SPORTPARK 'T ELDERINK

1966-1993 SPORTPARK 'T ELDERINK In een steeds hoger tempo veranderde de maatschappij. Er waren meer ontwikkelingen in een paar jaar dan in eeuwen daarvoor. In materieel opzicht volgde de noviteiten elkaar snel op, vrijwel elke Nederlander kon ze ook aanschaffen. Het leek een tijdlang allemaal niet op te kunnen. De straten vulden zich met blik en daarmee kwamen de verkeers- en parkeerproblemen. 35 Jaar geleden keken we onze ogen uit naar de zwart/wit tv's in de winkeletalages. Thans heeft 97% van de Nederlandse bevolking een kleurentelevisie. Wie een computer of stereotoren aanschaft weet al dat er volgend jaar wéér een nieuw model op de markt is. Nederland is een rijk landje geworden. Goede sociale voorzieningen zorgen ervoor dat niemand het echt slecht hoeft te hebben, al blijken ze in de laatste jaren bijna niet meer betaalbaar. Ook blijken de voorspoed en de explosief gegroeide wereldbevolking hun keerzijden te hebben: milieuvervuiling, racisme en stijgende criminaliteit. Woonwijken, flats, fabrieken en kantoren nemen de plaats in van bos en heide. De zestiger jaren waren turbulent, maar vrolijk. De opgewekte langharige, flower-power-generatie zorgde voor een culturele revolutie. Eeuwenoude opvattingen over gezin, huwelijk, seksualiteit, school, kerk en gezag veranderden. Er ontstond een nieuwe muziekcultuur, de popmuziek, nog steeds populair. De oliecrisis (met de autoloze zondagen) luidde een langdurige depressie in, maar ondanks de grotere werkloosheid en de stijgende prijzen bleef de koopkracht toenemen. De economische recessie en de overbevolking zetten ons aan het denken. Werkloosheid, faillissementen en bezuinigingen waren aan de orde van de dag bij het ingaan van de jaren '80. Demonstraties werden gehouden voor vrede en tegen kernwapens. In de tweede helft van de tachtiger jaren trok de economie weer aan. De ontwikkelingen in de wereld waren intussen niet meer bij te houden: de ineenstorting van het Oostblok, de Duitse eenwording, de Golfoorlog, het uiteenvallen van de Sovjet-Unie etc. Normen en waarden vervaagden, het leven werd oppervlakkiger en illusielozer. Als men nu aan de toekomst denkt, komen vooruitgang en carrière niet meer op de eerste plaats. 'Minder' is het parool van de negentiger jaren. De televisie veranderde het culturele leven en bracht het wereldleed in de huiskamer. Het huwelijk en het gezinsleven werden minder de hoeksteen van de samenleving, die jachtiger en harder is geworden. Af en toe wordt dat ontlopen door vakanties, die steeds frequenter werden en verder van huis gaan. Men krijgt steeds meer vrije tijd en meer mogelijkheden om deze te besteden. De sport in het algemeen rukte op naar de voorhoede van de samenleving. Geen voorpagina van een dagblad meer zonder sportnieuws. De huiskamer wordt, mede door komst van commerciële tv, overspoeld met sportevenementen. De voetbalsport krijgt veel concurrentie, maar, al is de groei eruit, het blijft sport nummer één. Pax veranderde in een grote, welvarende vereniging. De 65-jarige leeftijd is nu bereikt, maar van bejaard of aftands is niets te merken. Integendeel, de club heeft een accommodatie naar behoren, een goede organisatie, een vlaggeschip dat op hoog niveau opereert en vele actieve leden die zich op allerlei gebied inzetten voor de club. Het bestuur Bestuurslid zijn van een voetbalvereniging heeft geleidelijk een andere invulling gekregen. Vroeger bespraken de hoge heren allerhande familiaire zaken. Om de vijf weken kwamen ze daarvoor bij elkaar in een huiskamer. Thans is een voetbalclub met een bedrijf te vergelijken. Het leiden van een vereniging, met name een

grotere zoals Pax is, vraagt veel tijd, deskundigheid en energie. Naast de vergaderingen moet aandacht besteed worden aan representatieve taken (o.m. recepties), het bezoeken van wedstrijden en natuurlijk aan de taak of commissie waar de betreffende persoon voor staat.

Pax-bestuur 1968. Achter R. Notten, G. Klein Winkel, M. Wijnbergen, T. Michels. Voor J. Wansink, J. Hulshoff, W. Geurtzen.

Het werk is in de loop der jaren verdeeld. Bestuursleden kunnen niet meer deskundig zijn op alle gebieden. Zo zijn er de volgende commissies ingesteld: de technische commissie (incl. wedstrijdsecretariaat), de sponsorcommissie, de reclame en p.r.-commissie, de bouw- en onderhoudcommissie, kantinecommissie en vanaf 1979 vertegenwoordigt een bestuurslid de belangen van de jeugd. Elk met hun eigen verantwoordelijkheid en zelfstandigheid. Een bestuurslid zit in één of meer van deze commissies, waarin ook anderen, op dat gebied deskundig, kunnen plaatsnemen. Hierdoor kunnen allerlei zaken gedelegeerd worden. Henk Wullink, tot voor kort voorzitter, vindt dat het nu goed loopt met de diverse commissies: "Daardoor is het veel makkelijker werken. Je loopt in een vergadering de commissies langs. Betrokkenen brengen dan verslag uit van gedane arbeid of voorstellen. In het verleden bemoeide zich iedereen met alle zaken, ook waar ze geen verstand van hadden. Dat is nu voorbij." Kandidaat-bestuursleden worden in de regel gevraagd. Men streeft ernaar dan iemand te zoeken, die deskundig of ervaren is op het terrein waar een vacature is ontstaan. Zo is het voor een penningmeester handig, ja zelfs noodzakelijk dat hij niet alleen wat weet van boekhouden, maar ook van bedrijfseconomie en informatica. Iemand die de tegenwoordig voor een vereniging belangrijke job van p.r.-man vervult, moet goede contacten hebben of kunnen leggen, en de club goed naar 'buiten' kunnen brengen. De samenstelling was tussen 1960 en 1971 steeds dezelfde. Tegelijk met Jaap Hulshoff stopten toen Theo Michels en Jan Wansink. Leo Meijers, Jan Rondeel, Herman Groot Wassink, Reint Wuestenenk en George Veenhuis namen hun plaatsen in, waarmee het aantal bestuursleden een uitbreiding onderging naar 9. Tussen 1980 en 1987 waren er dat zelfs elf. Dat bleek te veel van het goede en het aantal werd weer gereduceerd naar negen.

Pax-bestuur 1971.Staand R. Weustenenk, J. Rondeel, G. Veenhuis, H. Gr. Wassink, L. Meijers. Zittend G. Kl. Winkel, W. Geurtzen, M. Wijnbergen, R. Notten.

De 'hoofdfuncties' bestaan nog steeds: voorzitter, secretaris en penningmeester, zij het dat hun portefeuille meer inhoud kreeg. Samen vormen zij het dagelijks bestuur. Henk Wullink volgde Geurtzen in 1987 als voorzitter op. Secretaris was vanaf 1971 Reint Wuestenenk en daarna achtereenvolgens Bernard Demming (tussen 1980 en 1986) en Herman Groot Wassink. De laatste was daarvoor al penningmeester van 1971 tot 1976. Na hem kwamen Jan Rondeel (twee maal), Egbert Bronsvoort, Gerrit Onstenk en Wim Eenink. Eenink trok zich in 1991, na een onenigheid met de voorzitter over een salarisverhoging van de trainer, terug. Vanaf die tijd telt Rolf ten Kate de centen van Pax. De thesaurier wordt al sinds jaar en dag gecontroleerd door een kascommissie, bestaande uit twee leden. Meestal hebben deze weinig opmerkingen. Op de vergadering van 11 december 1989 schrok de toenmalige penningmeester even. De kascommissie gaf geen goedkeuring aan de cijfers. Het gaf wat opschudding, maar na toevoeging van Henk van de Brink aan de kascommissie bleek later alles in orde. De ledenvergaderingen verlopen doorgaans rustig. Het aantal aanwezigen is evenredig met de eventuele problemen die er zijn. Hoe groter de onrust, des te groter de opkomst. Gelukkig waren er veel goede tijden. Meestal zijn er zo'n 30 tot 50 leden present. Eenmaal (januari 1988) moest een (halfjaarlijkse) ledenvergadering zelfs uitgesteld worden, toen het aantal tè klein was, een unicum. Af en toe kunnen de gemoederen verhit raken. Dan weer was de inhoud van Pax-Praat in opspraak of werd er te weinig rekening gehouden met de lagere elftallen. Bij belangrijke bestuursverkiezingen tekenen wel velen de presentielijsten. In 1984, toen Derk Nijenhuis en Herman Groot Wassink zich terugtrokken, waren dat er 84. Ook bij de verkiezing van een nieuwe voorzitter in 1987 waren 80 kiesgerechtigden aanwezig. In 1986 was er een emotionele vergadering. De kantine was afgeladen vol. Na een spannende bestuursverkiezing keerde Herman Groot Wassink na twee jaar absentie terug in het bestuur. De leden herkozen de huidige secretaris na een herstemming ten koste van Bernard Demming. Deze had zich net laten overhalen om zich herkiesbaar te stellen.

Pax-bestuur 1982. Staand H. Gr. Wassink. H. van Haaren, D. Nijenhuis, J. van Ree, H. Wijnbergen, B. Wieggers, G. Kl. Winkel, A. Veenhuis. Zittend B. Demming, W. Geurtzen, G. Onstenk.

In december 1985 kwam een verschrikkelijke mededeling. Bestuurslid en voormalig eerste-elftalspeler Herman Wijnbergen overleed na een ongeval. De meeste functies bij voetbalclubs werden bekleed door heren. Een keer kwam het bij Pax voor, dat een vrouw zich tussen de mannen aan de bestuurstafel mengde. Tussen 1985 en 1989 behartigde Hermien Veenink vooral de zaken van het damesvoetbal en de kantine. Een bestuurslid kan het voor de buitenstaanders niet gauw goed genoeg doen. Maar dat is zo met veel functies, die wat meer aan de weg timmeren. Toch moet waardering opgebracht worden voor diegenen die al die jaren leiding gaven aan Pax.

Pax-bestuur 1993. Achter B. van Petersen, W. Besselink, H. van de Brink, L. Sueters, A. van de Velde, M. Bossenbroek. Voor R. ten Kate, H. Wullink, H. Gr. Wassink.

De voorzitters Wim Geurtzen werd al in hoofdstuk III 'doorgelicht'. Henk Wullink (geb.1945) Hij werd geboren in de nabijheid van het voetbalveld van Keyenburgse Boys. Daar zag hij veel wedstrijden, maar zelf speelde hij altijd bij Pax. Net als zijn buurjongens Henk Rietman en Arend Breukink was hij niet katholiek en dat betekende een andere club zoeken. Wullink speelde in Pax 2. "Ik was een ouderwetse linksbuiten. Ik had een goede voorzet, maar was vooral snel. In het begin van een wedstrijd testte ik de rechtsback altijd direct op zijn snelheid. Als Joop Kuipers op rechts zijn dag ook had, waren we niet te stoppen. Henk van Dam was de midvoor, die de ballen erin schoot. In die jaren rond 1964 was Pax 2 beter dan het eerste." Voor Pax 1 kwam hij niet in aanmerking. Hij kon niet trainen vanwege zijn studie aan de Landbouwhogeschool in Wageningen. Na afloop daarvan mocht hij de titel 'ir.' voor zijn naam zetten. Momenteel bekleedt hij de functie van hoofd voorlichting van de GMVL. Sinds 1983 maakt Wullink deel uit van het Pax-bestuur. Vier jaar later volgde hij Geurtzen op als voorzitter. Deze functie heeft hij met plezier vervuld. "Het lijkt mij gemakkelijker dan secretaris of penningmeester, al draag je meer verantwoordelijkheid. Maar op den duur ga je daar soepeler mee om, daar groei je in. Als voorzitter moet je vooral zorgen voor een goede sfeer in het bestuur. Ik geloof dat die er ook wel is. De vergaderingen verlopen ontspannen, er wordt echt gelachen. Het geeft wel een soort aanzien. Je wordt als voorzitter van Pax direct een van de bekendste figuren van het dorp. Dat komt door de betrokkenheid die hier zo groot is. Pax heeft altijd geleefd in Hengelo. Pax is altijd onderwerp van gesprek. Bij de bakker, de slager en natuurlijk in ons eigen clubcafé. Wanneer dat niet meer gebeurt, ga ik mij ernstig zorgen maken. Ook naar buiten toe is er respect voor Pax. Dat komt vooral door de resultaten van Pax 1. Dat is te merken bij de verenigingen in de omliggende plaatsen, maar ook in Arnhem, waar ik werk. Daarom is het een eer om voorzitter van Pax te zijn." Wullink vindt dat de tijd dat het voorzitterschap kost, veel van de man zelf afhangt. "Er gaat natuurlijk veel tijd in zitten. Ik vind dat je niet alleen de verplichte nummers af moet werken. Ik ga vaak uit belangstelling naar het Pax-terrein, ook om pupillen junioren of lagere elftallen te zien. Dan heb ik een boodschappenlijstje bij me en regel meteen wat zaakjes. Het is een combinatie van ontspanning en inspanning. Natuurlijk zijn er de vergaderingen en de officiële gebeurtenissen, maar ik volg graag de ontwikkelingen op de voet. Vooral het voetbaltechnisch gebeuren en de verbouwingen hebben altijd mijn belangstelling getrokken." In september 1993 gaf Henk Wullink te kennen te willen stoppen als eerste man van Pax. Door fusies verandert de inhoud van zijn baan en moet hij verhuizen naar een locatie binnen een straal van 30 km. van Wageningen. Een opvolger was bij het drukken van dit boek nog niet bekend.

Henk Wullink

De elftalcommissie Trainers kregen het alleen voor het zeggen, eerst nog in overleg met de elftalcommissie. De rol van deze commissie nam verder af. In 1972 werd ze opgeheven. Sindsdien bestaat er een technische commissie. Deze kreeg vooral zeggenschap over de lagere elftallen. De accommodatie Vanaf 4 oktober 1964 kon op het nieuwe sportcomplex gespeeld worden. Dat was een vooruitgang en wat een weelde! Veel clubs benijdden Pax om het bezit van twee prachtige velden, een oefenhoek en een grote parkeerplaats. Voor de aanleg van het sportpark, was de Elderinkweg een zandweg, dat een groot gedeelte van het jaar onbegaanbaar was. Het waren tijden van ruilverkaveling. De stinkende 'Laoke' werd omgelegd, langs de latere rondweg, om naast de Hietmaat in het oude punt te stromen. Veel zand werd afgegraven en elders (Berkenlaan) opgehoogd. In 1965 werd de verlichting langs de oefenhoek geplaatst en werd begonnen met de bouw van de vier kleedkamers. Dit laatste moest met vrijwillige hulp van Pax-leden gebeuren om de 10.000 die de gemeente beschikbaar stelde zo goed mogelijk te benutten. Van de NSF (Nederlandse Sport Federatie) ontving Pax 9000 gulden. Met deze gift kon de kantine gebouwd worden, nog zonder bestuurskamer. Veel (goedkoop) werk leverde aannemer Bretveld, schoonvader van de voorzitter. Dat scheelde.

Bloemers, Mackay, van de Griend en Hulshoff bij de opening.

Op 21 mei 1966 werd het nieuwe sportpark officieel in gebruik genomen. De opening verrichtte de Commissaris van de Koningin Bloemers. Jos van der Griend (zoon van de gemeente-architect) en Gerrit Hulshoff (zoon van de voorzitter) boden in een paar voetbalschoenen voorzitter Hulshoff de sleutel aan, in het bijzijn van burgemeester Mackay. Veel dank was verschuldigd aan de gemeente en met name aan de heer Van der Griend. Dat werd tijdens de opening nog eens benadrukt. Onder zijn bezielende leiding alsmede met de hulp van veel vrijwilligers kon het voor die tijd fraaie sportcomplex aangelegd worden. Pax betaalde daarvoor de gemeente in 1966 1200 aan huur. Voordat hierover overeenstemming was bereikt, was veel overleg gepleegd tussen de twee partijen, omdat het financiële plaatje van Pax niet erg gunstig was. Pax had schulden bij Kelholt, Lijstertours en de GVB. Een verzoek om subsidie wekte weerstand bij de gemeente: "Pax moest eerst maar een paar jaar draaien om te zien of het nou werkelijk zo'n bloedarmoedige zaak was, als Pax voorstelde." Na overleg kon Pax op het nieuwe sportpark toch met een schone lei beginnen. In 1978 bedroeg de huur: 3600, in 1993: 5862.

Gerrit Hulshoff en Jos van de Griend geven de sleutel aan mr Bloemers. Rechts baron Mackay.

Op 12 juli 1966 kon voorzitter Hulshoff voor het eerst de ledenvergadering openen in een eigen kantine. Van de gastvrijheid van de Hengelose cafés was altijd dankbaar gebruik gemaakt, maar dat was nu niet meer nodig. Doordat Pax in een ruimer jasje was komen te zitten, werden pogingen ondernomen om meer sporten te beoefenen onder de naam Pax. Zowel de atletiekvereniging (o.l.v. dhr. te Kolste uit Lochem) als de korfbalclub (opgericht 2 juli 1966, trainer dhr. Meerdink) hielden het hoofd niet lang boven water. Wegens gebrek aan leden waren beide aftakkingen binnen twee jaar weer verdwenen. Het sportpark onderging verdere uitbreiding. Het zwembad was reeds in 1965 geopend. Andere goede

buren van Pax zijn in de loop der jaren geworden: tennisvereniging 't Elderink (in Pax-kantine opgericht), schietvereniging Willem Tell en jeu-de-boulesclub De Knikkerkoele. In 1968 werd Pax een nieuwe attractie rijker: een tribune. Maar weinig clubs in de omgeving konden zich in een dergelijk bezit verheugen. Bij de viering van het 40-jarig jubileum werden diverse acties gehouden om aan geld voor de tribune te komen. Een tribunefonds, een verloting, vaantjesverkoop en een lijstcollecte brachten 8000 op. De totale kosten bedroegen 15.000. Zelfwerkzaamheid was het parool. In oktober 1968 kon de tribune in gebruik genomen worden. Zo was het terrein al een stuk minder kaal, de geplante struiken waren nog laag. De eerste jaren werd entree voor een zitplaats geheven; de opbrengst van het eerste seizoen bedroeg ƒ388,65. Iedereen was blij met de service, vooral toen de de zijkanten een jaar later winddicht werden gemaakt.

Taken, A. Wansink, A. Veenhuis, T. Roenhorst, H. Gr. Wassink en T. Onstenk kijken naar hun resultaten bij de werkzaamheden van de tribune in 1968.

Bij de wedstrijd tegen FC Twente in 1970 was de tribune flink volgepakt!

Eveneens in 1968 werd Pax een grote bekerkast rijker. Henk Weustenenk, Henk Wullink, maar vooral Bennie Haverkamp hadden zich hiervoor ingespannen. De prijzenkast werd direct rijkelijk gevuld met bekers, lauwertakken, medailles etc. Momenteel is de kast overvol geraakt. Behaalde prijzen kunnen niet meer eens meer bijgezet worden. Het aantal elftallen groeide explosief. 1965/66 waren dat er 6, vier jaar later was dat gegroeid naar 18! Dat betekende dat Pax snel uit haar jasje groeide. Met de gemeente werd al in 1969 overlegd over een derde veld (zelfs over een vierde werd al gerept!!!) en vergroting van de oefenhoek. Daarvan had Pax immers een stuk af moeten staan aan de tennisclub. En dat op een moment dat al duidelijk was, dat Pax ruimteproblemen had. Minstens het fronsen van wenkbrauwen was hier gerechtvaardigd; een vreemde zaak, de oefenhoek was nu veel te klein en welhaast onbruikbaar. De protesten waren niet van de lucht. Het was het begin van een volgende periode van overleg over uitbreiding. Ik geloof dat Pax daar eigenlijk sinds de oorlog tot op heden mee bezig is geweest. In 1969 kregen de kleedkamers verwarming en ontwaarden de leden de eerste reclameborden langs het hoofdveld. Vooral in 1971/72 werd dat aantal flink uitgebreid en met de komst van ballenvangers was de accommodatie alweer een beetje completer. In oktober 1972 legde Gaitzen Boonstra met enige helpers centrale verwarming aan. De zomer van 1973 was erg droog. Een sproei-installatie had de gemeente nog niet. Geprobeerd werd om met een paar gazonsproeiers (!) de kwaliteit van de grasmat te verbeteren, maar dat baatte niet. Pax moest wachten tot eind september voor er weer op gespeeld mocht worden. Op 10 juni 1974 besloot de gemeente grond aan te kopen om een 3e veld aan te kunnen leggen. Het zou nog jaren van behelpen duren voor het probleem met de velden was opgelost. Een groot knelpunt was het trainingsveld. Dit was in een dusdanig slechte staat, dat er niet op geoefend kon worden. De gemeente zorgde voor een noodoplossing door een veldje aan de Berkenlaan (waar later korfbalclub Quick huisde en nu Pax-pupillen trainen) beschikbaar te stellen. Deze noodoplossing zou veel langer duren dan gepland. Het verliep allemaal erg traag, de gemeente had na een jaar de oefenhoek nog steeds niet ingezaaid. Er heerste grote ontevredenheid. In deze tijd kwamen ook de beide bestaande velden in slechte conditie te verkeren. In 1976/77 werd het 3e veld aangelegd. Dat betekende dat Pax over slechts één veld de beschikking had, omdat het nieuwe 2e veld haaks op het oude kwam en daartoe omgeploegd diende te worden. Niet alleen voor de training moest men nu uitwijken, maar ook voor de competitiewedstrijden voor de lagere elftallen. Pax telde dat jaar 21 teams: 8 senioren, 7 junioren, 6 pupillen. Gelukkig lag achter De Zandheuvel nog een veld, dat veelal voor bedrijfs- en cafévoetbal gebruikt werd. Dat was de oplossing, al bracht het veel rompslomp met zich mee. Uiteraard moesten toernooien een jaartje wachten, alleen een veteranentoernooi werd op het terrein van Socii georganiseerd. Op 20 augustus 1977 was het zover: twee nieuwe velden lagen aan de voet van de kantine. Intussen werd er meer verbeterd op het sportpark. Een kiosk kwam er in 1974 en een jaar later op verzoek van Wormgoor dug-outs op het hoofdveld. Belangrijk was de uitbreiding van de kleedkamers en de kantine. Het aantal kleedhokken werd verdubbeld tot acht, de scheidsrechters kregen twee eigen kleedkamers, de kantine onderging een renovatie en deze kreeg een aparte bestuurskamer. Dat was stilaan toch noodzakelijk gebleken. Vergaderingen moesten achter gesloten deuren kunnen plaatsvinden nietwaar. Ook de kelder eronder was niet verkeerd. De eerste steen werd in september 1977 gelegd door voorzitter Geurtzen en Dennis Wentink. Overigens liep de bouw bepaald niet op rolletjes: de zelfwerkzaamheid stond op een laag pitje. Des te meer waardering was er voor de overblijvers. In totaal bespaarden zij 150.000 aan loonuren. De uitbreiding kostte nu 85.000, waarvan de gemeente 50.000 voor zijn rekening nam en de Sporttotalisator 20.000. Vrijdag 23 maart 1979 kon Geurtzen voor de eerste maal de hamer testen in de nieuwe kamer. Op 9 juni was de officiële opening van het ver- en gebouwde. Dit gebeurde door wethouder Hooman en kantinebeheerder Jan Sessink. Zij onthulden het ingemetselde mozaïek "Pax 1928-1978". Sessink reikte daarna Geurtzen de sleutel aan, waarmee het nieuwe clubhome ontsloten kon worden. De inventaris van de kantine was geschonken door de supportersclub, de inrichting van de bestuurskamer door familie Boerman van Concordia.

Problemen met velden zijn er altijd gebleven. Amper werden de nieuwe grasmatten bespeeld of het bleek dat de oefenhoek niet goed was aangelegd. Bij een beetje motregen stond het al blank. Een barre winter zoals die van 1978/79 kon het al helemaal niet verdragen. Weer moest er uitgeweken worden naar de Berkenlaan en in de winter naar de nieuwe sporthal De Kamp (huur ƒ22,50 per uur). Ook de Hietmaat werd gebruikt. De drainage van het trainingsveld werd verbeterd, de modderpoel veranderde meer in een "zandbak". Echt goed zou het voorlopig niet meer komen. De verlichting van het veld aan de Berkenlaan bracht men over naar 't Elderink, de lampen beschenen de pupillentraining op het stukje gravel naar de schietbaan. En zo kluste de bouwploeg verder, onder toezicht van een inmiddels ingestelde bouwcommissie. Deze bestond in 1982 uit B. Wieggers, J. Engbers, J. Plekkenpol, Joop Notten, H. Weustenenk en G. Wentink. Er kwamen tassenrekken in de kantine, banken naast de velden 2 en 3 en een nieuwe afrastering rond het hoofdveld, de oude (nog van hout) was verrot. Met de regelmaat van de klok werd dat steeds een stukje beter en mooier. De parkeerplaats kreeg een uitbreiding met 62 vakken. Een actie om de matige verlichting van de oefenhoek te verbeteren kwam op gang. Het raden naar het reservegetal van de lotto (organisatie feestcommissie) leverde in een jaar ƒ1351,25 op. Dit gevoegd bij de ƒ1250, die de Pax-Praatredactie bij het 12½-jarige jubileum van het cluborgaan aanbood en de ƒ2000 van de supportersvereniging bracht de benodigde 6000 piek binnen handbereik. Eind 1981 werden de lichtmasten geplaatst.

B. Wuestenenk, J. Hulshof, J. Sessink en J. Engbers bezig met de bouw van vier kleedkamers in 1977.

Jan Adelerhof zorgde bijna dagelijks voor allerhande klusjes op het sportpark. In het najaar van 1979 liep hij bij een voetbalwedstrijd tussen Keijenburgse Boys 3 en Pax 9 een zware beenblessure op. Deze wilde maar niet genezen, Jan belandde verscheidene malen in ziekenhuizen. In de tussentijd bracht hij zijn dagen door op het Pax-terrein. Altijd was hij daar te vinden om allerlei karweitjes op te knappen. Daarnaast was hij sinds 1982 belast met de zorg voor de ballen. Het sportpark was zijn tweede thuis. Januari 1992 werd Jan ernstig ziek. Enkele maanden streed hij voor zijn leven, tevergeefs, op 1 juli overleed hij. Veel te jong, pas 46 jaren oud, werd hij Pax ontnomen.

Jan Adelerhof

Het clubhuis onderging uitbreiding, de kozijnen werden vernieuwd, evenals het elektra, de douches en de verwarming. Al in 1983 kwam de wens naar voren van een totale renovatie van de accommodatie. Pax was weer uit haar jasje gegroeid. Niet alleen het aantal velden moest uitgebreid worden naar vier, maar ook alle opstallen moesten dringend vernieuwd en/of verbeterd worden. In 1985 werden de plannen concreter. In eerste instantie waren er zelfs fantastische plannen voor totale nieuwbouw. Voor kleedkamers e.d. onder de tribune wilde het bestuur zich echter niet in de schulden steken. Daarom besloot men tot de 'Renovatie-Accommodatie'. Een grondige verbetering kostte ook al twee ton en dan moesten de mouwen nog flink opgestroopt worden. Een bouwploeg werd samengesteld. Het belangrijkste onderdeel van het bijeengaren van geld was een grootse verloting. 650 Loten van f100 moesten verkocht worden, met als hoofdprijs een auto: een Fiat Panda. Hiervoor zetten zich Henk van Dam, Hermien Veenink, Willy Hermans, Hannie Kroesen en Wim Eenink in. Maar wat in elke plaats een groot succes bleek, dreigde in Hengelo eerst faliekant te floppen. De Hengeloër is nu eenmaal wat sceptisch tegenover sommige zaken. De mensen, die de loten verkochten kregen heel wat naar hun hoofd geslingerd. In maart 1987 werd begonnen met de verkoop, een half jaar later zou de trekking plaatsvinden. Toen waren echter pas een goede 200 verkocht, nauwelijks genoeg om de kosten van de grote prijzen te dekken. De trekking werd uitgesteld tot februari 1988 en men zette de schouders er extra onder. Uiteindelijk werd het toch nog een redelijk succes, want het leverde ca. 21.000 op. De Fiat Panda was voor mevrouw Bosman uit Wichmond. De totale kosten bedroegen 275.000, waarvan de gemeente 90.000 gulden bijdroeg. Belangrijkste onderdeel van de renovatie was de verdieping die op de bestaande kantine kwam en die de nieuwe bestuurskamer en PP-ruimte moest bevatten. Verder kwamen er twee kleedkamers bij de acht bestaande, kwam er een massageruimte en werd de kantine vergroot. Daarnaast werden vele voorzieningen verbeterd of aangebracht en onderhoud gepleegd. Het was een gigantische klus. Twee jaar lang was elke zaterdag een ploeg aan het werk. Het gaande houden van de werkzaamheden kostte verschrikkelijk veel energie en organisatie. De bouwcommissie bestond uit Joop van Ree, Bennie Wieggers, Hans Lichtenberg, Harrie Rondeel, Jan Plekkenpol, Harry van Haaren en Gerrit Reussink. Elke keer stonden ze zelf klaar, maar stimuleerden ze ook anderen. Dat dit niet altijd gemakkelijk was, kunt U ze zelf vragen. Elke keer voorzagen talloze sponsors de bouwploeg (in totaal zo'n 50 mensen, met een vaste kern van 15, 20 personen) van eten en drinken. Kortom half Hengelo was met de 'Renovatie-Accommodatie' bezig. De materialen werden zoveel mogelijk bij Hengelose bedrijven betrokken. Op 9 juni 1990 was het zover. Pax had weer een accommodatie die een eersteklasser waardig is. Joop van Ree verrichtte namens de bouwploeg de opening: geassisteerd door de jongste pupil, Remco Goossens, knipte hij het lint door. De bouwploeg bood het door Hans Lichtenberg gesmede Pax-vignet van ijzer aan. Een litho van Henk Boerman over de renovatie verfraaide de kantine. Het interieur daarvan kon worden vervangen van de opbrengst van de rommelmarkt.

Opening van het gerenoveerde sportcomplex in 1990.

Remco Goossens biedt Henk Wullink en Joop van Ree de sleutel aan.

Nog meer veranderingen in deze jaren: in 1988 werd eerst de ene helft van het 2e veld verlicht, daarna ook de andere helft. Hierdoor kon er niet alleen op het 2e veld getraind, maar konden ook lichtwedstrijden gepeeld worden. Van deze mogelijkheid werd driftig gebruik gemaakt. De trainers waren met de zee van ruimte in hun sas. Het ging, tot grote spijt van de terreinknecht, wel ten koste van de kwaliteit van het 2e veld, want de oefenhoek liet men steeds meer links liggen. Het verlichte veld verandert in de loop van elke winter in een zandbak door het intensieve gebruik. Elk jaar in juni wordt het door de gemeente opgeknapt, maar de tijd voor het begin van het volgende seizoen is eigenlijk te kort voor een goede grasmat.

Andere verbeteringen: onder aanvoering van Teun Fokking (naar wie 'De Bult' daarna werd vernoemd) kwamen er staanplaatsen op De Bult en tegels rond het hoofdveld.

De tribune voor de renovatie in 1993.

De verwaarloosde tribune was gedurende vele jaren de leden een doorn in het oog. In 1993 werd actie ondernomen om dit aan te pakken. Weer moest er geld komen, zo'n ƒ20.000, en dan waren er nog niet eens kuipstoeltjes. Het 25-jarig jubileum van het clubblad Pax-Praat in het 65e levensjaar van de club werd aangegrepen om de actie 'Bij Pax zit je goed' uit te voeren. Giften van de Hengelose bevolking leverde ƒ4273 op. Vermeerderd met de ƒ1700, die de bezoekers van de receptie gaven. Tot de laatste cent werd dit bedrag besteed aan het tribunefonds. Een daverend succes was de actie niet echt. De zondagmiddag maakte veel goed. Een kleine 1000 toeschouwers bij de jaarlijkse wedstrijd tussen de voetbalploeg van Normaal en een Pax-team brachten heel wat geld in het laatje. Het optreden van Normaal-artiesten Bennie Jolink en Paul Kemper samen met The Hurricanes daarna betekende een volle tent. De omzet zorgde ervoor, dat het streefbedrag al dicht benaderd werd.

Guus Hiddink en Bennie Jolink bij de jaarlijkse wedstrijd van Normaal tegen een Pax-ploeg.

In april 1993 kreeg de oefenhoek een opknapbeurt. En nu goed. Dat moet in 1994 een prachtige grasmat opleveren, waarop gegarandeerd probleemloos getraind kan worden. Een goed afwateringssysteem, alsmede een moderne permanente sproei-installatie moeten zorgen, dat de kwaliteit ook in de toekomst gewaarborgd is. Daarmee is een constante bron van ellende verleden tijd geworden en kunnen ook de andere velden, met name veld 2, gespaard worden. Overigens kwam hier weer een sterk staaltje van zelfwerkzaamheid aan te pas. Om de Heidemij tijdig te bedienen moest er voor 300 meter aan sleuven van 60 cm. diepte worden gegraven. De grootste wens blijft echter liggen: een vierde veld. Daarmee zal de druk op de andere velden verminderen en de kwaliteit van deze sterk verbeteren door deze grondig om de beurt aan te pakken. Het is een al jaren slepende kwestie. Dikwijls is met buurman Waenink overleg gepleegd, maar men is er tot op heden niet uitgekomen. Mogelijk ligt de oplossing aan de andere kant naast de Pax-velden. De onderhandelingen zijn weer in volle gang en hopelijk heeft de club voor het jaar 2000 vier of vijf velden. De kantinebeheerder De eerste beheerders waren tussen 1965 en 1971 Harm Eilander en zijn vrouw. Aan de Elderinkweg wonend, waren zij buren van Pax. Die weg was voor de aanleg van het sportcomplex een onbegaanbare zandweg. Harm vertelde nog hoe het begon: "Het eerste jaar waren er alleen velden, nog geen kleedkamers en kantine. Onze deel, garage en het kippenhok werden als kleedhokken gebruikt. De scheidsrechter kleedde zich bij ons in de keuken om. Wij beheerden al het keetje op het zwembad, zodat wij meteen gevraagd werden voor de kantine. Het was een rustige tijd, we hadden weinig moeilijkheden. Er werd in onze tijd nooit ingebroken, het jaar dat we weg waren zes maal. Een flesje bier kostte nog 90 cent. In het begin stonden we er doordeweeks alleen donderdags, de enige trainingsavond. Na verloop van tijd kwam de dinsdag erbij en ook steeds meer vergaderingen. Dat werd steeds zwaarder voor mij. Ik was botermaker op de zuivelfabriek en moest 's ochtends om 4 uur beginnen. Als er dan in de kantine mensen tot middernacht bleven zitten, kreeg ik maar weinig nachtrust". Na de familie Eilander kreeg Pax de volgende mensen achter de tap: 1971-74 Jan Krijt, 1974-84 Jan Sessink, 1984-88 Hannie en Angeline Kroesen. Tot hun taken behoorden ook de thee in de rust en het schoonmaken van kleedkamers en kantine. De laatsten stonden op een andere basis in de kantine: zij pachtten voor een bepaald bedrag. Daar kwam op den duur veel weerstand tegen, omdat Pax daardoor veel inkomsten derfde. In 1988 werd besloten om de kantine zelf te runnen met vrijwilligers. Het eerste jaar was een overgangsjaar m.m.v. de familie Kroesen. Het vergt een hele organisatie, en eigenlijk komt Pax daarvoor altijd vrijwilligers tekort. Maar het is een belangrijke bron van inkomsten en daarvoor kan er elk jaar wel een 'medewerkersavond' af. De terreinknecht Vergeleken met vroeger lijkt de liefde voor de grasspriet soms wat overdreven, maar daar staat zoveel winst aan betere speelvelden tegenover, dat men zich daar graag bij neerlegt. De velden werden biljartlakens, mede door de sterk gemoderniseerde hulpmiddelen. Kunstmest, doorluchting, rollen en bijzaaien horen bij een jaarlijks onderhoud, dat hoofdzakelijk in handen is van de gemeentewerken.

In de jaren 60 werd het gemaaide gras nog door enkele noeste arbeiders opgeharkt: T. Claver, H. Wullink, H. Rietman, H. Hulstijn, A. Fleming, H. Gr. Wassink.

Teun Fokkink lijnentrekker in 1978 De terreinknecht heeft daar een belangrijk aandeel in. Naast het toezicht op de kwaliteit van de grasmat heeft hij het wekelijks trekken van rechte kalklijnen en het plaatsen van cornervlaggen en doelnetten in zijn takenpakket. Hij is van groot belang voor een vereniging. Immers, hij moet ervoor zorgen dat de voetballers elke week weer de wei in kunnen. Teun Fokking was al terreinknecht van 1972 tot 1975. Daarna was het stuivertje wisselen. Achtereenvolgens vervulden Jan Oostendarp (2 jaar), Teun Fokking (1 jaar), Jan Adelerhof (1 jaar) en Jan Loman (2 jaar) deze functie. Jan Oostendarp hield het daarna langer vol: van 1981 tot 1986. Daarna kwam Teun Fokking terug en de 'Fok' is nog steeds de baas over de Pax-velden. En hij zorgt voor veel meer, zoals de aanleg van het tegelpad om veld 1 en de bestrating van De Bult. Ballenverzorger waren in de laatste 27 jaar: Bennie Grotenhuys, Teun Fokking, Jan Adelerhof, Jan Sessink, Gert Jansen en Jan Oostendarp. Jan Wuestenenk (geb.1936), volgde Herman Voskamp in 1970 op als consul. Al 23 jaar keurt de vroegere linksbuiten van Pax 1 wekelijks de velden van Pax en Keijenburgse Boys.

De vereniging Pax is uitgegroeid tot een grote vereniging. Van rond 250 leden in 1966 naar 340 (+120 donateurs) in 1970, waarvan slechts vijf van boven de 65 jaar! Anno 1993 bezat Pax 511 leden en 169 donateurs en daarnaast elf senioren-, vijf junioren- en twaalf pupillenelftallen. De laatste jaren stabiliseerde het aantal zich. Op het hoogtepunt telde Pax 710 leden, en had 12 seniorenteams. De contributie voor senioren bedroeg in 1970: ƒ25, in 1977: ƒ80. In het seizoen 1993/94 is dit opgelopen naar 165, junioren de helft en pupillen 55. Vergeleken met andere sporten niet overdreven veel, de meeste zaalsporten zijn veel duurder. Een jaar voetballen kost natuurlijk meer dan de contributie. In totaal al gauw zo'n honderd of zes: contributie, voetbalschoenen, een feestavond, een versnapering na elke wedstrijd, benzine, shampoo etc. Maar in deze tijd zal geld maar voor weinigen een reden zijn om de hobby niet uit te oefenen. De entree bij thuiswedstrijden van Pax 1 bedraagt 5. Dit was in 1970 nog 1 piek. De totale begroting van Pax ligt rond de anderhalve ton. In 1988 was dat nog 109.000. Een derde van de inkomsten komen binnen via de kantine, eenderde via de contributies en de rest via sponsors, advertenties, recettes, toto, etc. Het invullen van toto- en lottoformulieren via de vereniging levert nog steeds geld op voor Pax, al is de opbrengst gedaald. Na het stoppen van Jan Oostendarp als chef toto/lotto verzorgt Jan van Leijden de formulieren. George Veenhuis en Herman Groot Wassink zetten zich in het bijzonder in; inleveradressen zijn Wuestenenk, Rietman en Wolbrink. Een club is meer dan voetballen alleen. Dat het verenigingsleven niet altijd optimaal is geweest, staat verderop nader beschreven. Of dit beter of slechter is dan elders, durf ik niet te zeggen. Elke club heeft zo zijn eigen problemen, maar een heleboel hebben dezelfde als Pax. Wanneer gesteld wordt dat een vereniging een grote familie is, dan wekt dat de suggestie dat altijd alles koek en ei is. Dat kan natuurlijk maar ten dele waar zijn. Overal gaat wel eens wat mis, niet iedereen kent iedereen en springt altijd voor een ander in de bres. Wim Geurtzen hamerde in zijn tijd als voorzitter vaak op de 'vriendenclub' die Pax was. Die bestaat misschien niet meer, daarvoor is Pax te groot geworden. Daar hoeft ook niet dramatisch over gedaan te worden. Maar een Pax-familie is er wel, met de daarbij behorende onderlinge strubbelingen en wissewasjes. Maar als het er op aan komt, staan velen toch achter Pax. Dat blijkt uit de grote aanhang, uit de vele bijdragen uit het bedrijfsleven en uit de grote groep functionarissen en vrijwilligers. Vrijwilligers Elke club is voor een groot deel afhankelijk van vrijwilligers. Zij zijn nodig voor de vele grote en kleine klussen, die elke week, maand of jaar moeten gebeuren. Zo ook bij Pax. Van kantinemedewerker tot lid van de schoonmaakploeg, van bouwvakker tot inlegger van Pax-Praat, van jeugdleider tot scheidsrechter, allen zijn ze onmisbaar. Zij zetten zich belangeloos in voor de club. Niet om op de voorgrond te treden, maar uit liefde voor de club of omdat ze er gewoon plezier in hebben. Pax beloont deze mensen elk jaar met een 'medewerkersavond'. Slechts een enkeling ontvangt een vergoeding voor zijn of haar werkzaamheden. Nu zijn er vrijwilligers, die misschien niet helemaal geschikt zijn waarvoor zij zich hebben opgegeven. Er zijn er ook, die vooral ter meerdere eer en glorie van zichzelf bezig zijn. Dat moet maar op de koop toe worden genomen worden. Een club kan nu eenmaal niet zonder hen. De kwaliteit weegt niet op tegen het belang van de zelfwerkzaamheid. Voorzitter Henk Wullink is gek op het vrijwilligerskorps: "Zij zijn zeer belangrijk voor Pax. Gelukkig hoeven we ze niet te betalen. Mensen doen dat werk niet voor die vijf gulden, maar voor de betrokkenheid bij de club. Ze mekkeren wel eens, Pax-toeschouwers staan bekend als kritisch, maar hebben wel hart voor de zaak. Het leiderschap van een elftal of werken in de kantine geeft hen veel voldoening. Ze doen dat voor de gezelligheid. De laatste jaren is alles daaromtrent gelukkig goed georganiseerd. Alleen al voor deze mensen kun je het bij Pax niet maken om spelers van Pax 1 te gaan betalen. Ze zouden het bijltje er acuut bij neerleggen."

Jubilea/Evenementen 40-jarig bestaan 1968 1968 was een prachtig jaar voor Pax. Promotie van Pax 1 naar de 3e klasse KNVB, het bereiken van de halve finale in het bekertoernooi, de bouw van een tribune en niet in het minst het 40-jarig bestaan. De feestcommissie daarvoor bestond uit: G. Veenhuis, H. Lichtenberg, H. Groot Wassink, H. Jansen, G. Meerbeek, A. Breukink, H. Wijnbergen, F. Harmsen, H. Meurs en H. Wullink. Onderdelen van de viering waren: een jubileumwedstrijd Pax 1 tegen een streekelftal, een jubileumtoernooi op drie achtereenvolgende zondagen, juniorenwedstrijden tegen PPSC uit Schiedam, een feestavond bij Concordia en een receptie bij café Bruggink. Deze laatste werd druk bezocht. Van de KNVB ontving Pax een Delfts blauw bord, van de GVB een bondsvlag. Verder veel geschenken in natura en geld, in totaal meer dan 1000.

Het Pax-bestuur bij het 40-jarig bestaan in 1968.

45-jarig bestaan 1973 Het was geen officieel jubileum, maar toch ging het niet ongemerkt voorbij. Er werd een presentatiegids uitgegeven met stukjes van voorzitter Geurtzen, de besturen van KNVB en GVB, alsmede van de burgemeester van Hengelo Quarles van Ufford. Er stond een opsomming in van de functies bij Pax en een korte terugblik op de Pax-historie door Reint Notten. Verder waren er toernooien en een feestavond. Gouden Jubileum 1978 Volgens velen was dit het absolute hoogtepunt in de historie van de vereniging Pax. De actieve feestcommissie had een fantastisch programma in elkaar gezet en zij slaagde erin om een gevarieerd en smakelijk menu op te dienen voor elk wat wils. Daar was een lange voorbereiding aan vooraf gegaan. Voor het eerst kwamen de heren bij elkaar in 25 oktober 1976.

Dat niet alles op rolletjes liep, bewijzen de notulen van de feestcommissie, die uitvoerig zijn bijgehouden en ter gelegenheid van zijn 12½-jarig huwelijk aangeboden werden aan Henk van Dam. Bij elkaar is dit een kostelijk document, waarop ik, gelet op de ruimte, helaas niet uitvoerig kan ingaan. De samenstelling van de commissie wisselde een paar maal. Uiteindelijk bleven over: voorzitter Bert van Petersen, secretaris Cor ten Barge, coördinator Jan Lenderink, Hannie Kroesen, Henk van Dam, Felix Takkenkamp, Joop Engbers en Henk Rietman. Zij begonnen met het opzetten van diverse acties om veel geld in te zamelen: het raden van het reservegetal van de lotto, biljartmiddagen, een grote verloting (winnaar varken: Bernard Demming, winnaar pony: Jan Oostendarp) en een wildactie met kerstmis. De totale opbrengst bedroeg liefst ƒ23.919,08. Twaalfduizend gulden bleef daarvan over voor uitbreiding van de kantine. Zo kon er gedacht worden aan een grandioze viering van de gouden verjaardag van de voetbal- en atletiekvereniging Pax tijdens een feestweek in juni 1978.

Geurtzen en Lenderink onthullen de vredesduif met daarin 500 duiven.

De opening van de festiviteiten was op vrijdag 9 juni door burgemeester Quarles van Ufford, voorafgegaan door een optocht door het dorp m.m.v. plaatselijke muziekkorpsen, majoretten en alle junioren en pupillen in Pax-tenue. Op het voetbalveld werd een reusachtige vredesduif onthuld, waaruit 500 duiven de lucht in vlogen. Op één na, die achter bleef. Vervolgens speelde Pax 1 versterkt met René Notten en diens clubgenoot bij Feyenoord Gerard van der Lem tegen eersteklasser DVC '26: Pax won met 4-1. Zaterdag 10 juni was er een vriendschappelijke voetbalwedstrijd tussen het Nederlandse Artiestenteam (met André van der Ley) tegen een gecombineerd Pax-elftal (4-4). De opbrengst was bestemd voor het Rode Kruis afdeling Hengelo. Daarna was er een receptie in zaal Concordia, waarin vele tientallen verenigingen, instanties en particulieren Pax feliciteerden. Aansluitend was er een koud buffet voor het bestuur. Verder bestond het programma uit frühschoppen (een reünie) bij Wolbrink, een filmavond bij Langeler (de film 'Oranjes jacht op wereldgoud' over de WK '74) en een uiterst geslaagd mix-toernooi voor senioren. De door elkaar gehusselde elftallen kregen namen zoals Cassis, Cola en Seven-Up. Er was een massale opkomst en na afloop ging iedereen in de kantine uit zijn dak.

Verder was er nog een toneelavond in zaal Langeler, een wedstrijd tussen veteranen van Pax en Keijenburgse Boys (1-2), een mix-toernooi voor junioren, een disco-avond bij Michels voor de jeugd van 13 tot 18 jaar en een sportdag voor de jeugd. Zaterdag 17 juni was er ter afsluiting een knallende feestavond in zaal Concordia. De entree bedroeg ƒ5,- en voor de rest was de portemonnee alleen nog maar nodig bij de verloting. Een formule die aansloeg, want het werd een weergaloos feest, waar 350 mensen op af kwamen. Het was de meest geslaagde feestavond uit de historie. Hoogtepunt was de verkleedpartij van Pax 6. De muziek was van 'Take it easy'. Letterlijk heel Pax was present, dat bewijst een fotoboek van Bertus Lubbers. Nu, 15 jaar later, een waardevol document in het Pax-archief. Ter gelegenheid van het jubileum werd een fraaie jubileumgids uitgegeven met daarin trotse en feliciterende artikelen van diverse VIP's, foto's van alle elftallen, commissies e.a. Herman Groot Wassink beschreef de Pax-historie in het kort. Alle leden kregen de gids gratis thuisbezorgd.

De jubileumcommissie van 1978. Op de kar J. Engbers, H. Kroesen, H. van Dam, B. van Petersen. Voor de kar C. ten Barge, H. Rietman, F. Takkenkamp, J. Lenderink.

Al met al een omvangrijk, maar zeer geslaagde feestweek n.a.v. de 50e verjaardag. Pax kreeg een gouden erepenning van verdienste. Een predikaat dat gelijk stond met 'koninklijk', dat nog niet eerder aan club in de omgeving was uitgereikt. De reden: Burgemeester Quarles van Ufford reikte de penning uit vanwege de betekenis van de club voor de gemeenschap, alsmede de grote mate van zelfwerkzaamheid die Pax ten toon spreidde. Het 60-jarig bestaan 1988 Deze viering was sober opgezet; men vond dat, met het oog op de 'Renovatie-Accommodatie', het geld wel beter besteed kon worden. Een receptie en een feestavond waren de enige onderdelen van het programma. De feestavond werd op een andere leest geschoeid. Er werd hiervoor gebruik gemaakt van de fraai aangepaste parkeerplaats van het sportpark. Hoewel Nederland die middag Europees kampioen werd en het hele land uit zijn dak ging, bleef het in Hengelo rustig. De feestavond was weliswaar gezellig, maar de opkomst viel toch wat tegen. Debet hieraan waren o.a. de Keijenburgse kermis en een paar elftallen, die juist op deze avond hun eigen feestje hadden georganiseerd... Diverse evenementen. Pax werd een grotere vereniging. Om allerlei voorzieningen te verbeteren organiseerde men diverse acties, een groot deel daarvan onder auspiciën van de Pax-Praatredactie. Hiermee konden zaken als geluidsinstallatie en verlichting bekostigd worden. Niet alle waren even succesvol. Het verenigingsleven was niet altijd optimaal. De grootte van de club zal

daar wel mee te maken hebben. Bij kleinere verenigingen is de band vaak wat hechter, zeker als de leden daarvan naar dezelfde kerk en school gaan. Vooral de voetballende seniorenleden lieten het bij Pax wel eens afweten. Door de drukke bezigheden met het eigen elftal hebben velen daar ook geen tijd meer voor. Het is tevens een maatschappelijk verschijnsel. Veel voetballers zijn alleen lid om te voetballen. Het zich voor de club inzetten laten ze liever aan anderen over. Een begrijpelijk standpunt in deze tijd, waar iedereen al zoveel te doen heeft. Pax is niet de enige club die daar 'last' van heeft. Het gevolg was dat acties flopten of dat na verloop van tijd de belangstelling afnam. De voorbeelden om dit te staven zijn legio. Een sponsorloop levert in vrijwel elke gemeenschap goed geld op, Pax bleef in 1986 een totale flop nog net bespaard. Vooral dankzij Teun Fokking (51 jaar, 1400) en Theo Claver (43 jaar, 2300) bracht het in totaal nog 7000 op. De avondvierdaagse begon in 1977. Een paar jaar later waren er meer dan 700 wandelaars, maar toen bij de 13e avondvierdaagse in 1989 de 200 niet meer gehaald werd, zette men er een punt achter. Het aantal deelnemers bij de snertloop in de winterpauze heeft lang rond de 90 geschommeld, maar de laatste jaren is de belangstelling tanende. Droppingen, fancy-fairs, bingo-avonden, kaartavonden, ze hadden elk hun eigen liefhebbers, écht een groot succes waren ze maar zelden. Niet alles mislukte. De vieringen van jubilea, met de daarbij horende geldinzamelingen, verliepen meestal vlekkeloos. Kleine acties, zoals het inzamelen van DASH-lipjes, Niemeyer-zakjes en Croma-zegels brachten geld op voor wedstrijdballen e.d. Stratenvoetbaltoernooien, de rommelmarkt, de vele activiteiten voor de jeugd, de ontmoetingen met het Normaal-team, de Sinterklaasavonden voor senioren (met Noud van Bentum als slagvaardige en bijdehante Sinterklaas), waren al dan niet tijdelijk een succes. De feestavond Jarenlang was het gebruikelijk de traditionele feestavond in zaal Concordia te vieren. Deze werd georganiseerd door de feestcommissie. Henk van Dam was hiervan ca. 20 jaar lid. Al die tijd samen met Bert van Petersen, een tijdje met Harrie Waenink en Henk Rietman. "Voor ik met de feestcommissie begon waren die avonden steeds een flop. Daarna ging het stukken beter, maar midden jaren '80 werd het weer minder. Nu zijn ze alleen nog met jubilea. In 1988 was dat op de parkeerplaats en onlangs in de tent. Echt druk is het niet meer, de Pax-leden zijn moeilijk warm te krijgen voor zoiets." Dat de feestavonden minder bezoek kregen, kwam mede doordat elk elftal zelf zijn eigen feestavond organiseerde, die de saamhorigheid moest verhogen. De variatie hierin bleek groot. Aanvankelijk deed men vooral spelletjes als koek happen en 'spieker drieten', met daarna barbecuen achter het huis van een speler of leider. Later ging men kegelen/bowlen, klootschieten, naar de sauna of oriënteringsritten houden. Gevolgd door een drankje of hapje in een of andere lokaliteit. Maar veel meer dingen zijn er verzonnen: thema-avonden zoals 'Night in white' en reisjes. Eerst waren dat uitwisselingen. De bezoekjes van en aan Südkirchen (beginjaren '70) en Uchte (eind jaren '70) zullen niet licht vergeten worden. De uitwisselingen veranderden in weekendjes-uit. Uitstapjes naar Hoorn en Valkenburg werden trips naar het buitenland. Vooral het Sauerland was favoriet. Alleen de sneeuw liet het nog wel eens afweten.... De training/trainers Er is veel op dat gebied veranderd sinds de zestiger jaren. De opleidingen voor oefenmeester verbeterden sterk. De cursisten zelf hadden een betere achtergrond, omdat ze bijna allemaal gevoetbald hadden. Een trainer met een goede basis kan vanzelfsprekend zijn discipelen betere oefenvormen aanbieden. Hij geeft ze opdrachten, stippelt een tactiek uit en weet alles van de tegenstanders. Uiteraard had dit zijn uitwerking op het voetbalspel. Overigens niet in alle opzichten altijd even positief: het voetbal werd praktisch doodgeanalyseerd. Spelers werden volgestopt met opdrachten, op de individuele actie stond bijna een verbod. Maar om bij te blijven is een goede coach onontbeerlijk. Naast het geven van trainingen stelt hij de selectie samen, maakt de opstelling en zorgt voor vele randvoorwaarden waardoor een speler optimaal kan presteren. "Een eenheid smeden", heet dat in voetbaltaal. Hij bevordert de goede sfeer, zodat de spelers elkaar steunen, gemotiveerd zijn en het "gras opvreten", zodra ze de wei ingaan. Van grote invloed op het beleid en de organisatie van een club waren de trainers doorgaans niet. "Trainers zijn voorbijgan-

gers", is in dit kader een veelgebezigde uitspraak. Met het toenemen van het belang van het resultaat van de eerste elftallen kwam de trainer op een schopstoel. Bij uitblijven van resultaten was hij de zondebok. Dat droeg uiteraard bij tot het verminderen van de amusementswaarde. De belangen werden groter, ook voor de trainer zelf. Het werd een flink betaalde bijbaan. De cursus is een flinke investering, maar een beetje amateurtrainer, zo op het niveau van Pax in de eerste klasse, vangt alles bij elkaar toch bruto meer dan 20 mille. Verguisd bij slechte resultaten, gevierd bij successen, zo gaat dat bij voetbal. Pax heeft wat trainers betreft geen paniekerig beleid gevoerd. Zelden werd een trainer op de stoep gezet vanwege het uitblijven van resultaat. In de jaren '50 of '60 (Harfsterkamp, Snippe) is er wel eens eentje ontslagen, maar dat was meer wegens het niet nakomen van afspraken. Het strekt Pax tot eer, dat in deze periode van prestatiegericht voetbal nimmer een oefenmeester voor het einde van een seizoen de laan werd uitgestuurd. Doorgaans bleven de heren dan ook een jaar of drie aan. Uitzondering na 1964 waren Wim Wormgoor (1975/76) en Bennie Overbeek (1979/80), waarmee na één jaar al de verbintenis werd verbroken, omdat één of beide partijen niet tevreden waren. Qua faciliteiten ging het niet altijd van een leien dakje voor de trainers. Lang hebben ze zich moeten behelpen op de te kleine oefenhoek, die vaak helemaal onbruikbaar was. Soms moest er uitgeweken worden. Bij de aanvang van het seizoen spaarde men de velden door na de vakanties op het landgoed 't Zand te proberen de conditie weer op peil te brengen. Nu gebeurt dat op het terrein de Hietmaat. Wat de ruimte betreft zijn er geen klachten meer nu er op de velden getraind wordt. In 1964 kreeg Wim Bloemheuvel (geb.1921) een aanstelling. In deze tijd nam de betekenis van de elftalcommissie af en kregen de trainers steeds meer zeggenschap over opstelling en handelwijze. Bloemheuvel voerde ook de verhoging van het aantal trainingen van een naar twee per week in. Ook moesten de spelers en de trainer op de wedstrijddag vroeger aanwezig zijn: de voorbespreking werd ingevoerd. Bloemheuvel is de meest succesvolle Pax-trainer aller tijden, want na hem slaagde er geen enkele oefenmeester in tweemaal de titel (plus de GVB-beker) te behalen. Nu is dat op een lager niveau natuurlijk sneller te realiseren, maar het is toch een aardig feitje. De Apeldoorner vertelt dat het behalen van een trainersdiploma in die tijd nog niet zo ingewikkeld was. "Met een man of vier moesten we naar Almelo voor een soort examen, theorie en praktijk. Dat was een paar balletjes hoog houden en je had de licentie in de zak. Later werd er meer geëist en heb ik oefenmeester D en C gehaald, daar mocht je tot de hoogste klasse amateurvoetbal mee trainen. De verdiensten waren nog niet hoog, zeker niet vergeleken met de absurde bedragen van nu. Ik kreeg aanvankelijk f25,- per training. Later had ik zo'n f6000,- in een jaar, dat was al mooi. Daar deed ik het ook niet voor. Voor mij was het puur hobby en dat heb ik altijd met veel plezier gedaan. Ik heb een mooie tijd gehad bij Pax. Eén van de weinige clubs waar ik steeds met veel plezier heb gewerkt. Ik kreeg steeds aanbiedingen van Apeldoornse clubs, maar ik bleef 5 jaar bij Pax. Toen kon ik het echt niet langer verenigen met mijn werk als vertegenwoordiger bij broodfabriek De Halm. Ik ging verder dichter in de buurt. Ik wilde al stoppen op mijn 48e in 1969, maar ben tot mijn 58e doorgegaan. Voor Pax trainde ik Oene, Apeldoorn en mijn 'eigen' club Victoria Boys. Na Pax volgden vijf jaar B & O, dat ik van de 3e klasse GVB naar de 3e klasse KNVB bracht. Na een jaar niets doen trainde ik twee jaar Beekbergen en was vijf jaar jeugdcoördinator bij Columbia. Nu ben ik 71 jaar en kom nauwelijks meer op de voetbalvelden, ik heb genoeg zondagen op het voetbalveld doorgebracht."

Trainer Bloemheuvel op de schouders van Joop van Ree, George Veenhuis, Herman Wijnbergen, Reint Weustenenk en Bennie Haverkamp na het behalen van de titel in 1968.

De opvolger van Bloemheuvel was Gert van der Pol uit Zutphen. Aanvankelijk had deze een tijdelijk dienstverband door het vrij plotselinge vertrek van zijn voorganger. Van der Pol bleef drie jaar naar volle tevredenheid bij Pax. In 1972 kwam Henk Drent (geb.1936) uit Borculo. In de jaren '50 en '60 was hij keeper bij Reünie 1 geweest, waarna hij eerst de jeugd en daarna de hoofdmacht trainde. Hij vindt, dat hij bij Pax de fijnste jaren had: "Sportief gezien misschien niet, maar op het menselijke vlak zeker. Dat was wederzijds, want ik kreeg bij mijn afscheid een lidmaatschap voor het leven (een uniek eerbetoon!, WH) en de toezegging dat ik de Pax-Praat steeds toegezonden zou krijgen. Dat Pax deze belofte waarmaakte, zegt al genoeg. Opvallend vind ik ook, dat ik, wanneer ik weer eens een wedstrijd van Pax 1 bezoek, bij de kassa zo door kan lopen, al kent de controleur mij niet eens." Drent heeft het trainen altijd puur als hobby gezien. Na Pax trainde de chef technische dienst bij de COVECO (Jan Wolbrink werkte onder hem) louter clubs uit de onderafdeling: GSV '63, EGVV en DEO. "Voor het geld deed ik het niet. Ik kon de reiskosten er net van betalen. Dat was toen zo'n ƒ3000 per jaar. Toen ik bij Pax kwam had ik niet eens een auto. Ik reed op mijn brommer naar Ruurlo, waar ze me dan oppikten. Thans zijn die verdiensten helemaal uit de hand gelopen. Bij een GVB-club verdient een trainer al 10 mille. De komst van de sponsors zijn daarop ook van invloed. Bij Pax kwam ik daar voor het eerst mee in aanraking. Dhr. Ritzer van de Quick kwam voetbalschoenen voor alle spelers brengen. Een stuk of drie jongens, waaronder Alfons Veenhuis, durfden te zeggen, dat ze op die schoenen niet konden voetballen. Toen ze deze dan ook 's zondags niet aantrokken, werd Ritzer boos. Hij eiste, dat ik tegen die 3 spelers zou zeggen, dat ze de Quick-schoenen aan zouden trekken. Anders mochten ze niet meedoen. Dat werd me te gek en ik antwoordde hem, dat ik niet naar schoenen keek bij de opstelling, maar naar voetbalkwaliteiten." Drent trok zich niets aan van adviezen. "Ik maakte zelf de opstelling. Iedereen zei, dat Henk Rietman nooit meer in het doel van Pax 1 zou staan. Hij speelde als midvoor in een lager elftal. Het lukte mij wel om hem om te praten. Ook durfde ik Herman Wijnbergen, die op zijn retour was, uit het elftal te zetten. Zijn vader stond altijd achter mij (er waren nog geen dug-outs) opmerkingen te maken. We hadden best een aardig elftal, maar er kwam niet uit wat erin zat. Maar ze hadden wel karakter. Een mooi voorbeeld, was toen Rietman in Neede aan zijn hoofd geblesseerd raakte. Er werd een verband omheen gewikkeld, maar hij wilde er niet uit. Het was een mooie tijd. Ik kon goed opschieten met de

technische commissie en de hulptrainer Harm Otten. Ik heb er goede contacten aan overgehouden." De tijden zijn flink veranderd, vindt Drent. "Het is nu allemaal veel theoretischer, het lijkt wel computerwerk. Het moeten allemaal atleten zijn. Tactiek bestond toen ook wel, maar we trokken ons nooit iets aan van de tegenstander. Nu is het allemaal gebrei en geborduur. Zoals die wedstrijd van Pax tegen Colmschate in de nacompetitie. Dat was een aanfluiting voor het publiek. Beide ploegen wilden alleen maar niet-verliezen, terwijl er niets te verliezen was." Drie jaar geleden is Drent gestopt met zijn hobby. Hij kreeg teveel last van zijn enkels. Na hem kwam Wim Wormgoor. Zijn verblijf duurde slechts een jaar (1975/76). Hij had veel kritiek op Pax. Niet alleen op de belabberde trainingsfaciliteiten, maar ook op de mentaliteit van de spelers. Zijn ideeën vonden geen weerslag, maar zijn capaciteiten werden zeker gewaardeerd. De grensrechter/leider uit die tijd Henk van Dam over hem: "Wormgoor wilde het professioneel aanpakken. Maar toen hij in de krant beweerde dat Pax 10 jaar achterliep kon hij zijn biezen pakken. Daarna roemden diverse spelers Wormgoor's aanpak, maar hij kwam 5 jaar te vroeg. Trainer zijn bij Pax is overigens nooit gemakkelijk geweest, zij moesten altijd opboksen tegen de dorps-clubmentaliteit." De Zutphenaar Wout Engelhart had het daarna niet veel gemakkelijker. In zijn eerste jaar degradeerde Pax, maar het woord ontslag viel niet. Dit beleid werd beloond. In 1979 bracht hij Pax terug in de KNVB. Tijdens het seizoen 1978/79 was hij betrokken bij een ongeval, die hem een tijd uit de roulatie bracht. Als inzittende bij Pax 2-leider Theo Claver raakte hij op weg naar een wedstrijd van Pax 2 bij Wehl gewond aan zijn nekwervels. Jeugdtrainer Fred Diks nam die periode de honneurs waar. Velen zullen de tafeltennistoernooien herinneren, die Engelhart in de winterstops organiseerde. Na een jaar Overbeek kwam Leo Zegers (geb.1946). Hij is één van de meest geliefde trainers van Pax geweest. Na Leo Halle was hij de eerste, die echt op hoog niveau gevoetbald heeft. Geboren in Apeldoorn kreeg hij op zijn 16e al een jeugdcontract van AGOVV, dat destijds nog betaald voetbal speelde. Na drie jaar werd hij op zijn 19e verkocht aan De Graafschap. 23 Jaar oud moest Leo daar noodgedwongen stoppen vanwege een rugblessure. Hij woonde inmiddels in Doetinchem en ging bij VV Doetinchem spelen. In zijn tweede jaar op De Kruisberg kreeg hij het verzoek om de jeugd te gaan trainen: "Het was geen bewuste keuze. Ik had er nooit aan gedacht om trainer te worden. Ik werd gevraagd en behaalde pas daarna diploma's." Met het 1e van Doetinchem ging het niet zo goed, zodat Zegers aan het eind van dat jaar het hoofdtrainerschap kreeg aangeboden. Hij zou vier jaar blijven, waarin hij met de ploeg promoveerde naar de 3e klasse. Ook bij zijn volgende club H & K bleef hij vier jaar en werd hij eenmaal kampioen. Daarna kwam Pax: "Dat waren drie prachtige jaren. Het was wel een behoorlijk karwei om de club hogerop te krijgen. Voordat ik kwam was Pax onderin de 4e klasse geëindigd. Bij het 3e speelden Hans Rouwen en Hans Winkelman de sterren van de hemel. Van die jongens werd gezegd dat ze niet in het 1e wilden spelen, maar gelukkig heb ik ze kunnen overhalen. Daarbij had ik in Golstein een goede leider in het veld. Pax kwam daarna snel hogerop." Zegers vind dat de invloed van een oefenmeester beperkt is: "Als trainer hoef je jongens van tussen de 20 en 30 niets meer te leren. Je moet zorgen voor een eenheid, dat ze ervoor knokken en de spelers op de juiste plaats neerzetten." De technisch onderwijzerassistent bij biologie aan het Ulenhof-college heeft nooit ambities gehad om op het hoogste niveau te gaan trainen: "Ik heb het altijd echt als hobby gezien. Ik heb geen behoefte gehad om het hoogste te bereiken." Na Pax trainde Zegers achtereenvolgens Silvolde, Ruurlo, waarna hij een jaar pauzeerde. Thans is Zegers terug in de gemeente Hengelo bij Keijenburgse Boys. De band met Pax is na zijn vertrek niet helemaal verbroken. "Dat trekt altijd nog. Ik kom altijd een paar keer per jaar kijken, als ik zelf vrij ben." De volgende Pax-trainer werd in 1983 George Peeters uit Neede. Een heel ander type. Altijd opvallende uitspraken en daardoor veel in de publiciteit. Te veel, volgens sommigen en daardoor had hij

tegenstanders. Desondanks was hij een prima trainer. Berucht waren zijn voorbesprekingen: hij streepte elke tegenstander van het bord weg. Met George was er dan ook veel te lachen. Hij was altijd in voor een geintje. Onder hem had Pax een fantastisch eerste seizoen (bekerwinst). Na het volgende, wat mindere jaar raakten de meningen wat verdeeld over hem. Zijn verblijf was na 2 jaar voorbij. In 1985 was René Notten, die zijn loopbaan als trainer begon, even in beeld. Dat ging niet door. Leo te Woerd kwam. Hij werd met veel scepsis ontvangen. Hij zou te weinig ervaring en kennis op niveau hebben. Maar waarin zijn voorgangers niet slaagden, dat lukte Leo wel: Pax werd kampioen van de 3e klasse. Leo en zijn vrouw Lucy vonden vele vrienden in Hengelo, hij stond tussen de mensen. Sommigen vonden, dat hij daardoor als trainer te weinig overwicht had, maar toch was men wel tevreden over hem. Na het eerste jaar in de 2e klasse moest hij vertrekken. Ook hij beschikte niet over de juiste papieren. Meer dan een jaar dispensatie kon niet verleend worden.

Leo te Woerd

Pax 1 kwam op een hoger niveau, de vereniging moest meegroeien. Het bestuur plaatste geen advertenties meer, maar benaderde kwaliteitstrainers. De naam Pax stond borg voor voldoende kandidaten. Een man die wel het goede diploma (oefenmeester 1) bezat, was Henny Wevers. Hij had zes jaar AZSV geleid had. Hij zou drie jaar (van 1987 tot 1990) blijven en Pax in zijn eerste jaar naar de 1e klasse leiden. De Winterswijker stond iets meer boven de groep, maar beviel alleszins. Chris Geutjes is zijn opvolger. Als speler en trainer heeft hij zijn sporen wel verdiend. In 1958 ondertekende hij zijn eerste contract als voetballer bij Wageningen, dat hem wegplukte bij RWW uit Renkum. In 1960 werd hij voor 49.000 gulden getransfereerd naar Elinkwijk. Drie jaar later vertrok hij voor 149.000 naar Sp. Enschede. Een jaar later verkaste hij voor 2 ton naar NEC. Tussen 1969 en 1971 bouwde hij bij De Graafschap zijn voetballoopbaan af. Daarna werd hij trainer en behaalde het oefenmeester 1diploma. Als zodanig versleet hij weinig clubs: 6 jaar VDZ, 4 jaar Doetinchem, 5 jaar RKHVV en weer 4 jaar Doetinchem. Nu is hij al weer met zijn 4e seizoen bij Pax bezig. Hij slaagde erin Pax op het 1e klasse-niveau te handhaven, op zich al een prestatie. Het winnen van een periodetitel was in 1993 een hoogtepunt.

Chris Geutjes

In een interview in het Kerstnummer 1992 van Pax-Praat verklaarde hij tevreden zijn over de voorbije drie jaar. "In de doelstelling het handhaven in de 1e klasse zijn we geslaagd. Een aantal jongens is beter gaan voetballen, eigen kweek werd ingepast en er is een goede sfeer." Clubhuis Wolbrink (vanaf 1972) "Op 24 oktober 1927 diende Albertus Hermanus Wolbrink (1901-1970), landbouwer, een verzoek in om verlof voor de verkoop van alcoholhoudende drank andere dan sterke drank en van alcoholvrije drank voor gebruik ter plaatse van verkoop, in de twee voorkamers van zijn woning aan de Bleekstraat. Bij besluit van B & W van 18 november 1927 werd het gevraagde verlof verleend, waardoor Hengelo Gld. een café rijker werd." aldus een document in het gemeentearchief. Albert had het pand overgenomen van klompenmaker Eugelink, met wiens dochter hij trouwde. De plek was gunstig, want het was gelegen tegenover het veemarktterrein, waar vanaf 1928 wekelijks een biggenmarkt gehouden werd. Zoon Jan (geb.1940) en zijn verloofde Lenie Wolterink (geb. 1940) namen café Marktzicht (doorgaans café Wolbrink genoemd) in 1965 over; in hetzelfde jaar trouwden zij. Het etablissement werd uitgebreid en gemoderniseerd, een zaal voor partijen kwam in 1974 gereed. Na het terugtrekken van Geert Bruggink als huisadres van Pax, werd 'Wolbrink' de opvolger. Ondanks de aanwezigheid van een eigen kantine was er behoefte aan een clubhuis. Als vertrekpunt bij uitwedstrijden, punt van samenkomst na terugkeer en voor de te vieren feesten en recepties. Af en toe wijkt een team uit naar een andere lokaliteit om de sponsor van hun elftal of bus daarvoor te bedanken. Sinds 1972 loopt het café elke zondag vol met voetballers en geïnteresseerden. Een bak koffie voor het vertrek en een kratje bier erna is vaste prik voor de uitspelende seniorenelftallen van Pax. Aan tafel wordt dan de wedstrijd geanalyseerd, de scheidsrechter bekritiseerd en de kansen voor de volgende match worden gewikt en wogen. Hier zijn de deskundigen te vinden! Het glas wordt geheven op de zege, het verdriet weggespoeld na een nederlaag. Ook de kampioensfeesten en diverse recepties vonden hier plaats. Nu fungeert het café al meer dan 20 jaar als clubhuis. Er zijn wel eens stemmen opgegaan om de kantine als vertrek- en eindpunt bij uitwedstrijden te verkiezen. Uit financiële overwegingen te billijken, maar behalve misschien de penningmeester waren er weinigen die dit idee steunden. Voorlopig blijft Wolbrink het clubcafé van Pax.

Clubhuis Wolbrink

De supportersclub Tussen 1948 en ca.1952 heeft er al een supportersclub van Pax bestaan. Daarover is weinig bekend. In 1972 werd opnieuw een supportersclub opgericht. Opvallend genoeg juist in een periode, dat Pax het moeilijk had. Misschien waren de mindere prestaties en de moeilijkheden rond de accommodatie juist een goede voedingsbodem. Bij de oprichting bestond het bestuur uit voorzitter Dick Maalderink, Jan van de Lende en Jan Sessink. De contributie bedroeg 5,- per jaar. De vereniging ontplooide elk jaar activiteiten om aan geld te komen, waarmee Pax een voorziening kon verbeteren. Vooral de fancy-fairs bij Langeler en Wolbrink leverden flink wat op. Mede hierdoor werd Pax in 1973 een geluidsinstallatie rijker. Zij verzorgden ook de stalling op de parkeerplaats en de entree bij de tribune. In 1982 ging de supportersvereniging ter ziele, in een tijd dat de glorietijd van de club een aanvang nam. Misschien juist daarom overbodig geworden? Clubblad Pax-Praat In veel opzichten is Pax een vereniging als elke andere, maar een van die wapenfeiten, die Pax onderscheidt van een doorsnee voetbalclub, is het cluborgaan 'Pax-Praat'. Na de verdwijning van 'Pax-Wereld' in 1954 moest Pax het 14 jaar zonder clubblad stellen. De belangrijkste mededelingen en aankondigingen stonden in De Schakel en De Reclame. In 1968 werd de draad weer opgepakt. Naar het voorbeeld van de Zutphense Korfbalclub Rapiditas stelde Bert van Petersen in de ledenvergadering voor om met een cluborgaan te starten, dat wekelijks uit zou komen. Menige aanwezige fronste de wenkbrauwen en wat meewarig glimlachend schudde men het hoofd. Dat kon toch niets worden. Maar Bert's geesteskind kwam en bleef, elke week.

De redactie in 1970: Benno van Dongeren, Bert van Petersen, Herman Groot Wassink.

Het bestaan. In juni 1993 vierde Pax-Praat zijn 25-jarig bestaan. Uitgebreid werd stilgestaan bij het unieke, het bijzondere van zo'n lange periode van wekelijks verschijnen. Wat te denken van een redactie, die elke week moet bedenken, typen, stencillen, inleggen en bezorgen. En dat 25 jaar heeft volgehouden! Niet altijd liep dat van een leien dakje. Na twee vlotte aanvangsjaren, met gevarieerde inhoud, belandde Pax-Praat in een crisis. Het blaadje werd dunner, de inhoud was niet meer dan 4 pagina's met wat mededelingen en programma's. De samenstellers meldde in 1971, dat ze zelf niet meer wisten wie er in de redactie zaten. In 1972 kwam het dieptepunt. De magere resultaten van Pax 1 vonden hun weerslag op het verenigingsleven. Na het eerste nummer op 1 september moest er heel veel gepraat worden voor continuïteit gewaarborgd was. Het zou zes weken duren voor de volgende editie in de 250 Hengelose brievenbussen gleed. Het was de enige periode in de 25 jaar dat PP (zoals het in de volksmond genoemd wordt) tijdens een voetbaljaargang verstek liet gaan. Daarna liep het gestroomlijnder. Bert van Petersen en Herman Groot Wassink stonden borg voor en steeds dikker wordend blad, vanaf 1978 gesteund door Derk Nijenhuis. Van Petersen stopte eind 1980 omdat hij beheerder van de nieuwe sporthal werd. Eén keer leek het erop dat Pax-Praat zou verdwijnen. In september 1984 ging de toenmalige redactie in de ogen van het bestuur te ver, toen een persoonlijke vete met trainer Peeters in PP werd uitgevochten. Er moest een nieuwe redactie komen. Het 600e nummer was een noodeditie, maar binnen twee weken stond "de trein weer op de rails". Bert van Petersen keerde weer terug. Wel ontsierde een zwarte vlek een aantal weken de omslag. Dit om de namen van de vorige redactieleden weg te werken. In wisselende samenstelling lukte het tot de dag van vandaag Pax-Praat uit te brengen. Het volgende richtpunt is het 1000e nummer, dat verwacht wordt in 1996. Het wekelijks verschijnen heeft voor Bert van Petersen altijd voorop gestaan:"Dan kun je actueel blijven, de wedstrijden en andere gebeurtenissen zitten nog vers in het geheugen. Bij maandbladen lees je verslagen van weken oud, standen zijn altijd achterhaald en voor mededelingen en programma's kun je het ook niet gebruiken. Ze zien er soms prachtig uit, maar de inhoud is nauwelijks interessant. Als Pax-Praat een maandblad was geworden, was ik al lang gestopt." De samenstelling Een rijtje namen van redactieleden met de jaren dat ze actief waren. In volgorde van opkomst: Bert van Petersen (1968-1980, 1984 tot heden), Els van Petersen (1968/69), Benno van Dongeren (1968-1971), Floor van Dongeren (1968/69), Jacob Tesselaar (1968-1970), Herman Groot Wassink (1969/1970, 19731984, 1992 tot heden), Jan Krijt (1969-1974), Derk Nijenhuis (1978-1984), Bennie Hiddink (1984/85), Henk Boerman (1984/85), Willy Hermans (1984-1993), Carolien (Hermans-)Straalman (1986-1990), Gerrit Hulshoff (1985/86), Henk Meulenbelt (1984-1986), Ineke Lichtenberg (1986-1993). Derk Nijenhuis, Henk Meulenbelt en Ineke Lichtenberg waren vooral jeugdredactieleden. Het uiterlijk Pax-Praat begon in A5-formaat, na twee jaar werd dit A4, wat toch praktischer was. Getypt werd op stencils. De omslagen, verzorgd door Drukkerij Wolters, hadden diverse gedaantes. Altijd kreeg de hoofdsponsor de eer op de voorkant te mogen pronken. Tot 1987 was dat Quick, daarna 5 jaar Nissan Herwers en sinds 1992 GOMA. Om de paar jaar, soms elk jaar, kreeg Pax-Praat een ander jasje. Met soms bekende voetballers in de advertentie daarop: Rinus Israël, Sjaak Swart, Wietse Veenstra, Charley Bosveld, Theo van Duivenbode en Theo Laseroms op de kleine PP van de eerste jaren, later René Notten. Dat was in het zwart-wit, alle andere jaren waren blauw-wit de hoofdkleuren. Op de binnenkanten van de omslag, alsmede op de achterkant stonden advertenties, die de kosten moesten drukken. Het papier, goedkoop verkregen bij Drukkerij Weevers, had in 1972 een lelijk geel kleurtje, maar dat oogstte weinig waardering en het gebruik daarvan was van korte duur. Jan en Joop Notten tekenden illustraties, die op actuele voetbalgebeurtenissen ingingen. Geleidelijk ging Pax-Praat met de tijd mee en kreeg het een moderner uiterlijk. De eerste aftandse stencilmachine werd vervangen. Een aftastapparaat werd in 1981/82 bijeengespaard door verkoop van mini-shirtjes, petjes, sjalen en borduurkussens. Doordat het geleverde materiaal rechtstreeks kon worden

overgenomen kreeg PP een levendiger aanzien. Vanaf 1990 wordt Pax-Praat op een andere manier 'afgedraaid'. Het geknoei met stencils, inkt, correctielak en kapotte stencilmachines is verleden tijd. Pax schafte zich een copy-printer aan, mede dankzij de opbrengst van de PP-Pool. Van Petersen, die bijna al die jaren ook voor de organisatie van de afwerking (afdraaien, inleggen, bezorgen) staat, kan schoner werken. Zelfs foto's kunnen, beperkt, in beeld gebracht worden. De grote winst zit in het zelf afdraaien van de omslagen, dat niet meer uitbesteed hoeft te worden. Hierdoor betaalt de dure aanschaf zich na een paar jaar weer terug. Het uitbrengen Dat vergde steeds een hele organisatie. Het was dikwijls kunst- en vliegwerk, maar het lukte steeds weer. De eerste jaren kwam PP op woensdag van de persen, later werd dat dinsdag. Het laatste decennium liggen de eerste nummers al op maandag bij Wolbrink. De oplage steeg naar meer dan 600 exemplaren. Elke week moest op zondag en maandag het meeste getikt worden. Er zijn jaren geweest, waarin de redactie op maandag en dinsdag in de kantine bijeen kwam en, elkaar inspirerend, aldaar het typwerk gereedmaakte. Thans zorgen de redactieleden thuis elk voor hun eigen kopij, onafhankelijk van elkaar. Bert van Petersen neemt het 'afdraaien' voor zijn rekening, waarna de stapels klaar liggen voor de inleggers. Daar hebben ook al heel wat Pax-leden uurtjes voor uitgetrokken. Vervolgens moet het bezorgd worden. Een gedeelte gaat per post (zo min mogelijk om de kosten te drukken). Het merendeel brachten kinderen van De Leer rond en bestellers van de Graafschapbode (via mevr. Tesselaar). Maar als ik het over bezorgen van PP heb, dan denkt iedereen aan Jan Oostendarp. Met tassen vol heeft hij meer dan 10 jaar het clubblad in het dorp rondgebracht. Nog veel langer (van 1973 tot 1991) was hij 'chef toto/lotto'. In maart 1981 raakte Jan (bekend als "Jan Beton"), die tevens terreinverzorger en klusjesman was, zijn fiets kwijt, de tassen vol met PP's en toto/lottoformulieren. Hij kreeg van Pax een nieuwe. Deze werd een maand daarna total-loss gereden. Hij kreeg van de dader wederom een nieuwe fiets. In oktober 1985 werd Jan Oostendarp gehuldigd voor 5 jaar PP bezorgen.

Jan Oostendarp wordt door Wim Geurtzen gehuldigd als PP-bezorger.

"De bezorger wordt van de fiets getrokken", is een veel gehoorde kreet, als het over de gretigheid gaat waarmee Pax-Praat wordt gespeld. Als het een dag te laat komt, grijpt men onmiddellijk naar de telefoon. Natuurlijk zullen veel mensen alleen bepaalde gedeelten lezen. Maar ook al worden alleen het verslag van Nees van Petersen en het eigen elftal, de Pax-Praatjes en het programma opgezocht, het blad geeft toch een binding en daarnaast stof tot discussie. Het wordt nog steeds gewaardeerd dat het 'zomaar' in de bus glijdt en dat is het vele werk waard. De inhoud Daar is steeds veel over te doen geweest. Regelmatig is dit gespreksstof op de ledenvergaderingen, in de wandelgangen, in de cafés en in de pers. Nu was daar ook wel eens aanleiding toe. PP kwam dikwijls in opspraak. Bv. wanneer de redactieleden zich negatief uitlieten over scheidsrechters. Na Vorden - Pax in

1980 moest Pax zich naar aanleiding van een artikel in PP verantwoorden bij de GVB. Scheidsrechter Schoenmaker uit Zutphen zou partijdig geweest zijn volgens het cluborgaan. PP vond kennelijk ook op de sportredacties van de dagbladen gretig aftrek. Veel opmerkingen werden geciteerd of bekritiseerd, vooral in De Derde Helft, een rubriek van De Gelderlander. Pax kwam hierdoor niet altijd even positief in het nieuws. Al naar gelang de samenstelling van de redacties varieerde de inhoud. Vaste onderdelen zijn altijd geweest de programma's, familiezaken (geboorten, huwelijken, sterfgevallen e.d.) en bestuursmededelingen. De eerste jaren schreven de redacteuren alles zelf. Zelfs publiceerde men de opstellingen, maar toen deze pas op donderdag bepaald werden, was dat niet meer mogelijk. In de zeventiger jaren leverden de elftallen een wedstrijdverslag in en dat was een behoorlijke uitbreiding van de inhoud. De elftallen leverden het verslag van hun belevenissen trouwer in, waardoor kopij was verzekerd. Standen, programma's, uitslagen, mededelingen en jeugd waren al een vast onderdeel geworden. De getrouwe, maar saaie opsomming van gebeurtenissen in een verslag begon reacties op te roepen. "Pietje zet voor en Jantje schiet hem erin" werd als vervelend beschouwd door het Trio Hally Wally en Wally Hally. Het tweetal (!) zorgde voor veel opschudding door hun verslagen vol nonsens. De toenmalige redactie verklaarde de verslaggevers van Pax 3 zelfs 'de oorlog'. Tot grote hilariteit van de Pax-Praatlezer. Het was wel het begin van een trend. Meer mensen probeerden op originele wijze het verslag wat meer kleur te geven. Iemand die daar wekelijks in slaagt is, niemand zal het me kwalijk nemen als ik hem als voorbeeld noem, Nees van Petersen. Zijn literaire hoogstandjes relativeren op ludieke wijze de soms te serieuze benadering van voetbal. Omdat, zoals Hengelo's wethouder zelf zegt: "Geen mens zich interesseert voor de uitslag en totstandkoming daarvan bij Pax 10." Een voorbeeld hiervan in een Kerstnummer: "Gek eigenlijk..., een mens hoeft eigenlijk maar een heel klein beetje moeite te doen om een fantastisch leven te leiden. Neem nu bv. eens ons team, Uw Elfde Elftal!! Wij fuiven er maar een beetje op los. Wij planten meibomen wanneer ploeggenoten een nieuw huis bouwen, wij bouwen Abrahammen als reuzen als er weer eens eentje 50 jaar wordt, wij zingen onze kelen schor bij 25-jarige huwelijksfeesten en bij geboorten laten wij de baby’s plassen als ruisende watervallen. 's Zondags gebruiken wij een gratis douche en schuiven daarna gezellig bij elkaar aan de lange tafel. De enige moeite die we ons voor dit prachtige leven moeten getroosten is..., een keer of twintig per jaar in een korte broek voor joker lopen. Ik hoor critici vaak mompelen over de slechte resultaten van ons elftal. Maar, beste lezer, ons team is volstrekt niet slecht. Een week heeft 148 uur en daarvan functioneert Uw Elfde Elftal 146½ uur uitstekend. Welke Amsterdamse politieagent kan dat van zichzelf zeggen?" Ook de redactie deed pogingen om de tekst luchtig te houden. Al in het begin schreven redactieleden onder pseudoniemen als Kaasmans en Eikelmans een soort column. Later kwamen er rubrieken zoals Van de Zijlijn, De speler van de week, Uit het archief, Paultje Paks, PP-20 jaar geleden. En niet te vergeten de Pax-Praatjes, die naast allerlei wetenswaardigheden en mededelingen de roddels van de Pax-familie doorlichtten. Natuurlijk is er wel eens wat aan te merken op de inhoud, maar men mag niet vergeten, dat hier amateurs aan het werk zijn. Zij besteden elke week vele uren om een uniek verschijnsel in stand te houden. Het Kerstnummer Een goede traditie was steeds het uitbrengen van een extra dik Kerstnummer. Hierin staan vele overzichten, interviews, puzzels, artikelen van voorzitter en trainer en de belevenissen van elk elftal tot dan toe. Plus allerlei extra's. In de tachtiger jaren groeide dit uit naar meer dan 60 pagina's. Samen met bestuur en vrijwilligers werd de feesteditie ingelegd. Om vervolgens van de gelegenheid gebruik te maken om een drankje en een hapje te nuttigen. Toen deze viering een wat minder uitbundig karakter kreeg, was de redactie tevens jaarlijks welkom bij Wolbrink voor een Kerstborrel.

Activiteiten De redactie is vanaf het eerste jaar druk doende geweest allerlei activiteiten te ontplooien. Meestal met de intentie geld in te zamelen voor een bepaald goed doel. Een greep: busreizen naar Europa Cupwedstrijden (Notten achterna) en interlands; verkoop in 1982 van petjes, mini-shirtjes, sjalen, paraplu's ten behoeve van een aftastapparaat, allerlei toto's, pool's en puzzels; droppingen; toernooien zoals PP-cup en stratenvoetbal; avondvierdaagse; PP-whisttrofee e.v.a. Een paar bijzondere noem ik apart. Zo was er bv. in januari 1988 de reis naar Hilversum van redactie en bestuur naar opnames van het tv-programma 'Prijs-je-rijk'. George Veenhuis en Kristian van Petersen werden uit het publiek gekozen om deel te nemen aan de spelletjes, waarbij de eerste een koelkast won. Op 5 mei 1990 organiseerde de redactie een grote rommelmarkt op het toen nog daarvoor uitermate geschikte Veemarktterrein. Het was een prachtige Bevrijdingsdag. Veel Pax-mensen staken de armen uit de mouwen en de belangstelling was groot. Vooral de eerste uren vloog de 'rommel' weg. De kooplustigen kwamen overigens vooral van buiten Hengelo. De opbrengst bedroeg meer dan 5000. Hiervan werd de inventaris van de kantine bekostigd. Bert van Petersen (geb.1943) Hij is de geestesvader van Pax-Praat. Op een onderbreking van 4 jaar na, was hij de grote man achter het cluborgaan, het 'visitekaartje' van Pax. Hij was de initiatiefnemer tot de oprichting van PP en was er nog steeds bij toen in juni 1993 het 25-jarig jubileum gevierd werd. Tevens was hij bestuurslid van 1973 tot 1979 en vanaf 1986 is hij dat opnieuw, waarvan de laatste 6 jaar als vice-voorzitter. Hij was lid van diverse feestcommissies, is de huidige p.r.-man en was en is het brein achter vele activiteiten en evenementen. In 1993 werd hij benoemd tot lid van verdienste en ontving de bronzen waarderingsspeld van de KNVB.

De PP-redactie bij het 25-jarig bestaan van het blad in 1993: Bert van Petersen, Herman Groot Wassink, Willy Hermans en Ineke Lichtenberg.

De redactie wordt gefeliciteerd door wethouder Nees van Petersen

Herman Groot Wassink (geb.1944) Ook hij heeft een groot aandeel in het 25-jarig bestaan van Pax-Praat. Daarnaast heeft hij vele andere verdiensten voor Pax. Hij was 5 jaar penningmeester en is vanaf 1986 secretaris. Tevens was of is hij 2e penningmeester, wedstrijdsecretaris, jeugdleider, kantine-administrateur en inkoper, toto/lotto-administrateur, leider van Pax 1, grensrechter en (mede-)organisator van diverse evenementen. Als scheidsrechter floot hij meer dan 900 (!) wedstrijden. Zaterdag 12 september 1987 werd hij gehuldigd voor zijn 500e wedstrijd. Ook hij werd in 1993 lid van verdienste en kreeg de zilveren bondsspeld van de KNVB.

Prestaties Pax 1 1966/67 Het eerste jaar van Pax in de KNVB sinds 1949 eindigde Pax tevreden in de middenmoot. Het kampioenselftal van 1966 werd gehandhaafd, met Alfons Veenhuis (pas op 18-jarige leeftijd in 1965 begon hij met voetbal) als aanvulling. De A-junior René Notten kreeg al dikwijls een invalbeurt en scoorde zijn eerste vier treffers voor Pax 1. Opvallend overigens dat in een tijdsbestek van een jaar of drie niet meer dan 12, 13 spelers gebruikt werden. 4C KNVB W. Bloemheuvel 1. Lochem 20 29 40-21 ------------------------------------------2. Silvolde 20 25 32-22 3. De Zweef 20 25 39-30 4. Markelo 20 23 26-21 5. RKHSC 20 22 40-32 6. GFC 20 21 35-38 7. MEC 20 19 41-42 8. Pax 20 18 40-38 9. Reünie 20 16 30-40 10. Varsseveld 20 15 35-46 ------------------------------------------11. Aalten 20 7 35-63 Topscorers George Veenhuis, Joop van Ree en Hans Lichtenberg (7 treffers).

Topscorers George Veenhuis en Hans Lichtenberg juichen na weer een doelpunt.

1967/68 Promotie naar KNVB! Pax leefde in een glorietijdperk, waarop velen met plezier terugkijken. Vrijwel elke basisspeler van die tijd heeft nog plakboeken met knipsels en foto's, die aan de successen herinneren. Het was een uniek jaar voor Pax. In het jaar van het 40-jarig bestaan wist Pax de 3e klasse KNVB te bereiken, alsmede de halve finale van de KNVB-beker. De start was niet slecht, maar niemand dacht aan een mogelijke titel na zeven punten uit zeven wedstrijden. Geleidelijk sloop Pax naar de top. Het liep steeds beter en Notten scoorde aan de lopende band. De 26 competitietreffers zijn daarna in de KNVB nooit meer verbeterd. De topper tegen en in Haaksbergen werd daags na de feestavond met 0-1 gewonnen. De aanhang groeide, Pax nam de leiding en werd het gespreksthema van de dag in Hengelo. De zware beenbreuk van Hans Lichtenberg op 18 februari 1968 bij Unisson in Boekelo was een domper en kwam een einde aan de doelpuntrijke voetbalcarrière van de spits.

Hans Lichtenberg wordt bij Unisson – Pax per brancard afgevoerd. George Veenhuis ziet het somber in, de wedstrijd wordt gestaakt.

Tegen Ajax B. werd een 1-3 achterstand omgezet in 4-3, RKHSC was met 1-7 een maatje te klein. In de laatste partij werd het karwei afgemaakt tegen Markelo: 3-1. Tot nu toe de laatste maal dat in Hengelo een titel werd gegrepen. Op deze 28e april barstte na het behaalde kampioenschap een groot feest los in een mudvolle zaal Michels. Uit de bekende enveloppen rolde zo'n ƒ400 en ook de shirts van de Keijenburgse firma Seezo waren uiterst welkom. Pax kon met tevredenheid het 40-jarig jubileum gaan vieren.

René Notten en George Veenhuis op de schouders van toeschouwers.

Het kampioensteam van 1968: Staand H. Hulstijn sr., H. Wijnbergen, F. Harmsen, R. Notten, B. Haverkamp, H. Hulstijn, H. Lichtenberg, trainer W. Bloemheuvel. Voor J. van Ree, G. Veenhuis, H. Rietman, A. Veenhuis, G. Veenhuis, R. Weustenenk. H. Wullink ontbreekt.

Staand F. Harmsen, H. Hulstijn sr., H. Wijnbergen, H. Rietman, R. Weustenenk, H. Hulstijn, B. Haverkamp, trainer W. Bloemheuvel. Voor J. van Ree, H. Wullink, R. Notten, A. Veenhuis, G. Veenhuis.

René Notten schitterde in het seizoen 1967/68 en viel op bij de scouts van het betaalde voetbal.

4C W. Bloemheuvel 1. Pax 20 31 56-29 -----------------------------------------2. Silvolde 20 29 42-23 3. RKHSC 20 23 37-32 4. Unisson 20 21 41-47 5. Haaksbergen 20 20 37-36 6. GFC 20 19 44-41 7. MEC 20 18 39-36 8. Varsseveld 20 18 34-40 9. Markelo 20 16 21-36 10. Ajax B. 20 15 42-47 -----------------------------------------11. Reünie 20 10 24-51 topscorer René Notten (26+8 beker)

Beker: Pax - VVG '25 Pax - SDOUC RKHSC - Pax Pax - MvR Kwartfinale: Pax - Gelria Halve finale: WVC - Pax

2-1 n.v. 5-2 1-2 n.v. 3-2 5-2 2-1

1968/69 Het einde van een succesvolle periode Na de euforie opgeroepen door een schitterend seizoen volgde een grote teleurstelling: zowel Pax 1 als Pax 2 degradeerde. Het derdeklasserschap, waar iedereen zo blij mee was, moest na een jaar weer worden prijsgegeven. Daar zag het tot diep in het seizoen helemaal niet naar uit. Ondanks het gemis van de spitsen Notten en Lichtenberg veroverde Pax 1 uit 13 wedstrijden even zo veel punten, met dikwijls heel aanvaardbaar voetbal. Met een achterstand van 3 punten op de lijstaanvoerder, waren de ogen toen zelfs nog naar de top gericht. Een periode van sukkelen begon, het gevolg van een golf van kwetsuren. Dieptepunt was een 0-5 tegen Sp.Dieren. Tot slot eindigde Pax samen DVC '26 en Sp.Dieren op de voorlaatste plaats, hetgeen een nacompetitie opleverde. Wel waren de Pax-leden enigszins gekwetst, door het feit dat Grol de punten cadeau had gegeven aan Gendringen (1-6!), dat daardoor de dans ontsprong. Alles zat tegen op die laatste wedstrijddag; VVG '25 won en DVC '26 en Sp.Dieren speelden tegen elkaar gelijk. Hierdoor was het, overigens verdienstelijke 1-1 gelijke spel tegen kampioenskandidaat VVO onvoldoende. Het eerste degradatieduel verloor Pax met 2-0 in Dieren en omdat Pax het meest nadelige doelsaldo in de competitie had was het al een bekeken zaak, tenzij DVC thuis zou verliezen van het al veilige Dieren. Dat bleek een niet te vervullen wens: DVC won met 4-0, waardoor het laatste treffen (Pax - DVC 1-1) niet meer van belang was.

e

In 1968/69 trok Pax in de 3 klasse dikwijls 1200-1500 toeschouwers. Hier snelt Joop van Ree voor een volle tribune langs een tegenstander.

3C W. Bloemheuvel 1. Lochem 22 29 37-29 * -----------------------------------------------------2. VVO 22 29 36-20 * 3. DCS 22 27 42-25 4. Concordia 22 26 45-27 5. Grol 22 24 38-36 6. VVG '25 22 21 27-29 7. Gendringen 22 20 30-33 8. Winterswijk 22 20 26-37 9. Sp. Dieren 22 19 24-19 10. DVC '26 22 19 31-32 -----------------------------------------------------11. Pax 22 19 30-40 12. Doetinchem 22 11 20-57 * beslissingswedstrijd VVO - Lochem 0-1 topscorer Joop Kuipers (10) nacompetitie: 1. DVC '26 23 5-1 2. Sp. Dieren 22 2-4 -------------------------------------------------3. Pax 21 1-3 In deze jaren was Henk Wullink (geb.1946) één van de meest belangrijke spelers. Hij was beter bekend als Henk Tijken (naar zijn stiefvader), in de volksmond "Henkie Tieken". Al op zijn 16e was hij in het vizier bij FC Twente, Go Ahead en De Graafschap. Er volgde echter een afkeuring vanwege een vermeende geboren hartafwijking. Van zijn 17e jaar tot zijn 24e speelde Henk in Pax 1. De middenvelder met een fabelachtige techniek gaf passes op maat aan zijn ploeggenoten en was daardoor een voortreffelijke spelbepaler, die ook regelmatig scoorde. In het 'rampjaar' 1968/69 was Henk één van de vele geblesseerden. Hij werd aan zijn knie geopereerd, en iedereen 'wist' dat Pax mèt Henk Tijken nooit gedegradeerd zou zijn. Op 25 oktober 1970 speelde hij zijn afscheidswedstrijd voor Pax. Zijn voetbalcarrière was daarmee nog niet afgelopen. De zwager van de broers Veenhuis verhuisde naar Nieuwerkerk aan de IJssel, waar hij vier jaar in het eerste speelde. Hij promoveerde daarmee naar de 4e en 3e klasse KNVB. Vanaf zijn 27e trok hij het shirt van SV Houten aan. In de 10 jaar dat hij in Houten 1 speelde promoveerde de club van 3e klasse onderafdeling naar de 3e klasse KNVB. De onomstreden kwaliteiten van Henk 'Tijken' Wullink werden dus ook elders goed benut! 1969/70 Spelend in de minder gebruikelijke 4e klasse D, wist Pax een sub-top positie te bereiken, maar het gat met de top was groot. Eén derby konden de aanhangers aanschouwen. Vooral de uitwedstrijd tegen Steenderen liep uit de klauwen, keeper Henk Rietman kon voortijdig vertrekken. Van het kampioensteam van twee jaar daarvoor waren nog zes spelers over: Bennie Haverkamp, Henk Rietman, Reint Weustenenk, Alfons en George Veenhuis en Herman Wijnbergen. Met de schoonzoon van Geurtzen, Gerard Siebelink, kreeg Pax er wel een begaafde middenvelder bij.

4D G. van de Pol 1. Worth Rheden 20 36 59-18 ----------------------------------------------------2. Dierense Boys 20 28 56-27 3. Pax 20 20 30-26 4. Sprinkhanen 20 19 34-35 5. Doetinchem 20 19 25-32 6. Steenderen 20 18 36-39 7. MvR 20 18 20-23 8. Babberich 20 16 26-34 9. EDS (Ellecom) 20 16 26-38 10. Juventus (Dieren) 20 15 25-37 * ----------------------------------------------------11. Aerdt 20 15 24-43 * * beslissingswedstrijd Juventus - Aerdt 1-0 topscorers Bennie Haverkamp en Joop Notten (5)

Beker: Pax - Be Quick 2-5

Tonnie Kroesen schiet Pax in 1970 naar 4-1 tegen Zelhem. G. Meulenbrugge is meegekomen.

1970/71 Terug in de 4e klasse C had Pax een moeizame start. Toch bereikte het vlaggeschip een 3e plaats door een goede 2e competitiehelft. Trainer Van de Pol was een tijd ziek. Bij Eibergsche Boys, de afscheidswedstrijd van Henk Wullink, zat zelfs geen plaatsvervanger op de bank. Rond 1970 was Jan Lenderink de keeper. De robuuste zoon van de voormalige topscorer stond zijn mannetje in het doel. Inmiddels was de wijze en stijl van keepen met de tijd veranderd. Door een betere lichamelijke opvoeding èn aparte keeperstraining werden de mensen atletischer, de bewegingen soepeler. De doelverdedigers waagden zich buiten 'hun' strafschopgebied en liepen voetballers tegemoet, wanneer zij alleen voor hem opdoken, in een euvele poging de bal te ontfutselen. Bij voorzetten gingen de keepers meespringen om het de tegenstander moeilijk te maken. Ze voetbalden en dachten mee, gaven aanwijzingen aan de vier achterhoedespelers. In noodgevallen durfden ze zelfs als 'vliegende kiep' (een begrip uit het verdwenen straatvoetbal) naar voren, indien de stand daar aanleiding toe gaf.

4C G. van de Pol 1. HSC '21 20 30 30-15 ----------------------------------------------------2. Varsseveld 20 28 42-24 3. Pax 20 22 34-34 4. Unisson 20 21 35-31 5. Zelhem 20 20 37-31 6. Grol 20 20 28-28 7. Terborg 20 19 31-31 8. Ajax Br. 20 19 34-43 9. Eibergsche Boys 20 18 22-27 10. Silvolde 20 15 22-25 ----------------------------------------------------11. MEC 20 8 18-44 topscorer George Veenhuis (12)

Pax 1 in 1971. Staand B. Haverkamp, G. Siebelink, H. Steintjes, A. Sueters, H. Kramer, R. Weustenenk, leider H. Otten. Hurkend J. Lentferink, J. van Ree, G. Meulenbrugge, J. Lenderink, G. Veenhuis. 1971/72 Na 1971 had, met uitzondering van 1974/75 Pax veel moeite zich te handhaven. Twee maal lukte dat met veel geluk. Er was veel gedoe rond het trainingsbezoek. Spelers bij Pax hadden problemen met het woord 'verplicht'. Zo gauw dat in de huisregels van de trainer voorkwam, bleven ze juist weg. Het was een matig seizoen waarin Pax in de onderste regionen bivakkeerde. In de laatste vier wedstrijden waren nog twee punten nodig voor handhaving. Pax verloor echter alle vier... Tot en met het eindsignaal van de laatste wedstrijd was er onzekerheid. Gelukkig verzaakte Grol dit keer haar sportieve plicht niet (zie 1956 en 1969). Ze versloegen Ajax B., dat daardoor degradeerde, Pax was één puntje voor gebleven.

4C G. van de Pol 1. Silvolde 22 38 46-11 ----------------------------------------------------2. Varsseveld 22 30 39-20 3. RKZVC 22 28 37-29 4. Longa '30 22 26 32-23 5. Eibergen 22 25 37-25 6. Terborg 22 22 27-30 7. Doetinchem 22 19 32-35 8. Zelhem 22 16 32-43 9. Grol 22 16 26-38 10. Unisson 22 15 17-34 11. Pax 22 15 22-47 ----------------------------------------------------12. Ajax Br. 22 14 23-41 topscorer Bennie Haverkamp (7) 1972/73 De KNVB-status werd geprolongeerd, maar wederom met de hakken over de sloot. "Pax-moreel moet beter", luidde een kop in de krant. In november stond Pax acht punten voor op nummer laatst VVG '25 en leek er geen vuiltje aan de lucht. Dat vuiltje kwam er wel, nadat Pax in de meeste duels alleen als speelbal van de opponenten gebruikt werd. Opnieuw moesten er na afloop van de laatste wedstrijd enkele telefoontjes afgewacht worden. Een zenuwslopende situatie! Zelf had Pax met 4-6 van Zelhem verloren. Toen bleek dat VVG met 4-0 ten onder was gegaan tegen Longa '30, konden de overgebleven Pax-fanaten opgelucht adem halen. Bovenaan in deze klasse was het enorm spannend en het eindigde in een machtige apotheose. Het belangrijke duel RKZVC - Grol werd eerst om dubieuze redenen afgelast en vervolgens ingehaald nadat de anderen de competitie al afgewerkt hadden! Winst van RKZVC zou een nacompetitie tussen vijf teams opleveren. 5000 toeschouwers (een Achterhoeks record) zagen Grol na een gelijkspel kampioen worden. 4C H. Drent 1. Grol 22 29 31-17 ----------------------------------------------------2. Eibergen 22 28 14- 8! 3. Etten 22 28 42-22 4. Longa '30 22 28 32-18 5. RKZVC 22 27 31-21 6. Neede 22 25 41-41 7. Reünie 22 24 29-29 8. Varsseveld 22 21 38-32 9. Zelhem 22 18 30-33 10. Terborg 22 14 23-43 11. Pax 22 12 23-43 ----------------------------------------------------12. VVG '25 22 10 20-47 topscorer Joop Kuipers (7)

Beker: Pax - Sp. Dieren 1-2

1973/74 Pax eindigde in het onderste deel van een grote middenmoot. De eerste drie wedstrijden gingen verloren, anderen hadden toen al zes duels gespeeld. Droogte speelde Pax parten, een sproei-installatie was nog niet in het bezit van de gemeente.

Doelpunten maken was al jaren een zwak punt, zo ook deze jaargang. Slechts 20 maal konden onze schutters het net achter de vijandige doelwachter laten bollen. Geen enkele speler scoorde meer dan drie keer. In een bewogen wedstrijd in Neede werd keeper Jan Lenderink uit het veld gestuurd. Na diverse grove charges op zijn lichaam wist hij zich niet meer te beheersen. Hij kreeg vijf wedstrijden aan zijn broek, waarvan één voorwaardelijk. Over zijn opvolging ontstond veel commotie. Fenneman, Wenneker en Rietman waren de kandidaten. Henk Rietman kreeg vanwege zijn ervaring de voorkeur en daardoor vierde hij zijn rentree. Hij had een mooie stijl. Vooral het quasi nonchalant met één hand uit de lucht plukken van de bal, was altijd spectaculair. 4C H. Drent 1. Eibergen 22 37 45-14 ----------------------------------------------------2. Gendringen 22 29 38-23 3. Longa '30 22 28 35-18 4. RKZVC 22 23 29-30 5. Reünie 22 21 25-29 6. KSV 22 21 25-31 7. Neede 22 20 33-31 8. Varsseveld 22 20 24-30 9. Zelhem 22 18 30-30 10. Pax 22 18 20-27 11. Terborg 22 16 17-48 ----------------------------------------------------12. Etten 22 13 22-34 'topscorers' Joop Kuipers, Johnny Kroesen en George Veenhuis (3)

Pax – Reünie, 8 september 1974. Henk Kramer kopt, A. Veenhuis en J. Kuipers kijken toe.

1974/75 Voor de afwisseling was dit een prima seizoen, niet in het minst door de versterking in de persoon van Henry Golstein. Hij kwam van Be Quick Z. Vooral de verdediging met spelers als Alex Sueters, Bennie Hiddink, Henk Kramer en Ap Fleming stond als een huis. Wel waren er dit jaar veel schorsingen. Bovenaan verspeelde het verrassende KSV in de laatste wedstrijd de titel door thuis van Reünie te verliezen. Onderaan was de beslissingswedstrijd tussen RKZVC en Zelhem in Varsseveld. RKZVC kwam in de laatste minuten van de wedstrijd langszij door een blunder van de Zelhem-keeper. In de verlenging wist RKZVC nog 2 maal te scoren, zodat Zelhem degradeerde. 4C H. Drent 1. Longa '30 22 33 50-22 ----------------------------------------------------2. KSV 22 32 33-17 3. Pax 22 28 24-17 4. Gendringen 22 25 33-26 5. Reünie 22 23 33-28 6. Winterswijk 22 20 34-34 7. Neede 22 19 27-36 8. Terborg 22 19 24-34 9. Varsseveld 22 18 25-31 10. Witkampers 22 17 22-34 11. RKZVC 22 15 21-31 * ----------------------------------------------------12. Zelhem 22 15 23-38 * * beslissingswedstrijd RKZVC - Zelhem 4-2 na verlenging topscorer Joop Kuipers (5)

Beker: AD '69 - Pax 2-0

1975/76 Een zeer spannend jaar. Pax verkeerde constant in degradatiegevaar. Er was veel kritiek op de selectiespelers. Op de halfjaarlijkse ledenvergadering werd dat aangekaart. Een boze voorzitter Geurtzen: "Het is bedroevend. De trainingen worden ontzettend slecht bezocht, je slaat er steil van achterover als je alle zaken rond Pax 1 op een rijtje zet." Trainer Wormgoor deed er nog een schepje bovenop: "Spelers komen afspraken niet na en als ik een speler, die 6 weken niet getraind heeft, naast het elftal wil zetten, draait de technische commissie die beslissing weer terug. Bij Pax leven ze nog tien jaar terug." Na het terughalen van veteranen Henk Rietman (opnieuw) en George Veenhuis verloor Pax de laatste vier ontmoetingen niet meer, zodat het de onderste plaats verliet en een nacompetitie uitsluitsel moest geven. De eerste wedstrijd was uit tegen Winterswijk (met o.a. Herman Beyers), waarvan in de competitie met 0-6 en 5-0 was verloren. In een zinderende hitte speelde Pax een goede partij en wist te winnen met 0-1. De basis voor handhaving was gelegd. Thuis tegen Neede sleepte Pax het resterende puntje in de wacht (1-1). Trainer Wormgoor, die onder uiterst belabberde omstandigheden moest presteren, ging op de schouders. Pax 1 had liefst 30 spelers nodig. Golstein was na een jaar weer teruggekeerd naar Be Quick en in zijn kielzog gingen Alex Sueters en Bennie Hiddink mee. De laatste was overigens na een paar weken al weer terug, maar het vertrek van de andere twee betekende toch kwaliteitsverlies.

4C W. Wormgoor 1. Lochem 22 34 52-19 ----------------------------------------------------2. Unisson 22 28 28-17 3. Gendringen 22 25 40-29 4. KSV 22 22 23-24 5. Varsseveld 22 22 33-34 6. AD '69 22 21 33-38 7. Witkampers 22 20 33-34 8. RKZVC 22 20 27-30 9. Reünie 22 18 28-36 10. Pax 22 18 25-48 11. Neede 22 18 29-40 ----------------------------------------------------12. Winterswijk 22 18 36-34 Nacompetitie: 1. Reünie 24 4-1 2. Pax 23 2-1 3. Neede 33 3-4 -------------------------------------------------4. Winterswijk 30 2-5 Pax - Reünie werd niet meer gespeeld topscorer George Veenhuis (6) 1976/77 Degradatie naar de GVB Na jaren in de kelder van de KNVB vertoefd te hebben volgde uiteindelijk de degradatie. Het begin was redelijk, maar door blessures en trainingsproblemen zakte Pax steeds verder af. Excuses moeten er tenslotte zijn, naar goede traditie in de voetbalwereld. Voor de laatste wedstrijd stond Pax gelijk in punten met Neede. Pax verloor met 3-1 bij Witkampers, dat, tegen de verwachting in, streed om elke meter. Dat kon ze moeilijk kwalijk genomen worden. Wèl, dat Terborg alleen figureerde binnen de lijnen, zodat Neede met 0-5 kon winnen. Degradatie naar de onderafdeling was een feit, 8 mei 1977 was een trieste dag voor Pax. Overigens was het de vierde en laatste maal in totaal dat Pax in de historie zou degraderen. Daarvóór was dat in 1938, 1949 en 1969 gebeurd. 4C W. Engelhart 1. TVO (Beckum) 22 32 35-15 ------------------------------------------- ---------2. Gendringen 22 31 46-22 3. Witkampers 22 24 37-32 4. KSV 22 23 26-23 5. Dinxperlo 22 22 24-20 6. RKZVC 22 22 33-32 7. Reünie 22 21 24-34 8. Terborg 22 21 23-39 9. Varsseveld 22 18 27-30 10. AD '69 22 18 24-33 11. Neede 22 17 29-34 ----------------------------------------------------12. Pax 22 15 22-36 topscorer Alfons Veenhuis (6+1 beker)

Beker: Longa '30 - Pax 2-1 n.v.

1977/78 Pax wist aan dit jubileumjaar geen extra glans te geven door een promotie, zoals dat in 1968 wel lukte. Door veel en langdurige blessures was het begin matig. Geleidelijk kroop Pax omhoog, maar de 4e eindpositie was juist net te weinig voor terugkeer in de KNVB. Halverwege het seizoen voegde Golstein zich weer bij de selectie. Een curieus moment was er toen de snelle spits Gerard Huitink in het treffen tegen Columbia (3-3) de bal door het net pegelde, hetgeen veel opschudding veroorzaakte. Hoofdklasse GVB W. Engelhart 1. Lettele 23 36 37-16 2. Drempt V. 23 34 47-22 3. 't Peeske 22 30 46-23 -----------------------------------------------------4. Pax 22 25 34-30 5. Columbia 22 23 36-29 6. Winterswijk 22 23 35-28 7. Babberich 22 23 27-25 8. Loenermark 22 20 33-25 9. Eerbeekse Boys 22 18 27-38 10. DVV 22 14 18-36 ----------------------------------------------------11. Alexandria 22 12 19-45 12. Sint Joris 22 8 13-55 topscorer Gerrit Reussink (10) 1978/79 Terug in de KNVB Pax nam vanaf de aanvang de leiding. Naast Henry Golstein scoorden ook Gerrit Reussink en Gerard Huitink regelmatig. Pas in april kwam het eerste verlies. Een klein 'dipje' volgde, want nog 2 maal werd verloren, zelfs van het zwakke DVV. De gevolgen waren niet desastreus. De promotie werd binnengehaald op moederdag, het begin van een goede traditie. Bij Pacelli in Klarenbeek scoorde Gerrit Reussink kort voor tijd de bevrijdende gelijkmaker. Dat betekende het benodigde puntje en na twee jaren in de GVB terugkeer naar de 'grote' bond. Na afloop werd de promotie sober gevierd. Een week later blameerde Pax zich tegen Babberich (0-3), maar uiteindelijk kon Pax zich kampioen noemen en werden de festiviteiten iets uitbundiger. Het aanblijven van Wout Engelhart had dus toch succes gehad. Hoofdklasse GVB W. Engelhart 1. Pax 22 30 40-17 2. Winterswijk 22 28 47-30 3. Columbia 22 28 27-14 ----------------------------------------------------4. Pacelli 22 27 34-18 5. Varsseveld 22 27 26-18 6. Loenermark 22 23 33-34 7. Etten 22 21 22-29 8. Babberich 22 20 25-30 9. Eerbeekse Boys 22 19 25-33 10. Ajax Br. 22 17 23-34 ----------------------------------------------------11. DVV 22 13 13-37 12. Zutphen 22 12 14-39 topscorer Henry Golstein (12)

Pax 1 na de behaalde titel in 1979 bij Pacelli in Klarenbeek. Staand G. Huitink, H. Golstein, G. Siebelink, T. Roenhorst, H. Knoef, J. Hulshof, J. Lenderink, R. Althoff, G. Weustenenk. Voor G. Eulink, H. Kramer, B. Hiddink, E. Tangelder, G. Reussink, J. Notten, grensrechter H. van Dam, trainer W. Engelhart.

De kampioenen lopen achter de muziek aan.

1979/80 Over trainer Overbeek was 'men' maar matig tevreden. De negende plaats was toch onder de verwachtingen van deze talentvolle groep. Hij kon dan ook opkrassen na dit ene jaar. De wedstrijd van het jaar was Pax - Vorden voor 1500 nieuwsgierigen. Pax kon voor een keer niet op tegen Vorden, dat over een sterk team (Heersink, Hissink) beschikte: 1-4. 4C B. Overbeek 1. Dinxperlo 22 33 41-17 ----------------------------------------------------2. RKZVC 22 29 43-16 3. Vorden 22 27 37-29 4. Reünie 22 24 38-34 5. SDOUC 22 24 29-25 6. Witkampers 22 24 30-30 7. Zelhem 22 22 29-28 8. Terborg 22 18 22-23 9. Pax 22 18 28-36 10. AD '69 22 17 23-37 11. Winterswijk 22 15 29-52 -----------------------------------------------------12. KSV 22 13 13-35 topscorer Henry Golstein (8+1 beker)

Beker: Pax - ’t Peeske

2-3

Henk Knoef in 1980. 1980/81 Leo Zegers was de nieuwe trainer, onder hem begon de victorie. Het was het begin van de zo succesvolle tachtiger jaren, al kon in deze jaargang de vlag nog niet in top. Zegers begon met Hans Rouwen en Hans Winkelman van Pax 3 naar Pax 1 over te hevelen. Spits Rouwen werd bij zijn debuut tegen Eibergen uit het veld gestuurd. Door vrij veel blessures en schorsingen kwam Pax niet verder dan de middenmoot. Na de winterstop meldde zich Jos Schooltink bij Pax. Na twee wedstrijdjes Pax 2 had Zegers het al gezien: Jos was de nieuwe laatste man. 8 februari 1981 maakte hij zijn debuut (Pax - Zelhem 1-1) en hij zou zijn positie, op een tussenstop van een jaar twaalf jaren lang niet meer afstaan. Na zijn komst zette Pax een eindsprint in: 9 punten uit de laatste 5 wedstrijden.

4C L. Zegers 1. SDOUC 22 31 42-27 ----------------------------------------------------2. RKZVC 22 28 41-26 3. Varsseveld 22 26 35-25 4. Eibergen 22 25 38-23 5. Pax 22 25 35-27 6. AD '69 22 24 32-29 7. Terborg 22 22 29-32 8. Vorden 22 22 29-36 9. Reünie 2 22 17 15-25 10. Zelhem 22 17 28-39 11. Winterswijk 22 15 27-39 ----------------------------------------------------12. Witkampers 22 12 20-48 topscorer Hans Winkelman (9)

Beker: Wilhelmina SSS - Pax MvR - Pax

1-4 2-1

Hans Winkelman scoort een van zijn doelpunten. 1981/82 De hoopvolle verwachtingen kregen direct een deukje na de thuisnederlaag tegen Eibergen. De daaropvolgende 1-1 bij Varsseveld bleek later een heel waardevol gelijkspel, waarna een opmars kon worden ingezet. Thuis tegen AD '69 verliep sensationeel. Doelman Johan Hulshof vond in zijn 100e Pax 1wedstrijd dat hij genoeg trappen had opgelopen en nam wraak. Hij mocht zich 4 weken prepareren op zijn huwelijk. Toen ook Henry Golstein het veld moest verlaten vanwege een gebroken neus zag zelfs de grootste optimist weinig heil meer in een goed resultaat. De 0-1 achterstand werd echter na rust door de herboren mannen van Zegers weggepoetst met 3 fraaie goals en Pax pakte na 5 partijen de gedeelde koppositie. De aanhang groeide snel bij deze strijdwijze. Pax koppelde karakter aan aanvallend en spectaculair voetbal. Hans Winkelman, Henry Golstein en Gerard Weustenenk waren de mannen die de meeste kansen doeltreffend wisten af te ronden. Op 22 november 1981 ging Pax de winterpauze in als enige lijstaanvoerder, er waren 8 duels afgewerkt. Na de hervatting op 14 februari 1982 ging het verder tussen Pax en Varsseveld, dat hinderlijk bleef volgen met 1-0 zeges. Pax - Zelhem leverde een opstootje op met een Zelhem-supporter. Aanvoerder Golstein speelde voor politieagent en voerde hem af, voor er meer klappen zouden vallen. Het relletje leidde de aandacht af, zodat menig aanhanger de enige treffer (eigen goal van Schierboom in laatste minuut) miste. Tegen Eibergen had Pax iets goed te maken en deed dat grondig: 0-5. De grote schare supporters vierde al een feestje: het Hengelo's volkslied klonk en Golstein werd na zijn 0-3 op de schouders genomen. Van Varsseveld (getraind door oud-Paxspeler Alex Sueters) zelf werd voor 2000 toeschouwers met 1-0 gewonnen. Pax - Vorden leverde sinds lang weer eens een overwinning op (2-1, 2000 man) en de andere streekgenoot Zelhem werd op De Pol afgetroefd: 0-1. Dat was de 20e wedstrijd, en daar haakten de Varssevelders af. Zij kwamen op vier punten achter, zodat Pax in Vorden aan een gelijkspel genoeg had voor de titel.

Op 9 mei 1982, alle moeders kregen ontbijt op bed, wist Pax voor de tweede maal de 3e klasse KNVB te bereiken. De 1-1 voor opnieuw 2000 toeschouwers, was voldoende, Golstein had rechtstreeks gescoord uit één van zijn befaamde indraaiende corners. Hengelo wachtte de kampioenen op alsof ze een wereldreis gemaakt hadden. Zij zouden de weken daarna getrakteerd worden op menig etentje.

Golstein is de gevierde man na het behalen van het kampioenschap in 1982.

Voorzitter Geurtzen spreekt de Hengelose menigte toe vanaf het balkon van het gemeentehuis. Naast hem wethouders Hooman en Groot Roessink en burgemeester De Boer.

De kampioen op de platte kar door het dorp.

Pax kampioen in 1982. Staand W. Grotenhuys, G. Huitink, Th. Seesing, B. Hiddink, H. Winkelman, D. Wullink, H. Golstein, G. Weustenenk, G. Reussink, L. Zegers, F. Diks. Voor J. Hulshof, H. Steintjes, J. Schooltink, J. Notten, W. Harmsen, F. Gr. Roessink, H. van Dam. H. Rouwen ontbreekt.

4C L. Zegers 1. Pax 22 35 53-22 ------------------------------------------- ----------2. Varsseveld 22 28 27-16 3. AD '69 22 25 32-30 4. VVG '25 22 24 48-37 5. Eibergen 22 23 32-33 6. Zelhem 22 23 27-30 7. Reünie 22 19 29-31 8. RKZVC 22 19 33-42 9. Terborg 22 18 19-31 10. Winterswijk 22 18 34-47 11. Grol 22 17 30-32 ----------------------------------------------------12. Vorden 22 15 32-45 topscorer Hans Winkelman (12+2 beker)

Beker: Pax - Doesburg Erica '76 - Pax Pax - SDOUC GSV '38 - Pax

3-0 0-2 3-0 1-0

1982/83 Na het ene jaartje 1968/69 kwam Pax voor de tweede maal in de 3e klasse KNVB uit. De start leverde wederom een punt uit twee wedstrijden op. Na vijf duels meldde Pax zich bij de bovensten. Tot de winterstop gaf VVO de toon aan, met Concordia, Pax en Babberich vlak daarachter. Pax kwam de winter goed door: 6-1 winst op Lochem en Pax kwam aan de top met Concordia en VVO, het was stuivertje wisselen. Voor het eerst in de historie werd toen een ontmoeting gestaakt wegens het slechte weer. Sneeuw en hagel teisterden Colmschate - Pax. Na de 14e partij voerde Pax alleen de ranglijst aan. Drie duels verder groeide de voorsprong op Babberich, Concordia en Erica '76 tot 3 punten. Babberich - Pax gooide roet in het eten: 2-0. Wel bleven deze twee ploegen over als kampioenskandidaten met een gelijk aantal punten. Dat bleef tot de laatste wedstrijd-

dag, toen beiden naar degradatiekandidaten moesten. Pax stelde hevig teleur door in Drempt met 3-0 onderuit te gaan; Drempt Vooruit handhaafde zich daardoor. Babberich verloor echter ook: met 1-0 bij Dierense Boys, dat wel een klasse lager moest spelen. Met slechts 29 punten waren Pax en Babberich gelijk bovenaan geëindigd. Een beslissingswedstrijd op 15 mei moest uitsluitsel brengen. Het zou resulteren tot een hoogtepunt in het Oostgelders voetbal aller tijden. 6000 toeschouwers dromden samen op het sportpark Munsterman in Silvolde. Een prachtige apotheose van het jaar. In een spannend duel, onder leiding van scheidsrechter Floors uit Neede, schoot Hans Rouwen Pax na rust naar een voorsprong. Het fysiek sterke Babberich knokte echter knap terug en won met 1-2. Teleurgesteld, maar trots keerden de Pax-aanhangers, in een verkeerschaos, terug naar Hengelo. Het was immers een ware propaganda voor het amateurvoetbal geweest en kampioen, ach, dat kwam volgend jaar wel. 's Avonds werd het verdriet dan ook snel weggespoeld met een happening bij Wolbrink alsof Pax kampioen was geworden. De vertrekkende Zegers ging op de schouders en kwam bijna in de propeller aan het plafond. De plakkaten 'Pax kampioen' hingen overal. Als troost mocht de penningmeester 4000 aan recette opstrijken.

Veel toeschouwers in Silvolde.

Hans Rouwen zet Pax op een 1-0 voorsprong tegen Babberich, Gerard Weustenenk kijkt. Goed te zien hoe druk het is.

3C L. Zegers 1. Babberich 22 29 35-19 * -----------------------------------------------------2. Pax 22 29 37-23 * 3. Erica '76 22 27 33-28 4. Concordia 22 23 29-28 5. Colmschate 22 23 35-37 6. VIOD 22 21 29-26 7. VVO 22 21 29-27 8. Drempt V. 22 21 31-31 9. Silvolde 22 21 26-29 10. Lochem 22 21 26-30 ----------------------------------------------------11. Dierense Boys 22 20 23-28 12. RKPSC 22 8 20-48 * beslissingswedstrijd Babberich - Pax 2-1 topscorer Wilbert Grotenhuys (8+2 beker)

Beker: GSV '38 - Pax Pax - Grol Pax - Kotten WVC - Pax Rheden - Pax Pax - MVV '18 Kwartfinale: Pax - RKHVV Halve finale: AWC - Pax

1-2 2-0 4-0 1-2 1-2 3-2 2-1 3-1

1983/84 Zonder kampioen te worden, in vele opzichten een van de beste seizoenen van Pax. In de competitie werden liefst 35 punten bijeen gevoetbald, met een doelsaldo van 42-12 en het winnen van de districtsbeker was een absoluut unicum. In de nieuwe uitrusting van Quick met rugnummers begon Pax direct voortvarend, op zich al bijzonder. Pax had na zes duels al tien punten met MvR en RKZVC in het kielzog. Met de Zieuwentse ploeg zelf werd afgerekend: 0-6. Het heroptreden van Golstein, die vanwege de start van zijn trainersloopbaan in Pax 7 was gaan spelen, kreeg veel aandacht in de pers. Het werd een tweestrijd met MvR. Met Kerst stonden de kemphanen gelijk. Op 22 januari 1984 zou de onderlinge wedstrijd plaatsvinden. Na 66 minuten staakte de arbiter echter de match bij een 1-1 stand wegens hevige sneeuwval. Waarom hij het zo lang door liet gaan en waarom hij die laatste minuten niet vol liet maken bleef een vraag. De Graafschapbode meldde, dat hij affloot op aandringen van Pax, dat meldde dat haar doelman de bal niet meer kon onderscheiden. Inderdaad had aanvoerder Bennie Hiddink na de gelijkmaker van Hans Winkelman al een paar maal aangedrongen op staken. Gesuggereerd werd dat dit gebeurde omdat MvR de betere zou zijn. Het kwam niet meer goed tussen de ploegen. De kraker werd opnieuw vastgesteld voor het carnavalsweekend. De ploeg uit de Waskupenstad wilde dit vanwege de zondagse optocht verplaatsen naar zaterdag, maar Pax voelde daar niets voor,omdat het dan over een incomplete groep beschikte. Er was sprake van veel commotie en verwijten over en weer, hetgeen tot een ware psychologische oorlogsvoering leidde. Beide ploegen hadden trainers die populair waren bij de regionale broodschrijvers: MvR had Veerman ("elke boer kan met zulke spelers als bij Pax kampioen worden"), Pax had Peeters. Pax had meer met de weergoden te stellen die winter. Thuis tegen SML moest de wedstrijd per sé doorgaan. Op een onbespeelbaar glad veld was de aanvallende ploeg echter in het nadeel en Pax leed het enige verlies van het jaar. Achteraf (altijd makkelijk gezegd) kostte dat Pax de titel. Pax was op twee punten achterstand gekomen, maar dat zou in de nog komende confrontaties goed gemaakt kunnen worden. Paaszaterdag was het eindelijk zover. Op de 17e wedstrijddag kon eindelijk MvR - Pax afgewerkt worden. 3000 mensen zagen een gelijkopgaande strijd, waarin MvR een voorsprong nam. Het duel eindigde in 1-1, dit begon gewoonte te worden. "Die ploeg speelt alleen maar afbraakvoetbal", gooide Peeters nog wat olie op het vuur. "In Hengelo maken we het karwei af", riepen trainer en spelers van Pax. De pers was druk met het optekenen van alle uitlatingen.

Pax – MvR, 13 mei 1984, voor 3500 toeschouwers. Een aanval van MvR wordt onderschept door Jos Schooltink en Dick Wullink.

In de voorlaatste wedstrijd op 13 mei moest het dan gebeuren. Pax was MvR tot op één punt genaderd. In een geweldige entourage zagen de 3500 (!) toeschouwers MvR weer een voorsprong nemen door een spetterende kogel van Henk Bouwman. Vlak na rust kreeg Hengelo weer hoop door de 1-1 van Hans Winkelman, maar helaas bleef het daar bij. MvR maakte geen fout in de afsluitende wedstrijd, dus opnieuw ging de titel aan Pax voorbij. Alle frustaties werden echter weggespeeld in het bekertoernooi . 3C G. Peeters 1. MvR 22 36 38-15 ----------------------------------------------------2. Pax 22 35 42-12! 3. Concordia 22 25 38-33 4. Victoria '28 22 23 33-29 5. Silvolde 22 21 33-34 6. VIOD 22 19 18-22 7. RKZVC 22 19 37-41 8. SML 22 19 29-39 9. Erica '76 22 18 33-37 10. Lochem 22 18 21-31 ------------------------------------------- ---------11. Drempt V. 22 17 34-45 12. VVO 22 14 29-47 topscorer Hans Rouwen (13+4 beker)

Beker: Neede - Pax 0-1 DVC '26 - Pax 0-1 Pax - Gendringen 3-1 n.v. Varsseveld - Pax 2-4 Pax - Fortissimo 5-2 n.v. Kwartfinale: Pax - Be Quick 2-1 Halve finale: Pax - Wageningen 2 3-1 Finale: Pax - Zwolsche Boys 2-2 Pax wint na strafschoppen Eindtoernooi bekerwinnaars: Pax - Ajax 2 0-0 Dijka Steenwijk - Pax 6-1

1984/85 Het winnen van de beker bracht een nasleep met zich mee. 'Zeist' was een schitterende ervaring, en de wedstrijd tegen Haarlem een climax in de Pax-annalen. Het leidde wel de aandacht af van de competitie, maar dat woog niet op tegen deze hoogtepunten. Al had Pax er voor moeten degraderen. De competitie verliep moeizamer dan Pax inmiddels gewend was. Het begon met een afgelasting, gevolgd door verlies bij Concordia. Na vier wedstrijden hikte Pax al tegen 4 punten achterstand aan op Varsseveld en SDOUC. Lochem - Pax (2-2) ging gepaard met woordenwisselingen langs de lijn, agressiviteit op het veld en vechtpartijen op de parkeerplaats. Pas na Pax - Haarlem konden de gedachten weer bij het 'gewone' competitiegebeuren gehouden worden. Inmiddels stond Pax zesde op vijf punten achterstand. De enorme publiciteit werkte door: 2000 man waren aanwezig bij SDOUC - Pax. Geleidelijk klom Pax naar een stekkie achter Varsseveld. Net toen deze dreigde te worden ingelopen liet Pax een steek vallen bij CUPA. Op de 20e speeldag telde penningmeester Jan Rondeel tot zijn genoegen de entree van 2000 betalenden bij Pax - Varsseveld. Pax naderde bij winst op een punt, Varsseveld kon na een zege het tweedeklasserschap begroetten. Pax was wederom niet in staat in een alles-of-niets partij de punten binnen te halen. 3C G. Peeters 1. Varsseveld 22 34 48-22 ----------------------------------------------------2. Pax 22 30 36-21 3. SDOUC 22 26 42-25 4. Haaksbergen 22 25 38-31 5. RKZVC 22 25 34-30 6. Concordia 22 21 23-26 7. Lochem 22 21 24-30 8. CUPA 22 20 24-33 9. Doesburg 22 19 29-34 10. Silvolde 22 17 21-34 ----------------------------------------------------11. Erica '76 22 13 19-31 12. VIOD 22 13 16-37 topscorer Wilbert Grotenhuys (9+1 Zeist)

Beker: Landelijk: Pax - Haarlem District Oost: MvR - Pax gestaakt, Pax gediskwalificeerd

1-7 1-1,

1985/86 Pax naar 2e klasse KNVB "Viermaal is scheepsrecht", moet men bij Pax gedacht hebben. Eindelijk lukte het om die alleraardigste, maar niets opleverende tweede plek in te ruilen voor een eerste. Van meet af aan waren de aspiraties van de Pax-helden duidelijk. De eerste twee partijen werden zelfs winnend afgesloten, heel bijzonder. Samen met OBW maakte Pax de dienst uit, met RKZVC als tijdelijke lastpost. Het onderlinge treffen in Ooy werd een bloedeloze 0-0. RKZVC werd teruggewezen door Pax zelf, al kostte het Henk van Dam een zweepslag na een vreugdedans met de trainer na de 1-0. Met Kerst had Pax een punt voorsprong, alleen tegen Lochem (keihard) en Daventria moest de ploeg in het zand bijten. De titel binnenhalen leek een kwestie van tijd, vooral nadat OBW thuis verloor van RKZVC. Pax had na 20 wedstrijden vier punten voorsprong. Een gelijkspel thuis tegen de concurrent zou voldoende zijn. De topper werd verplaatst naar zaterdag 3 mei, omdat een feestje op 4 mei niet passend was. Maar voor 3000 toeschouwers was de druk voor Pax opnieuw te groot: 0-1. Zou het dan toch weer mis gaan? Wie zich het meest verkneukelde was de penningmeester van RKZVC. Daar moest Pax de laatste wedstrijd heen, op moederdag. In de 1e helft hebben de 2000 supporters peentjes gezweet. Uiterst moeizaam werd de 0 vastgehouden. In de rust kwam de feestende kampioensploeg van Pax 7 binnen en dat bracht stemming. Onder luide toejuichingen en gezang kreeg Pax vleugels en binnen een kwartier was het bekeken. Een gigantisch feest brak los. Grote aantallen mensen stonden langs de weg bij het binnenhalen in Henge-

lo en daarna voor het gemeentehuis. 's Avonds braken duizend enthousiastelingen in een uit de voegen barstend café Wolbrink bijna de tent af. Een weergaloos spontaan feest. Kosten 5355,-. 3C L. te Woerd 1. Pax 22 34 56-16 -----------------------------------------------------2. OBW 22 32 47-21 3. Daventria 22 26 41-35 4. Helios 22 25 40-42 5. RKZVC 22 24 39-33 6. Lochem 22 21 33-32 7. Concordia 22 21 30-33 8. Grol 22 21 33-41 9. Silvolde 22 17 29-38 10. SDOUC 22 16 18-28 ----------------------------------------------------11. Doesburg 22 14 28-45 12. AZC 22 13 17-47 topscorer Gerard Kaak (11)

Beker: Pax - Longa '30

1-2

De kampioensploeg van 1986. Staand leider H. Wullink, T. Tankink, J. Hulshof (2), F.J. van Uum, R. Lankhorst, G. Eulink, G. Kaak, H. Golstein, J. Schooltink, H. Rouwen, H. Bruil. Voor H. Hiddink, H. van Dam, N. van Bentum, H. Meerlo, G. Reussink, J. Hulshof (1), H. Winkelman, W. Grotenhuys.

1986/87 Zonder Johan Hulshof debuteerde Pax in de 2e klasse. Een redelijke 1-1 bij Germania, en daarna een schlemielige 1-2 nederlaag tegen de latere concurrent AWC vormden de opening. Het herstel kwam bij MvR. Ook de topclub uit de Liemers DVC'26 werd weggespeeld: 4-0. In de kopgroep nestelden zich AWC, Pax, TEC en DVC. Pax - Varsseveld trok weer 2000 mensen, Pax Arnhemia veel pers. Laatdunkende uitlatingen van Arnhemia-coach Veerman (ex-MvR) over Te Woerd en

de beschrijving als 'Pipo-Boys' in PP n.a.v. de Arnhemia-kledij zorgden voor verhitte gemoederen. De topper bij een hard en geniepig AWC eindigde in 2-2. Snel kwam Pax op een 2-0 achterstand, maar na de thee kwam het herstel. Wekelijks trok Pax 1200 tot 1500 mensen. Vlak voor Kerst stond Pax - MvR op de rol. Het ontaardde in een chaotische strijd. Bij een 0-2 stand (!) keurde arbiter Kanon een zuiver doelpunt van de Montferlanders eerst goed. Na overleg met Van Dam werd dit alsnog afgekeurd. Dat maakte de MvR-spelers woedend, zodat een speler, die aan het zwarte shirt trok, kon inrukken. Twee minuten later had MvR nog maar 9 mensen in het veld, toen ook Abbenhuis zich niet kon beheersen. Voor de rust trok Pax de stand weer gelijk, maar wat iedereen na de thee verwachte gebeurde niet. Het bleef 2-2, en dat was een troost voor MvR, dat later op schlemielige wijze zou degraderen. De winter kwam Pax goed door. 6-0 tegen VIJDO, en 3 punten voorsprong na 17 wedstrijden. Daarna raakte Pax van slag. Twee remises brachten de voorsprong terug naar een punt. Rond Pasen kwam de ommekeer. Pax moest drie wedstrijden binnen vijf dagen spelen! Dat was te veel van het goede, Arnhemia en Driel snoepten een puntje af. Helemaal waren de kansen verkeken na de nederlagen bij TEC (1-0) en thuis tegen DCS (1-3). Op de 21e wedstrijddag had Pax de koppositie verloren. 2A L. te Woerd 1. AWC 22 32 31-17 -------------------------------------------------2. Pax 22 29 50-29 3. Varsseveld 22 25 34-30 4. Be Quick Z. 22 23 43-36 5. TEC 22 23 28-26 6. Germania 22 23 36-36 7. DVC '26 22 22 29-31 8. Arnhemia 22 21 24-24 9. DCS 22 20 39-39 10. Driel 22 20 40-42 -----------------------------------------11. MvR 22 19 23-22! 12. VIJDO 22 7 15-60 topscorer Harold Meerlo (10+8 beker)

Beker: Pax - Avanti Tw. DUNO D. - Pax Pax - GSV '38 VIOS B. - Pax Pax - De Zweef DETO - Pax Kwartfinale: Pax – STEVO

Kaak en Meerlo omhelzen elkaar na weer een doelpunt.

Supporters trekken aan het shirt van Golstein.

5-0 2-4 3-1 2-3 2-1 2-4 0-4

Gerard Kaak in duel met een Varsseveld-speler. Hans Winkelman kijkt toe.

1987/88 Promotie naar 1e klasse KNVB Optimistisch ging Pax van start, maar na vier wedstrijden en pas 1 punt stond de club weer met beide benen op de grond. De bekerwedstrijd tegen Avanti W. (5-2) bracht het licht terug, Pax wist weer wat doelpunten maken was. Een opmars werd ingezet, die snel tot resultaat leidde. Na 12 wedstrijden stond Pax al met Kerst bovenaan, mede omdat iedereen van iedereen kon winnen. Die koppositie zou Pax niet meer afstaan. Slimmigheidjes van de terreinknecht leverden de halve titel op. Twee weken achtereen kon nergens gevoetbald worden, behalve na veel zorg in Hengelo. Pax won beide duels. Na Pasen was het al bekeken. Pax stond acht punten voor met drie wedstrijden meer! Weliswaar werd het tegen Varsseveld (1750 aanwezigen) een afknapper (0-1), maar Arnhemia verzuimde de inhaalduels te winnen. Op 8 mei ging het gebeuren op een bijveld in Driel. Niet de mooist denkbare entourage voor een kampioenschap, maar de grote hoeveelheid papier en slingers brachten wel stemming onder de 2000 mensen. Vooral toen Frans-Jozef van Uum de winnende treffer binnenkopte! Pax en Hengelo gingen weer uit hun bol, al was het iets minder uitbundig dan twee jaar daarvoor. In de slotpartij liet Pax een goede kans liggen om een record te breken. Pas 10 goals tegen tot dan, maar thuis tegen DCS kwamen er vijf bij! Maar het mocht de pret niet drukken. Pax was eersteklasser. Hoe lang dat zou duren, was de grote vraag.

2A H. Wevers Beker: 1. Pax 22 30 36-15 Harfsen - Pax ------------------------------------------- -----Beuningse Boys - Pax 2. Arnhemia 22 26 34-31 Pax - Avanti W. 3. Spero 22 24 45-33 WVC - Pax 4. DCS 22 24 37-32 5. Germania 22 24 33-31 6. Driel 22 23 35-28 7. DVC '26 22 22 30-31 8. TEC 22 21 33-31 9. Drempt V. 22 21 29-33 10. Varsseveld 22 20 22-27* ------------------------------------------11. Longa '30 22 20 24-34* 12. Doetinchem 22 9 22-54 * beslissingswedstrijd Varsseveld - Longa '30 1-0 n.v. topscorer Frans-Jozef van Uum (12+1 beker)

e

Frans-Jozef van Uum scoort de winnende treffer in Driel, promotie naar de 1 klasse is verzekerd.

Anton Winters en Felix Takkenkamp verzorgen de video-reportage vanuit Driel. Rechts wacht Hengelo massaal de kampioen op.

0-2 3-3 Pax w.n.s. 5-2 1-0

Pax kampioen in 1988. Staand v.l.n.r. H. Bruil, M. Giesen, G. Kaak, G. Reussink, H. Wevers, J. Schooltink, G. Eulink, F.J. van Uum, H. Van Dam, H. Wullink. Midden H. Meurs, E. Elburg, H. Golstein. Onder R. Lankhorst, E. Ten Kate, H. Meerlo, T. van Duynhoven, H. Winkelman, H. Hiddink. Op de voorgrond W. Grotenhuys.

1988/89 Een prachtig debuutjaar in de 1e klasse. Heel lang streed Pax tot ieders verwondering bovenin mee. De start was tegen alle Pax-regels: na vier wedstrijden al zeven punten, waaronder winst bij AGOVV en een sensationele bij het sterke STEVO. Alles leek te lukken. Wekelijks waren de ontmoetingen spannend en spectaculair. Zoals de 2-2 bij WVC (1700 toeschouwers). Pax stond bovenaan met AWC, waarvan voor 2200 kijkers met 0-2 gewonnen werd. In de pers verscheen een artikel waarin andere 1e-klastrainers zich uitten over Pax. Ben Gerritsen (RKHVV), Rob Groener (Quick '20) en Dick Mulderij (AGOVV) waren vol lof: "Fris van de lever", "Gedurfd aanvallend", "Een verrijking voor de 1e klasse" en ga zo maar door. Het kon niet op, de bomen leken tot in de hemel te groeien. Op de 10e wedstrijddag belandde Pax weer op aarde: 0-3 verlies tegen Leones. STEVO en Leones haalden Pax in. In februari was de topper tegen STEVO, dat een punt voorsprong had. 1700 aanwezigen zagen dat Pax na de pauze het hoofd moest buigen voor de fysiek sterke ploeg uit Geesteren (Ov.). Pax bleef op 3 à 4 punten achterstand. Na verlies bij het 100 jaar oude Quick Nijmegen ging ook de tweede plaats teloor, maar het was een mooi jaar geweest. In de slotwedstrijd (Zwolsche Boys, 5-0 winst) werd afscheid genomen van Hans Winkelman, terwijl ook Erwin ten Kate (Go Ahead had belangstelling) en Harold Meerlo dreigden te vertrekken. Ten Kate bleef; Meerlo, die de aandacht trok met zijn 13 treffers ging naar De Graafschap.

1D H. Wevers 1. STEVO 22 32 46-15 ------------------------------------------- ---------2. AGOVV 22 29 43-22 3. Leones 22 29 41-19 4. Pax 22 28 36-23 5. Quick '20 22 25 36-23 6. DOS '19 22 22 36-35 7. Quick N. 22 21 26-24 8. AWC 22 21 24-22 9. WVC 22 20 32-32 10. RKHVV 22 19 26-38 ----------------------------------------------------11. Zwolsche Boys 22 13 19-49 12. Arnhemse Boys 22 5 13-66 topscorer Harold Meerlo (13+1 beker)

Beker: Neede - Pax Pax - VIOD Pax – Babberich

0-1 2-1 0-0 Babberich w.n.s.

1989/90 De periodekampioenschappen werden ingevoerd. Het impliceerde tevens een versterkte degradatieregeling: drie ploegen daalden af. Pax zou geen rol van betekenis spelen. Vooral het scoren was na het vertrek van Meerlo een probleem. Zijn opvolger Berry Bosvelt moest nog wat wennen. Zelfs voor Pax-begrippen was de opening wel heel slecht. Leones (2-1), AGOVV (1-2) en Hatert (0-5!) betekenden drie nederlagen. Pas op de 7e zondag kwam tegen AWC de eerste zege binnen (2-0). Daarna werd ook van WVC (4-3) gewonnen met het 750e KNVB-doelpunt sinds 1966 door Berrie Bosvelt. De winnende treffer kwam van Wilbert Grotenhuys. Dat was zijn 79e en daarmee werd hij topscorer op de toen geldende lijst vanaf 1966. Het hek ging open voor Wilbert. Met Kerst stond Pax nog onderaan, maar na de winterpauze kwam dat goed. Vlot werden de punten binnengehaald (o.a. 1-5 bij AWC) en drie wedstrijden voor het einde met vier punten voorsprong op de nummer 10 en 11 leek er niets meer aan de hand. Nederlagen tegen kampioen Quick '20 (2-0) en, erg tegenvallend, ook tegen RKHVV (0-2) lieten de degradatiestreep weer angstvallig naderen. Gelukkig was het al veilige WVC de laatste tegenstander. Met 10 man (Gerard Kaak moest 'eraf') won Pax met 0-1 en werd het eerste-klasserschap met een jaar verlengd. Wel behaalde Pax voor de 2e maal de bekerfinale. Ejo Elburg (wilde voetballen), Jos Schooltink en Twan van Duinhoven dreigden te stoppen, maar alle drie zouden later weer de eer van Pax 1 verdedigen. 1D H. Wevers Beker: 1. Quick '20 22 33 40-15 Keijenburgse Boys - Pax 0-1 ------------------------------------------- ------Pax - EMOS 1-1 Pax w.n.s. 2. Leones 22 31 40-17 Gendringen - Pax 2-4 3. Hatert 22 30 34-24 Pax - Longa '30 3-2 4. RKHVV 22 26 40-23 Reünie - Pax 0-1 5. ROHDA 22 25 35-25 * Pax - DCS 1-0 6. WVC 22 24 31-24 Kwartfinale: Avanti W.- Pax 0-2 7. AGOVV 22 20 40-34 * Halve finale: Pax - Flevo Boys 0-0 8. Pax 22 19 29-38 Pax w.n.s. 9. Quick N. 22 18 28-34 Finale: Pax - Vitesse 2 0-2 ------------------------------------------10. DOS '19 22 17 31-44 11. AWC 22 13 22-53 12. Tubantia 22 8 19-55 * periodekampioen. AGOVV klasseperiodekampioen; promoveert na winst op Hubert Sneek topscorers Ronald Lankhorst (6+2 beker) en Wilbert Grotenhuys (6+1)

Spelmoment uit Pax – WVC, jarenlang een topper in de Achterhoek. Spelers van Pax v.l.n.r. G. Eulink, E. ten Kate, J. Schooltink, F.J. van Uum.

1990/91 Elburg was al snel omgepraat door de nieuwe trainer Geutjes en bleef doelwachter. Ook Meerlo was weer terug, maar had last van een knieblessure. Het begin was traditioneel met twee nederlagen. Maar na de ingezette ommekeer in Drempt (een gelukkige 1-2 zege in zowaar een echte derby) was Pax een goede middenmoter. Verlies bij Hatert en thuis tegen Leones brachten de rode streep echter weer akelig dichtbij. De partij tegen Leones kreeg een flinke staart, toen bleek dat bij de tegenpartij ongerechtigde spelers meegespeeld hadden. Pax kreeg daar lucht van en kon bewijzen aanleveren, zodat de KNVB de club uit Beneden-Leeuwen fors strafte, mede door de wedstrijd te laten overspelen. Nog voor de winterstop won Pax nu overtuigend van de gehavende (veel schorsingen!) en gedesillusioneerde ploeg: 4-1. Na de lange winter (schaatsen in februari) klom Pax verder op de ranglijst. Heel goede vooruitzichten kwamen er zelfs op een plaats in de nacompetitie doordat de daartoe gerechtigde vierde plaats (nr.2 en 3 waren al zeker) binnen bereik leek. Twee wedstrijden voor het einde stond Pax twee punten voor op Hatert dat op de voorlaatste wedstrijddag naar Hengelo kwam. Maar helaas, het werd een teleurstellende 1-2 nederlaag. De nacompetitie ging aan de neus voorbij, maar toch was het geen slecht jaar geweest. Bovenaan wist de nieuwe ploeg van ex-Pax-trainer Wevers HSC '21 te promoveren. Drempt Vooruit ontsnapte in een dramatische beslissingswedstrijd tegen het favoriete De Bataven aan degradatie. Met 9 man scoorden onze 'buren' in de laatste minuut van de verlenging de winnende treffer. 1D C. Geutjes Beker: 1. HSC '21 22 34 45-22 Harfsen - Pax -----------------------------------------------------Pax - Schalkhaar 2. ROHDA 22 29 39-22 * Dierense Boys - Pax 3. Epe 22 27 29-26 * Pax - Columbia 4. Hatert 22 24 29-24 * 5. Pax 22 23 30-29 6. TEC 22 22 39-32 7. WVC 22 20 31-34 8. RKHVV 22 19 23-26 9. Drempt V. 22 18 31-45 ** -----------------------------------------------------10. De Bataven 22 18 22-25 ** 11. Quick N. 22 14 22-38 12. Leones 22 14 21-38 (-2 punten) * periodekampioen Epe klasseperiodekampioen, niet gepromoveerd

1-4 1-1 Pax w.n.s. 2-2 Pax w.n.s. 0-3

** beslissingswedstrijd De Bataven - Drempt V. 1-2 na verlenging topscorer Berry Bosvelt (6+3 beker)

Berry Bosvelt in actie.

De zaak Leones Twee Leones-spelers, Ed Dolphijn en Geran Rikken, speelden ondanks een schorsing mee tegen Pax. Manager Ko van Buuren bleek een belangrijk aandeel in de affaire te hebben. De voetballers speelden onder de namen Koos Meesters en Henri van der Eijk. Meesters maakte op dat moment deel uit van Leones 2, eveneens onder een valse naam (H. van der Heuvel), omdat hij opgegeven was voor Leones 1 en derhalve niet speelgerechtigd was voor het tweede. Na veel leugens en ontkenningen kwam de schuld van Leones snel vast te staan, omdat Pax foto's als bewijsmateriaal had. Deze waren gemaakt door de Achterhoekse fotograaf Roel Kleinpenning. Leones werd aanvankelijk fors gestraft, maar de penitenties werden door de commissie van beroep van de KNVB verzacht: Geran Rikken (die nu betaald voetbal bij TOP Oss speelt) en Ed Dolphijn werden zes maanden geschorst, waarvan drie voorwaardelijk; een schorsing voor manager van Buuren tot 1 januari 1992, twee punten in mindering voor Leones 1 en Leones 2 en een flinke boete. De wedstrijd Pax - Leones was inmiddels al overgespeeld. Voor beide ploegen betekende dat een ommekeer. Pax nestelde zich daardoor in de middenmoot en Leones verloor in feite vier punten, werd rodelantaarndrager en degradeerde.

De belastende foto: Ed Dolphijn ligt hier geblesseerd op de grond.

1991/92 Na de gebruikelijke slechte start ging Pax tot Kerstmis heel aardig draaien. Na de winterstop ging het echter helemaal mis. Pax belandde in de onderste regionen. De kritiek was niet mals, zelfs werd in PaxPraat een enquete gehouden, hoe het beter moest worden. Het noopte trainer Geutjes zes wedstrijden voor het eind tot ingrepen. De belangrijkste was dat hij Jos Schooltink weer ophaalde. Met succes. De eerste wedstrijd daarna mondde uit in een sensationele 1-5 zege op koploper Epe. Daarmee was Pax nog niet uit de gevarenzone. De redding kwam op de laatste dag. Pax moest zelf winnen van het al gedegradeerde Drempt V. en RKHVV moest TEC verslaan. Beide wensen kwamen uit en de niet meer verwachte prolongatie van de 1e klasse was opnieuw met een jaar verlengd. 1D C. Geutjes Beker: 1. Epe 22 34 41-24 ** DZC '68 – Pax 0-3 ------------------------------------------- ---------Pax - De Graafschap 2 1-1 De Graafschap 2 w.n.s. 2. ROHDA 22 34 41-24 ** + * 3. RKHVV 22 25 37-35 * 4. WVC 22 23 37-33 5. Hatert 22 22 42-37 * 6. DOS'19 22 22 37-39 7. OVC'85 22 21 39-31 8. De Zweef 22 20 30-41 9. Pax 22 19 36-36 ----------------------------------------------------10. TEC 22 18 34-35 11. Drempt V. 22 14 30-46 12. Columbia 22 14 26-54 ** beslissingswedstrijd Epe-ROHDA 2-0 * periodekampioen; Hatert klasseperiodekampioen; promoveert na zege op Drachten topscorer: Harold Meerlo (12)

1992/93 De selectie was ogenschijnlijk zwakker geworden door het vertrek van Hein Boekhorst (Babberich), Johnny Evers en Bert Kempers (Doetinchem). De opengevallen plaatsen gaven echter ruimte om 'eigen kweek' in te passen en dat bleek wonderwel goed uit te pakken. Harold Gotink en Jeroen Besselink veroverden een basisplaats. De aanvang van het seizoen was traditioneel slecht. Na de 4-0 nederlaag bij superteam AGOVV gaf eigenlijk niemand meer wat voor de kansen van Pax. Maar in de tweede periode leefde Pax, bijna zoals gewoonlijk, op. Ondanks het zeker niet gemakkelijke programma slaagde het vlaggeschip erin om de periodetitel te pakken. AGOVV was al het eerste verlies toegebracht. Dat gebeurde voor 1300 toeschouwers, van heinde en verre toegestroomd omdat alle andere wedstrijden waren afgelast. Het periodekampioenschap werd gepakt in Hengelo Ov. tegen Achilles '12, waar thuis nog kansloos met 14 van was verloren. Een tegenvallend aantal van 500 supporters zagen in een sneeuwbui een ouderwets spektakel. Pax ging ietwat gelukkig de rust in met een 0-1 voorsprong. In de tweede helft kwam de stand zelfs op 0-3. Achilles '12 kwam terug tot 2-3, waarna een heet laatste half uur wachtte. Er ontstonden veel scrimmages voor het Pax-doel, waarbij keeper Elburg een hoofdblessure opliep en van het veld ging. Ook zijn vervanger Marcel Giesen hield met kunst en vliegwerk zijn doel schoon. Pax had de fel begeerde periodetitel binnen. Om deel te nemen aan de nacompetitie moest alleen degradatie voorkomen worden. Even leek dat problematisch te worden, maar uiteindelijk besloot Pax met een middenmootpositie. Veel treffers scoorde Pax niet. Slechts 21 Pax-treffers in 22 wedstrijden, waarvan acht in twee duels tegen MSC en Achilles '12.

Twan van Duynhoven scoort bij Achilles ’12 – Pax. De periodetitel is binnen.

Het toetje in de vorm van de nacompetitie begon wel sensationeel. Pax leek uit tegen OVC '85 simpel op een zege af te stevenen, nadat het gedurfd en aanvallend speelde. Dat leverde resultaat op: een 1-3 voorsprong. Deze werd echter in de laatste vijf minuten teniet gedaan. Pax kon de hevige druk van de Oosterbeekse ploeg niet weerstaan: 3-3. De uitgangspositie was nog niet slecht, er hoefde 'alleen maar' van Colmschate gewonnen te worden. Het sportpark stroomde eindelijk weer eens vol met bijna 2000 nieuwsgierigen die een spektakel verwachtten. Het bleef echter bij 0-0, OVC '85 was de lachende derde.

Pax – Colmschate 0-0

1D C. Geutjes Beker: 1. AGOVV 22 36 57-10 Concordia - Pax 0-2 ------------------------------------------- ---------Pax - Hercules 3-2 2. OVC '85 22 29 30-16 * Be Quick Z. - Pax 1-1 Pax w.n.s. 3. Colmschate 22 25 31-22 * Rijnland - Pax 2-1 4. ROHDA 22 22 36-36 5. Pax 22 22 21-28 * 6. DOS '19 22 21 44-44 7. De Zweef 22 21 29-38 8. Achilles '12 22 20 36-30 9. Quick N. 22 18 20-35 ** ----------------------------------------------------10. WVC 22 18 25-41 ** 11. RKHVV 22 17 20-28 12. MSC (Meppel) 22 15 30-52 * periodekampioen ** beslissingswedstrijd Quick N. - WVC 3-1 Nacompetitie: 1. OVC '85 22 4-4 -------------------------------------------------2. Colmschate 22 1-1 3. Pax 22 3-3 De volgorde werd bepaald door de rangschikking aan het eind van de competitie, zodat OVC '85 klasseperiodekampioen werd; deze club promoveerde na 1-1 tegen Nieuw Buinen na het nemen van strafschoppen, dus zonder een wedstrijd in de nacompetitie te winnen! topscorer: Harold Meerlo (10+5 beker)

Tradities Enige opvallende 'tradities' lopen als een rode draad door de historie van Pax. Kampioen worden op moederdag is daar één van. Daarin slaagde Pax in 1979, 1982, 1986 en 1988, elke keer op die 2e zondag van mei. De andere waren minder positief. De vele zwakke competitie-ouvertures waren opvallend in de toch zo succesvolle tachtiger jaren. Alleen in 1985/86 en 1988/89 waren de openingen goed. Ook in de negentiger jaren breekt Pax nog niet met deze slechte gewoonte. Erger waren de resultaten bij de beslissingswedstrijden of nacompetities. Na 13 van de 64 competities kwam er een vervolg voor Pax, driemaal om degradatie, tien maal om promotie. Slechts 2 maal was het eindresultaat positief: in 1944 en 1976. De enige maal dat Pax promoveerde door het goed afsluiten van twee promotiewedstrijden tegen Witkampers was in 1944. Negen maal ging dit dus mis! Dit was in 1950, 1956 (zelfs een beslissingswedstrijd na een promotiecompetitie), 1957, 1958, 1959, 1960, 1983 en 1993. In 1958 (Keijenburgse Boys), 1960 (Ulftse Boys) en 1983 (Babberich) waren het op zichzelf staande beslissingswedstrijden. In 1939, 1969 en 1976 moest Pax middels een nacompetitie proberen degradatie te ontlopen. Alleen in 1976 slaagde Pax daarin. De beker. Al bladerend door het boek ontdek je bepaalde bijzonderheden die Pax anders maken dan een doorsnee voetbalclub uit de omgeving. Het voorvoegsel 'V. en A.V.', het stopperspilsysteem, de verlichting aan de Kastanjelaan, de accommodatie 't Elderink, de erepenning van verdienste, de grote aanhang en het clubblad Pax-Praat waren zaken waarmee Pax hetzij haar tijd vooruit was, hetzij een unieke eigenschap bezat. Nog zo'n bijzonderheid was de reputatie van 'cupfighter', die Pax in de tachtiger jaren in het bekertoernooi opbouwde. Daarvoor werd Pax er doorgaans in de 1e of 2e ronde uitgekegeld. Op twee keer na. In 1964/65 won Pax de GVB-beker. Als vertegenwoordiger uit de hoogste klasse van de onderafdeling was dat op zich niet zo'n unieke prestatie. In het 'topjaar' 1967/68 wist Pax onder aanvoering van René Notten ook in het tournooi om de KNVB-beker, district Oost, menige ploeg te 'wippen'. Pax was de baas over VVG '25, RKHSC, SDOUC, MvR en Gelria. Tweemaal (tegen VVG en RKHSC) niet zonder geluk, toen pas in de verlenging de tegenstander het hoofd boog. Overigens werd na de winnende treffer in de verlenging de partij onmiddellijk beëindigd. Vooral de 5-2 zege op 2e klasser SDOUC maakte indruk. Na de kwartfinale tegen Gelria moest Pax in de halve finale naar WVC. De 1e-klasser had veel moeite met het dappere Pax en dat op eigen terrein. Na de 2-1 kon Pax met opgeheven hoofd het strijdtoneel verlaten. De finale werd overigens in Hengelo afgewerkt: WVC - Sprinkhanen 7-3.

Halve finale beker, juli 1968, WVC – Pax 2-1. H. Hulstijn en A. Veenhuis kijken in spanning naar de actie van keeper Kampman.

Daarna kwam Pax een tijd niet in het bekerstuk voor. Maar in het gouden decennium, de tachtiger jaren, veroverde Pax de naam van cupfighter. In acht seizoenen werd een keer de kwartfinale bereikt (1987), een maal de halve finale (1983) en twee keer de finale (1984 en 1990), die in 1984 zelfs gewonnen werd. Een staat van dienst, waarop weinig clubs uit de verre regio kunnen bogen. Zeker daar het geen club uit de hoogste afdeling van het zaterdag- of zondagvoetbal betreft. Bekertoernooien kennen eigen wetten. Gemotiveerde ploegen uit lagere klassen krijgen ineens vleugels en zo kan het gebeuren dat minder geïnteresseerde teams uit de hogere klassen het loodje leggen. Het begon in 1983. Als kersverse 3e-klasser verraste Pax respectabele tegenstanders als WVC en hoofdklasser Rheden. Pax werd gestuit door de man-in-het-zwart. Altijd een makkelijke boosdoener. Door hem leed Pax bij AWC een onverdiende 3-1 nederlaag. Bij winst was deelname aan het 'grote' bekertoernooi van de KNVB zeker geweest, aangezien al bekend was dat FC Twente 2 de andere finalist was en reserveteams van betaalde clubs niet deelnamen aan dat tournooi. Een jaar later kwam dat alsnog goed. Achtereenvolgens werden Neede, DVC '26, Gendringen (na verlenging), Varsseveld, Fortissimo (na verlenging) aan de zegekar gebonden. Tegen de laatstgenoemde kroop Pax door het oog van de naald, toen het pas vlak voor het eind langszij kwam (2-2). In de verlenging werd orde op zaken gesteld: 5-2. De kwartfinale tegen 1e-klasser Be Quick Z. en de halve finale tegen Wageningen 2 betekenden, zoals zo vaak in die jaren, een volle bak en veel sensatie. De finale was bereikt. De tegenstander was Zwolsche Boys. Die ploeg kende een topjaar en was kampioen van de hoofdklasse geworden. Aangezien dat betekende dat hun competitie een verlengstuk kreeg door de nacompetitie om het amateurkampioenschap van Nederland moest Pax tot 26 juni wachten alvorens de finale kon worden afgewerkt. Wel wist de begeleiding te versieren, dat de partij in Hengelo mocht worden gespeeld, altijd een licht psychologisch voordeel. Pax trad aan in de volgende opstelling: doel:Johan Hulshof; achter:Joop Notten - Toon Tankink - Jos Schooltink - Dick Wullink; midden: Herman Hiddink - Gerrit Reussink - Guido Eulink; voor: Wilbert Grotenhuys - Hans Rouwen - Hans Winkelman. De reserves Bennie Hiddink en Frank Lankhorst (16 jaar) vielen in, reservekeeper was Bert Wiecherink. Gerard Kaak (geschorst) en Henry Golstein (blessure) bleven aan de kant.

Hans Winkelman zet Pax op voorsprong in de bekerfinale.

En de supporters vieren feest.

De sensatie werd compleet. 1-0 door Hans Winkelman, 2-1 door Wilbert Grotenhuys. De uiteindelijke 2-2, ook na verlenging was een wereldprestatie. Maar de 3500 kijkers kregen nog veel meer waar voor hun geld. Strafschoppen moesten de beslissing brengen. Een ware thriller werd het! Liefst 18 waren er nodig voor de winnaar bekend was. Begonnen werd met eens serie van elk vijf. Beide ploegen wisten er twee te benutten. Johan Hulshof wist er drie te stoppen en zou de held van de dag worden. Daarna ging het om en om. Steeds bleef het gelijk op gaan tot uiteindelijk elk de 9e strafschop nam. Gerrit Reussink moest de voetbalschoenen weer aantrekken en benutte de penalty onberispelijk. Toen de Zwolsche Boys-midvoor Freddy Prins daarna miste was de bekerwinst verzekerd. Pax en Hengelo gingen uit hun bol, de KNVBbeker was gewonnen. Een unieke prestatie, waar geen kampioenschap tegenop kon. Des te meer was dat aantrekkelijk, omdat alle zes districtbekerwinnaars aan de 'grote' KNVB-beker mochten deelnemen. Pax was de eerste 3e-klasser die deze eer ten deel viel. Het tussen de zes winnaars georganiseerde tournooi was in feite niet meer van belang. Pax was ook daar de smaakmaker vanwege de grote schare supporters (800), die nog een beetje sfeer brachten op het saaie KNVB-complex in Zeist. Pax 1 had daar vooral een gezellig weekend, maar een prijs was niet voor de club weggelegd. Na een keurige 0-0 tegen Ajax 2 volgde een 1-6 verlies tegen Dijka Steenwijk. Veel meer werd uitgekeken naar de eerste ronde van de KNVB-beker, waarin toen nog tegen elke eredivisieclub geloot kon worden. Uit de bus rolde het briefje van Haarlem, een respectabele middenmoter in de eredivisie. Pax was het gesprek van de dag. Zelfs de landelijke dagbladen besteedden aandacht aan dat dekselse clubje uit de Achterhoek. Wekenlang werd er druk gespeculeerd. Over en weer ging men op de spionagetoer. Een Pax-delegatie ging naar Haarlem - PSV; Haarlem-trainer Hans van Doorneveld kwam toch ook maar eens poolshoogte nemen bij Pax - Erica '76. 21 Oktober 1984 was de grote dag. Meer dan 4000 toeschouwers waren getuige, een recordaantal op het Pax-terrein. Even leek Pax opnieuw te stunten. Golstein verraste ook Haarlem-keeper Edward Metgod met een van zijn befaamde indraaiende corners. Kansen waren er op 2-0, maar Haarlem wist vlak voor de thee een 1-2 ruststand te bewerkstelligen. In de tweede helft was het gebeurd met Pax. Het werd 1-7, maar wat kon het bommen? Het was allemaal fantastisch. In 'Langs de Lijn' maakte p.r.-man Huub Baakman telefonisch melding van de tussenstanden. 'Pax' werd in Studio Sport genoemd, in alle kranten, landelijk en regionale, en bij Radio Oost stond Pax in het middelpunt van belangstelling. Heel lang is er nagenoten. Scoreverloop Pax - Haarlem: 7.Golstein 1-0 35.Liesdek 1-1 36.Böckling 1-2 46.Kleton 1-3 66.Böckling 1-4 73.Balm 1-5 85.Kleton 1-6 87.Keur 1-7. Scheidsrechter Dolstra.

W. Grotenhuys en G. Kaak belagen keeper Metgod.

Een indraaiende corner van Golstein zorgt voor de sensationele 1-0!

Een half jaar later ontstond een heel ander bekerverhaal. Wel opnieuw sensatie, maar minder positief. Pax was vrijgesteld van de eerste twee bekerrondes, waarna het tegen MvR aantrad. Pax kwam op voorsprong. Door een dubieuze gelijkmaker ontstond veel commotie. De rust werd in een gespannen sfeer met een 1-1 stand bereikt. Tijdens de theepauze kwam plotseling een onverwachte mededeling. Arbiter Reuvers was geblesseerd (een 'zweepslag') en kon niet verder. Vriend en vijand had zijn twijfels, hij had de kleedkamer nog met een kwieke tred bereikt. Het vermoeden rees, dat hij na de moeilijkheden rond de gelijkmaker niet verder durfde en een blessure voorwendde. Maar goed, dat terzijde. Het Paxbestuurslid Huub Baakman en de 's-Heerenbergenaar John Giezenaar waren aanwezig; beiden waren gerechtigd de fluit ter hand te nemen, maar gezien de belangen waren beiden onacceptabel. Tevergeefs trachtte men voor overleg de KNVB te bereiken. Intussen hadden sommige Pax-spelers zich al omgekleed. Ze gingen ervan uit, dat de wedstrijd later zou worden uitgespeeld. Maar dat was niet het geval. De pers schreef al erg negatief over het gedrag van de Pax-spelers, maar de KNVB speelde helemaal een vreemde rol. PP-redacteur Henk Boerman ('Van de Zijlijn') spitte het geval helemaal uit. Toen hij (geen officiële vertegenwoordiger van de club) naar de KNVB belde voor informatie, kreeg hij te horen dat Pax gediskwalificeerd zou worden. De club zelf wist nog van niets! Vlak voor MvR de volgende ronde al speelde kreeg Pax pas officieel bericht. Het kwam niet meer als een verrassing: Pax werd gediskwalificeerd plus een geldboete van 500,-, waarvan 300,- voorwaardelijk. Een verzoek om zich te verweren in een mondelijke behandeling werd niet gehonoreerd. Hoger beroep had geen zin, omdat MvR al een ronde verder was. Dat MvR zelfs nog de finale haalde (4-0 verlies tegen Urk) gaf het geheel een extra wrang tintje. In 1986/87 bereikte Pax de kwartfinale. O.a. hoofdklasser De Zweef en zaterdag-eersteklasser DETO werden verslagen. Uiteindelijk was het eersteklasser STEVO, die Pax uitschakelde. In 1988/89 in de derde ronde was het een weerzien met Babberich, inmiddels een ambitieuze hoofdklasser geworden. Voor 2200 supporters kwamen de hooggespannen verwachtingen niet uit: 0-0. Pax verloor na strafschoppen, die nu direct na 90 minuten speeltijd genomen werden. In 1989/90 opnieuw succes. Het waren geen overtuigende overwinningen, maar Pax bereikte wederom de finale. In de eerste ronde leefde de aloude klassieker tegen Keijenburgse Boys weer op. De buur had recht op deelname aan de KNVB-beker, door het winnen van de GVB-beker. De KNVB koppelde daarop de Boys aan Pax. Het werd een moeizame 0-1. Daarna werden achtereenvolgens EMOS (na strafschoppen), Gendringen, Longa '30, Reünie, DCS, Avanti W. en Flevo Boys (na strafschoppen) verslagen. De finale was in Didam tegen Vitesse 2. Het team van Jan Jongbloed (die zich minderwaardig over Pax uitliet) had onder meer Hans Willemsen, Huub Loeffen en Hans Visser in de gelederen. Het werd geen bloedstollende partij. Pax verloor met 0-2.

Grote vreugde na het bereiken van de bekerfinale in 1990. Keeper Elburg was de held na de strafschoppenserie tegen Flevo Boys en wordt bedolven onder zijn ploeggenoten.

Het imago van 'cupfighter' verbleekte de laatste jaren enigszins. Onder Geutjes vierde Pax geen bekertriomfen meer. Pax werd achtereenvolgens uitgeschakeld door Columbia, De Graafschap 2 en zelfs door 4e-klassers Rijnland en Worth Rheden. Overigens is de attractiviteit van de amateurbekers aanmerkelijk afgezwakt door de KNVB. Buiten de eer staat er niet veel meer op het spel. Er is nog maar een heel kleine kans een topclub uit de PTT-Telecompetitie te treffen, omdat zij de eerste twee ronden niet in actie hoeven te komen. Sensaties als in Engeland en Duitsland waar amateurclubs topclubs wippen, komen hier dan ook helaas niet meer voor. Dat was nou net de aardigheid ervan. Het bekertoernooi was voor Pax een aardige extra bron van inkomsten geworden. Bij deze wedstrijden moet iedereen entree betalen, ook de eigen leden. Elke ronde verder betekent dus kassa, vooral als het een interessante tegenstander geloot heeft. Bij de verdeling van de recettegelden, blijkt wel eens gesjoemeld te worden. Bart Kroesen, lid van de kassacommissie, heeft dat ondervonden. "Bij de bekerwedstrijd tegen hoofdklasser Rheden (1983, 1-2 winst) waren er een paar honderd, vooral Hengelose, supporters, die 5 gulden entree betaalden. Pax kreeg echter nog geen honderd gulden! Zo zijn er heel wat clubs, die op deze manier zwart-geld in kas krijgen. Ook bij Pax geven wel eens mensen hun kaartje weer bij de controleur af." Bart zit al vele jaren in het kassahokje bij thuiswedstrijden van Pax 1. Hij haalde in 1988 de krant na een akkefietje met Lex van Beek, de toenmalige voorzitter van WVC. Bart: "Hij kwam dik in de eerste helft aanlopen met vier vrouwen. Hij zei: "Ik ben de voorzitter, ik kan zeker wel doorlopen met de dames." Dat ging bij mij mooi niet door. Ik vertelde hem dat er 35 kaartjes opgestuurd waren en dat zijn 'kaartje' al naar de wedstrijd stond te kijken. Er ontstond een geweldige rel. Hij maakte enorm veel stampei. Achteraf hoorde ik, dat ook WVC-mensen vonden, dat ik de goeie te pakken had gehad." Bart Kroesen, wiens 5 zonen ("Kom dan!!") ook de Pax-kleuren verdedig(d)en, werd tot lid van verdienste benoemd in 1985. Zelf vind hij dat feit weinig belangrijk. Bij het 60-jarig jubileum van Pax zei de voorzitter, dat hij 40 jaar lid was. "Maak er maar meer dan 50 van!", was het rake antwoord van Bart. Nog een lid van de kassa- en controlecommissie werd tot lid van verdienste benoemd. Marinus Klein Winkel (1922-1981) was in 1976 de vierde in deze eregalerij. Hij stond al in 1946 bij de kassa. Inmiddels helpen ook Theo Ibink en Gert Huetink al meer dan 20 jaar mee met het heffen van entree.

Een gouden generatie. Tussen 1979 en 1988 bracht Pax een opmerkelijke opmars tot stand. Van de onderafdeling kwam de club in de 1e klasse van de KNVB. Zeven seizoen achtereen eindigde Pax als eerste of tweede! In hoofdzaak was deze stijging van het niveau te danken aan Hengelose 'eigen kweek' of mannen, die zich in Hengelo vestigden. Pax 1 kreeg de beschikking over een uitzonderlijke generatie voetballers. Voetbal is een teamsport, maar een klasse-elftal bezit spelers met bijzondere individuele kwaliteiten. Niemand zal me kwalijk nemen, dat ik in een boek over de geschiedenis van Pax, wat extra aandacht schenk aan de grootste successen van de club door enkele van die spelers de revue te laten passeren. Uiteraard is de keuze subjectief, het zij me vergeven. Al in de jaren zeventig was daar Gerrit Reussink (debuut 14 februari 1974). Begonnen als spits, eigenlijk omdat Pax geen echte midvoor kon vinden na Joop Kuipers en Alfons Veenhuis. Gerrit scoorde dikwijls, maar allengs kwamen zijn verdedigende kwaliteiten meer in het vizier en werd hij naar achteren gedirigeerd. Niet zo op de voorgrond, maar van onschatbare waarde. In een elftal met goede voetballers zijn juist dit soort voetballers van groot belang, de mannen die vooral glijdend over het veld gaan, de balafpakkers. Hij droeg na 1966 het vaakst het shirt van Pax 1: 373 keer. Nog steeds maakt hij zich verdienstelijk bij Pax 2. Meer op de voorgrond stond Henry Golstein, een man met een enorme uitstraling en routine. Hij maakte zijn debuut in het eerste van Lochem toen hij 15 was. Na vijf jaar ging hij naar Be Quick Zutphen, dat in de 1e klasse, de hoogst bestaande, speelde. In 1974/75 kwam hij voor een jaar naar Pax, om in 1978 voor langere tijd terug te keren. Hij voetbalde van zijn 17e tot zijn 42e. Henry was een typische spelbepaler. Hij kon een wedstrijd maken. Zelden zullen voetballers zoveel gescoord hebben uit een corner ineens, keepers sidderden en elftallen trokken zich samen op de doellijn als er weer zo'n inswinger van rechts verwacht werd. Veertien (!) maal wist hij zo te scoren. De mooiste waren tegen Haarlem-keeper Metgod en in de kampioenswedstrijd in 1982 in Vorden. Ook zijn vrije trappen mochten er zijn. Niet alleen zijn traptechniek was haarzuiver, hij kon ook de tegenstander en scheidsrechters dermate beïnvloeden (vrije trappen versieren) dat hij en Pax er geen kind meer aan hadden. Henry begon in 1983 zijn trainersloopbaan bij Zelos en ging lager voetballen (in kampioensteam Pax 7 leverde hij 29 treffers af!), maar George Peeters liet hem vaak invallen. Ook Te Woerd zette hem aan het begin van 1985/86 in de dug-out, maar opnieuw bewees hij als voorstopper nog niet versleten te zijn met zijn 36 jaar. Hij werd met Pax kampioen, en tevens met Zelos en het zaalvoetbalteam Veldhoek. Hoewel niet bij iedereen populair, was Henry Golstein van grote waarde voor Pax. Hij stopte na Pax in 1988 nog niet met voetbal, maar knoopte er een paar jaartjes Zelos aan vast. Daar was hij vertrokken als trainer, hij ging de A-jeugd van Pax trainen die onder zijn leiding naar de promotieklasse steeg. Nu is hij al weer een aantal jaren trainer van Sp. Lochem en is hij druk doende de hoogste trainers-diploma’s te halen. Dit soort klassespelers werd aangevuld met jongens als Bennie en Herman Hiddink, Wilbert Harmsen, Gerard Weustenenk, Renny Althoff, Paul Wiegerinck (te vroeg geblesseerd), Dick Wullink en de vaak ondergewaardeerde technicus Guido Eulink. Bennie Hiddink speelde meer dan 10 jaar in Pax 1, meestal als voorstopper. Een aantal jaren was hij aanvoerder. Joop Notten was tussen 1969 en 1985 misschien geen opvallende, maar wel een bijzonder nuttige vaste kracht. Doorgaans was hij rechtsbuiten of rechtsback. Op 12 mei 1985 werd hij gehuldigd voor zijn 350e wedstrijd. Daarna was hij te vinden in lagere elftallen, en maakt hij zich al jaren verdienstelijk door recreatieve voetballers training te geven. Johan Hulshof kwam in 1977 in het Pax-doel te staan. Hij maakte een proeftraining bij Go Ahead mee, maar met zijn 1.75m. was hij te klein voor topvoetbal. Gelukkig voor Pax, want dat had er negen jaren een goede doelwachter aan. In De Gelderlander zei hij over zijn loopbaan: "Soms ben ik te fanatiek geweest. Voor het amateurvoetbal veel te fanatiek. Als keeper sta je al op een eilandje en ik wilde nooit verliezen. Dan werden er in het veld wel eens dingen

gezegd, die eigenlijk niet konden." Hoogtepunt waren de gestopte penalty’s na de bekerfinale tegen Zwolsche Boys. Een rugblessure maakte op 27-jarige leeftijd in 1986 vroegtijdig een eind aan zijn carrière. Jos Schooltink veroverde begin 1981 een plaats in Pax 1. Een 'laatste man' voor Pax 1 was opgestaan. Zijn onpasseerbare linkerbeen werd legendarisch. Toevallig of niet, direct na zijn komst ging het crescendo met Pax. Hij stopte in 1990, maar werd snel weer door Geutjes opgehaald. Nogmaals kapte hij er mee tijdens het seizoen 1991/92, maar opnieuw moest hij Pax zes wedstrijden voor het einde redden. Na het afgelopen seizoen hing Jos op 36-jarige leeftijd zijn voetbalschoenen definitief aan de wilgen. Wilbert Grotenhuys deed ongeveer gelijkertijd zijn intrede bij Pax 1. Hij had in de jeugd (samen met Gerard Kaak en Paul Wiegerinck) veel van zich doen spreken door veel te scoren. Dat deed hij ook in Pax 1 vanaf 1979/80 toen hij als A-junior al een paar maal inviel. Hij staat nog altijd bovenaan de ranglijst van topscorers vanaf 1966 die tot nu toe in PP werd gepubliceerd. De snelle rechtsbuiten had jaren een vaste plaats en scoorde gemakkelijk. De belangrijkste waren het 500ste KNVB-doelpunt en de gelijkmaker in de bekerfinale tegen Zwolsche Boys. In totaal 87 voor competitie en beker. Nu heeft hij een stapje terug moeten doen vanwege zijn werk. De afgelopen jaren speelde hij in Pax 2, het laatste jaar nog maar weinig door blessures. Thans is Wilbert leider van Pax 2. Wilbert: "Het was een fantastische tijd. Nog praten de mensen over de vleugelspitsen Winkelman en Grotenhuys. Ik was geen groots voetballer, ik heb het altijd van mijn snelheid moeten hebben en ik scoorde gemakkelijk. In het 4-4-2 systeem van Geutjes functioneerde ik minder, dan kwam ik te zwerven." Hans Winkelman was een typische linksbuiten. Hij was een van de smaakmakers. Na een paar jaar in Pax 2 en 3 belandde hij pas op 24-jarige leeftijd (1980) in Pax 1. Zijn Braziliaanse corners (buitenkant linkerschoen), zijn rushes langs de lijn, zijn kunststukjes en geintjes voor De Bult, maar vooral zijn verwoestende schoten uit de onmogelijkste hoeken waren de krenten in de pap, waar mensen voor naar 't Elderink kwamen. Na het eerste jaar in de 1e klasse nam hij in 1989 afscheid van voetbal. Waar de supporters ook voor kwamen was Hans Rouwen. Eveneens pas laat ontdekt, maar dat had misschien met zijn ietwat onverschillige houding te maken. Na 30 treffers voor Pax 3 durfde Zegers het wel met hem aan. Zijn debuut kreeg een rouwrandje. Hij was ongrijpbaar voor de Eibergse defensie, scoorde prachtig, maar na de zoveelste doodschop nam hij wraak en kon vertrekken. Helaas werd zijn carrière in 1987 na een knieblessure voortijdig beëindigd. Pax had hem nog goed kunnen gebruiken, want daarna moesten we een spelbepaler, zoals hij was, ontberen. Hans was een complete voetballer: hij draaide de tegenstander dol als hij het op zijn heupen had. Kappen, draaien, een zuiver schot, snel en slim. Zoals George Peeters toen zei: "Hans stuurde met zijn schijnbewegingen zelfs een cornervlag de verkeerde kant op". In 1983 kwam Gerard Kaak terug bij Pax. In 1978 was hij als beloftevol talent naar FC Twente vertrokken. Hij bracht het tot het nationale UEFA-team (tot 18 jaar) samen met o.a. Snelders, Rijkaard, Vanenburg en Ejo Elburg. Gerard speelde wel eens in het eerste van FC Twente, maar brak niet echt door. Hij verkaste naar De Graafschap, maar kwam onder Ruygrok in een slecht draaiend team. Na de voorbereiding kwam hij amper meer in de basis. Hierna keerde hij in 1983 op het oude nest terug. Na een jaartje aanpassen bleef hij 10 jaar een uiterst waardevolle pion aan de rechterkant. Na Golstein werd Gerard aanvoerder. Menig belangrijk doelpuntje pikte hij mee, 53 in totaal, waarvan een respectabel gedeelte uit strafschoppen. 23 Maart 1986 wist hij vier maal in één duel de bal in het mandje te leggen bij een 0-7 zege op Helios, en dat was na René Notten verder niemand meer gelukt. Na het seizoen 1992/93 stopte hij met voetbal. De linkerkant werd versterkt met Frans-Jozef van Uum. De Keijenburger belandde in 1985 bij Pax. Veelal op het middenveld opererend viel de veelzijdige, hardzwoegende 'Joost' op met zijn positieve instelling. Zeker in de periodes dat hij buiten de basis dreigde te vallen, bleef hij terugknokken. Hij dreigde aan het eind van 1991/92 even te stoppen, maar het afgelopen seizoen stond hij er weer. Vooral in zijn beginjaren bij Pax scoorde hij veel belangrijke doelpunten, in totaal 52. In 1987/88 was hij topscorer.

Door het opgevijzelde niveau kwamen jongens uit de regio op het goed draaiende Pax af. Elk seizoen werd de selectie met een of twee spelers versterkt, op een moment dat het moeilijker bleek eigen talenten in te passen. Erwin ten Kate werd om onbegrijpelijke redenen na de A-jeugd (was daar één van de beteren) door De Graafschap 'afgedankt'. Veel spelers, die daar hun opleiding genoten, maar de top niet haalden, versterkten amateurclubs uit de regio, waaronder Pax. Desondanks bleef het amateurvoetbal in Achterhoek en Liemers, net als vroeger, achter bij bv. Twente en Betuwe. Erwin groeide al snel uit tot een voorstopper met zowel aanvallende als verdedigende kwaliteiten en kwam in de belangstelling te staan van (weer) De Graafschap en vooral Go Ahead. Hij bracht het tot een proefwedstrijd, maar tot een overgang kwam het niet. Een beenbreuk wierp hem een poosje terug, maar hij is nog immer een onmisbare schakel in het hedendaagse Pax-elftal. Harold Meerlo trok op zijn 15e samen met Edward Wijkamp van Halle naar De Graafschap-jeugd. Ook Harold lukte het vooralsnog niet de aandacht van de hoofdtrainers te trekken. Wel toen hij vanaf 1985 Pax ging voetballen. Hij bleek een neus voor doelpunten te hebben. Harold was vrijwel jaarlijks de topscorer. Toen hij dat ook in het eerste jaar in de 1e klasse volhield (13 goals) speelde hij zich weer in de kijker van De Graafschap. Onder Simon Kistemaker moest hij eerst genoegen nemen met een plaats in het 2e. Juist toen hij in maart van dat zware seizoen een kans kreeg in de hoofdmacht, liep hij een knieblessure op. Harold kreeg geen contract en na wat getouwtrek keerde hij terug bij Pax, maar hij was bijna een jaar uit de roulatie. Inmiddels scoort Harold weer volop, en zal hij dit seizoen Wilbert Grotenhuys als topscorer sinds 1966 voorbijstreven. In zeven seizoenen Pax (waarvan een grotendeels geblesseerd) was hij 81 maal doeltreffend, voorwaar een fantastisch gemiddelde, zeker op zo'n hoog niveau. Ejo Elburg loste een keepersprobleem op in 1987. Voordien maakte hij vele omzwervingen bij betaalde clubs. Van jongs af aan liep Ejo allerlei geselecteerde elftallen door. Op zijn 15e keepte hij bij Vorden, maar trainde en oefende al bij FC Twente. Daar verdedigde hij twee jaar later twee seizoenen het doel van FC Twente 2 o.a. samen met Gerard Kaak. Ejo kwam terecht in de Nederlandse UEFA-jeugd, voor Theo Snelders en Jan Willem van Ede. Hij kwam zes maal voor het UEFA-team uit. Als teamgenoten in zijn laatste interland traden aan o.a. Ronald Koeman, Frank Rijkaard, Johnny van 't Schip, Fred Rutten, Wim Kieft, Jan Gaasbeek en Ruud Gullit. Na FC Twente kwam Ejo bij Go Ahead, maar door een schouderblessure was dat geen succes. Daarna volgden twee jaren De Graafschap, maar ook daar kwam hij achter de als een leeuw keepende Brookhuis weinig aan spelen toe, op een nacompetitie na. Wageningen was zijn laatste hoop om te slagen in het betaalde voetbal, maar zijn keus was ongelukkig. Wageningen zat net in een chaotische periode, die uiteindelijk eindigde met het einde van betaald voetbal op de Wageningse Berg. Even trok Go Ahead in zijn Pax-periode nog aan de bel, maar dat ging niet door. Wel fungeerde hij een paar jaar als keeperstrainer op De Vijverberg. Ejo kwam naar Pax en voelde zich daar thuis. Zijn ervaring en kwaliteiten waren een goede basis voor een goede organisatie in het elftal. Vooral het laatste seizoen, toen Ejo ook als aanvoerder optrad, keepte hij puik. Zelf noemt hij zijn positiespel (het meevoetballen) en zijn anticiperen zijn sterkste punten. Edward Wijkamp hield het langer dan genoemde anderen vol bij De Graafschap: zes jaar, waarvan drie jaar bij de A-selectie. René Notten, destijds hulptrainer, schoolde hem om van rechtsbuiten naar rechtsback. Edward zat steeds tegen het eerste aan en speelde regelmatig mee, onder meer in 2 nacompetities. In 1988 kwam hij, op advies van oude bekenden Erwin ten Kate en Harold Meerlo naar Pax. Vier jaren mocht de Pax-aanhang genieten van de back met de sierlijke tred, het laatste jaar als aanvoerder. De jaargang 1992/93 werd een deceptie: hij viel van de ene blessure in de andere en speelde amper. Diverse Hengelose talentvolle jongens zijn op jonge leeftijd gestrikt om de opleiding bij de Doetinchemse club te volgen. In 1978 probeerde Paul Wiegerinck het, maar dat avontuur was kortstondig. De begaafde technicus had een prachtige truc in huis: de bal tussen de voeten achter over zijn lichaam en over de tegenstander wippen en in de loop meenemen. Nooit heb ik dat een ander in een wedstrijd zien

demonstreren. Hij speelde een paar jaar in Pax 1, maar (lies)blessures maakten daar vroegtijdig een eind aan. Andere Pax-talenten die een voetballopleiding bij De Graafschap volgden waren: Martijn Klein Zessink, Patrick Hartelman, Bas Koens en Gerdo Bruil. De eerste twee zijn inmiddels teruggekeerd en goede aanvullingen van de selectie geworden. Er waren ook andere beloften, die het niet haalden. Ze bliezen al op jonge leeftijd (soms 16 jaar) in de hoofdmacht hun partijtje mee, maar doorgaans o.m. door blessures niet voor lang. Een rijtje namen: Alfred Horstink, Henk Oldenhave, Hans Rietman, Marcel Wiegerinck, Frank Lankhorst. Veel andere spelers van buurtclubs voelden zich door Pax aangetrokken en waren welkome versterkingen: Hein Boekhorst (De Graafschap), Timo ten Kate (kwam als A-junior van Zelhem), Berry Bosvelt (Warnsveldse Boys), Twan van Duynhoven (Be Quick). Sommigen waren al snel weer verdwenen: Chris Buttner, Hein Boekhorst, Bert Veldhuis, Peter Garretsen, Bert Kempers, Johnny Evers. Sporadisch brak er nog een speler van eigen kweek door, dit ondanks het feit dat de A-jeugd op een hoger plan kwam. Het verschil in niveau bleek groot. Ronald Lankhorst was een van de weinigen. Als rechtsbuiten scoorde hij veel bij de jeugd. Met zijn onverzettelijke robuuste stijl deed hij dat ook in Pax 1, maar later werd hij naar de defensie gedirigeerd. Harold Gotink (begiftigd met een prachtige traptechniek) en Jeroen Besselink waren de laatste Hengelose jongens, die doorbraken. Prachtige, onvergetelijke jaren waren het, dat besefte men veel te weinig. Pax werd "het Ajax van OostGelderland genoemd". De aanvallende strijdwijze was gebaseerd op technisch vaardig voetbal, gekoppeld aan inzet en enthousiasme. Deze spelstijl zorgde voor een hoog spektakelgehalte en een positieve uitstraling. Hooguit vond men in de regio Pax ietwat 'arrogant'. Het geringe aantal spelers, dat in de loop der jaren uit het veld is gestuurd, bewijst dat Pax 1 het niet hoefde te hebben van 'krachtvoetbal'. En nog is het niet voorbij, Pax handhaaft zich nog steeds op het hoogste plan. De begeleiding Henk van Dam (geb.1946) Een belangrijke rol in het goede functioneren waren de begeleiders. Naast de trainers de grensrechters, de leiders en de verzorgers. Als ik het over grensrechters praat, praat ik over Henk van Dam. Hij wordt al meer dan 20 jaar vereenzelvigd met Pax 1. Als 15-jarige (1961/62) speelde hij al in Pax 1. Een aantal jaren was hij midvoor en pikte hij 31 goals mee. Na zijn militaire diensttijd speelde Henk in Pax 2, tot hij in 1966 na de 'affaire Lankhorst' geroyeerd werd. Hij speelde daarin geen hoofdrol, zodat Pax geen punt maakte van zijn terugkeer na een jaar. Vanaf 1971 werd Henk van Dam min of meer toevallig de grensrechter bij Pax 1. Hendrik Hulstijn had tot 1970 gevlagd en was gestopt. Jan Sessink was zijn opvolger, maar toen hij op een zondag door zijn enkel ging, nam Van Dam het over. Hij zou bij de begeleiding van het eerste elftal blijven tot heden, hetzij als grensrechter, hetzij als leider. Het 'vlaggen' heeft Van Dam altijd leuk gevonden: "Je hoort erbij, je leeft mee, je beleeft de spanning en het houdt je jong. Je gaat met jonge jongens op stap en je raakt overal bekend." Dat laatste is zeker een feit, in de loop der jaren leerde voetbalminded Oost-Gelderland Henk van Dam kennen. Echte problemen met supporters heeft hij zelden gekend. "Hoe harder de mensen schreeuwden, hoe leuker ik het vond. Daar heb ik me nooit iets van aangetrokken. In Tiel ben ik een keer opgewacht door een supporter, maar daar werd bijtijds ingegrepen. Wel heb ik een keer een akkefietje met een speler van Ajax B. gehad (1978/79). Bij een gelijke stand was er wat gedoe rond de bal, waarna ik hem met zijn vlag op zijn hoofd sloeg. Hij ging tegen de grond. De scheidsrechter had het niet gezien. Toen hij aan mij vroeg wat er gebeurd was, zei ik dat de speler last had van 'vallende ziekte'. Helaas had een rapporteur het wel gezien en werd ik 4 duels geschorst." Vele jaren combineerde Van Dam het vlaggen met het leiderschap, later scheidde men deze functies. Herman Groot Wassink, Hans Rietman en Henk Wullink waren daarna leider. Soms was Van Dam leider en vlagde een ander, zoals Hans Rietman, Johannes van Aken en Ap Meerbeek. Door deze functies kwam 'Dammetje' vaak in een bestuurskamer terecht. Dan kreeg hij wel eens te horen dat hij niet eerlijk gevlagd had. Bij het hanteren van de vlaggenstok volgde Van Dam een soort tactiek. "In de eerste 20 minuten

probeerde ik de arbiter op mijn hand te krijgen. Bij een onschuldig twijfelgeval vlagde ik dan tegen Pax. Stak de scheidsrechter de duim omhoog, dan wist ik dat ik later bij belangrijke momenten scherper kon vlaggen. Daardoor heb ik wel eens wat puntjes binnengehaald voor Pax. Een scheidsrechter moet beide grensrechters controleren en daardoor grote afstanden overbruggen. Sommigen slagen daarin, hetgeen ik knap vind. Dan laat ik het op één lijn staan aan hem over, dan ga ik naar de achterlijn. Anderen vertrouwen helemaal op de grensrechter en dan is het verleidelijk om scherper te vlaggen. Maar echt gemeen ben ik nooit. Je hebt ook eigen supporters die een hekel hebben aan oneerlijk vlaggen. Nu Pax op een hoger niveau speelt, zijn de fluitisten ook beter. Nadeel is dat je minder contact hebt. De meesten zitten tegen het betaalde voetbal aan en vlaggen daar ook wel eens. Dat zijn meer egotrippers, die erop uit zijn hoge cijfers te behalen. Je leert in de loop der jaren wel de mens achter de scheidsrechter kennen. Zo heb je het type van de beroepsmilitair: streng en vooraf instructies. Je hebt ook het onderwijzerstype: veel discussie, kinderlijke beslissingen." Na Pax 1 de afgelopen 22 jaar van dichtbij meegemaakt te hebben, weet Van Dam veel te vertellen. "In de jaren '70 waren de prestaties minder, maar het waren wel de meest gezellige jaren. De verwachtingen waren niet zo hooggespannen, gezelligheid stond boven prestaties. En won je een keer, dan was er nog meer feest. Het elftal met louter Hengelose jongens bleef lang plakken en iedereen kon bijschuiven. Met jongens als Alex Sueters en Henk Kramer was het altijd lachen. Het niveau lag niet zo hoog, de verplichtingen waren ook minder. Het trainingsbezoek was slecht. De band tussen de selecties was wel hechter. Dat kwam ook, omdat Pax één trainer had, die meerdere seniorenelftallen trainde. De tachtiger jaren waren natuurlijk wel de mooiste met al die successen. Hoogtepunt was de bekerwinst tegen Zwolsche Boys met 'Zeist' en de wedstrijd tegen Haarlem daarna. Dat was veel mooier dan een titel. George Peeters was in dat jaar (1984) trainer. De clown onder de trainers. Hij kwam wel eens te veel in de krant, maar hij kon de spelers wel motiveren. Van de kampioenschappen was die in 1986 de mooiste. Echt heel Hengelo was op de been en 's avonds braken 1000 man bij Wolbrink de tent af." Bij de begeleidingsstaf van het eerste elftal waren meer mensen betrokken. Sportmasseurs namen zitting in de dug-out en behandelden de spelers doordeweeks en voor een wedstrijd. Fred Diks, Hein Meurs, Harry Bulten en Arend Breukink masseerden heel spierpijn weg. Fysiotherapeut Henk Bruil zorgde voor de professionele medische begeleiding van de diverse kwetsuren. Voor opvang bij ongevallen op en rond de velden bij de lagere elftallen offerden diverse EHBO’ers graag een zondag op. Voordat sportmasseurs hun diploma behaalden, zaten EHBO’ers (echtpaar Demming!) naast de trainer en de reserves op de bank. De aanhang In de jaren '70 was het bij Pax rustig langs de lijn. Op zondag maakten maar weinigen de gang naar het voetbalveld. Sommigen uit leedvermaak, want Pax vocht vrijwel jaarlijks tegen degradatie. Een gevecht dat in 1977 werd verloren. De Pax-fanaat sprak weemoedig over de topjaren tussen 1964 en 1969. Op die herinnering moest lang geteerd worden. Met de terugkeer naar de KNVB in 1979 nam 's zondagsmiddags de drukte bij de enige stoplichten, die Hengelo rijk was, weer toe. Zondag was weer voetbaldag! De mooiste en drukste jaren waren tussen 1982 en 1989. In de 3e klasse liep Pax de titel drie keer net mis, maar de aanhang juichte van de ene topper naar de andere. En massaal, want de schare was ontelbaar geworden. De absolute uitschieter was de beslissingswedstrijd tegen Babberich (5 à 6000 kijkers). Op 't Elderink was het duel tegen Haarlem het meest populair:4000. Ook thuiswedstrijden tegen Varsseveld, MvR, Zwolsche Boys en OBW werden door meer 2500 mensen bezocht. In het seizoen 1983/84 trok Pax bijna elke thuiswedstrijd meer dan 1000 kijklustigen, zeker toen Pax ook nog doordrong tot de bekerfinale. De Pax-aanhang was dusdanig opmerkelijk, dat de kranten er over schreven. De penningmeesters van de tegenstanders wreven zich vergenoegd in de handen, wanneer Pax op bezoek kwam. Bij uitwedstrijden

waren de Hengelose supporters in de meerderheid. Ook gedurende de twee jaren in de 2e klasse en een prachtig eerste jaar in de 1e klasse bleef de aanhang trouw de goede prestaties van Pax volgen. Daarna nam het enthousiasme van de jaren '80 wat af. De Bult verstomde, de recette daalde. Daarvoor waren verschillende oorzaken. Verzadiging zal zondermeer een rol gespeeld hebben. De niet meer tot de verbeelding sprekende tegenstanders, die van verre kwamen, namen geen drommen toeschouwers mee en Pax kon zich ook niet meer in de titelstrijd mengen. Echte derby's kwamen nauwelijks nog voor. Mensen uit de omliggende plaatsen bleven weg. De speelwijze moest eveneens aangepast worden: minder aanvallend en spectaculair. In de 1e klasse schakelde Pax noodgedwongen over op meer gedisciplineerd en degelijk spel, al blijft het vooral gebaseerd op techniek, altijd al het handelsmerk van de club. Zo lijkt het alsof het nauwelijks interessant om in de amateurtop te spelen, maar uiteraard wil elke club zo hoog mogelijk opereren. Naast de waardering en aanzien is de sportieve eer immers de belangrijkste drijfveer. En wanneer het spektakel of resultaten terugkeren, zal ook de aanhang weer snel groeien. Mogelijk dat dit al zal blijken in het lopende seizoen 1993/94, waarin Pax offensiever speelt en al elf keer in de eerste vier duels scoorde.

4000 toeschouwers bij Pax – Haarlem. Op de bal zit trainer George Peeters.

Supporters zijn er in alle soorten: fanatieke, rustige, luidruchtige, deskundige, rumoerige, optimistische, sceptische. Er zijn er die altijd tevreden zijn, bij een aantal doen de spelers en trainer het nooit goed. De aanhang van Pax heeft altijd als 'kritisch' bekend gestaan. In mindere tijden gaf dat wel eens aanleiding tot wrevel. Maar wanneer spektakel geboden werd, galmde 'De Bult' aanmoedigingen en toejuichingen en stond het publiek als één man achter Pax. De jeugd roerde zich ook in het blauw-wit. Het mag stiller geworden zijn, het sportpark blijft een ontmoetingsplaats. Niet bij iedereen staat het voetbal voorop. Velen gaat het meer om de gezelligheid. Voor een praatje langs de lijn, of een pilsje in de kantine. Zo zijn er allerlei redenen om de zondagmiddag op 't Elderink door te brengen. Ondanks de grote aanhang zijn er nooit noemenswaardige rellen geweest. Natuurlijk gebeurde er wel eens wat. Ooit bij Winterswijk - Pax, Driel - Pax en Lochem - Pax waren supporters betrokken bij incidentjes, maar op het geheel mag dat geen naam hebben.

Commercie/sponsoring Een ingrijpende verandering in de voetballerij was de sponsoring, die in de tachtiger jaren zijn beslag kreeg. Pax kende dat verschijnsel al eerder. Spelers van het eerste elftal kregen in de jaren '50 schoeisel, terwijl de Quick-directie ook bijdroeg in de kosten van de trainer. Later werd jaarlijks een geldbedrag geschonken. Zowel in het betaald voetbal als in de amateursector is de steun van het bedrijfsleven niet meer weg te denken, waarbij de uitbreiding van voetbaluitzendingen op tv een niet onaanzienlijke rol speelde. De komst van sponsors was vooral zichtbaar aan de shirtreclame. Aanvankelijk onder veel protesten. Vanaf 1982 mochten de shirts worden volgepropt met namen van bedrijven. Daar ook het rugnummer zichtbaar moest blijven, was van de clubkleuren niet veel meer te herkennen. Daar hechtte men ook minder waarde aan. De eigen clubkleuren moesten wijken voor allerlei bonte gevallen in vele snits: schaduwshirts, effen, blokken, strepen, zolang de kleuren blauw en wit maar ergens te vinden waren. De identiteit van de clubs verdween daardoor gedeeltelijk. Sommigen pasten zelfs de clubnaam aan! Sponsors werden vooral voor het betaalde voetbal van vitaal belang. Van recettes konden ze al lang niet meer bestaan, zodat de gelden van hoofd- en subsponsoren uiterst welkom waren. Nadeel was, dat sponsors soms ook zeggenschap wilden. Daar tegenover stond dat ze er wel voor zorgden, dat de clubs het hoofd boven water konden houden. Ook de salarissen en transfersommen stegen daardoor explosief. Bij amateurclubs is dat in mindere mate het geval. Maar er zijn (elders) sponsors, die heel veel geld in een amateurclub pompen. Die bedragen worden dan veelal gebruikt voor het aantrekken of betalen van spelers. Bij veel hoofdklassers kan een voetballer een slordige tien mille vangen. De scheidslijn tussen profs en amateurs vervaagde. Van amateurs kan hier nauwelijks meer gesproken worden, maar het 'kwaad' (of het 'goede', het is maar hoe je het bekijkt) vrat verder. Waren het aanvankelijk alleen hoofdklassers of eersteklassers die hun spelers betaalden, nu is dat ook al normaal bij derde- en vierdeklassers. Zelfs bij clubs uit de onderafdeling komt het voor, dat spelers een x bedrag per punt ontvangen. De KNVB kan hier tegen niet veel doen. Vaak gaan de 'betalingen' in natura en niet via de club: de huur van een huis wordt betaald, er wordt voor een baan gezorgd of een auto kan goedkoop aangeschaft worden. Pax heeft nooit geld betaald om spelers aan te trekken. Wel werden spelers gestimuleerd om in Hengelo te gaan spelen door te wijzen op de goede randvoorwaarden en het hoge niveau. Slechts een enkeling heeft van een particulier een bedrag aangeboden gekregen. Aftredend voorzitter Wullink: "Pax heeft een duidelijk standpunt: we betalen niet. Dat kun je ook niet maken ten opzichte van alle vrijwilligers. Zij zouden direct het bijltje erbij neergooien. Daarmee zouden we ook andere voetballers tekort doen. Dan blokkeer je de doorstroming van de jeugd, waar we juist meer aandacht aan willen besteden." Elftalleider Henk van Dam over betalingen: "Als je prestaties wilt, ontkom je er eigenlijk niet aan. Maar als het vooral om de sportiviteit gaat en iedereen is het er mee eens om niet te betalen, dan moet je je daarbij aansluiten. Dan zorg je, dat de randvoorwaarden in orde zijn. De spelers gaan met een bus naar de uitwedstrijd, krijgen hun uitrusting en eten. Ook heb ik spelers (o.a. Meerlo, Erwin ten Kate), die in dienst zaten opgehaald, soms vanuit Duitsland. Hun wacht voor het weekend werd afgekocht. Die 5 tientjes betaalde Pax." Wel beheert Pax 1 een pot waarin club en sponsor voor elk behaald punt en elke bekerronde verder een bedrag storten. Pax doet daar een basisbedrag voor onkosten bij. Genoeg voor een leuke feestavond. Henk Wullink: "Vroeger kregen de spelers bij winst 2 consumptiebonnen. dat resulteerde steeds in geëmmer over betalingen en de rekeningen voor het bestuur werden steeds hoger. Het beheren van een 'pot', zoals dat nu een aantal jaren gebeurt, werkt prima. Boetes, cadeaus, fruitmanden e.d. worden er uit betaald en met een spaarregeling organiseert het elftal elk jaar een feestavond of weekendje uit. Ik vind het een gezond systeem en loopt nu naar ieders tevredenheid." Het zakenleven schonk vanaf de zeventiger jaren voetbalkleren aan een elftal of contanten om bv. een bus

voor vervoer mee te bekostigen. In principe waren dat veelal Hengelose middenstanders, die wat voor de club of een elftal wilden doen en daarmee tevens wat naamsbekendheid wilden bereiken. Tevens betaalden zij voor de reclameborden (vanaf 1971) en de advertenties in Pax-Praat. Sponsoring heeft zijn goede kanten. Alle senioren en de meeste junioren dragen een shirt met reclame. Vrijwel geen enkele speler hoeft nog zijn eigen uitrusting te bekostigen. Ook veel jeugdteams worden gesponsord. Het ging wel ten koste van de eenheid. Het aloude Pax-shirt verdween, maar komt momenteel steeds meer terug. Zelfs is er nu weer een elftal dat wel gesponsord wordt in kleding, maar zonder shirtreclame! Een nieuwe trend? Vanaf 1982 droeg Pax 1 een shirt met daarop: Quick. Garage Herwers werd in 1987 hoofdsponsor, waardoor Pax met Nissan op het shirt gesierd werd. Per drie jaar ontving Pax daarvoor 20.000. De introductie van de Nissan-shirts in 1987 verliep ludiek. Bij de vriendschappelijke wedstrijd Pax - FC Twente 2 was de allercharmantste Miss Holland: Angelique Cremers aanwezig.

Miss Holland van 1987, Angelique Cremers, kwam ter gelegenheid van nieuwe shirts naar Hengelo. Hier met Willy Hermans op de foto.

Vanaf 1992 is Metaalwarenfabriek GOMA de hoofdsponsor van Pax. De geldelijke bijdrage per jaar onderging een fikse stijging. Er kwam ook een groep sub-sponsors, die een bijdrage leveren. In het seizoen 1986/87 werd de 'Belangengroep Pax' opgericht. Leden hiervan betaalden jaarlijks 1000. In 1989/90 werd dit veranderd in een 'Vriendengroep Pax', die ieder 200 doteren. Deze groep telt thans meer dan 50 leden. Vanaf 1989 kende Pax bussponsors, die de dure uitgaven van een busreis naar een verre tegenstander bekostigden. De begrotingen draaien dus voor een groot deel op gelden van de sponsors. Hoe dit zich in de toekomst zal ontwikkelen, is nog de vraag. Het gevaar dreigt, dat in slechtere tijden geldschieters zich terug zullen trekken. Voorlopig heeft Pax -hierover nog niet te klagen. Zeker gezien de weinige industrie, die Hengelo rijk is. Daardoor wordt vaak een beroep gedaan op middenstanders en bedrijven, die toch al veel voor alles en nog wat moeten bijdragen. Hetgeen uiteraard bijzonder wordt gewaardeerd. Betaalde clubs tegen Pax. De transfer van René Notten leverde, naast de vergoeding die aan amateurclubs betaald moest worden, drie vriendschappelijke ontmoetingen tegen FC Twente op. Profclubs hadden zich nog maar zelden in de regio vertoond, zodat het driemaal een klapper werd ten faveure van de voetballiefhebber en de kas. FC Twente was toen onder leiding van Kees Rijvers in zijn glorietijd. De eerste ontmoeting was op 26 juli 1970. 0-9 werd het, maar 3500 Achterhoekers waren verheugd Neerlands topspelers aan het werk te zien. Bij de Enschedese club deden o.a. René en Willy van de Kerkhof, Epi Drost, Jan Jeuring en Theo Pahlplatz mee. Een herhaling volgde een jaar later. Nu was 0-11 de uitslag, ondanks een heldenrol van keeper Jan Lenderink. Hij kreeg zelfs kramp, waarna Piet Schrijvers hem, heel collegiaal, van het veld droeg.

Jan Lenderink in actie tegen FC Twente. Links Alex Sueters.

Theo Pahlplatz scoort.

e

Het team van FC Twente met hurkend 2 van rechts René Notten.

De derde partij was in 1974 (3-10). Die laatste wedstrijd was even heel aardig, toen George Veenhuis in een kort tijdsbestek drie maal achtereen de bal achter Piet Schrijvers plofte en de achterstand van 0-6 terug bracht naar 3-6! Daarna zag men een tijd lang geen betaalde clubs meer op 't Elderink neerstrijken voor oefenpartijtjes. Met het stijgen van het niveau in de tachtiger jaren was Pax interessanter als sparring-partner. Inmiddels hebben enige profclubs een wedstrijdje tegen Pax gespeeld: De Graafschap, FC Twente, FC Utrecht en het Japans Olympisch elftal. De bekerwedstrijd tegen Haarlem even niet meegerekend. Pax speelde voor het eerst tegen De Graafschap tijdens de winterstop van 1981/82. Heel eervol verloor Pax in de sneeuw met 2-3. Eind 1986 kreeg Pax een uitnodiging voor een lichtwedstrijd tegen de Doetinchemmers op Groot Hagen. Opnieuw gaf Pax goed partij en hield het verlies beperkt tot 3-1. In 1989 toen Pax verrijkt was met verlichting boven het 2e veld, waren de Hengeloërs kansloos tegen de mannen van Kistemaker: 0-5. Een oefenwedstrijd tijdens de winterpauze van 1992/93 op De Vijverberg ging helaas niet door. De, door de scheidsrechtersvereniging georganiseerde, traditionele openingswedstrijd van het seizoen van De Graafschap tegen een regionaal elftal werd in 1988 in Hengelo gespeeld: 0-8. Een paar dagen later kwamen de buitenlandse profclubs Dynamo Dresden en FC Ikast hier tegen elkaar oefenen. Zowel de belangstelling (400) als de wedstrijd (0-0) vielen tegen. Wel was de voltallige FC Groningen-ploeg (onder Hans Westerhof) present om de komende Deense Europa-Cup tegenstander te bekijken. Ook FC Utrecht bracht een bezoek aan Hengelo. Dat was een initiatief van sponsor Herwers; FC Utrecht had dezelfde sponsor als Pax: Nissan. Korbach en Van Hanegem waren als trainer op ‘t Elderink. De aanhang van 800 man lachten om de omroeper die het over "Platinama" had. Erwin ten Kate legde John van Loen aan banden. Verder dan 0-2 kwam de Utrechtse ploeg niet. Juli 1990 kwam de Japans Olympische ploeg onder Dettmar Cramer (ex-Bayern Münchentrainer) op het sportpark 't Elderink: 0-4. Door de opvallende resultaten kregen Pax-spelers invitaties om te spelen in regionale elftallen. FC Twente vond ook weer de weg naar Hengelo. In maart 1992 kwamen ze met het verzoek tegen Pax te

mogen oefenen. Het ging allemaal wat snel, zodat niet meer dan 250 toeschouwers getuige waren van de alleraardigste wedstrijd (1-4). Ook steeds meer reserveteams van betaalde clubs oefenden (of bekerden) tegen Pax: Graafschap 2, FC Twente 2, Go Ahead 2, NEC 2, Wageningen 2 en Vitesse 2. Tijdens deze duels kwamen diverse bekende trainers en makelaars spioneren. De Achterhoek werd de laatste 10 jaar overspoeld met topclubs die, meestal in Winterswijk, hun trainingskamp belegden. Toch is bij Pax nimmer het initiatief genomen om zo'n klapper binnen te halen. Eenmaal (in 1986) kon PSV gestrikt worden, maar de kosten (10.000) vond men toen te hoog. In de omgeving speelden inmiddels Ajax, Feyenoord, PSV, Barcelona, Real Madrid en vele anderen, maar helaas niet in Hengelo. Nu zit er natuurlijk een bepaald risico aan vast (slecht weer), voor een groot aantal toeschouwers moet echt een van de toppers gecontracteerd worden. Nadeel is ook dat de amateurs hun vakantie min of meer moeten opofferen en dat de wedstrijden doorgaans weinig amusementswaarde hebben (kat- en muisspelletjes). Familiaire betrekkingen Verscheidene malen hebben bij Pax 1 broederparen tegenstanders het leven zuur gemaakt. Om er enkele te noemen: Leo en Jaap Meijers, Willem en Arnold Grotenhuys, Paul en Hein Jansen, Bart en Toon Kroesen, Gert en Jan Bruggink, Toon en Theet Lankhorst, Albert en Tonnie Kroesen, Bennie en Herman Hiddink, Johnny en Bert Kroesen, Erwin en Timo ten Kate. Drie broers kwam minder vaak voor, maar ze waren er wel: Jan-Gert-Karel Starink, Gerrit-Jan-Herman Wijnbergen, Alfons -George-Frans Veenhuis, Bennie-Ep-Wim Harmsen, Herman-Wim-Gertie Steintjes, Ronald-Frank-Martijn Lankhorst. Zij hadden al dan niet tegelijkertijd voor korte of lange tijd een plaats in het eerste. Dat voetbaltalent erfelijk is, is bekend. Diverse vaders gaven goede eigenschappen aan de chromosomen van hun zonen mee. René Notten en zijn zoon Reinoud hadden het niet van een vreemde. Dat drie generaties hun opwachting maakten in Pax 1 was een zeldzaamheid. Ik kwam er maar één tegen: Willem-Bennie-Wilbert Grotenhuys. Zij hadden alle drie jarenlang een basisplaats. Even leek de familie Kuipers (Gradus-Joop-Jürgen) dit te evenaren, maar Jürgen kwam niet verder dan een paar wedstrijden in Pax 1. Maar 65 jaar is nog relatief kort voor drie generaties achter elkaar. Dat aantal kan in de toekomst nog uitgebreid worden, mits de goede voetballers niet allemaal dochters krijgen. René Notten (geb.1949) Een aparte plaats in dit boek wil ik inruimen voor René Notten. Hij is de enige in Hengelo geboren speler van Pax, die het op nationaal niveau ver wist te schoppen. De oud-Hengeloër verdiende zijn sporen o.a bij FC Twente, Ajax en Feyenoord en bracht het tot 5 interlands. Momenteel maakt hij zich verdienstelijk in het betaalde voetbal als hoofdtrainer van Emmen. Het was al snel duidelijk, dat hier een getalenteerd voetballertje op aarde was gezet. Hij kon geen bal laten liggen. "Toen was ik al gek van voetbal. Ik weet nog dat ik mijn vader eerst moest helpen bij de rijwielstalling, een dubbeltje voor elke fiets. Daarna ging ik naar de wedstrijd van Pax 1 kijken. Vooral tegen Keijenburgse Boys ging dat op leven en dood." Na de doorlopen scholen leerde hij voor bakker en deed praktijkervaring op bij een bakker in Ruurlo. Maar zijn toekomst lag in het voetbal. Als A-junior viel hij bijzonder op. Hij scoorde als midvoor aan de lopende band doelpunten. In 1965/66 produceerde hij ca.100 van de 165 treffers, die het A-team de titel bracht. Zijn debuut in Pax 1 was op 9 oktober 1966 in de wedstrijd Reünie - Pax. Een week later stond hij in de basis en scoorde direct twee maal.

René Notten als bakkersknecht.

In 1967/68 werd René uitverkoren om als spitsspeler in de eerste formatie het opbouwende werk van zijn teamgenoten doeltreffend af te ronden. Dat deed hij briljant. Tweemaal wist hij 5 goals in één wedstrijd te produceren (bij Pax - Unisson 6-3 en RKHSC - Pax 1-7). Dankzij 26 competitiedoelpunten en acht voor de beker bleef zijn talent niet onopgemerkt voor de naarstig speurende scouts van de Nederlandse semiprofclubs. De Graafschap, Cambuur, Go Ahead, Heracles en FC Twente dongen naar zijn gunst. Pa Notten verklaarde destijds: "Wij hebben in die tijd heel wat slapeloze nachten gehad. Wij stonden als volslagen leken tegenover dat contractengedoe. De een beloofde dit, een ander dat. We werden er tureluurs van". René Notten trainde in zijn Pax-periode al bij De Graafschap. Hij verklaarde toen zijn keuze voor FC Twente als volgt: "Bij een topploeg heb je minder risico vast te roesten, bij De Graafschap zou ik zonder te veel moeite een plaats in het eerste veroverd hebben en dat lijkt me niet bevorderlijk om hogerop te komen. Bovendien val je bij een tweede-divisieclub minder snel op". Zijn moeder weet nog hoe de contractbesprekingen verliepen: "De avond, dat mannen van FC Twente onaangekondigd bij ons kwamen, was ik alleen thuis. Reint was kaarten, René op de fiets naar een proeftraining van De Graafschap. "Bent U soms van de Libelle", vroeg ik nietsvermoedend. De heren wachtten tot René thuis kwam en deden een vorstelijk aanbod. René beviel het niet zo bij De Graafschap, dus hij hapte snel toe. Vooral de reis naar Engeland, waar de selectie al snel naar toe zou gaan, leek hem wel. René ging in Enschede in kost en had al snel een autootje: een Lelijk Eendje." De toenmalige trainer van de Enschedese ploeg, Kees Rijvers, zag al snel in, dat René een belofte voor de toekomst was. Al in zijn tweede jaar had Notten een vaste basisplaats bij de sterke subtopper van de eredivisie. Hij werd snel een gerenommeerde kracht bij FC Twente, dat aan het begin van de meest glorieuze periode na de oprichting in 1965 stond. Na Ajax en Feyenoord was FC Twente jarenlang de derde club van Nederland en dat leek in 1974 te leiden tot de landstitel. Op de voorlaatste speeldag moest Twente in een rechtstreeks duel voorrang verlenen aan Feyenoord (3-2 in de Kuip). In 1973 bereikte FC Twente de halve finale van het UEFA-Cuptoernooi. Twee jaar later zelfs de finale tegen Borussia Mönchengladbach, maar toen was Notten al naar Ajax. Half Hengelo volgde hem in die dagen op de voet. Bussen vol reisden hem na naar competitie- en Europa-Cupduels. Zijn carrière verliep voorspoedig, de kranten waren lyrisch over hem. Hij haalde Jong Oranje en het Nederlands elftal. 27 maart 1974 was zijn debuut

als rechtsback bij Nederland - Oostenrijk (1-1). Door de komst van Michels, die mannen als Haan en Rijsbergen erbij haalde, miste René op een haar na het WK van 1974 waar Oranje als tweede eindigde. Negen maal hoorde hij bij de selectie, hij bracht het tot 5 caps: In 1974: * Nederland - Oostenrijk 1-1 (voorbereiding WK) 90 minuten * Zweden - Nederland 1-5 (vriendschappelijk) in 58e minuut ingevallen voor Van Hanegem. * Finland - Nederland 1-3 (EK-kwalificatie) in de rust in het veld voor Van Hanegem. * Nederland - Zwitserland 1-0 (vriendschappelijk) na 65 minuten vervangen door Van Ierssel. In 1975: * Italië - Nederland 1-0 (EK-kwalificatie) in 70e minuut ingevallen voor Willy van de Kerkhof. (als Ajacied) Onder Knobel droeg hij voor de laatste maal het Oranje-shirt: "Tegen Italië moest ik invallen, maar kreeg de opdracht om niet verder dan de middenlijn te komen. We mochten met 3-0 verliezen om ons toch nog voor de EK te plaatsen. Daar heb ik me destijds enorm tegen afgezet en dat kreeg ook in de media aandacht. Na die affaire ben ik dus nooit meer geselecteerd. Op zo'n manier hoefde het voor mij ook niet."

Notten vlak voor zijn debuut in Oranje op 27 maart 1974 tussen alle idolen, die 3 maanden later op het WK furore zouden maken.

Notten groeide in de jaren '70 uit tot een alom gewaardeerde middenvelder. Sterke punten waren zijn spelinzicht met een verwoestend schot. Hij nam de penalty's. Als spelbepaler nam hij het elftal op sleeptouw.

De speler bereikte de nationale top. In de zomer van 1974 toog hij samen met Piet Schrijvers voor 1,1 miljoen gulden naar Ajax. Na drie succesvolle jaren in Amsterdam onder de trainers Kraay en Ivic trok een andere Nederlandse topper hem aan: Feyenoord. Drie jaar speelde hij in de Kuip onder Boskov en Jezek. Terugblikkend op zijn loopbaan, verklaart Notten daar dik tevreden over te zijn. "Als ik het over mocht doen, zou ik het weer zo doen. Bij FC Twente onder Kees Rijvers had ik mijn leukste tijd. Daar maakte ik veel successen mee. Bij Ajax en Feyenoord ging het er heel anders aan toe. Veel sterieler en professioneler, die clubs moesten kampioen worden. Daar heb ik veel van opgestoken." Daarna volgde drie jaar Racing Harelbeke in België waar hij speler/trainer was. Notten begon daar een florerende sportzaak 'Racing René Notten'. Deze moest hij van de hand doen. "Dubbele begrotingen hielden het betaalde voetbal in België overeind. Maar ja, dan kwam er een sheriff die de grote koppen in de kraag wilde vatten. Er werd zwart betaald, dat wil zeggen ik werd netto uitbetaald. Volgens het contract is de club dan verantwoordelijk voor de fiscale consequenties. Voor mij was het dan ook wit geld." (Algemeen Dagblad). Na uitblijven van zijn salaris stapte hij op in Harelbeke. Hij bouwde zijn voetbalcarrière af bij clubs als DS'79, PEC Zwolle, een kortstondig avontuur bij Olympia Bocholt en als laatste in 1985/86 bij De Graafschap. Liefst 18 maal verhuisde de familie Notten. "Nee, dat heb ik nooit vervelend gevonden. Je went eraan." Al tijdens zijn voetballoopbaan trainde hij clubs. Even was hij in 1985 in beeld als trainer van Pax, maar dat ging niet door. Na een jaartje trainer bij VIOD en speler/assistent-trainer bij De Graafschap kwam hij naast Co Adriaanse bij PEC Zwolle. Nadat Adriaanse daar ontslagen werd, ging Notten met Adriaanse in 1988 mee naar FC Den Haag. Inmiddels behaalde René het diploma Coach Betaald Voetbal. In 1992 ging het tweetal uiteen, Notten kreeg een contract als hoofdtrainer van eerstedivisieclub Emmen. Daar lukt het hem al aardig met attractief voetbal de club uit de anonimiteit te laten treden, en dat wordt daar bijzonder gewaardeerd. "Vorig seizoen kwam ik voor het eerst als trainer op eigen benen te staan. Die kans heb ik meteen gepakt, want er zijn genoeg trainers werkloos. Emmen is toch wel een ambitieuze club. Ik probeer daar wat van de grond te krijgen. En het leven is hier in Drente gastvrij en gemoedelijk, het lijkt op de Achterhoek. Vorig jaar, toen bekend werd, dat Kistemaker weg ging, leek het er even op dat ik naar De Graafschap zou gaan, maar dat ging niet door. Ik heb als trainer nog wel meer ambities en ik denk, dat ik dat ook wel kan. Maar daar moet je wat geluk mee hebben." Notten heeft drie kinderen (twee zoons en een dochter). De oudste Reinoud (geb.1974) heeft het meeste voetbaltalent. Na vorig jaar deel uit gemaakt te hebben van de selectie van Emmen, speelt hij nu bij amateur-eersteklasser Hoogeveen. René Notten: "Een zoon in je selectie is geen ideale situatie. Wanneer een ander vindt, dat hij gewisseld moet worden, dan wordt er al snel gezegd, dat dat niet gebeurt omdat zijn vader trainer is. Toch ben ik er van overtuigd dat hij nog slaagt in het betaalde voetbal. Hij is niet te vergelijken met mij, hij is sneller en een kop groter."

(Noot: René Notten ging in 1995 aan de slag als bondscoach van Aruba. Enkele weken na zijn aanstelling overleed hij plotseling aan een hartaanval, op 45-jarige leeftijd.)

De lagere elftallen. Zij zorgen voor de contributiegelden, de inkomsten voor de kantine en het leven op het voetbalcomplex. Voetballen in een lager team is vooral een recreatieve bezigheid. En of het nu gaat om het spelletje, het sportief bezig zijn, het tafelen erna of alleen om even 'eruit' te zijn, de ontspanning staat voorop. Het resultaat staat misschien niet voorop, elke rechtgeaarde voetballer in hart en nieren wil zegevierend van het veld stappen en als het even kan: kampioen worden. Een paar elftallen onderscheidden zich hierin bijzonder. Ik noem in dit verband de ploegen van Felix Takkenkamp - Jan Notten - George Arnold, alsmede die van Gerrie Kuipers - Derk Nijenhuis - Wim Wasseveld - Leo Sueters. Het elftal van Felix Takkenkamp (met assistentie van Jan Notten en George Arnold) spande de kroon. In 1980, 1981 (als Pax 5), in 1982, 1984 en 1986 (als Pax 7), in 1990 (als Pax 12) en 1991 (als Pax 6) werd dit team, waarvan de kern hetzelfde bleef, kampioen. In 1981 vestigde het team een Pax-record. Ze wisten alle 18 wedstrijden winnend af te sluiten. Ook het Pax 9-elftal kon menigmaal een promotiefeestje bij Wolbrink organiseren aan het eind van een seizoen, zoals in 1983, 1985 en 1990. Het waren elftallen met vooral veteranen. In de laatste decennia was het niet langer gebruikelijk dat voetballers na het bereiken van de 3 kruisjes stopten. Ze gingen langer door, spelers boven de 50 zijn allang geen uitzondering meer. De bovengenoemde ploegen bouwden met recreatief voetbal hun carrière af, reden waarom ze niet op een hoger plan wilden of zelfs een klasse lager gingen. Andere elftallen konden daardoor een klasse hoger, al viel dat ook wel eens tegen, wanneer bleek dat dit een stap te hoog was. Pax 2 Pax 2 deed er precies 20 jaar over om uit de GVB te komen. Tussen 1964 en 1969 speelde het al in de 1e klasse GVB, maar tegelijk met Pax 1 deed Pax 2 in 1969 een stap terug. Door de blessures bij het eerste kwam ook het reserveteam in de problemen. Het wist slechts één duel winnend af te sluiten. Pax 2 was een jaar later al dichtbij een snelle terugkeer, maar Zeddam 2 verstoorde de droom wreed door in Hengelo met 1-3 te winnen. Dat gebeurde in een veldslag waarbij George Veenhuis zich voortijdig mocht douchen en twee spelers officiële waarschuwing kregen. Het volgende seizoen 1970/71 lukte het beter. Met grote overmacht (10 punten voorsprong op Etten 2 en Keijenburgse Boys 2) behaalde het team ongeslagen het kampioenschap. Dit betekende een definitief afscheid van de 2e klasse. De buit was met Kerst al praktisch binnen, maar door de winter moest Pax 2 tot maart wachten voor er feest gevierd kon worden. Niet altijd gedurende het 20-jarige verblijf in de 1e klasse streed Pax 2 om het kampioenschap. In 1972 en 1973 ontsnapten de mannen van Harm Otten maar nipt aan degradatie. In 1972/73 werd met 0-9 verloren van AD '69 2 en 1-6 van Longa '30 2. Een beslissingstreffen tegen VVG 2 kon nog net in de laatste wedstrijd bereikt worden door bij datzelfde VVG 2 te winnen: 0-3. In Zelhem wist Pax 2 het vege lijf te redden: 2-1. In 1974 kwam Theo Claver als leider/grensrechter bij de ploeg. In 1976/77 eindigde Pax 2 voor het eerst in de subtop, ondanks leveranties aan Pax 1 dat desondanks degradeerde. Een recordscore was er te noteren bij Pax 2 - Erica'76 3: 12-1. Het was het laatste jaar van Harm Otten. Daarna waren de verwachtingen steeds hoog, maar bleef de titel een brug te ver. In 1978/79 stond Pax 2 na tien duels bovenaan met vier punten voorsprong! De Siberische winter was hen kennelijk te veel. 15 oktober 1978 kreeg Theo Claver met hoofdtrainer Wout Engelhart in dichte mist een ongeval bij Wehl. Engelhart werd met nekwervelbeschadiging opgenomen in het ziekenhuis. Nieuwe trainingspakken kreeg Pax 2 van de fa. Lentferink. In 1981/82 bereikte het team voor het eerst de tweede plaats. Daarna mengde Pax 2, vanaf 1983 gesponsord via Jan Lenderink door Distrimex Pompenburo, zich vaker in de titelstrijd. In 1985/86 eindigde Pax 2 eindelijk als eerste met 30 punten, vlak voor Grol 2. Promotiewedstrijden volgden: alleen tegen AGOVV 2 werd gelijkgespeeld, maar Voorwaarts 2 en Grol 3 waren te sterk. In navolging van Pax 1 waren promotiewedstrijden blijkbaar niet aan Pax 2 besteed. Een jaar later was het hetzelfde liedje. In de competitie bezette het team de eerste plaats voor Grol 3 en vol goede moed gingen ze de promotiewedstrijden in. Opnieuw ging een plaats in de KNVB aan hun neus

voorbij door nederlagen tegen Heeten 3 en VIOD 2. De winst op Epe 2 was te weinig.

Pax 2 kampioen 1985/86. Staand trainer L. te Woerd, leider Th. Rouwen, E. Rouwenhorst, G. Weustenenk, G. Eulink, T. van Duynhoven, W. Weustenenk, G. Schreur, T. Tankink, sponsor en reservekeeper J. Lenderink, J. Notten, leider Th. Claver. Hurkend F. Arends, A. Riefel, N. van Bentum, W. Harmsen, J. Hulshof, H. Steintjes.

In 1987/88 had voor het eerst een tweede trainer zeggenschap over Pax 2: Bennie Enzerink. Vooralsnog met weinig succes. Na de 14e wedstrijd ging het mis met Pax 2. Het jaar daarna was een voortdurende tweestrijd met MvR 2. De beslissende thuiswedstrijd eindigde echter in een dramatisch 3-4 verlies. In 1989/90 stond Pax 2, nu onder Joop Keyzer, weer lang aan kop. Rond de winterpauze ging het mis tegen degradatiekandidaten. Opvallend was dat het ook de andere kampioenen in de klasse van Pax 2, MvR 2 en Longa 2, niet lukte om te promoveren. Weer in ouderwets tenue lukte het dan eindelijk onder Joop Geerlings. In Angerlo werd het kampioenschap gevierd, uiteindelijk met een grote voorsprong. Even leek het in de nacompetitie weer te mislukken. Na een acceptabel gelijkspel bij Longa 2, werd thuis van WSV 3 verloren. In de beslissende wedstrijd tegen Daventria 3 kwam Pax 2 met 0-2 achter. Theo Claver greep vertwijfeld naar zijn hoofd. Zou het dan weer...? Maar het lukte toch nog, Pax 2 kwam terug en won met 3-2. Vooral de treffer van Ernst-Jan Weustenenk was van een prachtige schoonheid! Eenmaal in de reserve 3e klasse KNVB bleek, wat menigeen voorspeld had. Pax 2 kon daarin gemakkelijk meekomen. Zelfs lukte het om direct door te stoten naar de 2e klasse. De titel werd binnengehaald bij WSV 3 in Apeldoorn. In het seizoen 1992/93 raakte Pax 2 veel goede spelers kwijt, zoals Wilbert Grotenhuys (gestopt), Anthonie Nieuwenhuis (naar Keijenburgse Boys), Harold Gotink en Jeroen Besselink (naar Pax 1). Onder trainer Rob Lötters lukte het met veel moeite om zich te handhaven.

Pax 2 kampioen in 1991. Staand Th. Claver, M. Giesen, W. Weustenenk, T. van Duynhoven, J. Besselink, F. Lankhorst, D. Halfman, G. Reussink, H. Hiddink, M. Lankhorst. Hurkend trainer J. Geerlings, W. Grotenhuys, B. van Petersen, A. Nieuwenhuisen, B. Hendriksen, A. Tannemaat.

Leiders/trainers Pax 2 Van 1967 tot 1977 was Harm Otten de verantwoordelijke man bij Pax 2. Hij vertelde hoe hij als Keijenburger bij Pax belandde: "Ik had zo'n 18 jaar bij de Boys gevoetbald en daarna een soort trainingsdiplomaatje gehaald. Na een jaartje de jeugd geoefend te hebben in Keijenborg, waar ik met het bestuur toen niet erg kon op schieten kwam ik met Jaap Hulshoff en Wim Geurtzen aan de praat, die ik beiden goed kende. Zij zaten verlegen om een trainer, die de hoofdtrainer assisteerde. Ik kreeg een onkostenvergoeding, maar veel was dat niet. Als ik een rondje gaf, was ik meer kwijt dan ik verdiende. Ik trainde de lagere elftallen en de keepers zoals Gert Bruil, Jan Krijt en Henk Rietman." Theo Claver kwam er in 1974 bij. Theo was in die 19 jaren de vaste grensrechter van Pax 2 en menigeen heeft in die jaren heel wat avonturen met 'Mike' beleefd. Hij had in die jaren diverse mensen naast zich: o.a. Frans Baakman, Henk Rietman, Henk Oldenhave, Derk Nijenhuis en Theet Rouwen. 1987/88 luidde het huidige tijdperk van '2e trainers' in, ook wel B-trainer, assistent-trainer of hulptrainer genoemd. Vaak waren deze functies een opstapje voor hoofdtrainers in spé. De eerste bij Pax was Bennie Enzerink uit Wehl, die al in 1986 was begonnen. Toen had hij Pax 3 onder zijn hoede, dat in dat seizoen kampioen in de tweede klasse werd. Een jaar later kreeg Enzerink ("lao'w maor zeggen", was zijn stopzin) Pax 2 onder zich, bijgestaan door Frans Baakman, die Theo Claver verving. Deze moest de eerste maanden van het seizoen missen door een ongeval. Dit trio leidde Pax 2 ook in 1988/89. In dat seizoen gaf men Enzerink op een wat slordige manier te kennen, dat zijn contract geen verlenging kreeg. Zijn opvolger was Joop Keyzer uit Zutphen. Van hem herinneren velen zich nog een uitspraak, die Pax zou typeren: "Pax is uiterlijk net een Mercedes, maar met een motor van een Lelijke Eend erin." Oordeel zelf. Keyzer kon zich na een jaar verbeteren (hoofdtrainer bij Hercules). Hij kon Pax 2 niet de felbegeerde

promotie bezorgen. Dat lukte trainer Joop Geerling, eveneens uit Zutphen, wel. In de twee jaar, dat hij bij Pax was, werd hij met zijn team tweemaal kampioen. Toch moest hij daarna weg; logica in de voetbalsport. Hij bleef binnen de gemeentegrenzen: Veldhoek. Pax 3 De lagere elftallen die het meest prestatief gericht zijn, Pax 2 en Pax 3, bleven heel lang op hetzelfde niveau. Pax 3 speelde na 1966 vooral in de 2e klasse. In 1978 lukte het voor het eerst de 1e klasse te bereiken. Ongeslagen bleven ze de tweede uitgave van Drempt Vooruit voor.

Pax 3 1982. Staand sponsor W. Derksen, R. Holtslag, H. Bruil, H. Wissink, G. Siebelink, W. Hermans, H. Hiddink, T. Seesing, M. Wiegerinck, leider H. Lichtenberg. Onder A. Kroesen, B. Stege, Ant. Steintjes, M. Peters, W. Steintjes, B. Verhey.

Pax 3 kwam op hetzelfde niveau als Pax 2, al werden ze niet bij elkaar ingedeeld. In 1979/80 deed Pax 3 het zelfs nog beter dan het 2e. Met Kerst stond de ploeg van Joop van Ree 3 punten voor, maar aan het einde kwamen ze toch net iets tekort bij AD' 69 3. Het ging niet ongemerkt voorbij. Dit elftal dat veel spectaculaire resultaten boekte werd het jaar daarna grotendeels verdeeld over Pax 1 en 2. In 1983 moest terrein worden prijsgegeven. Vijf jaar later lukte het de 2e klasse weer te ontstijgen. Een paar seizoenen had het team moeite zich te handhaven, maar geleidelijk nestelt het zich steeds vaker in de subtop. Wie weet kan Pax 3 toch een keer mee doen om de titel, en in het kielzog van Pax 2 promoveren naar de KNVB.

Kampioenschappen lagere elftallen 1966-1993 Pax 2: 1970/71 2e kl.GVB 1985/86 1e kl., geen promotie 1986/87 1e kl., geen promotie 1990/91 1e kl. + promotie 1991/92 3e kl.KNVB

Pax 3:

Pax 3 kampioen 1977/78. Staand leider W. Dolphijn, M. Kraassenberg, C. Tesselaar, H. Kroesen, W. Hermans, D. Wullink, J. Kroesen. Onder J. Derksen, F. Gr. Roessink, L. v.d. Kolk, J. Harmsen, T. Kroesen, A. Kroesen, R. Kroesen.

1977/78 2e kl.: (na 2-1 zege op Drempt V.2) F.Gr.Roessink, M.Kraassenberg, C.Tesselaar, H.Kroesen, W.Hermans, D.Wullink, J.Kroesen, J.Derksen, L.van der Kolk, J.Harmsen, T.Kroesen, Alb.Kroesen, R.Kroesen. Leider W.Dolphijn. 1987/88 2e kl. (na 7-0 zege op Keyenburgse Boys 2): W.Wiegerinck, W.Thuss, Anton Steintjes, M.Wiegerinck, B.Stege, G.Schreur, K.van Petersen, B.Heuvelink, G.Onstenk, E.J.Weustenenk, E.Reugebrink, E.Stege, Th.Jansen en A.Riefel. Leiders H.Wissink, Hans Rietman Pax 4 1968/69 4e kl.

Pax 4 kampioen in 1969 Staand Th. Claver, D. Gotink, B. Harmsen, G. Burghout, J. Herwers. Hurkend G. Waenink, J. Adelerhof, H. Memelink, F. Sueters, J. Kempers, A. Meerbeek.

1973/74 4e kl.: G.Bruil, H.Vels, H.Bijenhof, H.Hesselink, A.Bijenhof, G.Lentferink, C.ten Barge, W.Jansen, J.ten Barge, T.Giesen, H.Baakman, H.Kraassenberg, R.Lentferink, Th.Loskamp en A.Scholten. 1976/77 4e kl.D.Wenneker, B.Weustenenk, H.Weustenenk, A.Bijenhof, H.Hesselink, B.Haverkamp, B.Harmsen, Jan Notten, A.Meerbeek, B.Geurtsen, A.Oldenhave, G.Meulenbrugge, M.Kraassenberg, M.Claassen, J.Kuipers, B.Kuipers en W.Steintjes. leider F. Takkenkamp Overige elftallen: 1979/80 Pax 5 4e kl. (doelsaldo 138-12) 1980/81 Pax 5 3e kl. (na beslissingswedstrijd tegen SDOUC 4: 2-0 zege.) In de laatste 2 wedstrijden was nog een voorsprong van 4 punten verspeeld! leider F. Takkenkamp.

Pax 5 kampioen 1980. Staand J. Derksen, A. Meerbeek, J. Kuipers, B. Kuipers, J. Harmsen, M. Claassen, H. te Brake, F. Veenhuis, leider F. Takkenkamp. Onder Bas en J. Notten, J. Rondeel, J. Lenderink, G. Veenhuis, R. Weustenenk, B. Thuss.

1981/82 Pax 7 4e kl. (18 wedstrijden 36 punten!, A. Veenhuis 25 goals), leider F. Takkenkamp. 1982/83 Pax 9 5e kl. (in 1980 ingevoerd) leiders G. Kuipers, L. Sueters, W. Wasseveld (Jan Grevink 29 goals) 1983/84 Pax 7 4e kl. leider F. Takkenkamp (H. Golstein 29 goals) 1984/85 Pax 9 5e kl. leider G. Kuipers, W. Wasseveld Vreemde kampioensdag: eigen wedstrijd tegen KSH 5 werd gestaakt, maar concurrent Ulftse Boys verloor. 1985/86 Pax 4 3e kl. leider H. Wissink

Pax 7 4e kl. leiders F. Takkenkamp en G. Arnold Een geweldig Pax-jaar, daar ook Pax 1 en 2 kampioen werden. 1987/88 Pax dames 2e kl. leiders H. Lichtenberg en B. Bruil Alweer zo'n formidabel jaar, want ook Pax 1, Pax 3 en Pax A1 promoveerden! 1988/89 Pax 5 3e kl. leiders F. Gr.Roessink, R. Althoff 1989/90 Pax 5 4e kl. leiders G. Arnold, Joop Notten, D. Wullink Pax 12 5e kl. leiders F. Takkenkamp, Jan Notten Pax 9 5e kl. promotie door 2e plaats na beslissingswedstrijd tegen Steenderen 5: 5-1 winst. leiders D. Nijenhuis en L. Sueters 1990/91 Pax 6 4e kl. leider F. Takkenkamp, G. Arnold (Paul Wiegerinck 28 goals) 1991/92 Pax 10 5e kl. leider R. van Dam 1992/93 Pax 5 3e kl. leiders H. Wissink en H. Garritsen Pax 7 4e kl. (doelsaldo 148-20) leiders Ant. Kroesen en J. Meyer Dames Twee maal is Pax een damesafdeling rijk geweest. Hier en daar werden wat wenkbrauwen gefronst bij het zien van geschonden vrouwenbenen, maar daar trokken de dames zich niets van aan. Met veel allure bewogen zij zich binnen de lijnen. De eerste poging was in 1972, op 28 februari zag een damesafdeling het levenslicht. Joop Saalmink en Drikus Wenneker leerden de beginselen aan. Een lang leven was dit voetbalteam niet beschoren. Na twee jaar louter vriendschappelijke wedstrijden werd het weer opgedoekt. In 1983 ondernam men een hernieuwde poging, in een tijd dat damesvoetbal ook buiten Baak en Wehl werd gespeeld. De grote man hierachter was Hans Lichtenberg, die de jonge dames wist te motiveren en ze voetballen leerde. Na een moeizaam begin, lukte dat heel aardig, met als hoogtepunt het kampioenschap in 1988. Hermien Veenink behartigde namens het bestuur de dameszaken. Hans Lichtenberg stopte er in 1989 mee en met hem viel de drijfveer weg. Een jaar probeerden Ap Wassink, Bert Bruil en Rudi Harmsen het zaakje nog draaiende te houden, maar tevergeefs. In 1990 werd het boek gesloten. Voorgoed? Jeugd Wie de jeugd heeft, heeft de toekomst. Een cliché misschien, maar nog altijd van kracht. Bij een gezonde vereniging hoort een optimaal functionerende jeugdafdeling. Een goede opleiding is van groot belang voor de handhaving van het huidige bereikte niveau op langere termijn. Zeker omdat Pax geen club is die spelers van buitenaf aantrekt. Steeds meer eisen worden de laatste jaren gesteld aan trainers, leiders en functionarissen van jeugdbestuur- en commissies. De jeugdtrainers moeten diploma's bezitten en ook voor leiders zijn opleidingen gewenst. Naast het produkt voetbal, besteedt Pax ook veel aandacht aan de sportieve recreatie. Fred Diks was tussen 1978 en 1984 de eerste betaalde jeugdtrainer. Onder hem werd veel verbeterd: de komst van een jeugdbestuur, jeugdtrainers, pupillenbegeleiding en de oprichting van de J.E.C. in 1979. Vooral in de afgelopen 15 jaar is er veel veranderd in de structuur van de jeugdafdeling. Ook hier werden commissies ingevoerd. De jeugdafdeling staat onder leiding van een jeugdcommissie. De voorzitter daarvan maakt sinds 1979 deel uit van het hoofdbestuur. Joop Teerink was de eerste, daarna volgden Harry van Haaren, Henk Meulenbelt en thans Wim Besselink. Verder heeft het een wedstrijdsecretaris (nu Frans Baakman), een jeugdcoördinator (Ap Fleming); namens de pupillen beheert Carel Kuipers de zaken en voor de materialen is Jos Dieks de man. De jeugdcommissie zorgt ervoor dat de sport kan worden uitgeoefend: begeleiding van teams, goede afwerking van wedstrijden etc. Tevens geeft ze gelegenheid aan eenieder, die werkzaam is voor de jeugd, tot het volgen van cursussen welke kunnen leiden tot een betere begeleiding. Wat het prestatieve aspect betreft citeer ik het jeugdplan van jeugdcoördinator Ap Fleming: "De mogelijkheden tot het voetballen voor kinderen zijn sterk gereduceerd. Het straatvoetbal is geen dagelijks beeld meer. Dit grote gemis moet nu in de trainingen opgevangen worden. Vroeger was het zo, dat op trainingen aangeleerde technieken geoefend werden in partijvormen op straat. Thans beperkt het

leerproces zich tot de een of twee trainingen per week bij de clubs. Deze moeten daarom zo effectief en rendabel mogelijk worden." Pax schenkt veel aandacht geschonken aan de sportieve recreatie. Hier verstaat men onder alle activiteiten, die niet onder de competitiewedstrijden of verplichte trainingen vallen. Zij hebben tot doel: de jeugd betrokken te houden bij het voetbal en de club; als ondersteuning te dienen voor de wedstrijdsport (bv.tournooien); het overbruggen van voetballoze periodes en het belichten van de sociale aspecten van een vereniging (iets doen voor een ander, de club enz.). Dit organiseert de Jeugd Evenementen Commissie. Elk jaar is er een hele reeks van bezigheden: toernooien, sport/speldag, ouderavond, St. Nicolaasviering, Zaalvoetbal, snertloop, vier tegen viertoernooien, paaseieren zoeken, zwemmen, vossenjachten, bingoavonden enz. De benodigde gelden daarvoor zamelt de commissie voor een groot deel zelf in. Elke thuiswedstrijd van Pax 1 is er een verloting en ook de wildverlotingen voor Kerstmis brachten geld in het laatje. Heel aantrekkelijk zijn de reisjes en uitwisselingen. In de jaren '60 begon dat. Zo vertrokken alle junioren in 1969 naar Schiedam en ging A1 een jaar later naar Parijs. Uitwisselingen naar Südkirchen in het Ruhrgebied zullen veel junioren van de beginjaren '70 nog in het geheugen gegrift staan. Hoogtepunt daarbij was een bezoek aan de Bundesligawedstrijd tussen het nabijgelegen Vfl Bochum en Borussia Mönchengladbach met Netzer, Heynckes en Simonsen. Vanaf 1987 is Pax Engels georiënteerd. Chiltern United deed een verzoek om een uitwisseling met Pax tot stand te brengen en dat werd met graagte geaccepteerd. Dat contact is in de loop der jaren heel intensief geworden en al heel wat junioren hebben fantastische ervaringen opgedaan in Engeland. Naast pretparken bezochten de Hengelose jongens ook duels uit de Engelse League van o.a. Watford. In 1985 zette Frans Baakman een ruilbeurs op. Door het uitwisselen van tweedehands attributen kunnen de spelertjes door hun ouders goedkoop in het voetbaltenue gestoken worden. Nu zet Carel Kuipers zich daar bijzonder voor in. Een actieve jeugdafdeling is onontbeerlijk voor een club als Pax. Het moet voor de jongelui aantrekkelijk zijn om lid te zijn van een voetbalclub. Dat is nodig, want de concurrentie van andere verenigingen en computerspelletjes is groot. In de jaren '60 en '70 ging vrijwel elke jongen bij voetballen, maar die tijden zijn veranderd. De keuze uit vrijetijdsbestedingen is intussen zeer gevarieerd geworden. Ook bestaat het gevaar, dat spelers sneller afhaken, als ze het maar even niet bevalt. De begeleiding krijgt veel aandacht. Niet dat er vroeger maar wat aan werd gemodderd, maar er is veel verbeterd. Pupillen worden op veel vroegere leeftijd lid, en deze kleinsten vragen een aparte aanpak. De velden en de doelen kregen daarom kleinere afmetingen. Vroeger moesten de jongsten het hele veld bestrijken. De enige aanpassing was toen een pupillenlat. Voor een goede opvang van de jeugd zijn er allerlei cursussen. Niet alleen om te trainen, maar ook om te begeleiden. In de Pax-historie hebben velen zich hiervoor verdienstelijk gemaakt: trainers, ouders, scheidsrechters, sponsors, chauffeurs, bestuurs- en commissieleden. Het zou te ver voeren om ze allemaal te noemen. Een opsomming is jaarlijks in Pax-Praat te vinden. Maar zeker is, dat al deze mensen van grote waarde zijn voor een club, die niet zonder kader kan. Niet alle factoren heeft een vereniging in eigen hand. Door de afname van de gezinsgrootte stagneerde de groei van het aantal jeugdleden en liep zelfs terug. Verheugend mag nu het weer toenemende aantal pupillen (105 in 1993) genoemd worden. En wat is er mooier dan een kluwen knaapjes van amper 6 jaar rond zien huppelen op de zaterdagmorgen. Jeugdvoorzitters waren vanaf 1979: Joop Teerink, Harry van Haaren, Henk Meulenbelt, Wim Besselink. Pupillen: Wim Berendsen, Jan Polman, Carel Kuipers. Jeugdtrainers (A-jeugd) vanaf 1978: Fred Diks, Gerard van Haaren, Frans Baakman, Henry Golstein, Hans Lenselink, Arjen Sietsma, Ap Fleming, Rob Lötters.

Pax heeft in de laatste decennia enkele zeer goede jeugdteams gehad. Het A-team, dat in 1966/67 de titel

behaalde, had dat voor een groot deel aan René Notten te danken. Drie jaar later promoveerde A1 naar de overgangsklasse. Van dat elftal zouden later Henk Kramer, Johnny Kroesen, Alex Sueters en Bennie Kuipers Pax 1 halen. In 1970/71 was A1 bijna kampioen van de overgangsklasse. Zij lieten zich echter in de laatste wedstrijd verrassen, waardoor Wilhelmina SSS met de eer ging strijken. Een jaar later idem dito. Toen moest het A-team OBW voor laten gaan, na een beslissingswedstrijd in Brummen. 1972/73 was maar een matig jaar voor de jeugdafdeling. In 4 gevallen gebeurde het, dat een Pax-elftal verstek moest laten gaan! In dat seizoen kwam een scheiding tussen de junioren- en pupillencommissie tot stand. In 1974/75 werden 4 jeugdteams kampioen. Het A-elftal dat promoveerde naar de hoofdklasse herbergde veel talent, waarvan de meesten later kortere of langere tijd in Pax 1 speelden. In 1982 degradeerde Pax A1 naar de overgangsklasse, om in 1985 opnieuw te promoveren. Dat gebeurde na veel geharrewar. Eerst zou het team na een 4e plaats automatisch overgaan. Toen moesten ze een nacompetitie spelen, die achteraf weer niet nodig bleek door het terugtrekken van Kotten. In 1988 bereikten de A-junioren onder Henry Golstein de Promotieklasse. Helaas degradeerde de ploeg in 1993 weer. Kampioenschappen junioren 1966-1993 1966/67 Pax A ; Pax C1

Pax A 1966.

1967/68 Pax B 1969/70 Pax A1 (promotie naar overgangsklasse).

Pax A 1970. Staand H. van Dam, V. Horstink, J. Kroesen, M. Geurtzen, J. Hulshoff, J. Ellenkamp, B. Kuipers, E. Köhler, E. Claassen. Hurkend C. Tesselaar, J. Boonstra, H. Kramer, K. Horstink, A. Sueters.

1974/75 Pax A-ov.kl.: F. Gr.Roessink, Th. Seesing, R. Althoff, G. Hulshoff, W. Hermans, L. van de Kolk, G. Reussink, H. Knoef, H. Kroesen, H. Winkelman, J. Derksen, Alb. Kroesen, A. Steintjes. Trainer Ap Fleming Pax B1: J. Hulshof, B. Weustenenk, H. Rietman, H. Oldenhave, M. Peters, P. de Jong, D. Verstege, G. Weustenenk, R. Steenblik, F. Hoksbergen, P.H. Jansen, G. Jansen, G. Hulstijn. Leiders H. Baakman en H. Boers. Pax C1: (doelsaldo 139-11) B. Verhey, M. Wiegerinck, G. Eulink, P. van de Boom, H. Huinink, J. Bolk, M. Burghout, A. Dijkstra, R. Holtslag, H. Steenkamp, H. Veenhuis, W. Burghout en B. Peters. Leider J. Adelerhof. 1975/76 Pax C2 (na beslissingswedstrijd tegen VIOD:1-0). Leiders J. Rondeel en W. Wentink 1976/77 Pax C1 kampioen in geselecteerde klasse. Topscorers Paul Wiegerinck 32, Gerard Kaak 30, Wilbert Grotenhuys 13. Leiders J. van Ree en H. Hilverink

Pax C1 kampioen geselecteerde klasse 1977. Staand H. Hilferink, B. van de Berg, P. Wiegerinck, J. Buunk, H. Wansink, G. Kaak, T. Seinen, J. van Ree. Hurkend T. Wassink, H. Hiddink, T. Visser, H. Hilferink, A. Cohen, E. Kl. Reesink, W. Grotenhuys. 1980/81 Pax C2 (doelsaldo 122-10) leiders W. Hermans en H. Rietman

Pax C2 1981. Staand A. Tannemaat, R. Garritsen, E.J. Maalderink, F. Lankhorst, G. Teerink, H. Rietman, T. Meijer, W. Hermans, E. Rouwenhorst, R. Berendsen, D. Halfman, F. van Lee, W. Goossens. Knielend H. Reugebrink, R. Derksen, R. Gosselink. 1982/83 Pax C5 (het enige jaar met een C5) leiders J. Geurkink, R. Veerink (20 wedstrijden 39 punten)

1984/85 Pax A-ov.kl.: R. Korten, A. Tannemaat, E. Rouwenhorst, T. Meyer, D. Halfman, W. Weustenenk, F. Lankhorst, A. Riefel, R. Lankhorst, G. Teerink, R. Berendsen, M. Schepers, R. van Dam, V. Versteegen, W. Goossens. Trainers G. van Haaren, F. Baakman. Pax B3 (doelsaldo 151-13) leiders H. Kwint, W. Aalders 1986/87 Pax C1 leiders F. Baakman, S. Kersten 1987/88 Pax A1 promotie naar promotieklasse: M. Deunk, N. Roelofsen, B. van Petersen, N. van de Brink, J. Post, P. Pelgrum, R. Geurkink, M. Lankhorst, M. Golstein, H. Wansink, E. Smits, B. Hendriksen, T. ten Kate. Trainer H. Golstein, leider Joh. van Aken. De laatste vijf jaar kon Pax geen juniorenelftal meer als kampioen huldigen. Hopelijk is dat geen slecht teken. Wel kwamen ze soms in een hogere klasse door andere indelingen. In het beschrijven van de geschiedenis is het opsommen van titels voor de hand liggend, in het besef dat deze niet het belangrijkste zijn. Die zijn soms afhankelijk van indelingen en goede lichtingen. Een goede doorstroming naar de hoogste seniorenteams kan van veel meer waarde zijn. De basis daarvoor moet al bij pupillen en C-jeugd gelegd worden. Goede trainers voor die groepen zijn dan ook van grote betekenis. Ook eindigden diverse malen pupillenteams als hoogste, maar dat was niet altijd terug te vinden. Bij de pupillen (in het begin heetten zij A- en B-pupillen, nu D, E en F) zijn titels niet belangrijk. Het gaat erom of de kleintjes plezier in het spel krijgen. Maar ook zij zijn er niet vies van als er al iets te trakteren valt vanwege een kampioenschap. En wie zal ze dat kwalijk nemen? Leden van verdienste Tot 1990 was Pax zuinig met uitdelen van dit predikaat. Vijf maal gebeurde dit in ruim 60 jaar. In de laatste drie jaar werd Pax minder zuinig met het benoemen, er kwamen er liefst zes bij, waarvan ik Bert van Petersen en Herman Groot Wassink reeds noemde. In 1990 kreeg Bennie Wieggers (geb.1945) deze onderscheiding. Hij had zich heel veel ingezet voor de jeugd, maar ook voor de bouwcommissie. Tevens was hij bestuurslid tussen 1975 en 1990, waarvan vele jaren als wedstrijdsecretaris. In 1991 ontvingen Joop van Ree en Jan Polman het Pax-lidmaatschap van verdienste. Joop van Ree (geb.1944), de rappe rechtsbuiten in het Pax 1 van de jaren '60 was bestuurslid tussen 1980 en 1991. Hij was een belangrijke schakel bij de 'Renovatie-Accommodatie', en bemoeide zich met de sponsor- en reclamecommissie. Jan Polman (geb.1940) behartigde 15 jaar lang de belangen van de pupillen en was jeugdbestuurslid. In 1993 mochten in één klap drie mannen zich verheugen in deze onderscheiding: Harrie Rondeel, Herman Groot Wassink en Bert van Petersen. Harrie Rondeel (geb.1937) werd benoemd door zijn inzet als bouwcommissielid. Tevens was hij liefst 25 jaar elftalleider.

Tot lid van verdienste werden in 1993 benoemd B. van Petersen, H./ Rondeel en H. Gr. Wassink. Staand daarachter H. Wullink en GVB-voorzitter Miedema.

Pax-leden elders actief.

Er waren Pax-mensen die ook buiten de vereniging hun sporen verdienden in de voetbalsport. Als hoofdtrainer waren dat Ap Fleming (o.a. OBW en Wilhelmina SSS), Alex Sueters (o.a. Varsseveld en Gendringen) en Henry Golstein. Ook waren er mensen van de club die zich in het zwarte scheidsrechterspak hesen. Tot de KNVB reikte alleen Huub Baakman, die de hoogste amateurklassen floot. Hij werd later bestuurslid van Pax. Een andere Hengeloër, Frans Beser, arbitreert momenteel in de hoogste klassen van het zaterdagvoetbal. Vele anderen leidden wedstrijden in de GVB, maar ook de vrijwilligers, die de talloze thuiswedstrijden van de lagere elftallen en de jeugd fluiten, mogen niet ongenoemd blijven. Per slot van rekening is dat niet de meest dankbare baan! Diversen * In 1969 speelde Pax in Vorden een wedstrijd tegen WVC ter gelegenheid van 40 jaar vv Vorden, gecombineerd met de officiële opening van een nieuw sportcomplex. Pax werd versterkt met oud-international Abe Lenstra.

Pax en Vorden bij de opening van het sportterrein in Vorden in 1969 met Abe Lenstra tussen de Pax-spelers.

* Eind 1970 namen de jeugdleden Ernest Claassen en Hans Winkelman deel aan een Telsport-Adidasspel, waarin ze hun technische kunnen etaleerden. Beiden kwamen met fraaie prijzen naar huis. * In de laatste maanden van 1973 kreeg Nederland te maken met een oliecrisis en de daarbij horende 'autoloze zondagen'. Teneinde energie te besparen achtte de toenmalige regering een dergelijke ingreep noodzakelijk. Diverse Pax-elftallen bezochten per fiets hun tegenstander. Ook maakte men gebruik van de dienstbussen van de GTW. Pax 2 toog naar Borculo, maar onverrichterzake. De scheidsrechter liet verstek gaan wegens vervoersproblemen. Bij de uitwedstrijd van Pax 1 naar Zieuwent misten twee bestuursleden, waaronder Reint Notten, de extra bus naar huis. Met paard en wagen kwamen zij pas heel laat in Hengelo. * Op zaterdag 17 november 1973 trok Rinus Israël in AVRO's Sportpanorama de amateurclub Pax als winnaar van een bal. Deze bleek achteraf niet erg deugdelijk te zijn...

* Op 26 april 1976 ging een film over het verenigingsleven van Pax in première. Het was een bijna vijf kwartier durende film geworden, samengesteld door Stef Geurtzen. * In 1978/79 werd een badge op het shirt van iedere Pax-speler verplicht. Kosten 1,25. Dit stuitte op veel verzet. Het werd dan ook geen succes en snel weer afgeschaft. * Met de komst van een sporthal in 1979 lanceerden enkele liefhebbers het idee om een zaalvoetbalafdeling van Pax op te richten. Slechts twee mensen gaven zich op. Ook later zou dit niet van de grond komen. Wel zwermden veel Pax-spelers uit over allerlei zaalvoetbalclubs in de buurt: D'n Draejer, Halfweg, VASA, Veldhoek, Zavodo etc. * In 1981 speelde scheidsrechter Bennie Frenken bij Zelhem 2 - Pax 2 wel een heel vreemde rol. De gekste capriolen haalde hij uit om de aandacht op zich te vestigen. De wedstrijd werd diverse malen onderbroken. Eenmaal langdurig toen Frenken een bal tegen zijn rug kreeg en hij theatraal tegen de vlakte ging voor een 'blessure'behandeling. * Uitspraak: Trainer Leo te Woerd in een voorbespreking tegen Hans Rouwen: "Zorg dat jouw tegenstander achter je aan komt lopen." Antwoord Hans: "Ik zal het hem vragen, trainer." * Bij de elfstedentocht in 1986 behoorden de Pax-leden Henry Golstein en Rob Holtslag tot de deelnemers. Beiden haalden de finish. * In het seizoen 1986/87 speelde Pax mee in het PZ-jubileumtournooi. In de halve finale schakelde Colmschate Pax uit, waardoor het de kans op de hoofdprijs van 2000 miste. * Tot 1969, het jaar dat de bond spelerspasjes invoerde, mocht er op zondagmorgen niet voor 12.00 uur aangevangen worden met de wedstrijden i.v.m. het kerkbezoek. Pas na een vurige discussie besloot men dat jaar om 11.00 uur te beginnen. Eind jaren '80 moesten sommige elftallen wel heel vroeg het bed uit, wanneer ze voor hun duels al om 9.00 uur de wei in moesten. Dat was niet leuk meer, vooral voor de uitspelende ploeg, zodat de bond dit verbood. Om 9.30 uur beginnen nu de vroegste wedstrijden. * Zowel in 1987 als 1988 won Pax 1 het sterk bezette zaalvoetbaltournooi van Be Quick Zutphen. Beide malen versloeg het NEC 2 in de finale. * Bij het Nederlands kampioenschap schoolvoetbal in 1988 kwam het elftal van de Ds.Piersonschool als overwinnaar uit de bus. In het Go Ahead-stadion speelde het team voor 8000 toeschouwers de finale tegen 'Het Startblok' uit Rotterdam en won met 2-1. Een samenvatting hiervan was later op de tv te zien. * Vanaf 1988 kreeg de Pax-supporter een extra service: de koffiekar. Tijdens de thuiswedstrijden van Pax 1 bevoorraden ze het publiek langs de lijn met koffie en versnaperingen. Daarmee wordt het kantinepersoneel ontlast. Meestal waren het Lenie Wolbrink, Jan Notten en Han Veenink die een ronde langs het veld maakten. De opbrengsten komen ten goede van Pax. De servicewagen voor de toeschouwers werd begin 1993 opgeknapt door Jan Notten, Det Bijenhof, Marcel Giesen en Jan Wissink. Scheidsrechter Vroklage kon de rijdende coffeeshop minder waarderen; Lenie en Jan moesten hun ronde achter de afrastering maken.... * In 1990 werd een begin gemaakt met de traditionele voetbalwedstrijd tussen een Normaal-team en een samengesteld Pax-elftal. De ploeg van Normaal komt elk jaar speciaal hiervoor bijeen. Van dit team maakten deel uit, naast Bennie Jolink en andere Normaal-leden: Guus en René Hiddink en Hendrik Haverkamp. De wedstrijd wordt steeds gevolgd door een optreden van The Hurricanes. In 1993 werd het een speciaal gebeuren, waarin Bennie Jolink en Paul Kemper een gastoptreden weggaven ter gelegenheid van de actie "Bij Pax zit je goed".

Hengelo 1966-1993 Na de grote veranderingen in de jaren '60 begon daarna pas echt de uitbreiding. In 1968, het jaar dat Leemreis afbrandde, kwam de rondweg. Nieuwe woonwijken verrezen. De grootste aan de noordoostkant tussen De Heurne en de Ruurloseweg. In de tachtiger jaren bouwde men vooral in het 'Oosterwijks Vloed' en de expansiedrift is aan die zijde nog lang niet voorbij. Steeds meer 'import' vond hier een stekkie. Het eens zo stille dorpje kreeg het allure van een uitgaanscentrum. Vooral bij 'Concordia' (Beatclub Square, Invention) leerden veel stellen elkaar kennen. Concordia ging later tegen de grond, de AlbertHeyn-supermarkt van Jan Wansink nam deze plaats in. Een andere supermarkt kwam in 1990 op de plek van de zuivelfabriek. Nog zo'n karakteristiek gebouw onderging het geweld van de slopershamer: de 'coöperatie'.

De sloop van de coöperatie in 1986. De kleine dorpswinkels werden gesaneerd. Voor de kruidenierswinkel kwamen de supermarkten in de plaats. Veel middenstanders raakten in de problemen door de komst van ketens in de steden. Winkels veranderden in kantoren, woonhuizen of leegstaande panden. Wèl kwam er een industrieterrein, dat staat nu zelfs op de ANWB-borden. De, meest lichte, industrie geeft aan dat Hengelo met de tijd meegaat. Ook op andere gebieden stonden de ontwikkelingen niet stil. Zoals in elk dorp onderging het uiterlijk van het centrum een verfraaiing, al waren vrachtwagenchauffeurs en fietsers daar minder blij mee. Er kwam een bibliotheek, een peuterspeelzaal en een sporthal. De veranderingen op het gebied van onderwijs en de religie hadden ook op het leven in 'Hengel' zijn uitwerking. Het predikaat 'paardendorp' verloor zijn glans: de paardenmarkten werden stiller, de keuringen verplaatsten zich naar buiten de kom. De laatste jaren worden er weer druk pogingen ondernomen dit oude imago weer wat op te poetsen. Ook wordt Hengelo wel 'motordorp' genoemd. Als gevolg van de inspanningen van HAMOVE staan jaarlijks veteranenrally’s, motorcrosswedstrijden en wegraces op de Varsselring op het programma. De laatste kregen nationale bekendheid en reportages zijn in Studio Sport te zien. Half Hengelo volgde de motorcrosser Gerrit Wolsink bij zijn internationale triomfen. De kermis (4 dagen lang) bleef een hoogtepunt voor de Hengeloër. Ook op de braderie kon men vooral in de tachtiger jaren over de koppen lopen.

Voetbal in Nederland 1966-1993 Het Nederlands elfstal miste de WK's van 1966 (Engeland) en 1970 (Mexico), maar er waren al signalen dat er een goede generatie aankwam. Johan Cruyff maakte in 1966 zijn debuut, bij zijn tweede werd de begaafde enfant terrible uit het veld gestuurd. In 1969 speelde Ajax als eerste Nederlandse club de finale om de Europa Cup I. Het verloor weliswaar van AC Milan (met Prati, Riva en Rivera) maar de weg naar de Europese top was ingezet. Feyenoord slaagde er in mei '70 wel in om deze Cup te winnen door Celtic te verslaan. Ajax won daarna driemaal achtereen de Europa Cup I. Nederland werd een vooraanstaand voetballand, onder aanvoering van 's werelds beste voetballer Cruyff. In 1974, het jaar dat Feyenoord de UEFA Cup won, nam Oranje voor het eerst sinds 1938 aan een WK deel. We brachten de wereld in vervoering met totaalvoetbal, maar tot ontsteltenis van iedereen lukte het ons niet die vervelende Duitsers in de finale te verslaan. Nederland bleef met een geweldige kater achter. In 1976 bereikte Nederland de eindronde van het EK (tussen vier landen), maar verloor de dramatische (twee rode kaarten) halve finale van Tsjecho-Slowakije en werd derde. Tegen alle verwachtingen in presteerde Holland op het WK 1978 in Argentinië buitengemeen goed. En dat zonder Cruyff, die absent was wegens conflicten en moeheid. In de finale tegen opnieuw het gastland waren we luttele centimeters van een wereldtitel verwijderd. Na de glorieuze jaren '70, waarin mede door het clubvoetbal wereldfaam werd verworven, verdween Oranje in een diep dal. Onze vedetten waren uitgezwermd over de aardkloot. Voor het WK '82, EK '84 en WK '86 wist Nederland zich niet te kwalificeren. In 1987 kondigde herstel zich aan. Johan Cruyff, inmiddels trainer, leidde Ajax naar de Europa Cup II. Een jaar later moest Ajax in de finale de eer laten aan KV Mechelen, maar PSV won wel de Europa Cup voor landskampioenen. Helemaal gingen we uit onze bol in dat gloriejaar 1988 toen Nederland Europees kampioen werd, en dat op Duits terrein. Oranje presteerde daarna, ondanks de vedetten Van Basten, Rijkaard en Gullit, niet meer naar behoren. Het WK '90 werd een flop door onderlinge verdeeldheid en de kwalificaties verliepen moeizaam. In het clubvoetbal kenden we nog een enkel lichtpuntje. Ajax won in 1992 de enige Europese beker die ze nog niet binnen hadden: de Europa Cup III. Het ging wel ten koste van een uitverkoop van hun beste spelers. In de nationale hoogste competitie, tegenwoordig PTT-Telecompetitie genaamd, maakten de top drie Ajax, Feyenoord en PSV de dienst uit. Na DWS in 1965 wist maar één keer een ploeg deze drie te overtroeven. Dat was het plotseling sterke AZ '67 in 1981. FC Twente was dichtbij de landstitel in 1974, maar verder was het een aangelegenheid tussen de genoemde drie clubs. De stadions raakten overigens minder vol. Vandalisme was daarvoor een belangrijke oorzaak. Allerlei veiligheidsmaatregelen moeten de goedwillende supporter en de mensen op het veld beschermen tegen figuren die aan de zelfkant van de maatschappij zijn geraakt. Voetbal ontwikkelde zich steeds meer tot een televisiesport. Vooral na de komst van kabeltelevisie kwam een enorm aanbod van sportprogramma's vol voetbal. Het spel werd geperfectioneerd, in tactieken en systemen kwam het accent steeds meer op de verdediging te liggen. Eerst de nul, op zekerheid. Het 5-3-2 systeem verdween. 4-2-4, 4-3-3 volgden naarmate de belangen groter werden. We zagen zelfs schaamteloos ploegen in het veld aantreden met slechts één spits (WK '90). De FIFA probeert allerlei regels te bedenken om bij iedereen het besef te laten terugkeren dat doelpunten maken belangrijker is dan voorkomen. Het spektakel-gehalte moet weer hoger worden. Gepoogd wordt de sport zo aantrekkelijk mogelijk te houden. Excessen zoals vandalisme en hard spel worden zo goed mogelijk aangepakt. De Graafschap is de enige betaalde club in de Achterhoek gebleven. In 1973 lukte het de Doetinchemse club de eredivisie te bereiken. In 4 jaar sprak vooral een 7-5 tegen Feyenoord tot de verbeelding en kon Ajax maar niet op De Vijverberg zegevieren. Daarna promoveerde De Graafschap nog tweemaal naar de hoogste klasse (1981 en 1992), maar beide malen slechts voor een jaar. In het amateurvoetbal gaven als vanouds vooral WVC en Be Quick Zutphen lang de toon aan. De laatste

had in 1970/71 een fantastisch elftal. Met liefst 13 punten voorsprong behaalde het de titel in de hoogste (1e) klasse. Door een jammerlijk gemiste penalty (de bal lag in een kuiltje) in de nacompetitie greep de club net naast het landskampioenschap. In 1974 voerde men de hoofdklassen in. Geen club uit Achterhoek of Liemers wist zich daarvoor te plaatsen. WVC en Be Quick kwamen in de 1e klasse, waaruit de laatste overigens direct degradeerde en daarna nooit meer terugkeerde. Het lukte maar weinig clubs uit de omgeving die 1e klasse te bereiken. Naast WVC (1974-84, 1986-93) waren dat DVC '26 (1977-80), Doetinchem (1979-87), Longa '30 (1984-87 en heden) en verrassend Drempt Vooruit van 1990-92. De tachtiger jaren waren echter vooral de jaren van Babberich en Pax. Beiden kwamen vanuit de onderafdeling omhoog naar de amateurtop. De onderlinge beslissingswedstrijd in 1983 om promotie naar de 2e klasse was een hoogtepunt in het amateurvoetbal van Oost-Gelderland. Babberich, alom bekritiseerd vanwege het betalen van spelers, bereikte zelfs de hoofdklasse. Ook daarin speelde de club een toonaangevende rol door periodetitels te winnen en in 1992 zelfs met De Treffers om de titel te strijden. Zo ver schopte Pax het niet, maar door de eersteklassestatus al zes jaar te handhaven mogen ze zich ook tot de top rekenen. Per slot van rekening is wekelijks de stand in deze klasse op Teletekst te volgen. De buurtclubs uit de directe omgeving van Hengelo bleven meest in de GVB steken. Geen van deze clubs reikte hoger dan de 4e klasse KNVB. Alleen Zelhem en Zelos waren af en toe KNVB-waardig. Ruurlo, Steenderen, Socii en Baakse Boys haalden dat niet meer na 1966. Vorden had een paar redelijke seizoenen in het begin van de jaren '80, maar verder dan de 4e klasse kwamen ook zij niet. Keijenburgse Boys De buren van Pax konden de opmars van Pax na 1966 niet bijhouden. Het ging bergafwaarts met de Boys. De derby is niet meer. Alleen bij de lagere elftallen komen teams van de twee clubs elkaar tegen. Maar ook dat is geen strijd 'op leven en dood' meer. Er heerst nu een gezonde rivaliteit. In 1973/74 bereikte de vereniging het dieptepunt: degradatie naar de 3e klasse GVB. Daarin moest Pax 4 bestreden worden. In 1976 werd terugkeer naar de 2e klasse bewerkstelligd. In 1990 kwam KB in de 1e klasse, waarin de club, getraind door oud-Paxtrainer Leo Zegers, nu nog vertoeft. De accommodatie is de afgelopen 20 jaar flink verbeterd. Dat was ook nodig. Het slechte veld leidde in 1967 tot een vreemde affaire: de doelen bleken resp. 5 en 7 cm. te laag. Een wedstrijd tegen Carvium verklaarde de bond ongeldig. Op 20 augustus 1972 opende burgemeester Quarles van Ufford een nieuw sportcomplex. Vijf nieuwe kleedkamers, een scheidsrechterslokaal en een materialenhok zorgden voor meer comfort. De openingswedstrijd was tegen Pax, dat met 0-2 won. Op 11 september 1981 was de volgende stap in de verbetering van de accommodatie. Nu kon ook gebruik gemaakt worden van een kantine. Wethouder Hooman verrichtte de opening. Als sponsor fungeert al heel lang de firma Stapelbroek-Jansen (StaJa). In 1993 tekenden zij een contract dat de firma tot 2001 aan de club verbindt. Een ander wapenfeit was in januari 1987 het ontstaan van het clubblad 'De Aanwinst'. Maandelijks worden de 300 leden van Keijenburgse Boys (9 seniorenteams!) daardoor op de hoogte gehouden van het verenigingsleven. Veldhoek Op 23 oktober 1980 kwam er een voetbalvereniging in de gemeente Hengelo Gld. bij: Veldhoek, in het buurtschap met dezelfde naam. Op de velden bij de sporthal 'Appie Happie' hebben drie senioren- en drie juniorenteams hun domein gevonden. Tevens bezit de club een zaalvoetbalafdeling met 9 elftallen. In totaal heeft Veldhoek 120 leden. De clubkleuren zijn oranje-zwart. De club werkte zich op naar de 2e klasse GVB. Momenteel is Joop Geerling trainer, ook al een oude bekende van Pax. Veel spelers gingen over en weer van Pax naar Veldhoek (zoals Arthur Cohen, Edwin Stege en Gerrit Kempers) en omgekeerd.

Pax en de toekomst. Het is goed af en toe stil te staan bij het verleden. Daarvoor is het boek Alle hoeken van het veld, waarin teruggeblikt wordt. De ouderen kunnen herinneringen ophalen, maar hopelijk beleven ook de jongeren plezier aan dit boek. De historie van Pax is hiermee vastgelegd, maar een vereniging moet niet te veel stilstaan bij het verleden. Het heden is minstens zo belangrijk. Hierop wordt wekelijks in Pax-Praat uitvoerig ingegaan. Ook aan de toekomst moet gedacht worden. Hoe kunnen de zaken die goed lopen gecontinueerd worden en de dingen die minder goed gaan verbeterd worden. Voorzitter Wullink loopt vooruit op zaken als beleidsplan, ledental, accommodatie, privatisering en de jeugd: "Het is altijd al moeilijk geweest om over de toekomst te praten. Als dat in het bestuur werd aangekaart, zei men laten we eerst maar eens naar de wedstrijd van zondag kijken. Als die verloren werd, had verder vooruitblikken geen zin. Zelf ben ik voorstander van een middellange termijnvisie, waarin tot zo'n vijf jaar vooruit wordt gekeken. Langer heeft weinig zin, denk ik, er kan zo veel gebeuren. In zo'n beleidsplan worden de knelpunten aangegeven, die opgelost moeten worden en de dingen die goed lopen, versterkt. Daarin heb je een heleboel deelterreinen. De belangrijkste zijn de financiën, de accommodatie en het voetbaltechnisch gedeelte. Elke commissie moet zijn eigen visie op de toekomst ontwikkelen. Ik zie de toekomst voor Pax wel florissant in. Er is een goede pupillenaanwas en oudere recreatieve voetballers gaan langer door. Ik verwacht dat deze groep ook steeds meer wil trainen. Dat zie je nu al gebeuren, de mensen willen meer dan een wedstrijdje op zondag. Helaas kunnen wij deze recreanten nog niet de geschikte faciliteiten bieden, maar er zijn al verbeteringen. De 'zandbak' is aangepakt en het wachten is op de verlichting voor het derde veld. Onkosten verdien je gemakkelijk terug via de kantine. De trainingsopkomst bij de lagere elftallen is de laatste vijf jaar al gegroeid en daar moeten we ons zeker op richten. We moeten ook hard maken dat een vierde en zelfs vijfde veld noodzakelijk is en daarbij is deze groep heel belangrijk. Voor die uitbreiding van het aantal velden heb ik de hoop nog niet opgegeven. Er zal nog meer een beroep gedaan moeten worden op de zelfwerkzaamheid. In de omliggende gemeenten privatiseert men de sportaccommodaties al steeds meer. Ook Hengelo bezuinigt en daarom nemen wij al steeds meer dingen zelf ter hand. Hier is het vrijwilligerskorps weer ontzaglijk belangrijk. In de verre toekomst zit het er misschien zelfs in, dat Pax het sportpark helemaal overneemt van de gemeente, zoals elders al gebeurd is. Maar een probleem zal dan het geld zijn. Overigens verloopt de samenwerking momenteel prima, de gemeente is behoorlijk Pax-minded. De contacten zijn goed, alles is bespreekbaar. Wat het voetbaltechnische gedeelte betreft is uiteraard de jeugd van groot belang voor de toekomst. Het bestuur is in dit kader blij met het Jeugdplan, dat opgezet is door jeugdcoördinator Ap Fleming. Het is nog een discussiestuk voor de volgende ledenvergadering, maar we zullen wel volgens zo'n plan te werk moeten gaan. Het voordeel is dat Ap Pax goed kent. Hij heeft zijn oor elders te luisteren gelegd en overal de goede dingen uitgepikt. Ook het plan 'Pax-Straks' was op voetbaltechnisch gebied een goede zaak. Nu krijgt de technische commissie wat meer gewicht en dat vergemakkelijkt het contact met de trainers. Die hoeven niet meer voor elk wissewasje naar een bestuursvergadering. Wij beoordelen trainers niet alleen op resultaat, maar bv. ook op de doorstroming van de jeugd. Gelukkig is er al veel verbeterd, er zijn er in het verleden teveel tussen wal en schip geraakt. Ook is het bestuur voorstander van grotere groepen bij de trainingen. Trainers willen om begrijpelijke redenen de groepjes zo klein mogelijk, maar ik denk dat het in het belang van de club is, dat het hoogst haalbare aantal profiteert van de kwaliteiten van een goede trainer. Dat zal het niveau van Pax 2 en 3 ten goede komen." Andere ontwikkelingen zijn op komst. De KNVB wil de indelingen veranderen. De 'Betuwe' verdwijnt mogelijk uit District Oost, Pax zal dan meer richting noorden spelen. Druk wordt er gediscussieerd over hoe het verder moet met het amateurvoetbal. Er gaan stemmen op, om het betalen van amateurs, dat op grote schaal gebeurt, te legaliseren en een klasse van onafhankelijken in te voeren. Steeds andere plannen en ideeën komen naar voren. In welke klasse Pax 1 speelt is in wezen niet zo van belang. Belangrijker zijn het verenigingsleven en de sociale rol, die de club vervult in de dorpsgemeenschap. Gebaseerd op: Alle hoeken van het veld ©W.J.M. Hermans 1993