Modernisering van de rechtspraak Programma Kwaliteit en Innovatie (KEI) Prof. mr. Margreet Ahsmann
Uitgangspunten KEI wetgeving Eenvoudige, uniformere basisprocedure voor zowel vorderingen als verzoeken
procesinleiding
verweer
zitting
uitspraak
Twee ambitieuze programma’s: één van wetgever en één van rechtspraak Doelen • verhogen kwaliteit: realiseren moderne, toegankelijke en begrijpelijke rechtsgang • verkorten doorlooptijden: vereenvoudiging en uniformering procedures en werkprocessen binnen rechtbanken en gerechtshoven • innovatie: digitaal en geautomatiseerd werken, digitale communicatie met partijen (waar mogelijk), proces-vertegenwoordigers, ketenpartners.
Stand van zaken wetgeving Wat is nodig? 4 wetten en 1 AMvB: • Wet 1: Eerste aanleg civiel, eerste en tweede aanleg bestuur: in EK, MvA ingediend • Wet 2: Tweede aanleg en cassatie civiel: in EK, MvA ingediend • Wet 3: Invoeringswet, in TK, NnaV en MvT ingediend • Wet 4: Rijksinvoeringswet, in TK • AMvB: Terug van Raad van state Inwerkingtreding = eerste drie wetten door EK + 6 maanden: niet vóór 1 juli 2016
1
Gefaseerde inwerkingtreding Uitrol in releases: • Drie civiele releases - 1.0 vorderingen verplichte procesvertegenwoordiging 1e en 2e aanleg - 2.0 vorderingen kanton 1e aanleg - 3.0 verzoeken 1e en 2e aanleg inclusief combinatie verzoeken en vorderingen in een procesinleiding • Twee bestuurs releases - 1.0 asiel en bewaring - 2.0 overig bestuursrecht 1e en 2e aanleg (excl. ABRS, inclusief Mulder) • Per release golfsgewijze uitrol per groep gerechten
Modernisering in samenwerking • Eén uniforme procesregeling en werkprocessen • Projectgroepen ontwikkelen producten, advocaten klankbordgroepen en deurwaarders kijken mee • Deurwaarders en advocaten worden betrokken bij ontwikkeling formulieren • Rechtspraak IT-faciliteert ‘one best way’, gebaseerd op zaaksturing afgeleid uit de werkprocessen • Stukken dienen in vastgestelde formats te worden geüpload • Met grote ketenpartners wordt systeemkoppeling ontwikkeld
Wie procedeert digitaal? • Verplicht voor civiel (30c lid 1 Rv), tenzij: - natuurlijke personen zonder professioneel gemachtigde - informele rechtspersonen zonder professioneel gemachtigde - anderen, aangeduid in AMvB (30c lid 4 Rv)
• Verplicht voor bestuur (8:36a, lid 1 en lid 2 Awb), tenzij: - de rechter anders bepaalt - natuurlijke personen en voor verenigingen waarvan statuten niet zijn opgenomen in een notariële akte, tenzij vertegenwoordigd door een derde die beroepsmatig rechtsbijstand verleent (8:36b, lid 1 Awb) - anderen, aangeduid in AMvB (8:36b, lid 2 Awb)
2
Digitale procedure • Geen deurwaarder nodig: eiser heeft keuze tussen aangetekende brief en exploot • Mijn Rechtspraak moderniseert termijnbewaking met notificaties (30d Rv en 8:36c Awb) • Geen vaste roldagen (n.v.t. bestuur) • Digitale handtekening (30c lid 3 Rv en 8:36d) • Digitale uitspraak (30e Rv) • Evt. digitale grosse en digitaal PV (geluidsopname, 30n Rv en 8:36e Awb)
Dus: weg met papier Een burger/advocaat kan via standaardformulier zaak aanhangig maken. Via ‘Mijn rechtspraak’ kunnen partijen: • Indienen van stukken • Volgen voortgang zaak: termijnbewaking • Plannen van zitting (voorlopig nog niet) • Bekijken uitspraak Papieren procesvoering nog slechts mogelijk tussen niet-professionele partijen die in persoon procederen (30c lid 1 Rv)
Nieuwe terminologie Rv • Procesinleiding, oproepingsbericht, vordering en verzoek (dagvaarding, verzoekschrift)
• Eiser en verweerder (gedaagde), verzoeker en belanghebbende • Verschijnen (stellen) • Verweerschrift (conclusie van antwoord) • Tegenvordering, tegenverzoek (eis in reconventie) • Zitting en mondelinge behandeling (terechtzitting)
• Dag voor de volgende proceshandeling = uiterste dag (Rol,roldag) • Digitaal (ziet op bericht), elektronisch (ziet op verzending) • Schriftelijk is inclusief digitaal (bij brief, per post) • Indienen (neerleggen) en deponeren (= fysiek) • Vonnis en beschikking, conclusie en akte blijven gehandhaafd
3
Eenvoudige basisprocedure • Procesinleiding, verweer, zitting, uitspraak • Geen recht op re- en dupliek en pleidooi. • Rechter voert regie vanaf begin zaak, kan maatwerk toepassen, op verzoek (30k en 30o Rv). Poortselectie /vroegdiagnose bepaalt verloop zaak. • Zaak snel op zitting met actieve rechter (binnen grenzen partijdebat) • Mondelinge einduitspraak mogelijk (30p Rv) • Geen verplicht proces-verbaal (30n Rv)
Wettelijke termijnen Harmonisatie termijnen bestuurs- en civiele zaken. Voor proceshandelingen: • Verschijnen verweerder: 4 wkn-6 mnd na indiening procesinleiding (art. 30a lid 3-c) • Verweerschrift: 4/6 wkn na verschijnen (111 lid 2-c) • Mondelinge behandeling: 9 wkn na verschijnen (MvT) 15 weken na start procedure • Uitspraak: 4/6 wkn na mondelinge behandeling (art. 30q); uitstel is mogelijk Doel: alle zaken binnen redelijke termijn definitief te beslechten → verkorting doorlooptijden en rechtszekerheid
Bewijsrecht • Géén wijziging bewijsrecht • Mondelinge behandeling is “hart van de civiele procedure” (MVT) • Waarheidsvinding beginsel van procesrecht
4
Mondelinge behandeling Art. 30 k lid 1. Tijdens de mondelinge behandeling stelt rechter partijen in de gelegenheid hun stellingen toe te lichten [ipv het pleidooi] en kan rechter: a) Pp verzoeken hem inlichtingen te geven b) Pp gelegenheid geven hun stellingen nader te onderbouwen c) een schikking beproeven d) Met pp overleggen over vervolg procedure e) Aanwijzingen geven Lid 2. Met voorafgaande toestemming kunnen partijdeskundigen en getuigen worden gehoord
Kern wijzigingen bestuursrecht Procedure blijft nagenoeg gelijk m.u.v: • Digitaal procederen (terminologie in Awb aangepast) • Verweerder “kan” verweerschrift indienen. Indien de bestuursrechter er om verzoekt, dient het bestuursorgaan binnen vier weken een verweerschrift in (8:42 Awb) • Indien partijen niet reageren binnen redelijke termijn dat zij op zitting gehoord willen worden, kan de rechtbank bepalen uitspraak te doen zonder (nadere) zitting (8:57, lid 1 en 8:64 lid 5 Awb)
KEI: Steen in de vijver?
5
Meer informatie www.rechtspraak.nl/modernisering
6
