Oogheelkunde
Slijtage van het netvlies (Macula Degeneratie) en voedingsupplementen Deze folder gaat over slijtage van het netvlies (macula degeneratie). Dit is een aandoening van het centrale gedeelte van het netvlies, de macula of gele vlek. De informatie is aanvullend op het gesprek dat u met uw optometrist of oogarts heeft gehad. Wat is macula degeneratie (MD) Macula Degeneratie betekent letterlijk achteruitgang van de gele vlek. MD wordt daarom ook wel “slijtage van het netvlies” genoemd. Zoals in een fototoestel de film de lichtgevoelige laag is, zo is het netvlies de lichtgevoelige laag van het oog. Het centrale deel van het netvlies (de macula) zorgt voor het scherpe zien; het waarnemen van kleine details zodat u kunt autorijden, lezen, televisie kijken of gezichten herkennen. Het overige deel van het netvlies zorgt voor het perifere zien. Bewegingen kunnen met dit deel van het netvlies goed onderscheiden worden. Denk bijv. aan een auto die van rechts komt. U merkt de beweging op aan de buitenkant en daarna kijkt u pas met het centrum van het netvlies om te zien wat er precies gebeurt. Hoe ontstaat MD Afsterven van kegeltjes In de macula bevinden zich de zogenaamde kegeltjes: dit zijn lichtgevoelige cellen waardoor men contrast en kleur kan waarnemen. De kegeltjes maken het onderscheiden van details mogelijk. MD ontstaat wanneer de kegeltjes in de macula afsterven. Dit veroorzaakt een achteruitgang van het gezichtsvermogen in het centrale, scherpe zien. Het perifere zien blijft hierbij gespaard. Daarom blijft men in staat om min of meer zelfstandig de weg in huis en daar buiten te vinden. Volledige blindheid, niets meer kunnen zien, komt daarom nauwelijks voor. Oorzaken MD Leeftijd De Leeftijdgebonden Macula Degeneratie (LMD) komt verreweg het meeste voor en begint meestal na het vijftigste levensjaar. In de westerse wereld (dus ook in Nederland) is MD de belangrijkste oorzaak van een blijvende achteruitgang van het gezichtsvermogen bij mensen boven de 65 jaar.
15131224
Ziekten Macula degeneratie kan ook ontstaan ten gevolge van andere ziekten (o.a. suikerziekte) of verwondingen.
Erfelijk Een aantal onderzoeken toont aan dat LMD erfelijk kan zijn. Dit betekent dat u een groter risico heeft op het krijgen van de aandoening als één of meer van uw bloedverwanten LMD heeft. Gebrek aan antioxydanten Antioxydanten zijn stoffen die de schadelijke effecten van vrije radicalen in het lichaam tegengaan. De kegeltjes van de macula zijn waarschijnlijk erg gevoelig voor beschadiging door vrije radicalen. Uit eerder onderzoek blijkt er een mogelijk verband te bestaan tussen het krijgen van MD en een gebrek aan antioxydanten. Roken zorgt ervoor dat beschermende antioxydanten in het lichaam afnemen. Uit onderzoek is gebleken dat MD vijf maal zo vaak voor komt bij mensen die meer dan een pakje sigaretten per dag roken. Alcohol onttrekt ook antioxydanten aan het lichaam. Verder zijn hoge concentraties van verzadigde vetten en cholesterol mogelijk betrokken bij het ontstaan van beschadiging van de macula door vrije radicalen. Vrouwen verhoogde kans Een vrouw boven de 75 jaar heeft twee maal zo veel kans op MD als een man van dezelfde leeftijd. Een lage oestrogeenspiegel bij vrouwen na de menopauze verhoogt het risico op de aandoening. Wat zijn de klachten bij MD Er worden twee varianten van MD onderscheiden: de droge MD en de natte MD. In de beginfase van de aandoening zijn er nog weinig of geen klachten. De afwijkingen worden dan meestal bij toeval ontdekt bij een oogcontrole. In een verder gevorderd stadium zijn de klachten in twee categorieën verdeeld: A. Klachten van een wazige vlek of verminderd zien Op de plek waar men de blik op richt, wordt een wazige, doffe of donkere vlek waargenomen. De vlek reist voortdurend met de blik mee, zodat het niet mogelijk is om naast de vlek te kijken. Overal waar men de blik op richt is het beeld minder gedetailleerd dan het zou moeten zijn. Bij het zien van mensen worden stukken van gezichten gemist,waardoor ze niet herkend worden. Ook bij het lezen lijken letters van een woord te ontbreken. Het wazig zien kan niet met een normale bril verholpen worden. Deze klachten passen over het algemeen bij een droge MD. Het zogeheten perifere zien (zijzicht) blijft meestal intact, ook al mist u de scherpte. Het is hierbij belangrijk dat u in de gaten houdt of er vertekening gaat optreden in de beelden van de omgeving zoals een bocht in een recht raamkozijn of in een rechte tegel of een deuk in een rechte lijn. Ook is er een speciale Amslerkaart, waarmee u de rechte lijnen kunt controleren, verkrijgbaar bij uw optometrist of oogarts. Het zien van kromme lijnen kan wijzen op het ontstaan van de ernstigere natte MD. Zie B.
B. Klachten van vervormd zien Soms is vervorming van het beeld het eerste dat men bemerkt. Lijnen lopen niet meer recht, maar hebben een vreemde kronkel of een bocht. Men ziet bijvoorbeeld een deuk of een hobbel in een deurstijl of lantaarnpaal. Of men ziet “verwrongen” gezichten. In een later stadium ziet men de wereld als in een soort lachspiegel. Deze klachten passen over het algemeen bij een natte MD. Bij natte MD verloopt het verlies van gezichtsvermogen veel sneller dan bij de droge vorm. Bij natte MD komt vocht en bloed in of onder het netvlies. Deze lekkage beschadigt de lichtgevoelige cellen in het netvlies en veroorzaakt een snelle en ernstige achteruitgang van het gezichtsvermogen. Uiteindelijk ontstaat een litteken in de gele vlek met verlies van het centrale zien als gevolg. Bestaat de kans dat ook het andere oog aangetast wordt Beide ogen kunnen min of meer gelijk zijn aangedaan, maar er kan ook jaren tussen zitten. In de beginfase zijn er nog weinig of geen klachten. De afwijkingen worden dan meestal bij toeval ontdekt bij een oogcontrole. Dat betekent dat er nog enkele jaren een goed gezichtsvermogen kan zijn dankzij het oog dat nog niet of slechts in geringe mate aangetast is. Wanneer het gezichtsvermogen wel in beide ogen achteruitgaat, worden dagelijkse dingen die voorheen vanzelfsprekend waren steeds moeilijker, bijvoorbeeld lezen, televisiekijken en autorijden. Welke onderzoeken worden gedaan Voor het vaststellen van MD test de oogarts eerst uw gezichtsscherpte. Na verwijden van de pupildoor het indruppelen van de ogen kan de oogarts het volledige netvlies en in het bijzonder de gele vlek onderzoeken. Meestal is verder aanvullend onderzoek noodzakelijk. Let op! Door deze druppels ziet u nog waziger. Dit kan enkele uren duren, het is daarom noodzakelijk dat u voor deze onderzoeken niet alleen, maar met een begeleider naar het ziekenhuis komt. Behandeling van LMD De behandeling van LMD is meestal alleen maar mogelijk in het vroege stadium van de ‘natte’ vorm van LMD. Patiënten die plotse beeldvervorming aan één oog opmerken, dienen dan ook op korte termijn door een oogarts gezien te worden. Hoewel slechts in een minderheid van de patiënten de gezichtsscherpte verbetert, kan vaak een stabiele situatie bereikt worden. Laserbehandeling Met de klassieke laserbehandeling worden lekkende bloedvaatjes gedicht. Dit kan echter slechts bij een zeer klein aantal patiënten en het is niet te garanderen dat het effect gunstig blijft.
Photodynamische therapie (PDT) Bij deze therapie worden alleen de lekkende bloedvaten behandeld. Met de komst van vaatgroei remmende geneesmiddelen wordt deze methode nauwelijks meer toegepast. Geneesmiddelen Indien er sprake is van de natte vorm, kunnen vaatgroei remmende geneesmiddelen toegediend worden door middel van een injectie in het oog, bijvoorbeeld Avastin of Lucentis. In Nederland is Avastin® de eerste keus. Hiervoor moet u wel toestemming geven. Zie hiervoor de folder Behandeling met Avastin®. Door deze geneesmiddelen kan het nieuwe vat stoppen met lekken en groeien waardoor verdere achteruitgang hopelijk tegengegaan of afgeremd wordt. Nuttige leefregels • Draag een beschermende zonnebril wanneer u in aanraking komt met ultraviolette lichtbronnen zon, zonnebank). • Eet veel fruit en donkere bladgroenten (bijv. spinazie, groene kool, boerenkool). • Niet roken. • Beperk alcohol. Voedingsupplementen Onderzoek laat zien dat mensen die een voorstadium van Leeftijdsgebonden Macula Degeneratie vertonen op de lange termijn profijt kunnen hebben van hoge doseringen voedingsupplementen. Indien één oog is aangedaan, kan het gebruik van voedingsupplementen het slijtage proces in het andere oog sterk vertragen. De voedingsupplementen bevatten hoge dosis antioxydanten en stoffen die het centrale pigment van het netvlies stimuleren. Deze doseringen kunnen met een normaal voedingspatroon niet gerealiseerd worden. Deze preventieve behandeling kan zorgen voor een vertraging van het ziektebeeld en dus ook van de daardoor veroorzaakte slechtziendheid. Mensen met LMD in de familie lopen een verhoogd risico en ook voor deze groep is gebruik van voedingsupplementen aangewezen. De supplementen kunt u het best in overleg met uw oogarts gebruiken. Hulp en ondersteuning Leven met een verminderde gezichtscherpte kan tot veel praktische problemen leiden in zowel werksituaties als in het verkeer en thuis. Praktische adviezen, verwijzing naar speciale revalidatie-instellingen voor blinden en slechtzienden en hulpmiddelen kunnen dan uitkomst bieden. U kunt daarvoor een afspraak maken met onze specialist op het gebied van low vision: T 0348 42 72 22 (met een verwijzing van uw (huis)arts, op werkdagen van 8.30 tot 16.30 uur) Voor meer informatie en advies kunt u ook contact opnemen met: MD Patiëntenvereniging Postbus 2034 3500GA Utrecht Telefoon: 030 298 07 07 www.mdvereniging.nl
Vragen Als u nog vragen heeft, stelt u deze dan aan uw oogarts of optometrist tijdens uw volgende afspraak. Voor dringende vragen over oogproblemen belt u: • Op werkdagen van 9.00 tot 16.00 uur Polikliniek Oogheelkunde T 0348 42 72 22 • Buiten kantooruren: Spoed Eisende Hulp via de receptie T 0348 42 79 11 In de weekenden of ’s avonds of ’s nachts kunt u ook de huisartsenpost bellen: T 0900 47 01 470 Medicijngebruik Neem altijd uw actueel medicatieoverzicht mee. Dit overzicht kunt u krijgen bij uw apotheek. Gebruikt u bloedverdunnende medicijnen, meld dit altijd vooraf aan uw arts. Kosten In Nederland worden de meeste ziekenhuisbehandelingen rechtstreeks met de zorgverzekeraar afgehandeld. Niet alle ingrepen en behandelingen vallen onder het basispakket en daarbij heeft u een eigen risico. • Informeer altijd vooraf bij uw zorgverzekeraar of u voor een (volledige) vergoeding van uw behandeling in ons ziekenhuis in aanmerking komt. • Bent u onverzekerd dan krijgt u zelf de rekening van uw behandeling toegestuurd. • Voor de vergoeding van ziekenhuiszorg heeft u altijd een verwijzing nodig van uw huisarts of andere specialist. • Neem altijd uw legitimatiebewijs (paspoort, identiteitskaart of rijbewijs) en uw verzekeringspas mee bij een bezoek aan het ziekenhuis. Meer informatie vindt u op www.zuwehofpoort.nl > kosten. Interessante websites Informatie over de behandeling staat op de website van het Zuwe Hofpoort Ziekenhuis. Kijk op www.zuwehofpoort.nl en zoek op Specialismen / Oogheelkunde. U vindt daar ook links naar de websites van patiëntenorganisaties, zoals de MDvereniging. Bronvermelding Deze folder is gebaseerd op informatie van de polikliniek Oogheelkunde en de MD Patiëntenvereniging Nederland. Februari 2015
Zuwe Hofpoort Ziekenhuis Polanerbaan 2 3447 GN Woerden T 0348 42 79 11 I www.zuwehofpoort.nl
