SLACHTOFFERBEJEGENING BINNEN DE POLITIE

Academiejaar 2004-2005

SLACHTOFFERBEJEGENING BINNEN DE POLITIE Een vergelijking tussen de zes politiezones van het gerechtelijk arrondissement Kortrijk

WERBROUCK Bart Opleiding: SOCIAAL WERK Optie: Maatschappelijk Werk

Inhoudsopgave INHOUDSOPGAVE WOORD VOORAF VERKLARENDE WOORDENLIJST 1 1.1 1.2 2 2.1 2.2 2.2.1 2.2.2 2.2.3 2.2.4 2.2.5 2.2.6 2.2.7 2.2.8 2.2.9

2.3 2.4 3 3.1 3.2

INLEIDING......................................................................................................1 Probleemstelling ...........................................................................................1 Werkwijze .....................................................................................................2 SLACHTOFFERZORG .................................................................................4 Inleiding ........................................................................................................4 Verduidelijking van een aantal begrippen ................................................4 Slachtoffer .......................................................................................................................... 4 Slachtofferhulp ................................................................................................................... 5 Slachtofferbejegening ......................................................................................................... 5 Dienst politionele slachtofferbejegening ............................................................................ 6 Slachtofferonthaal............................................................................................................... 6 Slachtoffertherapie.............................................................................................................. 6 Slachtofferzorg ................................................................................................................... 7 Slachtofferbeleid................................................................................................................. 7 Autonoom centrum voor algemeen welzijnswerk .............................................................. 7

Slachtofferschap ...........................................................................................7 Besluit ............................................................................................................8 SLACHTOFFERZORG BINNEN DE POLITIE.......................................10 Inleiding ......................................................................................................10 Algemene geschiedenis...............................................................................10

3.2.1 3.2.2

Inleiding............................................................................................................................ 10 Geschiedenis ..................................................................................................................... 11

3.3

Regelgeving betreffende de politionele slachtofferbejegening...............13

3.3.1 3.3.2

De fundamentele rechten van het slachtoffer ................................................................... 13 Supranationaal vlak .......................................................................................................... 15

3.3.2.1 3.3.2.2 3.3.2.3 3.3.2.4

Verenigde Naties: Verklaring over de basisrechten van slachtoffers van misdrijven en van machtsmisbruik 15 Raad van Europa: aanbeveling inzake de positie van het slachtoffer binnen het strafrecht en de strafprocedure 15 Raad van Europa: aanbeveling inzake de hulpverlening aan slachtoffers en de preventie van victimisering...16 Europese Ministerconferentie over fysiek en seksueel geweld tegen vrouwen ................................................16

3.3.3

Nationaal vlak................................................................................................................... 16

3.3.3.1 De ministeriële omzendbrieven OOP 15; 15bis en 15ter (1991, 1994, 1999) ..................................................17 3.3.3.2 De wet op het politieambt (1992).....................................................................................................................19 3.3.3.3 Nationaal Forum voor Slachtofferbeleid (1994)...............................................................................................19 3.3.3.4 De wet Franchimont (1998) .............................................................................................................................20 3.3.3.5 Samenwerkingsakkoord tussen de Staat en de Vlaamse Gemeenschap inzake slachtofferzorg (1998)............20 3.3.3.6 Wet tot organisatie van een geïntegreerde politiedienst, gestructureerd op twee niveaus (1998).....................21 3.3.3.7 Het Koninklijk besluit tot vaststelling van de organisatie- en werkingsnormen van de lokale politie teneinde een gelijkwaardige minimale dienstverlening aan de bevolking te verzekeren (2001) en daaraan gekoppeld de ministeriële omzendbrief PLP 10 (2001) ......................................................................................................................................................21

3.3.4

Arrondissementeel niveau ................................................................................................ 22

3.3.4.1

Omzendbrief van 4 januari 1990 ......................................................................................................................22

3.3.5

Lokaal niveau ................................................................................................................... 22

2

3.4 4 4.1 4.2 4.2.1 4.2.2 4.2.3 4.2.4 4.2.5 4.2.6 4.2.7

Besluit ..........................................................................................................22 SLACHTOFFERZORG BINNEN DE ZES POLITIEZONES VAN HET GERECHTELIJK ARRONDISSEMENT KORTRIJK............................24 Inleiding ......................................................................................................24 De zes politiezones......................................................................................24 Politiezone Vlas ................................................................................................................ 24 Politiezone Grensleie ........................................................................................................ 25 Politiezone Gavers ............................................................................................................ 26 Politiezone MIRA............................................................................................................. 27 Politiezone MIDOW......................................................................................................... 28 Politiezone RIHO ............................................................................................................. 29 Samenvattend schema....................................................................................................... 30

4.3 Bovenlokaal permanentiesysteem voor politionele slachtofferbejegening ..................................................................................................30 4.4 Besluit ..........................................................................................................32 5 SLACHTOFFERZORG BINNEN ANDERE DIENSTEN .......................33 5.1 Inleiding ......................................................................................................33 5.2 Diensten binnen de hulpverlening ............................................................33 5.2.1 5.2.2 5.2.3 5.2.4 5.2.5

Inleiding............................................................................................................................ 33 C.A.W. Stimulans, afdeling slachtofferhulp..................................................................... 34 Centrum Geestelijke Gezondheidszorg ............................................................................ 35 Vertrouwenscentrum voor kindermishandeling................................................................ 35 Vluchthuizen voor mishandelde vrouwen ........................................................................ 36

5.3

Binnen justitie.............................................................................................37

5.3.1 5.3.2

Inleiding............................................................................................................................ 37 Dienst Slachtofferonthaal bij het parket (SOP) ................................................................ 37

5.4 6

6.1 6.2 6.3 6.4 6.5

Besluit ..........................................................................................................38 BEVRAGING NAAR DE WERKING VAN DE FUNCTIE POLITIONELE SLACHTOFFERBEJEGENING BINNEN DE ZES POLITIEZONES VAN HET GERECHTELIJK ARRONDISSEMENT KORTRIJK ....................................................................................................40 Inleiding ......................................................................................................40 Doel ..............................................................................................................40 Voorbereiding.............................................................................................41 Voorstelling vragenlijst..............................................................................43 Verwerking .................................................................................................44

6.5.1 6.5.2 6.5.3

Inleiding............................................................................................................................ 44 Persoonlijke gegevens ...................................................................................................... 44 Slachtofferzorgwerking .................................................................................................... 47

6.5.3.1

Algemeen .........................................................................................................................................................47

6.5.3.1.1 6.5.3.1.2

Samenwerking en ondersteuning .............................................................................................................................................. 51 Wetgeving ................................................................................................................................................................................. 53

6.5.3.2 6.5.3.3 6.5.3.4 6.5.3.5 6.5.3.6

Overlegstructuren.............................................................................................................................................60 Lokale permanentierol slachtofferzorg.............................................................................................................63 Bovenlokale permanentierol slachtofferzorg....................................................................................................65 Veranderingswensen ........................................................................................................................................67 Varia.................................................................................................................................................................69

6.6 7

Besluit ..........................................................................................................69 BESLUITEN, KNELPUNTEN EN VOORSTELLEN ..............................74 3

8 8.1 8.2 8.3 8.4 8.5 8.6 8.7 8.8 8.9 8.10 9

LITERATUURLIJST ...................................................................................80 Boeken .........................................................................................................80 Artikels ........................................................................................................80 Cursussen....................................................................................................80 Eindwerken.................................................................................................80 Legistieke bronnen.....................................................................................81 Rapporten ...................................................................................................81 Brochures....................................................................................................81 Internet........................................................................................................82 E-mails.........................................................................................................82 Gespreken en interviews............................................................................82 BIJLAGEN.....................................................................................................83

4

Woord vooraf De eindmeet is gehaald. Wat begon met een aantal ideeën op een blaadje is uitgegroeid tot een persoonlijk gefundeerd werk. Het heeft veel van mezelf gevraagd, maar ik heb ook enorm veel steun, hulp en medewerking gekregen uit allerlei hoeken. Bij deze wil ik een dankwoord uitbrengen aan al die personen, die me hebben geholpen bij het realiseren van dit werk. Eerst en vooral zou ik de korpschef van de politiezone (PZ) Vlas, Stefaan Eeckhout, willen bedanken, voor de goedkeuring van mijn stageaanvraag. Hij heeft er o.a. voor gezorgd dat ik stage heb kunnen lopen in een zeer goed uitgebouwde dienst politionele slachtofferzorg waar er, in functie van mijn eindwerk, enorm veel bruikbare informatie voor handen was. Daardoor is mij veel tijd en werk gespaard gebleven. Zonder zijn goedkeuring was dit eindwerk zeker niet tot stand gekomen. Ik mocht eveneens kennis maken met een aantal andere diensten binnen de politiezone (recherche, interventie, jeugd en gezin). Hiervoor wil ik hem en de desbetreffende directeurs, ook bedanken. Bovendien wil ik ook het ganse politiekorps bedanken voor de goede ontvangst en de vlotte en aangename samenwerking. Ik wil hem overigens feliciteren voor de open mentaliteit die er heerst, binnen dit politiekorps Mijn stagementor, Yves Werbrouck, zou ik willen bedanken voor de praktische informatie, de handige tips en hints, die hij aanbracht. Voor het kritisch lezen van mijn eindwerk en waar nodig bijsturing gaf, die zo de realisatie van mijn eindwerk konden verbeteren. Ik wil hem bedanken voor het vertrouwen dat hij in mij had en voor onze goede wederzijdse verstandhouding. Isabelle Degraeve, mijn stagesupervisor, en haar collega Peter Verboven, van de dienst politionele slachtofferzorg van PZ vlas, verdienen mijn grote waardering. Zij hebben mij met hun kennis en ervaring in het vak, enorm goed geholpen. Als deskundigen stonden zij altijd open om mij te helpen, mijn vragen te beantwoorden en onderdelen van mijn eindwerk kritisch te lezen. Ze boden mij de tijd en ruimte om op de dienst de nodige informatie te verzamelen en stelden een computer ter beschikking om die informatie in een later stadium te verwerken. Ze hebben mij in de wereld van de slachtofferproblematiek binnen gelaten en mij er als een ander mens terug laten uit komen. Ze hebben een nieuw stuk aan mijn persoonlijkheid toegevoegd. Bedankt daarvoor!

5

Verder wil ik stagesupervisor, Isabelle, nog eens apart in de bloemetjes zetten. Eerst en vooral voor het feit dat ze mij wilde begeleiden. Maar vooral omdat zij in haar zwangere toestand en de ongemakken die daar soms bijkomen, mij altijd met hetzelfde enthousiasme heeft bijgestaan. Een woord van dank gaat uit naar de verantwoordelijken voor slachtofferbejegening van de andere vijf politiezones van het gerechtelijk arrondissement Kortrijk: Roselien Vandenheede, Christophe Van Cleven, Gerit Seynaeve, Geert Soete, Maria Seurinck en Siska Casier. Voor hun spontane medewerking aan het invullen van mijn vragenlijst. Door hun bereidwilligheid heb ik een beter zicht gekregen op de werking van de politiezones, ten aanzien van de functie politionele slachtofferbejegening. Hun medewerking was een basisvereiste om een goed gefundeerd eindwerk te kunnen afleveren. Ook de vertegenwoordigers van de hulpverleningsdiensten die zetelen in het welzijnsteam, wil ik bedanken voor de snelle respons op mijn vragenlijst. Een bedanking gaat ook uit naar mijn ‘lastige’ tantes. Die regelmatig als juryleden bij eindwerkpresentaties, over de nodige kennis en ervaring beschiken op vlak van eindwerken. Als buitenstaander hebben zij met hun correcties, vraagtekens, kantekeningen en opmerkingen, zeer veel bijgedragen tot de structurele, inhoudelijke en taalkundige kwaliteit van mijn eindwerk. Als laatste, maar daarom niet in het minst, wil ik mijn ouders bedanken. In de tijden waar ik het soms moeilijk had, stonden zij altijd klaar om mij met raad en daad bij te staan. Ze konden altijd begrip opbrengen voor de uren die ik achter mijn computer heb versleten en de geïrriteerde momenten die daaruit resulteerden. Het zijn twee mij dierbare personen, die van onschatbare waarde zijn.

6

Verklarende woordenlijst Bv.

Bijvoorbeeld

Calog

Administratief en Logistiek kader / Cadre administratif et logisteque

C.A.W.

Centrum Algemeen Welzijnswerk

CBJ

Comité Bijzondere Jeugdzorg

CLB

Centrum voor Leerling Begeleiding

CP

Commissaris van de Politie

C.G.G.Z.

Centrum Geestelijke Gezondheidszorg

DPS

Dienst Politionele slachtofferbejegening- zorg

e.a.

en andere(n)

FPS

Functie Politionele Slachtofferbejegening

HCP

Hoofdcommissaris van Politie

HINP

Hoofdinspecteur van Politie

i.f.v.

in functie van

INP

Inspecteur van Politie

IPOS

Interzonaal Politioneel Overleg Slachtofferzorg

ISLP

Integrated System for Locale Police

i.v.m.

In verband met

j.

Jaar

KB

Koninklijk Besluit

NFS

Nationaal Forum voor Slachtofferbeleid

o.a.

Onder andere

7

OBP

Officier van Bestuurlijke Politie

O.C.M.W.

Openbaar Centrum voor Maatschappelijk Welzijn

OGP

Officier van Gerechtelijke Politie

OOP

Openbare Orde / Ordre Publique

p.

Pagina

PAAZ

Psychiatrische Afdeling Algemeen Ziekenhuis

PLP

Police Locale / Lokale Politie

PSB

Politionele Slachtofferbejegening

PST

Politioneel Slachtofferteam

PZ

Politiezone

RCK

Regionaal Crisisnetwerk Kortrijk

SLB

Slachtofferbejegening

SLH

C.A.W., afdeling slachtofferhulp (Kortrijk)

SLO

Slachtoffer

SNM

Slechtnieuwsmelding

SOP

Slachtofferonthaal Parket

s.p.

Sine pagine / zonder pagina

u.

Uur

V.K.

Vertrouwenscentrum Kindermishandeling

VKO LL

Verkeersongeval met Lichamelijke Letsels

WZT

Welzijnsteam

Zgn.

Zogenaamde

8

9

1

1 Inleiding 1.1

Probleemstelling

Gedurende de twee jaar dat we, binnen onze opleiding maatschappelijk werk, konden stage lopen, heb ik dit gedaan bij een dienst politionele slachtofferbejegening. Mijn eerste stageperiode was bij de dienst politionele slachtofferbejegening (DPS) van PZ Kouter. Daar kon ik al de nodige positieve en negatieve punten ervaren van een dienst PSB binnen een politieorganisatie. Mijn derdejaars stage kon ik verder zetten bij de DPS van PZ Vlas. De opgedane ervaringen bij PZ Kouter, deden bij mij beseffen dat er op het vlak van slachtofferbejegening nog veel werk aan de winkel is. Deze veronderstelling wilde ik toetsten aan de werkelijkheid en doordat ik mijn stage kon doen bij de DPS van PZ Vlas, leidde dit tot de gedachte: ‘Hoe verloopt de slachtofferzorgwerking binnen de verschillende politiezones van het gerechtelijk arrondissement Kortrijk1?’ Naar aanleiding van de politiehervorming in 2001, dient iedere politiezone de functie slachtofferbejegening te implementeren in zijn organisatiemodel. Hoe ze dit moeten doen wordt niet specifiek bepaald. Uit de voorbereidende gesprekken, die ik had met mijn stagesupervisor, kon ik concluderen dat niet iedere zone op dezelfde manier de functie politionele slachtofferbejegening (FPS) invult. Sommige zones hebben zelfs nog geen eigen specifieke dienst. Dit wekte mijn nieuwsgierigheid en zette mij aan om een evaluatie op te maken van de functie politionele slachtofferbejegening binnen de zes politiezones van het gerechtelijk arrondissement Kortrijk. Veelal is het de politie die als eerste met slachtoffers wordt geconfronteerd. Er wordt veronderstelt dat zij in staat is de slachtoffers goed op te vangen, maar ook, indien gewenst, de slachtoffers door te verwijzen naar een gespecialiseerde hulpverleningsdienst. Naar mijn aanvoelen hanteert de politie nog teveel de dadergerichte i.p.v. de slachtoffergerichte aanpak, waardoor het slachtoffer veelal in de kou blijft staan. In het kader van de evaluatie van de FPS binnen de zes politiezones, wou ik nagaan hoe de samenwerking politie-hulpverlening en omgekeerd verloopt binnen het gerechtelijk arrondissement Kortrijk.

1

Zie bijlage 1

1

2

In dit eindwerk zou ik graag nagaan hoe iedere politiezone van het gerechtelijk arrondissement Kortrijk de FBS implementeert in haar zone, hoe de samenwerking verloopt met de andere zones en met de hulpverlening. Maar vooral waar de verschillen en knelpunten liggen.

1.2

Werkwijze

Hieronder wordt de structuur van dit eindwerk nader toegelicht om zo een overzicht te schetsen. In het eerste hoofdstuk wordt er stilgestaan bij mijn probleemstelling en wat er mij toe aanzette om tot deze stelling te komen. Evenals de daaruit voortvloeiende vragen die beantwoord moeten worden, om mijn stelling te kunnen onderbouwen. Het tweede hoofdstuk dient vooral om meer duidelijkheid te scheppen in de verschillende begrippen die er gehanteerd worden binnen het slachtofferlandschap. In het derde hoofdstuk schets ik eerst kort de geschiedenis van het aspect slachtofferzorg bij de politie, om vervolgens de verschillende regelgevingen,wetten, e.d. te bespreken, die betrekking hebben op de functie politionele slachtofferbejegening. Het vierde hoofdstuk geeft een overzicht van de zes politiezones van het gerechtelijk arrondissement Kortrijk, specifiek gericht naar de wijze waarop de functie slachtofferbejegening is toegepast in iedere politiezone. Het theoretische deel van mijn eindwerk wordt afgesloten met hoofdstuk vijf. Hierin wordt het aspect slachtofferzorg binnen andere diensten besproken, zowel binnen de hulpverlening als binnen justitie. Evenals hoe de samenwerking kan verlopen met de politie. Hoofdstuk zes is een verwerking van de vragenlijsten, die ik in functie van de doelstelling van dit eindwerk, heb opgesteld. Om een beter beeld te krijgen van de functie politionele slachtofferbejegening binnen het gerechtelijk arrondissement Kortrijk, werd er een vragenlijst opgesteld gericht naar de verschillende verantwoordelijken voor de functie politionele slachtofferbejegening van de zes politiezones. Een tweede vragenlijst ging naar een aantal hulpverleningsdiensten, met als doel iets meer te weten te komen over het aspect ‘samenwerking’ met politiediensten Het zevende hoofdstuk is een algemeen besluit. Het is een slotconclusie ten aanzien van mijn probleemstelling, die een aantal knelpunten en voorstellen naar voren wil brengen. 2

3

Een overzicht van de bronnen die werden gebruikt voor het opstellen van dit eindwerk, komen in hoofdstuk acht aan bod. Bijlagen zijn terug te vinden in het negende en laatste hoofdstuk.

3

4

2 Slachtofferzorg 2.1

Inleiding

Het is pas de laatste 15 jaar, naar aanleiding van het Heizeldrama, de Bende van Nijvel, de aanslagen van de C.C.C., dat er in ons land een maatschappelijk bewustzijn gegroeid is betreffende de slachtofferzorg. Daar waar men in andere Europese landen sinds lang aandacht besteedt (jaren ’70) aan het slachtofferschap, zijn ze in België er halverwege de jaren ’80 maar mee gestart (wet Gol ’85). Sinds die wet van ’85, betreffende de toekenning van hulp door de staat aan slachtoffers van opzettelijke gewelddaden, is het “bezig zijn met slachtoffers” in een stroomversnelling geraakt. Heel wat slachtofferinitiatieven rezen als paddestoelen uit de grond. Ondanks het feit dat er de laatste jaren belangrijke maatregelen genomen zijn die slachtoffers ten goede komen, verloopt het slachtofferbeleid en de zorg voor slachtoffers nog niet optimaal. Met het Samenwerkingsakkoord Slachtofferzorg van 7 april 1998 is toch een poging ondernomen om de diensten die met slachtoffers werken zo goed als mogelijk op elkaar af te stemmen.

2.2

Verduidelijking van een aantal begrippen

Hieronder volgt de woorduitleg van een aantal begrippen. Het is de bedoeling om meer duidelijkheid te scheppen in de wereld van de slachtofferhulp.

2.2.1

Slachtoffer

Er bestaat geen enkelvoudige definitie van de term slachtoffer. Ieder ander persoon bekijkt het vanuit zijn invalshoek, waardoor iedere definitie relatief blijft. Hier volgen de meest courante definities. • Iemand die door de gevolgen van bepaalde handelingen of gebeurtenissen zwaar getroffen wordt (Van Dale woordenboek). • Iemand wie het ontgelden moet (Prisma woordenboek). • Elk persoon die er terecht of onterecht van overtuigd is een lichamelijke, psychologische of materieel nadeel te ondergaan vanwege een ander, al dan niet gekend persoon, of vanwege een groep, een instelling of een maatschappij en die moeilijkheden ondervindt om deze beleving te wijzigen (definitie van Helbrun).

4

5

• Personen die schade leden door daden of verzuim dat door de wet strafbaar is gesteld. Ook nabestaanden van slachtoffers kunnen in bepaalde gevallen als slachtoffer worden beschouwd. Men mag hierbij geen onderscheid maken naar ras, taal of religie van het slachtoffer (Strategisch plan van een Nationaal Slachtofferbeleid, opgesteld door het Nationaal Forum Slachtofferbeleid en het Ministerie van Justitie, 1996). • Al wie zich persoonlijk benadeeld acht door een misdrijf, d.w.z. hij die aantoont dat hij slachtoffer kan zijn in zijn persoon, zijn goederen of zijn eer. Hij moet persoonlijk, zeker en gerealiseerd zijn en in geld waardeerbaar (Verboven P, slachtofferhulpbrochure p.2, 1995). • De persoon, evenals zijn verwanten, aan wie materiële, fysische en/of morele schade is toegebracht als gevolg van een handeling of een verzuim dat strafbaar is gesteld door het Strafwetboek of door bijzondere strafwetten (OOP 15ter). Als er in deze tekst wordt gesproken van slachtoffers dan wordt hiermee bedoeld de slachtoffers zoals omschreven in de ministeriële omzendbrief OOP 15ter2.

2.2.2

Slachtofferhulp

Slachtofferhulp staat voor de hulp- en dienstverlening aan slachtoffers door een centrum voor slachtofferhulp. Deze hulp kan algemeen of categoriaal zijn. Slachtoffers van (seksueel) geweld, mensenhandel en racisme vereisen immers vaak een specifieke aanpak. (Decreet samenwerkingsakkoord, 7 april 1998). Deze centra voor slachtofferhulp staan in voor het begeleiden (juridisch, praktisch, emotioneel,…) van slachtoffers en hun naast- en/of nabestaanden. Dit gebeurt zowel door professionelen (psycholoog, maatschappelijk assistent, orthopedagoog,…) als door vrijwilligers. Deze centra staan ook in voor structurele opdrachten: sensibilisering, coördinatie van het hulpaanbod, samenwerking en verwijzing.

2.2.3

Slachtofferbejegening

Slachtofferbejegening is de dienstverlening aan slachtoffers door politionele en justitiële diensten waarbij de eerste opvang en het onthaal van het slachtoffer evenals het verstrekken van een goede basisinformatie aan een slachtoffer centraal staan (OOP 15ter).

2

Zie bijlage 2

5

6

2.2.4

Dienst politionele slachtofferbejegening

Een dienst binnen de lokale of federale politie die enerzijds instaat voor de sensibilisering en permanente vorming van politieambtenaren inzake politionele slachtofferbejegening en anderzijds voor het bieden van deze slachtofferbejegening, zonder evenwel afbreuk te doen aan de wettelijke verplichtingen inzake slachtofferbejegening van elke individuele ambtenaar (OOP 15ter). De politionele slachtofferbejegening onderscheidt zich van de slachtofferhulp, meer bepaald door de inhoud, intensiteit en frequentie van de contacten met het slachtoffer. Aangezien de psychosociale – of therapeutische hulpverlening niet onder de politietaken ressorteert, verwijst de politieambtenaar het slachtoffer door naar de “centra (diensten) voor slachtofferhulp” erkend door de Gemeenschappen (OOP 15ter).

2.2.5

Slachtofferonthaal

Een dienst bij het parket van de rechtbank van eerste aanleg die door de inschakeling van justitieassistenten ,de magistraten, evenals het andere personeel van de rechtbank en het parket bijstaat in het organiseren en het verbeteren van de justitiële slachtofferbejegening (OOP 15ter). De diensten zijn opgericht om er voor te zorgen dat slachtoffers en hun gezin binnen het gerecht een humanere opvang en behandeling krijgen, om een tweede victimisering te voorkomen.

2.2.6

Slachtoffertherapie

Langdurige en gespecialiseerde hulpverlening die onder andere wordt verleend in daarvoor specifiek door de gemeenschappen of gewesten erkende instellingen (samenwerkingsakkoord; 7 april 1998). Slachtoffers die zeer gespecialiseerde en meer langdurige zorgen behoeven, kunnen een beroep doen op diensten voor geestelijke gezondheidszorg, traumacentra bij universitaire klinieken, psychiatrische afdelingen van algemene ziekenhuizen, psychiatrische centra en therapeutische gemeenschappen. Ook de politiediensten en de centra slachtofferhulp moeten in deze gespecialiseerde centra terecht kunnen voor deskundig advies, verwijzing en ondersteuning (strategisch plan van een nationaal slachtofferbeleid, 1996, p. 19)

6

7

2.2.7

Slachtofferzorg

• De hulp- en dienstverlening in de breedste betekenis, die vanuit de verschillende maatschappelijke sectoren (politionele en justitiële diensten, sociale en medische sector) aan slachtoffers wordt geboden (OOP 15ter). • Term die gebruikt wordt als meest algemene omschrijving van de dienst- en hulpverlening aan slachtoffers, vanuit verschillende maatschappelijk sectoren en op verschillende echelons: de opvang of mantelzorg in de eigen omgeving van het slachtoffer (familie, vrienden, …) de bejegening door de politiediensten, de hulpverlening door de huisarts en ruimere medische sector, de hulpverlening door Centra voor Slachtofferhulp en Centra voor Geestelijke Gezondheidszorg. Ook in contacten met andere instanties, zoals de verzekeringstussenpersoon, rechtshulpverleners en journalisten is een aspect van slachtofferzorg terug te vinden (Aertsen, 2002, p. 163). • Wordt gebruikt als ‘verzamelwoord’, als algemene term die alles wat slachtofferbejegening, slachtofferhulp en slachtoffertherapie betreft, overkoepelt.

2.2.8

Slachtofferbeleid

Slachtofferbeleid is het strafrechtelijk beleid ten voordele van slachtoffers, waaronder de gerechtelijke slachtofferzorg, en de daden van bestuur van de Staat of de Vlaamse Gemeenschap in verband met slachtofferzorg (samenwerkingsakkoord, 7 april 1998).

2.2.9

Autonoom centrum voor algemeen welzijnswerk

Een voorziening die vanuit een eenheid van beheer en beleid een gediversifieerde verantwoorde hulp- en dienstverlening aanbiedt aan alle personen van wie de welzijnskansen bedreigd of verminderd worden ten gevolge van persoonlijke, relationele, gezins- of maatschappelijke factoren (Bv. Centrum Algemeen Welzijnswerk, Stimulans voor de regio Kortrijk). De opdracht slachtofferhulp wordt als bijkomende taak toegewezen aan een autonoom centrum voor algemeen welzijnswerk (samenwerkingsakkoord, 7 april 1998).

2.3

Slachtofferschap

Veel slachtoffers worden geschokt in hun vertrouwen in medemens en samenleving en ondervinden materiële, lichamelijke en emotionele problemen. De slachtoffers verwachten na de feiten over het algemeen: een menselijke aanpak door alle personen waarmee ze in contact komen, medeleven vanuit de overheid en de samenleving, optimale informatie en een herstel van de geleden materiële en immateriële schade. Deze verwachtingen werden echter in een recent verleden nauwelijks ingelost.

7

8

Hoewel het slachtofferbeleid en de zorg voor slachtoffers nog niet optimaal verlopen, werden er de laatste jaren belangrijke maatregelen genomen die slachtoffers ten goede komen. Deze politiek steunt op drie pijlers:3 • Op de eerste plaats zijn alle overheidsdiensten, in het bijzonder de politiediensten en de gerechtelijke instanties, verantwoordelijk voor een goede slachtofferbejegening. Hierin staan de eerste opvang van alle slachtoffers, het onthaal en een goede basisinformatie, centraal. Dit voorkomt secundaire victimisering en een verdere vertrouwensbreuk in de overheid. • Op het tweede niveau staat het herstel van de materiële en de immateriële schade centraal, inbegrepen het herstel van het vertrouwen in medemens en samenleving. Van belang zijn goede schaderegelingen, conflictbemiddelingen indien mogelijk en slachtofferhulp. Deze laatste kan algemeen of categoriaal zijn. De slachtoffers van (seksueel) geweld, mensenhandel en racisme vereisen immers vaak een specifieke aanpak. In slachtofferhulp zijn verder twee deelniveaus van belang: het vrijwilligerswerk en de slachtofferhulp door professionelen. • Een beperkt aantal slachtoffers heeft nood aan slachtoffertherapie, vooral deze van (seksueel) geweld. Dit vergt uiterst gespecialiseerde hulp. Wanneer slachtofferschap leidt tot (eventueel tijdelijk) verlies van vertrouwen in de sociale orde, dan kan men zich inbeelden dat wanneer een persoon na verloop van tijd opnieuw feiten meemaakt, dit wordt beleefd als een bevestiging van de vijandigheid van de ‘onwereld’. We spreken dan van herhaald slachtofferschap (Aertsen I. e.a., 2002, p. 14).

2.4

Besluit

Mensen leven met de illusie van onkwetsbaarheid. We weten dat criminaliteit voorkomt, maar we gaan ervan uit dat het ons wel niet zal overkomen, of we denken dat het probleem in onze omgeving minder ernstig is. Wanneer men slachtoffer wordt, is er plotseling het besef dat met wel degelijk onveilig en kwetsbaar is, dat met geen controle heeft over dergelijke zaken, dat het opnieuw kan gebeuren, … Om dit alles een verantwoording en een plaats te geven in het eigen leven, zullen sommige slachtoffers zichzelf de schuld geven of dat anderen uit de omgeving van het slachtoffer, hem of haar de schuld toeschuiven.4 Door het bijzonder attent zijn voor de zorg, bijstand en hulp op mensenmaat van de verschillende personen en diensten die onder slachtofferzorg vallen, draagt slachtofferzorg bij tot het herstel van het gevoel van welzijn en wordt secundair onwelzijn bij slachtoffers voorkomen. Dit is iets waar wij moeten proberen naartoe te streven.

3 4

Strategisch plan van een nationaal slachtofferbeleid, Ministerie van Justitie, 1996 Aertsen I. e.a., vademecum politiële slachtofferbejegening, 2002, p.12-13

8

9

Net zoals je van een ziekte kunt genezen, kan je ook herstellen van je slachtofferschap. Iets wat we altijd in ons achterhoofd dienen te houden, binnen ons werk als hulpverlener. Men spreekt van herstel wanneer het slachtoffer zich niet langer gehinderd voelt door psychologische gevolgen.

9

10

3 Slachtofferzorg binnen de politie 3.1

Inleiding

In onze samenleving kan men tegenwoordig de slachtoffers niet meer over het hoofd zien. Jaren geleden bleef het slachtoffer dikwijls in de kou staan. Men had vooral meer oog voor de dader, dan voor het slachtoffer. Sedert de jaren ’80 heeft de overheid meer werk gemaakt van slachtofferbetrokkenheid in de strafrechtsbedeling. Nu kunnen we toch al spreken van een sterk uitgebouwd slachtofferhulpverleningsnetwerk. Ook bij de politie is men niet stil blijven staan en zijn er sedert de jaren ‘80 specifieke diensten opgericht die instaan voor slachtoffers. In dit hoofdstuk zal ik eerste een korte schets maken van het ontstaan van slachtofferzorg en specifieke diensten slachtofferzorg binnen de politie. Dit moet een korte inleiding zijn op het volgende deel, dat zal gaan over de belangrijkste regelgevingen betreffende politionele slachtofferbejegening. De regelgeving zal besproken worden op zeer verschillende niveaus: supranationaal, nationaal, arrondissement, lokaal. Daar mijn eindwerk gaat over de slachtofferzorg werking van de verschillende politiezones van het gerechtelijk arrondissement Kortrijk, lijkt het mij ook interessant om de verschillende werkingen van de zes politiezones, kort uit de doeken te doen. Dit zal voornamelijk in het laatste deel van dit hoofdstuk aan bod komen.

3.2

Algemene geschiedenis

3.2.1

Inleiding

Zolang de politie bestaat, is er altijd een dader en een slachtoffer geweest. Dat betekent dat de politie zich altijd al met slachtoffers heeft moeten bezighouden. Reeds voor de aanstelling van maatschappelijk assistenten bij de politiediensten, waren er agenten die slachtoffers op een correcte wijze opvingen. Uiteraard was voor de invoering van de diensten slachtofferhulp de opvang van slachtoffers niet de belangrijkste doelstelling. Alles draaide veeleer om de noden van het onderzoek en het slachtoffer werd benaderd om eventueel meer info te verzamelen over de feiten.5

5

Henrotay C., colloqium: de rechten van slachtoffers. Stand van zaken in ontwikkeling. Opvang van slachtoffers van opzettelijke gewelddaden, Belgische Senaat, 2002

10

11

Onder invloed van brede maatschappelijke bewegingen, zowel in het buitenland als bij ons, is geleidelijk aan meer aandacht ontstaan voor slachtoffers. Belangrijke stimulansen werden gegeven vanuit de vrouwenbeweging, de wetenschappelijke wereld, bepaalde werkgroepen, de Centra voor Slachtofferhulp en het beleid (Aertsen I., e.a., 2002, p. 168)

3.2.2

Geschiedenis

Binnen de politiediensten bestaat van oudsher interesse voor de sociale hulpverlening en diverse items die eerder thuis horen in de welzijnssector. Daar de politie midden in de samenleving opereert, is steeds meer samenwerking en uitwisseling van ideeën en werkmethoden nodig tussen beide sectoren. Sinds de jaren ’60 zijn in heel wat stedelijke politiekorpsen sociale diensten opgericht. Het personeel hiervan bestaat uit maatschappelijke assistenten, die de graad van politieassistent bekleden. Deze diensten zijn o.m. actief op het vlak van de jeugdcriminaliteit en de adoptie-, gezins- en echtscheidingsproblemen. Uiteraard zijn zij op de eerste plaats rapporteurs aan het parket of de rechtbank, of uitvoerders van door deze instanties gevraagde taken. Maar in de praktijk zijn zij vaak bezig met bemiddeling, het zoeken naar oplossingen op korte termijn. Kortom: begeleiding en hulpverlening. Reeds lang krijgen zij de zgn. minder interessante ‘sociale opdracht’ toevertrouwd, die de andere politieambtenaren niet willen opnemen. Zijn zij dan geen hulpverleners? Hun opleiding als maatschappelijk assistent wijst er alleszins op dat zij ook een hulpverlenende taak kunnen uitvoeren. De eersten onder hen waren dertig jaar geleden de pioniers van de sociale dienstverlening vanuit de politie. Vaak werden zij door hun collega’s uit de private en openbare hulpverleningsdiensten (en vanuit beleidsinstanties) met een scheef oog bekeken, door hun specifieke plaats als hulpverleners binnen het politiewezen. Niettemin hebben zij baanbrekend werk verricht (en doen dit nog steeds) met betrekking tot de eerste opvang en de begeleiding van diverse probleemsituaties, die vaak eerst bij de politie-instanties terechtkomen. Dit heeft uiteraard te maken met de lage drempel van de politionele instanties, die temidden de samenleving opereren, daar waar de drempel naar diverse private hulpverleningsdiensten veel hoger is. Trouwens, vooral de bevolking uit de lagere sociale klassen vindt gemakkelijker de weg naar deze diensten dan naar moeilijker te bereiken private hulpverlening.

11

12

Sedert ongeveer 15 jaar wordt in de opleidingen van de politieambtenaren zeer veel aandacht besteed aan bijvoorbeeld sociale vaardigheden, basisbegrippen uit de psychologie, sociologie en criminologie, en worden zij van in het begin in deze zaken ingewijd. De laatste jaren peilt men zelfs bij de kandidaten die zich aanmelden om bij de politiediensten te komen werken, naar bekwaamheden op dit vlak. Niettemin leidde dit aanvankelijk op het werkveld niet naar de gewenste resultaten, hoewel op het vlak van de eerste opvang van slachtoffers al heel wat is veranderd. Nog al te vaak overheerst echter de hardnekkige, traditionele opvatting over de politieman of –vrouw als wetsontziener. Nochtans groeide bijvoorbeeld de belangstelling voor de wijkagenten van de lokale politie, die toch zo dicht bij de bevolking stonden, niet alleen als bron voor het inwinnen van gerechtelijke informatie, maar vooral als probleemoplosser op het terrein. Sedert de tweede helft van de jaren ’80 hebben druppelsgewijs een aantal politieambtenaren binnen de reeds hoger vermelde sociale diensten van de toenmalige gemeentepolitie, een aanvang genomen met de uitbouw van de dienstverlening aan slachtoffers (bijv. Genk, Tienen, Aalst). Ook andere politieambtenaren, die niet binnen zo’n dienst werkzaam waren, begonnen een preventiewerk, toegespitst op onder meer inbraakbeveiliging (Gent, Mechelen, Kortrijk, Oostende en diverse rijkswachteenheden) en slachtofferhulp (bijv. Kortrijk). Van bij het begin werden in de slachtofferzorg nieuwe technieken toegepast, zoals de ‘outreaching-methode’6, de eerste hulp bij misdrijven, sociale preventie en overlegassistentie. De traditionele hulpverleningsdiensten bleven ondertussen met een problematische hoge drempel kampen, terwijl de politiediensten juist het gedroomde terrein zijn voor de uitbouw van deze dienstverlening, aangezien de slachtoffers daar bij wijze van spreken toestromen.7 Rika Steyaert8 stond erop dat slachtoffers van delicten uitdrukkelijk in het besluit van 24 juli 1985 werden vermeld en erkende aldus de opstartende slachtofferzorg in Vlaanderen. Langzaam komt de wetgeving rond slachtofferhulp op gang. Op 26 augustus 1991 wordt één van de belangrijkste omzendbrieven met betrekking tot politionele slachtofferhulp van kracht. De OOP 15 werd gepubliceerd door het ministerie van Binnenlandse zaken. Een tweede versie hiervan (OOP 15bis) verscheen, samen met een informatiebrochure, op 29 maart 1994. Ondertussen werden deze omzendbrieven vervangen door de OOP 15ter van 9 juli 1999.

6

7 8

Zelf de slachtoffers van ernstig misdrijven, zoals inbraken met geweld, contacteren, zonder op diens vraag te wachten. Verboven P., Slachtoffer- en daderzorg: de hulpverleningsstructuren bij politie en justitie, politeia, 1998 Gewezen Gemeenschapsminister van Gezin en Welzijnszorg

12

13

Van alle kanten werden de politiediensten aangespoord meer dienstverlening te bieden. Binnen de toenmalige gemeentepolitie kwam de slachtofferaandacht in een stroomversnelling door de veiligheids- en preventiecontracten. In dit kader waren er begin ’95, 27 steden en gemeenten ‘bureaus voor slachtofferbejegening’ operationeel. Dit bracht de aanstelling mee van meer dan 60 specifieke personeelsleden (burgerpersoneel) voor onder meer de slachtofferbejegening. Tegelijk werd in opdracht van de minister van Binnenlandse Zaken in 1994 voor de opleiding van de toenmalige gemeentepolitie en rijkswacht een syllabus ‘politiële slachtofferbejegening’ uitgewerkt en werd een trainingsvideo met bijhorende handleiding gerealiseerd. Binnen de voormalige rijkswacht (nu federale politie) werd vanaf januari 1995 in elk district een maatschappelijk werker aangeworven, die – naast ander taken – actief is (was) op het vlak van de ondersteuning en uitbouw van de slachtofferbejegening in de brigades.9 De slachtofferhulp vanuit de politiediensten biedt onmiskenbaar een aantal voordelen, zoals: een aantal van de personeelsleden in deze diensten hebben politie bevoegdheid; deze diensten situeren zich bij de bron waar het overgrote deel van de slachtoffers in eerste instantie terechtkomen; essentiële informatie kan vlug geraadpleegd worden (bijv. inzage in het aanvankelijke proces-verbaal, opvragen bevolkings- en rijksregistergegevens); een aantal parketmagistraten stellen meer vertrouwen in deze diensten dan in de traditionele private hulpverlening.

3.3

Regelgeving betreffende de politionele slachtofferbejegening10

Hieronder wil ik ingaan op de bestaande regelgeving betreffende de positie en de bejegening van het slachtoffer, voor zover deze relevant is voor de concrete taakinhoud van de politie. Het begrip ‘regelgeving’ dient hier breed opgevat te worden. Het betreft de wetgeving in zowel de enge-formele zin als in de brede-materiële zin. Deze regelgeving werd uitgevaardigd op zeer verschillende niveaus: supranationaal, nationaal, arrondissement, lokaal,…

3.3.1

De fundamentele rechten van het slachtoffer

Door het Europees Forum voor Diensten aan Slachtoffers werden in 1996 de basisrechten voor slachtoffers van criminaliteit gelanceerd.

9 10

Aertsen I. e.a., vademecum politiële slachtofferbejegening, 2002, p. 169 Aertsen I. e.a., vademecum politiële slachtofferbejegening, 2002, p. 181

13

14

De rechten van het slachtoffer zijn de volgende:11 • Het recht op een eerbiedige en correcte behandeling Het slachtoffer heeft recht op een vriendelijke, correcte en tactvolle behandeling, ongeacht het misdrijf. Nationaliteit, sociale afkomst, politieke overtuiging, religie of seksuele geaardheid mogen geen rol spelen. Dit principe is van toepassing vanaf het vaststellen van de feiten, en ook in geval van andere tussenkomsten (medisch of sociaal). De nabestaanden van een overleden slachtoffer hebben recht op eerbied voor hun rouwproces. • Het recht om informatie te krijgen Slachtoffers hebben recht op alle informatie over het verloop van de gerechtelijke procedure, de bijstand van een advocaat, de middelen om schadevergoeding of financiële hulp te krijgen en over de Centra voor slachtofferhulp. Binnen een redelijke termijn hebben slachtoffers het recht zo volledig mogelijk geïnformeerd te worden over de inhoud en het verloop van het dossier. • Het recht om informatie te geven Slachtoffers hebben het recht om gehoord te worden. Dit betekent dat zij alle elementen moet kunnen meedelen die nodig zijn voor het beoordelen van de schade. Het is belangrijk voor het onderzoek dat het slachtoffer alle inlichtingen geeft over de feiten en over wat hij na de inbreuk heeft ervaren. • Het recht op juridische bijstand en rechtsbijstand Het slachtoffer heeft recht op begeleiding en advies, zodra politie, justitie of hulpverlening tussenkomen. Dit houdt onder meer in dat hij het recht heeft te worden bijgestaan door een advocaat, ook als het slachtoffer niet over voldoende financiële middelen beschikt. • Het recht op financieel herstel Slachtoffers hebben recht op herstel van de geleden schade binnen een redelijke termijn. Ze moeten wel de omvang van deze schade aantonen. Is een effectief herstel van de schade niet mogelijk, dan kunnen slachtoffers van opzettelijke gewelddaden om een financiële hulp verzoeken bij de Commissie voor financiële hulp aan slachtoffers van opzettelijke gewelddaden. • Het recht op hulp Het slachtoffer heeft recht op aangepaste psychosociale hulp. Deze hulp wordt onder meer verleend door de Centra voor slachtofferhulp. Zij adviseren en begeleiden het slachtoffer op psychosociaal vlak. • Het recht op bescherming en respect voor het privé-leven Politie en gerecht moeten het slachtoffer beschermen tegen bedreigingen of wraakacties, onder meer van de dader. Deze bescherming moet van bij het begin, tijdens de ganse duur van het onderzoek, geboden worden aan het slachtoffer. Slachtoffers hebben ook recht op bescherming tegen elke aantasting van hun privé-leven en zeker onmiddellijk na de feiten.

11

Brochure, uw rechten als slachtoffer van een misdrijf, FOD justitie Nationaal Forum voor Slachtofferbeleid

14

15

3.3.2

Supranationaal vlak

3.3.2.1

Verenigde Naties: Verklaring over de basisrechten van slachtoffers van misdrijven en van machtsmisbruik

Deze verklaring werd op 11 november 1985 aanvaard door de Algemene Vergadering van de Verenigde Naties. Het gaat eerder om een princiepsverklaring12, waarbij de Verenigde Naties aan de nationale regeringen en de internationale instellingen bepaalde aanbevelingen formuleren op het vlak van de wettelijke positie van het slachtoffer, de schadevergoeding en de slachtofferzorg algemeen. Het belang van respectvolle houding en begrip vanwege de politie voor het slachtoffer wordt benadrukt. De Verenigde Naties wensen dat de gerechtelijke procedures beter op de behoeftes van de slachtoffers worden afgestemd. Tenslotte moet het slachtoffer ook beter over zijn rechten worden geïnformeerd. De slachtoffers moeten op bijstand kunnen rekenen, ze moeten worden geïnformeerd over het aanbod van de hulpverlening en de toegang tot de hulpverlening moet worden bevorderd. Door tot een algemeen beleid te komen en de wetgeving constant aan te passen, wil men bereiken dat de victimisering wordt beperkt. Deze verklaring bevat nog geen concrete richtlijnen voor het politiewerk. Wel biedt ze een algemeen kader, waaruit impliciet de belangrijke taakvelden van de politie kunnen afgeleid worden. Zo worden het belang van de informatie onderstreept, het nemen van onmiddellijke (beschermings)maatregelen, het meewerken aan schadeherstel, de bijstand en de doorverwijzing naar de hulpverlening.

3.3.2.2

Raad van Europa: aanbeveling inzake de positie van het slachtoffer binnen het strafrecht en de strafprocedure

Ook deze aanbeveling is juridisch niet afdwingbaar. Ze werd opgenomen door de Raad van Ministers van de Raad van Europa op 28 juni 1985. In de aanbeveling worden concrete voorstellen geformuleerd om de positie van het slachtoffer te verbeteren in de verschillende fasen van de strafrechtsgang, zowel op wettelijk vlak als in de praktijk.

12

De bepalingen van deze verklaring kunnen juridisch niet ‘afgedwongen’ worden van de regering of van een andere instantie.

15

16

Verder wordt nog aanbevolen om, in de verschillende fasen van de procedure, het verhoor van het slachtoffer zodanig te doen, dat er erkenning wordt gegeven aan zijn persoonlijke situatie, zijn rechten en zijn waardigheid. Ook wordt aandacht gevraagd voor de bescherming van het privé-leven van het slachtoffer, o.a. ten opzichte van de media.

3.3.2.3

Raad van Europa: aanbeveling inzake de hulpverlening aan slachtoffers en de preventie van victimisering

Op 17 september 1987 keurde de Raad van Ministers deze aanbeveling goed. Voor de politie wordt het belang van de doorverwijzing naar de hulpverlening beklemtoond. Ook hulpverlening door vrijwilligers, eventueel professioneel begeleid, wordt aangemoedigd. Aan de overheid wordt gevraagd om inspanningen te leveren op het gebied van criminaliteitspreventie.

3.3.2.4

Europese Ministerconferentie over fysiek en seksueel geweld tegen vrouwen

In deze verklaring wil men zich richten tot een meer specifieke doelgroep, nl. vrouwen die het slachtoffer werden van fysiek of seksueel geweld. Het hoofddoel was vooral om te komen tot een geïntegreerde aanpak waarin wetgever, politie, justitie, hulpverlening en wetenschappelijk onderzoek samenwerken. Deze eindverklaring werd op 14 en 15 maart 1991 te Brussel, door 16 Europese ministers bevoegd voor de problematiek van geweld op vrouwen, opgesteld.

3.3.3 • • • • • • • • •

Nationaal vlak

Omzendbrief OOP 15 van 26 augustus 1991 Wet op het politieambt (art. 46) van 15 augustus 1992 Omzendbrief OOP 15bis van 29 maart 1994 Wet Franchimont van 12 maart 1998 Samenwerkingsakkoord tussen de Staat en de Vlaamse Gemeenschap inzake slachtofferzorg van 7 april 1998 Wet ter organisatie van een geïntegreerde politiedienst (art. 123) van 7 december 1998 Omzendbrief OOP 15ter van 9 juli 1999 Koninklijk Besluit van 17 september 2001 tot de vaststelling van de organisatie en de werkingsnormen van de lokale politie teneinde een gelijkwaardige minimale dienstverlening aan de bevolking te verzekeren Omzendbrief PLP 10 van 9 oktober 2001

16

17

3.3.3.1

De ministeriële omzendbrieven OOP 15; 15bis en 15ter (1991, 1994, 1999)

Deze omzendbrieven bespreek ik samen in één onderdeel omdat ze elkaar aanvullen en opvolgen.. De OOP 15 werd op 26 augustus 1991 uitgevaardigd door de toenmalige minister van Buitenlandse zaken. De omzendbrief had tot doel de dienstverlening aan en de doorverwijzing van slachtoffers van misdrijven te verbeteren. In deze omzendbrief wordt de rol van de politie in de slachtofferbejegening een eerste maal geschetst en het hulpverleningsaanbod van de Vlaamse en Franse gemeenschap beschreven. Deze omzendbrief geeft ook zes richtlijnen weer op welke wijze de politie aan de behoeften van slachtoffers van misdrijven kan tegemoet komen: • De politie moet aangepaste materiële omstandigheden creëren voor het opvangen van slachtoffers. • De politieambtenaar besteedt zorg aan het contact met het slachtoffer, door zich begrijpend en geduldig op te stellen. Op die manier wordt de kans op secundaire victimisering13 beperkt. • Ze moeten een korte toelichting geven inzake de gerechtelijke procedure, de schadevergoedingsmogelijkheden en de mogelijkheden tot rechtsbijstand. • In een aantal gevallen kan het nodig zijn informatie te geven omtrent technopreventie of andere maatregelen. • Aansluitend bij het geven van informatie zal er in sommige gevallen direct praktische hulp moeten worden geboden. • De slachtoffers die dat wensen verwijzen naar een gepaste hulpverleningsinstantie. In de omzendbrief OOP 15bis, daterend van 29 maart 1994, werd de wettelijke taak van de politiediensten inzake slachtofferbejegening verder uitgewerkt, daarbij rekening houdend met de evaluatie van de omzendbrief OOP 15. Tevens was het de bedoeling de politiële taak beter af te lijnen, teneinde overlappingen te vermijden en de samenwerking te bevorderen met andere diensten zoals de Centra voor Slachtofferhulp en slachtofferonthaal bij het parket. In deze omzendbrief worden de richtlijnen voor de politiediensten behouden, maar worden ze opgesplitst enerzijds op het niveau van de leiding van de politiediensten en anderzijds op het niveau van de politieambtenaar.

13

Naast de gevolgen van het eigenlijke delictuele gebeuren - de ‘primaire victimisering’ – ervaren slachtoffers van misdrijven in vele gevallen een bijkomende benadeling. Ze worden onheus behandeld of voelen zich niet erkend in hun contacten met de sociale omgeving, met allerlei diensten en instellingen. Hierdoor kan het slachtoffer zich een tweed maal slachtoffer voelen. Men spreekt dan van ‘secundaire victimisering’.

17

18

De omzendbrief OOP 15ter van 9 juli 1999 vervangt de twee voorgaande omzendbrieven. Naar aanleiding van de diverse wettelijke en administratieve initiatieven sinds 1994 ten einde de positie van slachtoffers die op verschillende overheden een beroep doen te verbeteren en de samenwerkingsakkoorden inzake slachtofferzorg tussen de federale staat en de Vlaamse Gemeenschap alsook tussen de federale Staat, de Franse Gemeenschap en het Waals Gewest, was het nodig de bestaande richtlijnen te actualiseren en te verfijnen. De omzendbrief beschrijft de opdrachten van de politiediensten inzake slachtofferbejegening op drie verschillende niveau: • Op het niveau van de korpschef en de korpsleiding: Een verantwoordelijke officier aanstellen die zal instaan voor de folluw-up van het slachtofferbeleid, zorgen dat het personeel gevormd en gesensibiliseerd wordt, de nodig technische- en organisatorische middelen ter beschikking stellen, een geactualiseerde lijst van de hulpverleningsdiensten permanent ter beschikking stellen van het politiepersoneel en het organiseren van ‘debriefings’ om leden van het politiekorps die met ernstige misdaden werden geconfronteerd psychologisch te ondersteunen. • Op het niveau van de politieambtenaar: Het bieden van een goede opvang, praktische bijstand en informatieverstrekking, het degelijk kunnen opstellen van een proces-verbaal en indien nodig hercontacteren van het slachtoffer. • Op het niveau van de dienst politiële slachtofferbejegening: Politieambtenaren in hun opdrachten adviseren en bijstaan, sensibilisering inzake slachtofferbejegening, voortgezette opleidingen inzake slachtofferbejegening, ondersteuning bieden aan politieambtenaren zonder evenwel de taak van de politieambtenaar over te nemen, tussenkomen bij zeer ernstig slachtofferschap of bij emotionele crisissituaties waarbij de politieambtenaar het slachtoffer niet alleen of niet op optimale wijze kan bijstaan., hercontacteren van slachtoffers van misdrijven en hen op een correcte en efficiënte wijze doorverwijzen, contacten verzorgen met hulpverlenende instanties en deelnemen aan overlegstructuren. In de omzendbrief is eveneens een model van doorverwijzing opgenomen en wordt er vermeldt dat de politiediensten aan de overlegstructuren binnen het gerechtelijk arrondissement moeten deelnemen. Deze overlegstructuren zijn:14 • De Arrondissementele raad: Deze raad werd opgericht naar aanleiding van de wet over het samenwerkingsakkoord tussen de Federale Staat en de Vlaamse Gemeenschap met betrekking tot slachtofferzorg. De raad moet zorgen voor de concretisering en de uitvoering van de afspraken in het akkoord. Ook moet ze de samenwerking tussen de bevoegde diensten ondersteunen en opvolgen. Indien er zich op lokaal vlak problemen zouden voordoen, moeten deze worden gemeld aan de bevoegde overheid en moet er een oplossing worden gezocht. Tijden de bijeenkomsten kunnen er ook ideeën en ervaringen tussen de verschillende diensten worden uitgewisseld. De raad komt in Kortrijk maar 2 maal per jaar samen en heeft geen zo’n grote impact.

14

Decreet houdende goedkeuring van het samenwerkingsakkoord, Belgisch Staatsblad, 1998

18

19

• Welzijnsteam: Iedereen die in de regio met een taak rond slachtofferhulp is belast, wordt hierin samengebracht om een regeling te treffen i.v.m. de details rond de samenwerking en de taakverdeling. Zij spelen op hun beurt informatie door naar de arrondissementele raad en stellen de agenda op voor deze raad. Dit is nodig voor de dagelijkse samenwerking tussen de diensten. Het Welzijnsteam te Kortrijk, is sinds kort samengesmolten met het welzijnsteam van Roeselare. Het team wordt voorgezeten door C.A.W. stimulans, afdeling slachtofferhulp en bestaat uit een justitieassistent van het SOP, een verantwoordelijke voor de PSB van de zes politiezones, de verantwoordelijke slachtofferzorg binnen de federale politie, iemand van een opvangtehuis voor vrouwen, iemand van het C.G.G.Z., iemand van het V.K., iemand van de dienst welzijn van de provincie en iemand van het vluchthuis Roeselare.15

3.3.3.2

De wet op het politieambt (1992)

Artikel 46 van de wet van 5 augustus 1992 op het politieambt bepaalt dat iedere politieambtenaar in staat moet zijn om een correcte en efficiënte ondersteuning aan slachtoffers te bieden. Deze taak bestaat uit een correcte opvang van het slachtoffer, een praktische bijstand, het verschaffen van informatie, een exacte opstelling van het proces-verbaal, de verwijzing van het slachtoffer naar de gespecialiseerde diensten en een eventuele hercontactname van het slachtoffer. Dit artikel 46 is van toepassing op alle politieambtenaren, alsook op het burgerpersoneel tewerkgesteld binnen het politiekorps.16 In de omzendbrieven OOP 15bis en 15ter wordt deze wet verder uitgewerkt.

3.3.3.3

Nationaal Forum voor Slachtofferbeleid (1994)

Dit forum werd op 16 juni 1994 door de minister van Justitie geïnstalleerd. Het is een ontmoetingsplaats voor veel regionale en federale partners die werken rond slachtofferzorg. Het Forum streeft er naar om de fundamentele rechten van slachtoffers te bevorderen en de inspanningen om deze concreet te vertalen in de wetgeving en de dagelijkse realiteit te ondersteunen. Het forum heeft verschillende adviezen en aanbevelingen over uiteenlopende aspecten van het slachtofferbeleid. Na vijf jaar heeft dit forum een ‘stand van zaken’ opgemaakt i.v.m. het slachtofferbeleid in België. Deze bundel passen ze om de twee jaar aan en brengen hem uit onder de titel “Aanbevelingen van het Nationaal Forum voor Slachtofferbeleid – Stand van zaken”. De laatste dateert van 29 april 2004. Deze bundel is bedoeld als werkinstrument voor de evaluatie van het slachtofferbeleid in België en een indicator voor de nog noodzakelijke veranderingen.

15 16

Zie bijlage 5 Omzendbrief OOP 15ter betreffende politiële slachtofferbejegening, Belgisch Staatsblad, 1999

19

20

3.3.3.4

De wet Franchimont (1998)

Voluit heet de wet: “De wet tot verbetering van de strafrechtspleging in het stadium van het opsporingsonderzoek en het gerechtelijk onderzoek”. Deze wet dateert van 12 maart 1998 en verandert en moderniseert de strafrechtspleging. De wet is er o.a. gekomen naar aanleiding van de zaak ‘Dutroux’. De wet kent het slachtoffer een aantal rechten toe bij het afnemen van een verhoor, zoals het laten bijstaan van een vertrouwenspersoon of een kosteloze kopie bekomen van het proces-verbaal. In de wettekst wordt eveneens geformuleerd dat een slachtoffer en hun verwanten op een behoorlijke manier bejegend dient te worden.

3.3.3.5

Samenwerkingsakkoord tussen de Staat en de Vlaamse Gemeenschap inzake slachtofferzorg (1998)17

Op 7 april 1998 keurden de bevoegde personen op beleidsniveau dit samenwerkingsakkoord goed. Dit samenwerkingsakkoord beoogt een structurele samenwerking inzake slachtofferzorg tussen diensten van het ministerie van Justitie (justitie), het ministerie van Binnenlandse Zaken (politie) en de door de Vlaamse Gemeenschap erkende en gesubsidieerde diensten (hulpverlening). Deze structurele samenwerking is noodzakelijk in functie van een kwaliteitsvolle zorg- en dienstverlening ten voordele van slachtoffers. Een optimale slachtofferbejegening door politiële en justitiële diensten en een daarop aansluitende goed uitgebouwde slachtofferhulp moet alle gevolgen van slachtofferschap in de mate van het mogelijke beperken en herstellen. Het samenwerkingsakkoord maakt een onderscheid van wat de bevoegdheden en opdrachten zijn van de Staat en de Vlaamse Gemeenschap. De Staat is bevoegd voor het niet-justitiële beleid en het gerechtelijk slachtofferbeleid. De Vlaamse Gemeenschap is bevoegd voor bijstand aan personen, onder meer voor hulp- en dienstverlening aan slachtoffers (erkenning en subsidiëring van hulpverleningsdiensten). In het kader van deze bevoegdheden sluiten de Staat en de Vlaamse Gemeenschap een aantal verbintenissen af. Zo verbindt de Staat zich ertoe om via de politiediensten slachtoffers de nodige informatie te bezorgen over de mogelijkheden tot doorverwijzing. De politieambtenaren kunnen zich hierin laten bijstaan door een dienst politionele slachtofferbejegening. De Vlaamse Gemeenschap verbindt zich ertoe om de nodige aansluitende hulpverlening te organiseren. Zo bestaan er C.A.W.’s met een gespecialiseerde afdeling Slachtofferhulp waarnaar de politie kan doorverwijzen. 17

Zie bijlage 3

20

21

In dit samenwerkingsakkoord wordt voor de eerste maal gesproken over overlegstructuren en wat hun opdrachten zijn. Het stelt dat er in ieder gerechtelijk arrondissement een arrondissimentele raad voor slachtofferbeleid moet worden opgericht, dat minstens tweemaal per jaar bijeenkomt. Binnen elk gerechtelijk arrondissement moet er één of meerdere welzijnsteams slachtofferzorg opgericht worden. De leden bepalen onderling de frequentie van bijeenkomsten.18

3.3.3.6

Wet tot organisatie van een geïntegreerde politiedienst, gestructureerd op twee niveaus (1998)

Met deze wet van 7 december 1998 wil de wetgever opnieuw wijzen op de bevoorrechte rol die de politieambtenaren geacht worden te spelen tegenover de slachtoffers. Zo luidt artikel 123: ‘De politieambtenaren dragen ten allen tijde en in alle omstandigheden bij tot de bescherming van de medeburgers en tot de bijstand die deze laatsten mogen verwachten, alsook, wanneer de omstandigheden het vereisen, tot het doen naleven van de wet en tot het behoud van de openbare orde. Zij nemen de rechten van de mens en de fundamentele vrijheden in acht en verbinden zich ertoe die te doen naleven’.

3.3.3.7

Het Koninklijk besluit tot vaststelling van de organisatie- en werkingsnormen van de lokale politie teneinde een gelijkwaardige minimale dienstverlening aan de bevolking te verzekeren (2001) en daaraan gekoppeld de ministeriële omzendbrief PLP 10 (2001)19

Het KB van 17 september20 en de PLP 10 van 9 oktober 2001 bepalen dat de functie politionele slachtofferzorg één van de zes functies is om de minimale dienstverlening aan de bevolking te verzekeren. Artikel 5 van het KB bepaalt dat de lokale politie zich derwijze moet organiseren dat elke politieambtenaar en hulpagent van politie in staat is de basistaken inzake slachtofferbejegening uit te voeren. Slechts in geval van zeer ernstig slachtofferschap mag een beroep gedaan worden op een gespecialiseerde medewerker politionele slachtofferzorg. Per zone moet er minstens één gespecialiseerde medewerker zijn die permanent bereikbaar, terugroepbaar en inzetbaar is. Deze permanentie kan eventueel in samenwerking met andere zones verzekerd worden (bovenlokale permanentierol). Het takenpakket dat in de PLP 10 toevertrouwd wordt aan die gespecialiseerde medewerker is: 18 19 20

Decreet houdende goedkeuring van het samenwerkingsakkoord, Belgisch Staatsblad, 1998 Werktekst, samenwerkingsverband bovenlokale politionele slachtofferzorg, Van Cleven C., 2002 Zie bijlage 4

21

22

• de bewustmaking en voortgezette vorming van de korpsleden, • het inzamelen van informatie inzake slachtofferzorg en dit ter beschikking stellen van het korps, • het bijstaan van slachtoffers, • het doorverwijzen van slachtoffers die nood hebben aan verdere psychosociale hulp, • het samenwerken met en onderhouden van contacten met hulpverleningsinstanties, • het deelnemen aan overlegstructuren.

3.3.4

Arrondissementeel niveau

3.3.4.1

Omzendbrief van 4 januari 1990

Deze omzendbrief was de eerste die uitging van een gerechtelijke overheid, nl. vanwege de procureur des Konings te Leuven. Er werden instructies gegeven aan alle politiediensten van het arrondissement. Voor alle politiediensten worden drie taken beschreven. Er moet in eerste instantie zorg worden besteed aan het contact met slachtoffers. Vervolgens moet er informatie worden gegeven (folders die mondeling worden toegelicht) en tenslotte moet voor het slachtoffer relevante info worden opgenomen in het proces-verbaal.21 Deze omzendbrief diende als voorbeeld voor andere politiekorpsen, om hun werking rond slachtofferbejegening op arrondissementeel vlak te regelen. Tot op heden bestaat er nog geen zo’n dergelijke omzendbrief voor het gerechtelijk arrondissement Kortrijk.

3.3.5

Lokaal niveau

Vele politiemensen die werkzaam zijn op het terrein, zijn niet vertrouwd met de omzendbrieven. Toch wordt van hen verlangd dat zij de slachtoffers op een correcte manier bejegenen. De enige oplossing is dus om de mensen opleiding en vorming te geven over deze materie of om richtlijnen concreet te gaan uitwerken in een interne dienstnota. Dit kan enkel mogelijk worden gemaakt indien de korpsleiding hierachter staat.

3.4

Besluit

Politionele slachtofferzorg is iets dat nog in zijn kinderschoenen staat. Je ziet dat het maar sedert de laatste 15 jaar is dat er meer aandacht is uitgegaan naar het slachtoffer. Voordien bleef het slachtoffer vaak in de kou staan, zowel op wettelijk proceduraal vlak als bij psychologisch en sociaal vlak.

21

Aertsen I., vademecum politiële slachtofferbejegening, 1996, p. 244

22

23

De actuele wetgeving, onder meer artikel 46 van de wet op het politieambt, de wet tot organisatie van een geïntegreerde politiedienst, de wet-Franchimont, het protocolakkoord slachtofferzorg en de ministeriële regelgeving OOP 15ter, genereerde een positieve kentering en een beleidsoriëntatie naar een beter onthaal, een adequate opvang en een humane bejegening van slachtoffers op het niveau van de politiediensten. De van kracht zijnde regelgeving heeft ontegensprekelijk de verdienste dat ze duidelijkheid schept. De zorg voor en de bijstand aan slachtoffers werd geformaliseerd als een volwaardige en onvoorwaardelijke politietaak. De weg naar een slachtofferbeleid mag wel geplaveid zijn met goede voornemens en ideeën, de inbedding van een slachtoffercultuur daarentegen in de werking en organisatie van een politiedienst is lang nog geen voltooid proces. Het hoeft geen betoog dat één pennentrek in wetgeving en regelgeving, een jarenlange ingebedde politiecultuur waarbij politiefunctionarissen zich een imago van ‘crime fighter’ eigen maken, niet verandert.22

Het uitgangscriterium is dat de kwalitatieve bejegening van slachtoffers een fundamentele opdracht is van elke individuele politieman of politievrouw. Van de initiële vaststeller wordt verwacht dat hij een geïndividualiseerde hulpverlening evenals een goede doorverwijzing aanbiedt aan elk slachtoffer waarmee hij naar aanleiding van een interventie wordt geconfronteerd. Indien relevant aan de situatie kan hij beroep doen op de gespecialiseerde hulpverlener voor slachtofferzorg.

22

Truyens E. colloquium: opvang van slachtoffers van opzettelijke gewelddaden, 2002

23

24

4 Slachtofferzorg binnen de zes politiezones van het gerechtelijk arrondissement Kortrijk 4.1

Inleiding

Omdat mijn eindwerk gaat over politionele slachtofferzorg binnen de zes politiezones van het gerechtelijk arrondissement Kortrijk, vind ik het logisch dat ik de verschillende werkingen slachtofferzorg van de zes politiezones kort aan bod laat komen. Ik heb daarnet een globaal beeld geschept van de regelgeving i.v.m. politiële slachtofferbejegening. In wat hierna volgt is een korte uiteenzetting hoe de politionele slachtofferbejegening nu wordt geïnterpreteerd binnen in de zes politiezones van het gerechtelijk arrondissement. Het zal ook gemakkelijker zijn om mijn later praktischere gedeelte beter te kunnen volgen. Ik zal beginnen met de zes politiezones op te sommen en de omvattende gemeentes er bij te vermelden. In de volgende onderdelen zal ik de politionele slachtofferzorg binnen de zes politiezones elk apart bespreken. In een laatste onderdeel zal ik kort het bovenlokaal permanentiesysteem voor slachtofferbejegening bespreken, dat een samenwerkingsprotocol is tussen de zes politiezones. De zes politiezones van het gerechtelijk arrondissement Kortrijk zijn: • • • • • •

PZ Vlas (Kortrijk, Kuurne en Lendelede) PZ Grensleie (Menen, Wevelgem en Ledegem) PZ Gavers (Deerlijk en Harelbeke) PZ MIRA (Waregem, Anzegem, Zwevegem, Avelgem en Spiere-Helkijn) PZ MIDOW (Meulebeke, Ingelmunster, Dentergem,Oostrozebeke en Wielsbeke) PZ RIHO (Roeselare, Izegem en Hooglede)

4.2

De zes politiezones

4.2.1

Politiezone Vlas

De politiezone Vlas omvat de stad Kortrijk en de gemeenten Kuurne en Lendelede. Het is het grootste politiekorps van het gerechtelijk arrondissement Kortrijk. Het politiekorps zit momenteel aan haar streefbezetting van 300 personeelsleden.

24

25

In 1989 is Peter Verboven (HINP en criminoloog) ingegaan op de vraag, van toenmalig hoofdcommissaris Eeckhout, om een project rond slachtofferhulp op te starten. Na veel studiewerk rond slachtofferhulp te hebben verricht, gaat het project officieel van start in mei 1990. De nieuwe dienstverlening aan de Kortrijkse bevolking, die functioneert binnen de dienst Preventie, wordt operationeel. Wat begon als een project, dat viel onder de dienst preventie van de stedelijke politie Kortrijk, groeide na enkele jaren uit tot een zelfstandige dienst slachtofferzorg Op 1 mei 1994 kwam er een partime burgerbediende (orthopedagoge) de dienst versterken. Door deze aanwerving werd er een brug geslagen tussen de politie en de sociale welzijnssector. Een jaar later werkte de orthopedagoge voltijds op de dienst. Maar naar aanleiding van de politiehervormingen, verliet zij de dienst in 2001, waardoor de dienst slachtofferzorg er weer alleen voor stond. Op 1 mei 2002 ging het intern Politioneel Slachtofferteam (PST) van start. Dit team is een uitvloeisel van de dienst politionele slachtofferzorg. Het is een groep van 11 personeelsleden uit verschillende diensten van de politie, waaronder de 2 slachtofferzorgverleners van de dienst, plus één coördinator (= directeur CP van de directie politiezorg). Zij verklaarden zich bereid om in crisissituaties voor de eerste opvang van slachtoffers, voornamelijk buiten de kantooruren, in te staan. Indien het personeel van de dienst politionele slachtofferzorg tijdens de kantooruren niet beschikbaar is, springt één van de tien anderen, voor dringende tussenkomsten, in. Zij nemen geen taken van de dienst over, hun bestaan betekent enkel een ontlasting voor de dienst na 17 uur. Het PST wordt gecoördineerd door de dienst slachtofferzorg. Sedert 2003 wordt de dienst politionele slachtofferzorg opnieuw door twee personen bemand. Er werd overgegaan tot de aanwerving van een nieuw, burgerpersoneelslid (Isabelle Degraeve, criminologe). Dienst politionele slachtofferzorg valt onder de directie slachtofferzorg, waaronder ook nog de dienst jeugd en gezin en de criminaliteitspreventie vallen. Aan het hoofd van de directie slachtofferzorg staat er een commissaris. Vorig jaar heeft de dienst slachtofferzorg 217 dossiers behandeld.

4.2.2

Politiezone Grensleie

Politiezone Grensleie omvat de gemeenten Menen, Wevelgem en Ledegem. Het politiekorps heeft een personeels bezetting van 170 leden. 25

26

In mei 2000 is Christophe Van Cleven (maatschappelijk assistent) aangeworven bij de toenmalige politie van Menen om er een specifieke dienst slachtofferzorg op te richten. Vanaf mei 2000 was er dus één fulltime maatschappelijk assistent met als hoofdtaak politionele slachtofferzorg. Met de hervorming is dit zo gebleven, maar moest hij nu instaan voor drie gemeenten. (Menen, Wevelgem en Ledegem) Eind 2004 is de dienst veranderd van naam. Van dienst slachtofferzorg naar de dienst PST (Politioneel Slachtoffer Team). De hoofdtaak van de dienst bestaat uit individuele opvang van slachtoffers. In mindere mate het bieden van interne vorming en sensibilisering inzake politionele slachtofferzorg, door het tijds– en personeelsgebrek. De dienst PST valt onder de Cel Sociale Politie van de politiezone Grensleie. Binnen deze cel zit er nog de Sociale Dienst (problemen omtrent bezoek- of hoederecht, moraliteitsverslagen maken,…) en de preventiedienst (inbraak, drugs,…). Naar aanleiding van de PLP 10 is er op 1 februari 2002 gestart met een lokale permanentierol voor slachtofferzorg (PST). Aangezien de dienst PST uit slechts één gespecialiseerde medewerker bestaat, die onmogelijk op zijn eentje een 24-uur permanentie kan waarmaken. Het team, dat de permanentie verzekert, bestaat uit 13 gemotiveerde politie medewerkers en wordt gecoördineerd en begeleid door Christophe Van Cleven, van de dienst PST.

4.2.3

Politiezone Gavers

De politiezone Gavers, bevoegd voor de gemeenten Harelbeke en Deerlijk, is de kleinste zone van het gerechtelijk arrondissement Kortrijk. Ze telt ongeveer 60 personeelsleden. De politiezone heeft vanaf 2002 (PLP 10) de term slachtofferzorg geïntegreerd binnen hun politiebeleid, maar beschikt tot op heden niet over een eigen lokaal permanentiesysteem voor slachtofferbejegening. Omwille van het personeelstekort is een fulltime job als slachtofferbejegenaar onmogelijk. Daarom maakt het korps, indien ze het zelf onmogelijk aankunnen, gebruik van het bovenlokaal permanentiesysteem (zie verder ptn. 3.3). Voordien deden zij in dergelijke gevallen een beroep op de politiezone Vlas.

26

27

De politiezone geeft geen specifieke dienst voor politionele slachtofferzorg, maar er is wel een coördinatiecel voor slachtofferbejegening opgericht die bestaat uit 1 hoofdinspecteur (HINP) en 1 inspecteur (INP) met vooropleiding (assistent in de psychologie). De HINP Geert Soete, heeft naast de twee andere hoofdtaken als rechercheur en OGP, de verantwoordelijkheid voor de functie politionele slachtofferbejegening. Beide personen participeren ook in de bovenlokale permanentie beurtrol. Dit houdt in dat iedere politieambtenaar van dit korps, in staat moet zijn om adequate opvang, informatie en bijstand aan het slachtoffer te kunnen geven. In zeer ernstige situatie of indien de eerste interventieploeg ter plaatse de situatie niet aankunnen, kunnen zij een beroep doen op één van die twee personen of in een volgende fase, de bovenlokale permanentierol. Vanuit het korps is er niemand die de taak van slachtofferbejegenaar coördineert of ondersteunt. Na een tussenkomst kan de inspecteur wel terecht bij de verantwoordelijke HINP Geert Soete om te praten en te overleggen rond de interventie. Er is dus wel sprake van een zekere opvolging. Indien de inspecteur een relevante vorming wenst te volgen, kent het korps de nodige soepelheid toe om bijkomende opleiding mogelijk te maken. Vorig jaar zijn de twee personen, verantwoordelijken voor slachtofferbejegening binnen de zone, opgeroepen voor 14 ernstige gevallen. In de nabije toekomst ziet men niet veel veranderen inzake politionele slachtofferzorg. De korpschef ziet geen problemen in de dagelijkse werking en met de bovenlokale permanentierol is men wettelijk gezien (volgens PLP 10) in orde.

4.2.4

Politiezone MIRA

De politiezone MIRA omvat de gemeenten Waregem, Anzegem, Zwevegem, Avelgem en Spiere-Helkijn. Het politiekorps bestaat uit 137 personeelsleden. De politiezone MIRA heeft vanaf 2002 de functie slachtofferzorg geïntegreerd in het politiekorps. De politiezone heeft geen specifieke dienst slachtofferzorg, maar wel een eigen lokale permanentierol. Dit om de taak van slachtofferzorg na de kantooruren (8-17u.) op te vangen en een 24/24u. permanentie te verzekeren. Tijdens de kantooruren gaat men ervan uit dat iedere politieambtenaar in eerste instantie zelf zijn verantwoordelijkheid moet opnemen. Ernstige zaken of zaken die meer tijd in beslag nemen worden opgenomen door de lokale permanentie slachtofferbejegening

27

28

De lokale permanentie slachtofferbejegening wordt gecoördineerd door Commissaris Gerit Seynaeve, die onder andere verantwoordelijk is voor slachtofferbejegening binnen de politiezone MIRA. Hij biedt ondersteuning, belegt vergaderingen en doet aan supervisie, waardoor hij op de hoogte blijft van de interventies en deze zo nodig kan bijsturen. Zelf neemt hij niet deel aan de permanentierol, daar hij naast slachtofferbejegening nog andere taken heeft uit te voeren. De lokale permanentie slachtofferbejegening bestaat uit 4 vrijwillige medewerkers die allen als hoofdtaak nog een andere functie hebben binnen het politiekorps. Wanneer één van de vier wordt opgeroepen tijdens de kantooruren, dan worden zij ontdaan van hun hoofdtaak en moeten onmiddellijk bijstand verlenen aan hun collega’s. Dit gebeurt echter zeer zelden. De permanentie slachtofferbejegening heeft vorig jaar in 31 gevallen moeten tussenkomen. Vier personen voor de permanentierol is momenteel te weinig. Het korps streeft naar een groep van 8 à 10 personen. Men is niet van plan om het enkel bij de lokale permanentierol te houden. De zonechef speelt met het idee om de functie van politieassistent in te vullen. Deze zal moeten instaan voor de oprichting van een specifieke dienst slachtofferzorg.

4.2.5

Politiezone MIDOW

De politiezone MIDOW is bevoegd voor de gemeenten Meulebeke, Ingelmunster, Dentergem, Oostrozebeke en Wielsbeke. Binnen deze zone werken een 70-tal personeelsleden. Sedert 01/01/2003 bestaat er een Sociale Dienst binnen de politiezone MIDOW. Voordien gelde hetzelfde principe als in MIRA. Politionele Slachtofferzorg moest kunnen worden uitgevoerd door elke politieambtenaar en er was een lokale permanentierol om de 24/24u. permanentie te verzekeren. De Sociale Dienst omvat meer dan enkel slachtofferzorg. Alles wat te maken heeft met jeugd en gezin, moraliteitsverslagen maken, kantschriften uitvoeren,… vallen ook onder deze dienst. Het is een één mans dienst die wordt geleidt door Roselien Vandenheede (politieinspecteur en tevens maatschappelijk assistente) en onder leiding staat van een commissaris. Vorig jaar heeft de dienst een 80-tal dossiers behandeld. Ze moeten vooral tussenkomen in crisis situaties (poging tot/effectieve zelfmoord, SNM, VKO LL,…). Vormings – of sensibiliseringsacties zijn moeilijk te realiseren, door het personeels – en tijdsgebrek. Maar doordat dit een kleine zone is kan er makkelijk individueel bijgestuurd worden.

28

29

Tussen de politiezones MIDOW en RIHO is er een protocolakkoord afgesloten inzake slachtofferbejegening. Sedert 01/01/2005 werken de politiezones MIDOW en RIHO samen om een 24/24u. permanentie te verzekeren. Er is een lokaal permanentiesysteem slachtofferbejegening opgericht, die bestaat uit 6 personen. Twee mensen van MIDOW (o.a. Roselien) en vier mensen van RIHO. Zo wordt er een permanentierol van zes weken opgebouwd. Wanneer iemand van wacht is, is dit dus voor het ganse grondgebied van PZ MIDOW en van PZ RIHO. De OGP die dienst heeft, beslist of de persoon die van permanentie is, al dan niet wordt opgeroepen. Hij heeft een lijst met de te volgen procedure en de oproepcriteria ter beschikking. De inzetcriteria voor de permanentie zijn: gewelddadig overlijden, slechtnieuwsmelding, seksuele delicten, traumatische ervaringen bij politieoptreden van collega’s en politietussenkomsten met zwaar slachtofferschap. Het is een vlotte samenwerking waar er momenteel niks op aan te merken valt.

4.2.6

Politiezone RIHO

De politiezone RIHO omvat de gemeenten Roeselare, Izegem en Hooglede. Het politiekorps bestaat uit een 190-tal personeelsleden. De politiezone RIHO is officieus bezig met het item slachtofferzorg sinds de oprichting van de dienst jeugdbescherming in 1965. Dit onder impuls van Maria Seurinck (commissaris van politie en tevens maatschappelijk assistente). Officieel is de functie politionele slachtofferbejegening opgenomen binnen de politiezone, sinds de eenmaking van de politie in 2001. Dit binnen de specifieke dienst, onder de naam: Sociaal Gerichte Dienst. De Sociaal gerichte dienst bestaat uit 3 gespecialiseerde medewerkers. Eén commissaris (Maria Seurinck), één HINP (Siska Casier) en één burgerpersoneelslid. Allemaal hebben ze het diploma van maatschappelijk assistent. De dienst staat onder leiding van CP Maria Seurinck. De dienst moet, in het kader van slachtofferzorg, vooral slechtnieuwsmeldingen doen naar aanleiding van een natuurlijk overlijden, zelfdoding, ongevallen met dodelijke slachtoffers. Daarnaast komt het ook vaak tussen in kader van seksuele delicten. Hoeveel dossiers de dienst vorig jaar behandeld hebben is moeilijk te weten, daar ze dit niet systematisch bijhouden. Enige verandering zal zich echter voordoen wanneer CP Maria Seurinck eind juni op pensioen gaat. De dienst zal op zoek moeten naar een nieuwe gespecialiseerde medewerker en zal onder leiding komen te staan van HINP Siska Casier. 29

30

Een 24/24u. lokale permanentie wordt verzekerd in samenwerking met PZ MIDOW (zie punt 3.2.5).

4.2.7

Samenvattend schema

Politiezone

Aantal leden totale politiekorps

Specifieke dienst PSB

Aantal personeelsleden

Lokale perma- Aantal nentie slachtof- medewerferzorg kers

Vlas

300

Ja

2

Ja

11

RIHO

185

Ja

3

Ja

6

Grensleie

170

Ja

1

Ja

13

MIDOW

60

Ja

1

Ja

6

MIRA

137

Neen

-

Ja

4

Gavers

60

Neen

-

Neen

-

4.3

Bovenlokaal permanentiesysteem voor politionele slachtofferbejegening

In het KB van 17 september 2001 en in PLP 10 van 16 oktober 2002 staat geschreven dat lokale politiezones op een aantal vlakken kunnen en mogen samenwerken, zo ook voor de permanentie inzake politionele slachtofferbejegening. Ze dienen namelijk de permanente oproepbaarheid van een gespecialiseerde medewerker aangaande slachtofferbejegening te garanderen. De korpschefs van de zes politiezones van het gerechtelijk arrondissement Kortrijk besloten samen om van deze mogelijkheid gebruik te maken. Sinds oktober 2001 vonden er tussen de slachtofferbejegenaars, of de persoon die ervoor verantwoordelijk is, enkele overlegmomenten plaats om een voorstel voor een dergelijke bovenlokale permanentie uit te werken. Ook op het niveau van de korpschef werd dit onderwerp herhaaldelijk aangekaart. Op 11 maart 2003 is die bovenlokale permanentierol voor slachtofferbejegening voor de zes politiezones van het gerechtelijk arrondissement Kortrijk officieel van start gegaan.

30

31

De professionele slachtofferbejegenaars van iedere zone zijn op bovenlokaal niveau om beurt – volgens een bepaalde verdeelsleutel – elk een week van permanentie. Indien er zich op het grondgebied van het gerechtelijk arrondissement Kortrijk een ernstig incident voordoet waarbij eventueel meerdere slachtoffers zijn betrokken, of indien er zich twee verschillende situaties op hetzelfde ogenblik voordoen, kan de slachtofferbejegenaar van de betreffende zone een beroep doen op een collega uit een andere zone – die op dat moment bovenlokaal van permanentie is – die dan versterking komt leveren. De diensten van de federale politie en de politiezones die op lokaal niveau geen permanentiesysteem voor slachtofferbejegening uitwerkten, kunnen eveneens via dit initiatief bijstand inroepen. Omdat er vanuit de wet, van iedere zone een aantal zaken worden verwacht, verloopt het werkingsprincipe van het bovenlokale systeem iets anders dan dat van de lokale initiatieven. Ten eerste wordt, volgens de OOP 15ter en de PLP 10, van elke politieambtenaar verwacht zelf een aantal basistaken betreffende slachtofferbejegening te kunnen uitvoeren. Wanneer de interventies een intensere en langdurigere slachtofferbejegening blijken te vereisen, dient deze vervolgens door de professionele slachtofferbejegenaars van de eigen zone (of indien buiten de kantooruren, door het lokaal permanentiesysteem slachtofferbejegening) te worden uitgevoerd. Er kunnen zich ook situaties voordoen waarbij de tussenkomst van een gespecialiseerde slachtofferbejegenaar is aangewezen. Enkel op dit niveau kan het bovenlokale permanentiesysteem worden ingeschakeld. Het gaat om situaties met heel ernstig slachtofferschap waarbij de vaststellende politieambtenaar de opvang van het slachtoffer, gelet op de toestand waarin het slachtoffer zich bevindt, niet alleen aankan. Het permanentiesysteem dient dus te worden gezien als een vangnet: iedere zone dient eerst al haar eigen middelen uit te putten vooraleer op het bovenlokale systeem een beroep te kunnen doen. De bedoeling is dat de persoon die bovenlokaal van permanentie is, bijstand levert in een zone waar de slachtofferbejegenaar handen te kort komt in een complexe situatie of waar zich op hetzelfde tijdstip een tweede incident heeft voorgedaan. De gespecialiseerde medewerker die op bovenlokaal niveau van permanentie is, wordt enkel ingeschakeld als zijn tussenkomst gerechtvaardigd kan worden. De eigen zone moet zich daar ter plaatse van vergewissen. Het is de dienstdoende OGP of OBP die beslist of het inschakelen van het bovenlokale systeem is gerechtvaardigd.23

23

Van Cleven, C. samenwerkingsverband bovenlokale politionele slachtofferbejegening, 12/08/2002

31

32

4.4

Besluit

Als we het item politionele slachtofferbejegening bekijken binnen iedere politiezone van het gerechtelijk arrondissement Kortrijk, dan kunnen we vaststellen dat iedere politiezone wel aandacht heeft voor het slachtoffer, maar dat dit nog niet altijd resulteert in een eigen gespecialiseerde dienst. Het uitwerken van een eigen dienst voor slachtofferbejegening is voor een tweetal politiezones nog niet aan de orde, daar ze de middelen er nog niet voor hebben. De goede wil is er wel, maar intern dient het nog gerealiseerd te worden, wat niet altijd zo evident is. Zij hebben momenteel voldoende aan het bovenlokale permanentiesysteem, als er zich complexe situaties voordoen. In de politiezones waar er wel een dienst politionele slachtofferbejegening aanwezig is, kunnen we tevreden zijn. Hoewel het niet overal op dezelfde wijze wordt uitgewerkt, bestaat er toch een wettelijke regeling voor. Het is een zoveelste stap richting positieve hulpverlening aan slachtoffers, van een dadergerichte naar een slachtoffergerichte maatschappelijke aanpak. Dit betekent niet dat de dienst overal optimaal verloopt, het kan altijd beter. Als we het globaal bekijken draait het meestal om een personeelstekort. Algemeen kunnen we besluiten dat de bezorgdheid om slachtoffers binnen iedere zone aanwezig is. Dit wordt in de meeste politiezones beklemtoond door de start of het opstarten van een lokaal permanentiesysteem en door het samenwerkingsakkoord met de bovenlokale permanentierol. Slachtofferzorg laat de lokale politiekorpsen zeker niet onberoerd.

32

33

5 Slachtofferzorg binnen andere diensten 5.1

Inleiding

Slachtofferzorg binnen de politie is iets dat de laatste 10 jaar zijn opgang heeft gekend. Voordien bestonden er al vele andere gespecialiseerde diensten, die instonden voor de opvang en begeleiding van slachtoffers. In het kader van de omzendbrief OOP 15ter dient de politie het slachtoffer correct door te verwijzen. Daarom is belangrijk dat de politie kennis heeft van het hulpverleningsaanbod dat bestaat binnen het arrondissement. Voor sommige slachtoffers is de politionele hulp, informatie en ondersteuning niet altijd voldoende. Afhankelijk van hun behoeftes en vragen kunnen ze op eigen initiatief of na verwijzing, bij andere organisaties voor gespecialiseerde hulp en/of langdurige begeleiding terecht. Zowel de justitiële als de hulpverleningswereld bieden diensten en informatie voor slachtoffers aan. Aangezien het landschap van welzijndiensten vrij uitgestrekt is, ga ik mij in dit hoofdstuk beperken tot de initiatieven die een specifieke rol spelen in de hulpverlening aan slachtoffers. Bij deze zullen in dit hoofdstuk de verschillende diensten, die in het welzijnsteam zetelen, besproken worden. Deze diensten kan men onderverdelen als diensten binnen de hulpverlening en diensten bij het parket.

5.2

Diensten binnen de hulpverlening

5.2.1

Inleiding

We kunnen hierbij een onderscheid maken tussen de categoriale en de niet – categoriale diensten. De diensten die zich niet – categoriaal opstellen zijn de Centra Algemeen Welzijnswerk (C.A.W.) en de Centra voor Geestelijke Gezondheidszorg (C.G.G.Z.). Bij deze instellingen zijn slachtoffers van alle misdrijftypes welkom. Het C.A.W. is een typische eerstelijnsdienst, het C.G.G.Z. bevindt zich duidelijk op de tweede lijn. Daarnaast hebben we nog de categoriale diensten, waarvan ik er twee belangrijke zal bespreken: het Vertrouwenscentrum voor Kindermishandeling en het Vluchthuis voor mishandelde vrouwen.

33

34

5.2.2

C.A.W. Stimulans, afdeling slachtofferhulp

Een Centra voor Algemeen Welzijnswerk is een voorziening die vanuit een eenheid van beheer en beleid een gediversifieerde en verantwoorde hulp- en dienstverlening aanbiedt aan alle personen van wie de welzijnskansen bedreigd of verminderd worden ten gevolge van persoonlijke, relationele -, gezins- of maatschappelijke factoren. Het centrum wordt door het Vlaams Ministerie van Welzijn, Gezondheid en Gelijke Kansen erkend. De opdracht slachtofferhulp wordt als een bijkomende taak toegewezen aan een C.A.W. Per gerechtelijk arrondissement moet er één centrum zijn (voor Kortrijk is dat C.A.W. Stimulans), met de bijkomende opdracht van slachtofferhulp (gelegen te Kortrijk) 24. Het C.A.W. Stimulans, heeft ook nog afdelingen in Roeselare, Menen en Waregem. De C.A.W.’s met als bijkomende taak slachtofferhulp, bieden hulp- en dienstverlening aan slachtoffers. Het is hun taak om slachtoffers en hun na(ast)bestaanden doorheen het juridische, praktische, emotionele verwerkingsproces van hun slachtofferschap te begeleiden. Dit kunnen slachtoffers zijn van misdrijven (inbraken, aanranding, diefstal, moord…) maar ook van andere traumatische gebeurtenissen (zelfdoding, brand,…), evenals hun naast- en/of nabestaanden. Een C.A.W. werkt zowel met professionele beroepskrachten als met een groot aantal vrijwilligers.25 Hun concreet aanbod bestaat uit: hulpverlening aan de slachtoffers van een misdrijf en hun naast- en nabestaanden, emotionele ondersteuning en psychosociale begeleiding, advies en praktische informatie naar aanleiding van een misdrijf, bemiddelen bij diverse externe instanties (politie, rechtbank, advocatuur, verzekeringen, schadefonds), crisisinterventie in het kader van rampenplannen, groepsdebriefing bij traumatische ervaringen en tot slot vorming en sensibilisering. De hulp wordt zowel aan individuen als aan groepen aangeboden en is gratis.26 Bij vaststelling van de feiten of neerlegging van de klacht, moeten de bevoegde politieambtenaren het slachtoffer het aanbod van slachtofferhulp doen. Het slachtoffer kan vrijblijvend de toestemming geven om gecontacteerd te worden door het centrum voor slachtofferhulp van het gerechtelijk arrondissement. Binnen de twee dagen brengt de bevoegde politiedienst of ambtenaar het centrum slachtofferhulp op de hoogte. De centra zorgen ervoor dat de verwezen slachtoffers de nodige zorg krijgen. 24 25 26

Decreet houdende de goedkeuring van het samenwerkingsakkoord, Belgische Staatsblad, 7 april 1998 Aertsen I., e.a.‘vademecum politionele slachtofferbejegening’; p.288, 2002 Folder ‘vzw stimulans’, 2002

34

35

De afdeling slachtofferhulp onderscheidt zich van de dienst politionele slachtofferzorg meer bepaald door de inhoud, intensiteit en frequentie van de contacten met het slachtoffer. Aangezien de psychosociale of therapeutische hulpverlening niet tot de politietaken behoort, verwijst de politie het slachtoffer voornamelijk door, naar de door de Gemeenschappen erkende ‘centra voor slachtofferhulp’.27

5.2.3

Centrum Geestelijke Gezondheidszorg

De Centra voor Geestelijke Gezondheidszorg (C.G.G.Z.) vertegenwoordigen een uitgebreid aanbod van hulpverlening op de tweede lijn. Voor de Vlaamse Gemeenschap kunnen maximum 26 centra worden erkend. Elk centrum bestaat verder uit verschillende vestigingen. Voor Kortrijk en omstreken is dit het C.G.G.Z. Mandel en Leie. De C.G.G.Z..’s werken niet – categoriaal: zij stellen zich open voor zeer diverse hulpvragen. Zij bieden geen onderdak. Over het algemeen is hun hulp langdurig en therapeutisch te noemen. De personeelssamenstelling van de centra is multidisciplinair. Er kan zowel beroep gedaan worden op een psychiater, een psycholoog of een maatschappelijk werker. De C.G.G.Z.’s hebben in de eerste plaats als opdracht gespecialiseerde hulpverlening te bieden. Ze schenken uitdrukkelijke aandacht aan kinderen, ouderen, sociaal en financieel zwakke personen. Daarnaast kunnen zij ook medewerking verlenen aan preventieve activiteiten. Vanuit gezamenlijke initiatieven van politie en Centra voor Geestelijke Gezondheidszorg is gebleken dat samenwerking effectief is op het vlak van het consult (overleg n.a.v. bepaalde cliëntsituaties), vorming en netwerkvorming. Voorwaarde voor deze samenwerking is wel dat men kan rekenen op een open en proactieve houding van het C.G.G.Z28. Binnen het gerechtelijk arrondissement Kortrijk is er voorlopig geen tot klagen.

5.2.4

Vertrouwenscentrum voor kindermishandeling

Deze categoriale hulpverleningsdiensten zijn in werking getreden sedert 1 januari 1998. Momenteel zijn in Vlaanderen en Brussel zes nederlandstalige centra erkend, namelijk één per provincie en één in Brussel.

27 28

Omzendbrief OOP 15ter betreffende politiële slachtofferbejegening. Belgisch staatsblad, 9 juli 1999 Aertsen I., e.a., ‘vademecum politiële slachtofferbejegening’, 2002

35

36

De vertrouwenscentra voor Kindermishandeling (V.K.) richten zich op probleem- en conflictsituaties waarbij kinderen (minderjarigen) slachtoffer zijn of benadeeld worden. Mishandeling wordt in ruime zin opgevat: het betreft niet alleen verwaarlozing op emotioneel of pedagogisch vlak. Ook probeert men te werken rond vormen van structureel werk. Een erg belangrijk werkingsprincipe betreft de vertrouwelijkheid en de anonimiteit. Uitgegaan wordt van de ervaring, dat de melding van deze problemen en de effectieve hulpverlening maar mogelijk zijn in een vertrouwelijk kader. Kindermishandeling speelt zich immers vaak af binnen de gezinssfeer, waarbij men het probleem poogt af te schermen. De centra beschikken over een multidisciplinair samengesteld hulpverleningsteam: een arts, psycholoog of orthopedagoog, een maatschappelijk assistent of sociaal verpleegkundige. Hieruit blijken diverse functies van de centra, namelijk medisch, psychologisch en sociaal. De hulpverlening die door de centra geboden wordt, is in principe geen langdurige therapie. Daarvoor zal men proberen samen te werken met bijvoorbeeld de Centra voor Geestelijke Gezondheidszorg. Samenwerking met de politie ligt vooral op het vlak van de doorverwijzing en de melding met de mogelijkheid van voorafgaand (telefonisch) overleg. Bepaalde (gezins)situaties kunnen vanuit de politie (dienst slachtofferzorg) ook samen met het centrum worden opgevolgd, waarbij ieder zijn rol speelt. Samenwerking is verder ook mogelijk op het gebied van vorming en deelname aan plaatselijke platforms (cfr. het welzijnsteam). Binnen het gerechtelijk arrondissement Kotrijk is het V.K. gelegen te Roeselare.

5.2.5

Vluchthuizen voor mishandelde vrouwen

In het kader van een Besluit van de Vlaamse Regering in 1990, werden een twintigtal tehuizen erkend als opvangcentra voor vrouwen (met kinderen). Acht daarvan profileren zich als vluchthuizen. Samen bieden zij ongeveer 260 opvangplaatsen. Sinds 1994 maken de vluchthuizen thans deel uit van de C.A.W.’s, die bestaan uit residentiële en ambulante deelwerkingen. Vluchthuizen zijn anonieme, kleinschalige verblijfplaatsen, waar men tijdelijk kan verblijven. Het is meestal een gewoon huis in de rij. Het vluchthuis wil vooral een veilig onderkomen bieden, waar de vrouw en eventueel haar kinderen tot rust kunnen komen en waar zij informatie en ondersteuning kunnen krijgen bij het zoeken van oplossingen. 36

37

De vluchthuizen stellen zich zeer laagdrempelig op. Alle vrouwen kunnen er na telefonisch contactname, - want de ligging van het vluchthuis is in principe geheim – onmiddellijk en rechtstreeks terecht. Uiteraard zijn ook verwijzingen naar het vluchthuis mogelijk. De hulpverlening die men biedt, is van korte tot middellange duur en is niet-specialistisch. In de werking van de vluchthuizen staan principes als zelfwerkzaamheid en weerbaarheid van de vrouw centraal. Samenwerking van de politie met vluchthuizen is mogelijk op het gebied van crisisopvang en doorverwijzing. De OOP 15ter voorziet trouwens dat het aanbod van verwijzing naar een residentieel onthaalcentrum wordt vermeld in het proces-verbaal, dat opgesteld wordt bij de vaststelling of de verklaring. De beslissing van het slachtoffer wordt echter niet vermeld. Binnen het gerechtelijk arrondissement Kortrijk is er een vluchthuis gelegen te Roeselare, die deel uitmaakt van C.A.W. Midden West-Vlaanderen.

5.3

Binnen justitie

5.3.1

Inleiding

Ook het Ministerie van Justitie werkte in het begin van de jaren negentig een initiatief ten voordele van slachtoffers uit. Ze kregen de benaming diensten Slachtofferonthaal en ze behoren tot het parket van de rechtbank van eerste aanleg. Het is de enige justitiële dienst die ik bespreek, daar het de enige is die in het welzijnsteam zetelt.

5.3.2

Dienst Slachtofferonthaal bij het parket (SOP)

Sinds 1 september 1993 werd er bij de parketten van de rechtbank van eerste aanleg een dienst ‘onthaal voor slachtoffers’ opgericht. Voor elk parket werd er enerzijds een of meerdere maatschappelijke assistenten (justitieassistenten slachtofferonthaal genoemd) aangeworven, en anderzijds een verbindingsmagistraat voor slachtofferzorg aangewezen. Slachtoffers die met justitie in aanraking komen, hebben recht op gepast onthaal en een correcte en zorgvuldige opvang binnen parket en rechtbank. De diensten slachtofferonthaal kunnen op individueel en structureel vlak hiertoe bijdragen.

37

38

De individuele taken hebben hoofdzakelijk betrekking op het slachtoffer dat behoeften en verwachtingen heeft naar aanleiding van de gevolgen van de inbreuk en van de gerechtelijke procedure. Het gaat dan voornamelijk om een: onthaal- en informatietaak (inzage in het gerechtelijk dossier), bijstands- en ondersteuningstaak (tijdens een rechtszitting) en verwijzingsen samenwerkingstaak. Bij deze proberen de diensten SOP, de secundaire victimisering te voorkomen. De structurele taken zijn tweevoudig. Enerzijds een sensibliseringstaak, die eruit bestaat de magistraten en het administratief personeel gevoelig te maken voor de slachtofferproblematiek. Anderzijds een signaleringstaak, die voorziet dat justitieassistenten voorstellen moeten kunnen formuleren om de aanpak en het onthaal van slachtoffers te verbeteren. De dienst slachtofferonthaal voert geen taken uit in het kader van crisisopvang. De dienst is dan ook niet buiten de kantooruren bereikbaar. De justitieassistent op de dienst SOP is dus de tussenpersoon tussen slachtoffer en parket. Omdat de dienst niet bevoegd is om psychosociale hulp te verlenen, is hun verwijsfunctie niet onbelangrijk. De dienst SOP is enkel bevoegd voor slachtoffers – en hun familie – van misdaden en wanbedrijven. De concrete feiten zijn gelijkwaardig aan die waarvoor ook de diensten politionele slachtofferzorg en C.A.W., afdeling slachtofferhulp, instaan.29

5.4

Besluit

Vanuit verschillende invalshoeken wordt er aandacht aan slachtoffers besteed. Het erg ruime aanbod zorgt dan ook voor nogal wat onduidelijkheid naar de doelgroep en naar de hulpverleners toe. Hieruit volgt de noodzaak dat alle politieambtenaren ook deze andere hulpverleningsinstanties moeten leren kennen. Dit kan door de opmaak en verspreiding van een sociale kaart. Opmerkelijk is dat van de genoemde initiatieven enkel de politie ook buiten de kantooruren voor slachtoffers bereikbaar is. Indien nodig verwijzen zij de slachtoffers de volgende werkdag naar hun collega’s uit de hulpverlening of justitie voor de afronding van het hulpverleningsproces.

29

Aertsen I. e.a., ‘vademecum politiële slachtofferbejegening’, 2002

38

39

De wetgeving streeft ernaar om de verschillende initiatieven naadloos op elkaar te doen aansluiten en aanvullend, in plaats van overlappend te werk te gaan. Een goede samenwerking tussen de verschillende luiken kan daartoe bijdragen. Het Welzijnsteam (WZT) is daarin een erg belangrijk orgaan. Toch verloopt de onderlinge samenwerking niet altijd even gemakkelijk. En dat slachtofferbejegening, slachtofferonthaal en slachtofferhulp elk onder een ander ministerie vallen, maakt het er niet eenvoudiger op. In mijn ogen is er geen overaanbod in het slachtofferlandschap. Ieder luik en iedere dienst heeft zijn eigen opdracht. Onderling overleg is noodzakelijk om eventuele overlappingen zoveel mogelijk toch te vermijden en om van elkaars taak en werkwijze op de hoogte te blijven. Dit kan dan een gerichte verwijzing mogelijk maken.

39

40

6 Bevraging naar de werking van de functie politionele slachtofferbejegening binnen de zes politiezones van het gerechtelijk arrondissement Kortrijk 6.1

Inleiding

Sinds de politiehervorming en de invoering van de ministeriële omzendbrief PLP 10 in 2001 wordt er van de lokale politie een minimale dienstverlening ten gunste van de bevolking verwacht. Deze dienstverlening vertaalt zich in een zestal functies. Eén daarvan is de functie politionele slachtofferbejegening (FPS). Daarin wordt nog maar eens duidelijk gemaakt dat iedere politieambtenaar in staat moet zijn om adequate opvang, informatie en bijstand te verlenen aan het slachtoffer. Vanaf 01/01/2002 (politiehervorming) maakt de functie politionele slachtofferbejegening integraal deel uit van de politionele opdrachten. Dit resulteerde in een minimale werkings- en organisatienorm, die stelt dat, als dat nog niet het geval was, er één gespecialiseerde medewerker inzake slachtofferbejegening per zone moet zijn. In gevallen van zeer ernstig slachtofferschap moet de zone een beroep kunnen doen op deze medewerker. Tevens moet de permanente bereikbaarheid en terugroepbaarheid van een dergelijke medewerker ten voordele van elke zone worden verzekerd. Daarin kan worden voorzien door samenwerking met andere zones (zie ptn. 3.8, bovenlokale permanentierol). Tussen de invoering van de PLP 10 en nu is er al een periode van vier jaar verstreken. Naar aanleiding daarvan leek het me zinvol om een evaluatie te maken van de functie politionele slachtofferbejegening binnen de zes politiezones van het gerechtelijk arrondissement Kortrijk. In dit hoofdstuk wil ik het in eerste instantie hebben over de bedoeling van een dergelijke evaluatie. Vervolgens schets ik hoe ik me op de evaluatie heb voorbereid en hoe ik ben tewerk gegaan. Tot slot stel ik de resultaten voor.

6.2

Doel

Vier jaar na de politiehervorming leek het, in samenspraak met de DPS van PZ Vlas, interessant om te bekijken hoe de functie politionele slachtofferbejegening (FPS) binnen iedere PZ van het gerechtelijk arrondissement Kortrijk is geïmplementeerd.

40

41

Niet iedere politiezone vult de FPS op dezelfde manier in. Sommige politiezones zijn al van vóór de politiehervorming bezig met slachtofferbejegening en hebben al een eigen, goed uitgebouwde dienst met gespecialiseerde medewerker(s). Andere politiezones hebben zich slechts vanaf de politiehervorming specifiek toegespitst op slachtofferbejegening. Daarentegen moeten sommige zones het nog altijd stellen zonder een eigen DPS en zich houden aan het algemeen principe dat iedere politieambtenaar in staat moet zijn om een slachtoffer goed te bejegenen. Dit alles heeft als gevolg dat er tussen de zes politiezones soms nog een groot verschil te merken is inzake de werking politionele slachtofferbejegening. Dit verschil wilde ik zo duidelijk mogelijk aantonen met behulp van deze vragenlijst. Mijn tweede vragenlijst bestond uit de bevraging aan de verantwoordelijken van de hulpverlenende diensten die zetelen in het welzijnsteam voor slachtofferbeleid, over het aspect samenwerken met de politie. Hoe verloopt dit en wat kan er nog beter? Volgens de omzendbrief OOP 15ter heeft iedere politieambtenaar immers een doorverwijsfunctie. De vragenlijst was aanvullend aan mijn eerste bevraging. Ze diende enkel om een beter zicht te krijgen op het aspect ‘samenwerking’ en om zo objectief mogelijk te blijven door het aspect ‘samenwerking’ vanuit beide standpunten te bekijken. Het is niet mijn bedoeling geweest om deze vragenlijst grondig te verwerken. In het verdere verloop van dit hoofdstuk zal er een onderdeel samenwerking aan bod komen, waarin ik de bevindingen uit deze vragenlijst zal verwerken. Niet alle vragen van deze lijst zullen hierin verwerkt worden, omdat sommige niet relevant waren voor de doelstelling van mijn werk. Aan de hand van de verzamelde gegevens kunnen besluiten worden getrokken. Dit kan bevorderlijk zijn voor de verdere uitwerking van de slachtofferbejegening binnen het gerechtelijk arrondissement Kortrijk of om een aantal knelpunten en verbeteringen aan het licht te brengen. Dit zowel intern binnen de zones als extern in samenwerking met ander zones en hulpverleningsdiensten.

6.3

Voorbereiding

Het maken van een evaluatie vraagt voorbereiding en houdt ook een aantal keuzes in zoals: wat, hoe en wanneer te evalueren.

41

42

Gezien de doelstelling van de evaluatie was het relevant om te vertrekken van de verantwoordelijke(n) politionele slachtofferbejegening van iedere politiezone. Deze perso(o)n(en) zijn het dichtst bij de materie betrokken en zouden dan ook de meest relevante antwoorden moeten kunnen geven. Door hun directe betrokkenheid met de slachtofferbejegening kunnen zij al een persoonlijke mening hebben opgebouwd. Dit kan als vertrekpunt dienen om eventuele aanpassingen, voorstellen, … te formuleren. De doelgroep van de evaluatie heb ik dus beperkt tot de verantwoordelijke(n) politionele slachtofferbejegening van iedere politiezone. Dit komt neer op acht mensen. Eén man en één vrouw van PZ Vlas, één vrouw van PZ MIDOW, één man van PZ Gavers, één man van PZ Grensleie, één man van PZ MIRA en twee vrouwen van PZ RIHO. Een volgende keuze die bij de voorbereiding moest worden gemaakt, was hoe ik de evaluatie zou aanpakken. In overleg met de dienst werd beslist om dit via een tweevoudige methode te doen: de bevraging via een vragenlijst combineren met interviews. Motieven voor deze keuze waren: de relatieve kleine doelgroep en de mogelijkheid om bij een interview onduidelijkheden, zowel van de kant van de interviewer als van de kant van de geïnterviewde, te kunnen ophelderen. Daaruit groeide de volgende stap: het zoeken naar relevante vragen. Dit heb ik voornamelijk zelf gedaan, aan de hand van de vele documentatie en regelgeving omtrent PSB, die ik had verzameld. Mijn vragen legde ik voor aan mijn stagesupervisor, Isabelle Degraeve en haar collega Peter Verboven. Via hun aanwijzingen werd de vragenlijst meermaals herwerkt. Wat de volgorde van vragen betreft, vertrouwde ik op mijn eigen inzicht en een vragenlijst opgemaakt door een vorige stagiair, in functie van haar eindwerk. Zij volgde vooral de denkwijze van Galtung. Aangezien ik weinig voorkennis heb op het vlak van opstellen van vragen, heb ik deze methode gevolgd. Galtung opteert om de vragenlijst met een aantal eerder gemakkelijke vragen te laten starten als opwarming. Hij laat ze volgen door de hoofdvragen die nogal gecompliceerd kunnen zijn en wat denkwerk vragen. Vervolgens komen vragen aan bod waarbij de deelnemer in zijn antwoord de gelegenheid krijgt zijn gevoelens te uiten. Er wordt best met een vraag geëindigd die geen frustraties opwekt zodat men bereid blijft om aan eventuele volgende bevragingen deel te nemen.

42

43

De definitieve vragenlijst werd op 18 maart 2005 verstuurd naar de verantwoordelijken politionele slachtofferbejegening van de zes politiezones en de hulpverleningsdiensten die zetelen in het welzijnsteam, met de uitdrukkelijke wens om ze ten laatste binnen de twee weken teruggestuurd te krijgen. Mijn wens werd ingewilligd en binnen de twee weken had ik al mijn vragenlijsten ingevuld terug, met uitzondering van één vragenlijst die mij daarna per e-mail werd teruggestuurd. Daarna maakte ik, per zone, een afzonderlijke afspraak met de verantwoordelijke politionele slachtofferbejegenaar(s), voor het bijkomende verduidelijkingsinterview. Hierbij volgde ik strikt de volgorde van de vragen, maar er was ook ruimte voor eigen inbreng en bedenkingen. Met de verschillende hulpverlenende diensten van het welzijnsteam heb ik geen afzonderlijke afspraak gemaakt, aangezien ik dat niet specifiek nodig achtte.

6.4

Voorstelling vragenlijst

De vragenlijsten30 kwamen in maart 2005 tot stand. Aan de vragenlijsten gaat een begeleidende brief vooraf. Hierin stelde ik mezelf voor en gaf ik aan de doelgroep de bedoeling van de vragenlijst mee. De vragenlijst aan de verantwoordelijke(n) voor de FPS, bestaat uit twee hoofdblokken. In het eerste blok wordt er naar een aantal persoonlijke gegevens gevraagd. Het twee blok behandelt de slachtofferzorgwerking en valt onder te verdelen in zes delen. Een algemeen deel, handelt over de specifieke uitwerking politionele slachtofferbejegening binnen de politiezone, waar o.a. de samenwerking en ondersteuning binnen het korps en een deel wetgeving aan bod komen. Het volgende onderdeel onderzoekt de overlegstructuren. Het derde onderdeel peilt naar de lokale permanentierol en het vierde deel naar de bovenlokale permanentierol. Als vijfde deel vraag ik naar de veranderingswensen. Varia is het laatste onderdeel van het tweede hoofdblok, waar ik ruimte laat voor de respondent om iets aan te geven dat niet eerder aan bod kwam.

30

Zie bijlagen 6 en 7

43

44

De vragenlijst voor de externe hulpverleningsdiensten van het welzijnsteam, bestaat uit drie delen: Een eerste deel waarin er een aantal persoonlijke gegevens worden gevraagd,. een algemeen deel, dat uitsluitend handelt over de samenwerking met de verschillende politiezones en een deel dat peilt naar de veranderingswensen i.v.m. die samenwerking. Zoals reeds gezegd zullen niet alle antwoorden van deze vragenlijst verwerkt worden. Tijdens het opstellen van mijn eindwerk ben ik tot de constatatie gekomen dat het luik persoonlijke gegevens overbodig was.

6.5

Verwerking

6.5.1

Inleiding

Wat in dit onderdeel aan bod zal komen is de verwerking van de vragenlijsten gericht aan de verantwoordelijken voor politionele slachtofferbejegening binnen hun politiezone. Zoals reeds gezegd zal de vragenlijst, gericht aan de extern hulpverlenende diensten van het welzijnsteam hierin verwerkt zijn. Met name in een afzonderlijk deel over de samenwerking. Dit onderdeel wordt op het gepaste moment, in het verdere verloop van de verwerking, verduidelijkt. Om een optimaal resultaat van de vragenlijsten te bekomen, dienen ze ook naar behoren te worden verwerkt. Het is mijn bedoeling om de resultaten zo overzichtelijk, correct en objectief mogelijk weer te geven. Als de resultaten van een vraag kunnen worden verwerkt in een tabel, zal ik de acht mensen verantwoordelijk voor slachtofferbejegening weergeven als hun politiezone. Indien relevant schrijf ik onder de tabel een aantal verbanden en interpretaties neer. In de andere gevallen zal ik de antwoorden van de verschillende personen verwerken in een objectieve tekst , met enkele linken of conclusies.

6.5.2

Persoonlijke gegevens

• welke opleiding volgde u? PZ Vlas (v)

Criminologische wetenschappen

PZ Vlas (m)

Criminologische wetenschappen

PZ RIHO (v)

Maatschappelijk assistent

Opleiding officierenkader aan de politieschool 44

45

PZ RIHO (v)

Maatschappelijk assistent

PZ Grensleie (m)

Maatschappelijk assistent / postgraduaat rampenmanagement

PZ MIDOW (v)

Maatschappelijk assistent

Opleiding middenkader politieschool

PZ MIRA (m)

Criminologische wetenschappen / postgraduaat media- en informatiekunde

Opleiding basiskader (1j.) –> officierenkader (2j.) politieschool

PZ Gavers (m)

Opleiding middenkader politieschool

Met uitzondering van één iemand, heeft iedereen een psychosociale vooropleiding gevolgd, alvorens bij de politie te komen. Er is niet veel onderscheid in vooropleiding: ofwel heeft de persoon criminologie ofwel maatschappelijk werk gestudeerd. Daarnaast hebben vier personen nog een opleiding aan de politieschool gevolgd, waarvan drie dit deden na hun studies aan de universiteit of de hoge school. Twee personen hebben nog een postgraduaat opleiding gevolgd maar deze heeft weinig te maken met politionele slachtofferbejegening. • Wat is uw statuut/graad binnen de politie? PZ Vlas (v)

CaLog- personeelslid niveau A

PZ Vlas (m)

Hoofdinspecteur

PZ RIHO (v)

Commissaris van de Politie

PZ RIHO (v)

Hoofdinspecteur

PZ Grensleie (m)

CaLog-personeellid niveau B

PZ MIDOW (v)

Hoofdinspecteur

PZ MIRA (m)

Commissaris van de Politie

PZ Gavers (m)

Hoofdinspecteur

45

46

Zes personen verantwoordelijk voor de FPS zijn politieambtenaar, waarvan opvallend twee commissarissen en vier hoofdinspecteurs. Slechts twee zijn geen politieambtenaar en behoren tot het Calog-personeel. Dit wel zeggen dat zij geen politiebevoegdheden hebben (Bv. mogen zij geen PV’s schrijven). Niveau A of B duidt de vooropleiding aan. Een universitair diploma wordt gelijk gesteld met niveau A, een hogeschool diploma van het korte type met niveau B. Het verschil in niveau heeft ook repercussies op het loon. • Volgde u nog extra vormingen i.v.m. psychosociale hulpverlening? Zo ja, welke? Iedereen volgde nog extra vormingen of nam deel aan verschillende themadagen, om hun vaardigheden inzake slachtofferbejegening te kunnen verbeteren. Alle acht de respondenten volgden de basiscursus politionele slachtofferbejegening. Deze zesdaagse cursus werd intern voor de politiezone gegeven. Indien dit niet mogelijk was konden de slachtofferbejegenaars aansluiten bij een andere zone. Afhankelijk van de interesses en mogelijkheden van de zone volgden ze, naast de cursus PSB, nog: PZ Vlas (v)

Cursus interne zorg, kinderen en schokkende gebeurtenissen, partnergeweld en jeugdbeschermingsrecht

PZ Vlas (m)

Diverse korte opleidingen o.a. partnergeweld, fysiek en seksueel geweld bij vrouw en kinderen

PZ RIHO (v)

Fysiek en seksueel geweld bij vrouw en kinderen

PZ RIHO (v)

Fysiek en seksueel geweld bij vrouw en kinderen

PZ Grensleie (m)

Diverse korte opleidingen, o.a. partnergeweld, interne zorg, drugs, kinderen en schokkende gebeurtenissen, slechtnieuwsmelding

PZ MIDOW (v)

Cursus intrafamiliaal geweld, kinderen en schokkende gebeurtenissen

PZ MIRA (m)

Geen verdere opleidingen

PZ Gavers (m)

Geen verdere opleidingen

46

47

6.5.3

Slachtofferzorgwerking

6.5.3.1

Algemeen

• Hoe concreet is de omzendbrief OOP-15ter, betreffende politionele slachtofferbejegening, toegepast binnen jullie politiezone? Iedereen is van menig dat de omzendbrief redelijk concreet wordt toegepast. De omzendbrief zou moeten gekend zijn door intern georganiseerde vorming en sensibilisering. Ze gaan ervan uit dat iedere politieambtenaar in staat is om een goede opvang te bieden aan slachtoffers. De politiezones Vlas, RIHO, Grensleie en MIDOW zitten echter al een stap verder door de aanwezigheid van een specifieke dienst. Binnen de politiezones MIRA en Gavers wordt de gespecialiseerde medewerker voor slachtofferbejegening uit zijn hoofdtaak van inspecteur, wijkagent, rechercheur, … geheven, om bijstand te bieden aan zijn collega’s in gevallen van zeer ernstig slachtofferschap. • Hoe lang zijn jullie al bezig met slachtofferzorg binnen jullie politiezone? PZ Vlas

Sedert 1 juni 1990

PZ RIHO (v)

Sedert de opstart van de toenmalige dienst jeugdbescherming in 1965

PZ Grensleie (m)

Vanaf mei 2000 is er een dienst politionele slachtofferzorg opgericht

PZ MIDOW (v)

Vanaf de politiehervorming in 2001 en sinds 01/01/2003 is er een sociale dienst.

PZ MIRA (m)

Vanaf de politiehervorming in 2001

PZ Gavers (m)

Vanaf de politiehervorming in 2001

Vóór de politiehervorming, toen slachtofferbejegening nog geen prioritaire opdracht was, waren er binnen de toenmalige gemeentepolitie’s al verschillende politiekorpsen met een dienst ten voordele van slachtoffers. Binnen de andere politiezones, die vóór de politiehervorming nog geen dienst hadden, waren er vrijwillige personen die de opvang van slachtoffers deden. De aanstelling van deze personen ging af van hun persoonlijke interesses en prioriteit die de korpschefs aan slachtofferzorg gaven. Toch kunnen we stellen dat iedere zone ook vóór de politiehervorming al aandacht besteedde aan slachtoffers.

47

48

• Wat is het takkenpakket waarmee u belast bent, als slachtofferbejegenaar? De taken die bij iedereen gelijklopend bleken: Deelname aan overlegstructuren, coördinatie van het PST, opvolgen van vergaderingen, deelname aan de bovenlokale permanentierol, interne sensibilisering inzake slachtofferzorg, actualisatie van de sociale kaart, brugfunctie tussen de politiezone en de welzijnssector. Een aantal gelijklopende taken bij DPS van PZ Vlas, RIHO, MIDOW en Grensleie: Tussenkomsten in crisissituaties, opvang van SLO en na(ast)bestaanden, herbezoeken van slachtoffers, slechtnieuwsmeldingen, … Omdat PZ Gavers en MIRA geen eigen dienst hebben, vallen deze taken niet specifiek onder de bevoegdheid waarvoor de twee respondenten zijn aangesteld binnen hun zone. Daarnaast verlenen de verantwoordelijken voor slachtofferbejegening van PZ Vlas en Grensleie psychosociale hulpverlening in het kader van rampenhulpverlening, aangezien in de zone Grensleie en stad Kortrijk een Psychosociaal Hulpverleningsnetwerk is opgericht waarin zij zetelen. Enkel PZ Vlas heeft voorlopig de middelen en tijd om interne vorming te geven aan het politiepersoneel. In de periode mei-juni 2005 werd er een vorming georganiseerd over partnergeweld, voor alle leden van de interventiedienst en OGP’s. • Wat zijn volgens u de vereiste kwaliteiten, die nodig zijn om een goede slachtofferzorg te bieden? Dit zijn de gegeven antwoorden: Mensenkennis, stressbestendigheid en zelfkennis in crisissituaties, vorming hebben gekregen omtrent psychosociale hulpverlening, empathisch vermogen, luisterbereidheid, goede kennis van de sociale kaart, praktische hulp bieden indien nodig, maken van een correct en volledig PV, goed kunnen doorverwijzen, evenwichtig optreden i.v.m. het bieden van hulp en de zelfredzaamheid van de cliënt respecteren, discretie, tactvol, goede communicatievaardigheden, enige kennis hebben van juridische stappen en het politiewezen, beschikken over een motiverend en relativerend vermogen met alertheid voor de onderliggende problematiek en vooral ERVARING. Er werden heel wat kwaliteiten en andere elementen aangebracht waaraan een slachtofferbejegenaars naar hun mening moeten voldoen. Er worden zowel eisen gesteld aan vaardigheden – communicatieve en sociale – als aan het kennisniveau. Maar ook de nodige dosis interesse en motivatie mag volgens hen niet ontbreken. 48

49

• Welke kwaliteiten kunt u als slachtofferbejegenaar bieden? Luistervaardig, sociaal voelend, ervaring in diverse crisissituaties, enige kennis hebben van de juridische stappen en het politiewezen, empathisch vermogen, communicatief vaardig, iedereen respecteren, langdurig opdoen van kennis omtrent politie en gerecht, goede contacten met collega’s en andere diensten, bereidwilligheid, beroepservaring. De genoemde vaardigheden komen veelal overeen met de vereiste vaardigheden. Iedereen vind dat hij voldoende zelfkennis heeft om zichzelf te evalueren. Niemand vond zich onervaren op het vlak. Er werd aangegeven dat men al over een aantal kwaliteiten moet beschikken voordat men begint met de job. Evenals werd er opgemerkt dat het een nooit eindigend proces is, waaraan dus constant moet worden gewerkt. • Volgt u regelmatig een voortgezette opleiding inzake slachtofferbejegening? Zo ja, wat hebt u al gevolgd? Iedereen volgde, naargelang het aanbod en de noodzaak voor de dienst, af en toe een voortgezette opleiding. Dat ging van een studiedag over partnergeweld of schadefonds, tot een twee weken durende opleiding over het audiovisueel verhoor bij kinderen. Ook niet onbelangrijk is dat binnen iedere politiezone de korpschef open staat voor dergelijke initiatieven en de respondenten de kans geeft om relevante opleidingen te volgen. • Richt u regelmatig sensibiliseringscampagnes inzake slachtofferbejegening op, voor het politiepersoneel? Zo ja, rond welke thema’s? Opvallend hier was dat enkel de PZ Vlas en PZ MIRA hier ‘ja’ op konden antwoorden. Zij konden dit inpassen in de werking van PSB. De recentste opleidingen van PZ Vlas waren: • in september 2003: opleiding inzake OOP 15ter + scenario oproeping PST, • oktober/november 2003: opleiding politionele slachtofferbejegening, • mei/juni 2005: opleiding partnergeweld.. PZ MIRA organiseerde: aanbod tot doorverwijzing C.A.W. stimulans en registratie benadeelde partij. De andere politiezones hebben daar elk hun mening over. PZ RIHO vindt dit niet echt nodig en zou dit op eigen initiatief niet opstarten. PZ Grensleie heeft momenteel niet de tijd en aangezien er geen echte vraag naar is, wordt dit item voorlopig opgeborgen. In de toekomst zou er misschien wel een vorming worden gegeven over partnergeweld.

49

50

PZ Gavers en MIDOW hebben voor opleidingen totaal de tijd en middelen niet. Omdat dit beperkte politiekorpsen zijn, kunnen zij het principe van individuele bijsturing hanteren. Om toch een grote groep te kunnen bereiken, proberen ze op de korpsvergadering, waar het volledige korps verondersteld wordt aanwezig te zijn, een item over politionele slachtofferbejegening toe te lichten. Wat verder ook onder sensibilisering valt - en dat wordt in alle zes de politiezones gedaan - is het verspreiden van folders, de sociale kaart, rondzendbrieven,… aan de collega’s, via interne mail of post. • Hoeveel dossiers hebt u vorig jaar behandeld? PZ Vlas (m,v)

217

PZ RIHO (v)

Achtte het bijhouden van dossiers vroeger niet nodig, maar vanaf 01/05/2005 zijn ze er mee gestart

PZ Grensleie (m)

De dossiers worden niet bijgehouden in statistiek. De meeste tussenkomsten inzake PSB worden bijgehouden in een eigen registratiesysteem. Kleinere tussenkomsten worden aangevuld in ISLP.

PZ MIDOW (v)

141

PZ MIRA (m)

31

PZ Gavers (m)

14

De lage cijfers bij PZ MIRA en Gavers mogen geen vertekend beeld geven. Dit zijn enkel de gevallen waar de gespecialiseerde medewerker(ers) PSB van het korps werd voor opgeroepen, om bijstand te verlenen aan collega’s of voor ernstige gevallen na de kantooruren. In andere gevallen lossen de politieambtenaren zelf het probleem op en is er geen tussenkomst nodig van de aangestelde persoon voor PSB. De cijfers zijn evenredig met de grootte en het aantal inwoners van de zone. PZ vlas heeft de meeste tussenkomsten, wat logisch is gezien het de grootste zone is qua grondgebied en inwoners. • In welke zaken moeten jullie het meest tussenkomen? (top 5) PZ Vlas (m,v)

PZ RIHO (v)

PZ Grensleie (m)

PZ MIDOW (v)

PZ MIRA (m)

PZ Gavers (m)

Zelfdoding

Zelfdoding

SNM

SNM

SNM

Zelfdoding

50

51

Natuurlijk overlijden

Ongevallen met dodelijk SLO

Familiale, relationele problemen

Zelfdoding

Zelfdoding

Verdacht overlijden

Verkeersongevallen (dodelijk of LL)

Verdacht overlijden

Zelfdoding

Poging tot zelfdoding

Verdacht overlijden

Dodelijk VKO

Diefstal met geweld

Seksuele delicten

Crisishulpverlening

Dodelijk VKO

Diefstal met geweld

VKO LL

Psychische, relationele problemen (stalking,…)

Intrafamiliaal geweld

Diefstal met geweld

VKO LL

Dodelijk VKO

zedenfeiten

De grootste opdracht die een slachtofferbejegenaar moet vervullen is het brengen van slechtnieuws, naar aanleiding van een zelfdoding, natuurlijk/verdacht overlijden of een verkeersongeval. Daaruit blijkt nogmaals dat men over de nodige psychosociale kennis en kunde moet beschikken om de opdracht PSB naar behoren uit te voeren. Over het algemeen lopen de top 5’s gelijk met elkaar en kunnen we besluiten dat in iedere zone de situaties, qua slachtofferbejegening, ongeveer gelijklopend zijn.

6.5.3.1.1

Samenwerking en ondersteuning

• Hoe verloopt de samenwerking met…(positieve en negatieve opmerkingen) - De Korpschef? Op uitzondering van de twee respondenten van PZ RIHO, die nauwelijks contact hebben met de korpschef (alle transacties gebeuren er via de directe directeur HCP), verloopt de samenwerking met de korpschef overwegend positief. In de meeste gevallen laat hij hen vrij in hun job en staat hij altijd open voor vragen en suggesties omtrent PSB. Bij PZ MIRA zou de korpchef graag een eigen dienst oprichten, maar beseft dat hij daar voorlopig de middelen niet voor heeft. In tegenstellig tot PZ Gavers waar de korpschef geen problemen ziet in de manier van werken en het belang van een eigen dienst niet opportuun vindt. - OBP’s? In de gevallen dat er samengewerkt moet worden (Bv. bij een brand), verloopt de samenwerking goed. Er zijn geen negatieve punten vermeld. 51

52

- OGP’s? Over het algemeen verloopt de samenwerking met OGP’s bij iedereen goed. Een minder punt dat PZ MIRA en PZ RIHO aangeven, is dat er bepaalde OGP’s snel een soort ‘afschuif’ gedrag vertonen. Wanneer bijvoorbeeld een slechtnieuwsmelding moet gebeuren schuiven de OGP’s dit nogal vlug door naar een gespecialiseerde medewerker slachtofferbejegening, i.p.v. zelf hun verantwoordelijkheid te nemen. - leden van de permanentieploegen? Alle respondenten zijn positief over de samenwerking. De opvolging van tussenkomsten inzake slachtofferzorg verlopen vrij goed, al hangt natuurlijk alles af van persoon tot persoon. Er zijn verder geen negatieve punten vermeld. - andere collega’s binnen het korps? Uitgezonderd de respondenten van PZ Vlas, die de opmerking hadden dat de samenwerking met de lokale recherche nog iets beter kan, waren er geen negatieve punten meer. - en krijgt u voldoende ondersteuning van deze personen? Alles hangt af van persoon tot persoon, maar de personen of diensten waar de respondenten het meest mee moeten samenwerken, verloopt de ondersteuning en samenwerking positief. Enkel DPS van PZ MIDOW voelt zich een beetje op een eiland. Zelf geven zij voldoende feedback maar ze krijgen er zelden terug. De wederzijdse communicatie zou daar nog beter kunnen. • Is er u voldoende ruimte voor eigen initiatief, als slachtofferbejegenaar? PZ Vlas (m,v)

Ja, maar er is niet genoeg effect naar buiten uit, initiatieven worden soms tegengehouden (enkel effect binnen eigen dienst en PST)

PZ RIHO (v)

Ja, ze kunnen hun werk zelfstandig regelen, binnen de vooropgestelde limieten van de korpschef

PZ Grensleie (m)

Zeer veel ruimte. kreeg vanaf het begin van de politiehervorming ‘carte blanche’ om een Politioneel Slachtofferzorg Team uit te bouwen.

PZ MIDOW (v)

Er is voldoende ruimte, maar zoals al aangehaald wordt er ook graag terugkoppelende feedback gekregen.

PZ MIRA (m)

Daar ze geen eigen dienst hebben en de 4 vrijwilligers slachtofferbejegening een andere hoofdtaak uitvoeren, is er weinig ruimte voor eigen initiatief.

PZ Gavers (m)

Neen, het takenpakket slachtofferbejegening in deze zone is zodanig miniem, dat er moeilijk eigen initiatieven kunnen worden verwezenlijkt.

52

53

Zeer uiteenlopende antwoorden, die moeilijk te bundelen zijn in een geheel. Iedere zone heeft zijn eigen positieve en negatieve kanten op vlak van slachtofferbejegening, die intern dienen te worden opgelost. Wat we hier wel kunnen concluderen is, daar waar er een specifieke DPS is, er ruimte is voor initiatief, maar dit niet altijd het gewenste effect heeft. • Bent u op de hoogte van de slachtofferzorgwerkingen van de andere politiezones, binnen het arrondissement Kortrijk? • Staat u open voor suggesties, opmerkingen van de andere politiezones? • Kunnen jullie zelf genoeg feedback geven, naar andere zones toe? De acht personen zijn op de hoogte van de andere slachtofferzorgwerkingen binnen het gerechtelijk arrondissement Kortrijk. Iedereen staat open voor suggesties en kunnen voldoende feedback geven. Hieruit kunnen we concluderen dat de informele contacten, onderling tussen de verschillende verantwoordelijken voor slachtofferbejegening, goed verlopen. Als iedereen interesse toont in elkaars werking, is het risico om vast te roesten of om geen aparte eilandjes te creëren afgesloten van de buitenwereld, kleiner. Door deze openheid onder elkaar worden de eigenlijke slachtoffers nog beter geholpen, wat de betrachting is van iedereen die begaan is met politionele slachtofferbejegening. Iedereen vindt dat er voldoende momenten zijn, om bij elkaar te ventileren en achten deze momenten zeer leerrijk.

6.5.3.1.2

Wetgeving

Om een globaal beeld te scheppen van de samenwerking tussen de politie en hulpverlening, wordt de tweede vragenlijst hier tussenin verwerkt. De vragenlijst werd gericht aan alle nietpolitionele diensten van het welzijnsteam. De dienst welzijn van de provincie WestVlaanderen, kon deze vragenlijst moeilijk invullen daar deze eerder een structurele en intermediaire beleidsfunctie vervullen. In het verloop van dit onderdeel ‘wetgeving’ wordt er bij de vragen twee en drie, een deel van de vragenlijst gericht aan de niet-politionele diensten van het welzijnsteam in verwerkt. Bij het onderdeel ‘overlegstructuren’ enkel bij de vraag betreffende het WZT. Het onderscheid in vragenlijst wordt duidelijk vermeld door de woorden ‘POLITIEZONES’ en ‘HULPVERLENIG’ bovenaan de tabellen. • Het basisprincipe van de OOP 15ter kan men onderverdelen in twee delen: 53

54

- 1. “De politiediensten zorgen voor een goede eerste opvang van de slachtoffers (vb. inrichten aangename lokalen, inrichten cursus slachtofferbejegening, ...)”. - Hoe wordt dit geïnterpreteerd binnen jullie dienst? PZ Vlas (m,v)

- Aan de DPS is er een aangenaam lokaal verbonden, bij andere diensten is dit niet of in mindere mate voorzien. - cursussen worden gegeven waar iedere politieambtenaar zich vrijwillig kan voor inschrijven

PZ RIHO (v)

- Cursussen kunnen door iedere politieambtenaar vrijblijvend worden gevolgd - beschikken over voldoende aangepaste ruimtes

PZ Grensleie (m)

- geen specifiek ingericht lokaal, opvang gebeurt op de bureau’s, wat niet zo evident is. In de toekomst wil men hier verandering in brengen. - cursus werd gegeven en kon vrijblijvend gevolgd worden

PZ MIDOW (v)

- collega’s kunnen gebruik maken van bureau SLB, dat een minder politionele indruk nalaat. Er is ook een kleine speelhoek aanwezig voor kinderen. - cursus werd ingericht en kon door alle geïnteresseerde collega’s worden gevolgd

PZ MIRA (m)

Lokalen voor opvang zijn aanwezig - men gaat ervan uit dat iedere politieambtenaar voldoende kennis heeft i.v.m. SLB, door de basisopleiding in de politieschool.

PZ Gavers (m)

- aangepaste, niet politionele lokalen, zijn er niet voorzien - elke politieambtenaar moet kunnen instaan voor een goede eerste opvang

Alle politieambtenaren van de zes zones, hebben een basiskennis inzake slachtofferbejegening, via hun opleiding aan de politieschool en/of interne vorming. We mogen er dus vanuit gaan dat iedere politieambtenaar een slachtoffer correct weet op te vangen. Binnen alle zones is het moeilijk om aangepaste lokalen te voorzien. Dit heeft veelal te maken met de verouderde staat van de gebouwen, waar er maar net voldoende plaats is om het ganse korps te vestigen. Vóór de hervorming waren deze gebouwen meestal eigendom van de gemeentepolitie of rijkswacht, waar het inrichten van een aangenaam lokaal zeker geen prioriteit was. Waar er wel de mogelijkheid is, probeert men dit lokaal zo optimaal mogelijk te gebruik en in te richten, maar het blijft nog altijd vrij beperkt.

54

55

- 2. “De politiediensten de slachtoffers die dit behoeven en wensen in contact te brengen met andere (externe) diensten voor verder advies op juridisch vlak en/of hulpverlening.” - Welke zijn de voornaamste externe adviserende diensten waarmee jullie samenwerken? - welke zijn de voornaamste hulpverlenende externe diensten waarmee jullie samenwerken? Adviserende

Hulpverlenende

PZ Vlas (m,v)

SOP, justitiehuis, SLH, OCMW

SLH, CGGZ, PAAZ

PZ RIHO (v)

SOP, CLB, ziekenhuizen

SOP, SLH, DGGZ, C.A.W. roeselare

PZ Grensleie (m)

Justitiehuis, SOP

SHL, CGGZ, OCMW, Sociale dienst ziekenhuis, C.A.W.

PZ MIDOW (v)

OCMW, CLB, CBJ, scholen, ziekenhuizen

SLH, vluchthuis, CBJ, OCMW, DGGZ, huisartsen, drugzorg, PAAZ

PZ MIRA (m)

Justitiehuis, SOP

SHL, DGGZ

PZ Gavers (m)

SLH, SOP

SLH

De verschillende diensten zijn goed gekend onder de acht slachtofferbejegenaars, waardoor er op een efficiënte manier kan worden doorverwezen. Iedere zone heeft een sociale kaart opgemaakt die hen een beter zicht moet geven in het welzijnslandschap. Deze kaart is verspreid onder het ganse politiekorps. De onderlinge contacten en wederzijdse informatie-uitwisseling verlopen goed. Door de informele afspraken, kan er soepel worden omgesprongen met het beroepsgeheim. Van beide kanten is er het besef dat dit de dienst efficiënter, tijdsbesparende en doelgerichter doet werken. • Welke zijn de positieve en negatieve opmerkingen, sterktes of zwaktes van deze samenwerking met de externe hulpverlenende diensten? POLITIEZONES: Positieve punten

Negatieve punten

Duidelijk aanspreekpunt

Beschikbaarheid en bereikbaarheid na de kantooruren en weekends

Kennis en kunde van de diensten (het krijgen van een duidelijk antwoord op je vraag)

Lange wachtlijsten van sommige diensten (Bv. DGGZ)

55

56

Goede persoonlijke contacten (SOP, SLH)

Weinig feedback na doorverwijzing

Efficiënt doorverwijzen De samenwerking wordt zeker niet als negatief aanzien door de slachtofferbejegenaars. Voor sommige negatieve punten zijn de externe diensten niet zelf rechtstreeks verantwoordelijk (Bv. lange wachtlijsten). Andere zijn min of meer al opgelost (bereikbaarheid tijdens weekends en nacht wordt opgevangen door het Regionaal Crisis Centrum). Een algemeen punt van kritiek bij de grotere zones Vlas, RIHO en Grensleie is dat er weinig feedback, van voornamelijk de diensten SLH en DGGZ, is na doorverwijzing. Na elke verwijzing moet men er vanuit gaan dat de betrokkenen de gepaste hulp krijgen. HULPVERLENING (in samenwerking met politie): Positieve punten

Negatieve punten

De vele verwijzingen

Aantal verwijzingen toch nog te laag volgens de criminaliteitsstatistieken

Een vloeiende lijn van het bejegeningsluik naar het slachtofferluik

Frustratie bij sommige politiemensen wanneer er geen plaats is voor opvang (vrouwen)

Slachtoffers worden vaak goed opgevangen door de politie

Een aantal SLO’s worden te lang begeleid door de SLO-bejegenaars, waardoor je SLOhulpverlening onvoldoende kunt uitvoeren

Politie staat open om praktische taken te vervullen (Bv. ophalen kledij)

Rekening houden met wachtlijsten is niet evident voor sommigen (DGGZ)

Degelijke informatie-overdracht

Grote verschillen in zones qua PSB

Vlotte communicatie

Werkveld niet respecteren

Soepele omgang met beroepsgeheim (uitgezonderd met DGGZ), door goede onderlinge afspraken

56

57

Over het algemeen zijn de diensten tevreden over de samenwerking. Er wordt verondersteld dat de politieambtenaar het slachtoffer goed opvangt en correct doorverwijst. Dit kunnen deze resultaten wel beamen. Toch is het voor sommige diensten niet duidelijk hoe de functie PSB wordt toegepast in alle zes de politiezones, wat deels te maken heeft met het feit dat sommige zones wel een DPS hebben en anderen niet. Een aantal structurele problemen zijn: de lange wachtlijsten en te weinig doorverwijzingen volgens de statistieken. • Wat is de meerwaarde van deze samenwerking? POLITIEZONES: In alle zes zones zijn ze het er over eens dat deze samenwerking leidt tot een meerwaarde, dat bewijzen de volgende antwoorden. Na de snelle doorverwijzing wordt de capaciteit van de slachtofferbejegenaar snel terug vrij en kan zo gebruikt worden voor andere (nieuwe) opdrachten. door te overleggen met andere diensten krijg je een breder zicht op de problematiek, zul je het vanuit een andere invalshoek bekijken, waardoor je de situatie anders gaat aanpakken (minder repressief). door de goede contacten en onderlinge afspraken, kan er op een soepelere manier met het beroepsgeheim worden omgegaan. netwerkvorming Geïntegreerd hulpverleningsaanbod (slachtofferopvang->slachtofferhulp>slachtoffertherapie Gerichtere aanpak van probleemsituaties (de juiste speler op de juiste plaats) Iedere dienst behoudt zijn eigenheid (goede afspraken maken goede vrienden) Een politiedienst is niet gekwalificeerd om mensen te begeleiden, deze diensten zijn dat wel.

HULPVERLENING (met politie): De meerwaarden van een goede samenwerking met de verschillende politiezones zijn: Door de correcte doorverwijzing van de politie, zit de cliënt direct op de juiste plaats (wordt niet van het kastje naar de muur gestuurd) Begrip onder elkaar voor een bepaalde situatie i.f.v. secundaire victimisering, die voorkomen kan worden 57

58

Wederzijds verwijzen verloopt vlotter

Zoals we kunnen merken komt de meerwaarde van een goede samenwerking op de eerste plaats ten behoeve van het slachtoffer en dan pas ten behoeve van de eigen werking. Wat strookt met de doelstelling van slachtofferbejegening.. We kunnen stellen dat de samenwerking met en de doorverwijzing door de verschillende politiezones positief verloopt, maar dat het nog altijd beter kan. Daarvoor ligt de oorzaak zowel bij de eigen werking van de hulpverleningsdienst als bij de slachtofferzorgwerkingen van de zes politiezones. Een structureel probleem blijft de wachtlijsten. In een aantal zones is de DPS de filter in de doorverwijzingen, maar in ander gevallen gebeurt de door verwijzing op individuele basis, door de politie-inspecteur. Daardoor gebeurt het vaak dat de diensten, waar de politieambtenaar naar heeft doorverwezen, het slachtoffer verder moeten doorverwijzen naar de specifieke dienst. Om secundaire victimisering te voorkomen is dit geen optimale werkwijze. Volgens de respondenten van de verschillende hulpverleningsdiensten, zouden de politieambtenaren meer vorming en sensibilisering moeten krijgen over de werking, structuur, … van het diverse slachtoffergerichte hulpverleningsaanbod in de regio. • Elke politieambtenaar heeft krachtens de OOP15ter en de PLP 10 een aantal basistaken inzake politionele slachtofferbejegening uit te voeren. Zoals adequate opvang, informatie en bijstand aan het slachtoffer geven. Denkt u dat iedere politieambtenaar binnen uw korps in staat is om deze basistaken uit te voeren? Of zijn er daar nog vormings- en sensibiliseringsacties rond nodig? Alle acht de antwoorden kwamen op hetzelfde neer. Men weet dat niet iedere politieambtenaar, binnen hun korps, deze taken naar behoren zal uitvoeren. Veel hangt af van de persoonlijke ingesteldheid ten opzichte van de problematiek ‘slachtoffer’. Sommige politieambtenaren hebben daar ook meer ‘feeling’ voor dan anderen. Bijkomende sensibilisering en vorming zijn dus zeker noodzakelijk, enerzijds omdat er steeds nieuwe personeelsleden bijkomen, anderzijds verslapt de aandacht van een groot deel van de politieambtenaren over slachtofferzorg na een tijdje. • Het KB van 17 september 2001 en de PLP 10 van 9 oktober 2001 bepalen dat de functie politionele slachtofferzorg één van de zes functies is om de minimale dienstverlening aan de bevolking te verzekeren. Slechts in geval van zeer ernstig slachtofferschap mag een beroep gedaan worden op een gespecialiseerde medewerker politionele slachtofferzorg. Wordt dit ook zo geïnterpreteerd binnen jullie zone?

58

59

PZ Vlas (m,v)

Voor ernstige feiten wordt de dienst altijd opgeroepen, maar ook bij minder ernstige feiten worden ze vaak gecontacteerd (wijkdienst, interventieploeg ontlasten van slechtnieuwsmelding…)

PZ RIHO (v)

Door de interne nota, i.v.m. de inzetcriteria van de DPS, kan men niet meer zeggen dat dit ook zo wordt opgevolgd.

PZ Grensleie (m)

Binnen de zone zijn er duidelijke afspraken wat betreft de inzet van de gespecialiseerde medewerker. Hierin worden er een aantal criteria weergegeven waarvoor de DPS kan worden opgeroepen om bijstand te verlenen aan de interventieploeg ter plaatse.

PZ MIDOW (v)

Er zijn afspraken gemaakt binnen welke criteria de permanentie slachtofferzorg kan worden opgeroepen, de oproeping gebeurt dan op beslissing van de OGP interventie van wacht.

PZ MIRA (m)

Wordt op die manier toegepast. In eerste instantie moet iedere politieambtenaar zijn verantwoordelijkheid nemen. Ernstige zaken of zaken die meer tijd vragen worden opgevangen door een gespecialiseerde medewerker slachtofferzorg.

PZ Gavers (m)

ja

Hier merken we opnieuw een verschil in werking bij de zones die wel een eigen DPS hebben en de twee die geen DPS hebben. De vier zones met een eigen dienst hebben duidelijke afspraken gemaakt i.v.m. de oproep- en inzetcriteria. De opvolging van deze afspraken hangt meestal samen met de goodwill van interventieploegen ter plaatse en OGP van wacht. Bij PZ MIRA en Gavers vertonen de politieambtenaren dan minder ‘afschuif’ gedrag, omdat er geen specifieke DPS is. Dit in tegenstelling tot de andere zones waar de politieambtenaren nogal vlug hun verantwoordelijk durven afschuiven op de gespecialiseerde DPS. • Heeft jullie politiezone een specifieke regelgeving of beleidsnota uitgewerkt betreffende de werking van slachtofferbejegening binnen de zone (Vb. i.v.m. de oproep- en de inzetcriteria)? Zo ja, hebt u daar inspraak in gehad? Iedereen politiezone heeft een specifieke regelgeving of beleidsnota uitgewerkt, inzake slachtofferbejegening. Met uitzondering van PZ RIHO, hebben alle andere zeven personen daarin inspraak gehad. Zij hebben de nota zelfs zelf mogen opmaken, rekening houdend met de limieten bepaald door de korpschef. Afspraken i.v.m. de oproep- en inzetciteria, zijn o.a. opgenomen in deze interne dienstnota’s.

59

60

Daarnaast hebben PZ RIHO en MIDOW, een samenwerkingsprotocol afgesloten inzake permanentie slachtofferbejegening. Vanaf 01/01/05 verzekeren de slachtofferbejegenaars van de DPS RIHO en MIDOW (volgens een verdeelsleutel) een permanentie slachtofferzorg na de kantooruren en in het weekend, voor het ganse grondgebied van beide zones.

6.5.3.2

Overlegstructuren

• Wat vindt u van het IPOS (Interzonaal Politioneel Overleg Slachtofferzorg)? Positieve en negatieve opmerkingen? Sterktes of zwaktes? Veranderingswensen? Positieve punten

Negatieve punten

Omgang met collega’s van andere zones. Meeste contacten gebeuren anders telefonisch.

Niet steeds concreet en met onmiddellijk resultaat

Intervisie besprekingen n.a.v. ‘frustraties’ opgedaan in eigen zone. Wisselen van gedachten met elkaar.

Inhoudelijk kan het beter. Is enkel een los overleg, waarin tot nog toe slechts weinig echte werkafspraken werden gemaakt

Interessant om kennis op te doen van elkaars visie en werking en deze op elkaar af te stemmen

Komt te weinig samen

Bevordert de samenwerking

Voor sommigen frustratiebron ( omwille van weinig concrete resultaten)

Hierin worden zuiver politionele aangelegenheden besproken, waardoor deze vermeden kunnen worden in het welzijnsteam

Gezamenlijke projecten uitwerken is moeilijk omdat de zes zones een eigen specifieke (of zelfs geen) werking PSB hebben

Hieruit kunnen we concluderen dat het IPOS enkel dient om de persoonlijke contacten te onderhouden en om het welzijnsteam te ontlasten van politionele aangelegenheden. Zolang niet iedere zone een specifieke dienst PSB heeft kan er moeilijk samen worden gewerkt aan projecten, waardoor dit orgaan voorlopig zijn doel mist. • Wat vindt u van het welzijnsteam? Positieve en negatieve opmerkingen? Zwaktes of sterktes? Veranderingswensen? POLITIEZONES: Positieve punten

Negatieve punten

Leert andere hulpverleningsdiensten kennen

Veel verloop van personen

Mogelijkheid om elkaar te zien. Bevordert

Weinig concrete resultaten. Deelnemers hebben vaak geen beslissingsbevoegdheid waar60

61

de onderlinge samenwerking

door veel zaken op de lange baan geschoven worden

Opdoen van nieuwe weetjes uit het slachtofferlandschap

Te weinig beleidsvoorbereidend werk

Verschillende diensten zijn van elkaars werking op de hoogte, wat kan leiden tot efficientere werkwijzen met elkaar

Geen duidelijke coördinator, leiding. Vergadering loop soms verward Praatbarak Te grote groep

Het welzijnsteam fungeert momenteel meer als een uitwisselend informatieorgaan en minder als een orgaan om samen iets te verwezenlijken. Het is de bedoeling dat het welzijnsteam de agenda opstelt voor de arrondissementele raad, maar zelfs dat wordt meestal niet besproken. Er zou veel méér uit dit overleg kunnen worden gehaald, dan momenteel het geval is. De verscheidenheid van de verschillende diensten maakt dat het team alleszins meer impact zou hebben, wanneer het bepaalde zaken gezamenlijk naar buiten toe zou brengen, i.p.v. individueel. Door de geringe beslissingsbevoegdheid en onvoldoende leiding en sturing, kan dit orgaan maar moeilijk de verwachtingen inlossen. Het blijft vaak steken in een gezellig samenzijn, waar er van gedachten kan worden gewisseld. Toch bestaat er nu al een overlegorgaan i.f.v. de slachtofferproblematiek, daar waar er vroeger niets was. HULPVERLENING: Positieve punten

Negatieve punten

Er is een forum die gans het slachtofferluik dekt

Er is soms een grote differentiatie in werkpunten tussen de hulpverlenende en de politie diensten

Kunnen een gezicht kleven op de diensten

Soms nog een teveel politionele en justitieel gerichte vergadering-> neiging om te vervallen in een politieoverleg

Voelen en horen de verschillende visies, knelpunten, ervaringen,…

Grote groep-> veel gepraat tussenin

Mogelijkheid om elkaar te zien (verbetert de

Gebrek aan secretariaat en coördinatie 61

62

samenwerking) Representatieve vertegenwoordiging van relevante diensten voor het gerechtelijk arrondissement Kennismaking met elkaars werking

De positieve punten komen meestal overeen met punten die de politionele slachtofferbejegenaars aangaven. Het is een interessant orgaan om elkaars visie, werkwijze, … te leren kennen, wat een eventuele samenwerking ten goede komt. Een negatief punt, waar de hulpverlening het nog altijd moeilijk mee heeft, is dat er soms teveel politionele zaken worden besproken, die geen betrekking hebben op de directe slachtofferproblematiek. Ook al is het IPOS daarvoor al opgericht, het mist duidelijk resultaat. Volgens de hulpverlening kan er ook veel meer uit deze overlegstructuur gehaald worden dan nu het geval is. Er is nood aan een nieuwe wind (dit komt er misschien met de aanstelling van een nieuwe voorzitster). De volgende vragen hebben weer enkel betrekking op de verantwoordelijken PSB. • Wat vindt u van de arrondissementele raad voor slachtofferbeleid? Positieve en negatieve opmerkingen? Sterktes of zwaktes? Veranderingswensen? Positieve punten Parket wordt bij deze raad betrokken, waardoor zij voeling blijven houden met slachtofferzorg

Negatieve punten Star, stroef verloop vrij grote vergadering

Doordat alle ‘gelederen’ (parket, justitie, poliHiërarchische structuur tie, gerecht en hulpverlening) aanwezig zijn kan er constructief gewerkt worden aan knelpunten Beleidsinstrument

Louter formele samenkomst

Via dit orgaan kan opvang van slachtoffers structureel verbeterd worden en de wijze van opvang in de diverse zones worden afgestemd op elkaar

Geen concrete resultaten

Bijeenkomsten: slechts 2 maal per jaar voor een vergadering van ongeveer 2 uur.

62

63

De positieve punten zijn veelal utopie. Daar deze vergadering slechts 2 maal per jaar, gedurende maximaal voor 2 uur samenkomt, kan er moeilijk iets verwezenlijkt worden via dit orgaan. Door de weinige motivatie en interesse in deze overlegstructuur, blijft dit orgaan eerder een louter formeel en verplichte bijeenkomst, dat aanzien kan worden als een ‘lege doos’. • Hebt u het gevoel dat deze overlegstructuren iets bijbrengen? Zo ja, wat? Iedere respondent hecht veel belang aan de persoonlijke contacten met de verschillende diensten. Op dit vlak vinden zij deze overlegstructuren zeer waardevol. Goede hulpverlening en goede doorverwijzing verlopen steeds over personen. Deze structuren geven vaak de gelegenheid tot ‘elkaar beter leren kennen’ (informeel), wat de samenwerking verbetert, en om eilandwerking tegen te gaan. Dit is dan ook het enige wat deze overlegstructuren, volgens de respondenten, bijbrengen. Nochtans was dit niet de hoofdbetrachting van deze organen. Zij fungeren als beleidsorgaan en dienen om gemaakte afspraken te concretiseren en implementeren in functie van een integrale slachtofferzorg. Ze zouden zich meer moeten bezig houden met de opvolging van het slachtofferbeleid in de regio en het uitwerken van nieuwe items.

6.5.3.3

Lokale permanentierol slachtofferzorg

• Werken jullie met een permanentierol op zonaal vlak? ja Deze vragen hebben betrekking op de politiezones Vlas, RIHO, Grensleie, MIDOW en MIRA. - Hoe is deze samengesteld? Een antwoord op deze vraag is terug te vinden in hoofdstuk 3, punt 3.2, bij de beschrijving van de verschillende politiezones. - Vanaf wanneer is iemand van wacht? PZ Vlas

Van vrijdag 18u. tot de daaropvolgende vrijdag 8u. Ook tijdens weekends en feestdagen

PZ RIHO en PZ MIDOW (zie ptn 3.2.5, samenwekingsprotocol)

Vanaf maandag 8u. tot de daaropvolgende maandag 8u. + weekends en feestdagen

63

64

PZ Grensleie

Tijdens de week vanaf 18u. tot 8u. – tijdens het weekend vanaf vrijdag 18u. tot maandag 8u.

PZ MIRA

Omdat er geen specifieke dienst is, kan er dus niet over kantooruren gesproken worden en is een medewerker 24u. van wacht (van 00u. – 24u) voor de ganse week

- Om de hoeveel maal vergaderen jullie met het team? PZ Vlas

4 maal per jaar

PZ RIHO en PZ MIDOW (zie ptn 3.2.5, samenwekingsprotocol)

1 maal per week

PZ Grensleie

5 maal per jaar

PZ MIRA

1 maal per jaar

Opvallend is de sterke verscheidenheid in frequentie van vergaderen (van 1 maal/week tot 1 maal/jaar). PZ MIRA en Vlas geven aan dat dit te weinig is. Het feit dat de vrijwillige medewerkers in verschillende diensten bij de politie werken, is het moeilijk om hen samen te krijgen (andere uren,…). Éénmaal per week bijeenkomen, vinden de zones PZ RIHO en MIDOW zeker niet belastend, aangezien er een duidelijke verstandhouding is om de vergadering kort en bondig te houden. - Wat wordt er zoal besproken in die vergaderingen? De vergaderingen dienen vooral als een intervisiebespreking voor de verschillende tussenkomsten die er zijn geweest van de medewerkers. Evenals opgelopen problemen, bedenkingen, aandachtspunten, praktische zaken kunnen hierin worden besproken. - Wat zou u als zwaktes en sterktes van de permanentierol slachtofferzorg aanduiden? Sterktes

Zwaktes

Leden zijn gemotiveerd, want ze doen het veelal op vrijwillige basis

Te weinig eenvormigheid in manier van werken (wordt vooral overgelaten aan individu)

De medewerkers kunnen snel de nodige tijd vrijmaken om slachtoffers bij te staan

‘Afschuif’ gedrag van bepaalde collega’s wordt nog versterkt

Flexibiliteit

Vinden van nieuwe vrijwilligers is moeilijk

64

65

Het hebben van een lokale permanentierol is een must voor iedere zone. In principe houdt dit niet veel in, men moet enkel de vrijwilligers vinden en daar wringt soms het schoentje. Op uitzondering van PZ Grensleie, waar de vrijwilligers zelfs op een wachtlijst staan, zijn de andere zones naarstig op zoek naar nieuwe vrijwilligers. Veel mensen zijn blijkbaar niet geneigd om zich na hun werkuren nog te engageren voor de zone. • Werken jullie met een permanentierol op zonaal vlak? nee Deze vraag heeft enkel betrekking op de PZ Gavers die niet beschikken over een lokale permanentierol. - Hoe lossen jullie de slachtofferzorg dan op na de kantooruren? In geval van ernstige noodzaak, wordt er een beroep gedaan op de bovenlokale permanentie. Blijkbaar lukt het nog niet voor iedere zone om een lokale permanentierol op te starten, wat de noodzaak tot de opstart van een nieuwe permanentierol leidde (zie verder bij ptn. 6.5.3.4). Deze bovenlokale permanentierol is een akkoord tussen de korpschefs van de zes politiezones, waarbij de verantwoordelijke(n) voor PSB van de zes zones niet betrokken werden. Daar PZ Gavers dit jaar slechts driemaal een beroep heeft moeten doen op deze permanentie en ze slachtofferzorg anders via hun gewone werking kunnen oplossen, achten ze het niet relevant om een lokale permanentierol op te starten. De bovenlokale permanentierol is enkel in het voordeel voor PZ Gavers, daar zij via deze rol, de verplichte 24/24u. permanentie verzekeren inzake slachtofferzorg. Voor de andere zones, die beschikken over een lokale permanentierol, leidt deze enkel tot meer werk en frustraties.

6.5.3.4

Bovenlokale permanentierol slachtofferzorg

• Sedert 1 maart 2003 kan er een beroep gedaan worden op de bovenlokale permanente politionele slachtofferzorg. Bent u op de hoogte van dit samenwerkingsprotocol? Al de acht verantwoordelijken voor PSB van de zes zones waren van dit akkoord op de hoogte. • Denkt u dat uw korpschef daarvan op de hoogte is? Alle acht zijn ze zeker dat hun korpschef daarvan op de hoogte is, aangezien de zes korpschefs dit samenwerkingsprotocol samen hebben ondertekend. Eén iemand vond dit een jammerlijke zaak.

65

66

• Wat vindt u van deze permanentierol? Positieve en negatieve opmerkingen? Sterktes en zwaktes? Positieve punten

Negatieve punten

Kleine PZ’s kunnen de bevolking een goede dienstverlening aanbieden

Bijkomende permanentierol->belastend voor het sociaal leven

Vangnet voor kleinere zones zonder eigen permanentie

Gerechtelijk arrondissement Kortrijk is vrij groot, waardoor soms grote afstanden overbrugd moeten worden Enkel goed voor één PZ Weten niet waar of door wie dit geëvalueerd wordt. Er wordt veronderstelt dat elke deelnemer intern aan zijn korpszchef rapporteert. Totaal géén maar dan ook géén sterktes

Hieruit kunnen we concluderen dat de bovenlokale permanentierol enkel goed is voor één politiezone en geen meerwaarde biedt voor de andere zones van het gerechtelijk arrondissement Kortrijk. Daarom staan deze vijf zones niet zo positief tegenover deze permanentie en zien ze hem liever afgeschaft worden. Als iedere zone een lokale permanentierol heeft, hoeft deze extra permanentie niet te bestaan. Is er dan toch bijstand nodig van een andere zone, vinden de respondenten dat er voldoende collegialiteit is om de andere zone bij te springen. De verschillende personen kunnen wel hun ongenoegen uiten, maar tegen een gezamenlijke beslissing van de korpschefs is moeilijk in te gaan. • Hebt u al een beroep moeten doen op deze dienstverlening? Politiezone

Hoeveel maal?

Wat was de reden daarvoor?

Hoe verliep de samenwerking?

PZ Gavers

5 maal

Dodelijk arbeidsongeval en tweemaal voor zelfmoord

Verliep vrij goed

Sedert 1 maart 2003, heeft de bovenlokale permanentie slechts een bijdrage geleverd voor één zone. Als de permanentie in twee jaar tijd slechts vijf keer is opgeroepen, kan de vraag gesteld worden of het dan nog zinvol is om deze permanentierol te behouden (moet er geen andere interne oplossing worden gezocht).

66

67

Mocht de bovenlokale permanentierol afgeschaft worden, dan is PZ Gavers wettelijk gezien niet meer in orde. Het voorziet geen 24/24u. permanentie inzake PSB en kan dus een sanctie worden opgelegd. Enkel door de opstart van een lokale permanentierol kunnen ze dit dan verhelpen, maar dit is momenteel niet aan de orde. • Is uw zone al opgeroepen voor de bovenlokale permanentie rol? Zo ja voor welke zone was dit dan? Politiezone

Al opgeroepen?

Vlas

3 maal PZ Gavers

RIHO

Nooit

Grensleie

PZ Gavers

MIDOW

Nooit

MIRA

2 maal PZ Gavers

Gavers

Nooit

Hieruit kunnen we concluderen dat de verschillende politiezones enkel worden opgeroepen voor PZ Gavers. In het bijstand verlenen aan PZ Gavers verliep de samenwerking en uitwisseling van informatie vrij vlot, waardoor ze op een efficiënt manier te werk konden gaan op een ‘vreemd’ grondgebied.

6.5.3.5

Veranderingswensen

• Zijn er plannen voor de toekomst inzake politionele slachtofferzorg binnen uw politiezone? PZ Vlas (m,v)

Het uitwerken van twee projecten: - intrafamiliaal geweld - schaderegeling op politieniveau

PZ RIHO (v)

-Aanwerven van een nieuwe gespecialiseerde medewerker als vervanging van CP Maria Seurinck - nieuwe bijkomende taken (gerechtelijke) voor de dienst, zoals opmaken van moraliteitsverslagen e.d.

PZ Grensleie (m)

Niet onmiddellijk

PZ MIDOW (v)

Neen

PZ MIRA (m)

Ja, de korpschef is van plan om de functie van politieassistent in te vul67

68

len, voor de uitbouw van een eigen DPS PZ Gavers (m)

Neen

Een opmerkelijk feit en positief punt, die we hier kunnen uithalen, is dat PZ MIRA misschien binnenkort ook een eigen dienst PSB zal hebben. Blijkbaar ziet de korpschef van deze zone de noodzaak en meerwaarde van een DPS in. • Wat zou u willen zien veranderen, op vlak van slachtofferbejegening, binnen (Wat kan er beter of zou er nog aan gewerkt moeten worden?) - Uw eigen politiezone? PZ Vlas (m,v)

-Nog een betere/intensere samenwerking met het PST, zodat met werkelijk ook van een team kan spreken (meer integratie i.p.v. losse individuele contacten) - veel grondigere opvolging en evaluatie van de diverse slachtoffezorg opdrachten

PZ RIHO (v)

Slachtofferbejegening binnen de zone werkt goed

PZ Grensleie (m)

Momenteel niets

PZ MIDOW (v)

Uitbreiding van de dienst (1 medewerker is te weinig) meer vrijwilligers voor de lokale permanentierol

PZ MIRA (m)

Meer vrijwilligers voor de lokale permanentierol

PZ Gavers (m)

Opstart van een eigen dienst (stelde dat dit utopisch is)

Ondanks de vele negatieve opmerkingen,zijn twee zones over het algemeen tevreden over de implementatie van de functie politionele slachtofferbejegening binnen hun zone. Behalve PZ Gavers, lijken de wensen van de andere zones geen onrealistische doelstellingen. De opstart van een DPS bij PZ Gavers lijkt utopisch, omdat de korpschef voorlopig alle middelen nodig heeft om eerst de prioritaire actieplannen binnen de zone te kunnen verwezenlijken. - Het arrondissement Kortrijk PZ Vlas (m,v)

- Bovenlokale permanentierol hoeft niet ( er is nog altijd voldoende onderlinge collegialiteit) - meer integratie van slachtofferbejegening en de diensten jeugd en gezin

68

69

tot stand brengen PZ RIHO (v)

Eigen permanentie van PZ Gavers zodat de bovenlokale permanentierol kan worden afgeschaft

PZ Grensleie (m)

- Afschaffing bovenlokale permanentierol - meer concretere werking van IPOS en WZT

PZ MIDOW (v)

Geen

PZ MIRA (m)

Één grote (gemeenschappelijke) dienst slachtofferbejegening voor gans het gerechtelijk arrondissement Kortrijk

PZ Gavers (m)

Grotere beschikbaarheid van de externe hulpverleningsdiensten (weekends, na kantooruren, feestdagen)

Opnieuw komt hier naar boven dat het merendeel van de respondenten vóór de afschaffing is van de bovenlokale permanentierol. Andere zaken zijn al aan bod gekomen in de vorige vragen (samenwerking, overlegstructuren, …). Een opmerkelijk feit is het idee van PZ MIRA, om één DPS voor het hele arrondissement Kortrijk op te starten. Na navraag bij de andere diensten, kunnen sommige slachtofferbejegenaars van andere zones zich daarin vinden, maar anderen dan weer niet, waardoor dit moeilijk haalbaar lijkt.

6.5.3.6

Varia

• Zijn er zaken die in de loop van deze vragenlijst niet aan bod kwamen, maar waar u wel nog iets over kwijt wilt?

Één iemand sloot de vragenlijst of met de filosofische vraag: ‘Waar eindigt politionele slachtofferbejegening?’ Bij deze kan ik niet beter zeggen dan dat dit de ideale afsluiter is van dit onderdeel over de verwerking van mijn vragenlijst.

6.6

Besluit

Door deze vragenlijst komen een aantal zaken duidelijker naar voren. Het is de bedoeling deze, chronologisch volgens de vragenlijst, te bundelen in dit navolgend deel.

69

70

Zeven van de acht personen die verantwoordelijk zijn voor de FPS binnen hun zone hebben een psychosociale vooropleiding gehad, voordat ze bij de politie kwamen. Om de functie naar behoren te kunnen uitvoeren hebben ze allemaal op zijn minst de basiscursus politionele slachtofferbejegening gevolgd. Elk politiekorps staat open voor extra vormingen en sensibiliseringsacties, maar gezien de beperkte mogelijkheden van sommige zones is dit niet altijd te realiseren. De verantwoordelijken PSB tonen allen een enorme interesse en motivatie in de slachtofferproblematiek, en zijn vragende partij om hun kennis in deze problematiek uit te breiden. Niet iedere politiezone heeft een eigen specifieke dienst voor slachtofferbejegening. Sinds de politiehervorming in 2001, is de functie politionele slachtofferbejegening officieel erkend binnen iedere politiewerking, van de zes politiezones. Sommige zones hadden het aspect slachtofferbejegening al vóór de politiehervorming geïmplementeerd binnen hun politiewerking, waardoor de ene zone al veel verder staat dan de andere, op het gebied van slachtofferbejegening. Als we kijken naar de taken die de verantwoordelijke slachtofferbejegenaar(s) moet verrichten, dan kan een er duidelijk onderscheid gemaakt worden tussen de zones die wel een dienst hebben en degenen die geen specifieke dienst hebben. Een specifieke dienst zorgt ervoor, dat er binnen die politiezones extra tijd en ruimte vrij komt om de opvang van slachtoffers beter te kunnen verwezenlijken. Terwijl de andere zones het moeten stellen met het vertrouwen in en de goodwill van alle politieambtenaren, van hun zone. Globaal gezien heeft iedere verantwoordelijke PSB van de zes politiezones als hoofdtaak, de bijstand verlenen aan politieambtenaren, in geval van ernstige crisissituaties. Alle acht de respondenten zijn het erover eens dat slachtofferbejegenaars over een aantal kwaliteiten moeten beschikken. Ze somden er veel verschillende op, maar haalden vaak dezelfde aan. De respondenten hechten veel belang aan de houdingen: echtheid, respect en onvoorwaardelijke aanvaarding, empathie en vooral ervaring is belangrijk. Het kunnen volgen van extra opleidingen, vormingsdagen,… hangt vooral samen met hebben van de nodige tijd en de relevantie die de korpsleidingen eraan geven. Het kunnen inrichten van sensibiliseringscampagnes, is niet voor iedere zone haalbaar, maar wordt door de kleinere zones gecompenseerd met individuele bijsturing. Globaal gezien is de hoofdopdracht waar iedere verantwoordelijke slachtofferbejegenaar moet voor tussenkomen, het melden van slechtnieuws n.a.v. een zelfmoord, natuurlijk/verdacht overlijden…

70

71

Als we de samenwerking intern met het politiekorps bekijken, dan kunnen we geen noemenswaardige problemen noteren. Met uitzondering van een aantal kleinere knelpunten binnen bepaalde politiezones, die intern op te lossen vallen, kunnen we concluderen dat er binnen iedere politiezone een vlotte samenwerking heerst tussen de slachtofferbejegenaar en de verschillende leden van het politiekorps. Evenals het krijgen van voldoende ondersteuning van het politiepersoneel, reageert men positief op. Of er van voldoende ruimte is voor eigen initiatief, hangt opnieuw samen met de prioriteit die de zones geven aan de functie politionele slachtofferbejegening. De zones zonder specifieke dienst PSB kunnen maar moeilijk iets verwezenlijken ten voordele van het korps of de slachtoffers, terwijl de verantwoordelijke slachtofferbejegenaars van de andere zones soms teveel vrijheid hebben naar hun gevoel. De onderlinge contacten met de verschillende verantwoordelijke slachtofferbejegenaars van de zes politiezones verloopt zeer goed. Men is zeer tevreden wat betreft de uitwisseling van informatie, en de feedback. Niemand voelt zich de betere. Allen staan ze open voor nieuwe ideeën, die kunnen leiden tot een betere slachtofferbejegening binnen het gerechtelijk arrondissement Kortrijk. Alle politiezones proberen de slachtoffers in een aangepast lokaal op te vangen, maar de respondenten zijn er zich van bewust, dat zo’n lokaal niet altijd binnen de mogelijkheden ligt van het politiekorps. Voorlopig dienen ze tevreden te zijn met wat er is en kunnen de meeste respondenten daarmee leven. Alle respondenten hebben voldoende kennis en weet van de verschillende hulpverleningsdiensten die er binnen de regio zijn. C.A.W. stimulans, afdeling slachtofferhulp en SOP zijn de belangrijkste diensten waarmee er wordt samengewerkt. Zowel voor hulpverlening als voor advies. Positief aan de samenwerking, zijn de goede contacten en onderlinge afspraken die eruit voortvloeien, die kunnen leiden tot een efficiëntere werking van de PSB binnen de zone. De weinige feedback na doorverwijzing ervaren de respondenten dan vooral als negatief. In samenwerking met de politie, vindt de hulpverlening de vele correcte doorverwijzingen van de politiezones positief, maar de grote verschillen qua slachtofferzorgwerking binnen de zes politiezones, ervaren zij als een zwakte.

71

72

Zeggen dat iedere politieambtenaar van de zes politiekorpsen de basistaken inzake PSB, volgens de OOP 15ter en PLP 10, naar behoren uitvoert, zou een leugen zijn. Alles hangt af van de persoonlijke ingesteldheid en interesse van de politieambtenaar inzake de slachtofferproblematiek. Vorming en sensisibilisering zijn altijd nuttig, maar niks bewijst dat er daardoor verandering zal optreden en er dient binnen het politiekorps daar ook ruimte voor te zijn. Iedere politiezone heeft een specifieke regelgeving of beleidsnota uitgewerkt betreffende de werking van PSB binnen hun zone, met o.a. de beschrijving van situaties die vallen onder ernstig slachtofferschap. In de meeste gevallen hebben de respondenten, binnen de limieten van de zone, deze zelf mogen opstellen of op zijn minst daarin inspraak gehad. Toch kan deze interne regelgeving niet beletten dat de politieambtenaren soms nog te vlug een beroep doen op de gespecialiseerde medewerker politionele slachtofferzorg, ook al mag deze, volgens de PLP 10 en interne nota, maar opgeroepen worden in gevallen van zeer ernstig slachtofferschap. Het IPOS is een interessant orgaan omdat er louter politionele aangelegenheden in kunnen worden besproken. Het is positief om de sociale contacten onder de verschillende slachtofferbejegenaars te versterken, maar er is een groot gemis aan enig concreet en onmiddellijk resultaat. Het welzijnsteam is voor de acht slachtofferbejegenaars positief op het vlak van opdoen van informatie uit het welzijnslandschap en om de onderlinge contacten met de hulpverlening te versterken. Inzake de uitwerking van concrete projecten mist het welzijnsteam deels zijn doel. Er is nood aan betere leiding en coördinatie. Volgens sommige slachtofferbejegenaars voelt het voorlopig eerder aan als een praatbarak. Kennismaking met elkaars werking en het horen van andere visies, ervaringen, methoden,… ervaart de hulpverlening als positief aan het welzijnsteam. Toch vinden zij ook dat er gebrek is aan leiding en coördinatie. De oprichting van het IPOS kan nog altijd niet verhinderen dat het welzijnsteam soms nog teveel neigt naar een politionele/justitiële vergadering. Het enige echte positieve element aan van de arrondissementele raad is, volgens de respondenten, het feit dat het parket er bij betrokken wordt, zodat zij de voeling niet verliezen met het ‘slachtofferlandschap’. Verder wordt dit orgaan beschouwd als een formele, stroeve bijeenkomst, die weinig concreets realiseert ten voordele van de slachtofferproblematiek.

72

73

Ook al zijn de respondenten niet overwegend positief over de overlegstructuren en is er wel kritiek, toch stuurt geen enkele respondent aan op het afschaffen ervan. Men benadrukt het belang van persoonlijke contacten en het op de hoogte blijven van het nieuws binnen het slachtofferlandschap. Als resultaat hiervan kan men een goede samenwerking noemen en het vermijden van een eilandcultuur. Maar als we het louter bekijken met wat er geschreven staat in de verschillende wetgevingen, dan missen de overlegstructuren deels hun doel. Wat ontbreekt zijn gezamenlijke projecten. Vijf van de zes politiezones hebben een lokale permanentierol inzake slachtofferbejegening opgericht. PZ RIHO en MIDOW werken samen op dit vlak. Deze rol dient om de permanentie inzake slachtofferbejegening na de kantooruren op te vangen en zo een 24/24u. permanentie te verzekeren. Alle permanentiegroepen zijn zeer divers en bestaan, naast de slachtofferbejegenaars, uit personeelsleden van verschillende diensten binnen het politiekorps. Frequenter vergaderen zou voor iedere permanentiegroep, behalve die van PZ MIDOW-RIHO, volgens de respondenten geen overbodige luxe zijn. Behalve PZ Grensleie ervaren de andere politiezones waar er een lokale permanentie is, het vinden van extra gemotiveerde vrijwilligers als een moeilijkheid. De politiezone waar er geen lokale permanentierol is, verzekert zich van een 24/24u. permanentie, door in gevallen van ernstig nood en wanneer alle eigen krachten zijn uitgeput, een beroep te doen op de bovenlokale permanentierol inzake slachtofferbejegening. De bovenlokale permanentierol is een rol die alle politiezones, met uitzondering van PZ Gavers, liever kwijt dan rijk zijn. Hun lokale permanentierol maakt deze rol overbodig. Het is een permanentierol die enkel goed is voor PZ Gavers en geen meerwaarde biedt voor de vijf andere politiezones. De enige manier om de wens van de vijf politiezones kan inlossen, is hopen dat PZ Gavers binnenkort het fiat van hun korpschef krijgt, om een lokale permanentierol op te starten. Iedere politiezone heeft zijn eigen plannen voor de toekomst. De één heeft geen onmiddellijke plannen, de andere overweegt sterk om te starten met de oprichting van een eigen dienst PSB (PZ MIRA), terwijl dat voor PZ Gavers op korte termijn niet haalbaar zal zijn.. Als er wordt gepeild naar de veranderingswensen binnen het arrondissement Kortrijk dan komen er twee belangrijke zaken naar voren. Enerzijds de grotere beschikbaarheid van de externe hulpverleningsdiensten (tijdens weekends, feestdagen en na kantooruren) en anderzijds de afschaffing van de bovenlokale permanentierol.

73

74

7 Besluiten, knelpunten en voorstellen In dit hoofdstuk wil ik mijn eindwerk beëindigen met een aantal besluiten en de formulering van een aantal knelpunten en voorstellen. We spreken over diensten slachtofferbejegening, slachtofferhulp en slachtofferonthaal. Maar weet iedereen wel wat ze doen en waarvoor de diensten staan? Binnen het gerechtelijk arrondissement Kortrijk heerst er nogal wat onduidelijkheid tussen de verschillende diensten die instaan voor slachtoffers. Slachtofferbejegening is een must voor iedere politiezone, maar wordt niet in iedere zone op dezelfde manier uitgewerkt. Er bestaan verschillende regelgevingen (omzendbrief, decreet,…) die een voorstel uitschrijven hoe de politie de bevolking beter ten goede kan komen. Er moet meer duidelijkheid worden geschapen over de functie slachtofferbejegening bij de politie. De benaming ‘bejegening van slachtoffers’ maakt alvast weinig duidelijk. Bejegenen is een woord dat niet courant wordt gebruikt. Bij een rondvraag, in mijn directe omgeving naar de betekenis ervan, zullen maar weinig van de mensen weten waar het woord precies voor staat. Bovendien klinkt het woord ouderwets. Globaal komt het er op neer dat ieder slachtoffer zo goed mogelijk moet worden opgevangen en ervoor te zorgen dat hij of zij zich niet nog een tweede maal slachtoffer voelt. ‘Zorgen’ is hier veel beter gekozen, dan bejegenen. We gaan het slachtoffer niet behandelen, maar we zorgen ervoor dat het slachtoffer in de eerste plaats op een correcte manier wordt behandeld. Is het niet beter om te spreken over ‘slachtofferzorg’ in de plaats dan over ‘slachtofferbejegening?’ Slachtofferzorg overkoepelt veel méér aspecten van het slachtofferschap en heeft veel meer toegangswegen voor slachtoffers om zich onder deze noemer te plaatsen. Dit zou onder ander meer duidelijkheid scheppen bij de bevolking. Het moet eenvoudig en eenduidig zijn. Naar mijn aanvoelen klinkt bejegening veel te statig en te verouderd. Ook al geven de definities in politiekringen een juiste omschrijving, het is in de eerste plaats het slachtoffer dat telt en de politie die hem op een zorgvuldige manier probeert bij te staan.

74

75

Als we willen streven naar een eenduidigheid qua slachtofferbejegening binnen het gerechtelijk arrondissement Kortrijk, dan dient eerst en vooral iedere politiezone een specifieke dienst te hebben. Zoals het er nu naar uitziet lijkt dit nog niet aan de orde. Bijvoorbeeld PZ Gavers, enerzijds is het mijns inziens een verantwoorde keuze dat PZ Gavers geen specifieke DPS heeft. Immers is het een zeer kleine zone, waar de criminaliteit beduidend lager ligt dan in andere zones. De tijd en ruimte die vrij komt door geen DPS te hebben, kunnen ze investeren in de betere uitbouw van andere diensten (wijkdienst, recherche, onthaal,…). Op die wijze kunnen ze de bevolking op andere manieren een goede dienstverlening bieden. Anderzijds vind ik wel, dat als een DPS niet mogelijk is (wat volgens mij voor elke zone een must is), een lokale permanentierol een absolute minimale voorwaarde moet zijn. Dit vraagt in principe niet veel moeite, men moet enkel de gemotiveerde vrijwilligers vinden en de goedkeuring van de korpsleiding. Daar wringt echter soms het schoentje. Sommige korpschefs kiezen te snel voor de gemakkelijkheidshalve oplossing, zonder dat er ooit maar eens gediscussieerd kan worden over het item slachtofferbejegening, met de geïnteresseerde slachtofferbejegenaars en politieambtenaren van de zone. Op vlak van slachtofferbejegening kan de communicatie binnen de verschillende politiekorpsen mijns inziens nog veel beter. Misschien willen een aantal kleinere zones, voorlopig niet investeren in slachtofferbejegening, omdat ze ervan uit gaan dat er toch nieuwe politiehervormingen zullen komen, waardoor er een aantal kleinere zones zullen samensmelten met andere zones. Dan is het mogelijk dat zone Gavers en zone Vlas een nieuwe politiezone vormen, met als gevolg dat het item slachtofferbejegening direct opgelost wordt, voor de gemeenten Harelbeke en Deerlijk (= nu de omvattende gemeenten van PZ Gavers). Slachtoffergericht denken en optreden wordt pas duidelijk wanneer het korpsmanagement een slachtoffervriendelijke aanpak ook daadwerkelijk stuurt. Meer nog, het is mijns inziens een noodzakelijk voorwaarde dat de korpsleiding, het beleid (als dat er al is) en regelgeving inzake slachtofferbejegening weet te vertalen naar de concrete werking en organisatie van het korps. Iedereen moet er achter staan, alle neuzen moeten in dezelfde richting wijzen en er moet een overeenkomst bestaan over de definitieve uitwerking slachtofferbejegening binnen het korps, evenals over de wijze waarop de dienstverlening aan slachtoffers in het organisatiemodel kan worden ingepast. Hierbij dient men te streven naar gelijklopende werkingen uit andere zones, waar er al een goed uitgebouwde dienst is. Dit vraagt natuurlijk een engagement en openheid van het korps, waar men vaak niet toe bereid is. Men lost het liever zelf op, maar daardoor is het nog niet beter.

75

76

Alle zes de politiezones hebben een interne nota waar de werking slachtofferbejegening binnen hun politiekorps, in wordt uitgeschreven. Daarin staat de bestaande werking, de organisatie, … beschreven. Wat echter ontbreekt is een duidelijke visie en strategie op langere termijn van slachtofferzorg binnen elk korps. Bestaat deze visie? Is slachtofferbejegening een lange termijn project? Wordt er nog werk gemaakt van verdere plannen? Ik vind dat ieder managementteam van elk korps een langere termijnvisie zou moeten bepalen. Zoniet dan is slachtofferbejegening naar mijn oordeel slechts een woord dat de wettelijke correctheid van de politiezones aanduidt, (cfr. PLP 10), zonder dat er verandering of verbetering optreedt. Het item slachtofferbejegening wordt wel ten pas en ten onpas als onderdeel van diverse projecten gehanteerd. Dit is een goede zaak, maar het gebeurt meestal op fragmentaire wijze , vaak zonder inspraak van zij die uitwerking moeten geven aan de opdrachten. Daarom kunnen we nogmaals stellen dat het geheel van initiatieven in het kader van slachtofferbejegening, niet het kenteken van ‘prioritaire opdracht’ (cfr. PLP 10) kan genieten, waardoor de omzendbrief duidelijk een onvervulbare wens blijft op dit vlak. Ook voor de hulpverlening zou het gemakkelijker zijn, mocht iedere zone een gelijkwaardige werking inzake slachtofferbejegening hanteren. Net zoals de politieambtenaren ten opzichte van het hulpverleningsaanbod soms de bomen door het bos niet meer zien, is het voor de hulpverlening moeilijk om een zicht te krijgen op hoe de verschillende politiezones van het gerechtelijk arrondissement Kortrijk te werk gaan inzake slachtofferbejegening. Dit speelt zeker niet in het voordeel van het slachtoffer. Om beter te kunnen samenwerken dienen er duidelijke afspraken en taakverdelingen gemaakt te worden. Vanuit de hulpverlening is er voldoende motivatie om een optimalere werking tot stand te brengen, maar ik heb soms het gevoel dat de politie niet altijd even enthousiast is om mee te werken. Daarom zou het misschien interessant zijn om een gezamenlijk project op te starten, met de hulpverlening en sleutelfiguren van de politiezones, ten voordele van de slachtofferproblematiek (vb. vorming partnergeweld organiseren met het WZT), maar ook ten voordele van ieders aparte werking. Hoe nauwer de contacten zijn met hulpverlening en politie, hoe beter de kennis zal zijn van elkaars werking, hoe beter er afspraken zouden kunnen gemaakt worden (wie doet wat wanneer?) en tenslotte hoe efficiënter de doorverwijzing. Er kunnen vele diensten en projecten worden opgericht ten voordele van slachtoffers, maar als men niet van elkaars bestaan of werking afweet, bereikt men er ook niks mee. Integendeel, het slachtoffer raakt verward en haakt af en voelt zich nu nog meer slachtoffer.

76

77

Op dit vlak zijn het welzijnsteam en IPOS (enkel voor de verantwoordelijke politionele slachtofferbejegenaars) een goed orgaan. Daarin kunnen de verschillende diensten hun frustraties, bevindingen, opmerkingen,… specifiek over de samenwerking kwijt. Er wordt kennis opgedaan van elkaars specifieke werkwijzen en gebreken, de sociale contacten worden onderhouden, … Dit alles draagt bij tot een efficiëntere doorverwijzing van de politie en van een open sfeer onder de verschillende slachtoffergerichte dienstverleningen. Dit is positief, maar in feite is dit niet de hoofdbetrachting van deze organen. Het is de bedoeling dat er via deze organen gezamenlijke projecten ontstaan, ten voordele van de slachtofferproblematiek binnen het gerechtelijk arrondissement Kortrijk. Iedere dienst moet zijn specifieke inbreng kunnen doen en zijn eigenheid behouden. Binnen het WZT moet rond het slachtofferbeleid worden gewerkt en de agenda, met knelpunten en voorstellen voor de arrondissementele raad, moet er worden opgesteld. Van deze hoofdtaak komt er momenteel weinig in huis. Het welzijnsteam en IPOS blijven voorlopig steken op een ‘betaald onderonsje’, zoals sommige respondenten het zelfs durven te noemen Met als gevolg dat bepaalde zones, aparte vormingen of projecten opstarten, louter en alleen voor hun korps. Waarom kan dit niet uitgebreid worden voor het hele arrondissement Kortrijk, in samenwerking met andere korpsen en hulpverleningsinstanties, die allen een specifieke inbreng hebben in het thema (vb. partnergeweld)? Zulke initiatieven kunnen een bijdrage leveren aan de gezamenlijke aanpak van het slachtofferschap en zullen zeker een meerwaarde zijn voor de politiezones waar er momenteel vaak geen tijd is om vormingen te geven. Naar mijn gevoel mist het welzijnsteam coördinatie en een leidersfiguur die de vergadering binnen de lijnen van de essentie kan houden. Het merendeel van de antwoorden uit mijn vragenlijst, gericht naar het welzijnsteam, staven deze stelling. Dit kan alleen maar een uitdaging betekenen. Er vanuitgaande dat iedereen momenteel van hetzelfde oordeel is, dan denk ik dat de deelnemers van het WZT zeker open staan voor verandering. Misschien zijn ze echter niet de personen die het heft in handen willen nemen en wordt er momenteel nog te veel naar elkaar gekeken in plaats van met elkaar iets te verwezenlijken. Over de arrondissementele raad ben ik minder hoopvol. Mocht iedere deelnemer van zichzelf eens nagaan waar dit orgaan voor staat, wat het al verwezenlijkt heeft en wat het nog kan bieden, dan zal men allicht tot de conclusie komen dat de arrondissementele raad, als beleidsorgaan, voorlopig niet aan zijn opdrachten kan voldoen. Ik schat enige verandering niet optimistisch in. Een starre en geforceerde bijeenkomst die twee maal per jaar vergadert, kan mijns inziens geen gefundeerde argumenten of voorstellen voor knelpunten rapporteren aan de overheid. Alle initiatieven blijven veel te vaag binnen dit orgaan, niks wordt concreet. 77

78

Een volgend item dat ik wil aanhalen, maar al veel aanbod is gekomen in het verloop van mijn eindwerk, is de bovenlokale permanentierol voor slachtofferbejegening. Eigenlijk is mijn mening daar vrij duidelijk over. Het is een overbodig orgaan dat enkel leidt tot frustratie bij de zones die over een lokale permanentierol beschikken, maar in het belang van één zone dient te blijven bestaan. Het afschaffen van de bovenlokale permanentierol zou mijns inziens een bijkomend positief effect hebben op de samenwerking tussen de verschillende slachtofferbejegenaars. PZ Gavers heeft geen lokale permanentierol, maar tijdens de kantooruren zijn er wel twee personen aangesteld om in gevallen van ernstige noodzaak bijstand te verlenen als slachtofferbejegenaar. Het valt moeilijk te begrijpen dat er in deze zone werkelijk niemand, ook de aangestelde personen niet, bereid wordt gevonden om buiten de kantooruren de permanentierol op te nemen. Het aantal opdrachten van de bovenlokale permanentierol telde slechts drie opdrachten na de kantooruren. Met meerdere vrijwilligers en duidelijke afspraken kan de inspanning zelfs tot een minimum beperkt worden, en een mooi systeem worden uitgewerkt. Hier is naar mijn mening het gezegde “Waar een wil is, is een weg”, niet aan de orde. Hoewel politionele slachtofferbejegening en slachtoffergerichte dienstverlening in essentie te maken hebben met een professionele houding, kunnen we er niet omheen dat de infrastructuur van sommige politiegebouwen van de zes zones ontoereikend is. Er is een tekort aan aangepaste materiële infrastructuur om slachtoffers (burgers) in een serene sfeer te ontvangen en/of discreet te verhoren. In de praktijk moet een slachtoffer zich veelal eerst melden aan een soort loket, waar weinig privacy is. Daar moet hij of zij haar verhaal doen in een omgeving die zeker geen comfortabele en rustgevende sfeer uitstraalt. Met het oog op een redelijk onthaal en een goede eerste opvang van slachtoffers (cfr. OOP 15ter) is de inrichting van één of meerdere lokalen een noodzaak. Indien dit toch niet haalbaar blijkt, kunnen kleine aanpassingen, maar vooral veel goede wil en creativiteit behoorlijke resultaten opleveren. Een ander punt, dat zal blijven terugkomen, is de noodzaak aan permanente vorming en sensibilisering over politionele slachtofferbejegening ten aanzien van iedere politieambtenaar van de zes zones en hulpverleners, die met slachtoffers in contact kunnen komen. De bedoeling hiervan is om zo de voeling met de slachtofferproblematiek niet te verliezen en het ‘afschuif’ gedrag bij de politieambtenaren, te reduceren. Mij lijkt het een goed idee dat het welzijnsteam eens brainstormt over een onderwerp waarrond er vorming kan worden gegeven aan alle diensten. Daarna hoeft niet iedere dienst te participeren in de vorming, maar het geven van informatie en helpen vorm geven aan een ontwerp, kan al een eerste stap zijn in de concrete samenwerking aan projecten binnen het welzijnsteam. 78

79

Personeelstekort, tijdsgebrek, infrastructurele tekortkomingen en gebrek aan middelen zijn misschien reële, maar mijns inziens te weinig valabele argumenten om slachtoffergerichte initiatieven van de hand te doen. Professionalisering van de personeelsleden in het omgaan met slachtoffers vereist ontegensprekelijk een continu proces van sensibilisering, vorming, training, evaluatie en positieve bekrachtiging. Evengoed zijn een positieve en open werksfeer in het korps en met de hulpverlening, maar ook het feit dat politieambtenaren aanvoelen zelf door hun oversten goed ‘bejegend’ te worden, belangrijke sleutels tot succes. Werk aan de winkel dus?

79

80

8 Literatuurlijst 8.1

Boeken

• Aertsen, I. Vademecum politiële slachtofferbejegening. Brussel, Politeia, 1996. • Aertsen e.a., I. e.a. Vademecum politiële slachtofferbejegening. Gent, Academia Press, 2002. • Interuniversitaire reeks criminologie en strafwetenschappen. Slachtofferhulp en strafrechtsbedeling. Antwerpen - Arnhem, Kluwer rechtswetenschappen - Gouda quint, 1991. • Peters, T. en Goethals, J. Samenleving , criminaliteit en strafrechtspelging. De achterkant van de criminaliteit. Leuven, Kluwer, 1993. • Tilanus, C.P.G. Onderzoeksmethoden bij agogisch handelen. Utrecht, uitgeverij SWP, 1997. • Van Coillie, J. Bij de tekst, schrijfboek voor sociaal werkers. Mechelen, Wolters Plantyn, 2000. • Vereniging van Vlaamse Sociale Hogescholen. Leren en werken als maatschappelijk assistent. Leuven, Garant, 1996.

8.2

Artikels

• Christiansen, S. en Meyvis, W. Slachtofferzorg: een politiezorg?! Verkenning en omschrijving van een politietaak. Panopticon 1, 1990, nr. 11, p. 96-124. • Politiehulp aan slachtoffers van misdaden. Stadskrant Kortrijk, 1995, juni, p.1. • Truyens, E. Wie helpt het slachtoffer? De politieofficier, 1996, nr. 6, p. 45-60. • Van Ooteghem, P. omzendbrief OOP 15ter inzake slachtofferbejegening. Politiejournaal, 1999, nr. 17, p. 12-13. • Verboven, P. Slachtofferhulp vanuit de politie, een noodzaak. Politeia, 1995, nr. 8, p. 1619. • Verboven P. Slachtoffer- en daderzorg, de hulpverleningsstructuren bij politie en justitie. Politeia, 1998, nr. 2, p. 13-17.

8.3

Cursussen

• Degraeve, I. en Verboven, P. Handleiding politionele slachtofferbejegening. Kortrijk, Dienst Poltionele Slachtofferzorg PZ Vlas, oktober - november 2003. • De Schutter, L. werkmethoden systeemdenken. Kortrijk, Hogeschool West-Vlaanderen, departement Hiepso, 2003.

8.4

Eindwerken

• Coulembier, J. Een zorg voor slachtoffers?! Evaluatie OOP 15ter politiezone KortrijkKuurne-Lendelede. Kortrijk, Hogeschool West-Vlaanderen; departement Hiepso, 2001. • Schakman F. Snel gebeurd, grote impact. Opvang van slachtoffers van een woninginbraak binnen de PZ Grensleie. Kortrijk, Katho, departement Ipsoc, 2004. • Verhaeghe, I. Slachtofferzorg de klok rond. Het Politioneel Slachtofferzorgteam van politiezone Vlas vanuit het maatschappelijk werk. Kortrijk, Katho, departement Ipsoc, 2003. 80

81

• Vanmol, E. Politionele slachtofferzorg. Gent, Katholiek Vormingscentrum voor Maatschappelijk Werk, 1999.

8.5

Legistieke bronnen

• Koninklijk Besluit tot vaststelling van de organistatie- en werkingsnormen van de lokale politie teneinde een gelijkwaardige dienstverlening aan de bevolking te verzekeren. Belgische Staatsblad, p. 35531-35532, 17/09/2001. • Ministeriële omzendbrief PLP 10 inzake de organistatie- en werkingsnormen van de lokale politie met het oog op het waarborgen van een gelijkwaardige minimale dienstverlening aan de bevolking. Belgisch Staatsblad, p. 35984-35991, 09/10/2001. • Omzendbrief OOP 15bis betreffende slachtofferbejegening door de politie. Belgisch Staatsblad, s.p., 29/03/1994. • Omzendbrief OOP 15 inzake politiële slachtofferhulp. Belgisch Staatsblad, s.p., 26/08/1991. • Omzendbrief OOP 15ter betreffende politiële slachtofferbejegening. Belgisch Staatsblad, p. 31269-31276, 09/07/1999. • Samenwerkingsakkoord tussen de Staat en de Vlaamse Gemeenschap inzak slachtofferzorg. Belgisch Staatsblad, p. 26942-26947, 07/04/1998. • Wet op het politieambt. Belgisch Staatsblad, p. 27124-27148, 05/08/1992. • Wet tot organisatie van een geïntegreerde politiedienst, gestructureerd op twee niveaus. Belgisch Staatsblad, p. 132-178, 07/12/1998. • Wet tot verbetering van de strafrechtspleging in het stadium van het opsporingsonderzoek en het gerechtelijk onderzoek. Belgisch Staatsblad, p. 10027-10041, 12/03/1998.

8.6

Rapporten

• C.A.W. Stimulans afdeling slachtofferhulp. Nieuwsbrief. Kortrijk, nr. 16, 2005. • Nationaal Forum voor Slachtofferbeleid. Aanbevelingen van het nationaal forum voor slachtofferbeleid, stand van zaken. Brussel, Ministerie van Justitie, 29/04/2004. • Nationaal Forum voor Slachtofferbeleid. Strategisch plan van een nationaal slachtofferbeleid, Brussel, Ministerie van Justitie, 1996. • PZ Vlas. Jaarverslag 2003. Kortrijk, PZ Vlas, 2003. • PZ Vlas. Zonaal veiligheidsplan 2004, Kortrijk, PZ Vlas, 2004. • Van Cleven, C. Samenwerkingsverband bovenlokale politionele slachtofferzorg. Menen, Dienst PST PZ Grensleie, 13/09/2002. • Vandenborre, R. Dienstnota PZ Vlas: permanentierol politionele slachtofferzorg. Kortrijk, PZ Vlas, 30/04/2002. • Verhaeghe, I. Seminariewerk. De beknopte geschiedenis van de dienst politionele slachtofferzorg te Kortrijk. Kortrijk, departement Ipsoc, 2002.

8.7

Brochures

• C.A.W. Stimulans. folder Stimulans vzw Centrum voor Algemeen Welzijnswerk. Kortrijk. • Informatiebrochure. Slachtoffers van fysiek, seksueel en psychisch geweld! Wat nu?. Federaal Ministerie van Tewerkstelling en Arbeid, 2001. • Nationaal Forum voor Slachtofferbeleid. Uw rechten als slachtoffer van een misdrijf. Brussel, Ministerie van Justitie, 2000. 81

82

• Verboven, P. Slachtofferhulp. Kortrijk, Dienst politionele slachtofferzorg PZ Vlas, 1995. • Verboven, P; en Pille, A.-M. Dienst politionele slachtofferzorg, politiezone Vlas. Kortrijk, Dienst politionele slachtofferzorg PZ Vlas, 01/04/2002.

8.8

Internet

• Belgisch Staatsblad. Internet, (http://www.ejustice.just.fgov.be/cgi/welcome.pl). • De Belgische Senaat. Colloquium: De rechten van slachtoffers. Stand van zaken en ontwikkeling. Opvang van slachtoffers van opzettelijke gewelddaden. Internet, 26/03/2002. (http://www.senate.be/doc/misc/slachtoffers_22-06-2001.html). • PZ vlas. Directie politiezorg, Internet, 07/02/2005, (http://www.pzvlas.be/begin.html). • PZ Vlas. Zonaal veiligheidsplan 2004. Internet, 01/01/2005, (http://www.pzvlas.be/begin.html).

8.9

E-mails

• Degraeve; I., ([email protected]). Vragenlijst slachtofferbejegenaar, Bart Werbrouck. E-mail aan Van Cleven, C., ([email protected]), 30/03/2005. • Van Cleven, C., ([email protected]). Re: vragenlijst slachtofferbejegenaar, Bart Werbrouck. E-mail aan Degraeve, I., ([email protected]), 15/04/2005.

8.10 • • • • • • • • •

Gespreken en interviews

Casier, S., Mondelinge mededeling. Informeel gesprek, Roeselare, 12/04/2005. Degraeve, I., Mondelinge mededeling. Informeel gesprek, Kortrijk, 22/04/2005. Soete, G., Mondelinge mededeling. Informeel gesprek, Harelbeke, 12/04/2005. Seurynck, M., Mondelinge mededeling. Informeel gesprek, Roeselare, 12/04/2005. Seynaeve, G., Mondelinge mededeling. Informeel gesprek, Avelgem, 20/04/2005. Van Cleven, C., Mondelinge mededeling. Informeel gesprek, Menen, 20/04/2005. Vandenheede, R., Mondelinge mededeling. Informeel gesprek, Meulebeke, 06/04/2005. Verboven, P., Mondelinge mededeling. Informeel gesprek, Kortrijk, 22/04/2005. Verheecke, G., Mondelinge mededeling. informeel gesprek, Kortrijk, 30/03/2005.

82

83

9 Bijlagen Bijlage 1:

Kaart Politiezones en gerechtelijke arrondissementen van de provincie West-Vlaanderen

p.85

Bijlage 2:

Omzendbrief OOP 15ter, betreffende politiële slachtofferbejegening

p. 86

Bijlage 3:

Samenwerkingsakkoord tussen de Staat en de Vlaamse Gemeenschap inzake slachtofferzorg

p. 87

Bijlage 4:

Koninklijk Besluit tot vaststelling van de organistatie- en werkingsnormen van de lokale politie teneinde een gelijkwaardige dienst aan de bevolking te verzekeren

p. 88

Bijlage 5:

Dienst en vertegenwoordiger WZT

p. 89

Bijlage 6:

Vragenlijst: bevraging van de perso(o)n(en) bevoegd met de slachtofferfunctie binnen alle politiezones van het gerechtelijk arrondissement Kortrijk

p. 90

Bijlage 7:

Vragenlijst: bevraging van de verantwoordelijke perso(o)n(en) van de hulpverlenende diensten die zetelen in het welzijnsteam van het arrondissement Kortrijk

p. 91

83

84

Bijlage 1: Kaart politiezones en gerechtelijke arrondissementen van de provincie WestVlaanderen

84

85

Bijlage 2: Omzendbrief OOP 15ter, betreffende politiële slachtofferbejegening

85

86

Bijlage 3: Samenwerkingsakkoord tussen de Staat en de Vlaamse Gemeenschap inzake slachtofferzorg.

86

87

Bijlage 4: Koninklijk Besluit tot vaststelling van de organisatie- en werkingsnormen van de lokale politie teneinde een gelijkwaardige dienst aan de bevolking te verzekeren.

87

88

Bijlage 5: Dienst en vertegenwoordiger WZT.

88

89

Bijlage 6: Vragenlijst: bevraging van de perso(o)n(en) bevoegd met de slachtofferfunctie binnen alle politiezones van het gerechtelijk arrondissement Kortrijk.

89

90

Bijlage 7: Vragenlijst: bevraging van de verantwoordelijke perso(o)n(en) van de hulpverlenende diensten die zetelen in het welzijnsteam van het arrondissement Kortrijk.

90