STEP. sustainable tourism in estuary parks handboek guideline. The Broads Polders van Kruibeke Nationaal Park De Biesbosch

STEP sustainable tourism in estuary parks

handboek guideline

The Broads

Polders van Kruibeke

Nationaal Park De Biesbosch

voorwoord Met trots bied ik u dit boek aan met de resultaten van het Interreg project STEP (Sustainable Tourism in Estuary Parks).

preface

Dankzij het enthousiasme, de inspiratie, ambitie en het doorzettingsvermogen van vele organisaties en vooral van bevlogen

It is with pride that I offer you this book which outlines the re-

mensen is STEP een succes geworden. De steun vanuit Interreg

sults of Interreg STEP project (Sustainable Tourism in Estuary

IVA 2 Zeeën is daarbij onontbeerlijk geweest. Het secretariaat

Parks). Thanks to the enthusiasm, inspiration, ambition and per-

in Lille was bij alle vragen die we hadden altijd enorm behulp-

severance of many organisations and many passionate people,

zaam.

the STEP project has become a success. The support from Interreg IVA 2 Seas has been indispensable for this. The Lille se-

De resultaten van STEP zijn van groot belang voor de duurzame

cretariat was always very helpful with any questions that we

ontwikkeling in The Broads in Engeland, de Polders van Krui-

had.

beke in België en de Biesbosch in Nederland. People, Planet en Profit varen er wel bij en met Pleasure is eraan gewerkt.

The STEP results are of major importance to the sustainable development in The Broads in England, De Polders van Kruibeke

Binnen het STEP-programma zijn niet alleen inhoudelijk duur-

in Belgium and De Biesbosch in the Netherlands. People,

zame projecten en producten gerealiseerd. Er is ook geleerd van

Planet and Profit are benefitting from this and the work was and

elkaars culturen, organisaties, verschil in posities in netwerken,

is done with Pleasure.

ondernemerschap, politieke en bureaucratische verhoudingen en er is genoten van elkaars specialiteiten in omgeving en eten

STEP is a programme in which not only intrinsically sustainable

en drinken. De opgebouwde relaties en netwerken zullen be-

projects and products are being realised. All parties also learned

stendigen, zich uitbreiden en daarmee ook duurzaam over gren-

from each other's cultures, organisations, differences of positi-

zen heen worden voortgezet.

ons in networks, entrepreneurship, political and bureaucratic relationships as well as enjoyed each other's specialties in the

Natuurlijk waren er ook lastige kwesties, zoals (te) strikte re-

surroundings and in food and drink. This buildup of relations-

gelgeving, lange procedures, intensieve verantwoording en con-

hips and networks will also continue, expand and, with that, will

trole, harde deadlines, risicovolle aanbestedingen (in tijd en in

also continue in a sustainable manner across borders.

resultaat), vermenging met andere projecten, werkdruk en soms Of course there were also difficult issues, such as (too) strict le-

overbelasting van medewerkers.

gislation, long procedures, intensive accountability and control, De gebieden, hun inwoners en ondernemers verdienen een duur-

hard deadlines, risky tenders, both in terms of time and result,

zame toekomst. Met STEP is aangetoond dat dit in een open sa-

the mix with other projects, work load and sometimes stress

menwerking en met wederzijds respect voor verschillen ook kan!

among personnel.

Wellicht is de grootste verdienste van het project dat duurzaamheid in toeristisch-recreatieve gebieden “gewoon” is ge-

The regions, residents and entrepreneurs deserve a sustainable

worden, voor de organisaties, voor medewerkers, voor betrokken

future. STEP has shown that this can be realised in open coo-

ondernemers en voor een groot deel van de bezoekers.

peration and with mutual respect for differences! The project's biggest merit may very well be that sustainability in tourist-re-

Als voorzitter van de Internationale Stuurgroep ben ik zeer er-

creational regions has become “common” for the organisations,

kentelijk voor al het werk van de Internationale Coördinatie-

for staff, for committed entrepreneurs and for a majority of the

groep. Mocht u mij vragen of ik weer zou participeren in een

visitors.

dergelijk project dan is daarop een volmondig JA! het antwoord. As chairman of the International Steering Group, I am most grateful for all the work of the International Coordination Group. If you were to ask me if I would participate in such a project again, my answer would be a heartfelt YES!

H. Wagemakers Chairman of the International Steering Group STEP Alderman in Dordrecht

STEPhandboek STEPguideline

H. Wagemakers Voorzitter van de Internationale Stuurgroep STEP wethouder te Dordrecht


The Broads

biggest lesson

is how much

MORE

there is to

” LEARN Simon Hooton The Broads Authority

“misschien is de grootste les wel, hoeveel meer er te leren is”

hoofdstuk 1 inleiding chapter 1 introduction hoofdstuk 2 samenvatting chapter 2 summary hoofdstuk 3 samenwerking chapter 3 cooperation hoofdstuk 4 resultaten chapter 4 results medewerkers STEP literatuurlijst colofon personnel STEP documentation editing, design & production

pagina 8 page 8 pagina 12 page 12 pagina 24 page 24 pagina 32 page 32 pagina 57 pagina 58 pagina 60 page 57 page 58 page 60

STEPhandboek inhoud STEPguideline content

“perhaps the


inhoud content

8

9

chapter 1 introduction

The Broads

inleiding

Startconferentie in de Polders van Kruibeke 2010. Start conference in De Polders van Kruibeke 2010.

Biesbosch in the Netherlands, De Polders van Kruibeke in Bel-

in Nederland, de Polders van Kruibeke in België en de Broads in

gium and the Broads in Great Britain have in common? All three

Groot-Brittannië met elkaar gemeen? Het zijn alle drie land-

are landscapes that are constantly changing due to the tidal

schappen die door de getijdenwerking van het water constant

movement of the water resulting in natural dynamics of erosion

in ontwikkeling zijn en waarbij er een natuurlijke dynamiek ont-

and creation of land. But the people working in these areas also

staat van afslag en aangroei van land. Maar ook de mensen die

have something in common: the drive to make visitors acquain-

in deze gebieden werken, hebben iets gemeenschappelijks: de

ted with these beautiful areas in a sustainable manner. To this

drijfveer om bezoekers op een duurzame manier kennis te laten

end, they are looking for the proper balance between tourism,

maken met deze prachtige gebieden. Hiervoor zoeken zij de juiste

nature and the environment.


Wat hebben de natuurgebieden het Nationaal Park De Biesbosch


What do the nature conservation areas of Nationaal Park De

balans tussen toerisme, natuur en milieu.

Duurzaam toerisme in stroomversnelling

Sustainable tourism is gaining momentum

Al jaren werken de drie getijdengebieden op lokaal niveau aan de

For many years, the three tidal areas are working on a local level to

bevordering en ontwikkeling van duurzaam toerisme. Vanaf eind

promote and develop sustainable tourism. From the end of 2009

2009 is dit in een stroomversnelling geraakt door het internatio-

onwards, this has gained momentum through the international co-

nale samenwerkingsprogramma STEP: Sustainable Tourism in

operation programme STEP: Sustainable Tourism in Estuary Parks.

Bij het STEP-project zijn vier organisaties betrokken geweest:

Four organisations were involved in the STEP-project:

Estuary Parks. In dit programma hebben vier organisaties, die ver-

In this programme, four organisations in charge of the three areas

• Parkschap Nationaal Park De Biesbosch (lead partner)

• Parkschap Nationaal Park De Biesbosch (lead partner) from

antwoordelijk zijn voor de drie gebieden, gewerkt aan acties voor

have worked on campaigns for sustainable tourism, visitor ma-

duurzaam toerisme, bezoekersmanagement en publiek-private

nagement and public-private cooperation and have done so suc-

• Waterwegen en Zeekanaal NV uit België

• Waterwegen en Zeekanaal NV from Belgium

samenwerking. En met succes, want de resultaten mogen er zijn.

cessfully, because the results speak for themselves.

• Agentschap voor Natuur en Bos uit België

• Agentschap voor Natuur en Bos from Belgium

Aan het STEP-project ging een goede voorbereiding vooraf: ”een

The STEP-project was preceded by sound preparations: ”an Inter-

• Broads Authority uit Groot-Brittannië

• Broads Authority from Great Britain

Interregproject kan alleen zo succesvol zijn als dit STEP-project als

regProject can only be as successful as this STEP-project if it has

het goed is voorbereid en als het direct in het eerste jaar goed op

been properly prepared and if it is immediately and properly set in

De twee Belgische partners Waterwegen en Zeekanaal NV en

The two Belgian partners Waterwegen en Zeekanaal NV and

de rails gezet wordt door vaak bij elkaar te komen, intensief elkaars

motion in the first year by having regular meetings, by intensively

het Agentschap voor Natuur en Bos werken samen aan de ont-

Agentschap voor Natuur en Bos together develop and landscape

acties te bekijken en te bespreken en door 's avonds elkaar op een

studying and discussing each other's actions and by getting to

wikkeling en inrichting van het overstromingsgebied de Polders van

the floodplains of De Polders van Kruibeke.

andere manier te leren kennen. Dan ontstaat er vertrouwen en krijg

know each other’s other sides in a casual setting. This creates trust

Kruibeke.

je een hecht team van mensen die zin hebben om er met elkaar

and a close-knit team of people who really feel like making things

echt iets van te maken”, aldus Wim van Hooff, extern adviseur en

work with each other,” according to Wim van Hooff, external

coördinator van het project.

project advisor and coordinator.

Met gepaste trots presenteren de partners in dit STEP-handboek de

With justifiable pride the partners in this STEP-manual present the

ervaringen uit deze grensoverschrijdende samenwerking, de geza-

experiences from this cross-border cooperation, the joint highlights,

menlijke hoogtepunten, de behaalde resultaten per gebied en wat

the results realised in each area and what the partners learnt from

de partners van elkaar hebben geleerd in dit project.

each other in this project.

Financing

uit Nederland

HOOGTEPUNT

Financiering

Partnerorganisaties

Partner organisations the Netherlands

“Met de startconferentie was de toon meteen gezet voor het verdere verloop van het project. We kregen een boottocht over de Schelde langs het projectgebied, enkele veldbezoeken, interessante sprekers en discussie over duurzaam toerisme, economi-

startconferentie 11/05/2010

sche effecten en publiek-private samenwerking en een drietal workshops over de centrale thema’s en projectlocaties in Engeland, Vlaanderen en Nederland voorgeschoteld. Deze conferen-

Het totale budget voor het STEP-project bedroeg 6 miljoen euro,

The budget for the STEP-project totalled € 6 million, with € 2.5

waarvan 2,5 miljoen euro afkomstig uit het Interreg IVA 2 Zeeën-

million originating from the Interreg IVA 2 Seas-programme with

programma waarbij de financiering kwam uit het Europees Fonds

the financing originating from the European Regional Development

Laurent Vanden Abeele

komen en kennis uit te wisselen over projectgerelateerde en an-

voor Regionale Ontwikkeling. Deze bijdrage vanuit Europa heeft er-

Fund. This contribution from Europe made it possible for the partners

Agentschap voor natuur en Bos

dere onderwerpen. Een enthousiast initiatief dat ook bij de sta-

voor gezorgd dat de partners in elkaars keuken konden kijken en

to look behind the scenes at each location and to share knowledge

keholders goed onthaald werd en dat een goed vertrekpunt was

kennis met elkaar konden delen tijdens excursies en gezamenlijke

with each other during excursions and joint meetings. Because of

om ons doel te realiseren, kennis en ervaring uitwisselen over

bijeenkomsten. Hierdoor zijn sneller resultaten geboekt dan wan-

this, results were achieved more quickly than should the partners

duurzaam toerisme, bezoekersmanagement en publiek-private

neer de partners dit op eigen kracht hadden moeten doen. Naast

have done this on their own. Apart from the joint results, each

samenwerkingen”, aldus Laurent Vanden Abeele van het Agent-

de gezamenlijke resultaten heeft ieder afzonderlijk natuurgebied

individual nature conservation area initiated and carried out local

schap voor Natuur en Bos.

lokale acties opgepakt en uitgevoerd.

actions.

tie was ideaal om met collega’s uit andere landen in contact te

STEPhandboek hoofdstuk 1: inleiding STEPguideline chapter 1: introduction

hoofdstuk 1

10

11

De voorbereidingen voor het samenwerkingsprogramma STEP vonden plaats in de periode van het najaar 2008 tot en met het voorjaar 2009. Eind 2009 werd de aanvraag goedgekeurd en op 11 mei 2010 was de startconferentie in het Belgische Kruibeke. Tijdens deze dag namen zeventig betrokkenen deel aan workshops

2.

Preparations

zoekersmanagement en publiek-private samenwerking.

The preparations for the STEP cooperation programme took place

3.

in the period of the autumn of 2008 up to and including the spring of 2009. On 11 May 2010, the start conference was held in Krui-

Inspiratie

beke, Belgium. During this day, seventy parties involved participa-

Dit inspiratieboek is vooral gemaakt voor bedrijven en instellingen

ted in workshops on the three central themes: criteria for

in Europa die zich bezighouden met duurzaam toerisme in ‘wet-

sustainable tourism, visitor management and public-private co-

lands’ en nationale parken. Daarnaast is dit boek een inspiratie-

operation.

bron voor alle stakeholders en potentiële investeerders in de drie natuurgebieden, externe deelnemers in de projecten en uitge-

4.

5.

voerde acties, bestuurders, nationale en internationale collega-

Inspiration

organisaties en het gemeenschappelijk technisch secretariaat van

This inspirational book was written especially for companies and in-

het Interregprogramma.

stitutes in Europe engaging in sustainable tourism in wetlands and national parks. It also serves as a source of inspiration for all stakeholders and potential investors in the three nature conservation areas, external participants in the projects and realised actions, administrators, national and international fellow organisations and the joint technical secretariat of the Interreg programme.

7.

8.

“The initial conference immediately set the tone for the further progress of the project. We were offered a boat trip on the river Scheldt along the project area, some field visits, interesting speakers and a discussion on sustainable tourism, economic ef-

start conference 11/05/2010

fects and public-private cooperation and attended three workshops on the central themes and project locations in England, Flanders and the Netherlands. This conference was ideal to get in touch with colleagues from other countries and to exchange

Laurent Vanden Abeele

knowledge on project-related and other issues. An enthusiastic

Agentschap voor natuur en Bos

initiative that was also warmly welcomed among the stakeholders and that served as a good point of departure to realise our goal, to exchange knowledge and experience on sustainable tourism, visitor management and public-private cooperation,” according to Laurent Vanden Abeele of Agentschap voor Natuur en Bos.

9.

STEPhandboek hoofdstuk 1: inleiding STEPguideline chapter 1: introduction

6.

HIGHLIGHT

1.

over de drie centrale thema’s: criteria voor duurzaam toerisme, be-


Voorbereidingen


The Broads

Fotopagina hoofdstuk 1 1. Afbreekbare ballonnen prikken bij de startconferentie in 2010 - 2. Informatiebord bij Kallebeek - 3. Excursie in Polders van Kruibeke tijdens startconferentie 2010 - 4. Artist impression toekomstige inrichting Polders van Kruibeke - 5. Excursie Polders van Kruibeke 2010 - 6. Startconferentie Polders van Kruibeke 2010 - 7. Workshop startconferentie Polders van Kruibeke 2010 8. Workshop startconferentie Polders van Kruibeke 2010 - 9. Lunch op de boot tijdens excursie Lake District - Photo page chapter 1 1. Pricking biodegradable balloons at start conference 2010 2. Informationpanel at Kallebeek - 3. Excursion Polders van Kruibeke during start conference 2010 - 4. Artist impression future layout Polders van Kruibeke - 5. Excursion Polders van Kruibeke 2010 - 6. Start conference in Polders van Kruibeke 2010 - 7. Workshop start conference 2010 - 8. Workshop start conference 2010 - 9. Lunch on board during the Lake District excursion

12

13

Natuurgebieden in estuaria worden in toenemende mate gecon-

chapter 2

The Broads

samenvatting

Voorlichting over en toekenning van het Europees Handvest voor Duurzaam Toerisme aan de Biesbosch. Briefing and award ceremony European Charter for Sustainable Tourism.

summary


hoofdstuk 2 wikkelingen. Toenemende recreatiedruk, stijgende waterniveaus

Nature conservation areas in estuaries are facing environmental

door klimaatveranderingen, nieuwe overstromingsgebieden,

problems and social developments to an increasing extent. Inc-

strengere beschermingsrichtlijnen (Natura 2000), afname van

reasing recreational pressure, rising water levels due to climate

agrarisch gebruik en een toename van milieuvervuiling zijn be-

changes, new floodplains, stricter protection guidelines (Natura

dreigingen die het voortbestaan van deze natuurgebieden aan-

2000), a decrease in agricultural use and an increase in envi-

tasten. STEP heeft een aantal van deze vraagstukken op een

ronmental pollution pose threats that affect the continued exis-

duurzame manier aangepakt en nieuwe kansen geboden om de

tence of these nature conservation areas. STEP has tackled a

gebieden aantrekkelijker te maken voor het publiek.

number of these issues in a sustainable manner and offered new


fronteerd met milieuproblemen en sociaal maatschappelijke ont-

opportunities to make these areas more attractive for the public.

Internationale samenwerking

men om samen acties op te pakken, zou het mogelijk zijn om grote

teams to initiate actions together, it would be possible to make

stappen te zetten op dit gebied.

much progress in this field.

STEP's objective is to promote sustainable tourism through joint

Daarnaast had iedere partner ook nog eigen redenen om deel te

Moreover, each partner also had their own reasons for participating

De Biesbosch in Nederland, de Polders van Kruibeke in België en

projects in the nature conservation areas Nationaal Park De Bies-

nemen aan het STEP-project.

in the STEP-project.

de Broads in Groot-Brittannië. De partners hebben binnen het

bosch in the Netherlands, De Polders van Kruibeke in Belgium and

STEP-project speciale aandacht besteed aan het verkrijgen van het

the Broads in Great Britain. Within the STEP-project, the partners

“We werden gevraagd door de lead partner Parkschap Nationaal

“We were asked by the lead partner Parkschap Nationaal Park De

Europese Handvest voor Duurzaam Toerisme. Zowel in de Broads

paid special attention to obtaining the European Charter for Sus-

Park De Biesbosch omdat zij een Engelse partner nodig hadden om

Biesbosch because they needed an English partner to submit the

als in de Biesbosch is dit gelukt. De Polders van Kruibeke zullen

tainable Tourism. This has been realised in both the Broads and De

de aanvraag in te dienen. Het werd voor ons duidelijk dat we veel

application. It became clear to us that we had many ambitions in

zeer waarschijnlijk over enkele jaren dit voorbeeld volgen.

Biesbosch. De Polders van Kruibeke are likely to follow suit in a few

gemeenschappelijke ambities hadden en dat er veel te winnen was

common and that there was much to be gained by getting on

years' time.

door aan te haken”, aldus Simon Hooton van de Broads Authority.

board”, states Simon Hooton of the Broads Authority.

De Belgische partner Waterwegen en Zeekanaal NV zag kansen in

The Belgian partner Waterwegen en Zeekanaal NV saw opportu-

de ruime ervaring van zowel de Biesbosch als de Broads Authority

nities in the broad experience of both De Biesbosch and the Broads

op het gebied van duurzaam toerisme. “Deze ervaring gecombi-

Authority in the field of sustainable tourism. “This experience com-

neerd met de resultaten van de individuele en gezamenlijke

bined with the results of the individual and joint studies could re-

STEP heeft als doelstelling om via gezamenlijke projecten duur-

International cooperation

zaam toerisme te bevorderen in de natuurgebieden Nationaal Park

Grote stappen door Europese bijdrage overtuigd dat met een Europese bijdrage in korte tijd veel bereikt

Big steps owing to European contribution

zou kunnen worden op het gebied van duurzaam toerisme. Door

The four partners of the three nature conservation areas were all

kennis en kunde te delen en grensoverschrijdende teams te vor-

convinced that with a European contribution much could be reali-

sult in a constructive and coordinated vision in respect of

sed in the field of sustainable tourism in a short period of time. By

sustainable tourism in other safety and nature projects along the

De vier partners van de drie natuurgebieden waren er allemaal van

hoogtepunt The Broads en de Biesbosch

samenwerking hierin met ondernemers leverde het Parkschap

Europees Handvest voor Duurzaam Toerisme

Federation, een samenwerkingsverband van Europese be-

Nationaal Park De Biesbosch in 2012 de toekenning op van het Europees Handvest voor Duurzaam Toerisme door de Europarc schermde gebieden. Ook de hernieuwde aanvraag van de Broads Authority leidde in 2011 tot het ontvangen van het Handvest voor

The aim of making De Biesbosch more sustainable and the co-

highlight the Broads and De Biesbosch

operation with entrepreneurs resulted in De Parkschap

European Charter for Sustainable Tourism

an association of protected areas in Europe. In 2011, the rene-

Nationaal Park De Biesbosch being awarded the European Charter for Sustainable Tourism by the Europarc Federation in 2012, wed application of the Broads Authority resulted in the being granted the Charter for a second five-year term. The organisation

een tweede termijn van vijf jaar. De organisatie kreeg veel lof

was highly praised for the progress made in sustainable tour-

voor de geboekte voortgang in het duurzaam toerisme, voor de

ism, for the communication - including the promotion of the new

communicatie - waaronder de promotie van het nieuwe merk

brand for the Broads: Britain’s Magical Waterland - and for the

voor de Broads: Britain’s Magical Waterland - en voor de voor-

facilities for disabled visitors.

zieningen voor mindervalide bezoekers.

STEPhandboek hoofdstuk 2: samenvatting STEPguideline chapter 2: summary

Het streven naar verdere verduurzaming van de Biesbosch en de

HIGHLIGHT

HOOGTEPUNT

sharing knowledge and expertise and by forming cross-border

14

15

mers en bestuurders uit de drie STEP-gebieden af naar het Lake

Excursion to Lake District

ligheids- en natuurprojecten langs de Schelde”, vertelt Wim Dauwe

District in Groot-Brittannië. Samen met de STEP-partners hebben zij

In September 2012, a company of entrepreneurs and administrators

van Waterwegen en Zeekanaal NV. Voor het Agentschap voor Na-

bekeken hoe daar succesvol wordt samengewerkt tussen onder-

from the three STEP-areas set off for the Lake District in Great Bri-

tuur en Bos kwam de samenwerking op het juiste moment. De toe-

nemers en de beheerder van het nationaal park. In het Lake District

tain. Together with the STEP-partners they viewed how entrepre-

ristisch-recreatieve ontsluiting van het gebied lag op de tekentafel.

wordt al meer dan tien jaar gewerkt met een bezoekersfonds. Dit

neurs and the manager of the national park work there together

“Door engagement aan te gaan voor dit project kan men in korte

houdt in dat bezoekers een kleine extra (vrijwillige) bijdrage beta-

successfully. The Lake District has been generating funds through

tijd veel leren en toepassen op de recreatieve inrichting van het ge-

len voor het gebied als zij in een hotel overnachten, deelnemen aan

a visitor payback scheme for nearly two decades. This means that

River Scheldt,” says Wim Dauwe of Waterwegen en Zeekanaal NV.

een excursie of een kopje koffie bestellen. Hieronder en op pagina

visitors pay a small additional (voluntary) contribution for the area

For Agentschap voor Natuur en Bos the cooperation came at the

21 en 51 leest u meer over de resultaten van deze excursie.

when they spend the night in a hotel, buy an excursion ticket or

De initiatiefnemer van het samenwerkingsproject, het Parkschap

right time. The tourist-recreational opening up of the area was on

order a cup of coffee. Below and on page 21 and 51, you can read

Nationaal Park De Biesbosch, wilde een Europese aanvraag indie-

the drawing table. “By undertaking this project one can learn a

more about the results of this excursion.

nen voor STEP, omdat “Europese financiering de mogelijkheid geeft

good deal in a short time and apply this to the recreational lands-

om duurzaam toerisme naar een hoger niveau te tillen doordat fi-

caping of the area”, adds Veerle Campens. The initiator of the cooperation project, Parkschap Nationaal Park

nen daadkrachtig uit te voeren”, aldus Marianne den Braven.

De Biesbosch, wanted to submit a European application for STEP, because “European financing enables raising sustainable tourism

In hoofdstuk drie leest u hoe de internationale samenwerking tus-

to a higher level as more is possible financially and because of the

sen de vier partners heeft bijgedragen aan het behalen van de re-

cooperation with partners in other countries. Moreover, it functions

sultaten.

as an incentive to carry out plans decisively,” according to Marianne den Braven.

Meer resultaten dan verwacht Uiteindelijk heeft de samenwerking meer opgeleverd dan de part-

Chapter three discusses how the international cooperation between the four partners contributed to realising the results.

ners vooraf hadden gedacht. Internationale excursies naar voorbeeldprojecten en gezamenlijke bijeenkomsten waren een broedplaats voor nieuwe ideeën en een goed netwerk voor het uitwisselen van praktijkervaring. Door kennis te delen en gezamenlijk

More results than expected

onderzoek te doen, wilden de drie natuurgebieden zich ontwikke-

In the end the cooperation yielded more than the partners had an-

len tot parken waar duurzaam toerisme hoog op de agenda staat,

ticipated. International excursions to sample projects and joint

waar het een gezamenlijk doel is bij de ondernemers in de gebie-

meetings were a breeding ground for new ideas and a good net-

den en waar duurzaam toerisme zichtbaar is voor de bezoekers van

work for the exchange of hands-on experience. By sharing know-

de parken. En dat is ook gelukt.

ledge and by doing joint research, the three nature conservation

Het gezamenlijk uitwerken en testen van nieuwe duurzame vormen

areas wanted to develop themselves into parks where sustainable

van bezoekersmanagement was een belangrijk samenwerkings-

tourism is high on the agenda, where this type of tourism is a com-

project dat tot concrete resultaten heeft geleid. Er is ingezet op het

mon goal among the entrepreneurs in the areas and where sustai-

gebruik van nieuwe methoden en middelen. Daarnaast is binnen

nable tourism is visible for the visitors of the parks. And they

het thema bezoekersmanagement onderzoek gedaan naar de opzet,

succeeded.

locatiekeuze, inrichting en beheer van bezoekerscentra. Uiteinde-

Jointly working out and testing new sustainable forms of visitor

lijk is besloten om een andere invulling te geven aan deze ont-

management were important cooperation projects that resulted in

haallocaties.

concrete results. There was a focus on the use of new methods

In hoofdstuk vier leest u meer over de resultaten die de drie ge-

and resources. In addition, a study was made within the theme of

bieden hebben geboekt. De hoogtepunten uit de STEP-samenwer-

visitor management into the setup, choice of location, layout and

king vindt u door dit hele boek heen.

management of visitor centres. Eventually it was decided to give these reception locations a different focus. Chapter four elaborates on the results realised by the three areas.

JOINT HIGHLIGHT

andere landen. Bovendien is het een stok achter de deur om plan-

GEZAMENLIJK HOOGTEPUNT

nancieel meer mogelijk is en door samenwerking met partners in

Voor de meeste partners was de excursie naar het Lake District

hoogtepunt Excursie Lake District, Groot-Brittannië

een eerste kennismaking met een bezoekersfonds. In de Broads waren al stappen gezet voor de oprichting van een dergelijk fonds. “We hebben veel gehad aan de discussies en het horen van verschillende meningen hierover. Ik ben weggegaan met frisse ideeën om het fonds te kunnen implementeren in de Broads”, aldus Bruce Hanson van de Broads Authority. Nog hetzelfde jaar werd een ‘Love The Broads’-fonds opgericht, waar de bezoekersbijdragen worden besteed aan beheer en onderhoud van het gebied. De Biesbosch volgde in april van 2013 met een Beleef en Geef de Biesbosch Fonds.

For most partners, the excursion to the Lake District was the first

highlight Excursion to Lake District, Great Britain

time they were introduced to a visitor payback scheme. In the Broads, steps had already been taken for establishing such a scheme. “The discussions and different opinions on such a scheme were very useful to us. I left with fresh ideas on the implementation of the idea in the Broads,” says Bruce Hanson of the Broads Authority. The same year, a Love The Broads visitor giving scheme was set up, where the contributions from visitors are spent on

The highlights from the STEP-cooperation can be found throughout

managing and maintaining the area. In April 2013, De Biesbosch

this book.

followed suit with a Beleef en Geef De Biesbosch Fonds [Experience and Support De Biesbosch Fund].


bied”, vult Veerle Campens aan.


In september 2012 reisde een 24-koppig gezelschap van onderne-

gestemde visie ten aanzien van duurzaam toerisme in andere vei-


studies zouden kunnen leiden tot een constructieve en op elkaar af-

The Broads

Excursie Lake District

16

17



The Broads

Fotopagina hoofdstuk 2 1. Beleef en Geef de Biesboschfonds 2013 - 2. Excursie Lake District 2012 - 3. Excursie met Electric Eel in de Broads - 4. STEP-partners op weg naar de Broads 2013 - 5. Artist impression huisstijl Biesbosch - 6. Tewaterlating Ecolodge 2012 - 7. Open werfdag 2011 - 8. Deel van poster voor Ecolodge - 9. Boomplantdag 2011 - 10. Open werfdag 2011 - 11. Uitreiking nieuwe gevelborden aan gastheren - 12. Partner meeting Biesbosch 2012 - Photo page chapter 2 1. Biesbosch visitor giving fund 2013 - 2. Excursion to Lake District 2012 - 3. Excursion with Electric Eel in the Broads 4. STEP-partners on their way to the Broads 2013 - 5. Artist impression housestyle Biesbosch - 6. Launching of the Ecolodge 2012 - 7. Open Yard Day 2011 - 8. Part of poster for Ecolodge - 9. Tree planting day 2011 - 10. Open Yard Day 2011 - 11.Wall signs in new housestyle for ambassadors - 12. Partner meeting Biesbosch 2012

2.

1.

3.

4.

5.

“ik zal de 6.

7.

DRIVE die dit project

ZEKER MISSEN ”

8.

9.

10.

Evelien de Munter

Agentschap voor natuur en bos “I will certainly miss the drive involved in such a project”

11.

12.


met zich meebrengt

18

19

Foto links boven: magazine Biesblad. Foto rechts boven: Biesbosch-gastheren na ondertekening gastherenovereenkomst 2013. Foto onder: Ecolodge. Photo above left: magazine Biesblad. Photo above right: Biesbosch ambassadors after signing ambassador contract 2013. Photo below: Ecolodge. The Broads

Lokale hoogtepunten Biesbosch Eén van de hoogtepunten voor de Biesbosch was de samenwerbereikt op het gebied van publiek-private samenwerking. Ook de samenwerking met de Design Academy Eindhoven heeft veel in-

Local highlights for De Biesbosch

novaties teweeggebracht.

One of the highlights for De Biesbosch was the cooperation with


king met de lokale ondernemers. Door hun enthousiasme is er veel

the local entrepreneurs. Because of their enthusiasm, much was realised in the field of public-private cooperation. The cooperation

Biesblad

with the Design Academy Eindhoven has also brought about many innovations.

HOOGTEPUNT

In het Biesblad, een jaarlijkse uitgave van Nationaal Park De Biespoorten gebundeld. Na drie jaar een krant met natuuractiviteiten te

Biesblad

nale park in Nederland de activiteiten gebundeld in een lifestyle

The Biesblad magazine, an annual publication of Nationaal Park

magazine. Het magazine is gratis verkrijgbaar bij onder andere de bezoekerscentra, de gastheren van de Biesbosch en de regionale VVV’s.

HIGHLIGHT

hebben uitgebracht, heeft de Biesbosch in 2013 als eerste natio-

Ecolodge

De Biesbosch, collects the offer of nature activities from the three main gates. After having published a newspaper featuring nature activities for three years, De Biesbosch was the first national park in the Netherlands in 2013 to collect this type of activities in a lifestyle magazine. The magazine is available free of charge at e.g. the visitor centres, the park ambassadors and the regional tourist information offices (VVVs).

De 'Ecolodge' moet de gasten het ultieme Biesboschgevoel geven:

HOOGTEPUNT


bosch, is het aanbod aan natuuractiviteiten vanuit de drie hoofd-

wakker worden terwijl een bever langs het raam zwemt, vanuit het kraaiennest vogels spotten met een verrekijker of buiten op het dak

Ecolodge

Beije, student aan de Design Academy in Eindhoven. De accom-

The purpose of the 'Ecolodge' is to give guests the ultimate Bies-

modatie, gelegen in de Hollandse Biesbosch bij Dordrecht, is een bijzonder en vooral duurzaam bouwwerk geworden. Het aluminium casco is aan de buitenkant afgewerkt met red cederhout, uiteraard met FSC-keurmerk. De ledverlichting aan de binnenkant wordt gevoed door een zonnepaneel. De ‘Ecolodge’ is een futuristisch ogend drijvend object, waarin je met drie personen kunt overnachten.

HIGHLIGHT

genieten van de natuur. Dit was het idee van ontwerper Marijn

bosch feeling: waking up while a beaver is swimming past the window, watching birds from the crow's nest through binoculars or enjoying nature outdoors on the roof. This was the idea of designer Marijn Beije, student at the Design Academy in Eindhoven. The accommodation, situated in De Hollandse Biesbosch near Dordrecht, has become a special and especially sustainable structure. The exterior of the aluminium body is finished with red cedar wood bearing the FSC certification of course. The led lighting on the inside is powered by a solar panel. The ‘Ecolodge’ is a futuristic-looking

hoogtepunt de Biesbosch

gastheren genoemd, hebben een contract met het Parkschap Na-

Gastheerschap

gastheren verplichten zich om elke twee jaar met tenminste één

tionaal Park De Biesbosch ondertekend met wederzijdse afspraken over informatieverstrekking, kwaliteit en gastvrijheid. De actie hun bedrijf te verduurzamen. Alle twintig nationale parken

Almost fifty tourist-recreational entrepreneurs in De Biesbosch,

highlight of De Biesbosch

called ambassadors, have signed a contract with Parkschap Na-

Park Ambassadors

dors undertake to make their companies more sustainable

tionaal Park De Biesbosch containing mutual agreements on the provision of information, quality and hospitality. The ambassathrough at least one action every two years. All twenty national

in Nederland kennen het gastherenprincipe, maar de Biesbosch

parks in the Netherlands use the ambassador principle, but De

is het eerste park dat een stap verder gaat met individuele gast-

Biesbosch is the first park to take it a step further by entering

herenovereenkomsten.

into ambassador contracts with individual entrepreneurs.


Bijna vijftig toeristisch-recreatieve ondernemers in de Biesbosch,

HIGHLIGHT

HOOGTEPUNT

floating object, where three people can spend the night.

20

21

Lokale hoogtepunten de Broads

In de Polders van Kruibeke zijn de twee partners vooral bezig om

creating support in politics, among the population and among en-

In de Broads zijn de banden met het bedrijfsleven stevig aange-

In the Broads the ties with the business community were firmly

draagvlak te creëren in de politiek, bij de bevolking en bij onder-

trepreneurs. They have spent the last few years working very hard on

haald tussen de Broads Authority en met name Broads Tourism, de

strengthened between the Broads Authority and especially with

nemers. Hier hebben zij de afgelopen jaren keihard aan gewerkt

all kinds of activities, such as several Open Yard Days, monthly walks,

vertegenwoordiging van de toeristische ondernemers in het ge-

Broads Tourism, the organisation representing the tourist entre-

met allerlei activiteiten, zoals meerdere Open Werfdagen, maan-

and the many workshops for a wide range of interested parties. Chap-

bied. Dit heeft geleid tot een nieuwe positionering van het merk

preneurs in the area. This has resulted in the development of a

delijkse wandelingen en vele workshops voor uiteenlopende be-

ter four lists all the results realised in De Polders van Kruibeke.

‘The Broads’, een website, brochuremateriaal en het opstellen van

new Broads’ brand, a new tourism website, brochure material

criteria voor een groen keurmerk voor de boten verhuur; Green Boat

and the drawing up of criteria for a green quality mark for boat

Mark.

rental; Green Boat Mark.

langhebbenden. In hoofdstuk vier staan alle resultaten omschreven die in de Polders van Kruibeke zijn geboekt.

Communication activities: 2011 Open Yard Day

Communicatieactiviteiten: Open Werfdag 2011 Tijdens deze dag konden bezoekers van alles beleven in het gebied. Het hoogtepunt van de dag was de presentatie van het bezoekersmanagementplan voor de Polders in avant-première. Toerisme Waas-

future of Kruibeke's floodplains. During this day, visitors could experience all kinds of things in the area. The highlight of the day was the pre-premiere presentation of the visitor management plan for the Polders. That day, Toerisme Waasland also presented the ʻReynaert mystery' bicycle game for the smartphone, which took

HOOGTEPUNT

recreatieve toekomst van het overstromingsgebied van Kruibeke.

The theme of the 2011 Open Yard Day was the tourist-recreational

HIGHLIGHT

De Open Werfdag in 2011 stond in het teken van de toeristisch-

HOOGTEPUNT

Local highlight of the Broads

Samen met ondernemers in het gebied werkte de Broads Aut-

hoogtepunt de Broads Britain’s Magical Waterland

hority aan het merk ‘The Broads’ met als slogan ‘Britain’s Magical Waterland’. De slogan ademt het DNA van de regio, internationaal en met een sprookjesachtig gevoel. Het logo en

land presenteerde die dag ook het fietsspel ʻReynaertmysterieʼ voor

families along a twenty-four kilometre trip full of riddles and mini

op de smartphone, dat gezinnen meenam op een tocht van vieren-

games throughout the municipality. Furthermore, people could test

twintig kilometer vol raadsels en ʻminigamesʼ door heel de gemeente.

the various walking and cycling routes, make a trip in a covered

zelfs ten koste van de huisstijl van de ondernemers zelf. Zij zien

Verder konden mensen verschillende wandel- en fietsroutes testen,

wagon passing the most beautiful spots or have a look at the area

het als een uitdaging om mensen eerst naar de Broads te trek-

een huifkartocht maken langs de mooiste plekjes of via een hoog-

from the sky from an aerial platform. The Reynaert mystery actually in-

ken en daarna pas naar hun bedrijf.

werker het gebied vanuit de lucht bekijken. Het Reynaertmysterie in-

spired the STEP-colleagues to develop an app of their own as an al-

spireerde trouwens de STEP-collegaʼs tot de ontwikkeling van een eigen

ternative for the classic information leaflet (see page 31).

de slogan zijn door de meeste ondernemers in de regio omarmd

The Broads

In De Polders van Kruibeke, the two partners are especially busy


Lokale hoogtepunten de Polders van Kruibeke


Locale highlights of De Polders van Kruibeke

en zij gebruiken het prominent in hun publicaties. Soms gaat dit

Hossen in de Bossen februari 2013 al even de ‘bossen’. De jeugdbewegingen uit Kruibeke, Bazel en Rupelmonde leerden tijdens een groot bosspel de speelmo-

game in the woods the youth movements from Kruibeke, Bazel and Rupelmonde got to know the new floodplains’ opportunities for play-

highlight of the Broads Britain’s Magical Waterland

ped the Broads’ brand with the slogan ‘Britain’s Magical Waterland’. The slogan breathes the region's DNA and it conveys the reaction of most people to the special qualities of the area – ‘simply magical’. The logo, slogan, and all the associated images,

ing better. Children between the ages of 5 to 9 helped restore the win-

stories and brand guidelines were welcomed by most entrepre-

ter supply of inhabitants of the forest which had been robbed of their

neurs in the region and they use it prominently in their publica-

bosbewoners tijdens ‘Honger in het beestenbos’, en de iets oudere

supply during ‘Hunger in the beasts' forest’, and the somewhat older

tions, sometimes even at the expense of the house style of the

jeugd nam het bij ‘Paniek in het bos’ op tegen een stel sluikstorters.

children took on a bunch of fly-tippers in the ‘Panic in the woods’ game.

entrepreneurs themselves. They see it as a challenge to attract

Duurzaamheid was de rode draad; elk spel had een belangrijke bood-

The central theme was sustainability; each game had an important

people to the Broads first and only then to their companies.

schap die te maken had met respect voor de omgeving en de natuur.

message that had to do with respect for the environment and nature.

gelijkheden van het nieuwe overstromingsgebied wat beter kennen. Kinderen van 5 tot 9 jaar herstelden de wintervoorraad van bestolen

HOOGTEPUNT

'woods' for a short while as early as February 2013. During a large

Drie ondernemers in de Biesbosch hebben in 2013 een stichting

hoogtepunt de Biesbosch

opgericht: het Beleef en Geef de Biesbosch Fonds. Het fonds is een

Beleef en Geef de Biesbosch Fonds

om een vrijwillige bijdrage voor het behoud van de Biesbosch. De

giftensysteem waar inmiddels meer dan twintig toeristisch-recreatieve ondernemers zich voor inzetten. Zij vragen hun gasten initiatiefnemers van het fonds – Stayokay Dordrecht, Café-restaurant Vissershang in Hank en Van den Diepstraten Botenverhuur in

HIGHLIGHT

HOOGTEPUNT

De Polders van Kruibeke staan nog in de steigers maar openden in

HIGHLIGHT

De Polders van Kruibeke are still under construction, but opened the

Together with local entrepreneurs, the Broads Authority develo-

In 2013, three entrepreneurs in the Biesbosch created a foun-

highlight of De Biesbosch

dation: the Beleef en Geef De Biesbosch Fonds. The fund is a gift

Visitor giving fund Biesbosch

untary contribution to preserve De Biesbosch. In 2012, the fund's

scheme to which over twenty tourist-recreational entrepreneurs are now dedicating themselves. They ask their guests for a volinitiators – Stayokay Dordrecht, Café-restaurant Vissershang in Hank en Van den Diepstraten Botenverhuur in Drimmelen – took

Drimmelen – namen in 2012 deel aan een internationale excursie

part in an international excursion (see page 15 en 51) to the Lake

(zie pagina 15 en 51) naar het Lake District in Groot-Brittannië,

District in Great Britain, where a similar fund is achieving good

waar een soortgelijk fonds goed werkt. De drie ondernemers zijn

results. The three entrepreneurs were inspired by the successful

geïnspireerd geraakt door het succesvolle Britse voorbeeld en heb-

British example and after returning home decided to set up their

ben na terugkomst besloten hun eigen fonds op te zetten.

own fund.


Woodland Games

HIGHLIGHT

app als alternatief voor de klassieke infobrochure (zie pagina 31).

23

The Broads

22


Park Pals te promoten in de eigen gebieden. Hiervoor zijn de ‘park pals’ ontwikkeld, een internationaal vriendengroepje: Xavier de Ree uit de

Park Pals

Polders van Kruibeke, Daisy de Libel uit de Broads en Betty de Bever

During the STEP-project, the idea to promote each other's areas in

uit het Nationaal Park De Biesbosch. De drie ‘park pals’ maken

one's own area came up. To this end, the ‘park pals’ were develo-

allerlei avonturen mee in de drie natuurgebieden en houden hun

ped, an international group of friends: Xavier the Roe from De Pol-

vrienden op de hoogte van hun belevenissen via allerlei communi-

ders van Kruibeke, Daisy the Dragonfly from the Broads and Betty

catiekanalen. Met de ‘park pals’ willen de STEP-partners bezoe-

the Beaver from Nationaal Park De Biesbosch. These three ‘park

kers bewegen om de natuurgebieden in het buitenland te gaan

pals’ go on all kinds of adventures in the three nature conservation

bezoeken. In het Biesblad verscheen al een advertentie met de drie

areas and keep their friends informed of their experiences through

figuren en in de Polders van Kruibeke wordt Xavier de Ree veel-

all kinds of communication channels. With the ‘park pals’, the

vuldig ingezet op de website, via filmpjes op YouTube en ‘live’

STEP-partners want to encourage visitors to visit the nature con-

bijvoorbeeld bij de uitreiking van de prijs van de Estuary Trip Com-

servation areas abroad. The Biesblad magazine already printed an

petition in België (zie pagina 30).

advertisement containing these three characters and in De Polders


Tijdens het STEP-project is het idee ontstaan om elkaars gebieden

van Kruibeke Xavier the Roe is frequently used on the website, through films on YouTube. Xavier the Roe also attended the award show of the Estuary Trip Competition award in Belgium ‘in person’

use your “experience to inspire Xavier de Ree Xavier the Roe

Daisy de Libel Daisy the Dragonfly

Betty de Bever Betty the Beaver

” OTHERS

“benut je ervaring, om anderen te inspireren”

Stephen Johnson the Broads Authority

Foto: vrijwilligers uit Kruibeke in de Biesbosch 2011. Photo: Kruibeke volunteers visit Biesbosch 2011.


(see page 30).

24

25

hoofdstuk 3

Het Toeristische Overstappunt (TOP) Hollandse Biesbosch 2012. The Tourist Transfer Point (TTP) De Hollandse Biesbosch 2012. The Broads

chapter 3

samenwerking


cooperation

De grensoverschrijdende samenwerking heeft voor alle partners meer opgeleverd dan zij zelf vooraf hadden verwacht. Met name de intensieve bijeenkomsten in het begin hebben hieraan bijge-

The cross-border cooperation has yielded more for all partners

elkaars voorbeeldprojecten te bezoeken, zijn sneller resultaten

than they expected beforehand. The intensive meetings at the

behaald dan wanneer de gebieden dit op eigen kracht hadden

beginning contributed to this especially. By inspiring each other,

moeten doen. Vooral de relaties met belanghebbenden in de ge-

by exchanging knowledge and by visiting each other's sample

bieden zijn enorm verbeterd. “Dankzij STEP ging de focus naar

projects, results were obtained faster than if the regions had

de Polders van Kruibeke als toeristische troef in de regio wat

done this on their own. Especially the relationships with stake-

automatisch de aandacht van veel partijen trok. Hierdoor is het

holders in the regions have improved enormously. “Thanks to

sociaal en politiek draagvlak enorm vergroot”, vertelt Stefaan

STEP the focus for De Polders van Kruibeke lay on being a tou-

Nollet van Waterwegen en Zeekanaal NV. De gezamenlijke bij-

rist trump card in the region which automatically caught the at-

eenkomsten en excursies naar voorbeeldprojecten hebben veel

tention of many parties. This increased social and political

losgemaakt bij de deelnemers en geleid tot nieuwe inzichten en

support enormously,” says Stefaan Nollet of Waterwegen en

Alhoewel er duidelijke verschillen waren in de handelswijze van de

Although there were clear differences in the procedures of the

concrete acties.

Zeekanaal NV. The joint meetings and excursions to sample pro-

STEP-partners, was de sfeer tussen de partijen goed en leverden

STEP-partners, the atmosphere between the parties was good and

jects stirred up interest among the participants and led to new

cultuurverschillen geen problemen op. Het culturele aspect kwam

cultural differences did not cause any problems. The cultural as-

insights and concrete actions.

vooral naar voren tijdens de excursies en workshops. Volgens Bruce

pect became especially apparent during the excursions and work-

Hanson van de Broads Authority “was het een groot voordeel om

shops. According to Bruce Hanson of the Broads Authority “it was

De Broads Authority was in een aantal opzichten al verder met duurzaam toerisme dan de andere partners. Toch heeft ook zij de


dragen. Door elkaar te inspireren, kennis uit te wisselen en door

Cultuurverschillen

Cultural differences

STEP-samenwerking als zinvol ervaren. “We hebben veel van onze

In a number of ways the Broads Authority was ahead on sustainable

ondernemers van de Broads te laten deelnemen aan internationale

a great benefit to have entrepreneurs from the Broads participa-

partners geleerd. We waren bezig met vergelijkbare vraagstukken

tourism of the other partners. Yet, it too felt that the STEP-

workshops in de partnerlanden. Veel van deze ondernemers reali-

ting in international workshops in the partner countries. Many of

en deelden veel gemeenschappelijke ambities. Het meest waarde-

cooperation was useful. “We have learnt a lot from our partners.

seren zich nu dat ze deel uitmaken van een groter Europees geheel.”

these entrepreneurs now realise that they are part of a larger Eu-

vol was om de ervaringen met onze internationale collega’s te be-

We were working on similar issues and had many joint ambitions

spreken en zaken eens vanuit een andere invalshoek te kunnen

in common. The most valuable thing was discussing our experien-

Waterwegen en Zeekanaal NV was zeer positief over de samen-

bekijken”, aldus Simon Hooton van de Broads Authority.

ces with our international colleagues and being able to look at mat-

werking met zijn Nederlandse en Britse partners: ”te vermelden is

Waterwegen en Zeekanaal NV was very positive about the coope-

ters from a different angle”, says Simon Hooton of the Broads

het heerlijk enthousiasme van de Nederlanders en de hoffelijkheid

ration with its Dutch and British partners:”the wonderful enthusi-

Authority.

van de Engelsen”, aldus Mieke Vander Elst. Bruce Hanson van de

asm of the Dutch and the courteousness of the English are worth

Broads Authority voegt hieraan toe: ”ons werktempo is waar-

mentioning,” says Mieke Vander Elst. Bruce Hanson of the Broads

Volgens Marianne den Braven van het Parkschap Nationaal Park De Biesbosch is samenwerking niet altijd gemakkelijk: ”nadeel van

ropean whole.”

de gezamenlijke acties is dat elk gebied een specifieke benadering

According to Marianne den Braven of Parkschap Nationaal Park De

schijnlijk hoger geworden om onze Nederlandse en Vlaamse part-

Authority adds to this:”our pace of work has definitely increased in

vergt en dat het ene gebied verder is dan het andere. Dat maakt het

Biesbosch, cooperation is not always easy: ”a disadvantage of the

ners bij te houden en dit vooral tijdens de bijeenkomsten en

order to keep up with our Dutch and Flemish partners, especially

soms moeilijk om acties goed op te zetten en uit te voeren.”

joint actions is that each region requires a specific approach and

workshops.”

during the meetings and workshops.”

difficult to initiate and implement actions well.” De samenwerking bij de thema’s duurzaam toerisme en bezoe-

Sharing knowledge and learning points

kersmanagement wierp duidelijk vruchten af. De Biesbosch heeft

The cooperation on the themes of sustainable tourism and visitor

bijvoorbeeld kunnen putten uit de ervaring van de Broads Autho-

management clearly paid off. De Biesbosch, for example, was able

In June 2011, the STEP-partners together with entrepreneurs and

rity met het Europees Handvest voor Duurzaam Toerisme. “We kon-

to draw on the experience of the Broads Authority with the Euro-

local government institutions went on an excursion to various pro-

den veel leren van de Broads bij het opstellen van de strategie en

pean Charter for Sustainable Tourism. “We were able to learn much

jects in the Netherlands and Belgium that serve as good examples

het actieplan en het invullen van de aanvraag. De workshop over

from the Broads in drawing up the strategy and the action plan and

of sustainable tourism. The focus during these excursions lay on

het handvest in 2010 was een goede start hiervoor”, vertelt

in filling in the application. The workshop on the charter in 2010

sharing knowledge on sustainable infrastructure, entrances, visitor

Marianne den Braven van het Parkschap Nationaal Park De Bies-

was a good start for this,” tells Marianne den Braven of Parkschap

centres and small-scale accommodations. “There was a nice mix of

bosch. De Broads Authority raakte op haar beurt geïnspireerd door

Nationaal Park De Biesbosch.

good and less good projects and visits and discussions. I learned a

de Nederlandse Toeristische Overstappunten (TOP’s); knooppun-

The Broads Authority in turn was inspired by the Dutch Toeristi-

lot about innovative and sustainable reception gates and visitor

ten waar diverse bewegwijzerde en niet bewegwijzerde fiets- en

sche Overstappunten (TOP’s) [Dutch Tourist Transfer Points (TTPs)];

duurzame onthaalpoorten en bezoekerscentra,” zegt Laurent

centres,” says Laurent Vanden Abeele of Agentschap voor Natuur

wandelroutes samenkomen en die goed bereikbaar zijn met de

hubs where various signposted and non-signposted cycling and hi-

Vanden Abeele van het Agentschap voor Natuur en Bos.

en Bos.

auto. Door kennisdeling tussen de Biesbosch en de Broads Autho-

king routes come together which can easily be accessed by car. By

Kennisdeling en leerpunten Internationale excursie juni 2011

International excursion in June 2011

lokale overheidsinstellingen een excursie gemaakt naar diverse projecten in Nederland en België die als voorbeeld dienen voor duurzaam toerisme. Het ging tijdens deze excursie vooral om het delen van kennis over duurzame infrastructuur, toegangspoorten, bezoekerscentra en kleinschalige accommodaties. “Er was een mooie afwisseling tussen goede en minder goede projecten en tussen bezoeken en discussies. Ik heb veel geleerd over innovatieve en

JOINT HIGHLIGHT


In juni 2011 hebben de STEP-partners samen met ondernemers en

STEPhandboek hoofdstuk 3: samenwerking STEPguideline chapter 3: cooperation

that the one region is ahead of the other. This sometimes makes it

Ook werden veel ervaringen uitgewisseld tussen de Biesbosch en

the possibilities of organising and financing the management of

keling.

ANB over duurzame bezoekerscentra. Alle vier de partners waren

the region differently. The old buildings in De Polders van Kruibeke

bezig met het vraagstuk over de functie en de invulling van bezoe-

will therefore be given a new appropriate use instead of being de-

kerscentra anno 2013. Na een workshop, een gezamenlijke excur-

molished.

Waterwegen en Zeekanaal NV heeft veel opgestoken van de andere partners bij de ontwikkeling en uitwerking van hun huisstijl.

sharing knowledge between De Biesbosch and the Broads Autho-

sie naar voorbeelden van bezoekerscentra in Nederland en België

Voor de materiaalkeuze van de huisstijluitingen was het Nationaal

rity, a similar idea is now also being developed in Great Britain.

en gezamenlijke discussies zijn nieuwe inzichten ontstaan die heb-

Many experiences were also exchanged between De Biesbosch

ben geleid tot de conclusie om geen nieuw bezoekerscentrum te

and ANB on sustainable visitor centres. All four partners were wor-

Park De Biesbosch, met hun jarenlange ervaring in het beheer en onderhoud van een natuurgebied, een goed voorbeeld voor de Pol-

Waterwegen en Zeekanaal NV has learnt a lot from the other part-

ontwerpen, maar een andere invulling te geven aan entrees, ont-

king on the issue of the function and role of visitor centres anno

ders van Kruibeke. “Gedurende het hele proces naar een huisstijl-

ners in the development and implementation of their house style.

haallocaties en centra.

2013. A workshop, a joint excursion to examples of visitor centres

visie werden de partners nauw betrokken; hetzij door presentaties,

As for the choice of materials of the house style expressions, Na-

hetzij door specifieke ‘meetings’ over dit thema. De praktische er-

tionaal Park De Biesbosch, with their many years of experience in

Bij de acties rondom publiek-private samenwerking was de sa-

sights which in turn led to the conclusion not to design a new vi-

varing van de Biesbosch met hun nieuwe huisstijl was van een

the management and maintenance of a nature conservation area,

menwerking minder intensief omdat dit onderwerp een lokaal ge-

sitor centre, but to provide entrances, reception sites and centres

enorme meerwaarde”, vertelt Mieke Vander Elst van Waterwegen

was a good example for De Polders van Kruibeke. “During the en-

bonden aanpak vereist. Voor de Biesbosch was de voorlichting van

with a new role.

en Zeekanaal NV.

tire process towards a house style vision, the partners were closely

het Green Business Tourism Scheme van grote toegevoegde

involved; either through presentations or through specific meetings

waarde bij het opstellen van de eigen kwaliteitscriteria. Tijdens het

With respect to the actions regarding public-private cooperation,

De samenwerking heeft er ook voor gezorgd dat Waterwegen en

on this theme. The hands-on experience of De Biesbosch with their

STEP-project is ook veel contact geweest met de opsteller van het

the cooperation was less intensive because this issue does not re-

Zeekanaal NV en het Agentschap voor Natuur en Bos (ANB) meer in-

new house style was of an immense added value,” says Mieke Van-

Green Boat Mark in de Broads, dat in de Biesbosch heeft geleid tot

quire a locally-bound approach. For De Biesbosch, the information

zicht hebben gekregen in de mogelijkheden om op een andere manier

der Elst of Waterwegen en Zeekanaal NV.

een Green Key-keurmerk speciaal voor de botenverhuur.

of the Green Business Tourism Scheme was of major added value

in the Netherlands and Belgium and joint discussions led to new in-

het beheer van het gebied in te richten en te financieren. De oude ge-


rity is nu een vergelijkbaar idee ook in Groot-Brittannië in ontwik-

The Broads

27


26

in drawing up their own quality criteria. During the STEP-project,

bouwen in de Polders van Kruibeke krijgen daarom een nieuwe pas-

The cooperation also helped Waterwegen en Zeekanaal NV and

De bestuurders van de Polders van Kruibeke konden tijdens diverse

there was a lot of contact with the developers of the Green Boat

sende bestemming in plaats van onder de sloophamer te gaan.

Agentschap voor Natuur en Bos (ANB) in gaining more insight into

STEP-excursies en activiteiten rekenen op de aanwezigheid van de

Mark in the Broads which, in De Biesbosch, resulted in a Green

Kruibeekse voorzitter van de lokale unie voor zelfstandigen en de

Key quality mark especially for boat rentals.

Toeristische Overstappunten (TOP’s)

Tourist Transfer Points (TTPs)

bosch: aan de noordkant, in het recreatiegebied de Hollandse Biesbosch, en aan de zuidkant bij Lage Zwaluwe. Een TOP is een punt waar recreanten de auto kunnen parkeren om vervolgens een fiets-

During the various STEP-excursions and activities, the administra-

ʻStuurgroep Toerismeʼ in 2013. Hierin zijn zowel de gemeente als

tors of De Polders van Kruibeke could count on the presence of

During the implementation of STEP, two TTPs were placed in De

een gidsenvereniging en ondernemers van Kruibeke vertegen-

Kruibeke's chairman of the local union for independent entrepre-

Biesbosch: on the north side, in the recreation area De Hollandse

woordigd. “Het op de duurzame toeristische kaart zetten van de

neurs and the alderman of tourism and the self-employed. The first

Biesbosch, and on the south side at Lage Zwaluwe. A TTP is a hub

Polders en omgeving is de volgende stap,” zegt Stefaan Nollet van

results of this participation were expressed in the creation of a

where recreational users can park their car to then go on a bicycle

Waterwegen en Zeekanaal NV.

brand new ʻSteering Committee on Tourismʼ in 2013. Both the municipality and an association of guides and entrepreneurs of

GPS-routes die voeren langs de mooiste plekjes in de omgeving.

routes which lead past the most beautiful places in the surroun-

Kruibeke are represented in it. “Putting De Polders and their sur-

Een TOP is te herkennen aan een ruim vijf meter hoge groene sta-

dings. A TTP can be recognised by a more than five-metre high

roundings on the sustainable tourist map is the next step,” says

len riethalm, de route naar een TOP is bewegwijzerd met bruine

green steel reed stem. The route to a TTP is signposted by brown

Stefaan Nollet of Waterwegen en Zeekanaal NV.

borden en TOP’s liggen altijd in of bij een groene omgeving vlakbij

signs and TTPs are always in or near green surroundings and near

horeca.

hotels, cafes or restaurants.

ontwikkeling huisstijl en realisatie duurzame recreatieve infrastructuur

Waterwegen en Zeekanaal NV schakelde een ontwerper in om de recreatieve infrastructuur in de polders een karakteristieke en herkenbare vorm te geven. Stefan Schöning bedacht het concept van de ‘tijdcapsule’ als huisstijl voor de inrichting van het gebied. Deze visie werd toegepast in het ontwerp van alle onderdelen van de kleinschalige infrastructuur om zo te komen tot een handboek voor een huisstijl. Het beton van de watertechnische kunstwerken komt terug in strakke en begroeibare tegels, trappen op de dijken, de befietsbare brede randen van de kasseiwegen en de infozuilen. Het hout van de bossen werd vertaald in ontwerpen voor vogelkijkpunten en vlonderpaden. Door deze ‘tijdcapsules’ neer te zetten op interessante historische locaties in de polders worden de bezoekers terug in de tijd gekatapulteerd of spoelen ze net vooruit naar morgen.

HIGHLIGHT

or hiking tour. From each TTP there are signposted routes and GPS-

of wandeltocht te maken. Vanaf elke TOP zijn bewegwijzerde en

HOOGTEPUNT

HIGHLIGHT

HOOGTEPUNT

Tijdens de uitvoering van STEP zijn twee TOP’s geplaatst in de Bies-

deze participatie uit zich in het ontstaan van een gloednieuwe

developing housestyle and realising sustainable recreational infrastructure

Waterwegen en Zeekanaal NV called in a designer to give the recreational infrastructure in the polders a characteristic and recognisable form. Stefan Schöning came up with the concept of the ‘time capsule’ as the house style for the layout of the area. This vision was applied in the design of all components of the small-scale infrastructure in order to arrive at a manual for a house style. The concrete of the water-engineering works of art is reflected in modern paving stones on which plants can grow, stairs on the dykes, the wide edges of the cobbled streets on which can be cycled and the info columns. The wood of the forests was translated into designs for bird-watching spots and duckboard paths. By placing these ‘time capsules’ at interesting historic locations in the polders visitors are catapulted back into time or forward into tomorrow.


schepen van toerisme en middenstand. De eerste resultaten van

28

29

1.

4.

2.

3.

5.

6.



The Broads

Fotopagina hoofdstuk 3 1. Bezoek Biesbosch gidsen aan Polders van Kruibeke - 2. Prijsuitreiking Nederlandse winnaars Estuary Trip Competition met STEP-partners 2012 - 3. STEP excursie 2011 - 4. Roll ups voor presentatie STEP - 5. Website banner voor Estuary Trip Competition - 6. Boottocht in de Broads - 7. Park Pals ontdekken de natuur per kano - 8. Vrijwilligers uit de Polders van Kruibeke in de Biesbosch - 9. Green Boat Mark - 10. Artist impression toekomstig natuurpark Polders van Kruibeke - 11. Artist impression informatiebord in nieuwe huisstijl - 12. Ansichtkaart voor naamgevingswedstrijd zonnepont Grienduil - 13. Excursie in de Broads 2010 - Photo page chapter 3 1. Visit Biesbosch guides to Polders van Kruibeke - 2. Dutch winners of Estuary Trip Competition with STEP partners 2012 - 3. STEP excursion 2011 - 4. Roll ups for STEP presentation - 5. Website banner for Estuary Trip Competition - 6. Boat trip in the Broads - 7. Park Pals discover nature by canoe - 8. Volunteers from De Polders van Kruibeke in De Biesbosch - 9. Green Boat Mark - 10. Artist impression future layout Polders van Kruibeke - 11. Artist impression information panel in new housestyle- 12. Postcard for name giving competition solar powered ferry Grienduil - 13. Excursion in the Broads 2010

“internationale

6.

8.

7.

samenwerking maakt het mogelijk

10.

9.

11.

elkaars ervaringen ” Marianne den Braven

Parkschap Nationaal Park De Biesbosch “international cooperation makes it possible to learn from each other's experiences”

12.

13.


te leren van

30

31

Communication tions and water managers regarding the actions within the themes

bezoekersmanagement. Zij hebben gezorgd dat het thema duur-

of sustainable tourism and visitor management. They ensured that

zaam toerisme goed onder de aandacht is gekomen in de regionale

the theme of sustainable tourism was well exposed in the regional

kranten en soms ook in de nationale dagbladen. Er is zelfs een aan-

newspapers and sometimes also in the national newspapers. Even a

tal regionale radio- en tv-uitzendingen aan het thema gewijd.

number of regional radio and TV-broadcasts focused on the theme.

Het thema publiek-private samenwerking heeft vooral veel onder-

The theme of public-private cooperation especially reached many en-

nemers bereikt met de bijeenkomsten over verduurzaming van be-

trepreneurs during the meetings on making companies more sustai-

drijven, de informatiebijeenkomsten over de STEP-acties, de

nable, the information gatherings on the STEP-actions, the

nieuwsbrieven en de aandacht die STEP in de lokale en regionale

newsletters and the attention STEP received in the local and regio-

media heeft gekregen. De eindgebruikers, de inwoners in en

nal media. The end users, the residents in and around the regions

rondom de gebieden en de toeristen zijn nu beter op de hoogte van

and the tourists are now better informed of visitor management ac-

de bezoekersmanagementacties en goed geïnformeerd over duur-

tions and are well-informed of sustainable products of De Biesbosch

zame producten van de gebieden.

and the Broads.

De partners zijn tevreden over het bereik van de communicatie-

The partners are satisfied with the reach of the communication acti-

activiteiten. De media hebben volop aandacht besteed aan het

vities. The media have spent much attention to the STEP-project, alt-

STEP-project, alhoewel de nadruk in de verschenen artikelen vooral

hough the emphasis in the published articles was mainly on the local

lag op het lokale aspect ervan. Het blijkt lastig om de Europese di-

aspect of it. Highlighting the European dimension proves to be diffi-

mensie goed voor het voetlicht te brengen. Lokale en regionale

cult. Unfortunately, local and regional media are often not really in-

media zijn daar jammer genoeg ook vaak niet in geïnteresseerd.

terested in this aspect.

Gezamenlijke communicatie

Joint communication

Het ontwikkelen van de STEP-huisstijl, de website (www.step-pro-

The development of the STEP-house style, the website (www.step-

jects.eu), de online quiz, de ontwikkeling van de app en de intro-

projects.eu), the online quiz, the development of the app and the in-

ductie van de ‘park pals’ zijn acties geweest die de partners

troduction of the ‘park pals’ were actions that the partners initiated

gezamenlijk hebben opgepakt.

jointly.

Estuary Trip Competition

Estuary Trip Competition 2012 organiseerden. De quiz bestond uit vragen over het landschap en de dieren die in de drie gebieden leven. Eén van de Britse winnaars, Lisa Howard, won een reisje voor twee personen naar Antwerpen en de Polders van Kruibeke en kwam enthousiast terug: “We voelen ons vereerd dat we één van de eerste toeristen zijn geweest die de Polders van Kruibeke mochten bezoeken.” Bijna vier-

Als duurzame vorm van communicatie en als alternatief voor allerlei informatiefolders en brochures werkten de partners samen aan een smartphone-toepassing die de naam ‘Ranger’ kreeg. Ranger bestaat uit drie gebiedseigen app’s: Broads Ranger, Biesbosch Ranger en Polder Ranger. De beheerders van de drie gebieden geven hun ‘Ranger’ een karakteristieke invulling door allerlei weetjes toe te voegen over natuur, duurzaamheid en geschiedenis. Bezoekers kunnen deze raadplegen, maar zelf ook informatie toevoegen. Hoe

As a sustainable form of communication and as an alternative for all kinds of information folders and brochures, the partners worked together on a smartphone-application that was given the name ‘Ranger’. Ranger consists of three region-bound apps: Broads Ranger, Biesbosch Ranger and Polder Ranger. The managers of the three regions give their ‘Ranger’ region-specific content by adding all kinds of facts about nature, sustainability and history. Visitors can consult these, but they can also add information themselves.

meer je bekijkt en quizt, hoe hoger je status; van ʻEnthousiastʼ tot

The more you watch and play the quiz, the higher your status; from

een echter ʻRangerʼ! Delen van de verhalen die voor de ‘luister-

ʻEnthusiastʼ to a real ʻRangerʼ! Parts of the stories made for the ‘lis-

stoelen’ zijn gemaakt (zie pagina 37), kunnen ook via de Biesbosch

tening chairs’ (see page 37), can also be accessed via De Biesbosch

Ranger-app worden opgeroepen.

Ranger-app.

prize for the winners of the online quiz the three STEP-regions or-

De Engelse winnaars van de Estuary Trip Competition omgeven door STEP-partners. The English winners of the Estuary Trip Competition surrounded by STEP partners.

ganised in 2012. The quiz consisted of questions about the landscape and the animals living in the three regions. One of the British winners, Lisa Howard, won a trip for two to Antwerp and De Polders van Kruibeke and returned home enthusiastically: “We feel honoured to be one of the first tourists who got to visit De Polders van Kruibeke.” Nearly four hundred people took part in the online

honderd mensen namen deel aan de online quiz en uit ieder land

quiz and from each country two people got to spend a weekend in

ontvingen twee personen een weekendje naar een van de natuur-

one of the nature conservation areas. “The quiz proved to be a fan-

gebieden. “De quiz bleek een fantastisch informatiekanaal, die de

tastic information channel, which introduced the participants to

deelnemers inleidde in de drie gebieden en hen nieuwsgierig

the three regions and made them curious for more. The press re-

maakte naar meer. De pers smulde van de persberichten over de

lished the press releases regarding the first foreign tourists in De

eerste buitenlandse toeristen in de Polders van Kruibeke en ook de

Polders van Kruibeke and the reactions from the winners themsel-

reacties van de winnaars zelf waren ronduit hartverwarmend,”

ves were simply heart-warming,” says Stefaan Nollet of Waterwe-

aldus Stefaan Nollet van Waterwegen en Zeekanaal NV.

gen en Zeekanaal NV.


voor de winnaars van de online quiz die de drie STEP-gebieden in

Ranger-app

Ranger-app

Win a trip to a European nature conservation area! That was the

JOINT HIGHLIGHT


Win een reis naar een Europees natuurgebied! Dat was de prijs

The Broads

beheerders over de acties binnen de thema’s duurzaam toerisme en


ders, entrepreneurs, municipalities, nature conservation organisa-


All STEP-partners have communicated intensively with stakehol-

holders, ondernemers, gemeenten, natuurorganisaties en water-


Alle STEP-partners hebben intensief gecommuniceerd met stake-

Overleg over Ranger-app en pagina’s uit de app. Meeting about the Ranger-app and pages from the app.

JOINT HIGHLIGHT

Communicatie

33

natuurbeleving op het ritme van eb en vloed De Biesbosch is één van de weinige zoetwatergetijdengebieden


experiencing nature on the rhythm of the tides

van Europa. In deze delta van de Rijn en de Maas heeft het getij nog vrij spel. De Biesbosch is een avontuurlijk doolhof van

De Biesbosch is one of Europe's few fresh water tidal areas. In

rivieren, waterbekkens, wilgenbossen en grillige kreken. Het is

this delta of the Rhine and the Meuse, the tide still has free play.

een uitgestrekt foerageergebied voor talloze soorten watervo-

De Biesbosch is an adventurous maze of rivers, water reservoirs,

gels, zoals kolganzen, zilverreigers, smienten en lepelaars. Door

willow woods and whimsical creeks. It is an extensive foraging

het eeuwenlang oogsten van biezen, riet en griendhout is de

area for numerous species of water birds such as white-fronted

Biesbosch door mensen gevormd.

geese, egrets, widgeons and spoonbills. Man has formed De Bies-


results



hoofdstuk 4 resultaten chapter 4

The Broads

32

bosch through centuries of harvesting rushes, reed and wicker.

Actieve bevers Overal in de Biesbosch zijn sporen van de bever, die hier alweer 25

Active beavers

jaar vaste bewoner is. Varend door het gebied kom je beverburch-

Across De Biesbosch, traces can be found of the beaver, which has

ten tegen en omgeknaagde bomen met duidelijke afdrukken van de

been a permanent resident here for 25 years now. Sailing through

tanden van bevers. De bever is vanaf 1826 tot 1988 niet meer ge-

the area you come across beaver dams and gnawed-down trees

zien in Nederland. In de periode 1988 tot en met 1992 zette Staats-

showing clear impressions of beavers' teeth. Between 1826 and

bosbeheer 42 bevers uit in de Biesbosch. Inmiddels leven er zo’n

1988, the beaver was no longer found in the Netherlands. In the pe-

driehonderd bevers in het gebied; de helft van de totale beverpo-

riod between 1988 and 1992, Staatsbosbeheer, the National Forest

pulatie van Nederland. De bevers hebben het duidelijk naar hun

Service, reintroduced 42 beavers in De Biesbosch. There are now

zin en zijn inmiddels het boegbeeld van het Nationaal Park De Bies-

some three hundred beavers living in the area; half the total

bosch geworden. Op de website www.volgdebever.nl is het dage-

beaver population of the Netherlands. The beavers are clearly en-

lijks leven van een beverfamilie online te volgen via drie webcams

joying themselves and have become the figurehead of Nationaal

die in en om een beverburcht zijn geplaatst.

Park De Biesbosch. The everyday life of a beaver family can be followed online at the website www.volgdebever.nl [follow the beaver] via three webcams placed in and around a beaver lodge.


STEPhandboek hoofdstuk 4: resultaten STEPguideline chapter 4: results


34

35

ture and landscape values in the national park and its surroundings

beschermen en om verschillende vormen van (duurzame) recreatie

and to develop, facilitate and manage various forms of (sustaina-

te ontwikkelen, faciliteren en beheren. De gemeenten Dordrecht,

ble) recreation. The Municipalities of Dordrecht, Sliedrecht, Wer-

Sliedrecht, Werkendam en Drimmelen en de provincies Zuid-Hol-

kendam and Drimmelen and the provinces of Zuid-Holland and

land en Noord-Brabant werken samen in het Parkschap Nationaal

Noord-Brabant work together in Parkschap Nationaal Park De Bies-

Park De Biesbosch. Tevens werken zij nauw samen met Staatsbos-

bosch. They also work closely together with Staatsbosbeheer.

The Broads

The aim of Parkschap Nationaal Park De Biesbosch is to protect na-

en landschapswaarden in het nationale park en zijn omgeving te


Parkschap Nationaal Park De Biesbosch heeft als doel om de natuur

Foto links: hoofdpoort en baken in Drimmelen. Foto rechts: de presentatie van de luisterstoelen. Photo left: main gate and beaken at Drimmelen. Photo right: presentation of the listening chairs.

beheer.


De Biesbosch decided to participate in the STEP cooperation pro-

De Biesbosch heeft besloten om deel te nemen aan het samen-

gramme, because it offered the opportunity of raising sustainable

werkingsprogramma STEP, vanwege de mogelijkheid om duurzaam

tourism to a higher level. The larger financial clout – brought about

toerisme naar een hoger plan te brengen. De grotere financiële

by a substantial European subsidy –offered opportunities to work

slagkracht - door een aanzienlijke Europese subsidie - heeft kansen

together with partners from other countries and to initiate and im-

geboden om samen te werken met partners uit andere landen en

plement joint actions. Knowledge transfer and insights into the ap-

gezamenlijk acties op te pakken en uit te voeren. Kennisoverdracht

proach of other countries have ensured a large added value.

Herkenbare hoofdpoorten Om de drie hoofdpoorten in de Biesbosch – de twee bezoekers-

Resultaten in Nationaal Park De Biesbosch

Results in Nationaal Park De Biesbosch De Biesbosch realised the following concrete results during the

De Biesbosch heeft tijdens het STEP-project de volgende concrete

STEP-project:

resultaten geboekt:

• Being granted the European Charter for Sustainable

• Toekenning Europees Handvest voor Duurzaam Toerisme (zie pagina 12) • Biesbosch huisstijl voor entreepoorten en gastheren (zie pagina 35)

HOOGTEPUNT

en inzichten in de aanpak van andere landen hebben gezorgd voor een grote toegevoegde waarde.

Recognisable main gates

centra in Dordrecht en Drimmelen en het Biesboschmuseum in Werkendam – herkenbaarder te maken voor bezoekers als entreepoort van het nationaal park, is speciaal voor de Biesbosch een nieuwe huisstijl ontworpen met kegelvormige bakens en borden. De huisstijl is gebaseerd op de kenmerkende knaagsporen van be-

To make the three main gates in De Biesbosch – the two visitor

HIGHLIGHT

Deelname STEP

Participation in STEP

centres in Dordrecht and Drimmelen and De Biesbosch museum in Werkendam – more recognisable for visitors as an entrance gate to the national park, a new house style was designed especially for De Biesbosch featuring cone-shaped beacons and signs. The house style is based on the characteristic gnawing impressions of

vers en ontworpen door het Belgische bureau Stefan Schöning Stu-

beavers and was designed by the Belgian bureau Stefan Schöning

dio, die ook de huisstijl voor de Polders van Kruibeke ontwikkelde.

Studio who also designed the house style for De Polders van Krui-

• Biesbosch house style for entrances and hosts (see page 35)

De uitstraling is die van één nationaal park met behoud van eigen

beke. The image is that of one national park while retaining each

• Listening chairs with stories about De Biesbosch (see page 37)

identiteit per hoofdpoort. Deze STEP-actie zorgt voor een sterke

main gate's own identity. This STEP-action ensures a solid impro-

• Biesblad; life style magazine featuring nature activities

verbetering van de informatievoorziening aan bezoekers rond de

vement of the information provision to visitors around the main

Tourism (see page 13)

hoofdpoorten. Ook de gastheren in de Biesbosch maken deel uit

gates. The park ambassadors are also part of the house style:

• Biesblad; lifestyle magazine met natuuractiviteiten (zie pagina 18)

• Ecolodge; a sustainable accommodation (see page 18)

van de huisstijl: het landelijke gastheerschildje heeft in de Bies-

the ambassador sign has been given a conical shape in De Bies-

• Ecolodge; een duurzame verblijfsaccommodatie (zie pagina 18)

• Biesbosch Ranger; app for smartphones (see page 31)

bosch een kegelvorm gekregen.

bosch.

• Biesbosch Ranger; app voor smartphones (zie pagina 31)

• Two Tourist Transfer Points (see page 26)

• Twee Toeristische Overstappunten (zie pagina 26)

• Ambassador contracts (see page 18)

• Gastherencontracten (zie pagina 18)

• Green Key; introduction of sustainability quality mark for

Support De Biesbosch Fund] (see page 21)

• Zonnepont voor fiets- en voetverbinding (zie pagina 35)

• Solar-powered ferry for cyclists and pedestrians (see page 35)

• Drie elektrische oplaadpunten voor boten (zie pagina 35)

• Three electric charging points for boats (see page 35)

• Bewegwijzering drie kanoroutes

• Signposting for three canoeing routes

• Jaarlijkse bezoekersmonitor

• Annual visitor monitor

De ondernemers in de Biesbosch waren zeer betrokken bij het uit-

The entrepreneurs in De Biesbosch were closely involved in imple-

voeren van de STEP-acties. Het enthousiasme van de ondernemers

menting the STEP-actions. For instance, their enthusiasm resulted

heeft bijvoorbeeld geleid tot het ontstaan om het Beleef en Geef de

in the setting up of the Beleef en Geef De Biesbosch Fonds (see

Biesbosch Fonds (zie pagina 20) en zonder medewerking van de

page 21) and without the cooperation of the ambassadors in the

gastheren in het gebied was het nooit gelukt om individuele over-

area, we would have never managed to seal individual contracts.

eenkomsten af te sluiten.

draagt de naam ‘Grienduil’. De naam werd bedacht door één van de bezoekers aan de Biesbosch, die hiermee een avontuurlijk verblijf in de Ecolodge won. De pont verbindt het recreatiegebied De Hollandse Biesbosch met de rest van de Biesbosch. De Grienduil wordt ingezet om zowel wandelaars als fietsers te vervoeren.

The electric solar-powered ferry, which was put to use in 2012,

HIGHLIGHT

• Beleef en Geef de Biesbosch Fonds (zie pagina 20)

De elektrische zonnepont die in 2012 in de vaart werd genomen,

companies (see page 37) • Beleef and Geef De Biesbosch Fonds [Experience and

Grienduil solar-powered ferry

Elektrische oplaadpunten Het eerder uitgevoerde onderzoek naar de indeling van het gebied en het gebruik van het gebied door watersporters heeft als basis gediend om de behoefte voor elektrisch varen in kaart te brengen. De Biesbosch wil het duurzaam varen stimuleren en daarbij de watersporters faciliteren. Uit een verkenning bleek dat de gebruikers behoefte hebben aan een aantal oplaadstations. Tijdens het STEP-

bears the name ‘Grienduil’ [Wicker Owl]. The name was thought up by one of the visitors of De Biesbosch, who won an adventurous stay in the Ecolodge. The ferry connects the recreational area De Hollandse Biesbosch with the rest of De Biesbosch. The Grienduil is used to transport both hikers and cyclists.

Electric charging points The study carried out previously into the layout of the area and the

HIGHLIGHT

(zie pagina 37)

Zonnepont Grienduil HOOGTEPUNT

• Green Key; invoering duurzaamheidskenmerk voor bedrijven

(see page 18)

HOOGTEPUNT

• Luisterstoelen met verhalen over de Biesbosch (zie pagina 37)

use of it by water sports enthusiasts served as a basis for identifying the need for electric powered boating. De Biesbosch wants to promote sustainable boating and thereby facilitate water sports enthusiasts. A survey showed that users have a need for a number of charging stations. During the STEP-project, three charging points


Parkschap Nationaal Park De Biesbosch


36

“als je Europese

37

dan niet voor het geld

project zijn er drie oplaadpunten in gebruik genomen en op vier

maar voor het

andere locaties zullen na afloop van STEP nog oplaadpunten wor-

Luisterstoelen De vier ‘luisterstoelen’ in het Biesboschcentrum Dordrecht, gemaakt van essenhout en hooglanderleer, zijn het resultaat van een opdracht aan afstuderende ontwerpers van de Design Academy in Eindhoven om de Biesbosch ‘fysiek en mentaal’ te ontsluiten. De

were put to use and more charging points will be placed at four

‘luisterstoel’ is een ontwerp van Roland Pieter Smit die met zijn

other locations after the STEP-project has been completed. In the

tentoonstelling ‘Biesboschverhalen anno nu’ de cultuurhistorie van

Broads, the network of charging stations was expanded during the

de Biesbosch een persoonlijk gezicht wil geven. De veertig verha-

STEP-project (see page 51).

len die tot nu toe voor de stoelen zijn opgenomen, gaan over het heden en verleden. Een boswachter vertelt bijvoorbeeld over ‘zijn’

Listening chairs

de Biesbosch als kind van griendwerkers. De verhalen zijn via

The four ‘listening chairs’ in Dordrecht's Biesbosch centre, made

touchscreens in de stoelen op te roepen en fragmenten ervan worden opgenomen in de Biesbosch Ranger-app voor de smartphone. Op deze manier kun je de verhalen beluisteren op de plek die erbij hoort. Twee extra ‘luisterstoelen’ zullen worden geplaatst bij de gastheren in het gebied. De één krijgt een vaste plaats in Café-

HIGHLIGHT

eikenboom en een inwoonster uit Dordrecht over haar vakanties in


“if you apply for European subsidy, don’t do it for the money but to realise your ambitions”

der uitgebreid tijdens het STEP-project (zie pagina 51).

HOOGTEPUNT


”


den geplaatst. In de Broads is het netwerk van oplaadstations ver-

REALISEREN van je ambities Dick Verheijen

The Broads

subsidie aanvraagt doe het

from ash wood and highlander leather, are the result of an assignment to graduating designers of the Design Academy in Eindhoven to open up De Biesbosch ‘physically and mentally’. The ‘listening chair’ is a design by Roland Pieter Smit who wants to give his exhibition on ‘Contemporary Biesbosch tales’ describing

restaurant Vissershang in Hank. De andere ‘luisterstoel’ zal gaan

the cultural history of De Biesbosch a personal character. The forty

rondreizen langs de gastheren in de Biesbosch.

tales recorded for the chairs so far are about the present and the past. For instance, a Park warden tells about ‘his’ oak tree and a citizen of Dordrecht about her holidays in De Biesbosch as a wicker workers' child. The stories can be accessed via touch screens in

Green Key is een Europees duurzaamheidskeurmerk voor toeris-

the chairs and fragments of it will be included in De Biesbosch

tisch-recreatieve bedrijven. Meer dan tien ondernemers in de Bies-

Ranger-app for the smartphone. This enables you to listen to the

bosch hebben de Green Key-certificering behaald. Het gaat hierbij

tales in a place that goes with it. Two extra listening chairs will be

om concrete maatregelen voor het verminderen van gas-, water-

placed at the park ambassadors. One chair will be placed perma-

en elektraverbruik en afval. Daarnaast is kennisontwikkeling en

nently in Café-restaurant Vissershang in Hank. The other listening

-deling en maatschappelijk verantwoord ondernemen een belang-

chair will travel past the park ambassadors.

rijk onderdeel van Green Key. In opdracht van de Biesbosch ontwikkelde Stichting Keurmerk, Milieu, Veiligheid en Kwaliteit

Green Key

wachting is dat dit jaar twee Biesboschbedrijven het Green Key-

Green Key is a European sustainability quality mark for tourist-

keurmerk voor bootverhuurbedrijven zullen behalen. De Green Key-certificering is vergelijkbaar met de in de Broads ontwikkelde Green Boat Mark.

HIGHLIGHT

speciale Green Key-criteria voor bootverhuurbedrijven. De ver-

recreational businesses. Over ten entrepreneurs in De Biesbosch have obtained the Green Key-certification. It concerns taking concrete measures to reduce waste and the use of gas, water and electricity. Developing and sharing knowledge and corporate social responsibility are a key component of Green Key. On the instructions of De Biesbosch the Quality Mark Foundation for the Environment, Safety and Quality developed special Green Keycriteria for boat rental companies. This year, two Biesbosch-based companies are expected to obtain the Green Key quality mark for boat rental companies. The Green Key-certification is comparable to the Green Boat Mark developed in the Broads.

Foto: Biesboschbezoekers op elektrische zonnepont Grienduil. Photo: visitors of De Biesbosch at solar-powered ferry Grienduil.


HOOGTEPUNT

Green Key

39

38

1.

2.



The Broads

Fotopagina Nationaal Park De Biesbosch 1. Uitreiking Gastheerschap gevelbordje in nieuwe huisstijl 2013 - 2. Uitnodiging opening tentoonstelling luisterstoelen 2013 - 3. Start Beleef en Geef de Biesbosch fonds 2013 - 4. Bordje kanoroute nieuwe huisstijl - 5. Tentoonstelling Design Academy Eindhoven in Dordrecht 2010 - 6. Opening TOP Lage Zwaluwe - 7. Zonnepont Grienduil - Photo page Nationaal Park De Biesbosch 1. Wall sign in new house style for ambassadors 2013 - 2. Invitation opening exhibition listening chairs 2013 - 3. Start of visitor giving fund 2013 - 4. Sign for canoe route in new house style - 5. Exhibition Design Academy Eindhoven in Dordrecht 2010 - 6. Opening TTP Lage Zwaluwe 2013 - 7. Solar powered ferry Grienduil

3.

4.

het gastheerschap “versterkt de band

” BIESBOSCH

5.

Ellie Saarloos mede-eigenaar Biesboschhoeve melkveebedrijf, kamperen en Schotse Hooglanders “the hostmanship strengthens the bond in and around De Biesbosch”

6.

7.


in en om de

41

The Broads

40

De Polders van Kruibeke

In de oude polders van Kruibeke, Bazel en Rupelmonde in België


gebied: de Polders van Kruibeke. Dit gebied van 650 hectare combineert veiligheid (bescherming tegen toekomstige over-

In the old polders of Kruibeke, Bazel and Rupelmonde in Bel-

stromingen), natuurontwikkeling (behoud van bestaande natuur,

gium, large controlled floodplains are being realised: De Polders

de ontwikkeling van waardevol getijdennatuur en het creëren

van Kruibeke. This 650-hectare area combines safety (protec-

van weidevogelgebieden) en recreatie (ontwikkeling van duur-

tion against future floods), developing nature (preservation of

zaam toerisme). De Polders van Kruibeke zijn nog volop in aan-

existing nature, developing valuable tidal nature and creating

leg, waarbij het eindbeeld bestaat uit een gevarieerd landschap

areas for grassland birds) and recreation (developing sustainable

van water, bos en weide en met veel duurzame recreatiemoge-

tourism). De Polders of Kruibeke are still under construction. The

lijkheden.

final image consists of a varied land-scape of water, forest and meadows with lots of sustainable possibilities for recreation.

Gecontroleerd overstromen Het overstromingsgebied zal twee keer per jaar onder water komen

Controlled flooding

te staan; wanneer het springtij samenvalt met een extreme noord-

The floodplains will be flooded twice a year; when spring tide coin-

westerstorm. Door het water te bergen in dit gebied daalt de kans

cides with an extreme north-western storm. By storing the water

op overstromingen in de Scheldevallei van eenmaal per 70 jaar naar

in this area, the odds of flooding in the Scheldt valley drop from

eenmaal per 350 jaar. Door de huidige Scheldedijk af te graven,

once every 70 years to once every 350 years. By excavating the

kan het Scheldewater het overstromingsgebied gecontroleerd bin-

present Scheldt dyke, the water of the river Scheldt can flow into

nenstromen. Een hoge ringdijk rond het gebied belet dat woonge-

the floodplains in a controlled manner. A high ring-dyke around

bieden, wegen en andere infrastructuur onder water lopen. Het

the area prevents residential areas, roads and other infrastructure

water stroomt weer weg via speciale uitwateringsconstructies

from flooding. The water flows away again via special discharge

wanneer het water in de rivier weer voldoende gedaald is.

constructions when the water in the river has dropped sufficiently.

Recreatieve visie voor de Polders van Kruibeke. Recreational vision of De Polders van Kruibeke.



wordt gewerkt aan een groot gecontroleerd overstromings-

tidal nature at its best


getijdennatuur op z’n mooist



43

42

Attraction as an attraction for anglers, bird-watchers, hikers and cyclists. All

sers. Allerlei verharde en onverharde paden doorkruisen het ge-

kinds of paved and unpaved paths traverse the area for hikers and

bied voor wandelaars en fietsers. Vogelliefhebbers kunnen in het

cyclists. Bird-lovers can have a great time in the area, for over a

gebied hun hart ophalen, want ruim een kwart van het gebied zal

quarter of the area will be laid out as grassland bird area. From the

als weidevogelgebied worden ingericht. Vanuit de vele vogelkijkhut-

many bird-watching huts located along the footpaths they stand a

ten, die staan langs de wandelpaden, hebben zij een goede kans om

good chance of spotting black-tailed godwits, lapwings, yellow

grutto’s, kieviten, gele kwikstaarten, scholeksters of tureluurs in het

wagtails, oystercatchers or redshanks.

The Broads

On all other days in the year De Polders van Kruibeke will function

trekpleister zijn voor vissers, vogelliefhebbers, wandelaars en fiet-


De Polders van Kruibeke zullen op alle andere dagen in het jaar een

Artist impressions van de inrichting van natuurgebied Kortbroek. Artist impression of the design of Kortbroek nature area.

Agentschap voor Natuur en Bos and Waterwegen en Zeekanaal NV Agentschap voor Natuur en Bos and Waterwegen en Zeekanaal

Het Agentschap voor Natuur en Bos en Waterwegen en Zeekanaal

NV are working together on developing De Polders of Kruibeke.

NV werken samen aan de realisatie van de Polders van Kruibeke.

Agentschap voor Natuur en Bos applies its expertise to developing

Het Agentschap voor Natuur en Bos past zijn expertise toe voor de

a valuable nature conservation and grassland bird area, mud flats,

De STEP-resultaten zijn mede tot stand gekomen door de verbete-

ontwikkeling van een waardevol natuur- en weidevogelgebied, slik-

salt marshes and reforestation. Waterwegen en Zeekanaal NV is

ring van de relaties met de belanghebbenden in het gebied. Er is

ken en schorren en herbebossing. Waterwegen en Zeekanaal NV

responsible for the design, implementation and management wit-

meer draagvlak bij de bevolking voor de ontwikkeling van de pol-

is verantwoordelijk voor het ontwerp, de uitvoering en het beheer

hin the scope of safety. Together they are working on the recrea-

ders en ook ondernemers zien de samenwerkingsmogelijkheden

in het kader van de veiligheid. Samen werken zij aan de recreatieve

tional opening up of the area.

die er voor hen zijn in het gebied. Allerlei communicatieactiviteiten

ontsluiting van het gebied.

Participation in STEP For Agentschap voor Natuur en Bos and Waterwegen en Zeeka-

Voor het Agentschap voor Natuur en Bos en Waterwegen en Zee-

naal NV the choice of joining was not a hard one. By entering into

kanaal NV was de keuze om in te stappen geen moeilijke. Door een

cooperation with the other partners, much more can be achieved

samenwerking aan te gaan met de andere partners kan in een korte

and the best solutions can be looked for in a short period of time.

tijd veel meer bereikt worden en naar de beste oplossingen worden

The advantages of sharing knowledge and experience, of combi-

gezocht. De voordelen van het delen van kennis en ervaring, het

ning results of local and joint studies and the financial injection

combineren van resultaten van lokale en gezamenlijke studies en

could only result in a better approach of the issue of sustainability.

de financiële injectie zou alleen maar kunnen leiden tot een betere aanpak van het duurzaamheidsvraagstuk.

Resultaten in de Polders van Kruibeke

Results in De Polders van Kruibeke

The STEP-results were partly realised by improving the relation-

werfwandelingen hebben hieraan bijgedragen.

ships with the interested parties in the area. There is more support among the population for the development of the polders and

houden workshops voor de gemeente, omwonenden en diverse

Drawing up a visitor management plan

verenigingen kwamen ideeën en wensen naar voren die zijn mee-

Waterwegen en Zeekanaal NV has carried out a study within STEP

gend aantal bezoekers in een toeristische trekpleister. Uit de ge-

genomen in het plan. Een belangrijke uitkomst van de studie was de aanduiding van vier onthaalzones (of poorten) om zo de toeris-

NV achieved the following results during the STEP-project:

manier wordt een overbelasting van de dorpen maar ook van de

NV hebben tijdens het STEP-project de volgende resultaten geboekt:

• Development plan for Kortbroek for sustainable recreational

kwetsbare natuur vermeden. Een slim doordacht netwerk van

• Aanleg duurzame recreatieve infrastructuur (zie pagina 44) • Communicatieplan over duurzaamheid en biodiversiteit (zie pagina 44)

traction is dealt with optimally. From the workshops organised for the municipality, residents and various associations, ideas and wishes emerged which were included in the plan. A major outcome

• Study report on blending in existing buildings

gebied zonder de ecologische draagkracht te overschrijden. De on-

order to divide the tourist-recreational flows across the entire pol-

• Construction of sustainable recreational infrastructure

dernemers van Kruibeke werden alvast geïnspireerd door de

ders. In this way a strain on the villages but also on the vulnerable

toeristische mogelijkheden die werden geformuleerd in de studie

nature will be avoided. A cleverly thought-out network of paths and

en verenigden zich met de gemeente in een werkgroep om zich

roads provide the visitor sustainable access to the area without

voor te bereiden op het publiek openstellen van de Polders van

exceeding the ecological capacity. The entrepreneurs of Kruibeke

Kruibeke!

were inspired by the tourist opportunities formulated in the study

(see page 44) • Communication plan on sustainability and biodiversity (see page 44)

• Workshops over en opstellen van bezoekersmanagementplan

• Workshops on and drawing up of visitor management plan (see page 44)

• Voorontwerp voor een toegangspoort (zie pagina 44)

• Preliminary draft for an entrance (see page 44)

• Inrichting toegangszone en het verbeteren van wegen

• Laying out access zone and improving roads

• Communicatieactiviteiten om maatschappelijk draagvlak te

• Communication activities to create social support (see page 20)

• Visie en strategie op haalbaarheid van investeringen

surroundings and how the rising number of visitors in a tourist at-

of the study was the indication of four reception zones (or gates) in

• Developing house style for De Polders van Kruibeke (see page 27)

creëren (zie pagina 20)

into the integration of a flood and nature conservation area in its

paden en wegen laat de bezoeker op een duurzame wijze in het

infrastructure (see page 44)

• Ontwikkeling huisstijl voor de Polders van Kruibeke (zie pagina 26) (zie pagina 44)

yard walks have also contributed to this.

in haar omgeving en hoe er optimaal wordt omgegaan met het stij-

Het Agentschap voor Natuur en Bos en Waterwegen en Zeekanaal

• Studierapport over de inpassing van bestaande gebouwen

as the Open Yard days, the workshops for entrepreneurs and the

daan naar de integratie van een overstromings- en natuurgebied

tisch-recreatieve stromen te verdelen over alle polders. Op die

(zie pagina 44)

ble to them in the area. All kinds of communication activities such

Waterwegen en Zeekanaal NV heeft binnen STEP een studie ge-

Agentschap voor Natuur en Bos and Waterwegen en Zeekanaal

• Inrichtingsplan Kortbroek duurzame recreatieve infrastructuur

entrepreneurs also realise the possibilities for cooperation availa-

Opstellen van een bezoekersmanagementplan HOOGTEPUNT

Deelname STEP

zoals de Open Werfdagen, de workshops voor ondernemers en de

HIGHLIGHT

Agentschap voor Natuur en Bos en Waterwegen en Zeekanaal NV


vizier te krijgen.

• Vision and strategy on feasibility of investments

and united themselves with the municipality in a workgroup to prepare themselves for opening up De Polders van Kruibeke to the public!


Trekpleister

45

Het Agentschap voor Natuur en Bos schreef voor het ontwerp van

Preliminary design of the entrance

een van de vier toegangspoorten van de Polders van Kruibeke een

For the design of one of the four access points to De Polders van

kwam van Achtergael Architecten, Antea Group, PROAP en Stefan Schöning Studio. Hun idee voor de poort is dat het modulair en flexibel is opgebouwd met onder andere een uitbreidbare pier. Daarnaast wordt er veel aandacht besteed aan buitenbelevingen en

Kruibeke, Agentschap voor Natuur and Bos organised a contest among three design teams. The winning design was submitted by


wedstrijd uit onder drie ontwerpteams. Het winnende ontwerp

HIGHLIGHT

HOOGTEPUNT

Voorontwerp toegangspoort

The Broads

44

Achtergael Architecten, Antea Group, PROAP and Stefan Schöning Studio. Their idea for the entrance was that it had to be built up modularly and flexibly and had to include an expandable jetty. In addition, much attention was paid to outside experiences and the

is het ontwerp goed geïntegreerd in de omgeving.


design was well integrated in its surroundings.

Het Agentschap voor Natuur en Bos wil met gerichte communica-

Communication plan

tieacties het maatschappelijk draagvlak voor de natuurontwikke-

By means of targeted communication actions, Agentschap voor

ling in het Schelde-estuarium herstellen. Bedoeling is om voor de periode 2012-2016 het hele Schelde-estuarium positief in beeld te brengen. Niet alleen, maar samen met partners, de zogenaamde ‘Scheldespreekbuizen’, die nu al actief werken rond de Schelde. De voorgestelde communicatieacties vergroten het bewustzijn van

HIGHLIGHT

HOOGTEPUNT

Communicatieplan Natuur en Bos wants to restore social support for the development of nature in the Scheldt estuary. The idea is to positively portray the entire Scheldt estuary for the period 2012-2016. Not alone, but together with partners, the so-called ‘Scheldt spokesmen’, who are already actively operating around the river Scheldt. The proposed

de intrinsieke waarde van de biodiversiteit in de Schelderegio en

communication actions raise the awareness of the intrinsic value

stimuleren duurzame recreatie en toerisme.

of the biodiversity in the Scheldt region and stimulate sustainable recreation and tourism.

In de Polders van Kruibeke wordt door het Agentschap voor Na-

Development plan for Kortbroek's sustainable recreational infrastructure

tuur en Bos de nieuwe huisstijl toegepast binnen de aanleg van

In De Polders van Kruibeke, the new house style is applied by

het multifunctionele natuurgebied Kortbroek. In het gebied worden twee visvijvers, een rietveld en wandelpaden aangelegd. Eén vijver kan gebruikt worden door de lokale visclubs. Er worden ook steigers voorzien voor mindermobiele vissers. De andere vijver krijgt een natuurlijke inrichting, zodat er verschillende biotopen kunnen

HIGHLIGHT

HOOGTEPUNT

Inrichtingsplan Kortbroek duurzame recreatieve infrastructuur

Agentschap voor Natuur en Bos within the development of the multifunctional Kortbroek nature conservation area. In the area, two fishponds, a reed marsh and footpaths are being constructed. One pond can be used by the local fishing clubs. Jetties will also be provided for less mobile anglers. The other pond will be given a

ontstaan. Rondom de vijvers komen een wandelpad, een avon-

natural layout allowing for various biotopes to emerge. A footpath,

tuurlijk pad met stapstenen, een speelweide en diverse vogeluit-

an adventurous path with stepping stones, a playing field and

kijkposten, amfibieënpoelen en een zwaluwrand.

various bird observation huts, amphibian pools and a swallow

het ontwerp voor het “ recreatief

MEUBILAIR is tot stand gekomen

met inspraak van lokale

en STEP-partners ” Stefaan Nollet

Waterwegen en Zeekanaal NV

round will be constructed around the ponds.

sche dienst tot Toerisme Vlaanderen zijn via de gehouden work-

Workshops on visitor management

shops betrokken geweest bij het opstellen van een visie op de

All tourist stakeholders of the municipal tourist department for

toeristische marktwaarde van de Polders van Kruibeke. Ook zijn workshops georganiseerd om ondernemers uit Kruibeke warm te maken voor de economische potenties die ontstaan door de aanleg van het natuurgebied in de achtertuin. Een van de sprekers was een uitbater van een taverne uit Reusel (Nederland). Zijn succes is

HIGHLIGHT

HOOGTEPUNT

Alle toeristische belanghebbenden van de gemeentelijke toeristi-

“the design of the recreational furniture was realized in participation with local and STEP partners”

Flanders Tourism were involved through the workshops in drawing STEPhandboek hoofdstuk 4: resultaten STEPguideline chapter 4: results

Workshops bezoekersmanagement

up a vision on the tourist market value of De Polders van Kruibeke. Workshops were also organised to make entrepreneurs from Kruibeke enthusiastic with respect to the economic potential created with the construction of the nature conservation area in the back-

mede te danken aan de arrangementen en activiteiten die hij kan

yard. One of the speakers was an owner of a tavern from Reusel,

aanbieden vanwege de ligging in een natuurgebied.

the Netherlands. He owes his success partly to the package deals and activities he can offer because of the location in a nature conservation area. Foto: design onthaal infrastructuur. Photo: design infrastructure for acces

47

46

1.



The Broads

Fotopagina de Polders van Kruibeke 1. Geocaching tijdens partnermeeting Kruibeke 2012 - 2. Workshop met senioren van Kruibeke - 3. Excursie vrijwilligers Kruibeke in de Biesbosch 2012 - 4. Design onthaal infrastructuur - 5. Excursie vrijwilligers Kruibeke in de Biesbosch 2012 - 6. Open Werfdag 2010 - 7. Briefing ontwerpwedstrijd onthaalpoort Kruibeke - 8. De waterwerken - 9. Boomplantdag Kruibeke 2012 - 10. Kasteel Wissekerke te Bazel - Photo page De Polders van Kruibeke 1. Geocaching during partner meeting Kruibeke 2012 - 2. Workshop with the senior citizens of Kruibeke - 3. Excursion volunteers Kruibeke in De Biesbosch 2012 - 4. Design infrastructure for access - 5. Excursion volunteers Kruibeke in De Biesbosch 2012 - 6. Open Yard day 2010 - 7. Briefing Design contest for accessgate of Kruibeke - 8. Water infrastructure - 9. Tree planting day Kruibeke 2012 - 10. Castle of Wissekerke in Bazel

2.

3.

“duurzaam toerisme is een

4.

5.

moeilijk en complex

6.

7.

8.

maar de moeite om te lezen” Matthias Buelens

marketeer bij Waterwegen en Zeekanaal NV “sustainable tourism is a difficult and complex story to write, but worthwhile to read”

9.

10.


verhaal om te schrijven

49

48

De Broads

het betoverende waterland

The Broads

De Broads, lid van de nationale parkenfamilie in Groot-Brittannië, is hét betoverende ‘wetland’ van Groot-Brittannië; een uniek

Britain’s magical waterland

landschap dat sinds de middeleeuwen door veenontginning door mensen is gevormd. Het gebied bestaat uit vijf rivieren en 63

The Broads, a member of the family of national f parks in Great-

door riet omzoomde kleine meren (Broads).

Britain, is the largest protected wetland in the UK; a unique landscape that has been shaped by man working hand in hand with nature (through peat digging) since the middle ages. The

Uitgestrekt vaargebied


De Broads


The Broads

The Broads

area is made up of five main rivers and 63 reed-fringed broads

Als vaargebied is de Broads erg populair door de combinatie van 2

natuurschoon en rust. Het is zeer uitgestrekt (303 km ) en beslaat

(small lakes), and it is very well suited for boating but also for walking.

meer dan tweehonderd kilometer aan waterwegen zonder sluizen, variërend van kleine geïsoleerde meren tot grote wateroppervlakten. Zij zijn een toevluchtsoord voor een schat aan zeldzame plan-

Extensive sailing area

ten en dieren zoals otters en woelmuizen maar ook vogels zoals de

The Broads is very popular as a sailing area because of the combi-

roerdomp en de grootste vlinder van Groot-Brittannië, de Konin-

nation of natural beauty and calm waters. It is very extensive and

ginnenpage, die nergens anders in Groot-Brittannië voorkomt. Vele

covers 303 square kilometres, with over two hundred kilometres of

delen van dit unieke gebied zijn aangewezen als internationaal be-

lock-free waterways. It serves as a refuge for a wealth of rare plants

langrijk gebied voor flora en fauna.

and animals such as otters and voles, but also birds such as the bittern and Britain's largest butterfly, the swallowtail, which is not

Broads Authority De Broads Authority is een overheidsinstelling die verantwoordelijk

found anywhere else in the UK. Many parts of this unique area have been designated as internationally key areas for flora and fauna.

is voor het beheer, de promotie en de planning van het gebied. Ook het onderhoud van waterwegen is een taak van de Broads Authority. De organisatie krijgt een derde van de totale inkomsten uit hef-


fingen op boten. Samen met Broads Tourism (ondernemers) zorgt

51

50

liteit van het toeristisch product en voor de gezamenlijke marke-

Broads Authority

ting van de regio.

The Broads Authority is a government institution in charge of the waterways is also a task of the Broads Authority. The organisation receives a third of its total income from levies on boats, and this is

Het Parkschap Nationaal Park De Biesbosch heeft de Broads Aut-

ring-fenced for the maintenance of the navigation. Together with

hority benaderd om mee te doen aan het samenwerkingsverband

Broads Tourism (entrepreneurs) the Broads Authority oversees the

STEP. De Broads Authority zag veel gezamenlijke aanknopings-

monitoring and improvement of the quality of the tourist product

punten en toegevoegde waarde in het samen optrekken om duur-

and the joint marketing of the region.


Deelname STEP


management, promotion and planning of the area. Maintaining

zame thema’s aan te pakken.

Resultaten in de Broads

Participation in STEP Parkschap Nationaal Park De Biesbosch approached the Broads Authority to join the STEP partnership. The Broads Authority noti-

STEP behaald:

ced many common reference points and added value in joining for-

alvast door het gebied laten inspireren, brochures over het gebied

• Implementatie van het Strategie en Actieplan Toerisme

ces to tackle sustainable themes.

downloaden en boekingen doen voor overnachtingen of de huur

Broads Branding Initiative

van een boot.

The Britain’s Magical Waterland brand for the Broads was developed

• Toekenning Europees Handvest voor Duurzaam Toerisme (zie pagina 12) • Uitbreiding netwerk elektrische oplaadpunten (zie pagina 51)

Results in the Broads

• Invoering ‘Love The Broads’ fonds voor vrijwillige

The Broads Authority in the Broads achieved the following results

via de smartphone kan worden opgehaald

(see page 13) • Expanding the network of electric charging points (see page 51)

• Uitgevoerde studie naar nieuw bezoekerscentrum in How Hill

• Introducing the ‘Love the Broads’ visitor payback initiative

• Installatie van zes touchscreens voor Broads Wildlife Explorer

for voluntary visitors' contributions (see page 15 and 51)

(zie pagina 53) • Introductie van het Green Boat Mark-keurmerk (zie pagina 51) • Ontwikkeling van een kwaliteitshandvest voor de Broads • Ontwikkeling Green Destination Guide en implementatie op de Green Traveller-website (zie pagina 53) • Aanlegplaatsen bij Dutch Tea Gardens (zie pagina 53)

website ‘Enjoy the Broads’ (see page 21) • Putting into use the Layar-app by which additional information

• Installing six touch screens for Broads Wildlife Explorer

rity de banden met de toeristische ondernemers in het gebied ste-

(see page 53)

bezoekers het gebied ‘de liefde verklaren’ door iets extra’s te bedoor geld in een speciale donatiedoos te stoppen.

Elektrische oplaadpunten De Broads Authority heeft het netwerk van elektrische oplaadpunten uitgebreid met zes nieuwe oplaadpunten. In totaal zijn er nu achttien oplaadpunten langs de vaarroutes in de Broads. Elektrisch

Electric charging points

realiseerd. U leest hier meer over op pagina 35.

The Broads Authority has expanded the network of electric char-

• Constructing moorings in a remote area, at the Dutch

Green Boat Mark In juni 2011 lanceerde de Broads Authority samen met Broads Tour-

gehele ondernemersnetwerk nieuw leven ingeblazen. Een van de

Green Boat Mark, the promotion of the Broads’ brand, the website

belangrijkste huisstijluitingen is de nieuwe toeristische website

‘Enjoy the Broads’ and the introduction of the ‘Love the Broads’-

www.enjoythebroads.com. Op deze website kan de bezoeker zich

fund.

HOOGTEPUNT

During the implementation of the STEP-project, the Broads Autho-

cesses were realised, such as the drawing up of the criteria for the

tect the places that they love to visit by donating a small amount

tions box.

this guide on the Green Traveller-website (see page 53)

met de ondernemers in het gebied (zie pagina 21). Hiermee is het

Through the ‘Love the Broads’ initiative visitors can help to pro-

tiefolder te downloaden waarop staat aangegeven waar de

Green Boat Mark, het promoten van het merk ‘The Broads’, de

in the area. Because of this public-private cooperation, many suc-

roundings, education and sustainable projects in the area.

or accommodation or simply by putting money in a special dona-

Ook in de Biesbosch zijn tijdens het STEP-project oplaadpunten ge-

rity has firmly tightened the bonds with the tourist entrepreneurs

make a small financial contribution to the preservation of the sur-

leerd in de Broads. Via de website van het gebied is een informa-

• Developing a Green Destination Guide and implementing

De nieuwe huisstijl van de Broads is ontwikkeld in samenwerking

Authority has set up a visitor payback scheme allowing visitors to

on top of the rent of a bicycle or boat, through the cost of a meal

successen behaald zoals het opstellen van de criteria voor het

Enjoy The Broads

brochures about it and discover much information for accommo-

varen - als onderdeel van duurzaam varen - wordt sterk gestimu-

oplaadpunten zijn en hoe de watersporters ze kunnen gebruiken.

Tea Gardens (see page 53)

On this website, the visitor can be inspired by the area, download

‘Love the Broads’-visitor payback initiative

talen op de huur van een fiets of boot, via de horeca of gewoon

• Developing a quality charter for the Broads

Broads’-fonds.

ked to this is the new tourist website www.enjoythebroads.com.

projecten in het gebied. Via het ‘Love the Broads’-fonds kunnen de

vig aangehaald. Door deze publiek-private samenwerking zijn veel

website ‘Enjoy the Broads’ en de invoering van het ‘Love the

HOOGTEPUNT

• Introducing the Green Boat Mark eco-accreditation scheme

page 21). This has breathed new life into Broads Tourism. Closely lin-

Together with Broads Tourism and the Broads Trust, the Broads

can be retrieved via the smartphone • Extensive study into improving the visitor centre in How Hill.

in cooperation with the tourism business community in the area (see

dation, boating, things to do and places to visit.

• Branding of the Broads and developing the tourist

(see page 53) Tijdens de uitvoering van het STEP-project heeft de Broads Autho-

leveren aan het behoud van de omgeving, educatie en duurzame

HIGHLIGHT

• Ingebruikname van de Layar-app, waarmee extra informatie

• Being awarded the European Charter for Sustainable Tourism

opgezet waarbij bezoekers een kleine financiële bijdrage kunnen

ism en het Green Tourism Business Scheme, de nieuwe Green Mark accreditatie voor ecovriendelijke vakantiemotorjachten. In de Bies-

HIGHLIGHT

‘Enjoy The Broads’ (zie pagina 21)

• Implementing the Tourism Strategy and Action Plan

HOOGTEPUNT

• Branding van de Broads en ontwikkeling toeristische website

De Broads Authority heeft samen met Broads Tourism een fonds

through STEP:

HOOGTEPUNT

bezoekersbijdragen (zie pagina 15 en 51)

‘Love the Broads’-fonds

HIGHLIGHT

De Broads Authority heeft in de Broads de volgende resultaten met

ging points by six new charging points. In total, there are now eighteen charging points along the sailing routes in the Broads. As part of sustainable boating, electrically powered boating is strongly promoted in the Broads. Via the area's website, an information folder can be downloaded which indicates the location of the

bosch is tijdens het STEP-project een soortgelijk systeem ontwik-

charging points and how boaters can use them. In De Biesbosch

keld (zie pagina 37).

charging points were also realised during the STEP-project (see

Het bootverhuurbedrijf Norfolk Broads Direct uit de Broads was de

page 35).

eerste in Groot-Brittannië die het keurmerk toegekend heeft ge-


de Broads Authority voor het bewaken en verbeteren van de kwa-

The Broads

Green Boat Mark en touchscreen op locatie. Green Boat Mark and touch screen on location.

53

52

bij als bewijsmateriaal in onze duurzame positionering”, vertelt Bruce Hanson van de Broads Authority aan de BBC over het belang van het keurmerk. Inmiddels hebben drie bootverhuurbedrij-

Tourism and the Green Tourism Business Scheme, launched the new Green Boat Mark accreditation for eco-friendly holiday motor cruisers. A similar system was also developed in De Biesbosch during the STEP-project (see page 37). The Norfolk Broads Direct boat hire company from the Broads was

ven het Green Boat Mark gehaald voor (een deel van) hun

the first in Great Britain to be awarded the eco mark for its most

verhuurvloot.

sustainable fleet. “Sustainability is of major importance for us and our aim is to make the Broads the most sustainable boating destination in Europe. “The Green Boat Mark is a major step forward in

De Green Destination Guide is een platform om de Broads op een

BBC on the importance of the quality mark. Three boat rental com-

innovatieve manier te presenteren aan allerlei nieuwe bezoekers.

panies have now obtained the Green Boat Mark for all or a part of

De ‘gids’ bestaat uit de vernieuwde Broads-website www.enjoy-

their rental fleets.

thebroads.com, een papieren brochure en een Enjoy the Broadsapp voor smartphones. De app promoot ook alle ‘groene’

Green Destination Guide

Guide van de Broads staat ook op de website voor ecotoeristen in

The Green Destination Guide is a platform to present the Broads in

Broads Wildlife Explorer

“het was een goede kans om praktijkervaringen uit te wisselen met onze Europese partners”

Barbara Greasley chairman Broads Tourism

HOOGTEPUNT

Broads-app for smartphones. The app also promotes ‘green’ entrepreneurs in the region. The information from the Green Destiin Great Britain, www.greentraveller.co.uk.

Broads Wildlife Explorer is te laten zien dat de Broads hét natuurgebied in Groot-Brittannië is waar de meeste zeldzame en beschermde planten- en diersoorten leven. De touchscreens worden

Broads Wildlife Explorer

veel gebruikt door zowel kinderen als volwassenen.

At central locations in the Broads, visitors can watch hundreds of

plaatsen gerealiseerd voor waterrecreanten. Bezoekers kunnen hun

short and longer films about the flora and fauna in the region via a computer programme on a giant touch screen. The aim of the Broads Wildlife Explorer is to show the public that the Broads is the Nature Capital of the UK with the largest concentration of rare species in the whole country. The touch screens are very popular with both children and adults.

boot midden in dit afgelegen gebied aanleggen en hier overnachten. Door de plaatsing van drijvende pontons kunnen boten aan-

Mooring places at the Dutch Tea Gardens

leggen zonder dat de oevers worden aangetast.

At the Dutch Tea Gardens, near Oulton Broad, new moorings have been created so that boats can moor in this remote area and can spend the night there. By placing floating pontoons boats can moor without damaging the banks.


”

partners in EUROPE

www.enjoythebroads.com, a paper brochure and an Enjoy the

films bekijken over de aanwezige flora en fauna. Het doel van de

Bij de Dutch Tea Gardens van Oulton Broad zijn nieuwe aanleg-

best practice with our

The ‘guide’ is made up of the renewed Broads-website

nation Guide to the Broads is also on the website for eco-tourists

Aanlegplaatsen bij Dutch Tea Gardens

opportunity to share

an innovative manner to all kinds of new visitors.

puterprogramma op een touchscreen honderden korte en langere

HIGHLIGHT

HOOGTEPUNT

Bezoekers kunnen op centrale punten in de Broads via een com-

HIGHLIGHT

ondernemers in het gebied. Alle informatie uit de Green Destination Groot-Brittannië, www.greentraveller.co.uk.

“it was a really good

our positioning”, says Bruce Hanson of the Broads Authority to the

HIGHLIGHT

HOOGTEPUNT

Green Destination Guide


als het gaat om duurzaam toerisme. De Green Boat Mark draagt

HIGHLIGHT

belang voor de Broads en onze doelstelling is om voorop te lopen


In June 2011, the Broads Authority, in partnership with Broads

kregen voor zijn zeer duurzame vloot. “Duurzaamheid is van groot

The Broads

Green Boat Mark

55

54



The Broads

Fotopagina de Broads 1. Aanlegplaats met elektrisch oplaadpunt - 2. Excursie in de Broads 2010 - 3. Presentatie touchscreen op outdoorfestival 2011 - 4. Presentatie de Broads tijden partnermeeting 2010 - Photo page The Broads 1. Mooring with electric charging point - 2. Excursion in the Broads 2010 - 3. Presentation touch screen during outdoor festival 2011 - 4. Presentation the Broads during partnermeeting 2010

1.

“the european

co-operation enabled us to do

2.

many things 3.

for a long time ” Bruce Hanson

the Broads Authority “de europese samenwerking maakte het mogelijk om veel dingen te doen die we al heel lang wilden doen”

4.


that we had wanted to do

56

“DE REGIONALE

bijeenkomsten

Parkschap Nationaal Park De Biesbosch: Marianne den Braven - Communication and Local Project manager STEP Nico van Dongen - Staff member visitor centre Dordrecht Thomas van der Es - Staatsbosbeheer

”

“the regional meetings for the project partners of the Joint Technical Secretariat were very good. JTS, please carry this on!”

Wim van Hooff - External advisor and coordinator STEP Jos Kalle - Management assistant Patty Kanselaar - Staff member marketing and promotion

www.step-projects.eu

Arie de Koning - Financial assistant Patrick Martens - Executive secretary Parkschap Nationaal Park De Biesbosch

Agentschap voor Natuur en Bos:

Fred Panjer - Staff member

Veerle Campens - Project leader STEP

Rolinka Spriensma - Financial manager

Evelien de Munter - Communication expert

Hans Thiebou - Local Project Manager STEP

Lieven Nachtergale - Project leader Scheldt project

Rob Vereijken - Coordinator information and education

Laurent Vanden Abeele - Project leader Polders of Kruibeke

Dick Verheijen - Director

Els Van Durme - Financial manager

Miriam Vermeij - Management assistant STEP

www.natuurenbos.be




STEP-project:

van het JOINT

Rolinka Spriensma

Aan het STEP-project werkten mee:

The following organisations and personnel assisted in the

VOOR DE PROJECTPARTNERS

TECHNICAL SECRETARIAT waren heel goed JTS ga daar mee door!

medewerkers STEP STEP personnel

The Broads

57

Karin Vingerhoets - Education officer Harry Wagemakers - Chairman International Steering Committee STEP

The Broads Authority:

Trudy van Wattum - Local Project manager STEP

Titus Adam - Head of Finance

www.np-debiesbosch.nl

Tom Barratt - Graphic Designer Sam Bates - Visitor Services Supervisor

Waterwegen en Zeekanaal NV (department Sea Scheldt):

Matt Dane - Maintenance Superviser

Elly Cools - Financial Manager

Hilary Franzen - Press officer

Wim Dauwe - Head of department

Bruce Hanson - Project Manager STEP

Hans De Preter - Head of investments

Ben Hogg - Historic Environment Manager

Stefaan Nollet - Project Engineer Flood Control Area Polders

Simon Hooton - Head of Strategy & Projects

of Kruibeke

Rachel Killington - Website Officer

Carolien Peelaerts - Communication manager

Emma Krelle - Financial Accountant

Tina Stroobrandt - Communication advisor

Steven Linford - IT Project Officer

Mieke Vander Elst - Project assistant STEP

Lorna Marsh - Head of communications

www.wenz.be

Nick Sanderson - Education officer Karen Sayer - Design Supervisor Stephen Sayers - IT Support Officer Jess Tunstall - Information Officer Clare Weller - Head of communications

STEPhandboek medewerkers STEPguideline personnel

www.broads-authority.gov.uk

Foto: biesboschbezoekers op electrische zonnepont Grienduil

Joint actions • Report: workshop European charter for sustainable tourism, 2010 • Report 1st international STEP-excursion, 2011 • Report 2nd international STEP-excursion. Central theme: visitor giving scheme in the Lake District (Cumbria, UK), 2012 • Business Interaction with the Protected Areas of the STEP Programme, 2013 • Report Innovative and Sustainable visitor centres Biesbosch • Onderzoeksrapport. Biesbosch-entrees; functies, faciliteiten & duurzaamheid, 2010 • Landinwaarts van Dordt tot de Biesbosch. Examenprojecten Leisure & Public Space Design Academy Eindhoven, 2010 • Het meest duurzame bezoekerscentrum van Europa. Visie, inspiratie en programma van eisen, 2011 • Sustainability and its communication in Parks attached to the European • De toeristisch-recreatieve sector in de Biesbosch-regio, Nulmeting Strategie- en Actieplan, 2011 • Sustainable tourism in the Biesbosch-region. Strategy and action plan, 2011 • Nulmeting recreatie in de Biesbosch, 2011 (Summary in English)


literatuurlijst documentation

The Broads

59


58

• De Biesbosch: recreatiemonitor 2012 (Summary in English) • Biesboschpoorten, 3 locaties, éen verhaal. Stefan Schöning Studio, 2012 • Biesblad, 2013 • Gastherenovereenkomst Biesbosch, 2013 • Handleiding Bootverhuur 2012-2014. Green Key, 2013 Polders van Kruibeke • Huisstijlvisie (W&Z, Antwerpen, 2012) • Ontwerp van recreatieve infrastructuur (W&Z, Antwerpen, 2012) • Onthaalplan Sigma (W&Z, Antwerpen, 2012) • Bezoekersmanagementplan (W&Z, Antwerpen, 2012) • Participatie Sigmaplan (W&Z, Antwerpen, 2012) • Toeristisch-recreatieve basispositionering (W&Z, Antwerpen, 2012) • Communicatieplan 'Biodiversiteit en duurzaam toerisme in het Schelde-estuarium', Agentschap voor Natuur en Bos, Gent, 2012 • Onthaalsite Scheldelei, ontwerpvoorstel THV Achtergael Architecten-Antea Group-PROAP-Stefan.Schöning.Studio Onthaalsite Scheldelei, ontwerpvoorstel Bureau Bas Smets, 2013 • Inrichtingsplan Kortbroek (ANB, Gent) The Broads • Strategy and Action Plan for Sustainable Tourism in the Broads • The Broads European Charter Verification Report (by Bettina Kreisel) • The Broads – Where Adventures Begin (this is part of the Green Destination Initiative) • Broads Brand Guidelines • Broads Brand Story • Lower Ant Valley Interpretation Project – Evaluation Report • Toad Hole Cottage – design and feasibility study • Buttle Marsh Interpretation Plan • Step up to a great Broads experience – working together for visitors and the protected area

Deze rapporten kunt u inzien via These reports can be read via www.step-projects.eu/downloads

STEPhandboek literatuurlijst STEPguideline documentation

• Broads Visitor payback Initiative – Business Plan

60

editing, design and production The STEP manual is a publication within the STEP-project with

colofon

a print run of 2000.

Het STEP handboek is een uitgave binnen het STEP-project

Texts: Parkschap Nationaal Park De Biesbosch, Waterwegen

met een oplage van 2000 stuks.

en Zeekanaal NV, Agentschap voor Natuur en Bos, Broads Authority

Teksten: Parkschap Nationaal Park De Biesbosch, Waterwegen

Concept, text editing and design: AmaiAmai, Dordrecht, the

en Zeekanaal NV, Agentschap voor Natuur en Bos, Broads

Netherlands

Authority

Editorial control: Marianne den Braven, Miriam Vermeij

Concept, tekstredactie en vormgeving: AmaiAmai, Dordrecht,

Photography: Biesboschcentrum Dordrecht, Waterwegen en

Nederland

Zeekanaal NV en partners, Agentschap voor Natuur en Bos,

Eindredactie: Marianne den Braven, Miriam Vermeij

Vilda, Broads Authority

Fotografie: Biesboschcentrum Dordrecht, Waterwegen en

Illustrations: Jusbox, Sint-Niklaas, Belgium,

Zeekanaal NV en partners, Agentschap voor Natuur en Bos,

AmaiAmai, Dordrecht, the Netherlands

Vilda, Broads Authority

Printing: Scheffer Drukkerij, Dordrecht, the Netherlands

Illustraties: Jusbox, Sint-Niklaas, België, AmaiAmai, Dordrecht, Nederland

DUURZAAM PRODUCT

Dit boek over duurzaam toerisme vroeg ook om een duurzame aanpak in de realisatie ervan. Daarom is dit boek gedrukt met biologisch afbreekbare inkten. Het gekozen papier voor de omslag is gemaakt van 100% gerecycled materiaal. Het papier voor het binnenwerk, van het merk GaiaKraft, is boomvrij en gemaakt van mineraalpoeder (CaCO3) met een klein percentage niet giftige hars.

This book on sustainable tourism also required a sustainable

SUSTAINABLE PRODUCT

Drukwerk: Scheffer Drukkerij, Dordrecht, Nederland

approach in its production. That is why this book was printed using biodegradable inks. The paper chosen for the cover is made of 100% recycled material. The paper for the contents, of the brand GaiaKraft, is tree-free paper and is made of mineral powder (CaCO3) with a small percentage of non-toxic resin. No water or bleaching agents were used in the production of GaiaKraft and the CO2 emission is 80% less than in the production of conventional paper. As the paper does not absorb any ink, GaiaKraft uses about 25% less ink than paper

Bij de productie van GaiaKraft zijn geen water of bleekmidde-

made from wood pulp. In addition, GaiaKraft is degradable

len gebruikt en de uitstoot van CO2 is 80% minder dan bij de

under the influence of sun light and fully recyclable. No toxic

productie van gewoon papier. Doordat het papier geen inkt

gases are released when incinerated. GaiaKraft is Cradle-to-

absorbeert, gebruikt GaiaKraft circa 25% minder inkt dan

Cradle certified.

houtpulp papier. Daarnaast is GaiaKraft onder invloed van zonlicht afbreekbaar en volledig te recyclen. Bij verbranding

For the development of this book, we cooperated with a locally

komen geen schadelijke gassen vrij. GaiaKraft is Cradle-to-

established creative firm for text editing, concept and design

Cradle gecertificeerd.

and a locally established printing company was picked for printing.

Voor de ontwikkeling van dit boek is samengewerkt met een lokaal gevestigd creatief bureau voor tekst, concept en

Disclaimer

vormgeving en voor het drukwerk is gekozen voor een lokaal

This text reflects the opinion of the author. The programme

gevestigde drukkerij.

authorities of Interreg IV A 2 Seas are not liable for any use of this information.

Disclaimer Deze tekst geeft de mening van de auteur weer. De programma-autoriteiten van Interreg IV A 2 Zeeën zijn niet aansprakelijk voor eventueel gebruik van deze informatie.

Aan dit project werkten mee The following organisations assisted: Parkschap Nationaal Park De Biesbosch, Nederland Netherlands - Waterwegen en Zeekanaal NV België Belgium - Agentschap voor Natuur en Bos, België Belgium - Broads Authority, Engeland Great Britain www.step-projects.eu

STEP. sustainable tourism in estuary parks handboek guideline. The Broads Polders van Kruibeke Nationaal Park De Biesbosch

Recommend Documents