je mischien' ~n onn·a uw-

1.

,.

2

Aor c (..)2 R .

,•,

.

~iljoe_ n bedoel~ · da~ 10 maa1

.

_ . , &.r ·

·te

is RA met 9km.pu1sarstaaljuist .·

k.1 elli :en ·mijti uitkomst van R . .

. . ,..

A

9~km.

sin i

·-~--~---'--'-~~-'--··-· x tegroot~maar niet ui·t . ·t ·e s1u':H:eri : . · · . .........g_PR-e-~·-e-v-_e_n_s_ _. - . --~ · ·. ·. •. ; ·.. ,:-.~------~-~~~o;-;:1::~-~;;~:;~-------•--"--------""::'":-,:~-------~~ { .I . , . 0820 +20 . , .. ,; I ., . . . I i 7 :26 'rad/'s~c, , , _; RA c 2 ·. ·· R • • ' 8 .. · ~(;Jr A S1n 1::: 1.2 ·10 : ·km· ·.i . Re ' R · :!: 10 km ·· .. :· .... :·· e. · i =

I

'•

t

•

'

•

'

'

, •

I

.. ''

''

i

:,

I

..,J

-:----=:--~ · .::..:. ·· '_;_...:___,;.:

14

. ·= .

1 I',:

k,m •

.. H~er ¢cht wel een treffer. '',,•t ·.• •. j ". . ' . . ' . . . e . g~ft .g,t;ge.'li,e n.s - ~ve~ pu~sars ,zo· met . montj-esmaat~n . ~~vo~led,ig T h B tdat het ~oe~ d~nken yc o rahe . Je wee.t lj e . hebt . a,l een.s een s lipp~rt]' e aan gemaakt met · PRS 19lJ+l 6 l'Jaar -RA .. · va~ 100 maal te klein 02 mei)(wa~ je daarria verbe·tert . hebt) Eers~ .. to:e~ i~ de correcte gegev~:;· in hand~n k " .· . ., . . . reeg _(Hu1s ~ .~Q Taylor 19n)kon ik ee'n perfect ·_ \(.lopp~~de . berekening ioaken,die zeker nooit ·~er-'lolac.·ht ._ . ·'had. .. . .

je

.·:.•i:

· '~.·.· .· .

--~~ ·-:

1-k/t- ·. ·.·-(_~ ~ . ·-.,-:-.. :·.

· ~· ·, (!•,1

I ' '•..

.

.

j._

t?L~ · ~·.Y/

I

, ' r'•.

',:'

.

.

..

•'

I

·,Amsterda!Ji, 22 juli-• 1981; . "Beste · Pana.m arenko, · Verg. (8) :Em (14) ziJn toch· echt; ge1ijkwaardig ·ofje dat ·pu wilt or niet! H.et , is we~ teleurstellend dat _ e r drie brieven vo~r no_dig zijn om je -te doen . · -in.zien dat :verg~ (8)' en (14) . iletzelfde resultaat.-moeten opleveren. -In je brief . van 30 juni raakte je ' verstrikt in siliipele algebra en nu (in - je brief van 14 _-. '. juli) is het weer mis· ~· lk wil --riog eenmaal probereh je te he-fpen. Dit moet · echJer de laatste keer zijn. a'e t ~iveau _'w .aarop we ·nu werken i:s van ·d e -2e klas · voortgeze.t i-ager onderWijs (v. L.O. ?) en 4a;t "is voor mij nogal oninteressant; ik-·wil_-m'n tijd daar verder niet . aan geven. _ Daar. g-aan we -dan (voor ·.·,t

bats-~)- ~

-- . . _ (v!} ',_.·.

Re~_!RA - . . v · -wR r ·e

Substil:ueer v r . uit (15) ·,iii (8): . R

Breng R

naar

-~ ·

een .k ant

mei

-

(1$.) brief ·7)uli

)··.

·.~ . ~- . -: ~

Re~ ~c~ o4> .J>rief 19 . ;;uni je
ident~:e_k,

~ ."'•in (8)~,brief ~ 19

}jR~-;2j fJt'! l

e .

en )e vindt .: -_

·

2 _c . -,

_.(8) en (l4) zijn dus mits ·via (15).' Miss·chienhelpt 't je als il5: -het iets ~ anders f6rmuleer. --~e9ere 'set' · getallim die (8) ell (·15) bevredigt m~t ook (J4) en (15) bevredigen.; en vice -versa. Als dat niet zo is ·4~n - heb ji:j (als gebr~iker) ·H misdrageh - je zylt straks. zien

·hoe.

·

-

.

.

· ·

·

.

'»edenk wel-·dat (15) triviaal is en dan ~ok steeds- door ons beiden -als vimzelf-" _. sp-r ekend is a_angenoilie'n ook voordat hij_expliciet, werd genoemd (zie ·b-ijv. pag. 1 - ~an brief 12 _mei waar ik v voor ·de krab p.1,1lsar uit.rekende)~ -: (8) en. (14) zijti editer representaties - van Jouw theor.ie· (ik noem d.it hier voor 't _gemak het Pana- . marenko effe~.tl en. hoewel (8) ~_n (1 .4 ) dus onjuist zijn (omdat het Pajlamarenko ~--' . effect niet bes-t;a~t), :i,s (8) l:och identiek aan ( 14)~;- ze zijn gekoppelci' :via (15) •. Reken Voorbeelden ·

1. J?'e .Zon We weten Re::_6.96

2~

J05

km; r.J::2.9 -w-

6

rad/sec .en

v~::, 2.0

kii!/-sec.

i.et er op dat,hier aan - ( 15) al is volda~n! _ . Het _P~namare~ko e~fec·t voorspe_l t e~n baari _met st~aat. RA_ die: zowd 1flgt ' (8) ~ls (14) _kan worden u1.tge-r~kend. · In -be1.de gevallen v1.nd Je-~A:!3.1x 10 km (dl.t is ·hetzelfde m'ri _brief val).· 7. juli); ~ .· · ·. . ·· · . . - .resultaat . als in . . . . .. PSRr913+16 (geval -a) De spinp.e riode ··van de pulsar is P=0.-059 sec (W is dus..vl06.5 rad/sec) en de geme.teri baanstr.aal van de pulsar: is~ 9. 75 -:1.65 km. ~ · ·· · De pulsar straal is niet !?ekend. We mogen ecbter aannemen dat· die in de· buurt vail 7 . tot 10 km ·_ligt. Ik ne.ein bier voo.r dit - rekenvoorbeeld IO ·b . M.a.w. Re •10 km en, vanwege (15), vr:: 1065. km/sec. ·_ ~e :Pa~ama~~nko stnial RA is iiu te . be:ekenen met (8) of (14). In bel.de,gevallen Vl.nd ~- RA:! 1.58 x 106 -~ (d1.t 1.s betzelfde. resultaat_ van .. J.6 mdJoen kiD- genoeDid o.p pag. 2 van m'n brief viiti I Z mei) •-

3.' .P SRI9J3+ ·16 _(geval -b) Wees nu op je boede watit .b ier liet -]e een f-linke steek vallen! . Wanneer jc~ de gemeten baanstnal va~ ~. 75 J05. ~ in verg·~ (14) gebr';'ikt. vo~r _ _ RA (de Panamarenko : straal) .met als doel. om Re u).t te r~enen, dan v1.nd Je vo_9r · Re:!l6.28 .km. D.w.z • .v~ is nu 106.5x16.28~l734- km/sec (d~:!nk aan (15)!!). Sub~ sdtueer _je deze waa:z:de voor· vr (met RA= ·9. 75 1.05 km) in :(8} dan vind je wee.r Re-l:! 16.28 km. Dat i~s natuurlijk niets -te_ verwonde'ren want _(8) en (14} - moete~·-· .d_e zelfde resu_lateri oplevere~ mits je.:'_z:e inaar go.~d gebruikt. Je kurit natuurliJk ook Re viriden zondet: (14) te ge_6tul.ken (al l.S da·t ' hl~T niethet snel~te). In '(8) vul je in voor vr=10fi~5~Re_. Je _lost (8) op en vindt: Re~l6. _28 _ km. Geen. Wonder! ·_· Dit resultaat is betzelfde .als in m'n bdefvan 19 juni (pag. -2).

, ' ~ .2 :.- ··.. , • ' · ' !•

•'!

I

I

. . Waiu zit nu'.de Fout in · j'ou~Reke~vo•or-b.'eeld (brief 1.4 juli)?

··

'····•.:···

· w~~neer • j~ . '.] e .briehvan 1_4 juli nog eens ~~l·.e~st' kun je. nu .ielf mogelijk j e · . fout ontdekken. Je' g~b"'":rul.kt ·. in ':'erg. (8) RA:: 8. 84 105 km en' .:..oor vi::; 1064,' ~/sec. •. ,.: • .:Daar zit . d'e fout. al! Die c.ombinatie v.im'. Jl.k~n·. v.r is hier niet toegestaan (W li:g't . .. 1 · irtuners vast) . . Je : ~set' :van getallen bevredigt (8) en' (IS) niet. Wanneer je (IS) h~d t~eg~past ,fh~d je ~ez.ien. ·da~ d,it , <;>plevert vr ::!. S~2 km/ s~~ ~n niet 1064 kiD/~ec.. · · ·~ -~- • . .);h·er ~s d1,1s een ~nconSlsten.t~e. Je h'ebt. ge·tallen ~n vergehJk~ngen geschoven zonder s ~ na te ·.:d enk.e n. Je · moet nu n.iet boos worden maar dit'komt nog ,al :eens voor bij - ~ ~ . leerlingen die 'p as ' met' het' functie begdp ; in de algebra te maken · krijgen_. Ze... ~' ~ ·romm~l en w~t met ge tall en maar dootz ien . de vet, gel ijkill:g~n niet; ze kunnen die dus "" niet gebruiken en, . als ze . dat clan toch proberen dan komi: daar natuu'rlijk :vaak ~1 ~Oniin te voorschijn '(z·oals 'ook .bijnou), '. ,• •. Q) \0 . '. '.• .. .

· ·· ~ · 8

Verg.r .(14) heb · j.e ~el goed toeg~past. Het f'eit . dat j ij 18 l<m vin4tvoor Re en ik ~ 16.28 km · ('zie · boveri) is van geen belaqg. Taylor en medewerkers -publiceerden \ .J .. (rlature 8 februari 1'979~ · voi' 27.7) ·. een .· b.aan:straal . voor .de pulsar: sin ' i := ··. ·,_- . '--'··· · 2.3424 '+ ~0007 . licht sec en: sin i = .81 ·+ . •. 16 • . Nu .. (sinds Sept. '80) weten we. (ook weer · .d ankzij . Joe ·; raY'lor) dat sin . i =-~ 12 + . ~ o3.' Met deze 'nieuwe waarde . van sin i vind je voor a::! 9. is lOS kin el) deze. . waarde heb ik gebruikt. De jouwe , . (8.• 84 · 10 5 .km) , is natuurlijk in prindpe ook prima. ', , ·

j

'

.

.l

a

Algenbre~ is nog geen Algebra

'

'

t I.

~ '

In: je twe·e laa.tste brieven is je :a1gebr.a (a'lgenbrei zou -een ,be't er woord zijn) niet best. , Zoals ik ·je heb prohe~.en te laten zien in m'n vorigl brief: en oi:>}< · nier boven, je sc.huift numme'rtjes in ' ~e~gel'ijkingendie je niet doorziet. Je ' . kou;t vanzelfsprekend tot foute c.onc.lusies en je 'b ertt d~n direc.t Q¢reid .Otil te den:kem . dat ik .het helemaai mis heb. Je

co~c.ludee,rt. dan ook in je la~tste brief:

:. '

et

"Alles '.PouT": Het . k~mt nog ·steec;ls niet bij je ~P . dat e~n 'andere' mogelijkheid is. Voor die mogelijkheid heb ·je je .. yolle
~ --

.....

Je kunt·' nie~ 'inzien .· (brief 14 juli) datvoo~ l'SRo6ss geld·~ •. ~e-=: ·l7S sin i km. Je schrijft: . · · . · '• .··. · .. .; . · o .. · . · .·· · .. ' .· · " als Je hem sc'hu~n. :h~u43 · ... word h;L.J plotselmg 17x kle~ner van . ~· door.s nee. Dat inaakt dan waarsc~hijnli' jk dee1 u:i,t van die hogere .,, pdncipiele .kennis die je hebt." ·' ' ·· ·, · ·' · Ev!'!n . verder. schriJ' f J. ~;

·.' ,I

. ' ·: . .

(D

.... i:l-

'

Cl>

.......

" ·

en

'•

II

0

•

•

.... :><'

: '·' alleen. . de' pu1sarbaan kan sin i hebben, f'l~uwett'·'. .I

~

n '

'

Je .ziet du,s 'niet in dat . sin,. { i:o~h •ec.ht VQot;kpmt . in R:e als direct~ C.Onsekweriti~ i.Tan de verg. (8) of ,(14). Met deze twee 'statements' · gee:f je een wer.e ld van . . onbegrip prijs···vetge'lijkbaa~ ·a":n, het onbegrip dat je .teritoonstelde in je. br~ef . :van · 3Q . juni waarin je zo graag wilde laten . zien dat(8) en (14) niet hetzelfde · · resultaat .o'p leveren. Je maakte daarin een e1ement ai~e- 'f out (algenbrei) die net zoals hier het · gevo·lg · ~s .. van . onvo\doend~ algebraische kennis (gebrek aa·n ' f~nc;t ,ie begrip). · · ·. ' . . ·· I

0

''··

1

. ,.! :. '':'.

.,

Achterdocht' is een Sl~chte Leerme.es~er. Heb ik gesmokkeld? . l 1

',

tIt

. I

:;) .

·.' Je bentvr·e selijk achterdochtig. Je denkt, dat ik. · een. factor l (~n/of . 2?) heb binrie~ gesinokkel
,

....=. • a

I

·[ ~

Ik maakt.e in m'n br~ef v~n I I' mei · een i'l;le~cpeiden yoorste1" om verg (4.) ' als ~· u.i tgarigspun.t · t'e . nem~n .voor jouw theorie. Voor de kla·s sieke , el~c.tr,ori st.raal :heeft :;) het geen enkel~ consekwentie ·p( di~ J .er pu wel of niet , is. Zoal~' w~ he'!;> ben . , , s:-. gezien - in brieven van II en f4 · mei, de · l~ttt!ra .tuurgeefttwe.eafspraken vooi' d-e · ~·· klassi,eke ,s traal van ·het .electron (die overigens geen van bei~e . fySlsch veel be- .::::; tekenis hebben)," In de .L'itt,. vind · je zowel e2/mc 2 ( ...2.82 J0- 1 cm) .(,zie mijn, brief · en aanhangsels van II mei) als e2/2mc2 (~ 1.41 10-13 em) (zie jouw brief van ·· 14 mei en bijlage pag. S89). Verg. (4) die · ik v~rde'r .ifi .·m,' n br.ievel\ heb aangehouden (zodat al mi ·n · 'etallen en ,rek,envoorheelde,n i 1 m'n bri'even c.onsi'sterit' zouden · ,

''·· .'l·

'I'

,, .. ,. .

.'•,'

'o

... I

0

•,'

3 - gelioemde ~aarde. ..van 1.41 IO ... I·3cm; -de waarde
fo..-. l3 em (~_i.-e pag~.'-· 2

brief 6;nei

Later, in j'e ~d.even va_n 7 juni (pag. 1), 30 ju~i (pag. 2 e~ 3) eft 14 juli · _ (-pag./ -2) ben jifhet die met -'alle ?;eweld van die ! af-wilt eJl je -~iit diis perse : d·e el'ectron ·~straal~' wee:i verandere11 naar: - 2.82 ·lo-13 em. En je heb-t nu -het lef - om mij ' te verwijten dato-- ik me'f · een ·J (of 2-) zou hebben gesmoK.keld! Je a,ui:-ft! -~­ ~_v~~a~ -!Jl 1 n e~-rste tirief van 4 lli~i (verg~ ~n) heb ik n:O.oit iets aangepast ~f ieW1r1gd . . De '"7:&· .- (4) en late:.. .<wann~e_r Je pure ,·rol l~at varen) d~ vergel~JklQgen (.8 en (14) Z1Jn a,l_le het _ lops~he gevolg . cVan (1 -) . . , • Da'arom iijn al -mijn getailen en . rekenvoorb.e'eldenin.- al m"i_jn bri:even· consist~nt eh direct met . eikaar vergelijkbAar. Helaas k~n ik dat niet van: _de jouwe z~ggen • . .

-

Al_s·_je per~_e ve~g. {8) met- 2 wilt verilienigvuldigeri om die ! ~wijt i:e---rake)l en - . je dan du_s automatisc~h de 2_ in (14) kwijt raakt (zi_e ane:iding -pag. ·r van deze _ brief) dan· cvind "ik dat heus~ wel ~est. D~ nieu~e verielijkingen 'die je -·dan krijgt-. ik nqem (8 1 ) en (J4i) (ge.regel9- genoemd in' . jouw· taatste brie_ven) zijn dan ook weer l.dentiek; ze zijn gekoppeld via (15)-'. Wil je de< ! in (8) vervangen d00r' l (Wat ik 00k pritna Virid} dan ~OTdt -de 2 in (14-) eeft 4. en de . nie~~We I Set I . -- vergelijkingen (8") en' (14")- zijn -dan ook weer _-ident-iek (gekopp~ld via (15))~ . Het ·doet et !'!Cht niets..' toe w~lke set. je -gebruikt, mit$ je· ..ze maar goed gebruikt! ': .

ie

· Factoren t~ee dcien er- imrners::ni_e ts -toe; er staat hier -toch veel meer op het .. sp_el.: ' · p.amenlijk het Panamareriko Effect! . -Als de ..- Pana~ai:-enko-.baan .- ~traa-1 b:inne'n een " ~ ·fa·ctor .- twee pf zo- gel1Jk--1s aan de ._Waargetiomen .baanstt:cial d~n mag.·. je to-Ch. al .. itiet · -,:·l!lOPPe~en, Hierove. .r.- str~ks meer. _ -

. J~

achterdo_cfit blijkt o6,k - uit . je .verw"ijt dat ik' .: j_e overpul~ars m~£ "mon~jesmaat

-~~n mwolledig" heb - ingelicht. Ik heb je aile · tot hedet)~- toe bekende. dubb~-!Ste·r - 'pulsar-s (hei.- ·zijn er maa'r 3) . ge~oemd ' in m1 h brief _van -19 juni en ik -heb geen _

·enkele - infoi1Jlatie te·ruggehouderi_--om -je te miSleiden·. Da ~ · zo 'n_ gedaci)1te biT je opkomt cis jiumner en. _z org-Wekkend,_- (een~ ,vorm van pat11noiaY:. - . . .-

H~t Panamarenk6 Effect - ;E:~n Coi~cidentie v!m· Getallert: Zoals ik_ je reeds ~erder sc-hreef . (brief 19 juni, )>ag. j) je kunt PSRI913 . ep -ook 0820+02 best .-~el als .succe.s te'ilen voor je 'theorie. Dat ·heb je hard nodig·. · Imm~rs, iqaar het Partamaren~o effe~t ni'et be~-taat ~zie bUv. brief i(~ei) - -komt heY niet· te vaak voor. dat -een waai:-genomen b·aanstr~"ii"l toevallig ongeve:er gelijk is aan de Panamarenko _baan.straaL· Probe·er de -~ Panamarenko baans~raal ,maar eens utt te rekene,n voor_ de vo lgende . qb j ec te_n (waa rvoor -na t~,~urlijke vo ldoende~.-gegevens bekend mo_~ten zijn o"m·'dat mc:)gelijk te ·!D
·_.~.:

-

--· .- 'Objecten . . .·

__ -.

.. .

-

· '·

door mij ruw gescha·tte aant.al s·ucces§en

. de Aarde en-:'a lle ptanete!-n in on~? zonnestels~el ·--d e Haan en -~ lie aiu;lere m?rien i_n ons , zorineste 1 se 1.. . .•. . •een willekeurig aantal (bijv. ~. i-000) -dub bel · sterren . - · waaronder;"ook PSRI913 . . . . -. • . • • . -, - . . ·_, • ·• . 'e:e~ willekeurlg aantal (bijv HlQO) enk:elvcmdige -st~n;-en . waaronder qgk OllZj:! zon'. en de~ krab pulsar. (De baanstraal Van ',die ob'jecte!j.-is 011ge.veer. hun ats.tand tot het centrum _van .o ns galactisch_ stelsel) · -~·; . • - ~ • -,, . . . · -

nul nul hand vol

hand vol

--

- 4 - .

,Je, z~lt zien, ~ a~s jeer de moed• voor- kunt; opbrengen; dat' h~t -, a~otal : coinci<;lenties _ w~ar~i]' ~bitinen ze_g een factor t;wee; de gemeten ba_pristraal gelijk i~ aan de . "Panariiarenko- baanstraal, liee): gering ~is. Met je aangepaste the.o rie -waa~·in_ j-e pur~ ·rol lie·t .varen .en v ·· er du_s hiet meer_ toedoet, . is . P-SRI9i3 zo'ri'uitzonderi-ng. Mij~~;-'c'hatti-ng van-fiet ·• aantal :S~<:t:es,s:n' : (d:Us - toevaf~ige conicide'~lt~es) heh ik _-_ .hoven: gegeven. I:k _schat _dat dlt dus n1et ve_el_ hoger ·1s dan ongeveer : 1% van __ afle gevaflen .door mij -_vciorgeSteld- (het ~s zekeJ:_ ~\11% voo_r ~
-'

-.

Wanho6p§s6rong~n. _ , -.

..

- .

··o ok

..

.

_

_

.

we .hebben het er vaak-_- over gehad -dat.in =de atobmwetel.a het I'ariainarenko ,ef;fect op 'grote nioeilijkhede!l- stu_i t.· (zie bij:v. ~ijn b~ieven .van it mei, - p~g:-- Z: ·en .19 mei_, : pag. 2). Je' voorsteLoni v =_ v NZ'te: kiezen (brief 7juni, pag.' -2) is a-ls -grap natuur:'lijk' wel ·aardig; m~ar hs het _serieus bedoeid is i$ het wei onzr'nnig-• Even bnziimig wa_s het i 'n voer:eri v_an de mas-! !adichthe:id (j.ouw brief ·van 19 mei). - De door ·jou v:oorspeld~ baanstraaf van de kral;>pu-15-ar (die- niet waarge-,· · ~ nomen · is~ maar·. we! waaigerionieri zou~ zijn als>di.e -Pa:nainarenkd- b'aan bes:tond) ver'' m~nig'-'_uldigde j~ ~omaar even -argelo6s 'met -~000 . . - . . . -

H-~t . -is, wel duidelijk waa.--rom _je die b6kk:espro_ngeit ma:akte. Toen - · : je ·v r'= v el'fi' voor.steld_e :::(d..w.-z ,. uJt de lucht; greep) wis-t je iuimers net antw6ord; : · dat g(!f ik je in m'-q brief van Jl · mei · (verg. (7)) eri door d.e ze _noodsprong ineende je- je vorinis ;te kunnen ontlop.en-~ Ook- d,ie -mass·adicntheid werd er-· om de zelfde . reden me to de liaren bij ges leep_t ; -Zaiets _heefi: toc.h j'le_lemaal ·ni:ets met wet~ns'cha:p te ~ake~! .'rs h_e t :nog sfe~ds ni~t - tot je do'or:gedrongen da
.

.

=·

je heb~ ze 'teen_..:.en.:..ander; geleeid van oni_e "biiefwisseiing, :Je .hebt echter toch gemee_n d voor het Panamar:enko Effect - te !DOeten kiezen:· je do~i: me daarbij denken aalJ de man .die naar .de ' si_aart _v;in een leeuw kijkt ' .eri zegt: "een paling heef·t . geen ha_:a _ r", _en daar heeft hij riatuurlijk gelijk in._- J_:lj _zult die "leeuw~' nooit . kunnen zien ne_t zo .min
vo~r

het

i>a~a~~rink.b

effect . gekozen hebt

~eem

ik je

o~edg_ens

helemaal

nie:t kwalijk.- Mij neb' j~- daai echter ni~:t 'meer bij n~dig. Ik vert rei( overmci~gen . naar Chi i i .- (~stronomische \.,~aarnemingen) daarna geef ik nog' enige _voordr(!chten in de V.S.; T_urkije, en Rusland. E-ind seEtember ben •ik - ter-ug iri Nederland. ·rk hoop dan · je t;entooristelling(samen met Peter S.truycken) in Eindhoven te zien; ik zie -er met . belangstelling i)aar ui):. -.Een paar dagen g~leden ' ~a~ ik · voor ~~ tweede maal Westk'unst • in Keuien. jieel geweldig!

Walter

H;G~

Lewin;

.. .

I '

I

•

, ....

~

'I

'!

Antwerl?en 30 Jul i ' '

•

' ..

. '•·

··.· r• .: ·

'

.·B este L,ewiiJ. ., .

..

•,'f,

''

. Je trek,t een rookgordijn op' en ver.dwijnt vervolgens .om .in

. '•

t$hili op een berg . te .gaan zitten . 'I •'

je'rekeningen' zijn ~ijn als je ~1 de fun~ties . aanp.~st bevredigbaar> dat ve~t.el~~. ik' je al. (!:!~~!:-~=-~.!j~-~:!~E_j~!~!:!~ymetrie f~ute~ ' k~~nen . erg lastig zijn,het i .s de 2e · d~e je ma~kt ,de re i~~d~-b;t~f-;~~~2~"'~~i ~· )

·'

-~~'t-~~~"t--;-,b;;~'k;p~~'t~·-'t~~~;-q-~~;-i~~.~~~"t-;;-t;i1~1~;; 7 ~;;;-g;;-a1-1ang~~:--. iets mis is gegaari, waarovet . je · in al.le talen zwijgt. . . . ' . . . '

. ·

'

. !!~!-~~!' ~£~.!:!_~~~~~!!~i~~::.E~~~~!!~~!!-1~_!!!.!1!!~:..!~.!.~~~~.!:~·-~~!!-~--E~!!!!~·!!~!!E_~.!:i~.: ' Je ' electronen· straal. was al~ijd de helft kleiner dan 'de :mijne,nu zij~ je ·P~.i~ar .' str.alen 'twe.emaal groter dan. mijn uitkomsten.

. •'

Je electronen ,stralen uitgerekenci' z'o als je' nu· be.z ig bent zouden vierma,al . 13 13 ciil . · 'Ja 'J a ! Je 'oude 1.4i ·lo.:_ cm,..! . ' groter zijn' , Ele·c t·ronen s~raal . ;5.64·,)0-· (zie bdeven van 4,van 11 Iede·r e · idioot ).
t'

v'an

,.

12en van' l9 mei) ' '

.

·- -

Ik heb · inderdaad e·e n 'groot wantJ;"OI,Iwen t;:egenover wetenschapsmensen,dat is Deze brieven ~e~~jze~ ' en ~ec~tvaaidigen het.

gezond ·!

·.

-----"

Ik kan riiet nalaten je ook nog te vertellen ,•'

elkaa,r ontmoeten in de T. H. · je onmidd·elijk .

;~a~ de eetst~ · keer · toen we

1,'

J!J.,.,.dat m~.ln. m~gnei:is~h

.~.dat"Al. te magnetis'c hevelden uit . een .su,pra- . ' . · geleider gestoten ·w orden · door het Me, issn~r ~ffect en het bijgevolg

· inonopool niet zou werker;1

o.nmogelijk was 01n 'eert monopool · in een supragele,ider te bouwent" .

.· .

'

'

:.·

·'.

Je kende zov.ee~ va~ SIJprage.ieiders dan e'e n ·manneke van de l~gere . schoo't.

,·

'roch was dat voor 'jou 1 al .mee.r . d:an voldoende om mijn project te kelderen. Van jou moet Je ~el ,''par~noia' worden · ,. '

Ik hoop dat je . plannen , qie ~e b~;.;en op je berg' in. 6hili aan l'iet makEm bent 1zullen lukken, goede .mo·e·d · · · . · :·

en

..

!

,het · beste, , Toch nog b~dan~t vooi je hulp die leide naar de goede. · fo,r mule

...

1

( 8 '.);

' '.

f

•:

,•

••'

"'

,, Pa'namarenko.

/ ·~·. ~&p · ~ ..

1-

'

·

·.,

' •

I

I

..

•

'

·'

•'

. '·

,•'

~

PANAMARENKO'S NEGENTROOP

85

Zou het niet fantastisch zijn een negentropische werkelijkheid te vinden die niet alleen de tweede wet van de thermodynamica breekt, maar ook nog de wet van behoud

van impuls ...

Hier 1S zo'n mogelijkheid.

PAN&~RENKO'S

NEGENTROOP

)

berekend met Krypwwawax 1.pt/~·l981.

algebra

Re

the9r .~E;!,

Wanneer men een ser1e cycloide tekeningen maakt (cycloiden zijn sporen van roterende,voorwaarts bewegende objecten.)en dan deze relativistisch beschouwt. komt het idee

op ,

dat deze figuren een snelheids of tijddimensie

zouden kunnen bezitten. We gaan nu nakijken wat daar van aan 1S en uitrekenen wat er zo allemaal in de werkelijke wereld op past.

We hebben dat op de volgende bladzijden gedaan en het is verbazend 'op zijn minst'hoe goed de natuur akkoord is met dit relativistische cycloide idee.

De relativistische cycloiden buigen af in de richting van de snelle zijde, door Lorentz-transformatie,en

word~n,

hypocycloiden.

fig .1.

.

..

;

_

..

.; "

. ' '"·- . :

__

·- --· .. ..:.

,.

_

.

~

~-

·-

. -· -

. .

_ Wat · er op de volgende bladzijden staa_t;i"s- niets anders dan een

~

• =-- ··

' serie~_-be_r-ekeningen van micro-en niaci:os~C-opische_! - objecten die . .. .. .

- _-- - --rel~tiy{~i:ische hypocycloide omloopb~ne_n m~ketl, -

-·-~--~---=--:....:-~·-;;...:--_..:...__~......:---------------------:--..:..---·--~;_;--~-~~-7--;_---~---------------

De alleteer~te berekening, is die van het elekt·ron___ <:fpc zijn ~ Waterstof _ . :-·.·-: . . . .. '

~

rustb.;t_an.:~~D-e~e -klopt- p_erf~ct )OOk het idee,dat het ' ~i-~ktj:-o'n - r -olt als een

0 om~e~t~-i"ingen-- ~~-~1. 23559 __·10~ _ __ _ __ _ _,...._...._._ ·.-...• ,........·

wiei~-~ ~o!ii
..:;-

-

.

-~~~:::.

~--~>:· - -

s·~<::- ·

. Later ztill~ti we zien dat dit toerental niets a-~.ciers - i-~ _d an --

maakt

de elektron SPIN: z·el{ en d.at even. natuurlijk de Compton .-- e:_als_"de Planck's h. ~--·:.... .:...c----~-

;.

·,

-~ .

- ·,

Konstante uit dit tqeren·t:al vlo~it;. (1 toer=l- Planck.' s Kons t,iinte) ~ -_ .· -( 1. 23559 ·10 20 toeren=i elekhon). "'----_/ .. .

--

-·.

~~ :

..

·._

. '

Als een vloeiende . cascade - s:Iutteri · .

.

.

.· -- -

en primordale gassen~in _'gr?te . li~rten,aande

_(Zon)

- ·- :

·s terr·en~.-

~er~olgens Pulsars

.

beweging aan. ~-~-~-----~~-~-~--~--------------------~-~---......:--~-~~--~~~--------------------~~ -Deze algemerie bewegin~ 1<6mt-- lJl:ij als or.4escheppend voor.

- Het~is -_ z:i] die er voor zorgt dat de e"lektr6-neri- niet "in Mn honderd 'mil i1ardst-e -seccmde Het _is _-_z,ij ~cd-ie:

op de prot.onen kerne'n donder'en .-'

er .voor

zorgt, ~oor ·· iedere grqotte:"t s·-_ei:; ()r~,e ,: ook in het .

heelal. :·z; .:,~epaien.---de -ster~endoor

hun grootte ert"r -ot/(i"k ook _in ~,..;

lijneri de omvapg van de Galaxien;

grot~

.

-·. ·•-,.

.

.

~

Dat wil niet zeggt:ti da-t _ ~ndere~ krachten ,zeals magnetisiJte,zwaart~kr~cht; centripedale

.-..: -- _ .. -

en

- . -. - - _- electrost§i~tis.c~e· kracht ,enz

-

- ~•.:,.---·->'_ -_-

. -

.,niet mee telleri; ·. .

_ Voor . alle andere krachten moeten :· er~miil~tens ,boiee ohject~n zijn . -

en

de 'tw-~ed~

het -de

-

-

effect •-de wet v-an i~-pulsrichtings behoud'

__:--_ --_-- Daarol!l- breekt -dit

wet van de thermodynamica 'de ' eritropie,en hiervoor _krijgt

rl~ain ,y.an

Negentroop.

,-·- •·" _;~- l.: .. · : ~. -:.. :--:;~ __-:.. .

-~:~-;t~:i~~-~~--:-". .·

.,_;

-

-.-.

.:

. - ~.~:\~~~ .

-.-~-

. -.-

.-_~---

~

...

..:_,_

,•

'

-:.

- ..:.. ·-

:- >·:. .-

·~·-

-.

·_

.

:::.·

::·- -.

'

-:-· . .:..

zijd~ ~an de Cycloide verkort;.

pe snelle (1) ..,. _

-Allee.n -h-e t -...::::: -· ·

... __

.·

.

tollen van het object~ocf d~ -~9}.f: tele:

- _ De - voorwaartse snelheid kan .alle waar"
·-

b~wegen. ..,;

- .....

' ;

zelfs 0 of achterui t

·. ··

.

~

;._ -

--

·· ...

· '··

. ·-· .

.--

(2)

:

-

De spitsen ~an ".de :_ cyclb~den_ worden punt 0 genoemd en- ~ij~ ' iit~--~lle . · ...::

----

ge~ailen ons _rklat~vist:fsch observatiekad_e r;

In.' alle gevallen ;·oqk wanneer 0 binnen het. tollende (sn~i1~i - tollen

oo-ject' -... ·•. is

dan vooruit gaan}

··. In alle geva1le:n,ook wanneer 0 zi~h . buiten het object bevindt .

-. .:·-; .__ _j:. ~-~.----~~--~--"':'"'-------~------:----~----~ ~ .;_ _ __ :;. .;--,;..___ .:. . -...;;.._~---f-"""':'-·:.--.;... .. .

....

.

.

:

,"":"

:··

;

___ ~-------------

-

"

---

::; ·::::'

:~:-~:-~ :Een voorbeeld van zuivere rot is-

het

.-:·

eTekt:roil op de Waterstofbaan

Eerts nog een Opme:rking ovet d.e e-lektronenspin. \-

- -,_ .

(Later beschri_jye·n : \>ie · o<>.k de .

sp{n) ~ .

... . ·."·. -

~-

;.-- .- . •'

We beschouwenyoor> liet <>'gE:mblik de spin niet en Laten h-et 'e le:l:Ctron

~oil en

en we·l

e~~~ -stiei

als het vooruit beweegt PP de - ~6hr-baan.

·: -- :

·. · ..

:

·- .·

..

:..

.- :

Het elekt.ron wente1t om zijn elgen as in antipara11e11e riehting dan deze van de om1oopbaan Door toepassing van Lorentz transformatie ~1-v~fvind

);,

men de verkorting van R

3 tegenover R 1 G = lichtsne1heid/see. 1.n em. De verkorting van _de e1ektrons traal vanaf de X baan Of R = e

c

2

s~~aa1

'-. -----;:----:'4· . . . .

R 3

R

r1- (-2 ·• Ve ) Z -- -n·-

·V

l_ __ -

(f) geeft het R

e

2 of R = _ __::.e_

LV

A

2 Re

E1ektroi1 st:r~a1 _ -·l3 :uitkoms_t: = 2 . .31794 ~ 10 en. nauHkeur.ig!

-~--.--.-:;

. . . --.~ ----- 7-:~--- ~--.....i.--------------:----------

- ...

---

.- .

(zuivere ro1) _ buitenz.ijde 0 referentiekader. - -

prot·0'ri 2;ijde. . - .. .... ~

;;;,

~

~L

(&~-----::""" ·--- . ~ "" ·"'

·-

-~

-~---~~:.~;·~~~~; - ~ .

-- 2 -e

R~)

n £rRoN JIM

- \4

: ·~.:.. : ;•.

-

:::

.-_:;··

Op

de v(jrige b.~adz~jde staan de formules die afge-leid ·.zijn voor

het

~uiver: rollen (zoais eencwiel over .d:e grotl.~ .) Voor de·· niet .-zuiver_e rol. ,waaryan de voorwaartse · beweging · d~us grater qf

- :. -

kleineri 5d~m d~ . spin,~elde·n ·. (lezel~de

vergelijkingen.

-

We zui ien nuode v~·!geli~kingen stap voor ~tap afleidem. -----~~-----~----------------~-----~--------~----------------~--- ---

Beki]'-k fig.(1)en(!) .(3) eVl(+). ::.·

·:-·

..:·

--::-=:..---~~ ~~ geml.ddelde afkort ing t. o. v ,·,~ C.

oc

-~: .

.:::_-

R .

e

r ~=riz=:·;~:!~~~gx~:n~i:;e~o:~~itv:;~~ ~= ~n~i&en asriu.tolt .\ie m8k~n n~ •l

'..:"-

I

de Zon'tl25 £ grate r en· ",h aar ekwatoriate snelheid is ooktl25 }{' grot:_er Nu heeft ze zuive:re rol,de s.n elheiq· op <;te ekw~tor van deze overg'rote ;c- } 1 \ . '·zan 'i(s. eve!}, gro~t als · ?aar. baansnelheid .'~ini_lenc- in de.ze 9r?te Zon draq.it . . •I de . ec-hte Zon ,haar ekwator1ale tolsnelhe1d 1s"tl2S x kle1ner ,en_,_:haar . . 1 .. . . . . -. \b.a=ansnelheid is als de grote(niet echte Zo~)Dmdat dus de gewone zo.n een \. : · sect i e is _uit de. overgrote;is oak haar _baanomloop p:recie~ dezelfde. ·_ ~j

-

- =:

.=·=

..: -;

~

.

-_'::::.:..'

·, @

·

·'

Punt- 0 voor de ..Zon s taa t!l.25 x buiten de Zon~;dus OC is.± 125 x

Zonneradius. .·..

. ::::-. .·.::

Eeri- bescbrijv'i.ng voar de Pulsar 1913+i6. ·-D:e Pulsar to1E '!.9 x ·ftardeL .dari dat hij vooruit ga.:it .Op e~nJ.Sl X kleittere . <;li·a meter heeft de Pulsar, zuivere': rol , De baa'I)krommi ng ·die de z e binnenkern ' b:e.s chr i:]·ft_, is~- dezelfde als die van de 3.p x grot e:f-e e ch,te .P 1,1lsar die een . '3',9'x gr,otere ekwatof iale =sne lheid h eef t. ·· ' P~nt _voor d.e Pulsar staat3, ?~ - binn~-n de .Puls.ar,dus OC is'3.P x kleiner . dan de ~}?ulsarraditJ,S. @ " ·.-A .: ~=

.

_~.

--

o

·-·.

---~ ---: . ~:..

. - ·~ .

.."'-/

:...·==-

\\

·::·

-

'

--.

_·.:.

dan -v r grater · . e

V

;...:

, :~·-

. ·,

;:.

' .

. :"":".--·.:..-.

~

:

.:.,-

.

-

· E~---tijn 'tfrie Pulsars, neutronens..,t erren,,, bek~nd di-e _omlo-<;>pbanen makerL ztjn er veel ,asrot~t--i.e is niet __bekend,.·

. Andere nel!troneTJSterr.en

Vei_e ervan' rna ken omloopbanen· waarvan d¢. _ beg~J~ide~ :nooit'~- gekoristate~rd ·-

. werd~

-- ____ :..:.,_!"""'_---. -~-----~·-..:..--~·------~---::;=~-----~----~ ~-------~----------.-- .;... !-'_;.._ __ . :. ,_ -.:;

-.

Dtie 'Pulsar~ op o~'Ioopbanen, be.gelej.der nooit g~?;ien-:; _ Grote-- _! 10 km .

.· ·

·

-" · ·· -{,q6rwa'a rtse snelhe~d 220 km/ se~. .

(~) PS:if1913.+16, OII!loopbaan

·

~' . asrotat1e 10_6._44 rad/s~c ·. - . sin . i

9 ~ 75·10 , km.straal .

'-

sin -~-i

.-.

~traal:~--:~

·

. " 8 --. oritloopbaan L2~10 k~. straal.a.S~rotatr~> 7 .26 rad/sec·. . ,=sin i . sin i' -;:.. 6' . - . (c}· PSR :06_5 5+64-. om'ioopbaan 10 ~in. str.aal . asrota.f ie 32. i rad/ sec. ·_.:. --·s in i . .'$in L -----~-----·----~-

. . -.:.....:.-....:_____ _:~----~~--:---- ---.o...----···.------~------~..;..---~---- -~ -_.:

:

::·

..

.. --. ~

voo{:: de - e~rste (a) .

groo.tteg~schi:it1:ussen7 en -10 km :- - straal.

. --,-

+- . '

-__ .. -__ .

:-~

106.44 ·- .8km .. straal

(~4-f-)

sneiheicL -

.

.'~yclo:t9e spi tsen , b'iimeri· het roterende obj:ect

8 ~ 1'5 .

--

'

-----~---~ .;....:...

o

•C

~km s traa 1.

..,_____ , ·

--

-·

-

..:.....

~---.-

____ ___ ___________________ .:,._.____ ___ ..:.-

. -. . ·..·

= 8'50 ·.ktn. ekwatoraJe

~ .:_

;;..:

___ _

:

.. ·

.:...-:.. -:-.---..::..--:.;;....--~-.---_:. ...._-

.::: .. ·

voor de tweede-- (.b)

;

:~:

.___ =:-::·

c R .- e

2 .

=

l4 · km ...straaL

·==- -·

.

..

. fi ~ .

Cyclo"ide beweging.

a.

l< r c;. t/.": t· /4 6, , Pu·.l=. f A R_ . ·

maal korter dari - van .

-----

_.

,. punt c 1 naat; c ''de: gemidde ~ srtelheid

v"m

c· .

punt c · moet

·,

d.;1-n ook_ + 5 hoger -zijn •. _

~

._

:--'

B
.dan dat hij roteert.

(

3,9 X

.

·-

·. :_: ___ !'""" ~·~---·~~~---------~.;...~-----~- . . . -r---------------- --:. -----------------------..;...----..:..----.~~~~~ .

'

Pulsar (3) R .:: e

_- W

be-ze pui~ar .

yalt

2 c . 2 RA

_ 1.n de sin i

= ._

.:-:

(hoek geZI.en vanuit -· de AarQ-e) k~11s.

· Wanneer het verschil niet veei mee_r is da~ ~.rb: kt.atjJ.t -de hoek normaal v-oor; - -,

Na ' een reeks macroscopische astronomische en microscopische voqrwerpet1,als _voorbeeld te hebben uitgereke:nd,komen we _._ nu terug ophet ele_ktron. Berekening ,. elektron S-P iN .. • :in to~rent~ll_en, en ,::·_:-_

~erekening ~yan d:e~ golf--~ tot - Ed ekt~o~ -kolla-ps.

--

- ._

.•!. - -

- =.- -

·-

·.

. .

---~-- - - - - - : - - - - - ; . . ; , . _ _ _ - - -- - - - - - -':--·---- -:--:-: ~----:7 ---------

N_iemarid in de wetei:lschap_ •.heeft _-· een V
.- -

Iiet to tare h6:ekmome~t -is· een riiE~t o liserve~rbar-e~- kwandte i t-en de

.-__-..,.

kwanttinimechanica maakt

zi~h(er{ ''kan

z_ich)geen vo;r_stelLing van het:~ .;:_

:.:.

En 'i:!aarom ... probere~ we h_e·t zek:er.

He~ : elek~ron

--~.

rolt op

~de Boh_~;... baari--_-tegen~-2.U376-91·1b 8 cm ~ :(ve ;)

.-- _'.

Uit :de ber~kenihg wet'en we d<;it hei:, .elektron een st ~ aal heeft van --~-- 2 . 81-i9394·~o- 13 ~~· (Re)-,_ 20 Het el ektron draait da.:lrdoor v /R _·1t' · 2 1. _23559 ·ro t?oeren/second_e e

. e. ·

~-

-- - - -,- -.:..~ --, .:;

;f:23SS~~ 10 ..;·-.

20

=-~mw/sec . i~: het ~SP;I:N

_

----- ---- --i-------- .:..__ ~--_.::

tperen t al.

.-;.:_

-·----~::-- - ··

.

__:.;, - ---- _____

___:.._.

_____- -- -- -----·-· ---

Dit• 'toerenta \ ._ 1S onverand'erliJk I eigeri- aan .he't deel tje ; Om- bet ?.eke;r t~ wet:en -,maken we een be r ekerting van de golf die een .e lektron

veroorzaakt. G~-lf

_

,.

. - geg-eVens; .

.

--_ .

_ V~Lichtsne}:heid : 10

:_6)..:;;..

-, .

1.1%5'1·I0 ·1t·l

. . -11 3.86159 ·10 em. ui-tgeroid inaal 2 ·1i ::::. golflengte', .

w v

·''

.·.

' [o,..-, rr( ~< '

I

·.)_-

l .

·-10 2.4263·10 . em.

~

_;·.:-

.::..:

-·._:. -_ :

._:,

.:.' . .

----7 ----:--.. ..,..;;.-..1 elektron s_pu~ .omwenteling.

P1an6k'.s Kon~tarite ' =

-:

-

' i-

El~ktron -rustmass·a, r------~.~--·--..

\

- ! :-.

-- . ' : _: 28 : 9 . 109534 ·10 gram.

. ·--...-::. -" ·- ~-- --·- · · ~

Energie =' rn.c 2

oo >

•,A - ~·-----·-•;.•-.--·~· -•· ., ~-·--:- - .. --.-.....- ,.-:_..._- ,·,.... ,. . .•.;:.___._::.... : .... ....... ,._·:. ~··- -. '' ''' • -: • ••·•• 0 ·--·· -

7 8. i 87-J 4 ·-l-o-:-l erg/sec. ·-x ·10-

= energie elektron

-8. i87 24 ·lo-

14

j.oule/ ~ec '.

~~ .. -~·

~ gede~ld , door '-.

/

1. 23559 · ro.

-:--·----- -- -----·

20

---;-- · •

=

( Spinorn~/ sec. ')... . . ,:

4

=Planck's ' k"ons'tante '6.~26~7·10-~. joule/sec·. (e?{aCt) - . - -----..~ - .. . -:~ ·- ·- · .··: · --~-..---- - .. ..... _-... ...--.::.... ~..:: '~·- · ..-. ... __...... -··-- .. .

i

"l

.:.-

,L ___·---~----_,.· --··-'~~

--"'-

,

).,. c ·. _ Opmerkingen tot besluit.

.~:' ·

-----~--~------------- ~-

ne'geritropi ~ ch~ b~an, 1 de va~ a~dere ~rachten(~agnetische).
ong~veer

op . haar~

afwijking erop ko.r nt

ne prernordia~e gas~en :.moe ten oi:>k a l aeze baan o~geveer beze.t _en -hebl:>e'n, al w~ren pez-~ deel-tjes erg klein :. De . forrn~le . laat toe voor kleine" deel tjes grate o~ loppb,anen t ·e l:iebben;b. V: . 8 - een 'de~ltje vc:m ):A(lot crti. )hee ft ~et e~n tolfrek\;,entie vah ·5000 oinw/sec. een omloopbaan van 10 · licht) aal:-! Door di!= rne,chanisrne orist (ind¢n er wer~el-s, dfe ,ten,sl~_tte rneer -en -rneer ·.· verst~j fde~ en b"evroren als ·ze sterren rortneerden. .

.

-·

.

.

Een Puls_ar . zoa.ls PSR 1913~16~ he=eft een p~rfec ~ kloppende baan.. Nti z ijn er tw_ee !llogelijkh~den:ofwel heeft dez¢ P'uls~r ge~!l b~geieider! dfwel "heeft .. _hij een

_z

yan -1 ,dat~ wil i eggen zijn beg-e1e_ider heeft precies de_ze'Yfde_

.,rnas.~a .. als hij,~oa~s ·een. p~_oton p-recie~ dezelfde . lading heeft ; als h~t ::ele'ktrpn(rna~r dan" p
had! .

. f-.~. ~4 ..

Ze kwamen uit hun ruimteschotel gesprongen en dansten op een dik groen mostapijt die een planeet overdekte die wei een miljard kilometer groot was.

96

'•.

··. :~'

l' ·

..'

I

''

.... NAAR.· P_ E

'·

. '.,·,·

•

. 't •

..

i

I

'•

.'

''····· ·

.. .

. '1

'

·"

~ ':

'

• • ••

'

··:

.··

t .• • '

•·

,., ..

····.··. '::· .·

·S~ERREN . MET. VLIEGENDE ·. SCH?!E~~·s :·. EN MAG~.~T~StHE '.KRACHTEN · .... · . ..

..

'

'·

'

~

t

'

d'

I

~·

.

~eschrijving van m~gn~ti~~h~ : '

'

' '

I

t ,•'

; •'

'

.

• ,· t ·,-·.

,· , ....

ste1;renreizen mogelijl< make~

'._,

•

!.-

...

.•.•.

.

.

,.'

•'·

·"

,.

'

I

~ffeoten en krachten die ·'

I

- ~

., ·

I

. _,.,

:-.·'

e'en·· vietkan:te

meter A.ards magn~tisch veld . .. · · .- . is gelijk aan dat van een cpermanent'e. k.e ramische magrieet van 1- ~m~ D~ ' opp~r~_1·akte 'Aardsveld. '~n Eur?pa . is . 40. . 10"""6 Webe·r · err 0.4 gauss ... . De kracht aanwe.zig m ',.

•

ker~mi'sche tnagneet 4000 . g~uss. ·: 9 . ·. . Of een s t~oom ·van L 5 . ampere rond de equator:

In

. .

~s ·

de melkweg 10 .

•

I

_. ,·. .-, : '

"!'.

'

''

. ..... .

gauss ., een op de schaal van de . galax is . ~ niet te , I '·:

t

·onoerschatten grootte'. Er ii]n ont~lbare magneti~che . . . . . sterren · ~~t st~rke' 'veldkoncentrqties . .

·. bronnen. •:

. · Natuurlijk zijn al .deze ' '\Te.lden

·.

unif~rm , ofpra~tisch

·, .

' ,'

uniform:

. Ee· ~ ma~neti~c~ monopool ·• l(an·· in .een· . u~iform veld . b~~egen en iicht-: snelheden halem,'maar een monopool bestaat .mischien n:i:et ,welke . .. . . mogelijkheden bu'it.e'n een ~qnopool . z .q~ er nog?

. ,.

_:•,

''·

'

.. Bepaalde eig~nschappen van een magne.tisch. v.~ld zijn . eigenaardig ·,··

.···

, bijv:oorbeeld ,d~ draagkracht'··Van · een . elek.tromagneet, · formule .; . ·. ~B 2 , . . · '. · '· . 2 ·' · · · .. ... . . ' . - i . ·. · .: .. · · . . ..., · · (_U ·f=. u . A: oppervlakte in ·. m · B in .we'.ber. ti 0 =41'10 . f~kracht N. · 2 0 • \, I· '

.. .

I

,

d~t · h~e .m eer· het . velq .gekoncenteerd is ,en -' ..

De formule z'egt

.t

':'

·klein.er A 'hoe meer kracht.

.t

·'.

i·'·:

2 Een raa~ . voorbeeld is,' d~ . cll;~H~gkra~h t . van ·e~n m Aards veia, .· · •

.

•

·. • · '

•

•r •

r

• '

'

' ··. ···.

.,

((lit zijn a·llemaa.l . ged~chte~~~~pe~ .~m~n=~~ ,dus geen e~a~~ . ~eze~r) bovenstaa~de

di.t · geeft . met

')e.zelfde' hoev.ee,lheid .

· ·~ .. ;.

'•

6·4

'

'

t •"

formule 6.4

;

e~e~gie' ' gekonc~nteercr in .1 · em~ geef t . 0. 4 Weber ' . ; I

, .1

Newt~n of . O.ffikg~ 10000

••

rile·er kracht. ·

X

.'• ,·

gels of schermen ' u'it g'el~idend . of su~rag~leidend . materiaal ~~i.e , magnetisch afstoi:·e nd ·zijn~ · .

.

\

r '. ••

:,

1

,

t

.·,·

'I~

' . , _-.• ·., !··

. '·

... ·. r:·.

'

'·'

., 1 '

r

·• •

.-~·.•.

1

',, .

•'

':

,

,. I'·

>'' . .

:-

.· •.·

t

.

,.

•1,_

.·.

'. ': .,

. ,.

·' ', 1

' Newt·on..•

Nu kan formule (1),' e~etigoed gebru·ikt: :wor!len·,voor . . . mag~etisch~ spie-> :•

•.,.,'

.· ..

...

'

..

'

.. ·

(

.... ·

' nJ..;.,c

[}I<

'A ..:._y

.'

( . 'i. ~

0'/:. (, '1

J

.,

.., '

'

-:?.

': .: lj

••

'

.

..'

• ' • •1••

·'

.., ,'1:

=.··

·;

.·:··

.'.•'

/· M}; /

~ ..·..,"·

/ / /' /

./ /

(,})'

.

'·

3

·· ,.

e.

·..'

k· /(

'

,;

·'

Een elektromagneet ge;~~~d ':·met wisselstroom stoot met grote kracht een stu-k

aluminium af (minstens een halve centimeter dik.)

De basisfunctie is het zelfde als van een elektromagneet die gevoed met gelij-kstroom een stuk ijzer aantrekt, a, het stuk ijzer wordt een even st_e rke rnagneet als de elektromagneet. b ,het stuk . aluminium

1S

ee~eve~ s~erke wisselende magneet en stoot met exact dezelfde :--.. ·

·, ~kr'a-cht de wisselstroom elektromagneet af .:- · --,

-~~~~.i~~

i~nraakt wordt, wordt ook effe~t~ is een viermaal sterk-

de elektromagneet tweemaal sterker

d; ~;{ri.plaat

tweemaal sterker eri het

ere kracht op voorwaarde dat de beide delen op dezelfde afstand van elkaar blijven-.

Wat er nu geprobeerd mo_et · worden, is, van een U-vormige wisselstppo:nt elektromagneet een pool via het Aards~

waarV
Aard-:s~::-"i~id

aluminiumplaat opdti.w~-:p-~':~--- --.

aan te voeren, zodat aan een

zijd.~ .- ~~~t :-;. ~ -­

veld de pla_a t steunt. fig.A (1,2,3)

Maar natuurlijk is het Aardse veld niet wisselend,we moeten de alu. plaat dus magnetisch wassen of gevoelig maken en· daardoor het Aard~~veld ~u~stmatig wisselend

D-a'arv6or laten we een plaat

~-n'~~i~

maken. aluminium qraaien hoven een paar perma-

of gelijkstroom elektromagneten die

e-:-eri

- ;,~-:.~~~_i;,-dan die van het Aards magnetisch veld .

omgekeerde polariteit

in ·E uropa .

. Deantimagneten induceren _een stel eddy-stromen ,waarna de plaat in ·het Aardse veld komt en een nieu~ s.et eddy's geintroduceerd wordt, enz. We kunnen dan het ·toestel een v:orm geven zoals van een vliegende

sc'h_~­

tel,een vorm die t<:>evallig erg goed uitkomt. In het .midden boven - e_e~'.

- ..

cilinder met

stroomspoel~ee_n ,stu;l<-,

.::~

lager een afdichting of.':.k6ncenteerspoel' dan een draaiende . s¢1}ij(wan . .:. -:...: . _. - - - .. ~

~

aluminium •. Daaronder dr-:l'e ' plaatwissers ( permanente of

elekt~.orii~g~~;te~

van- omgekeerd teken .) De drie wissers dichten het hele onderste

magnetisch

af en geleiden

de van. bciven en onder komende velden langst de draaiende 13chijf. Tus.sen de drie wismagneten zijn nog ·drie ruityo:imige veldopening aan . ;,

·. de~·-~chi~fi-and ~ ::.":" -.-

waarlangs

het Aard-se v~ld p.aar de middenspoelen kan

-:

kernel1/ ( zie "::" -_ -·:---. t ·:

fig. C)

·..-.· ...

~-

---.

' ,'

,•

! I,

.

<< · ;,·· ( <

'

I '\ '

'

•'-~

.,, ·'

t

I,· ~

··';

/ .,.:, ·:·

, ','...

• !- · ., ~. + .

,,

.

''

:

~

• •,•

.. ····. ·.. ,.· ··.:.·

\,'

::·' '.

,' . ·.·.,r

'

;

.•·..

·

•'

,•'

,·

<<

.' '

·'

P~PS tJ£ P t::. ,

,

£F

W,l ( pt<~ A f ,~

~ \i r:

,,

. ' ~-

l ,,, .' 1 '., ~ .. I

1

..,·.

1

I

(/r; ..t tt? '?. ~'3<1 r1.0 7ft fl10 I j 'fu 1.1114 ,

r

·,.l•!, 0

d'7ifl' li./'l'
IX

:1

cJ Q2/l

f'l' 'I

1 ''·.'

'·.

..

•! : .

!I''

..

··.'· . '· ··.. :.~.

·.,.•·

...

.·.:

',· ':I

·:

.·

....

,·...

.· ...···.·' ,,·

.'

...'· ~ ~ · .

{

· ..· ,,

. ~ .·.

..

.n;o<}t;

,'_.:'.·

',It '

.,. ..·

..

·.'·

:~ ..

., .

.

;..

''

. :t,4'(\ . .' ."., ·.. . .

.. .• .. ··

.. ,·:1,,.'• '

I

~{)

'1.lo~'

, D ~

'.

I

;

,•·

I

''

.

... .. ' II

·•,•r

fo ~~· r~ tiS

,,.

_::I .: '~ ~

li£ L.O ,

l

....... .. ··.

'l,'

~ :·

'--.·"·'

'

..

'r ,.

·'

'

.

.,

"

.I

'

•'J .

I

· II

j ...... . . 'I

il .

.· _·.;t;

. '· '., .. ·.:·

... ·.··.· ..

~

't

./

''•

'

:-~

..

1111

...

t"

·' • ••

'

' '' ' '

.... ••

,·

{:

. ~1

.

'•

.,>'' .. :

~\.~. ' ., .

~\ .':!I

/ -.·,;p. ' .

/'~

l _ ! I

~·

, ,

',

II

'·''' '

.

.I.' 'I '• I ·,

.. .'

,. . .

AL1ER ~f}fl£~! _ 5Tf(()of-'1 sro~L. _ 'f-0~~.! ~5: _

:

RoTe R-r; tJ o .r

ltJ d

,., '·

'

"'

··'

r-111 ~ll(~t,~-t S{a~C us

S

IL

S-t

I

·, .. ,,

..

., " ,· .. ·

jll,•

I

' ' ,·.···

·:::::-,::.;··

'Rt, (),fo.

tt,t-- k J_,

p"-~ IJ~---

1 '""1'' ' ~( .. '1

'

I

'

I

·•·I

..

,q

,'•

(_,J'• :

l" •I' · ·J·'\,,,'

t-

•

•

·• ··

..."'.,'''

'. I' h .

.., ,,,,,I l'r

'I ,

I

I

., '

•'

The Mechanism of Gravity, Closed Systems of Speed Alteration uit: Panamarenko Marzona Bielefeld 1975 Gravity can also be induced by accelerating a mass. The weight, produced in such a manner, resembles the "true" gravity of the earth in all its properties. This leads to the mass itself, that a mechanism is set free, that brings forth the resistance "weight", a closed mechanism of acceleration and deceleration. An alteration of the speed within the mass, even if it rests motionless on the earth. How can this be? On an accelerated object, traveling in a closed room, an equal force will be generated at the opposite wall. Action is equal to reaction, and the direction of the momentum of the force is maintained. Apparently there is no single factor that can slow down the object or change its direction of forces away from the opposite wall. The force is always constructed out of its components and the closed system moves only when one of these components disappears, for example, through the removal of one wall. The object can fly out of the room now, and pressure will be exerted on the other side of the system. No pressure is exerted on the opposite wall, since the wall has been removed. A rocket operates in such a manner; the burning chamber forces out a quantity of gas. In order that the rocket can continue to fly, gas must be expelled over a longer period. If more mass must be expelled, the total mass increases and the performance of the motor must be correspondingly enlarged. In order to land a capsu le with a three-man-crew on the moon, a rocket weighing 2800 000 kg is needed that will expel 1 5 t of fuel per second. Because of the starting weight, the consumed energy is very great. In this case it is chemical energy. If such a rocket were to be driven by atomic energy and expel hydrogen gas, the expulsion speed would lie by a max. of 30,000 m/sec. (a mixture of oxygen-hydrogen of a normal rocket reaches 4,500 m/sec.). The rocket would therefore travel 6 times farther. The weight of a reactor, which must lift a rocket filled with hydrogen would not be small; the atomic energy consumption very great. The machine could, however, not travel beyond our solar system. Although this is common knowledge, I write this in order to show that a system that always accelerates the same mass over and over again (therefore a closed system of motion), would represent something ext raordinary, if it actually existed. Something like an atomic rocket, in whose reactor a small amount of hydrogen moves in a closed circle and thrusts itself forward in th is way; this is almost a utopian project, a project that would also explain gravity and other elementary occurrences. Thus, I have tried to conceive and discover such a system. I shall start with one of the first discoveries of man, the rolling wheel. I have calc ulated and considered it once more in order to again discover in this way all mechanical occurrences on my own and to prove their validity to myself. In the following series of thoughts certain effects turn out to be so self-evident that one does not notice what actually happens. This is the main reason why a closed system has remained unnoticed for so long. A wheel, resting on the ground, set into motion from above, changes the induced energy into a rotating motion and rolls over the ground with a speed corresponding to its circumferential speed. Two forces are needed to continue the rotation: firstly, the wheel must be kept in motion from above; secondly, it must be held to the ground so that it does not skid. The directions of the forces oppose one another. By means of this couple of forces a turning motion results. What will happen, if one of these forces is absent, because the wheel is not resting on the ground?

Imagine that on an axle, placed in the ground, there is a horizontal rod on whose end a mass X is found. This mass can rotate freely about the axle. After it has received an impulse, the mass turns around the axle, which does not move. The mass changes its direction more and more, all the energy revolves undiminished about the axle. Instead of a stationary axle, let us now take a mass, as large as the first one, two balls of equal mass connected by a stable rod. Ball A is accelerated after a certain tim, ball B receives an equal motion. As they travel forwards, their speed of rotation as well as their speed of forward motion is equal. In order to bring ball B to the same speed, Ball A had to give up half of its speed, furthermore A hat to move forwards. An additional example: (X) on both sides of a bar that can turn at its middle about a stationary axle, are two equal masses. Mass A is accelerated with a force of 10, over the axle B is accelerated; both masses receive the force 5, each half of the force 10. The st ationary axle has exerted a lever force of 10 in order to accelerate B with a force of 5. All forces are in balance, the force of momentum was 10, the resistance of the stationary axle in the opposite djrection was 10. Both masses rotating with the force of 5 have together the total of 10. After a fourth of a revolution A and B have covered a halfcircle together. Respective to the starting position, where they received the force of 10, they are now one behind the other. The stationary ax le will now be replaced by a spring that only has a resistance of 5. If A is accelerated, the spring bends and A cannot pass its force directly to B. Now it lakes two times as long before A and B find themselves behind one another. In the first example (X) they could have each covered a half circle in this time-interval. The forward speed is, therefore, the same as the speed arround the circumference. The axle with the spring covers a fourth of the circumference of the c ircle in a straight line, half of that which A and B covered in the first example X. It took twice as long because the axle moved forwards half the distance. The paths of A and B were, therefore, elongated. A spring was used in order to show the results of reducing the axle resistance to the half. In reality mass B is responsible for half of the resistance and a spring is not needed. Figure A shows the form of an object rotating freely in space. This can be proved by the traces in white powder left by two balls fixed to a stationary bar. Figure B (photo) shows the resulting figure. An object, whose total mass is on the outermost rim, will cover exactly the same path as its circumference speed. If the mass, after receiving a speed of impulse, rotates with a speed of 10, it will continue to " roll" with a speed of 10. Ttie object looks like a ring. If this object were a closed disc, it would move forward in the same manner; its forward speed would, however, be slower th an its circumferential speed. It has now the form of a flat disc; almost the same applies to a hollow ball. A solid ball, however, would lose part of its forward speed again by comparison to the speed of its circumferential speed. This applies naturally only to a mass accelerated " from its side" by a force, in space one of the most frequent sorts of accelerations. For a hollow ring, a disc. a hollow ball and a solid ball different speeds would result. A hollow wheel will move forward in the manner, as shown by figure A and B (forward speed is equal to circumferential speed). If we observe figure A, one thing is especially striking. Although the object rotates and its c ircumference has the same speed everywhere, it rolls forward in space with the same speed. In this way one of its sides has a relative speed zero in comparison to the

104

forward speed, it remains in place. The part that turns backwards receives speed zero relative to the forward motion. A wheel that rolls over the ground has at the point where it touches the ground no speed; otherwise it would skid. This is a quite peculiar property, all the more so, as this characteristic typifies also the freewheeling motion. The above phenomenon can be used for the special theory of relativity according to which the speed of a clock and the length of a measurement are influenced by motion. 1. If we perceive a body pass us with the speed V, it seems to contract in the direction of motion by the fac tor

where C represents the speed of light. 2. If we perceive a clock passing us with a speed V, the clock seems to run slow. The clock's speed slows down by the factor :1 ,

l~

vl--c

If we imagine that the electron of a hydrogen atom on its path, as in figure A and C, rolls around the nucleus in a great arc, the fast side inward (cycloids) and its points or slow side turned outward, then we can determine what this difference in speed means. The hydrogen atom model has a radius of 0.53 x 1o-e. The electron is then on its normal path; its speed is 'I 137 of the speed of light, its gravity diameter is _t 3 x 10- 13 em. The diameter of the electron would fit 17,666 times in the radius of the whole atom. These figures are to be found in many natural science publications concerned with the somewhat aged model of the atom proposed by Niels Bohr. This model is adequate to establish an approximated agreement between curvatu re and circular orbit with the effect of special relativity. If the atom would have a radius of 250 m, then the electron must be 17,666 times smaller- 250 /11,666 0.01415 (14. 15 mm). 250 x 2 x 3.14 = 1570 m - that is the outline of the outward side of the electron's orbit; the inward side of the electron's orbit follows a circle outline of 250- 0.01415 = 249.9858x 2 x 3.14116 = 1569.9 111 2m, - 0.0888 shorter in the case of a giant atom (88.88mm). The electron of our giant atom has likewise a speed of 1/,37 of the speed of light, therefore 2189.78 km/sec. This speed represents the difference between the forward rolling and the backwards directed motion of the electron. Time slowing and contracting factor:

=

:1

l ;--y2

VI- -c

:1

~-

=

1,00002664

2-189,78' 300.000:?

If the electron would have covered a linearly advancing path, the forward rolling side would have arrived 1 .00002664 times too late; in a distance of 1 570 m it would have covered only 1570fLooooz66• = 1569.958175. The electron must therefore deflect and describe a ci rcular path, so that the sma ller length has a stronger curvature and the two described circles meet each other at the same time. The number approaches almost that of the diameter of the atom model. The measured circumference of the inner circle was 1569.91112. If the electron were smaller instead of 3 x 10'3-, (1.4142 x 1o-'3) the two circles would coincide. The relationship between diameter of the electron and radius of the atom (0.53 x 1o-e) would then be 1IJ1soo. The diameter of the

electron is stated differently in all the technical books. For me its diameter is 1.4142 x 10-• 3. The outer diameter of the electron ball is (1.4142 x 2) x 10-" = (2.82 x 10-•3 em). The electron moves in a circular path under its own power, so that one can conclude that the electron is not attracted by the nucleus on its path around the atom's core. In this case, the core is enclosed by electrons that circle around it. This functions quite differently from the solar system. It is also a fact that an object rolling forward through space ultiamtely returns to its starting position. The motion of the electron is, therefore, a closed system, which, once accelerated , will not touch the opposite wall, but will return to it$ starting point over a relatively large circle. Gravitation can be explained in this manner, too. If a disc turning around its own axis, receives a contraction or time delay from the circumferential speed of the rim, then , also in the case of a forward rotating motion, one of the sides parallel to the forward motion must differ in speed and therefore must also differ in length and time. A rotating object with a forward speed has two different sides, parallel to the direction of motion. A slow and a fast side. The centrifugal force points 90" from the direction of motion in the direction of the slow side, the relativistic force points in the direction of the fast side (negative gravity?). Only the centre of mass within the ball counts. Mass can be present towards the centre or be distributed outside the ball to infinity. In spite of this the whole can be considered as a ring with an infinitely thin wall, where all points of mass fall together. Therefore, the reduction or contraction can be easily calculated without having to take account of the total mass. If the rotating globular object, travels forward, both sides, right and left, described two lines wherein the mass rotates. The lines of motion are parallel. Along one of these lines the mass turns backwards to the point of no speed, along the other line forwards to the maximal speed. The relativistic difference shows two lines of different length. If the electrons of a hydrogen atom nucleus can produce circular paths according to this

Only the ball shape, the speed and the diameter determine the diameter of the circle, so that for example, a globular mass of 10 kg also describes a circle of 500 m under the condition that its diameter is 75,000 times smaller than 500 m and that its speed and rolling is 1 1137 of the speed of light. By changing the relationship between diameter and speed, the circle will become larger or smaller. In a cylinder of few meters it must be possible to observe a partial reduction of the centrifugal forces on the wall of the cylinder at lower speeds. The side giving speed to the globular object will receive a thrust while the path of the ball deflects to a small degree. The entire system tries to move in one direction. Large space-ship closed system motors must be based on the centrifugal-gravity potentials and their relativistic time and mass alterations, because high centrifugal values can be obtained with comparative small speeds.

~ ccontraction, the question arises, why nucleii, protons, neutrons, etc. , are necessary? What is the purpose of a proton , if it is not needed to attract its electron, if not to bring it into a path and to produce by its speed of fall the centrifugal forces, that keep the electron circling around the nucleus? However, it might be objected that an attracted object that has to turn around a nucleus by centrifugal force is unstable. The electron would circle faster and faster and finally collide with the nucleus. Niels Bohr also noticed this directly in his sketch of a model of an atom. In our case the electron has a stable path. The essential purpose of this motion is, however, to build a system of motion that is permanently accelerated without external influence and that can deviate from its direction of momentum. We are confronted with a tangential acceleration. No similar sized mass is needed on the other side to keep the whole in balance. The forward rolling electron rotates around as if it was connected in the middle on an infinite mass. Electrons with greater linear speed with respect to their rotating spin can come free under certain conditions. They will spring atom to atom in large arcs and thereby give off impulses along their trajectory, impulses that appear "magnetic". The larger arcs will then become smaller and spiralize back to their original stable orbits. In the case of a continual influx of energy the electrons will jump over to larger circles or arcs. If electrons rotate in opposite directions, a mutual pressure can arise and simultaneously a linear path may be described. Larger masses do not differ in this point .

105

Biografie Peter Struycken Uitvoerige biografische en bibliografische gegevens tot 1978 zijn te vinden in de publikatie bij de overzichtstentoonstelling P. Struycken, Utrecht, Eindhoven, Rotterdam, Antwerpen 197 4/1975 en de tentoonstellingscatalogus Struycken Beelden en Projecten, Rijksmuseum Kroller-Muller, Otterlo 1977. 1939 5 januari geboren te Den Haag. Opleiding aan de Koninklijke Academie voor Beeldende Kunsten te Den Haag. 1962 Overgang van figuratieve naar concrete kunst. Eerste experimenten met vorm- en kleurverhoudingen. 1963 Eerste monumentale opdrachten.

1980 Opdracht van de PTT voor een on twerp voor een geluidwerende muur op het spoorwegemplacement te Utrecht. 1980 Opdracht voor een antwerp van de plastische vormgeving voor de Z/W-ingang van de stad Nijmegen. Discussie met Joseph Beuys, Museum Boymans-van Beuningen, Rotterdam. Deelname aan de tentoonstelling Pier & Ocean, Haywarth Gallery, Landen; Rijksmuseum Kroller-Muller, Otterlo. 1980-1981 Eenmanstentoonstelling, Museum Boymans-van Beuningen, Rotterdam Struycken, structuur-elementen 1969-1980.

1964-1976 Document aan de Academie voor Beeldende Kunsten en Kunstnijverheid in Arnhem (doceert vorm en kleur in onderlinge relatie, zowel twee- als driedimensionaal, en in relatie tot de architectuur). 1966 Oprichting van de afdeling 'Monumentaal Nieuwe Stijl' aan de Academie te Arnhem (samen met B. Hendriks). 1966-196 7 Eimman stentoon stell i ng Stedelijk Museum, Amsterdam. 1967 Eenmanstentoonstelling, Gemeentemuseum Den Haag, 'Structuur '67'. Eenmanstentoonstelling, Groninger Museum voor Stad en Lande, Groningen. 1969 lntroductie van de computer als hulpmiddel in het ontstaansproces van vrij werk en monumentale ontwerpen. Eerste computerschilderij. Betrokken bij het onderzoek naar mogelijkheden reorganisatie van het kunstonderwijs in Nederland. 1970 Uitvoering eerste lichtobject en film. 1972 Onderzoek van de lijn. Experimenten met kleur als plaatsaanduider. Eerste experimenten met kleur als coderingsmiddel om veranderingen te registreren. Eerste computertekeningen. 1973 Eerste experimenten met het gebruik van een door de computer gestuurde kleurentelevisie voor het visualiseren van veranderingen in de tijd van vorm en kleur (in samenwerking met de T.H. in Delft). 1974-1975 Overzichtstentoonstelling Centraal Museum Utrecht; Stedelijk Van Abbemuseum, Eindhoven; Museum Boymans-van Beuningen, Rotterdam; Paleis voor Schone Kunsten, Antwerpen. 1976 Eenmanstentoonstelling Stedelijk Van Abbemuseum, Eindhoven, Cluster 1971-1975, serie van 16 geprogrammeerde schilderijen. 1977 Uitbreiding van gebruiksmogelijkheden kleurentelevisie door met lichtpen direct op de beeldbuis te tekenen. Eimmanstentoonstelling Rijksmuseum Kroller-Muller, Otterlo. Struycken, Beelden en Projecten. 1978 Opdracht voor ruimtelijk antwerp in het Universitair Rekencentrum van de Katholieke Universiteit te Nijmegen (architect ir. W.J. Dingemans). 1978-1979 Fellowship aan het Massachussetts Institute of Technology, Cambridge, USA op uitnodiging van het Centre for Advanced Visual Studies. Gedurende een jaar werkzaam bij Architecture Machine Group. Eerste experimenten in de 16e dimensie.

107

Biografie Panamarenko 1940 geboren in Antwerpen 1955-60 Studie aan de Kon inklijke Academie voor Schone Kunsten in Antwerpen . In die tijd oak zelfstudie van natuurwetenschappen in de wetenschappelijke bibliotheek van Antwerpen . 1961 -62 Militaire dienst. 1962-64 Werk t als 'binnengesmokkelde' student aan het Nationaal Hoger lnstituut in Antwerpen . 1964-65 Begin van de happening en uitgave van het tijdschrift Happening News sa men met Hugo Heyrman, Bernd Loh aus, Wout Verc ammen en anderen. 1966 Begin van de Wide White Spac e Gallery in Antwerpen met Anny de Decker, Bernd Lohaus en Hugo Heyrman. Tentoonstellingen en happenings. Eerste 'poiHische objekten'. 1967 Bouw van het eerste vliegtuig . 1968 Akties met de Vrije Aktie Groep Antwerpe n (V.A.G.A.) . 1968-69 Drie en een halve maand in New York . 1969-71 Bouw van het luchtschip. Vliegpoging met het luchtschip op 26 jun i 1971 in Balen-Nethe, Belgie. 1975 Definitieve uitwerking van het gesloten systeem. Publikatie van het boek De mechanisme van de zwaartekracht Sind s 1977 bezig met magnetische velden en ontwikkeling van een magnetisch ruimteschip.

Eenmanstentoonstellingen 1963 (Panamarenko en Hugo Heyrman), Comite voor Artistieke Werking (CAW.). Antwerpen . 1966 Panamarenko Multimiljonair. Tree With Beautiful White Snow, Wide White Space Gallery, Antwerpen, 1 8. 3.-9. 4. 1966 De premiere van de hersenexpansie in kleuren!, Wide White Space Gallery, Antwerpen. 16. 12. 1966- januari 1967.

1967 Panamarenko en Uncle Sam! Tien millioen dollars stock america in I blik, tin, cockpit, infra rood, lokaa s, wiel I Panamarenko Multimiljonair U.S. Army Art. lnternationale Galerij Orez. Den Haag 23. 5.-9. 6. 1967. Panamarenko. Opgepast! Bochten! Blijf op het voetpad!, Wide White Space Gallery, Antwerpen, 24. 11 .-20. 12. 1967.

1968 Panamarenko, Staatliche Kunstakademie, Dusseldorf, 16. 5.-juni 1968. 1969 Panamarenko. Closed System Power Devices for Space. Portable A ir Transport. Gas Turbines, John Gibson Commissions, Inc., New York, 19. 4.-9 . 5. 1969. Blockade '69, Raum IV, Panamarenko, Galerie Rene Block. Berlin, 16. 5 .-4 . 6. 1969 . Panamarenko. Das Flugzeug, Stiidtisches Museum , M6nchengladbach. 14. 8 .14. 9 . 1969. Panamarenko, Galerie Konrad Fischer, Dusseldorf. 15. a.-September 1969 (nur Beschleuniger) .

Panamarenko. Da s Flugzeug, Ga lerie Rudolf Zwirner,K61n,13.-31 . 10. 1969. Panamarenko Multimiljonair stelt voor in White Space het geheim der specialisten, de fijne vliegtuigmechanica, P. A. T., Portable Air Transport, Wide White Space Gallery, Antwerpen , 24 . 10.-21 . 11 . 1969.

1970 Boezem-Panamarenko, Van Abbemuseum Eindhoven, 20. 3.-4 . 5 . 1970. 1971 Panamarenko (teken ingen ), Wide White Space Gallery, 15. 1.- 15. 2. 1971 1972 Panamarenko. Der Mechanismus des Meganeudons, Onnasch Galerie, K oln, Januar-Februar 1972 1972-73 Panamarenko. Automobile und Flugmaschinen, Kunstmuseum Luzern , 30. 9.-5. 11. 1972, Stadtische Kunsthalle Dusseldorf, 30. 1.-4. 3. 1973, Wurttembergischer Kunstverein , Stuttgart, 9 . 3.-8. 4. 1973. Panamarenko, Musee d'art moderne de Ia ville de Paris. Paris, 8. 5.-1 . 6. 1973. Panamarenko (tekeningen- dessins) , Wide White Space Gallery, Brussel I Bruxelles, 30. 10 .- 25. 11. 1973.

1974 Panamarenko (dessins), Galerie Vega , Liege, 1974. Panamarenko, Van Abbemuseum Eindhoven (in de hangars in Bergeijk) , 14.15. 9. 197 4.

1975 Panamarenko, Zeeuws Museum, Middelburg (in de hangars in Bergeijk) , 3.-31 . 5. 1975. Panamarenko. 'Atom and Manpower', Kolnischer Kunstverein , K61n, 16. 7.7. 9 . 1975. Panamarenko. Tekeningen- teksten - 'meikever', Galerie Seriaal , Amsterdam , 12. 9.-8. 10. 197 5.

1976 Panamarenko. lntroductie van een elektrisch vliegtuig, Museum van Hedendaagse Kunst , Gent, 2.-25. 4. 1976.

Centre Pompidou , 13. 2.- 4. 5. 1981 . The A eromodeller.

Groepstentoonstellingen 1965 Gale rie de Ia Madeleine, Bruxelles. 1967 I. P. A. Bank, Antwerpen . Objart. Objecten door kunstenaars. Gemeentekrediet van Belgie. Huis Wapenschild, Antwerpen , 15. 12. 1967-14. 1. 1968. Reportage, Universitaire tentoonstelling , Bru xelles, Leuven, Gent, Liege, Antwerpen . 1967- 68.

1968 'Three Blind Mice '. De collecties: Visser, Peeters, Becht, Van Abbemuseum Eindhove n, 6. 4.- 19. 5. 1968, Sint Pietersabdij, Gent, 15. 6.- 15. 8. 1968. Wide White Space Gallery in Kassel, Parkhotel 'Hessenland', Kassel, 26. 6.-5. 7. 1968. Eerste Triennale voor Plastische Kun st in Belgie, Stadshallen, Brugge, 11. 7.8. 9. 1968. Prospect 68, Stiidtische Kunsthalle Dusseldorf. 20.- 29. 9. 1968.

Wide Wh ite Space Gallery, Antwerpen. Oktober 1968. Antiform, John Gibson Commissions, New York, November 1968.

1969 (Pr)o(b)ject, Galerij Mickery, Loenersloot , 15. 3.-18. 4. 1969. Op Losse Schroeven, situaties en cryptostructuren, Stedelijk Museum Amsterdam , 15. 3.-27 . 4. 1969. Live in Your Head. When Attitudes Become Form, Kunsthalle Bern , 22. 3.-27. 4. 1969, danach im Institute of Contemporary Art, London , und im Kaiser Wilhelm Museum. Krefeld .

197~77

Triennale der Zuidelijke Nederlanden. Jonge kunst uit Zuid-Nederland en Vlaanderen, Van Abbemuseum Eindhoven . 3. 4.-1 8. 5. 1969 , Koninklijk Museum voor Schone Kunsten , Antwerpen, 1. 6.-1 3. 7. 1969 .

Panamarenko. Objekte, Zeichnungen, Grafik, Galerie Gabriele von Loeper. Hamburg, 12 . 11 . 1 9 7~10. 1.1977.

Verborgene Strukturen, Museum Folkwang, Essen , 9 . 5.-2 2. 6. 1969.

Panamarenko, Galerie Barna, Paris. 6. 10 .-6. 11 . 1976.

1977 Panamarenko. Flugobjekte und Zeichnungen (zusammen mit Arnold Bocklin, Leonardo da Vinci, Wladimir Tatlin. Flugmodelle, Plane und Fotos). Kunsthalle Basel, 11. 6.-11 . 9. 1977. Panamarenko. General Spinaxis. dessins et maqueNes, Musee d 'art et d'industrie, Saini-Etienne, novembre-decembre 1977.

1978 Panamarenko: Umbilly I, Van Abbemuseum Eindhoven , 9. 12. 1977-januari 1978. Nationalgalerie Berl in St aatliche Museen Preussischer Kulturbezitz 18. 5.-30. 7. 1978. Rijksmuseum Kroller-Muller Otterlo 27. 8.-15. 10. Vereniging voor tentoonstellingen van het Pale is voor Schone Kunsten Brussel. 15.11 .-27 . 12. 1978. 1981 Parijs musee national d' art moderne

108

Kunstmarkt 1969, Kunsthalle Koln, 1 4. 10.-9 . 11 . 1969.

1970 Tabernakel, Louisiana Museum, Humlebaek, 29. 1.- 22. 2. 1970 (Louisiana Revy, 10, 1969170, nr. 3). Between Man and MaNer: Tokyo Biennale, 70, Tokyo Metropolitan Art Gallery, Tokyo, 10. 5 .-30. 5. 1970, Kyoto Municipal Art Museum, Kyoto, 6. 6.- 28 . 6. 1970, Aich i Prefectural Art Gallery. Nagoia, 15. 7.26. 7. 1970. 3e Salon international de Galeries pilotes. Artistes et decouvreurs de notre temps, Musee cantona l des beaux-arts, Lausanne. 21 . 6.-4. 10. 1970, Musee d'art moderne de Ia ville de Paris, 28. 10 .-6. 12. 1970. Pop Art, Nieuwe Figura tie, Nouveau Realisme, Casino, Knokke, 27. 6.9. 9. 1970.

Information, Museum of Modern Art, New York, 2. 7.-20. 9. 1970.

Art beige contemporain, Musees de Reims Reims,12.-27.10.1974. '

Belgische Kunst 1960-1970, K61nischer Kunstverein, Koln, 4. 9.-4. 10. 1970.

1975 Art graphique beige, exposition itinerants organise par les Services de Ia Propagande artistique des Ministeres belges de Ia culture, 1975.

Antwerpen Actueel, Koninklijk Museum voor Schone Kunsten, Antwerpen, 3. 10.15. 11. 1970. 1971 25 Alios de Arte Belga, Museo de Arte Moderno, Mexiko, 11.--30. 5. 1971.

JP1. Art international, internationale kunst, Palais des Beaux-Arts, Bruxelles I Brussel, 18. 7.--30. 8. 1975.

Entwiirfe, Partituren, Projekte: Zeichnungen, Galerie Rene Block, Berlin, 5.-31. 3. 1971.

Mode rna Museet pa Louisiana, Louisiana Museum, Humblebaek, 1. 3.-13. 4. 1975 (Louisiana Revy, 15, 197 4175, nr. 4).

3. lnternationale Friihjahrsmesse Berliner Galerien, Akademie der Kunste, Berlin, 29. 4.-2. 5. 1971.

Funk ties van tekenen- Functions of Drawing, Rijksmuseum Kr611er-Muller, Otterlo, 25. 5.-4. 8. 1975.

Fiinf Sammler. Kunst unserer Zeit, Von der Heydt Museum, Wuppertal, 5. 6.-11. 7. 1971.

lnternationaler Kunstmarkt 1975, Koln, 6.-10.11.1975.

Sonsbeek buiten de perken, Park Sonsbeek, Arnhem, 19. 6.-15. 8. 1971.

1976 Zeichnen I Bezeichnen, Kunstmuseum Basel, 7. 2.-4. 4. 1976.

Metamorphose de /'objet, Metamorfose van het objekt, Metamorphose des Objekts, Palais des Beaux-Arts, Bruxelles, 22. 4.-6. 6. 1971, Museum Boymans-van Beuningen, Rotterdam, 25. 6.15. 8. 1971, Nationalgalerie Berlin, 15. 9.-7. 11. 1971, Palazzo Reale, Milano, 15. 12. 1971-10. 2. 1972, Kunsthalle Basel, 4. 3.-22. 4. 1972, Musee des arts decoratifs, Paris, mai-juni 1972. Kunst des 20. Jahrhunderts. Freie Berufe sammeln, Stiidtische Kunsthalle Dusseldorf, 25. 6.-15. 8. 1971. Tweede Trii'mnale Brugge, Hallen, Brugge, 15. 7.-15. 9.1971. 1972 De wereld van science fiction, lnternationaal Cultureel Centrum, Antwerpen, 5. 2.12. 3. 1972. Le nord au sud. 25 ans d'art en Belgique {1947-1972), Musee Cantini, Marseille, 29. 5.-1 5. 9. 1972. Documenta 5, Kassel, 30. 6.-8. 10. 1972. Peintres et sculpteurs belges contemporains I Hedendaagse belgische schilders en beeldhouwers, Palais des Beaux-Arts, Bruxelles I Brussel, 26. 9.-5. 11 .1972. Kunstmarkt 1972, Kunsthalle K61n, 3.-8. 10. 1972. Ontmoeting '72. Beeldende Kunst uit Antwerpen en Eindhoven. Koninklijke Academie, Antwerpen, De Krabbedans, Eindhoven, 1972. 1973 Bilder, Objekte, Filme. Konzepte, Stiidtische Gal erie im Lenbachhaus, Munchen, 3. 4.-13. 5. 1973. Charlier, Lohaus, Mees, Panamerenko, Roquet, Van Snick, Palais des Beaux-Arts, Bruxelles I Brussel, 25. 5.-24. 6. 1973. 1974 NaiviUit der Maschine, Frankfurter Kunstverein, Frankfurt a. M., 19. 4.16. 6. 197 4, Kunstverein Hannover, 14. 7.-15.9.1974.

Drawing Now, Museum of Modern Art, New York, 1976, anschlieBend in USA und Europa reisend. Bis heute. Zeichnungen fiir das Kunst-museum Basel aus dem Karl A. Burckhardt-Koechlin-Fonds, Kunsthalle Basel, 1 2. 6.-15. 8. 1976. Art 7, Schweizer Mustermesse, Basel, 16. 6.-21. 6. 1976. ldentite, Identification, Centre d'arts plastiques contemporains, Bordeaux, Theatre national de Chorillot, Paris, Palais des Beaux-Arts, Bruxelles, 1976-77. Biennale 76, International Events '72-'76, Venezia, 1976. Museum of Drawers, lnternationaal Cultureel Centrum, Antwerpen, 18. 12. 19769.1.1977. 1977 Fliegen- ein Traum. Faszination, Fortschritt, Vernichtungswahn, 31. Ruhrfestspiele Recklinghausen, Stadtische Kunsthalle Recklinghausen, 13. 5.-6. 7. 1977. Documenta 6 (Abteilung Utopisches Design), Kassel, 24. 6.-2. 10. 1977. Europe in the Seventies: Aspects of Recent Art, Art Institute, Chicago, 8. 10.-27. 11. 1977, Hirsh horn Museum and Sculpture Garden, Washington, D.C., 16. 3.-7. 5. 1978, San Francisco Museum of Modern Art, 23. 6.-6. 8. 1978, Fort Worth Art Museum, 24. 9.-29. 10. 1978, Contemporary Arts Center, Cincinnati, 1.12.1978--31.1.1979. 1980 Europese kunst sedert 68 Gent Citadelpark. Pier and Ocean Hayward gallery, London 8. 5.-22. 6. 1980. Rijksmuseum Kroller-Muller, Otterlo 13. 7.-8. 9. 1980.

Belgische Beeldhouwkunst in Middelheim, Middelheim, Antwerpen, 16. 6.-6. 10. 197 4. Triennale 3. Informative tentoonstel/ing van hedendaagse kunst in Belgie, Beurshal, Brugge, 22. 6.-1. 9. 1974. Charlier, Lohaus, Mees, Panamarenko, Roquet, Van Snick, Museum of Modern Art, Oxford, 30. 6.-4. 8.1974. Sumposion Gorinchem '74, Gorinchem, mei-juli 197 4.

109

INHOUD Voorwoord . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3 Kunst en techniek/J. Leering . .... .. ..................... . . . . .. .... .. . .... . ... .. . . ..... . ....... .. . . . ..... . ....... 4 Weldenkend zijn of niet zijn . Blind zijn/Toon Prust ....... . . . . ..... ... . .. .. ... ...... . . . .. . .. . ..... . .... . ... ........ . 7 Field 1979/1980/Peter Struycken ..... . .............................. . ... .. .... .... .. ... . .... .. .... . ..... .... .. 11 Field Serie/Hoos Blotkamp ................................................................ . ... .. ... . . .......... 14 Panamarenko/Peter Struycken .......................................... .. ..... . ..... ... . ... . ... . . ...... ....... 1 7 lnleiding op de briefwisseling/Prof. dr. ir. Walter H.G. Lewin .................. .. ........... . .. ... ........... . . ...... 19 lnleiding tot de brieven/Panamarenko ... . . . . . ...................... . .......... . . .. ....... . .. . . ... ........ ..... .. 22

APPENDIX Briefwisseling tussen Panamarenko en Prof. Lewin . ... .. .. ... .. ... .. .. . . . .. .. ... . ... ... ... . . . .. . ..... .. ... .... . .. 25 Panamarenko's Negentroop . .. .. . ...... . .......... . .... .. ...... . ..... .. .... .. ........... . . . .. ... .. . ...... . ..... 85 Naar de sterren met vliegende schotels en magnetische krachten/Panamarenko . . ........ . .. .. ... .. ... . . . .... . ..... 97 The Mechanism of Gravity, Closed Systems of Speed Alteration/Panamarenko . ... . ..... . . . .. ... .. ... .. ......... ... 104 Biografie Peter Struycken ............. . . . ...... .. ... .. .. ... .... . ... ......... .. . .... . .... .... . ... ... ... .. ...... 1 07 Biografie Panamarenko .. . . . . . ... .. ..... . .. .. .. .... . ....... . .. ... .... . ...... ...... .. ... ......... .. ............ 108

111

LIJST VAN TENTOONGESTELDE WERKEN PETER STRUYCKEN --------------1. Field 8

foto

1979

-

1980

2. Field 14

foto

1979 -

1980

3. Field 16

foto

1979 - 1980

4. Field 39

4

foto's

1979

-

1980

5. Field 40

16 foto's

1979

-

1980

6. Field 42

9

1979

-

1980

foto's

PANAMARENKO 1. Das Flugzeug

1967

2. General Spinaxis

1968

3. Versneller 11

1970

4. Umbilly I

1975

5. Flying Tigre called Flying Cigar

1980

6. Flying Tigre

(tekening)

1980

7. Flying Tigre

(tekening)

1980

8. Verti Vortex

1981

9. Panamarenko's Negentroop

1981

10. Naar de sterren met vliegende schotels en magnetische krachten

I3EHORENDE BIJ TENl'OONSTELLING STRUYCKEN september 1981 ,

&

1981

PANAMARENKO

BEHOREND BIJ CATALOGUS

STRUYCKEN

PANAMARENKO

E R R A T U M Op pagina 21 in de catalogus, 20 regels van boven (linker kolom} staat: "Op 7 juni wil Panamarenko de formules weer aanpassen en hij __$tel t voor een ~ in z 'n brieven van 6 mei, pag. 2 en 14 mei, pag . 1 weg te laten (die z e lfde ~ die hij aanvankelijk zo begeerde}. Ik heb daar niet aan meegewerkt, omdat die factor ~ (of 2} er immers helemaal niets toe doet o.a. op 11 mei pag. 2; 15 mei; 19 juni, pag. 1; 22 juli, pag. 3. Ik schreef hem dat geregeld:" Lees: Op 7 juni wil Panamarenko de formules weer aanpassen en hij stelt voor een ~ weg te laten (diezelfde ~ die hij aanvankelijk zo begeerde in z'n brieven van 6 mei, pag. 2 en 14 mei, pag. 1 } . Ik h e b d a ar niet aan meegewerkt, omdat die fac tor ~ (of 2} e r immers hele maa l nie ts toe doet. Ik schreef hem dat geregeld: o.a. op 11 mei, pag. 2; 15 mei; 19 juni, pag. 1; 22 juli, pag. 3.