Sportscreening: nuttig? nodig? overbodig? Pieter Koopman Cardiologie – Elektrofysiologie Sportgeneeskunde – Cardiogenetica
Screening – ECG 1 Asymptomatische 17-jarige voetballer VRAAG: Zou u zijn sportkeuringsattest tekenen? ANTWOORD: 1. Ja 2. Nee
ECG’s
Screening – ECG 2 Asymptomatische 17-jarige voetballer VRAAG: Zou u zijn sportkeuringsattest tekenen? ANTWOORD: 1. Ja 2. Nee
ECG’s
Screening – ECG 3 Asymptomatische 17-jarige voetballer VRAAG: Zou u zijn sportkeuringsattest tekenen? ANTWOORD: 1. Ja 2. Nee
ECG’s
Screening – ECG’s ECG 1: Aritmogene rechter ventrikel cardiomyopathie
ECG 2: Brugada type II (saddleback) ECG 3: gezonde Afrikaanse profvoetballer met normale holter, echografie en MRI, normaal klinisch onderzoek en geen familiale plotse dood
Overzicht Plotse dood Sportscreening Preventie plotse dood
Plotse dood – Eerste casus Pheidippides 490BC
Plotse dood – Epidemiologie
zeldzaam ! 0.5 – 2.3 / 100.000 / j M:V = 10:1 enorme emotionele en psychologische impact
jong ! gezond ! 40% <18j gem. 23j
Plotse dood – Epidemiologie Plotse dood – Sporttype – – – – – – – – –
voetbal wielrennen lopen zwemmen worstelen volleybal tennis baseball GOLF
33% 20% 16% 4.8% 3.8% 2.9% 2.9% 2.9% < 1%
Plotse dood – Oorzaak DUURSPOR T = trigger x2.5
Plotse dood – Oorzaak
congenitaal – CMP – elektrisch
<35j
atherosclerose
Fatale aritmie: VT of VF
>35j
Oorzaak plotse dood bij atleten <35j
Plotse dood – Etiologie TOP 10 HCM 10-35% ARVC 5-20% Coronaire anomalie 15% Commotio cordis 5-20% Aorta ruptuur / dissectie 5% DCM 2.5% Aorta stenose 2.5% Myocarditis 2.5% Getunnelde LAD 2.5%
ANDERE… Brugada syndroom Lang QT syndroom WPW syndroom Coronaire atherosclerose ASD Totaal AV blok Ebstein anomalie Marfan syndroom Cerebraal aneurysma …
Hypertrofe Cardiomyopathie Incidentie 1/500 – 1/1000
Gen mutatie sarcomeer proteine Plotse dood door VT/VF Risico 1% per jaar 1/3 plotse dood bij atleten
HCM - ECG
HCM - Sporthart structurele remodelling, verbetert of normaliseert met detraining
geen relatie tot hemodynamische belasting LV diameter >55mm vs <55mm
Sporthart LVH voltages
vroege repolarisatie
sinus bradycardie
(+ AV geleidingsstoornissen)
Sporthart – Sporttype
ARVC Incidentie 1/500 – 1/1000
Gen mutatie desmosoom proteine Plotse dood door VT/VF 15% plotse dood bij atleten
Epsilon wave
ARVC - ECG
Congenitale anomalie Meestal - LCA vanuit rechter sinus van Valsalva - RCA vanuit linker sinus van Valsalva
kinking compressie
1/3
symptomen bij inspanning - angor - syncope - palpitaties
Plotse dood: te vermijden?
1. Screening 2. Preventie
Screening Anamnese Klinisch onderzoek ECG SAECG Echocardiografie MRI Holter Inspanningstest Provocatietest EFO
screening identificeer meeste pathologie
identificeer (bijna) alle pathologie
Screening - Modellen USA
ITALIE
Anamnese
Anamnese
Klinisch onderzoek
Klinisch onderzoek
Sensit 45% cheap
12-lead ECG 10% abnormaal
Echo: verdere investigatie, geen screening tool
Screening - Modellen
HCM 95%
ARVC 80%
ECG goede detectie van cardiomyopathieën
Screening - ECG
½ SCD 2x cost
Screening – pro/contra PRO CONTRA Publieke opinie
Zeldzaam / divers
Jongeren, veel levensjaren
Kosteffectiviteit?
Beperkte onderzoeken
Vals positieven / negatieven!
Sensitieve onderzoeken
Vals gevoel van veiligheid!
Screening – pro/contra 0.5%
= zeldzaam!!
BAYES theorema ECG: 90% Echo: 85% PPW = 3% NPW = 99.8% PPW = 4%
ECG: 85% Echo: 90% 97% van abnormale ECG’s zijn vals positief 96% van abnormale echo’s zijn vals positief
Screening – pro/contra Vals positieven
200000 atleten
1000 atleten
Kosten / baten • Anamnese + KO • Anamnese + KO + ECG
/QALY 200000 € 75000 €
1 overlijden vermeden
/LY 126000 € 50000 €
Screening – pro/contra coronaire anomalie
onvolledige expressie CMP en channelopathie
elektrolieten stoornissen
VALS NEGATIEVE N commotio cordis
prematuur ASHD
myocarditis
Screening – Protocol Vanaf welke leeftijd? Om de hoeveel jaar? Socio-economische impact! Initiatief Vlaamse regering Internationaal: Seattle criteria
Preventie (Competitie)sport vermijden Cardiologische opvolging ICD / AED
Preventie - Defibrillator ICD • hoog risico patienten
AED • bystander CPR vergemakkelijken • publieke locaties • computer-analyse van hartritme beslist of shock nodig is • onderhoud? • training?
Preventie ICD • hoog risico patienten
AED • bystander CPR vergemakkelijken • publieke locaties • computer-analyse van hartritme beslist of shock nodig is • onderhoud? • training?
Take Home Messages Plotse dood bij atleten is extreem zeldzaam Belangrijke publieke impact! Screeningsprogramma is nuttig, niet sluitend Belang van ECG in screeningsprogramma Nog veel vragen op te lossen vooraleer systematische screening!
Take Home Questions WIE screenen? WANNEER screenen? HOE VAAK screenen? WELK protocol? WAT is abnormaal bij een atleet? WIE voert screening uit? WIE zal dat betalen? WAAR is infrastructuur, personeel en expertise? WIE zal de atleet na diagnose begeleiden?
Take Home Reassurance
Referenties Anderson EL. Arrhythmogenic right ventricular dyplasia. Am Fam Physician. 2006;73(8):1391-8 Basso C, Corrado D, Marcus FI, Nava A, Thiene G. Arrhythmogenic right ventricular cardiomyopathy. Lancet. 2009;373(9671):1289-300 Biffi A. How to manage athletes with ventricular arrhythmias. Cardiol Clin. 2007;25(3):449-55 Bille K, Figueiras D, Schamasch P, Kappenberger L, Brenner JI, Meijboom FJ, Meijboom EJ. Sudden cardiac death in athletes: the Lausanne Recommendations. Eur J Cardiovasc Prev Rehabil. 2006;13(6):859-75 Borjesson M, Pellicia A. Incidence and aetiology of sudden cardiac death in young athletes: an international perspective. Br J Sports Med. 2009;43(9):644-8 Chee CE, Anastassiades CP, Antonopoulos AG, Petsas AA, Nastassiades LC. Cardiac hypertrophy and how it may break an athlete’s heart – the Cypriot case. Eur J Echocardiography. 2005;6:301-7 Corrado D, Pelliccia A, Bjornstad HH, Vanhees L, Biffi A, Borjesson M, Panhuyzen-Goedkoop N, Deligiannis A, Solberg E, Dugmore D, Mellwig KP, Assanelli D, Delise P, van-Buuren F, Anastasakis A, Heidbuchel H, Hoffmann E, Fagard R, Priori SG, Basso C, Arbustini E, Blomstrom-Lundqvist C, McKenna WJ, Thiene G; Study Group of Sport Cardiology of the Working Group of Cardiac Rehabilitation and Exercise Physiology and the Working Group of Myocardial and Pericardial Diseases of the European Society of Cardiology. Cardiovascular pre-participation screening of young competitive athletes for prevention of sudden death: proposal for a common European protocol. Consensus Statement of the Study Group of Sport Cardiology of the Working Group of Cardiac Rehabilitation and Exercise Physiology and the Working Group of Myocardial and Pericardial Diseases of the European Society of Cardiology. Eur Heart J. 2005;26(5):516-24 Corrado D, Basso C, Schiavon M, Thiene G. Does sports activity enhance the risk of sudden cardiac death? J Cardiovasc Med. 2006;7(4):228-33
Referenties
Corrado D, Basso C, Pavei A, Michieli P, Schiavon M, Thiene G. Trends in sudden cardiovascular death in young competitive athletes after implementation of a preparticipation screening program. Corrado D, Basso C, Pavei A, Michieli P, Schiavon M, Thiene G. JAMA. 2006;296(13):1593-601 Corrado D, Michieli P, Basso C, Schiavon M, Thiene G. How to screen athletes for cardiovascular diseases. Cardiol Clin. 2007;25(3):391-7 Corrado D, Biffi A, Basso C, Pelliccia A, Thiene G. 12-lead ECG in the athlete: physiological versus pathological abnormalities. Br J Sports Med. 2009;43(9):669-76 Crawford MH. Screening athletes for heart disease. Heart. 2007;93(7):875-9 Drezner JA. Preparing for sudden cardiac arrest – the essential role of automated external defibrillators in athletic medicine: a critical review. Br J Sport Med. 2009;43(9):702-7 Fagard R. Athlete’s Heart. Heart. 2003;89:1455-61 Futterman LG, Myerburg R. Sudden death in athletes: an update. Sports Med. 1998;26(5):335-50 Gies EA, O’Connor FG, Brennan FH, Depenbrock PJ, Oriscello RG. The athletic preparticipation evaluation: cardiovascular assessment. Am Fam Physician. 2007;75(7):1008-14 Heidbüchel H, Corrado D, Biffi A, Hoffmann, E, Panhuyzen-Goedkop N, Hoogsteen J, Delise P, Hoff PI, Pelliccia A; Study Group on Sports Cardiology of the European Associaton for Cardiovascular Prevention and Rehabilitation. Recommendations for participation in leisure-time physical activity and competitive sports of patients with arrhythmias and potentially arrhythmogenic conditions. Part II: ventricular arrhythmias, channelopathies and implantable defibrillators. Eur J Cardiovasc Prev Rehabil 2006;13(5):676-86 Heidbüchel H. Implantable cardioverter defibrillator therapy in athletes. Cardiol Clin. 2007;25(3):467-82 Koester MC. A review of sudden cardiac death in young athletes and strategies for preparticipation cardiovascular screening. J Athl Train. 2001;36(2):197-204
Referenties La Gerche A, Taylor AJ, Prior DL. Athlete’s heart: the potential for multimodality imaging to address the critical remaining questions. J Am Coll Cardiol Img. 2009;2:350-63 Link MS, Mark Estes NA 3rd. Sudden cardiac death in athletes. Prog Cardiovasc Dis. 2008;51(1):44-57 Link MS. Prevention of sudden cardiac death: return to sport considerations in athletes with identified cardiovascular abnormalities. Br J Sports Med. 2009;43(9):685-9 Maron BJ. Sudden death in young athletes. N Engl J Med. 2003;349:1064-75 Maron BJ. Hypertrophic cardiomyopathy and other causes of sudden cardiac death in young competitive athletes, with considerations for preparticipation screening and criteria for disqualification. Cardiol Clin. 2007;25(3):399-414 Maron BJ. Can sudden cardiac death be prevented? Cardiovasc Pathol. 2010;epub Montagnana M, Lippi G, Franchini M, Banfi G, Guidi GC. Sudden cardiac death in young athletes. Intern Med. 2008;47(15):1373-8 Papadakis M, Whyte G, Sharma S. Preparticipation screening for cardiovascular abnormalities in young competitive athletes. BMJ. 2008;337:a1596 Papadakis M, Sharma S. Electrocardiographic screening in athletes: the time is now for universal screening. Br J Sports Med. 2009;43(9):663-8 Pelliccia A, Maron BJ, Culasso F, Di Paolo FM, Spataro A, Biffi A, Caselli G, Piovano P. Clinical significance of abnormal electrocardiographic patterns in trained athletes. Circulation. 2000;102(3):278-84 Pigozzi F, Rizzo M. Sudden death in competitive athletes. Clin Sports Med. 2008;27(1):153-81 Wheeler MT, Heidenreich A, Froelicher V, Hlatky MA, Ashley EA. Cost-effectiveness of preparticipation screening for prevention of sudden cardiac death in young athletes. Ann Intern Med. 2010;152(5):276-86
