SISTEM TICKETING PADA BUS BERBASIS SMS
Oleh: Yohannes Sudirwan NIM : 612009702
Skripsi ini telah diterima dan disahkan Sebagai salah satu persyaratan guna mencapai SARJANA TEKNIK ELEKTRO dalam Konsentrasi Teknik Elektronika
PROGRAM STUDI TEKNIK ELEKTRO FAKULTAS TEKNIK ELEKTRONIKA DAN KOMPUTER UNIVERSITAS KRISTEN SATYA WACANA SALATIGA
SISTEM TICKETING PADA BUS BERBASIS SMS Oleh: Yohannes Sudirwan NIM : 612009702
Skripsi ini telah diterima dan disahkan Sebagai salah satu persyaratan guna mencapai SARJANA TEKNIK ELEKTRO dalam Konsentrasi Teknik Elektronika
PROGRAM STUDI TEKNIK ELEKTRO FAKULTAS TEKNIK ELEKTRONIKA DAN KOMPUTER UNIVERSITAS KRISTEN SATYA WACANA SALATIGA
Disahkan oleh : Pembimbing I
Pembimbing II
Ir. Lukas B.Setyawan, M.Sc.
Dedy Susilo, S.T.
Tgl : …………………
Tgl : …………………
INTISARI
Kecurangan yang timbul pada perusahaan bus kerap sekali terjadi. Walaupun dengan adanya sistem management pengecekan, terjadinya kerja sama antara petugas pengecek jumlah penumpang dengan petugas penerima uang ( kondektur ) didalam bus, jelas sulit sekali untuk di atasi. Dengan perkembangan teknologi yang semakin cepat, maka dibuatlah sebuah sistem ticketing yang lebih efektif dari sebelumnya. Sistem ticketing pada bus yang dirancang dibagi menjadi modul server dan modul satelit. Modul server merupakan modul untuk pencatatan data. Modul satelit merupakan modul yang akan digunakan untuk mengetahui posisi armada bus dan mengecek jumlah penumpang serta pengiriman data dengan layanan SMS. Alat yang dibuat telah disimulasikan pada kampus Universitas Kristen Satya Wacana Salatiga dengan melakukan permintaan pengecekan jumlah penumpang, posisi dan pengiriman SMS. Kesimpulan yang didapatkan, alat yang dibuat dapat memberi laporan posisi berupa garis lintang dan garis bujur suatu tempat melalui GPS dan jumlah penumpang yang dapat diketahui pada kode tiket melalui layanan SMS. Modul server merupakan aplikasi desktop sebagai penerjemah pesan singkat yang kemudian dapat disimpan dalam database.
i
ABSTRACT
Fraud on the bus company so often happens. Although the existence of checking system management, the cooperation between the officer checking the number of passengers with officer receiving money (conductor) in the bus, obviously very difficult to handle. With the technology development, then made a ticketing system that is more effective than before. Ticketing system designed is divided into server module and satellite module. Server module is a module for data recording. Satellite Module is a module that will be used to determine the position of the bus fleet, check the number of passengers and sending data to the SMS service. Ticketing system has been simulated at the campus of the University Christian of Satya Wacana by requesting checking passenger numbers, checking positions and sending SMS. The conclusion obtained that ticketing system can give the report the position of the bus fleet and sending number of passengers through SMS service. Server module is a desktop application for data messaging translator that can be stored in the database.
ii
KATA PENGANTAR
Puji syukur atas ke hadirat Tuhan Yesus Kristus sehingga penulis dapat menyelesaikan tugas akhir ini. Tugas akhir ini disusun untuk melengkapi salah satu syarat kelulusan untuk mendapatkan gelar Sarjana Teknik Elektro di Fakultas Teknik Jurusan Teknik Elektro, Universitas Kristen Satya Wacana. Dalam menyusun tugas akhir ini, muncul masalah, tantangan dan hambatan yang dihadapi. Namun dengan banyaknya dorongan dan bantuan dari berbagai pihak, maka pada akhirnya dapat diselesaikan dengan baik sehingga dalam kesempatan ini penulis ingin mengucapkan terima kasih yang sebesar – besarnya kepada : 1. Bapakku Sudirwan dan Ibuku Suindrawaty yang selalu mendoakan
dan
memberikan semangat dan nasehat yang tiada henti sehingga penulisan tugas akhir ini dapat terselesaikan dengan baik. 2. Bapak Ir. Lukas B. Setyawan, M.Sc sebagai Pembimbing I dalam menyelesaikan tugas akhir, yang tanpa kenal waktu selalu meluangkan waktu untuk memberikan
bimbingan kepada penulis dalam menyelesaikan tugas akhir ini. 3. Bapak Deddy Susilo,ST. sebagai pembimbing II dalam menyelesaikan tugas akhir yang telah meluangkan waktunya untuk membimbing, mengarahkan dan memberi saran kepada penulis dalam menyelesaikan tugas akhir ini. 4. Bapak Eng Wi (kuku Wi) yang telah memberikan pengarahan, nasehat dan motifasi untuk terus belajar dan belajar yang tidak pernah dilupakan sehingga penulis dapat mengerti arti hidup ini. 5.
Bapak Bhaktianto yang telah memberikan semangat,motifasi,nasehat dan telah memeberikan segala sesuatu yang dibutuhkan penulis dari awal hingga akhir studi.
iii
6. Cimot, David, Farrel yang tiada lelah memberi semangat membantu dan motivasi dari awal hingga akhir studi. 7. Mas Peter, Mas Bebek, Ir.Boki dan Nopek. Terima kasih atas
dukungan dan
semangatnya. Miss U All. 8.
Pak Bambang, Pak Harto, Pak Budi, Mas Wicak, Mbak Tien, Ranto, dan segenap laboran yang telah membantu selama kuliah dan pengerjaan tugas akhir ini.
9. Teman-teman Senasib dan seperjuangan , Iwan, Surya, Jimmy, Obow, Daniel, Arek, Bayu, Novent, Pak Dhe, Pak Che, Deka, Fonso dan Kumis. Ayo masuk Bareng Lulus Bareng bro!!! 10. Penghuni Lab Skripsi mas Widi, Mas Anton, mas Tro, Daniel, BeHa, Wiji, Lampung, Hansen, Ivan, Luis, Oong, sembir Thomas dan Panjul. Like This.! 11. Staf dan karyawan Cafe Rindang serta Jepit Penghuni setia Rindang yang tidak bisa disebutkan satu persatu. Penulis berharap tugas akhir ini dapat memberikan manfaat bagi pembaca dan dapat dimanfaatkan secara umum dan dikembangkan untuk menjadi lebih baik lagi. Penulis menyadari bahwa tugas akhir ini masih jauh dari sempurna, sehingga kritik dan saran dari pembaca sangat diharapkan sehingga dapat berguna untuk kemajuan kita bersama.
Penulis
Salatiga, Januari 2011
iv
DAFTAR ISI
Halaman INTISARI...........................................................................................................................i ABSTRACT......................................................................................................................ii KATA PENGANTAR......................................................................................................iii DAFTAR ISI ....................................................................................................................v DAFTAR GAMBAR.....................................................................................................viii DAFTAR TABEL............................................................................................................xi BAB I PENDAHULUAN.................................................................................................. 1 1.1 Tujuan ................................................................................................................. 1 1.2 Latar Belakang Masalah .................................................................................... 1 1.3 Pembatasan Masalah ........................................................................................... 2 1.4 Sistimatika Penulisan .......................................................................................... 3 BAB II DASAR TEORI ................................................................................................... 4 2.1. Mikrokontroler AVR ......................................................................................... 4 2.1.1. Arsitektur ATMega128 ................................................................................... 5 2.1.2. Konfigurasi Pin ATMega128.......................................................................... 8 2.1.3. Input Output .................................................................................................. 13 2.1.4. Interupsi ........................................................................................................ 13 2.1.5. USART ......................................................................................................... 17 2.2. Komunikasi Serial RS-232 .............................................................................. 22 2.3. GPS. ................................................................................................................. 23 2.3.1. Prinsip Kerja Penerima GPS. ........................................................................ 25
v
2.3.2. Format Pesan Keluaran GPS......................................................................... 25 2.4. SMS ................................................................................................................. 27 2.5. Thermal Printer ................................................................................................ 29
BAB III PERANCANGAN DAN REALISASI ............................................................ 31 3.1. Perancangan Sistem ......................................................................................... 31 3.1.1. Arsitektur Sistem .......................................................................................... 31 3.1.2. Tugas Masing Masing Modul ...................................................................... 31 3.1.3. Diagram Sistem............................................................................................. 32 3.1.4. Proses Kerja Sistem ...................................................................................... 34 3.1.5. Diagram Alir ................................................................................................. 35 3.2. Perancangan Perangkat Keras ......................................................................... 36 3.2.1. Modul Catu Daya .......................................................................................... 36 3.2.2. Printer............................................................................................................ 37 3.2.3. Modul GPS .................................................................................................. 39 3.2.4. Modul GSM .................................................................................................. 43 3.2.5. Mikrokontroler .............................................................................................. 48 3.3. Perancangan Perangkat Lunak ........................................................................ 49 3.3.1. GPS ............................................................................................................... 49 3.3.2. SMS .............................................................................................................. 55 3.3.3. Aplikasi Database......................................................................................... 57
BAB IV PENGUJIAN DAN ANALISA ........................................................................ 59 4.1. Pengujian Perangkat Keras ............................................................................. 59 4.1.1. Pengujian Modul Catu Daya ........................................................................ 60 vi
4.1.2. Pengujian Modul GSM ................................................................................ 60 4.1.3. Pengujian Modul GPS-Holux CR-105 ........................................................ 61 4.1.4. Pengujian Modul Ticketing .......................................................................... 63 4.2. Pengujian Perangkat Lunak ............................................................................. 63 4.2.1 Pengujian Pengambilan Data GPS ................................................................. 64 4.2.2 Pengujian Pengiriman SMS ........................................................................... 65 4.3. Pengujian Sistem.............................................................................................. 65 4.3.1. Pengujian Menu Tujaun ............................................................................... 65 4.3.2. Pengujian Menu Validasi Sistem .................................................................. 66
BAB V PENUTUP .......................................................................................................... 68 5.1. Kesimpulan ...................................................................................................... 68 5.2. Saran Pengembangan ....................................................................................... 69 DAFTAR PUSATAKA ................................................................................................... 70 LAMPIRAN LAMPIRAN A (Listing Program ) ................................................................................... .71
vii
DAFTAR GAMBAR
Gambar 1.1.
Peta Ilustrasi Trayek Semarang-Solo...................................................... 2
Gambar 2.1.
Blok Diagram Fungsional........................................................................ 6
Gambar 2.2.
Pin Konfigurasi Atmega128.................................................................... 8
Gambar 2.3.
Register EIMSK.....................................................................................14
Gambar 2.4.
Register EICRA..................................................................................... 14
Gambar 2.5.
Register EICRB......................................................................................15
Gambar 2.6.
Blok Diagram USART...........................................................................17
Gambar 2.7.
Register UDR Pada USART..................................................................18
Gambar 2.8.
Register UCSRA Pada USART............................................................. 18
Gambar 2.9.
Register UCSRB Pada USART............................................................. 19
Gambar 2.10.
Register UCSRC Pada USART............................................................. 19
Gambar 2.11.
Register UBRR Pada USART............................................................... 20
Gambar 2.12.
Untai RS-232......................................................................................... 22
Gambar 2.13.
Alur Pengiriman SMS............................................................................28
Gambar 3.1.
Gambaran Sistem secara keseluruhan....................................................31
Gambar 3.2.
Diagram Sistem Modul Server.............................................................. 32
Gambar 3.3.
Diagram Sistem Modul Satelit...............................................................33
Gambar 3.4.
Diagram Alir Modul Server................................................................... 35
Gambar 3.5.
Diagram Alir Modul Satelit................................................................... 35
Gambar 3.6.
Step Down (buck) Voltage Switching Regulator....................................36
Gambar 3.7.
Thermal Printer GP-5850...................................................................... 38
Gambar 3.8.
GPS Holux CR-105............................................................................... 39
viii
Gambar 3.9.
Konektor Penerima GPS Holux CR-105............................................... 40
Gambar 3.10. Gambar Perangkat Keras Pada Modul GPS.......................................... 42 Gambar 3.11. SIM-300C.............................................................................................. 43 Gambar 3.12. Gambar Perangkat Keras Modul SIM-300C......................................... 46 Gambar 3.13. SIM INTERFACE.................................................................................. 47 Gambar 3.14. TIMING DIAGRAM TURN-ON SIM-300C........................................... 47 Gambar 3.15. Diagram Sistem Pengendali Utama....................................................... 48 Gambar 3.16. Diagram Alir Pengambilan data GPS.................................................... 49 Gambar 3.17. Diagram Alir Pengubah waktu GPS...................................................... 50 Gambar 3.18. Diagram Alir Pengubah Latitude GPS...................................................51 Gambar 3.19. Diagram Alir Pengubah N/S indikator GPS.......................................... 52 Gambar 3.20. Diagram Alir Pengubah Longitude GPS................................................53 Gambar 3.21. Diagram Alir Pengubah E/W indikator GPS......................................... 54 Gambar 3.12. Diagram Alir Pengecekkan SIM-300C.................................................. 55 Gambar 3.16. Diagram Alir Kirim Pesan SMS............................................................ 56 Gambar 3.17. Diagram Alir Hapus Pesan SMS........................................................... 57 Gambar 4.1.
LM2576-ADJ.........................................................................................60
Gambar 4.2.
Modul GSM SIM-300C......................................................................... 61
Gambar 4.3.
GPS dengan hyperterminal.................................................................... 61
Gambar 4.4.
Data RMC.............................................................................................. 62
Gambar 4.5.
Tiket....................................................................................................... 63
Gambar 4.6.
Data GPS yang sudah diubah.................................................................64
Gambar 4.7.
Letak Posisi dalam Google map ........................................................... 64
Gambar 4.8.
Pengiriman data GPS lewat SMS.......................................................... 65
Gambar 4.9.
Tampilan menu tujuan........................................................................... 66 ix
Gambar 4.10. menu validasi sistem.............................................................................. 66
x
DAFTAR TABEL
Tabel 2.1.
Perbedaan Seri AVR berdasarkan jumlah memori.................................. 5
Tabel 2.2.
Port Pin A................................................................................................ 9
Tabel 2.3.
Port Pin B................................................................................................ 9
Tabel 2.4.
Port Pin C.............................................................................................. 10
Tabel 2.5.
Port Pin D.............................................................................................. 10
Tabel 2.6.
Port Pin E...............................................................................................11
Tabel 2.7.
Port Pin F...............................................................................................11
Tabel 2.8.
Port Pin G.............................................................................................. 12
Tabel 2.9.
Register Pengatur I/O Pada Atmega128................................................ 13
Tabel 2.10.
Tabel Interrupt Sense Control EICRA...................................................12
Tabel 2.11.
Tabel Interrupt Sense Control EICRB................................................... 15
Tabel 2.12.
Macam Sumber Interupsi pada AVR Atmega128................................. 16
Tabel 2.13.
Pengaturan Baudrate..............................................................................20
Tabel 2.14.
Tabel Penentuan Baudrate.....................................................................21
Tabel 2.15.
Format Pesan NMEA 0183....................................................................26
Tabel 2.16.
Format Pesan RMC................................................................................26
Tabel 3.1.
Konfigurasi Pin Pada Penerima GPS Holux CR-105............................ 40
Tabel 3.2.
Protokol GPRMC...................................................................................41
Tabel 3.3.
Tabel Pin Konfigurasi SIM 300C.......................................................... 44
Tabel 3.4.
Tabel Aplikasi Database........................................................................ 58
Tabel 3.5.
Logger.................................................................................................... 58
Tabel 3.6.
Database Tanggal...................................................................................58
xi
