12 | NOA
SPECIAL NOA-AFNL HAAL HET WERK LOKAAL Enkele weken voor de gemeenteraadsverkiezingen op 19 maart dit jaar, hebben AFNL en NOA alle gemeenten in Nederland een brief gestuurd. Een brief met een dringende oproep aan de partijen uit de gemeentelijke politiek: zet het belang van de lokale mkb-ondernemers na de verkiezingen bovenaan de agenda. Onze brief werd verstuurd voordat de coalitiegesprekken over de samenstelling van de gemeenteraad plaatsvonden. Raadsleden zouden het dan direct kunnen hebben over het wegnemen van drempels en het vormen van beleid voor de inschakeling van infra-, bouw en afbouwbedrijven bij opdrachten van de gemeente. Niet in de laatste plaats, omdat de bouwsector en in het bijzonder het mkb-smaldeel nog steeds te kampen heeft met een crisis, waarvan het einde nog steeds niet in zicht is. Bovendien bevordert de inzet van de plaatselijke bedrijven de lokale economie en werkgelegenheid. Dus ook het algemeen gemeentebelang wordt gediend. En ten slotte is het belangrijk oog te hebben voor krachtige midden en kleine ondernemingen binnen de gemeentegrens, omdat zij het verenigingsleven stimuleren, steunen en bevorderen. Ze zijn als het ware het cement van de samenleving.
Reacties van wethouders en ondernemers We hebben die vragen voorgelegd aan ondernemers en wethouders. De wethouders zijn over het algemeen te spreken over hun beleid richting lokale ondernemers. Een enkeling geeft aan dat de inkoopregels onder het nieuwe college ten gunste van de ondernemers zijn aangescherpt. De ondernemers zien gunstige ontwikkelingen, maar zijn zeker niet onverdeeld positief over het inkoopbeleid van hun gemeenten. Hier en daar zelfs een schrijnend relaas over veronachtzaming door de plaatselijke politiek van het mkb-belang.
“Goed voor plaatselijke economie, werkgelegenheid, verenigingsleven en bedrijfscontinuïteit”
Gehoor gevonden? Nu de kruitdampen van de coalitiebesprekingen zijn gaan liggen en de nieuwe colleges zijn geïnstalleerd rijst de vraag: heeft de oproep gehoor gevonden en is het inkoopbeleid mkb-vriendelijker geworden? Kunnen lokale ondernemers rekenen op een uitnodiging als er gemeentelijke opdrachten te vergeven zijn? Krijgen ze een kans of worden ze genegeerd?
Verder in deze special Er is dus nog werk te verzetten voor gemeentebestuurders, maar ook voor ondernemers. Bijvoorbeeld door u te profileren met innovatieve concepten tegen concurrerende prijzen. Verder in dit dossier over gemeentelijk inkoopbeleid een verslag van een ontmoeting van Drentse lokale en regionale bestuurders met een groep mkb-bouwers.
| 13
MKB EN GEMEENTEN OVER SAMENWERKING RELATIE TUSSEN MKB EN GEMEENTEN VERBETERD ÉN VOOR VERBETERING VATBAAR Infra- en bouwondernemers uit het mkb-segment en wethouders; ze ontmoeten elkaar nog te weinig. Als je ernaar vraagt, vinden ze dat zelf ook. Bouwondernemers betreuren, dat de omgang doorgaans nog buitengewoon stroef en afstandelijk is. Er blijkt zelden een platform of modus te vinden om elkaar vrijblijvend te ontmoeten en te spreken. Waarom krijgen ondernemers en lokale overheden zo moeilijk contact met elkaar? Is er nog steeds sprake van een nasleep van de parlementaire enquête Bouwfraude van begin deze eeuw? Die donkere periode in de verhoudingen tussen bouwsector en opdrachtgevende overheid ligt inmiddels zo ver achter ons, dat het tijd wordt de relaties te normaliseren. Daarover bestaat geen meningsverschil. Van beide zijden is men ervan doordrongen dat de contacten
te allen tijde transparant moeten zijn. Boost geven aan lokale werkgelegenheid Een andere generatie bouw- en infraondernemers dan die van 20 jaar geleden zoekt naar wegen om contact te leggen met een nieuwe generatie wethouders en het ambtelijk apparaat achter hen voor een open gesprek over lokale ontwikkeling. Soms worden hun verzoeken genegeerd en
vangen ze bot. Maar gelukkig zijn er ook vele wethouders die de voordelen inzien van een goed contact met de lokale en regionale mkb-ondernemers, bijvoorbeeld de wethouders van de gemeenten Utrecht, Veenendaal en Purmerend. Al was het maar om een boost te kunnen geven aan de lokale werkgelegenheid.
HANS KRIEGER Wethouder ruimtelijke ordening Purmerend “In ons aanbestedingsbeleid is opgenomen dat we het lokale en regionale mkb een kans willen geven mee te dingen naar gemeentelijke opdrachten. Vooral in situaties van meervoudig onderhands of één op één aanbestedingen nodigen we het lokale/regionale mkb nadrukkelijk uit mee te doen. Dat is ook goed voor onze lokale werkgelegenheid”, stelt wethouder Krieger van Purmerend.
SPECIAL NOA-AFNL
“Bij de afweging krijgt het mkb geen voorkeur maar zal de beste aanbieding doorslaggevend zijn. Zo werken we al een hele tijd. Daarin is geen verandering gekomen door de jongste gemeenteraadsverkiezingen en we hebben die regels ook niet aangepast om onze lokale ondernemers beter door de crisis te helpen. Veel meer kunnen we en willen we ook niet doen, want volgens ons ga je dan over de integriteitsgrens heen. Meer doen is overigens ook niet in het belang van de ondernemers zelf. Want stel nou eens, dat alle gemeenten de voorkeur geven aan hun eigen lokale ondernemers, dan zou dat tot gevolg hebben, dat die ondernemers buiten hun eigen gemeentegrenzen geen opdrachten meer krijgen. En ik denk niet
FRANK JONKHART, VAN NOORDENNE B.V. Gespecialiseerd in GWW, riolering, civiele betonbouw, heiwerken “In ons aanbestedingsbeleid is opgenomen dat we het lokale en regionale mkb een kans willen geven mee te dingen naar gemeentelijke opdrachten. Vooral in situaties van meervoudig onderhands of één op één aanbestedingen nodigen we het lokale/regionale mkb nadrukkelijk uit mee te doen. Dat is ook goed voor onze lokale werkgelegenheid”, stelt wethouder Krieger van Purmerend.
“Mijn ervaring is dat projecten meestal gelukkig nog op een redelijk traditionele manier worden aanbesteed, met rawbestekken dus. Iedereen is heel optimistisch over de nieuwe contractvormen, maar persoonlijk geloof ik niet dat het mkb er op dit moment zo veel aan heeft. ‘Design en Construct’ of ‘Best Value Procurement’. Mooie Engelstalige termen, maar calculeren wordt een duur en tijdrovend verhaal, waar weinig tot geen vergoeding tegenover staat. Begrijp me niet verkeerd, we staan open voor een uitdaging en willen graag vanuit onze expertise
dat de ondernemers daar zo blij mee zouden zijn. De ondernemers die voor ons aan de slag gaan, moeten ‘winnen’ op basis van eigen kracht en kwaliteit.” “De houding van de bedrijven vind ik in het algemeen goed, maar de verwachtingen zijn toch doorgaans dat vaker de voorkeur gegeven wordt aan het lokale mkb en dat kunnen en willen we niet invullen. Als de ondernemer ervoor zorgt dat hij of zij telkens weer met een concurrerende en innovatieve aanbieding komt, dan is de kans van slagen op werk groter dan wanneer je veronderstelt dat het vanzelfsprekend is dat je een opdracht krijgt omdát je een lokale mkb-er bent.”
toegevoegde waarde leveren in het voortraject. Dit moet alleen niet te ver doorschieten. Zo kregen we onlangs bij een aanbesteding van een gemaal een tekening van niet meer of minder dan een grijs vlak. Pompen, elektronica, hydrauliek; niets was uitgedetailleerd. Eigenlijk kunnen wij op zo’n werk niet meer inschrijven. Ons wordt gevraagd verantwoordelijkheid te dragen voor het werk van gespecialiseerde disciplines die wij moeten inschakelen. Als er iets misgaat door het werk van die specialist, zijn wij aansprakelijk. Dat risico is voor een mkb’er eigenlijk te hoog. Een
ondernemer uit het grootbedrijf kan dat beter aan. In feite leidt dat tot concurrentieverschraling.” “Hetzelfde geldt voor verticaal clusteren, een andere aanbestedingstrend, waarbij het ontwerp, uitvoering en onderhoud gezamenlijk worden aanbesteed. Ook op dat soort klussen kunnen we niet meer als hoofdaannemer inschrijven, omdat het risicoprofiel te groot wordt”, aldus Jonkhart.
“Ondernemers moeten winnen op basis van eigen kracht en kwaliteit”
“Ondernemers moeten winnen op basis van eigen kracht en kwaliteit”
| 15
“Goede samenwerking met gemeente Hoogeveen”
HARRY GUICHELAAR, ALLARD SCHULTINK B.V. Allround bouwondernemer
“Ik kan niet anders zeggen, dan dat we een zeer goede samenwerking hebben met de gemeente Hoogeveen” meldt Harry Guichelaar. “De gemeente klopt het eerst aan bij de plaatselijke mkb’ers, met name voor de kleinere projecten, zoals onderhoudswerk en verbouwingen. Soms gaat dit via een bestek en soms maken we een begroting op basis van enkele aanwijzingen van de gemeentelijke opdrachtgever. Hoewel de gemeente ook een eigen onderhoudsdienst heeft, schakelen ze ons direct in als ze mankracht tekortkomen. Ik leen zelfs voor langere tijd werknemers uit aan de gemeentelijke onderhoudsdienst. We hebben goed en persoonlijk contact en dat is altijd al zo geweest.” “Indirect stimuleert Hoogeveen het mkb door subsidie aan particulieren te verstrekken als deze investeren in isolerende maatregelen. Hiernaast zijn er woonbeurzen georganiseerd, waar bouwbedrijven zich hebben kunnen profileren. Hoewel hier voor ons niet zoveel werk is uitgekomen, vind ik het wel positief dat de gemeente zulke initiatieven neemt. Een kanttekening bij het gemeentelijk beleid heb ik wel. Men wil te graag grote prestigeprojecten realise-
ren, zoals een grote parkeergarage en een splinternieuwe atletiekbaan. De accommodatie van onze grootste voetbalvereniging is zelfs eredivisiewaardig te noemen. Naar mijn mening trekt de gemeente Hoogeveen soms een tikkeltje te grote broek aan. Het lijkt me beter als het beschikbare gemeenschapsgeld verdeeld wordt over de wijkgebouwen en de buitendorpen. Er zijn veel kleinere sportaccommodaties die best een opknapbeurt kunnen gebruiken. Zo houd je bewoners tevreden en bovendien is dat soort werk zeer geschikt voor lokale mkb’ers.” “Overigens zie ik dat de gemeente bij de echt grote bouwprojecten niet zozeer aan Hoogeveense bedrijven denkt. De verbou-
SPECIAL NOA-AFNL
wing van de gevangenis tot een asielzoekerscentrum is bijvoorbeeld gegaan naar een landelijk opererende bouwer. Voor zover ik weet heeft geen enkel lokaal bedrijf een uitnodiging gehad. Het Centraal Orgaan Opvang Asielzoekers (COA) heeft een vast samenwerkingsverband met die ondernemer uit het grootbedrijf. Ik had het toch netjes gevonden de lokale bedrijven een kans te geven. Waarom heeft de gemeente dat niet afgedwongen? Maar goed, aanbestedingen van deze omvang kan ik sowieso niet behappen; wel als je het zou opknippen in kleinere delen. Overigens ben ik als gezegd dik tevreden met het gemeentelijk aanbestedingsbeleid bij kleinere werken. Ook over de betalingsdiscipline. Er wordt altijd keurig op tijd betaald.”
FRITS BECKERMAN Wethouder gemeente Veenendaal voor o.m. bedrijfsvoering en verantwoordelijk voor het gemeentelijk inkoopbeleid “Bij de herziening van het bestaande inkoopbeleid hebben we gekeken hoe we lokale ondernemers goed aan de startstreep kunnen zetten. In Veenendaal hebben lokale ondernemers wel degelijk een streepje voor, maar uiteindelijk krijgt die leverancier de opdracht, die de dienst of het werk tegen de beste prijs/kwaliteitsverhouding aanbiedt. In Veenendaal geldt dat voor alle diensten, en dus ook voor de bouw en infra.”
“In het nieuwe inkoopbeleid zijn de drempelbedragen voor enkelvoudig en meervoudig onderhandse aanbestedingen fors verhoogd”, legt wethouder Beckerman uit. “Voor werken liggen die nu bij enkelvoudig onderhands op € 150.000 en bij meervoudig onderhandse bij € 2 miljoen. De drempelbedragen voor diensten zijn respectievelijk € 50.000 en € 207.000. Bij elke meervoudig onderhandse gunning worden er minimaal drie en maximaal vijf ondernemers uitgenodigd om een aanbieding te doen. Zijn het er drie, dan zit daar ten minste één lokale ondernemer bij. En als er vier of vijf uitgenodigd worden, dan ten minste twee. Die lokale ondernemers moeten natuurlijk wel voldoen aan de gestelde geschiktheidseisen.”
Maar dat blijkt in voorkomende gevallen dan toch terug te voeren op een weinig concurrerende aanbieding. Wij zijn er om het algemene belang te dienen en om erop toe te zien dat we de algemene middelen zo goed mogelijk besteden. Echter, waar de Europese en de landelijke regels dat toestaan, krijgen onze lokale ondernemers alle kansen op gemeentelijke opdrachten. Zeker als ze slim samenwerken en kijken
hoe ze binnen de regels een innovatieve invulling kunnen geven aan die kansen. Dat geldt zeker ook voor de bouw. Want er is ondanks de crisis op de woningmarkt in de gemeente Veenendaal nog voldoende te verhapstukken. Jaarlijks bouwen we nog ongeveer 200 nieuwe woningen. We zetten lokale ondernemers goed aan de startstreep, ze bepalen zelf of ze als eerste over de finish komen.”
“Als er sprake is van een gelijkwaardige aanbieding, dan zullen we de voorkeur geven aan een lokale leverancier”
“Die aanpassingen zijn in Food Valley-verband doorgevoerd. Dat is een samenwerkingsverband waarin acht gemeenten, waaronder Ede, Rhenen en Renswoude samenwerken rondom de universiteit van Wageningen en de Poultry Academy in Barneveld. We onderhouden intensieve contacten met de plaatselijke ondernemers. Met name mijn collega-wethouder Marco Verloop van economische zaken en onze burgemeester Wouter Kolff zijn met regelmaat te gast bij deze ondernemers, maar dat geldt eigenlijk wel voor het gehele college. Wij weten in Veenendaal wat er speelt bij onze ondernemers. “In Veenendaal is dus wel het één en ander veranderd sinds de verkiezingen van dit jaar. Wat overigens niet wil zeggen dat iedereen nu ook tevreden is”, geeft Beckerman aan. “We krijgen ook nu nog wel eens te horen dat we lokale ondernemers onvoldoende aan bod laten komen.
| 17
JEROEN KREIJKAMP Wethouder gemeente Utrecht, onder meer verantwoordelijk voor de inkoop “De inzet van mkb’ers voor gemeentelijke opdrachten hebben we nog niet vastgelegd in onze beleidsrichtlijnen, maar we doen dit al wel! Naar verwachting zullen we in het voorjaar van 2015 ons inkoopbeleid geactualiseerd hebben. Ik hecht er enorm veel waarde aan dat onze regionale ondernemers aan het werk blijven. We willen immers de laagste werkloosheid van Nederland realiseren.” “In aanbestedingen doen we dit door te bekijken of we de opdracht kunnen splitsen in percelen, waardoor kleinere ondernemingen kunnen meedingen”, legt de wethouder van Utrecht uit. “Daarnaast stellen we bewust geen absurde omzet- of andere eisen. Vorig jaar is 50% van ons inkoopvolume regionaal ingekocht.” “Sinds november 2013 hebben we een marktplaats ingericht voor de inhuur van tijdelijk personeel. Daarin zitten 840 bedrijven en ZZP-ers. Van de 83 uitvragen is 15% ingevuld door ZZP-ers. Zoals we in januari 2014 tijdens de mkb-avond in de Galgen-
waard hebben toegezegd, richten we ook een marktplaats in voor diensten, producten of werken. De eerste ‘marktkraam’ gaat binnenkort live; dat is een marktkraam voor de levering van bomen en heesters. Daarnaast organiseren we elke zes weken een ‘Inloop bij Inkoop’ sessie in het stadskantoor; dat is een ochtend waarop alle ondernemers met vragen over inkoop kunnen binnenlopen en een antwoord krijgen van onze inkoopadviseurs. Ten slotte zullen we in het geactualiseerde inkoopbeleid opdrachten ook bij grotere bedragen meervoudig onderhands doen in plaats van openbaar. Hierdoor kunnen wij zelf selecte-
ren welke drie tot vijf leveranciers we uitnodigen. Past Performance zal een rol van betekenis spelen bij de selectie voor de uitnodiging.” “Na de samenstelling van het nieuwe college is meer aandacht gekomen voor de inzet van mkb’ers”, meent Kreijkamp. “Logisch, want vele van onze inwoners werken voor die bedrijven. Zij dragen bij aan onze doelstelling om de laagste werkloosheid van Nederland te realiseren. Bovendien verwachten we, dat regionale ondernemers de lokale situatie kennen en daardoor prima in staat zijn een goede aanbieding te doen.
BER KOK, KOK LEXMOND B.V. GWW en recycling “We hebben een moeizame relatie met een wethouder in Zederik, één van de gemeenten waar we een vestiging hebben”, geeft Ber Kok toe. “Hij is ons liever kwijt dan rijk en daar maakt hij geen geheim van. Het maakt hem niet uit dat we vijftig mensen uit Zederik in dienst hebben en daarmee een belangrijke werkgever zijn voor gemeente en omgeving. Hoewel we in de gemeenteraad goede contacten hebben, hoeven we dankzij deze wethouder geen werk te verwachten. Ook andere mkb’ers in de omgeving hebben daar last van.”
SPECIAL NOA-AFNL
“Ik heb zelfs expliciet aangegeven dat bouwbedrijven in de omgeving sommige bestekken voor de helft van de prijs kunnen uitvoeren én op een betere manier. Daar heb ik echter nooit iets op teruggehoord”, betreurt Kok. “De tegenwerking van de wethouder heeft behalve het werkgelegenheidsaspect ook nog andere maatschappelijke gevolgen. Het heeft voor ons namelijk geen zin om te investeren in zaken als sponsoring van verenigingen, als wij in de gemeente geen geld mogen verdienen. Meerdere bedrijven hebben hun sponsorgelden ingetrokken, mede daardoor zijn de verenigingen vrijwel uitsluitend nog aangewezen op de subsidies van de gemeente. Dit wordt uiteraard verhaald op de burgers; in Zederik is de onroerende zaakbelasting flink verhoogd.”
Verder heb je minder CO2-uitstoot door minder lange reisafstanden. Op dit moment melden de lokale ondernemers zich nog niet spontaan met vernieuwende concepten. Ik vermoed dat dit ook deels komt doordat we tot op heden de werken vanaf € 100.000 openbaar hebben aanbesteed. Dat gaat echter binnenkort veranderen en we hopen dat we daardoor ook de pro-actievere houding van mkb-ondernemers stimuleren. We zullen die drempel voor meervoudig en enkelvoudig onderhands fors hoger leggen dan die ene ton. En voor kleinere werken, diensten en producten zullen we - als gezegd - meer marktkramen inrichten. De gemeente Utrecht moest de afgelopen jaren bezuinigen, ook op Inkoop. Er is nu ruimte voor het realiseren van onze ambities op het gebied van innovatie en duurzaamheid. Dus ben je ondernemer en heb je een innovatief idee waarmee we geld besparen of duurzaamheidswinst boeken, meld het ons! Loop binnen (de inloopochtenden staan op www. utrecht.nl/concerninkoop), mail (
[email protected] ) of volg ons op Twitter:@Aanbesteding030.”
“Een andere ontwikkeling die vooralsnog slecht uitpakt voor ons, is de toename van het aantal emvi-aanbestedingen (noot van de redactie: EMVI staat voor Economisch Meest Voordelige Inschrijving). We hebben meegeschreven op een aantal projecten, waarbij we veel tijd hebben gestoken in een sterk emvi-verhaal. Toch krijgen we met onze plannen doorgaans weinig punten toegekend. Wij vinden de beoordeling van de plannen erg ondoorzichtig. Wat mij betreft moeten we toe naar een persoonlijke,
“We willen de gemeente zijn met de laagste werkeloosheid van Nederland. Regionale mkb-bedrijven spelen een belangrijke rol bij de verwezenlijking van die ambitie”
transparante manier van overleggen tussen overheid en bouwbedrijven, uiteraard met duidelijke spelregels voor beide par-
latie puin breken? Die communicatie loopt soepel. Zo zou ook de interactie met de inkoopafdelingen van de gemeente moeten zijn. Elke gemeente zou per project enkele aannemers kunnen selecteren, waarmee in gezamenlijk overleg een plan wordt uitgedacht. Als men op die manier een aanvraag in de markt zet, ben ik ervan overtuigd dat het gehele aanbestedingsproces efficiënter én goedkoper zal verlopen.”
“Een persoonlijke, transparante manier van overleggen tussen overheid en bouwbedrijven, uiteraard met duidelijke spelregels voor beide partijen past bij het mkb” tijen. We hebben in diverse gemeenten bijvoorbeeld een goede relatie opgebouwd met de afdelingen milieubeheer en maken duidelijke afspraken. Kunnen we op die locatie wel of niet met een mobiele instal-
| 19
MARC BOHLE, BOHLE GEVELWERKEN B.V. Restauratie, renovatie, voeg- en metselwerk “Mijn ervaring is dat de gemeente Amsterdam meer belang hecht aan een lage prijs dan aan een hoog kwaliteitsniveau. Het lijkt de ambtenaren niet veel uit te maken of een bouwbedrijf wel of niet gecertificeerd is. Ik maak regelmatig een prijs voor gemeentelijke aanbestedingen, maar kan niet concurreren met aanbiedingen van ongecertificeerde bedrijven.”
“De eerlijkheid gebiedt te zeggen dat het probleem soms ook bij de hoofdaannemer ligt”, geeft Marc Bohle aan op de vraag hoe zijn samenwerking met de gemeente verloopt. “Het is voorgekomen dat een hoofdaannemer een ongecertificeerd bedrijf de uitvoering van het werk laat doen, terwijl hij mede met de naam van ons bedrijf en onze prijs het werk in de wacht heeft gesleept. Onze certificaten zijn dus schaamteloos gebruikt door de hoofdaannemer. De gemeente heeft dat gewoon laten gebeuren. Daar zou de opdrachtgevende gemeentelijke overheid toch beter op moeten toezien.” “Er valt dus nog wel het één en ander te verbeteren aan de gemeentelijke aanbestedingen. In de praktijk blijkt het moeilijk om dit bij de juiste mensen aan de kaak te stellen. Ik heb hierover nooit een wethouder persoonlijk te spreken gekregen. Dat is jammer, want ik zou hem graag eens wijzen op dit soort misstanden en op het
bestaan van kwaliteitsregelingen als het Gevelgilde. Deze zouden een veel grotere rol moeten spelen bij gemeentelijke aanbestedingen. Overigens heb ik ook goede ervaringen met gemeentelijke opdrachtgevers. We hebben onlangs voor de gemeente Amstelveen een ‘banpaal’ gerestaureerd. Met deze gemetselde torens werden in de zeventiende eeuw de stadsgrenzen aangegeven. Die palen markeren de stadsgrens voor mensen die verbannen waren. Die mochten ze niet overschrijden. Bij dergelijk specialistisch werk kijkt men uiteraard wel kritisch naar certificaten. Mijn indruk is dat de gemeente Amstelveen zorgvuldig is geweest tijdens de aanbesteding en goed gekeken heeft of de bedrijven over de kennis en kunde beschikken om dit werk naar behoren uit te voeren.”
“Mijn certificaten zijn schaamteloos gebruikt door de hoofdaannemer, terwijl het werk naar een ander ging. De gemeente houdt daar onvoldoende toezicht op”
Eén van de banpalen in de gemeente Amstelveen. Sommige restauratieopdrachten worden wél aan plaatselijke ondernemers gegeven.
SPECIAL NOA-AFNL
MKB EN GEMEENTEN OVER SAMENWERKING In de provincie Drenthe voelen mkb-ondernemers ruggensteun van de gemeentelijke overheid. Dat werd bevestigd tijdens een bijeenkomst met ondernemers en lokale en regionale bestuurders. Het is 18 november rond een uur of zeven ‘s avonds. De vergaderzaal in het gebouw van het Opleidingscentrum Bouw (OCB) te Ruinen stroomt vol met aannemers uit Drenthe en de kop van Overijssel. De NVBU (Noordelijke Vereniging Burgeren Utiliteitsbouw) is initiatiefnemer van de bijeenkomst. Aanwezig zijn aannemers ten minste ook vijf vertegenwoordigers van Drentse gemeenten en een gedeputeerde van de provincie. Het is de tweede keer dat beide partijen elkaar ontmoeten. De eerste keer, ruim een jaar geleden, leidde tot een aantal maatregelen en voorstellen om gezamenlijk de crisis het hoofd te bieden, of in ieder geval ervoor te zorgen dat zoveel mogelijk mkb-bouwondernemers kansen krijgen op de lokale bouwmarkt. Althans, daar waar de gemeentelijke overheid opdrachtgever is. NVBU-voorzitter Hendrik Jan Blomberg heet een ieder hartelijk welkom. En nadat hij het woord heeft gegeven aan plaatsvervangend commissaris van de Koning in de provincie Drenthe, Rien Munniksma, neemt hij plaats in het forum dat onder leiding van Lambert Zwiers, directeur VNO NCW Noord, de effecten van de verleden jaar aangekondigde maatregelen zal gaan evalueren. Steun voor vakmanschap Rien Munniksma is lid van het college van gedeputeerde staten en onder meer verantwoordelijk voor ruimtelijke ontwikkeling, wonen, natuur en landschap. Hij vindt dat er veel te veel verschillende regels voor verbetering van de energieprestatie en verduurzaming van de gebouwde omgeving zijn met vaak ingewikkelde procedures. Burger én ondernemer zien door de bomen het bos niet meer. Dat moet en kan eenvoudiger. Gewoon één loket waar je kunt aangeven wat je precies wilt en waar je op een heldere en overzichtelijke manier wegwijs wordt gemaakt. De gedeputeerde ziet wel iets in een centrale regeling, waarin alle
subsidie- en stimuleringsregelingen zijn samengebracht. Bovendien is het nodig de stofkam eens door het stelsel te halen om het te ontdoen van overbodige regels. Verder wil de provincie het behoud van het vakmanschap op de agenda zetten. Daartoe is onder meer anderhalf miljoen euro uitgetrokken voor de opwaardering van karakteristieke en monumentale panden. Opvallend stil In het discussieforum hebben, behalve Munniksma, vijf vertegenwoordigers van gemeenten en twee mkb-ondernemers zitting. Voordat de forumleden aan het woord komen, vraagt de gespreksleider aan de ondernemers in de zaal of ze afgelopen jaar iets gemerkt hebben van de maatregelen die in de eerste bijeenkomst zijn aangekondigd. Het blijft opvallend stil. Mogelijk een signaal dat de ‘incubatietijd’ van de maatregelen nog niet om is en de effecten pas later te meten zijn. Ook kan de stilte een aanwijzing zijn dat de maatregelen niet krachtig genoeg zijn om het leed van de crisis te verzachten. Samen met ondernemers Burgemeester Marco Out van de gemeente Borger Odoorn geeft te kennen dat het niet altijd eenvoudig is om de juiste wegen te vinden die leiden tot de gewenste effecten. Men kan de markt onvoldoende sturen, hooguit stimuleren door bijvoorbeeld de kavelprijzen met tien procent te verlagen en eventuele bureaucratische obstakels weg te nemen. Er klinkt bijval uit de zaal als wethouder Anno Wietze Hiemstra uit Hoogeveen zijn bijdrage heeft afgerond. Wat hebben ze in zijn gemeente gedaan? Samen met de ondernemers is er een plan van aanpak opgesteld en gelanceerd dat voorziet in: 1. een snellere procedure rond vergunningverlening bij een bouwaanvraag. Deze mag niet langer dan een week duren, terwijl bouwondernemers voorheen minimaal acht tot dertien weken
moesten wachten voordat ze aan de slag konden. 2. twintig procent korting op bouwkavels, halvering van legesgelden en verstrekking van goedkope leningen voor starters, renovatiewerkzaamheden en energiebesparende maatregelen. Aanvankelijk was er nog een bedrag van vijf miljoen uitgetrokken voor energiesubsidies. Daar is de gemeente mee gestopt, nu je via de provincie subsidies op verbetering van het energierendement kunt krijgen. De resultaten zijn goed en de ondernemers zijn over het algemeen tevreden over de effecten van de maatregelen. Dat weet Hiemstra uit driemaandelijkse effectrapportages en door regelmatige contactmomenten met de ondernemers. Navraag van de gespreksleider leert dat er geen ondernemers uit Hoogeveen in de zaal zitten. Binnen half uur bouwvergunning Jan ten Kate, wethouder in de gemeente Wolden, overtreft de vorige te spreker op het punt van de snelheid, waarmee een bouwvergunning kan worden afgegeven. In Wolden weet men dankzij een systeem met gele en rode kaarten na indiening van de bouwplannen binnen een half uur waar men aan toe is. Ook hier lagere legesgelden, subsidie op verduurzaming (20%) en versnelling van de procedures, onder meer door afschaffing van de welstandscommissie. Ook participeert de gemeente Wolden in het VNG-programma Beter en Concreter. Dat programma beoogt vereenvoudiging en vermindering van procedures en regels. Aanvalsplan gemeente Emmen Wethouder in de gemeente Emmen, Justus Otter, heeft de strijd tegen de crisis ingezet met een aanvalsplan, dat onder meer bestaat uit een steunfonds van 3,8 miljoen euro voor verduurzaming van woningen. Daar zit nog 1 miljoen in. Verder is er gesproken met de lokale aanne| 21
Discussieforum van gemeentevertegenwoordigers en mkb-ondernemers biedt inzicht.
mers over de wijze waarop de gemeente hen kan bijstaan en hoe de bouwers een bijdrage kunnen leveren aan het terugbrengen van de jeugdwerkeloosheid. Verder wil de gemeente het aantal potentiële bouwlocaties uitbreiden. Door een wijziging van bestemmingsplannen kan het mogelijk worden, dat je mag bouwen op locaties waar dat voorheen niet mocht. Vernieuwing wordt gewaardeerd In Westerveld lijkt de bouwmarkt langzaamaan te herstellen, aldus Klaas Schmidt, wethouder in deze gemeente.
Vanaf 2008, de start van de crisis, tot verleden jaar zijn er nog geen 40 woningen per jaar gebouwd. Dit jaar waren er dat vijftig en in het derde kwartaal zijn 44 bouwvergunningen afgegeven. Het voert te ver om die opleving op het conto te schrijven van de gemeentelijke maatregelen, maar mogelijk heeft het herstel dankzij de gemeentelijke bemoeienis zich iets eerder aangediend. Overigens is de teruggang op de markt voor nieuwbouwwoningen in de zware jaren enigszins gecompenseerd door de stallenbouw. Schmidt is er trots op dat bouwers en
SPECIAL NOA-AFNL
ontwikkelaars vernieuwend bezig zijn binnen de gemeentegrenzen. Hij noemt de energieleverende koloniewoningen en de generatiehuizen. Projecten waaraan de gemeente - waar mogelijk - steun heeft verleend om ze van de grond te krijgen. Tot eind 2015 De ondernemers uit het forum oordelen wisselend over de resultaten van de maatregelen. Henk ten Brink (bouwmij Hendriks) ontpopt zich als een pleitbezorger voor samen optrekken met gemeentelijke overheden om het energiebewustzijn te
verhogen onder de burgers. Het is nog onvoldoende bekend, dat je waarde toevoegt aan de woning als je de energieprestatie ingrijpend laat verbeteren. Ten Brink merkt dat de consument nog niet echt warm loopt voor energiebesparing. Een indicatie hiervoor ontleent de ondernemer aan de geringe animo voor het project energiescan. Hendrik Jan Blomberg deelt de opvatting van Ten Brink, al meent hij dat het investeringsfonds van de provincie, in combinatie met het lage btw-tarief particulieren en woningcorporaties er wel degelijk toe
hebben aangezet dat zij de energieprestatie van hun bezit willen verbeteren. Maar misschien nog niet op de schaal, die je mag verwachten. Voor zijn bedrijf is de campagne voor veilig wonen van de gemeente Beilen ook effectief geweest. Hij heeft vele woningen beter kunnen beveiligen door het aanbrengen van driepuntsluitingen op ramen en deuren. Ter afsluiting van de discussie-avond wijzen de ondernemers erop dat de crisis nog niet voorbij is. Ondanks berichten over een aantrekkende bouwmarkt, ver-
wachten ze nog geen substantiële groei voor het einde van 2015. De opmerking is tegelijk een appèl richting gemeenten om onverminderd door te gaan met het stimuleren van de bouwproductie en daarbij vooral de lokale ondernemers te betrekken.
Arie Grevers Tekstschrijver Special NOA-AFNL
“Ga onverminderd door met het stimuleren van de bouwproductie!”
| 23
