december 2014 het houtblad
6
s pro o k je s b e s ta a n b a hr ein n at i o n a a l t he at er
Vele houtsoorten zijn geschikt voor toepassingen die zowel functioneel-akoestische als esthetische eisen stellen. Zo alzijdig in z’n soortenrijkdom is hout zonder enige twijfel. Dat blijkt opnieuw in het Bahrein Nationaal Theater, waar verrassend is gekozen voor Amerikaans rood iepen, een houtsoort waarvan velen van hun leven nog niet hebben gehoord.
HB08_Bahrein_Theater.indd 6
04-12-14 11:04
december 2014 foto’s: nicolas buisson parijs
het houtblad
7
Maar ook hier voldoet het natuurmateriaal moeiteloos aan
Etherische verschijning Plaats van openingshande-
de verwachtingen, gezien de verbluffend mooie aankle-
ling was hoofdstad Manama, waar het theater zich schit-
ding van de hal en - als pièce de résistance - de Grote Zaal.
terend aan de Perzische Golf positioneert (129,6 x 75, 6 x
Als kloppend hart moet die immers het gebouw tot kunst-
25 m). Erachter bevindt zich het Bahrein Nationaal Mu-
zinnig leven wekken. De koning van Bahrein, Hamad bin
seum (1988), daarvan gescheiden door een kunstmatige
Isa al Khalifa, opende het theater hoogstpersoonlijk op
lagune. Samen delen ze de openbare ruimte in deze voor
zijn verjaardag: 12 november 2012. Om het op tijd klaar te
cultuur bestemde zeebuurt. Verder staan het Arts Center,
krijgen, werkten de laatste maanden 700 mensen aan de
de Cultural Hall en het Arab Regional Centre for World
voltooiing; 200 van hen deden het massale houtwerk in
Heritage over de wijk verspreid. In z’n haast etherische
auditorium en hal.
verschijning steekt het theater duidelijk af tegen het
HB08_Bahrein_Theater.indd 7
Alomgeven door de onderstebovenbuik van een reusachtig strijkinstrument.
04-12-14 11:04
december 2014
foto’s: nicolas buisson parijs
het houtblad
8
‘s Avonds straalt het theater in zilverlicht, waarvan de zilverschijn zich verdubbelt Detail zaalwand.
tekening: as architecture-studio parijs
in het aangrenzende water.
Het vlakke rood iepen van het in de foyer uitstulpende auditorium en het geweven aluminium van het plafond vormen een kunstwerk op zich.
HB08_Bahrein_Theater.indd 8
04-12-14 11:05
blokkerig witstenen Nationaal Museum. Qua opzet doet
verwijst ook naar de lokale daken van gevlochten wilgen-
het denken aan een Arabisch paleis, waarbij het auditori-
tenen en naar de typisch Arabische ramen die decoratief
um de plaats van de patio inneemt.
zijn ingevuld met open kantwerk van houten arabesken warmte door het plafond. Uit het platte dak verrijst een
eilanden, ingeklemd tussen de wig van Saoedi-Arabië ten
goudkleurige ronde vorm, die volgens de architecten is
oosten en Qatar ten zuiden. Het inwoneraantal bedraagt
bedoeld als ‘blinkend gouden juweel’, als voorafschitte-
ongeveer 1,2 miljoen, van wie er zo’n 150.000 in hoofd-
ring van wat er in de zaal gaat plaatsvinden. Overdag lijkt
stad Manama wonen. Het koninkrijk is zo plat als een
het (ver)schijnsel op de fel opgaande zon, ‘s avonds op de
dubbeltje, wat prachtig tot uitdrukking komt in het uiterst
zacht glanzende maan.
december 2014
(mashrabiyah). Het zonlicht komt gefilterd op licht en
Plat volume Bahrein (= twee zeeën) is een rijk van 33
Daardoor en door het lichte glazen uiterlijk lijkt het, alsof
11 m hoge glasvinnen Aan weerszijden van de foyer
het ieder moment kan losraken, ongrijpbaar wegdrijft en
zitten de ingangen naar het auditorium, evenals twee
vloeiend oplost in het water. Al vanaf 2003 is er over deze
wenteltrappen van witgepleisterd beton die naar de stal-
kunstinstelling nagedacht. Als ontwerper viel de keuze op
les en de twee balkons leiden. Witte natuurstenen vloer-
AS Architecture-Studio, een internationaal opererend
tegels (Italiaans Paloma) maken de helderheid en licht-
bureau met vestigingen in Parijs, Shanghai, Beijing en
heid van de verder kolomloze ruimte nog meer voelbaar.
Venetië. Behalve in Europa (Europees Parlement Straats-
De glaswanden bestaan uit een innovatief systeem van
burg) en Azië heeft het talrijke projecten ontworpen in
panelen, constructief bij elkaar gehouden door 11 m hoge
het Midden-Oosten: Jordanië, Oman, Qatar, Saoedi-
en 800 kg zware glasvinnen van 54 mm dik, aluminium
Arabië, Dubai, Marokko, Verenigde Arabische Emiraten,
profielen en silocone. De vinnen vangen zowel de hori-
9
het houtblad
foto’s: nicolas buisson parijs
gestileerde platte volume van het Nationaal Theater.
Libanon, Syrië.
Losse slierten waterval In december 2007 kregen de plannen contour en in juli 2012 ging de eerste spa het zand
e e n s c h it t e r e n d to n e e l d e co r va n een kubistisch spinnenweb
■ ■ ■
in. Het gebouw kwam op en in de plaats van het Bahrein
tekening: as architecture-studio parijs
Heritage Village, een replica van een houtje-touwtjedorp in Bahreinse stijl, dat daar was neergezet in de jaren 1980.
zontale windbelasting als de verticale krachten op. Het
In 2009 werd het versjouwd naar het noordoostelijke
koelventilatiesysteem werkt via verborgen spleten tussen
eiland Muharraq, waarvan de gelijknamige hoofdstad het
het glas. Behalve de kaartverkoop bevinden zich in de en-
vroegere regeringscentrum was (1869-1923).
treehal een receptie, boekwinkeltje, café en een kleine
Het theater, met een hoofdconstructie in beton, is georga-
expositieruimte. In de oostgevel zitten de entrees voor de
niseerd rond de grote glazen foyer, die ‘s avonds in zilver-
kantoren en kleedkamers van theaterstaf c.q. artiesten.
licht straalt, waarvan de zilverschijn zich verdubbelt in het
Administratie en techniek houden aan deze zijde domein
aangrenzende water. Overdag biedt een flinterdun over-
op de eerste verdieping. De technici zelf komen binnen
stek van omvangrijke afmetingen hier aan drie zijden be-
via de noordentree, tevens goedereningang. Dicht hierbij
scherming tegen de onbarmhartige koperen ploert. De
zijn een werkplaats, opslagruimtes en achtertoneel. An-
uitkraging wordt aan de randen ondersteund door reek-
dere ruimtes zijn kleinere foyers boven, een flexibel in-
sen ijle stalen kolommetjes die op oorlogssterkte komen,
deelbare Kleine Zaal voor toneel, conferenties, ceremo-
doordat ze zijn gevuld met beton. In deze mariene omge-
nies en repetities (150 zitplaatsen), lobby’s voor officials
ving lijken ze op losse slierten waterval, die kaarsrecht
en een bar voor artiesten, technische staf en administratie.
naar beneden vallen.
Duizend-en-een-nacht Onder de driedimensionale Fluorescerende lichtjes Het plafond van het overstek
koepel-ellips van goudgetint roestvast staal gaat het audi-
bestaat uit een weefsel van golvende geanodiseerde alu-
torium (1.001 bezoekers) schuil. Dat dit zetelaantal te
minium stroken over en onder dito slankliggertjes. Ko-
maken heeft met de sprookjes van duizend-en-een-nacht,
lommenstelsel en plafond vormen samen een schitterend
laat zich mede door de algehele luxueuze aankleding ra-
toneeldecor van een kubistisch spinnenweb. Dat wordt in
den. Het auditorium is in drieën verdeeld: de zaal met 543,
de avond als laaghangende sterrenhemel nog sprookjes-
een voorbalkon met 245 en een achterbalkon met 213
achtig versterkt, doordat in de plafondliggertjes fluores-
stoelen. Het podium meet 30 x 18 x 20 m, het voortoneel
cerende lichtjes zijn opgenomen. Maar het vlechtwerk
is 29 m breed en 9,5 m hoog. Mobiele panelen kunnen dit
HB08_Bahrein_Theater.indd 9
04-12-14 11:05
tekeningen: as architecture-studio parijs
december 2014
Dwarsdoorsnede.
het houtblad
10
Plattegrond.
Het Amerikaans rood iepen is zowel massief als in de vorm van fineer toegepast.
foto’s: nicolas buisson parijs
De ijle stalen kolommetjes onder de uitkraging lijken op losse slierten waterval, die kaarsrecht naar beneden vallen.
HB08_Bahrein_Theater.indd 10
04-12-14 11:05
herbergen. Wel zo belangrijk voor de visuele en auditieve
bevestigd op een staal-houtconstructie (latten van
beleving van de opbouw en aankleding van het auditori-
60/40/20 x 40 mm). Daarboven, op de balkons, bezitten
um was het scheppen van een intieme sfeer tussen uitvoe-
de wanden een open rood iepen lattenstructuur met daar-
rende kunstenaars en publiek. De naadloze ordening van
achter akoestische gordijnen. De achterwand is eveneens
zaal en toneel, de vloeiende rondingen van de balkons en,
bekleed met deze open latten, maar met vaste akoestische
niet in de laatste plaats, het magistrale houtwerk - het is of
isolatie. Ook de gebogen relingen van de balkons, afge-
je alomgeven bent door de onderstebovenbuik van een
dekt met massief rood iepen, en de plafonds zijn opge-
reusachtig strijkinstrument, waarvan de resonanties je
bouwd uit rood iepengefineerd MDF op staal-hout. De
aangenaam doorvloeien in een gelukzalige trilling.
houttoepassingen zijn voorts doorgezet op auditoriumvolume en zaalwand in de foyer. Het geaccidenteerde ge-
Prachtige vlamtekening De gesprinklerde zaal is,
schubde plafond draagt evenzeer bij de regeling van de
specifieker, ook te zien als de omgekeerde houten romp
akoestiek. Al het hout is brandvertragend behandeld.
van een dhow. Dit traditionele Arabische schip wordt behalve door een opvallend diagonaal gestoken zeil geken-
Zonder verveling De akoestische eigenschappen van
merkt door een grote en diepe laadruimte. Zeer opvallend
de panelen zijn van tevoren getest op een schaalmodel.
voor het hout op deze enorme schaal is dat de keuze viel
Dat gebeurde ook met de zaal zelf die is gemodelleerd
op het niet al te bekende Amerikaans rood iepen (Ulmus
met een softwareprogramma. Alleen de rechte platen zijn
rubra). De interieurhoutsoort dient gewoonlijk voor klei-
geprefabriceerd, net als de belangrijkste stalen onder-
nere toepassingen als meubilair, kasten, vloeren en deu-
steuningen. De gebogen panelen zijn ter plaatse gemaakt
ren. Hier heeft het z’n plaats gekregen vanwege de supe-
en ingepast in het geheel. Datzelfde geldt voor de kope-
rieure akoestische eigenschappen. De boom groeit in het
ren strips. Overige voorzieningen waarmee met de akoes-
oosten en middenwesten van de Verenigde Staten. Door
tiek te variëren is voor theater, dans, opera en concert, zijn
de iepziekte, een verwoestende schimmel die de houtva-
onzichtbare geluidsabsorberende gordijnen, verplaatsba-
ten verstikt, is het beperkt verkrijgbaar als ruw hout en
re akoestische elementen en zachte witlederen stoelen.
fineer. De kleuren variëren van grijsachtig wit tot licht-
Het Bahrein Nationaal Theater is in aanblik en aanhoren
bruin (spint) en van rood- tot donkerbruin (kernhout).
uitstekend ontvangen. Zonder verveling kun je er dui-
Het grofnervige hout heeft een prachtige vlamtekening,
zend-en-een-nacht doorbrengen. •
december 2014
ende belijningen van het auditorium. De panelen zijn
11
het houtblad
terugbrengen tot 12 x 7 m. De orkestbak kan 60 musici
is matig zwaar, hard en stijf en is uitstekend te buigen.
hans de groot
Kruisdraad komt vaak voor.
Omgekeerde romp Het rood iepen is zowel massief als in de vorm van fineer toegepast. De zijwanden tot aan
CO2-VOETAFDRUK
het eerste balkon bestaan uit MDF-panelen (190 x 30
In het project is circa 10 m3 Amerikaans rood iepen en 50
mm) die zijn beplakt met rood iepenfineer (6 mm dik). In
m3 MDF toegepast. Dit betekent een CO2-vastlegging van
elk element zijn voor de esthetiek vier groeven (3 x 2 mm)
51.940 kg. Dit compenseert de uitlaatgassen van een mid-
gefreesd. De 10 mm brede tussennaden zijn gevuld met
denklassenauto over 346.260 km, of het jaarlijkse elektra-
rubber (10 x 10 mm) en 2 mm dikke koperen strips; deze
gebruik van 57 huishoudens.
laatste hogen de wanden op en accentueren zo de vloei-
Locatie: Block 322 Manama, Bahrein Opdrachtgever: Koninkrijk van Bahrein: ministeries van Arbeid en van Cultuur Manama Ontwerp: AS Architecture-Studio Parijs/Shanghai/Beijing/Venetië (architecture-studio.fr); lokale architect: WS Atkins & Partners Overseas Manama (atkinsglobal.com) Aannemer: Cybroc/Cyprus Building and foto’s: nicolas buisson parijs
Road Construction (cybroc.com) Constructeur: Setec Bâtiment Parijs (batiment-setec.fr) Theaterontwerp: Theatre Projects Consultants Londen (theatreprojects.com) Akoestiek: Xu Acoustique Parijs (xu-acoustique.com) Timmerwerk Amerikaans rood iepen: Al Yusuf Decor Manama (alyusufholding.com) Bebouwd oppervlak: 11.869 m2 Bouwperiode: Juli - november 2012 Bouwkosten: € 31 miljoen
HB08_Bahrein_Theater.indd 11
04-12-14 11:05
