SILVER HUBS MANUAL SILVER HUBS MANUAL

SILVER HUBS SILVER HUBS MANUAL MANUAL

Imprint This publication was produced as part of the Interreg IVb project “Cities in Balance. Active Cities for All Ages” (CIB) funded under the European Regional Development Fund, European Territorial Cooperation 2007-2013 (Project Number 033B). Editor (CIB Work Package 1 Leader) City of Leverkusen Fachbereich Stadtplanung und Bauaufsicht Hauptstraße 101 D- 51373 Leverkusen (Germany) Authors All CIB partners have contributed to this publication. Co-ordination: Dr. Daniel Zerweck (City of Leverkusen). The foundations of the manual were developed by Charlie Hislop (Southampton City Council), Daniel Zerweck (City of Leverkusen), Frank van Zelst and Joost Roskamp (City of Vlaardingen), Gerhard Degen and Werner Rech (City of Kaiserslautern), Karen Douglas (City of Leeds), Lien Dereere (City of Brugge), Roger Horam (Edinburgh Chamber of Commerce), Stefan Stürmer und Daniela Oesterreich (FernUniversität in Hagen), Stefanie May (City of Hagen), Vincent Fraga (City of Stockport), Ward Tomsin and Liesbet Gabriels (OCMW Genk) Contact (CIB Work Package 1) City of Leverkusen Dr. Daniel Zerweck Phone: +49-214-406-6120 Fax: +49-214-406-6102 Email: [email protected] This publication can be accessed on the internet: www.cib-online.eu Leverkusen, 2011 Photos: CIB Partners

2

www.cib-online.eu

Interreg IVb project Cities in Balance Active Cities for all Ages

SILVER HUBS MANUAL Interreg IVb project Cities in Balance Active Cities for All Ages

European Regional Development Fund European Territorial Cooperation 2007-2013

SILVER HUBS MANUAL Ontwerp van inhoudstabel Omtrent CIB

6-7

Samenvatting

8

1. Doelstellingen

9

1.1 … van het handboek

9

1.2 Hoe het handboek gelezen dient te worden

9

1.3 “Silver Hub“ – term en types 2. Implementatie en uitbreiding/upgraden van Silver Hubs 2.1 Conceptfase

13 13

2.1.1 Initiële situatie

13

2.1.2 Analyse

14

2.2 Verstevigingsfase

14

2.2.1 Doelstellingen 2.2.2 Strategische ontwikkeling 2.3 Implementatiefase

14 14 - 15 16

2.3.1 De sleutelactiviteiten

16

2.3.2 Ervaringen met implementatie

16

2.3.3 Evaluatie van de resultaten

17

3. Belanghebbenden en organisatorisch raamwerk van Silver Hubs

18

3.1 Institutionalisering

18

3.1.1 Openbaar

18

3.1.2 Semiopenbaar

19

3.1.3 ‘Professioneel’ privé

19

3.1.4 ‘Niet professioneel’ privé

19

3.2 Belanghebbenden

4

10 - 12

19

3.2.1 Politici en bestuur

20

3.2.2 ‘Professioneel’ privé

20

3.2.3 ‘Niet professioneel’ privé

20

3.2.4 Plaatselijke en regionale organisaties

20

3.2.5 Pers

21

3.3 Kosten

22

3.4 Duurzaamheid

23

3.4.1 Sociale duurzaamheid

23

3.4.2 Politieke duurzaamheid

23

3.4.3 Financiële duurzaamheid

24

3.4.4 Structurele duurzaamheid

24

www.cib-online.eu


4. Instrumenten

24

5. Voorbeelden en ervaringen

25 25

5.1 CIB 5.1.1 Senioreninformatieproject en seniorenraad (Southampton, GB)

25 - 28

5.1.2 Netwerk van service- en ontmoetingspunten (Hagen, D)

29 - 31

5.1.3 Intergenerationeel vrijwilligershuis (Brugge, BE)

32 - 34

5.1.4 Stapsgewijze activering in lokale servicecentra (Genk, BE)

35 - 37

5.1.5 Intergenerationele contactzone (Leverkusen, D)

38 - 39

5.1.6 Buurtinformatie- en servicepunt (Vlaardingen, NL)

40 - 42

5.1.7 Buurtgebaseerde service-infrastructuur (Kaiserslautern, D)

43 - 45

5.1.8 Intergenerationeel infopunt (Edinburgh, GB)

46 - 47

5.2 Overeenkomsten en verschillen — moeilijkheden en uitdagingen

48

5.3 Silver Hubs: kritieke succesfactoren

49

5.3.1

Plannen van een Silver Hubs

49

5.3.1.1 Realistisch tijdskader

49

5.3.1.2 Doeltreffende coöperatie en communicatie

49

5.3.1.3 Burgerparticipatie

49

5.3.1.4 Doeltreffend conflictbeheer

49

5.3.1.5 Selectie van de locatie van een Hubs

50

5.3.1.6 Ontwerp van een digitale Hubs

50

5.3.1.7 Duurzaamheid

50

5.3.2

50

Laten draaien van een Silver Hubs

50 - 51

5.3.2.1 Informatie 5.3.2.2 Aanvaarding

51

5.3.2.3 Functionaliteit

51

5.3.3

51

Evaluatie

52

5.4 Voorbeelden van beste praktijken 5.4.1 Hub: Kaiserslautern, Buurtinformatie- en ontmoetingspunt

52

5.4.2 Digitale Hub: Leeds, Infowinkel

53

6. Slotbemerkingen

54

Bibliografie

55

www.cib-online.eu


5

SILVER HUBS MANUAL SILVER HUBS MANUAL Omtrent CIB Demografische verandering kan in alle Europese landen waargenomen worden en vormt een enorme uitdaging voor de ruimtelijke ontwikkeling in de EU. De trend is veroudering, ten gevolge van een afname in de vruchtbaarheidsquota en sterftecijfers, alsmede een toename van de levensduur. De ruimtelijke en economische uitwerkingen van een toenemende veroudering van de bevolking is een uitdaging voor het territorium van Noordwest-Europa. Senioren zullen actiever zijn en in betere gezondheid verkeren indien de huidige trends zich doorzetten. Anderzijds zullen ze eveneens welvarender zijn, aangezien ze een volledig pensioen en spaargeld hebben opgebouwd. Ze consumeren meer nieuwe goederen en diensten en willen actief aan het sociale leven deelachtig zijn, inzonderheid in de vrijwilligerssector. Zij kunnen ook de wens hebben, voltijds of deeltijds aan het werk te blijven. Het huidige politieke debat omtrent veroudering focust zich veeleer op de kosten van het ouder worden dan op het sociale en economische potentieel ervan. Een cruciale uitdaging zal erin bestaan, de behoeften van meer senioren in balans te brengen en tezelfdertijd de potentiële negatieve uitwerkingen indachtig te zijn op de competitiviteit van firma’s en jongere mensen door toedoen van toenemende sociale bijdragen en belastingdruk. Wat nodig is, is een verschuiving van de focus en benadering en de noodzaak, het verouderen van onze samenleving niet als een bedreiging doch veeleer als een uitdaging te beschouwen voor de economische wasdom en voor het verbeteren van de competitiviteit van Europa. Demografische verandering opent nieuwe markten voor nieuwe producten en diensten, economische samenwerkingen en netwerken waaruit Europese regio’s voordeel kunnen halen. Er zijn duidelijk gezondere, mobielere en gekwalificeerde senioren met

6

www.cib-online.eu

een grotere koopkracht. Dit kan tot een toenemende vraag naar nieuwe producten en diensten leiden, alsmede tot nieuwe opportuniteiten voor gekwalificeerde banen. Het engagement voor de ontwikkeling en stimulatie van een dergelijke zilveren economie zal een positieve impact op economische wasdom, banen, werkgelegenheid en competitiviteit in Europa hebben.

Europeanen worden ouder, minder talrijk en heterogener. Het is aan ons, er het beste van te maken! Cities In Balance (CIB) is opgebouwd op het verbeteren van de mainstream-mogelijkheden voor senioren en gaat verder dan de traditionele benadering van interventie en behandeling. CIB streeft ernaar, de afhankelijkheid van gezondheids- en verzorgingsdiensten te reduceren door een sterkere klemtoon op bredere welzijnskwesties aan te moedigen. CIB zal zich concentreren op diensten die de levenskwaliteit van senioren verbeteren en hen helpen om onafhankelijk te leven. CIB zal het volgende verkennen: • het verlenen van macht aan senioren om ten volle aan het gemeenschapsleven deelachtig te worden; • voorziening van informatie en communicatie; • het veiligstellen van sociale, financiële en digitale inclusie; • gelegenheden voor ondernemingen en tewerkstelling.

Als antwoord op deze uitdagingen en teneinde te profiteren van de verwachte groei-effecten, zal CIB een coherent grensoverschrijdend trainingprogramma ontwikkelen: ‘Hoe Cities in Balance zich het best aan veroudering kunnen aanpassen’, dat deelnemers ertoe in staat stelt, individuele strategieën voor hun onderneming/organisatie te ontwikkelen die het potentieel en de behoeften van oudere mensen erkennen en er met succes op reageren. Het programma zal er in de kern naar streven, een verschuiving in houdingen te bewerkstelligen, hetgeen tot ‘barrièrevrije, open geesten’ leidt met een veranderde perceptie van het ouder worden in alle professionele actiesferen. De toegevoegde waarde van dit programma zal de vaardigheden van geschoolde werknemers en ondernemers verbeteren en opties voor acties openzetten middels een verhoogd bewustzijn in een beter gekwalificeerde werkkracht.

CIB zal een spectrum aan geëvalueerde testgevallen afleveren op het vlak van • Silver Hubs (Werkpakket 1) • Zilveren inclusie (Werkpakket 2) • Zilveren economie (Werkpakket 3)


SILVER HUBS MANUAL Silver Hubs zijn (niet) fysieke centra waar senioren en andere generaties zich met elkaar kunnen mengen, aan vrijwilligerswerk kunnen doen, kunnen communiceren of informatie kunnen vergaren. In tijden van demografische, sociale en familiale verandering is er een behoefte om zulke draaispillen te ontwikkelen. CIB zal een handboek produceren ter ondersteuning van de ontwikkeling van en het opsommen van kritieke succesfactoren voor Silver Hubs in alle steden in Noordwest-Europa. Gedetailleerde informatie omtrent ruimte en toewijzing, interieurs en omgevingen, belanghebbenden en organisaties, alsmede de intensiteit en frequentie van gebruik, zal vergaard en aangekondigd worden. Het handboek informeert over welke ‘modeldraaispil’ onder specifieke omstandigheden de beste is. Silver Inclusion gaat over senioren die een actieve rol in hun gemeenschappen vervullen en zich onder de jongere generaties mengen, die meer keuzevrijheid hebben en meer mogelijkheden om van hun leven te genieten en het ten volle te beleven, en de mogelijkheid voor alle mensen om gewaardeerd te worden ter wille van datgene wat ze doen. CIB zal een toolbox ontwikkelen die overdraagbare strategieën en oplossingen biedt om organisaties te helpen samen te werken teneinde de inclusie van senioren in het leven van gemeenschap te verzekeren. Het Werkpakket dekt problemen van financiële, sociale en technische betrokkenheid van senioren in het gemeenschapsleven. De partners in CIB zullen verschillende benaderingen van senioreninclusie uittesten. De resultaten van deze tests zullen tot overdraagbare modellen leiden die oplossingen bieden voor de financiële, sociale en technische inclusie van senioren in het gemeenschapsleven. Silver Economy Senioren zijn van toenemend belang voor de economie, aangezien zij hun vaardigheden, kennis en ondernemingszin bijdragen. Cities in Balance zal programma’s ontwikkelen die senioren in de plaatselijke economie opnemen en gemeenschappen ten goede komen. CIB zal een op actie georiënteerde gids voor beste praktijken ontwikkelen om steden te helpen, hun voordeel te halen uit de economische inclusie en bijdrage van senioren. Deze strategieën zal gebruikt worden voor het genereren van tewerkstelling en groei-effecten voor de plaatselijke economie. De partners in CIB zullen verschillende strategieën uittesten voor: kwalificatie en tewerkstelling ten dienste van de kant van vraag en aanbod op de zilveren markt.

www.cib-online.eu


7

SILVER HUBS MANUAL SAMENVATTING

De samenlevingen van Noordwest-Europa veranderen. Ten gevolge van demografische en sociale veranderingen, zijn de traditionele gezinsstructuren in gene landen langzaam aan het verbrokkelen. Bejaarden brengen toenemend tijd op zichzelf door, ofschoon zij evenals jongere mensen naar persoonlijk contact en communicatie verlangen. Heden ten dage wensen vele senioren een actiever leven. Dikwerf maakt de maatschappij zich zorgen omtrent het toenemend aantal bejaarden. Doch weshalve zou men demografische verandering niet als een kans beschouwen, veeleer dan als een uitdaging, en pogen van de zogenaamde ‘zilveren generatie’ te profiteren en te leren? Teneinde het begrip, de verdraagzaamheid en de aanvaarding van elkander te verhogen, dient een dialoog over de generaties heen opgestart te worden. Teneinde een platform voor deze dialoog te voorzien, is het oprichten van draaispillen als onderdeel van sociale netwerken van essentieel belang. Elf steden uit vier Noordwest-Europese landen zetten draaispillen op bij datgene wat als ‘Silver Hubs’ omschreven wordt. Silver Hubs zijn fysieke en niet fysieke centra voor ontmoetingen tussen de generaties, communicatie, ondersteuning en informatie; ze zijn plaatsen om meningen en ervaring uit te wisselen, om de eenzaamheid te lijf te gaan en om netwerken op te bouwen. In tijden van demografische, sociale en familiale verandering is er een essentiële nood om deze Silver Hubs te ontwikkelen en tot stand te brengen. De respons is overweldigend positief geweest, en de resultaten van de evaluaties zetten deze feedback in de verf. Andere steden kunnen er nu hun voordeel uit halen en leren van de elf pilootprojecten. Dit handboek werd ontwikkeld voor steden en instellingen die zinnens zijn hun eigen draaispillen op te zetten. Het concentreert zich op de strategische planning van een zilveren draaispil en biedt advies over de ‘beste’ draaispil onder de specifieke plaatselijke omstandigheden. Tevens biedt het essentiële instructies en informatie over het hele proces heen van het opzetten van een zilveren draaispil, zoals de vereiste ruimte en toewijzing, de noodzakelijke interieurs en omgevingen, de rol van verschillende belanghebbenden en organisaties enz.

8

www.cib-online.eu

Het handboek is in zes delen verdeeld. Het eerste hoofdstuk bevat de doelstellingen. Het biedt advies omtrent hoe men met het handboek dient te werken, en het specificeert de termen en betekenissen met betrekking tot de uitdrukking ‘zilveren draaispil’. Hoofdstuk twee over ‘de implementatie en uitbreiding/upgrade van Silver Hubs’ concentreert zich op de verschillende fasen van het project ‘Opzetten van een plaatselijke draaispil’. Het derde hoofdstuk over ‘belanghebbenden en het organisatieraamwerk van Silver Hubs’ handelt over institutionalisering en de verschillende betrokken belanghebbenden, alsmede de kosten en de duurzaamheid van het project. Hoofdstuk vier over ‘instrumenten’ is zeer concies. Gelieve voor verdere informatie het CIB-werkpakket 2 omtrent ‘silver inclusion’ te raadplegen (www.cib-online. eu). Het vijfde hoofdstuk met ‘voorbeelden en ervaring’ laat de theorie voor wat ze is en richt zich op de elf pilootprojecten en hun respectieve resultaten. Elke stad rapporteert omtrent haar specifiek project, de initiële situatie, haar doelstellingen, resultaten en daarenboven over datgene wat ze tijdens het proces van het opzetten van de zilveren draaispil geleerd heeft. Vind het passendste voorbeeld voor uw plaatselijke situatie en neem contact met de lokale CIB-partner op. In dit hoofdstuk kunt u tevens meer leren omtrent de overeenkomsten en verschillen, de moeilijkheden en uitdagingen waartegen de belanghebbenden opkeken tijdens het opzetten van de draaispil alsmede de kritieke succesfactoren. Het handboek eindigt met de ‘slotbemerkingen’. Het is van groot belang, indachtig te wezen dat elke draaispil uniek is. De verwezenlijking van een zilveren draaispil kan in theorie een bepaalde procedure volgen, doch in werkelijkheid houdt zich de constructie niet steeds aan gene regels en richtlijnen. Bepaalde belanghebbenden kunnen gewoonlijk een belangrijke rol spelen, maar sommige algemene omstandigheden variëren van locatie tot locatie, van netwerk tot netwerk en van geval tot geval. Elke stad dient uit de verscheidenheid aan gegeven instrumenten die instrumenten te kiezen die het best aan de individuele plaatselijke situatie beantwoorden.


SILVER HUBS MANUAL

1. DOELSTELLINGEN

1.2 Hoe het handboek gelezen dient te worden

1.1 … van het handboek Dit handboek is hoofdzakelijk geschreven voor personen in openbare en semiopenbare organisaties die eraan denken, een zilveren draaispil tot stand te brengen. Het is hoofdzakelijk gebaseerd op de ervaringen van de partners in het Interreg IVB-project ‘Cities in Balance — Actieve steden voor alle leeftijden’ (CIB), doch het omvat tevens informatie uit andere bronnen. Het handboek werd in de context van het CIB-project ontwikkeld. Om aan de Europese uitdaging van de verouderende samenleving tegemoet te komen, werden plaatselijke acties van de zilveren economie geïmplementeerd in acht voorbeeldnetwerken, en Silver Hubs in de steden Brugge en Genk (België), Edinburgh en Southampton (Groot-Brittannië), Vlaardingen (Nederland), Hagen, Kaiserlautern en Leverkusen (Duitsland). Verdere partners in het projectconsortium zijn de stad Leeds, de stad Stockport en het onderzoeksinstituut van het consortium, de FernUniversität Hagen. Het CIB-project wordt gecofinancierd door het programma INTERREG IVB Noordwest-Europa. Verdere informatie en materialen zijn beschikbaar onder www.cib-online.eu.

Het handboek is in verschillende hoofdstukken opgedeeld. Indien u bij de aanvang van uw proces staat, bevelen wij aan dat u ze allemaal doorneemt, zelfs al overlappen ze. Hoofdstuk 2 van het hoofdstuk geeft u een idee van het proces van het opzetten van een draaispil. Het is gebaseerd op de ervaringen van het CIB-project. Het volgende hoofdstuk 3 behandelt belanghebbenden en organisatorische vraagstukken. Dit is uiterst belangrijk aangezien een draaispil steeds onderdeel van een netwerk uitmaakt. Doch wie vormt het netwerk en hoe dient het georganiseerd te worden? Een draaispil opzetten en met netwerken omgaan, vergt een set instrumenten die u kunt gebruiken (Hoofdstuk 4). U hebt ze nooit allemaal tegelijk nodig, maar u dient wel te weten welk instrument u met een bepaalde taak kan helpen. Neem dus een kijkje en zoek uit welk het best aan uw behoeften beantwoordt. Voor verdere informatie, gelieve CIBwerkpakket nr. 2 omtrent ‘Zilveren Inclusie’ (www. cib-online.eu) te raadplegen. In Hoofdstuk 5 zijn er ervaringen en voorbeelden van het CIB-project. Aangezien er verschillende benaderingen en verschillende oplossingen zijn, is het mogelijk dat een CIB-actie in uw geval hulp kan bieden. Maak een vergelijking en ontdek meer over de details op onze webpagina, en neem met de verantwoordelijke persoon contact op.

CIB Silver Hubs - Model

Het handboek dient als een basisgids gebruikt te worden, een structuur voor een modeldraaispil tonen en aanbevelingen doen. Door dit handboek te lezen en gebruiken, gelieve indachtig te wezen dat elke draaispil verschillend is en met individuen in een plaatselijke situatie op een uiterst historisch moment plaatsvindt. Zodoende kan het handboek enkel ideeën en richtlijnen verstrekken, maar nooit de enige onwrikbare waarheid zijn.

www.cib-online.eu

• Silver Hubs zijn centra waar senioren en andere generaties elkaar kunnen ontmoeten, vrijwilligerswerk kunnen doen, kunnen communiceren of informatie kunnen verzamelen. In deze tijd van demografische en maatschappelijke verandering en veranderende familiepatronen is behoefte aan de ontwikkeling van dergelijke hubs. • De partners in deze projectgroep ontwikkelen een prototype hub als model en stellen een handleiding op ter ondersteuning van de ontwikkeling van Silver Hubs in alle steden in Noordwest-Europa. Gedetailleerde informatie wordt verzameld en verspreid met betrekking tot benodigde ruimte en indeling, interieurs en settings, belanghebbenden en organisaties en de gebruiksintensiteit en -frequentie. De handleiding geeft voor specifieke omstandigheden aan welke “modelhub” de meest geëigende is. • De CIB-partners ontwikkelen en implementeren lokale hubs als testcases. Naast bepaalde overeenkomsten zullen deze hubs veel verschillende eigenschappen hebben.


9

SILVER HUBS MANUAL 1.3 „Silver Hub“ – term en types

Wanneer u over een draaispil nadenkt, dient u eerst en vooral te weten wat u met ‘zilveren draaispil’ bedoelt. Het was een zeer interessante ervaring in het CIB-proces, meer te leren over de verscheidenheid aan opvattingen onder de partners. Doch nademaal wij een gemeenschappelijke basis voor het werk dienden te vinden, definieerde wij enkele criteria, hetgeen tevens de gemeenschappelijke lijn in dit handboek vormt. Silver Hubs zijn gemakkelijk toegankelijke centra voor senioren en intergenerationele ontmoetingen, voor communicatie, informatie en ondersteuning, om zienswijzen en ervaringen in een fysieke omgeving uit te wisselen. Zij kunnen van virtuele aanbiedingen vergezeld zijn. Silver Hubs zijn cruciale mensen en netwerken in de stad en het gewest, als zijnde katalysatoren die geanimeerd en duurzaam moeten zijn. Silver Hubs zijn plaatselijke oplossingen die antwoorden omvatten op vereisten van ruimte, intensiteit en gebruiksfrequentie, de uitrusting, interieurs en omgevingen, de belanghebbenden en het juiste soort organisatie.

Carls hangt in zijn tekst de stelling aan dat een mens een levenslang verlangen naar uitwisseling en communicatie heeft; echter wordt er tevens in toegegeven dat de communicatie door middel van bijkomsten het enige mogelijke contact kon zijn. Jammer genoeg is het echter aangetoond in de studies, zoals bijvoorbeeld de Berlijnse studie naar veroudering van 1993, dat de communicatieve isolatie met de toename van de leeftijd eveneens toeneemt. Een ander aandachtspunt van de communicatie is de kwaliteit ervan; zodoende, teneinde ze beter te leren kennen, is het noodzakelijk om discussies met de ouderen te voeren, gedurende dewelke men de verschillende facetten van naderbij zou kunnen opzoeken en in beschouwing nemen, zoals bijvoorbeeld de emoties van de oudere burgers terwijl ze met hun familie en verwanten communiceren. De oudere mensen zouden beter geïnformeerd en georiënteerd kunnen worden tijdens het vriendschappelijke gesprek en de vrijblijvende contacten. Zij zouden energie en motivatie kunnen ontvangen tijdens het proces van de uitwisseling met anderen, en gedurende het gesprek zouden de aandacht en interesse voor hen verkregen kunnen worden, en dit inspireert hen tot iets nieuws.

De communicatie zal tijdelijk beperkt zijn nadat de mensen van hun gebruikelijk beroep met pensioen zijn gegaan oprichting van uitbreiding / optimalisatie en hun gewoonlijke verplichte nieuwe structuren van bestaande structuren communicatiestructuren verloren hebben, zoals het verlies van een Brugge Vlaardingen partner of verhuizing van de famiHagen fysieke structuren Leverkusen lie. Evenwel schijnt er een kans Genk Kaiserlautern te zijn om bijvoorbeeld de keuze van partners voor communicatie Vlaardingen digitale / virtuele / te bepalen en om de onderwerpen dynamische Edinburgh Southampton onafhankelijk te rangschikken. structuren Kaiserlautern Desalniettemin is de verkeerde kant hiervan dat, teneinde te overwinnen voor de zelfactiviteit, men een hogere Maar waarvoor precies hebben wij Silver Hubs vangereedheid zou moeten vereisen om aan informele doen? Enkele antwoorden van de conferentie rond netwerken deel te nemen. Silver Hubs in Leverkusen in februari 2010:

CIB Silver Hubs

• Een reële ontmoeting: het organiseren en afbakenen van contactmogelijkheden en communicatie (Christian Carls)

10

www.cib-online.eu

Een groot aandeel aan het succes van de contactboodschappers behoort aan diegenen toe die ook de contacten tussen de oudere burgers konden versterken en verdiepen.


SILVER HUBS MANUAL

Helaas slagen zij niet steeds in deze activiteit, omdat hun zuiver lidmaatschap op één niveau nog steeds geen contact met de andere leden omvat. De boodschappers zijn genoopt een vriendelijke sfeer te scheppen, die zowel het vertellen van persoonlijke dingen als het luisteren ernaar zou kunnen bevorderen. Echter is het onderling linken van sociale groepen slechts een gedeelte van het gehele systeem, en zijn infrastructurele ontwikkeling zou, eveneens, in overweging genomen moeten worden. De oudere burgers zouden in staat moeten zijn, elkander veilig te ontmoeten (een ruimteangst) in hun buurt (verkeersvoorzieningen), hierbij alle sociale barrières overwinnend (rijk en arm) en gereed zijnd, bijvoorbeeld, voor educatieve aanbiedingen. Zelforganisatie dient het sleutelwoord te zijn, aangezien het als basis voor vrijwillig engagement dienstdoet en de gemakkelijkste benadering van persoonlijke netwerken promoot. • Micronetwerken: kleine netwerken — het grote effect (Karin Nell)

Enkele centra waar mensen konden binnenwippen, werden reeds door de Diakonie in Düsseldorf (Duitsland) opgericht in 1993. Deze zijn gericht op vrijwillige betrokkenheid in stadsgedeelten en netwerkopportuniteiten voor gepensioneerde professionals of diegenen die niemand meer ten last hebben. Ten gevolge van de actieve deelname van de mensen die professionele vaardigheden en enige levenservaring in netwerken bezitten, kon de levenskwaliteit van alle generaties verbeterd worden. Het basisprincipe van deze netwerkactiviteit bestaat erin, iedereen slechts naar één enkel onderwerp te leiden. De mensen die in groepen zijn opgesteld, met hun wederkerige doelstellingen om na te jagen, konden de anderen doeltreffend helpen. Plaatsen om binnen te wippen en gedeelde doelstellingen zullen goede gelegenheden voor het vormen van netwerken bieden, alsook de mogelijkheid om ervaringen en meningen uit te wisselen.

buurt, die een heropleving bereikbaar zou kunnen maken, zelfs ten tijde van globalisering en buitenissige concentratie van virtuele vormen van binnenwippen. Echter dient de creatie van kleine en minuscule netwerken door de burgers geïnitieerd te worden. De waarde van de kleine netwerkactiviteit dient grondig geschat te worden en de procedure van aanhechtingen van deze micro-eenheden aan de grotere netwerken moet aangeleerd worden. Het monster bestaat uit het programma EFI van 2002, waarbij 5-7 senioren 6 maal tot de 90 minuten durende lezing werden uitgenodigd; het was geïnitieerd door de vrijwillige vertegenwoordigers met de verdere motivatie, als eenheid samen te komen en met de aanhechting aan de grotere netwerken in de buurt. Ten lengen leste zou men kunnen zeggen, dat het niet moeilijk of duur is, deze micronetwerken met de hulp van de vertegenwoordigers of de ‘bedelaars’ te creëren. • Woonhuizen in de stad voor jong en oud (Stephan Willinger) Vele sterke argumenten zoals bijvoorbeeld de stijgende mobiliteitskosten, hoge energie- en beheerskosten wijzen op een achterwaartse verwezenlijking van stedelijke levensvormen. De woonhuizen in de stad, met goede buren en inwoners van alle generaties, krijgen een bepalend kenmerk van de stedelijke ontwikkeling. De Alliantie ondersteunt, voor deze gelegenheid, het beleid van de plaatselijke stedelijke huisvestingsinfrastructuur op het onderzoeksgebied ‘innovatie voor stedelijke huisvesting, geschikt voor gezinnen en oudere bewoners’ (IFAS). De conversie grijpt plaats door middel van de experimentele huisvestingsconstructie en de stadplanning (ExWoSt). 27 modelplannen hebben als zogenaamde stadsplanningslaboratoria gefunctioneerd, waarin een poging uitgevoerd werd om ‘jong en oud’ die samenleven bij de echte trappen, te organiseren en te versterken. Trouwens waren er drie blikvangers van het onderwerp.

Het is van belang, kleine netwerken in de nabijgelegen gebieden te laten draaien, inzonderheid in de

www.cib-online.eu


11

SILVER HUBS MANUAL A: Gemeentelijke faciliteiten in een woonhuis in de stad — heropbouw van de sociale infrastructuur. Te dezer gelegenheid werden de faciliteiten die hoofdzakelijk voor alle oude bewoners geregeld waren, geherstructureerd en herbouwd. Zodoende kunnen groepen van alle leeftijden in de infrastructuur wonen. Het nut van het dekken van alle generaties is een toetssteen en tezelfdertijd een kans voor vredig samenwonen. B: Creatie van intergenerationele stedelijke plekken waar mensen kunnen binnenwippen. De onmiddellijk belendende omgeving rond de tehuizen dient door de bewoners ontworpen te worden. De plekken voor samenkomst dienen door iedereen onderhouden te worden. C: Aantrekkelijk leven in het stedelijke woonhuis — buurt van jong en oud. De reeds beschikbare huisvesting dient op dusdanige wijze gewijzigd te worden dat alle generaties onder hetzelfde dak kunnen bestaan (vrije optie voor onderverdelingen en woonruimte). Benevens het werk van architecten maakt dat dit mogelijk, realistisch te zijn. De vraag of de modelplannen een succes zullen zijn wordt desalniettemin bediscussieerd, omdat de praktische tests in overweging genomen moeten worden. Lübbenau in de Spreewald is bijvoorbeeld een uitgevoerd modelplan van een ‘woonhuis voor meerdere generaties’, een huis van de harmonie als plek om binnen te wippen, mitsgaders een tijdloos amusementspark als staal van een zelfgeplande vrije ruimte. Een ander voorbeeld van een zelfgeplande vrije ruimte is ‘een bladwijzer en een stadsschap’ in Maagdenburg. • Dynamische aspecten Een hub kan tevens de energiekern in het middelpunt van een netwerk zijn, die de verandering door het netwerk heen coördineert en aandrijft. Dit is een dynamische draaispil, die een individu, team of groep omvat. Zoals in een rad houdt de draaispil de buitenste elementen bijeen door middel van een gemeenschappelijk doel of agenda. Ze kan verschillende delen van het netwerk ondersteunen, bijvoorbeeld bij het veiligstellen van financiering, en kan met verschillende elementen van het netwerk werken om hun gemeenschappelijk belang voortuit te brengen. Als centraal punt kan de spil boodschappen over het netwerk heen faciliëren, de geleider voor reële of virtuele communicatie vormen en de belangen van het netwerk als geheel bevorderen.

12

www.cib-online.eu


SILVER HUBS MANUAL

2. Implementatie en uitbreiding/upgrade van Silver Hubs

Aangezien het tot stand brengen van een zilveren draaispil een min of meer gepland proces is, volgden wij een model van een gepland proces om de verschillende fasen van het tot stand brengen van een zilveren draaispil te beschrijven.

Source: Zerweck (1999)

2.1 Conceptfase 2.1.1 Initiële situatie Het vertrekpunt is ontwikkeld in de conceptfase. De conceptfase kan in twee ondergeschikte onderdelen onderverdeeld worden. De initiatiefase is gekenmerkt door het normatieve raamwerk waarin de zilveren draaispil geplaatst is. In sommige gevallen kan deze fase in verschillende vormen ontwikkeld worden. Vooreerst was de desbetreffende stad meestal een van de voornaamste instigatoren van het project. Tevens gingen instellingen en organisaties die in dit project geïnteresseerd waren, als instigatoren te werk. De netwerkvorming en coöperatie tussen deze tweeën waren zeer belangrijk voor het welslagen van het project.

www.cib-online.eu

Vraagstukken aangaande het begrip van de definitie en organisatie van de draaispillen zijn nauw verbonden met de initiatiefase. Preciezer gezegd wordt de vraag gesteld wanneer en welke belanghebbenden bij het proces betrokken dienen te worden. In principe worden de doelstellingen waarvoor de Silver Hubs bereikt moeten worden, overeengekomen. Dit zou kunnen resulteren in een grove visie van wat de draaispil dient te zijn. In de CIB-acties ageerden de stad en de raden als vormgevers van het raamwerk, maar ook als informanten. Ze besloten de richtlijnen na de projectpart-


13

SILVER HUBS MANUAL ners geconsulteerd de hebben en maakten daarenboven informatie beschikbaar voor die partners. Dit zorgde voor een goed samenwerkend systeem met adequate richtlijnen en een passend raamwerk, hetgeen in het welslagen van het project voorzag. De richtlijnen wezen hoofdzakelijk de noodzaak van informatie en het raadplegen van oudere burgers en hun wijken uit. Ook werd coöperatie en netwerkvorming onder de dragers als voorwaarde voor het project vastgelegd. 2.1.2 Analyse De analysefase is de tweede stap van de conceptfase en wordt dikwerf als situationele analyse omschreven. In de Silver Hubs van CIB werden speciale analyses uitgevoerd in een breed spectrum. Gegevens uit de stad werden gebruikt om de demografische situatie te verduidelijken. Ook werden oudere projecten in andere steden gebezigd als voorbeelden en voor een gedetailleerde analyse in overweging genomen. Enquêtes die zich rechtstreeks tot senioren richtten, werden uitgedeeld en ontleed om de noden van oudere burgers in de regio te ontdekken. Op dezelfde wijze werden gesprekken met senioren gehouden. Sommige universiteiten dienden onderzoek over het onderwerp in; zij werden ook gebruikt voor verdere analyse van het project en zijn omvang.

2.2 Verstevigingsfase Deze fase definieert veel van de strategische planning en kan in ondergeschikte componenten onderverdeeld worden. Tezamen met de voornoemde ontwikkeling van algemene doelformuleringen door instigatoren van het oprichtingsproces van Silver Hubs, verstevigt een situationele analyse de doelstellingen van de Silver Hubs. De doelstellingen dienen als basis voor ontwikkelingsstrategieën.

14

www.cib-online.eu

2.2.1 Doelstellingen De voornaamste doelstellingen van elk der onderwerpen voor de specifieke draaispil worden geformuleerd door middel van de versteviging van gedeeltelijke en ondergeschikte doelen. Strategische onderwerpen zijn uniek voor elke stad of draaispil en moeten geselecteerd worden. Zij hebben een hoge mate aan autonomie en dienen met behulp van dimensies zoals ‘doelgroepen’, ‘doelgroepfuncties’, ‘vervangingstechnologieën’ en ‘ruimtelijke marktdekking’ geformuleerd te worden. Eveneens wordt rekening gehouden, binnen het sociale netwerk, met plaatselijke (interne) marktgroepen — bijvoorbeeld burgers —, regionale (externe) doelgroepen — bijvoorbeeld inwoners van het omgevende platteland. De visie/doelstellingen/filosofie van de meeste Silver Hubs van CIB, onafhankelijk van het gekozen concept, worden hoofdzakelijk door de plaatselijke overheid geformuleerd (verschillende departementen: bv. sociale zaken, preventie, welzijn, kamer van koophandel), in nauwe samenwerking met plaatselijke partners (bv. vrijwilligerscentra, ‘seniorenorganisaties’, liefdadigheidsinstellingen, huisvestingsmaatschappijen, welzijns- en zorgorganisaties) en vertegenwoordigers van senioren (bv. seniorenraden). De meeste steden deden een formulering van de marktsegmentatie en de doelgroep, maar de methoden verschilden van stad tot stad. Sommige van de steden baseerden beslissingen op beschikbare cijfers van de (oudere) bevolking of voerden een speciaal onderzoek uit. Anderen baseerden het op de doelgroepen van bestaande senioren- en/ of vrijwilligerscentra in buurten of de stad. Gebaseerd op deze cijfers en inzichten namen de partners (hoofdzakelijk de plaatselijke overheid) in samenwerking met de genoemde partners en vertegenwoordigers (van organisaties) van senioren beslissingen met betrekking tot doelgroepen en -gebieden (fysieke en digitale/virtuele draaispillen). Sommige van de partners gebruikten een intergenerationele benadering.


SILVER HUBS MANUAL

2.2.2 Strategische ontwikkeling

Zodra beslissingen op middellange en lange termijn betreffende de implementatie van de draaispillen geproduceerd zijn en er stevige doelstellingen uit de situationele analyse zijn afgeleid, is men in staat om van strategieën te spreken. Enerzijds legt de strategie beleidsgedrag op lange termijn vast en anderzijds gidst ze de constructie van resources en capaciteiten in de richting die het voordeel van een draaispil schijnt te vergroten. Zulke strategieën zijn er steeds op gericht, sterkten op te bouwen en te concentreren, zwakten te voorkomen en synergetische potentiëlen te benutten. De wederzijdse strategie op procesniveau is dat succes afhangt van nauwe samenwerking en partnerschap van alle belanghebbenden, waaronder vertegenwoordigers van de (oudere) doelgroepen. Alle steden investeerden en investeren nog steeds in betrokkenheid en een algemene overeenkomst omtrent visie, doelstellingen en filosofie, en implementeren deze in de projecten/acties. Deze samenwerking vindt plaats in stuurgroepen, speciale instanties, partnerschappen, raden, verenigingen, projectgroepen, regelmatige consultaties enz. Dit proces vergt tijd en vereist strategisch handelen, overtuigen, bekoren, lobbyen enz. om met de verschillende belangen van de belanghebbenden en partners om te gaan en ze op één lijn te brengen. Tijdens het proces zijn informatie, communicatie en coördinatie essentieel. De resultaten worden in beleidspapieren, documenten, overeenkomsten/contracten, strategische plannen (waaronder jaarlijkse evaluatie en update) enz. vastgezet. Verschillende steden implementeerden structurele lichamen (bv. raden, stuurgroepen, verenigingen, organisaties) om een geschikte samenwerking te verzekeren. Voor de implementatie hebben de meeste steden ervoor gekozen, coördinatoren of projectleiders te benoemen die voor het project/de actie verantwoordelijk zijn.

www.cib-online.eu

Steden benaderden het concept van Silver Hubs op verschillende manieren. Sommige steden leggen de nadruk op aanmoediging, structurering en intensifiëring van het contact tussen senioren en verschillende generaties teneinde het losser worden van traditionele familiebanden te compenseren en om het zelfvertrouwen en het vaardigheidsniveau van senioren (het stimuleren van machtverlening en betrokkenheid) te versterken. Sommigen trachten het netwerk van professionele en vrijwilligerswerkers te versterken om (latente) problemen tijdig te signaleren opdat gecoördineerde steun voorzien kan worden. Anderen beklemtonen het voorzien van informatie en dienstverlening met betrekking tot aangepaste huisvesting, welzijn, sociale en (gezondheids)zorg, financiële/administratieve ondersteuning enz. Sommige steden hebben een combinatie van deze benaderingen gekozen. Sommige steden streven ernaar, een situatie te bereiken waarin Silver Hubs voor elke vraag van een oudere persoon een onmiddellijk en correct antwoord/dienst/product aanbieden, of anderszins een adequate doorverwijzing naar een der partnerorganisaties, die het juiste antwoord/dienst/ product kan aanleveren: de zilveren draaispil als ‘bankier’ en ‘supermarkt’ voor bestaande diensten en producten. Naargelang van de plaatselijke situatie hebben steden ervoor gekozen, een afzonderlijke zilveren draaispil op te richten, of haar aan een bestaand ontmoetingspunt voor senioren of vrijwilligers toegevoegd. Anderen kozen slechts een webgebaseerde virtuele/digitale zilveren draaispil op stads- of buurtniveau of een combinatie van een fysieke en een webgebaseerde zilveren draaispil. De meeste steden ondersteunen de informatieverbreiding van de Silver Hubs middels regelmatige nieuwsbrieven, blaadjes/ flyers enz.


15

SILVER HUBS HANDBUCH 2.3 Implementatiefase

Het vertalen van strategieën naar operatieve draaispillen is een implementatieproces. Twee taken worden hier voorgesteld; de eerste is de specificatie van strategische inhouden in de vorm van tactische en operationele maatregelen die uitgevoerd moeten worden. De implementatiefase kan verder opgesplitst worden in de volgorde van ‘detailplanning’, ‘implementatie’ en ‘controle’. Een verdere stap is het toevoegen van een continuüm dat in principe de klemtoon legt op het feit dat marketing niet lineair en non-continu is, maar veeleer een continu en iteratief proces. De tweede taak van operatieve draaispillen is het pleiten voor aanvaarding door leden van het netwerk.

in de werking van de zilveren draaispil zijn, of de voordelen van sociale interactie tussen verschillende groepen senioren of mensen van verschillende generaties.

2.3.1 De sleutelacties

Om een succesvolle zilveren draaispil te creëren moet er het stevige engagement van alle partners zijn, en de aanhoudende betrokkenheid van senioren of hun vertegenwoordigers. Eén manier om partners en senioren betrokken te houden, bestaat erin regelmatige workshops te houden om elkeen op de hoogte te houden. Hier kunnen problemen besproken en verholpen worden met eenieders instemming.

Partnerschap is een cruciaal onderdeel van het opzetten van een zilveren draaispil. Alle betrokkenen moeten van in den beginne samenwerken om de draaispil te plannen en alle problemen wegwerken teneinde te verzekeren dat de draaispil een succes wordt. Senioren dienen betrokken te worden bij het bespreken en overeenkomen van de gedetailleerde plannen alsook het globale project om ervoor te zorgen dat de zilveren draaispil een succes wordt. ‘Spreek niet zonder ons over ons!’ is de visie van senioren. De keuze van de juiste locatie voor een fysieke draaispil is een kritieke opgave, of het nu een tot een buurt beperkte of zich over de hele stad uitstrekkende faciliteit is. Zo een bestaand gebouw gebruikt zal worden, dient men er zorg voor te dragen dat het op geschikte wijze aangepast kan worden om tegemoet te komen aan de behoeften van senioren en de aldaar plaatsvindende activiteiten. Het gebouw moet eenvoudig te bereiken, te betreden en te gebruiken zijn; en het moet gemakkelijk identificeerbaar zijn. Dit geldt evenzeer voor een virtuele draaispil — weze het een organisatie of een website. Het is van belang, alle resources te identificeren die gebruikt zouden kunnen worden om de zilveren draaispil te ontwikkelen. Dit betekent zowel financiële resources als de resources die partners kunnen bijdragen. Het integreren van de zilveren draaispil in bestaande diensten en faciliteiten kan bijkomende voordelen opleveren. Dit kunnen economieën

16

www.cib-online.eu

De planning van de draaispil moet elk detail omvatten van hoe de draaispil zal functioneren, zodra ze in werking is getreden. Het is belangrijk de ruimte, personeelsbezetting, activiteiten en conformiteit aan standaarden te plannen. Bijvoorbeeld voor de gezondheids- en veiligheidsmaatregelen, en hoe de zilveren draaispil duurzaam kan zijn. 2.3.2 Ervaringen van implementatie

De benadering van de implementatie dient methodisch te zijn en overeenstemmen met goede praktijken in het projectmanagement. Raadpleging dient aan minimumstandaarden te beantwoorden, opties dienen naar behoren geëvalueerd te worden, succescriteria voor de locatie en het type van de draaispil dienen opgesteld te worden en kritieke maatregelen voor het succes dienen in elk stadium tot stand gebracht te worden, teneinde te verzekeren dat het project wordt ingelost en dat elke partner weet wat er te bereiken valt. Goede implementatie van het creëren van een zilveren draaispil betekent ‘overal praten en luisteren’. Dit zal tevens de reputatie van het web van de Silver Hubs opbouwen als zijnde gereed om te vervolledigen en te lanceren. Naarmate de implementatie voortschrijdt, moet er flexibiliteit zijn om zich aan wijzigende omstandigheden aan te passen of om zijn voordeel uit nieuwe opportuniteiten te halen. Maar indien er zich toch verandering voordoet, dienen de partners geïnformeerd te worden en het met elkaar eens te zijn.


SILVER HUBS HANDBUCH 2.3.3 Evaluatie van de resultaten De vooruitgang bij het implementeren van de zilveren draaispil dient nauwlettend in de gaten gehouden te worden en regelmatig aan alle partners gerapporteerd. Een maandelijks vooruitgangsrapport is van nut om ervoor te zorgen dat het plan volgens het vastgelegde tijdsschema opgevolgd wordt en om het mogelijk te maken dat er aanpassingen gemaakt worden om zich van problemen en nieuwe opportuniteiten rekenschap te geven. De vooruitgang dient eveneens aan projectsponsors en senioren gerapporteerd te worden. De gemeenschap en het stadsbestuur dienen eveneens omtrent de vooruitgang geïnformeerd te worden. Om het succes van de zilveren draaispil te bewaken is het van belang een set indicatoren tot stand te brengen en gegevens aangaande het gebruik van de draaispil, de activiteiten en het aantal betrokken mensen te vergaren. Edoch, het is eveneens van belang dat er een evaluatie plaatsgrijpt van het project om een zilveren draaispil te creëren, aangezien dit het mogelijk zal maken lessen te trekken en het eveneens voor partners en senioren mogelijk zal maken, te weten dat hun bijdrage belangrijk was. Senioren en partners dienen betrokken te worden bij het overeenkomen van de indicatoren voor het succes. Bij tijd en wijle kan een evaluatie door een externe deskundige nuttig zijn om het succes van de zilveren draaispil aan te tonen.

www.cib-online.eu


17

SILVER HUBS MANUAL 3. Belanghebbenden en organisatorisch raamwerk van Silver Hubs 3.1. Institutionalisering

3.1.1 Openbaar

De term ‘institutionalisering’ refereert aan het proces van het inbedden van iets in een organisatie, sociaal systeem of de samenleving als geheel. Wanneer hij in politieke zin gebruikt wordt, is hij van toepassing op het creëren of organiseren van overheidsinstellingen of bepaalde lichamen die verantwoordelijk zijn voor het implementeren of overschouwen van het beleid. Deze definitie benoemt verschillende aspecten van de institutionalisering van een zilveren draaispil. Twee kenmerken kunnen beklemtoond worden: • Een zilveren draaispil kan een nieuw initiatief zijn en bijgevolg gecreëerd moeten worden. In dit geval is iemand/iets met de creatie of implementatie belast. Of een zilveren draaispil kan alreeds bestaan en vervolgens georganiseerd moeten worden. In dit geval is iemand/iets belast met het beheer van de organisatie. • Een zilveren draaispil kan als een overheidsinstelling op zichzelf beschouwd worden of een zilveren draaispil kan een welbepaald lichaam van een grotere instelling zijn. Instelling op zichzelf

In de meeste CIB-gevallen is een openbare overheid de instigator van een nieuwe zilveren draaispil. Afhankelijk van de plaatselijke structuur wordt het proces van de ontwikkeling van een zilveren draaispil door een departement van deze openbare overheid georganiseerd. Voorbeelden zijn: ontwikkeling van stadsbeleid, departement sociale zaken en stadplanning, departement welzijn. Wanneer de zilveren draaispil in werking is, dient de openbare overheid een manager of coördinator te benoemen die verantwoordelijk voor het beheer is. Deze persoon en de zilveren draaispil zelf kunnen oftewel onderdeel van dit departement blijven of gescheiden van het initiële departement worden en aan een ander departement toegewezen, bijvoorbeeld het departement preventie, oftewel volkomen onafhankelijk worden. Afhangen van een departement van een lokale overheid impliceert beperkingen in organisatorische kwesties, bv. regels en procedures die aan deze organisatie inherent zijn.

Welbepaald lichaam

Nieuwe Silver Hub (implementatie) Bestaande zilveren draaispil (beheer)

De positie van een zilveren draaispil in de matrix kan veranderen: in een eerste periode ‘opzetten van een zilveren draaispil’ (zie het bovenstaande hoofdstuk 2) kan de organisatie verschillen van een twee periode ‘beheer van een zilveren draaispil’. Het is steeds relevant, te weten waar zich uw zilveren draaispil in de matrix bevindt, teneinde meer over uw organisatorisch raamwerk te weten te komen. Verwant aan de bovenstaande kenmerken kunnen er verschillende soorten instellingen voorgesteld worden: openbare, semiopenbare, professioneel-privé en niet professioneel privé.

18

www.cib-online.eu


SILVER HUBS MANUAL

3.1.2 Semiopenbaar

3.2 Belanghebbenden

Somtijds neemt een semiopenbare instelling het initiatief, een zilveren draaispil te creëren. Edoch: in het CIB-project zijn er geen voorbeelden van deze vorm. De kenmerken zijn wellicht dezelfde als voor een openbare overheid, waarbij in het eerste geval de regulering waarschijnlijk minder beperkend is. 3.1.3 ‘Professioneel’ privé Een professionele privépartner (uit de profit- of nonprofitsector) kan eveneens de instigator van een zilveren draaispil zijn, bijvoorbeeld een sociale huisvestingsmaatschappij. In de meeste gevallen werken zij niet op zichzelf. Er kan een contract tussen verschillende privépartners zijn dat de verschillende rollen van implementatie versus management beschrijft. Er zijn tevens voorbeelden van samenwerking tussen een openbare en een privépartner. Naargelang de knowhow van elke partner wordt de taak van implementatie versus management aan de ene of aan de andere toegewezen.

A Maatschappig voor Social Wonen

Schepping/ Vorming

Autoriteit

Bij het installeren van een zilveren draaispil is het vanzelfsprekend dat deze enkel succesvol kan zijn wanneer ze de ideeën en/of coöperatie van belanghebbenden opneemt. Het is hun betrokkenheid die een zilveren draaispil tot een bekend en ondersteund deel van de gemeenschap maakt. De rol en houding van belanghebbenden kan cruciaal voor het welslagen van een project zijn. Het is van belang, alle relevante belanghebbenden over een overvloedige tijdsspanne te identificeren. Op deze manier kan men hun houding jegens het project onderzoeken evenals de resources die van nut zouden kunnen zijn voor de installatie van de zilveren draaispil. Ook is goede communicatie met de belanghebbenden van groot belang. Sterke banden met belanghebbenden zijn een van de sleutelaspecten van het succes van een zilveren draaispil. In dit hoofdstuk zullen wij het vooreerst hebben over de betrokkenheid van politici en bestuur (3.2.1). Daarenboven zal aandacht besteed worden aan professionele (3.2.2) en niet professionele (3.2.1) belanghebbenden. Vervolgens worden de belangen van plaatselijke en regionale organisaties in overweging genomen (3.2.4). En ten langen leste hebben wij het over hoe de pers in dit alles een rol spelen kan (3.2.5).

Beheer

B Werkgelegenheid Initiative Gemeentlijke Housing Corporation

Schepping/ Vorming Beheer

3.1.4 ‘Niet professioneel’ privé Vele niet professionele privépartners zijn betrokken bij het bestaan — creatie en management — van een zilveren draaispil. In de meeste gevallen zijn zij als subpartners betrokken. Hun verantwoordelijk ligt veelal in het beheer van de zilveren draaispil, maar er is steeds een partnerschap of contract met andere partners (openbaar, semiopenbaar of professioneel privé).

www.cib-online.eu


19

SILVER HUBS MANUAL 3.2.1 Politici en bestuur Bij het opzetten van een zilveren draaispil is een van de eerst logische dingen om te doen, het contact opnemen met het stadsbestuur, op administratieve en politieke niveaus, niet enkel voor strategische doeleinden maar het meest van al om een zilveren draaispil te verkrijgen die op steun kan rekenen. Aangezien veel van de beslissingen in een stad op dit niveau genomen worden, kan de zilveren draaispil niet voortschrijden zonder de primaire ondersteuning van politici, of althans van het stadsbestuur. Dit geldt voor welhaast alle steden in het partnerschap. De mate aan betrokkenheid kan verschillen en is afhankelijk van het doel van uw project, de geschiedenis van uw project en de tradities in uw stad. Bijvoorbeeld: in één CIB-stad wordt de politiek slechts geïnformeerd en niet in detail erbij betrokken. De sociale en algemene stadsadministratie beheert het project aldaar. In andere steden heeft het politieke niveau een grotere bevoegdheid voor het nemen van beslissingen. Het betrekken van de stadsadministratie en de politici kan eveneens op een kleiner wijkniveau plaatsvinden. Een andere partner bijvoorbeeld zorgt ervoor dat hij alle instellingen actief betrekt in het kwartier waar de zilveren draaispil gesitueerd is. Het betrekken van regionale en nationale politiek en bestuur is veel minder gebruikelijk. In sommige gevallen, bijvoorbeeld in Brugge, kan financiering verkregen worden van nationale of regionale overheden, of kan de zilveren draaispil in bredere nationale of regionale plannen of initiatieven worden ingepast. In dat geval is het van belang dit zo vroeg mogelijk in het procesverloop te herkennen en goede afspraken te maken. Deze betrokkenheid van nationale of regionale overheden is desalniettemin veel minder actief. 3.2.2 ‘Professioneel’ privé Professionals die het doelpubliek kennen of met het kernprobleem van uw zilveren draaispil vertrouwd zijn, zijn uiteraard onontbeerlijk. In alle steden die een zilveren draaispil hebben worden de professionelen op zijn minst geconsulteerd. Dit teneinde zeker te stellen dat de installatie van de zilveren draaispil een ware toevoeging aan datgene is wat reeds in die specifieke stad of buurt bestaat.

20

www.cib-online.eu

De projecten vermeldden de volgenden als zijnde cruciale organisaties/groepen: seniorencomités, forum voor oudere mensen, taakgroep Today and Tomorrow, dementienetwerk, gemeentelijke huisvestingsmaatschappij, seniorenraad en anderen. Het belangrijk, vast te leggen in welke organisaties/groepen in de buurt u uw zilveren draaispil wilt installeren. Een goede manier om te beginnen is aan het doelpubliek vragen, wie deze onontbeerlijke professionelen zijn. 3.2.3 ‘Niet professioneel’ privé De niet professionele privébelanghebbenden zijn de geïnteresseerde partijen die het doelpubliek zijn of die in nauw verband met het doelpubliek of kernprobleem staan. Deze zijn cruciaal bij het creëren van een zilveren draaispil. Aangezien zij degenen zijn die verondersteld worden het meeste voordeel uit de zilveren draaispil te halen als een plaatselijk en sociaal centrum voor intergenerationele activiteit, zijn zij cruciale mensen voor het project. De projecten vermeldden de volgenden als zijnde cruciale organisaties/groepen: seniorencomités, forum voor oudere mensen, taakgroep Today and Tomorrow, dementienetwerk, gemeentelijke huisvestingsmaatschappij, seniorenraad en anderen. Het belangrijk, vast te leggen in welke organisaties/groepen in de buurt u uw zilveren draaispil wilt installeren. Een goede manier om te beginnen is aan het doelpubliek vragen, wie deze onontbeerlijke professionelen zijn. 3.2.4 Plaatselijke en regionale organisaties Zoals voor alle andere betrekkingen met belanghebbenden geldt, zal deze betrekking tijd en moeite kosten. Het is zeer belangrijk te weten wat lokale en regionale organisaties van de zilveren draaispil denken, ruimschoots vóór het uitvoeren ervan. Ook is betrokkenheid tijdens de installatiefase noodwendig gebleken. Hier zijn communicatiestrategieën handig. Het is geenszins een slecht idee, te plannen welke informatie verstrekt zal worden, en wanneer en hoe. Aangezien vele mensen lokale en regionale organisaties bezoeken, gebruiken, eraan deelnemen en er voorbijkomen, zijn ze een schitterende manier om uw zilveren draaispil te promoten.


SILVER HUBS MANUAL

Van de ene aan de andere burger doorgegeven informatie is een uitstekende wijze om uw zilveren draaispil ruchtbaar en gewaardeerd te maken. Anderzijds: wanneer de zilveren draaispil aan de sociale cohesie in een stad of buurt bijdraagt, zullen de plaatselijke en regionale organisaties er hun voordeel mee doen. Zij tieren welig op een locatie die goed verbonden is. Goed mogelijk dus dat ze werkelijk betrokken willen worden! 3.2.5 Pers

Een andere factor die bijdraagt aan goede mondtot-mondreclame is blootstelling aan de pers. Telkens wanneer een fase voltooid is, organiseert u een evenement of opening en inviteert u de pers. Vele mensen lezen de krant; er zal een gezwinde toename zijn aan burgers die over uw zilveren draaispil praten. Beslis spoedig genoeg wanneer en hoe informatie verbreid zal worden. Maak een evaluatie na een persgerelateerde gebeurtenis en leer hoe u het volgende keer beter kunt doen. Het schaadt uw project bijvoorbeeld niet, een vooraf opgesteld artikel en foto nadien naar elk lid van de pers te sturend dat niet opdaagde, vermits dit hun de mogelijkheid biedt, uiteindelijk toch nog iets nieuws over de zilveren draaispil te publiceren. Vergewis u ervan dat er ‘nieuws’ te rapen valt voor belanghebbenden uit de pers wanneer ze bij uw evenement, opening of voorstelling arriveren.

www.cib-online.eu


21

SILVER HUBS MANUAL 3.3 Kosten

Wanneer u een zilveren draaispil organiseert, is een belangrijke vraag: wat zijn de kosten om een zilveren draaispil te creëren en/of managen? Een tweede betreft de duurzaamheid van de geplande zilveren draaispil (zie 3.4). Het is lastig, deze vraag in detail te beantwoorden, omdat ze van verschillende aspecten van de organisatie afhangt, zoals de mate aan personeel en het type betrokken personeelsfuncties, de mogelijkheid vrijwilligers te betrekken ten overstaan van het personeel, de bevoegdheid van de organisatie om meer of minder geld aan bepaalde activiteiten te spenderen, de afhankelijkheid van ondersteunende diensten binnen de organisatie of bij externe partners, de financiële bijdrage van de deelnemers/gebruikers van de draaispil, technische vraagstukken enzovoorts. Dit hangt eveneens af van de financieringscultuur: is het de plaatselijke overheid die de zilveren draaispil financiert? Wordt er bijkomende financiering voorzien door een regionale, nationale of grensoverschrijdende regering of organisatie? Door toedoen van de verschillende aspecten wordt een algemeen overzicht gegeven over dingen waarvan men zich rekenschap dient te geven wanneer men een zilveren draaispil creëert en beheert. 1. Infrastructuur; – kosten van het aankopen / huren / bouwen van een gebouw – kosten van meubilair en kantooruitrusting – kosten van telefoon, fax, internet – onderhoud van gebouw en uitrusting – afschrijvingskosten in investeringen – energiekosten voor stroom, water verwarming 2. Veiligheid / hygiëne; – personeelverzekering – vrijwilligersverzekering – brandverzekering – hygiënemaatregelen betreffende het geserveerde eten 3. Compensatie / appreciatie; – salaris personeelsleden – verplaatsingskosten – algemene kosten voor vrijwilligers – opleidingskosten

22

www.cib-online.eu

4. Gemeenschap; – publiciteit en – reclame 5. Activiteiten; – kosten van de verkoop van eten en drinken – kosten van het organiseren van activiteiten – kosten van diensten die specifieke aan de zilveren draaispil zijn toegewezen 6. Opbrengsten uit verschillende aspecten; – bijdragen van deelnemers aan drinken, eten en activiteiten – subsidies, financiering – bijdragen aan geleverde diensten De conclusie kan zijn dat een zilveren draaispil niet gemakkelijk een winstgevende organisatie is. Wanneer de zilveren draaispil in een andere organisatie opgenomen kan worden, kunnen verschillende kosten door een grotere instelling gedragen worden. In Genk, bij wijze van specifiek voorbeeld, wordt het volgende principe gebruikt: de rechtstreekse kosten voor het organiseren van activiteiten moeten in evenwicht zijn met de door de deelnemers betaalde bijdragen. Zodoende zijn kosten voor consumptie, activiteiten en diensten min of meer in balans (exploitatiekosten). Benevens deze kosten kan het OCMW van Genk op financiering van de regering rekenen, hetgeen telt voor een deeltijds personeelslid per zilveren draaispil. Het belang van vrijwilligerswerk moet opnieuw in de verf gezet worden. Let wel: het personeelslid dat de leiding heeft over het coördineren van de vrijwilligers, wordt eveneens door een hogere overheidsinstantie gefinancierd. De rest van de kosten wordt door de plaatselijke overheid zelf gedragen.


SILVER HUBS MANUAL 3.4 Duurzaamheid

3.4.2 Politieke duurzaamheid

Een duurzame draaispil in de context van het CIBproject is een draaispil die het potentieel heeft, lange tijd te blijven bestaan. Duurzaamheid kan hier worden opgevat als onderhoud op lange termijn van het welzijn van eenieder en alles wat erbij betrokken is. Voor de CIB-projectpartners zijn vier dimensies van groter belang: sociale, politieke, financiële en structurele duurzaamheid. 3.4.1 Sociale duurzaamheid De draaispil dient in de gemeenschap ondersteund te worden door de gemeenschapsleden zelf. Zijn zij de mening toegedaan dat door de draaispil aan hun behoeften tegemoetgekomen wordt, zal dat aantonen dat de draaispil noodwendig is, en dat de duurzaamheid ervan elkeen dient. De toegevoegde waarde van de draaispil voor de burgers dient als pompwater zo klaar te zijn. In sommige gevallen redde de demografische verandering het project op sociaal vlak. Tevens wordt de intergenerationele cohesie in toenemende mate erkend. Een gevoel van eigenaarschap voor de betrokken vrijwilligers kon wel eens zeer belangrijk voor de duurzaamheid van uw draaispil zijn. Een duurzame draaispil heeft een goed evenwicht tussen vrijwilligers en professionelen. Vrijwilligers dienen de noodzaak van de ondersteuning door professionele te gevoelen, doch willen hun zelfcontrole niet verliezen. Op die wijze willen vrijwilligers waarlijk betrokken blijven en zouden ze andere (nieuwe) vrijwilligers kunnen overtuigen om er eveneens deelachtig aan te worden. Beëindig uw imagocampagne niet totdat u gewaarwordt dat een meerderheid der belanghebbenden en burgers gevoelen en denken: „Wij hebben deze draaispil nodig; onze stad kan niet zonder een zilveren draaispil!” Besteed tijd aan het opmeten van de tevredenheid van uw draaispil en verbreid de positieve resultaten.

www.cib-online.eu

Bent u op zoek naar een beklijvende implementatie van uw draaispil, dan dient u ervoor te zorgen dat u het langetermijnengagement van uw plaatselijke politici en uw stadsbestuur hebt. Het dient voor hen zeer duidelijk te zijn, wat de toegevoegde waarde van uw draaispil is. Uitleg middels gespecificeerde ‘winsten’ kan hier van nut zijn. Bijvoorbeeld: actieve oudere burgers (de gebruikers van de draaispil) blijven gezonder en hebben een groter gevoel van welzijn. Zij zijn goed ingebed in het gemeenschapsleven, en dit zou de druk van lokale kosten voor dienstenverlening en verzorging kunnen nemen. Om op te sommen: preventie is goedkoper dan behandeling! Het zou tevens interessant zijn, op de manier te wijzen waarop de draaispil als een instrument voor uw plaatselijke beleidsmakers en stadsadministratie kan fungeren om met een snelgroeiende doelgroep te communiceren. Zij zullen genegen zijn, goed met deze belangrijke groep van de bevolking te communiceren. De gemeten tevredenheid en de positieve resultaten van uw zilveren draaispil dienen hier eveneens verbreid te worden. In staat zijn goede resultaten van de stad voor te stellen, is zeer aantrekkelijk voor stadse politici en het stadsbestuur. Hopelijk worden uw politici niet hoofdzakelijk door het budget aangedreven. Dit heeft een gevolg voor sommige partners, dat de waarde van de draaispil hoofdzakelijk financieel gemeten wordt. In dit geval zullen politici niet talmen om het budget te verkleinen indien de tijden moeilijk zijn (zie ook financiële duurzaamheid). Men dient indachtig te wezen dat een jaar of zo niet genoeg is om de waarde van de draaispil voor de buurt en de doelgroepen te kunnen bewijzen. Sommige partners ervoeren dat projecten somwijlen opgegeven worden, net voordat ze ‘waarlijk’ van start gingen. Het motiveren van het publiek om te bewijzen dat het de draaispil nodig heeft (zie sociale duurzaamheid), kan hopelijk de beleidsmakers op andere gedachten brengen.


23

SILVER HUBS MANUAL 3.4.3 Financiële duurzaamheid

Uiteraard is duurzame financiering van uw draaispil onontbeerlijk. Zo u een langdurige draaispil wilt, is het een taak van alledag, na te denken over duurzame financiering. Het vinden van nieuwe en structurele financiering is een zeer belangrijke kwestie. Het is het beste, op een of ander (hoger) niveau formele erkenning te zoeken. Duurzaam zijn, betekent ook minder afhankelijk van tijdelijke financiering zijn. Dit maakt u tot een aanwezige en sterke speler op het veld, moeilijk te negeren. Ook strekt het tot aanbeveling, deel van de langetermijnplanning van de stad en haar bestuur te zijn; uw draaispil dient in (strategische) langetermijndocumenten vermeld te worden, zoals beleidsplanning, budgetplannen op lange termijn. Sommige van de partner kijken tegen ernstige budgetkrimpingen aan; dit bedreigt uiteraard hun draaispil. De beslissing, de kosten voor de draaispil te reduceren, kan zeer ernstige gevolgen hebben. De impact dient zorgvuldig overwogen te worden. De draaispil heeft tijd nodig om zichzelf volledig te installeren; verwacht niet ogenblikkelijk (financiële of andere) resultaten te zien. In sommige gevallen wordt er geen financiële hulp van de gemeenten verwacht; dientengevolge dienen er donaties gevonden te worden om het project verder te kunnen zetten. 3.4.4 Structurele duurzaamheid Een langdurige draaispil is onderdeel van een netwerk. Zodoende is de draaispil een specifieke fysieke / virtuele / organisatorische plaats om te zijn of een cruciale persoon in de stad. Een plaats of persoon waarvan mensen weten dat ze zich ertoe kunnen wenden. Dit is structurele duurzaamheid. Dit is iets waarop u kunt hopen, maar ook iets waarin u tijd en energie dient te investeren. Sommige partners ervaren een algemene trend in hun land die weg van op gebouwen gebaseerde initiatieven leidt (omdat er een grote globale kost schuilt in het aan de gang houden van een gebouw). De wereld staat vol gebouwen; het probleem is hoe men er toegang toe verkrijgt en ze voor sociaal gebruik beschikbaar maakt.

24

www.cib-online.eu

Belangrijk voor structurele duurzaamheid is dat de kennis en ervaring van uw draaispil niet in de handen van slechts één persoon liggen. Gemotiveerde werknemers of vrijwilligers zouden wel eens een hele hoop taken op zich kunnen nemen, maar wanneer deze mensen weggaan of hun betrokkenheid bij de draaispil beëindigen, zou het zeer treurig zijn, alle kennis en ervaring tezamen met deze personen te zien verzwinden. Het delen van informatie en verantwoordelijkheden met een netwerk, met andere vrijwilligers, met een stuurgroep zou interessant kunnen zijn. Het is ook een goed idee, te registreren wat er in uw draaispil gebeurt. Op die wijze blijft informatie beschikbaar voor diegenen die achterblijven; dit zal uw structurele duurzaamheid helpen. Een overgangsperiode tussen veranderende sleutelpersonen (werknemers en / of vrijwilligers) strekt eveneens tot aanbeveling, waaronder een periode van begeleiding en opleiding voor de nieuwe ‘leiders’ van de draaispil.

4. Instrumenten Om een draaispil tot stand te brengen en met netwerken om te gaan, vergt een set instrumenten die u kunt gebruiken. Mogelijke instrumenten komen overeen met verschillende fasen bij het tot stand brengen van een draaispil: • ‘Creëren van de visie’ • ‘Betrokkenheid’ • ‘Onderzoek en analyse’ • ‘Procesbeheer’ • ‘Marketing & communicatie’ • ‘Toewijzing van resources’ • ‘Implementatie’ • ‘Evaluatie’ U hebt ze nooit allemaal tezelfdertijd nodig, maar u dient te weten welk instrument u bij een bepaalde taak helpen kan. Nademaal de CIB-voorbeelden van het opzetten van Silver Hubs de sterke relatie in zilveren inclusie aantonen, bv. het creëren en ondersteunen van netwerken, zult u de verwante informatie over instrumenten in een afzonderlijke paper aantreffen en een online-toolbox (www.cib-online.eu).


SILVER HUBS MANUAL

5. Voorbeelden en ervaringen

Actie

5.1 CIB 5.1.1 Senioreninformatieproject en seniorenraad (Southampton, Groot-Brittannië) De dynamische draaispillen die Southampton ontwikkeld heeft, zijn de menselijke en praktische resource in het middelpunt van netwerken die senioren informeren en engageren. De seniorenraad is een menselijke draaispil die de belangen en de stem van oudere mensen in de stad vertegenwoordigt en die de gelegenheid voor senioren schept om betrokken te worden bij het gestalte geven aan de toekomst van de stad en haar diensten. Het project heeft de raad versterkt en hem in staat gesteld zijn rol te vervullen. Het senioreninformatieproject is een draaispil van deskundigheid, kennis en samenwerking voor het verbeteren van de toegankelijkheid van informatie dewelke senioren ter verbetering van hun levenskwaliteit nodig hebben en is in staat om verandering in de kwaliteit der beschikbare informatie aan te drijven en netwerken en methoden te gebruiken die het best oudere burgers engageren. A) De seniorenraad Initiële situatie De seniorenraad van Southampton is een door de gemeenteraad opgezet orgaan voor het vertegenwoordigen van de belangen en presenteren van de zienswijzen van oudere mensen. Hij telt 25 leden die de buurten van de stad vertegenwoordigen. De seniorenraad moest groeien, zich ontwikkelen en zijn profiel en expertise verbeteren indien het zijn potentieel waar wil maken en de grootste invloed hebben. Doelstelling De doelstelling van het ontwikkelingsproject van de seniorenraad bestaat erin, zijn verantwoordelijkheid te verbeteren en zijn basis te versterken om meer gebruik te kunnen maken van de deskundigheid en visies van senioren. De raad wilde zijn vaardigheden verbeteren op het vlak van het vertegenwoordigen van de belangen van senioren en zijn profiel in de stad verbeteren.

www.cib-online.eu

Tijdens het project is de seniorenraad ondersteund door een deeltijdse beheerder en een ontwikkelingswerker. De eerste jaarlijkse algemene vergadering werd in februari 2010 gehouden. Een revisie van de statuten maakt het mogelijk voor groepen om zich bij de seniorenraad aan te sluiten, en voor mensen om er als supporters bij te komen. Een driemaandelijkse nieuwsbrief, promotielectuur en stands op evenementen hebben het bewustzijn en het profiel verhoogd. Leden ontvingen training omtrent de rol van de seniorenraad en het organiseren van vergaderingen. Drie leden namen deel aan de conferentie van het regionale forum van Zuidoost-Engeland omtrent veroudering, getiteld ‘Luister, hoor, handel’. Leden hebben ook deelgenomen aan grensoverschrijdende conferenties van CIB en zijn betrokken geweest als sleutelpartner in de andere elementen van het plaatselijke CIB-project. De seniorenraad zetelt in het partnerschap ‘Oude dag’ van de stad, en is betrokken bij projecten die actief ouder worden en intergenerationele activiteit promoten. Hij werkte met groepen samen om een conferentie over dementie te organiseren, hetgeen tot een aanhoudende dialoog met de gezondheidsdiensten heeft geleid omtrent het verhogen van het bewustzijn en het verbeteren van de dienstverlening, en hij nam een leidende rol aan bij het ondersteunen en organiseren van het uiterst succesvolle festival voor vijftigplussers. De seniorenraad leverde bijdragen aan het ontwikkelen van een visie voor gezondheids- en sociale zorgdiensten in de toekomst, aan de huisvestingsstrategie voor oudere mensen van de stad en aan het verbeteren van de veiligheid en het voorkomen van valpartijen op bussen. Een enquête naar hoe senioren tegenover hun buurt staan, werd uitgevoerd, en een gezondheidsondersteuningsgroep voor zwarte, Aziatische en uit etnische minderheden stammende senioren werd opgericht.


25

SILVER HUBS MANUAL Resultaten

Te trekken lessen

Met de door middel van het project beschikbare steun is het profiel van de seniorenraad aanzienlijk verhoogd en zijn zijn leden in staat geweest zich op de problemen te concentreren die op ouderen een uitwerking hebben. Meer mensen hebben de seniorenraad aangeduid als iets waarbij ze graag betrokken zouden worden, en het aantal leden en de mailinglijst van mensen die op de hoogte gehouden wensen te worden, hebben allebei toegenomen.

Het ontwikkelen van diensten en initiatieven om aan de verouderende bevolking tegemoet te komen, kan louter met de actieve betrokkenheid en ondersteuning van senioren, die een aanzienlijke bijdrage kunnen leveren, naar behoren bereikt worden. De ontwikkeling van seniorengroepen kan een traag proces zijn, en zelfvertrouwen en profiel zullen slechts opgebouwd worden door middel van training en kwalitatief hoogstaande ondersteuning. Seniorengroepen moeten te allen tijde continuïteit en opvolging in overweging houden, ernaar streven nieuwe mensen te betrekken en afhankelijkheid van een klein aantal vermijden. Het is belangrijk een variëteit aan kanalen te gebruiken om mensen te betrekken en om de netwerken te gebruiken waarvan individuele leden van de groep deel uitmaken. Door gebruik te maken van de bestaande netwerken die mensen hebben, is het mogelijk diverse groepen mensen te bereiken, zoals zwarte, Aziatische en uit etnische minderheden stammende gemeenschappen. Bemerkingen

De regelmatige vergaderingen van de seniorenraad zijn thans productiever, aangezien de leden zich engageren en gemotiveerd en ondersteund voelen om zich te engageren. Inzonderheid de training heeft het voorzitterschap van de vergaderingen verbeterd. De seniorenraad beïnvloedt eveneens de acties van organisaties en diensten in de stad en draagt er positief aan bij. Hij wordt geregeld naar zijn meningen, suggesties en bijstand gevraagd, en de leden worden genodigd in panels en partnerschappen te zetelen teneinde te verzekeren dat de visies van oudere mensen vertegenwoordigd worden. Hij heeft een aantal kwesties die op senioren van invloed zijn, op de politieke agenda geplaatst.

26

www.cib-online.eu

„Wij waarderen de bijdrage die de seniorenraad aan het partnerschap ‘Oude dag’ levert, omdat ze een werkelijk begrip van de problemen oplevert, en ook goede ideeën.” Voorzitter project Oude dag „Ik heb het gevoel dat wij een bijdrage leveren aan het verbeteren van de zaken voor senioren, en dat er naar ons geluisterd wordt. Wij zijn in de groei en geraken bij meer dingen betrokken om het leven voor ouderen mensen in de stad te verbeteren.” Lid van de seniorenraad „De seniorenraad levert puik werk bij het aanzetten van mensen om nota te nemen van de problemen waarmee oudere mensen kampen, en bij het naar voren schuiven van oplossingen.” Deelnemer aan een evenement van de seniorenraad


SILVER HUBS MANUAL

B) Het senioreninformatieproject Initiële situatie

Senioren zijn vaak niet in staat om toegang tot diensten, voordelen of gelegenheden te krijgen door toedoen van slechte informatie, beperkt internetgebruik, beperkte mobiliteit of netwerken. Dit kan tot afhankelijkheid, afnemende gezondheid, isolatie en financiële en sociale uitsluiting leiden. Om de kwaliteit van het leven op de oude dag te verbeteren, dienen de informatiebehoeften aangepakt te worden, gebruikmakend van methoden die oudere mensen bereiken. Doelstelling Het senioreninformatieproject trachtte te begrijpen waarom mainstream-communicatiestrategieën niet goed voor oudere mensen werken, en een verscheidenheid aan mechanismen en instrumenten te ontwikkelen om de toegang tot informatie te verbeteren, met inbegrip van netwerken en nauwe samenwerking met senioren. Contact met oudere mensen kan verbeterd worden door partners die samenwerken om de bij thuisbezoeken vergaarde informatie te coördineren, teneinde mensen ertoe in staat te stellen tot een brede verscheidenheid aan diensten toegang te verkrijgen. Het informatieproject fungeert als een draaispil om verbeteringen aan de informatietoegang voort te stuwen en om als concentratiepunt van deskundigheid en kennis te ageren, gelinkt zowel aan agentschappen als aan seniorengroepen, ervoor zorgend dat doeltreffende communicatiemethoden gebruikt worden en de standaarden hoog zijn. Actie Door middel van het senioreninformatieproject is het project thuisveiligheid tot stand gekomen. Dit stelt thuisbezoekpersoneel van ruim 20 agentschappen ertoe in staat — waaronder de politie, brandweer, raad, vrijwilligersorganisaties en liefdadigheidsinstellingen —, een eenvoudige controle tijdens het bezoek uit te voeren en de oudere persoon te informeren en bij te staan bij het verwerven van toegang tot een spectrum aan diensten. Een evenementenmodel van een ‘tijdelijke draaispil’ werd ontwikkeld, waarbij een aantal agentschappen een evenement organiseren waarop mensen informatie en advies kunnen inwinnen. Succesrijke evenementen hebben een ‘haak’ nodig om verschillende delen van de be-

www.cib-online.eu

volking aan te trekken, en dit kan een ‘pantoffeluitwisseling’, conferentie, festival of amusementevenementen zijn. De informatieprojectdraaispil heeft begeleiding opgeleverd voor het verbeteren van de kwaliteit van de door organisaties aangeboden informatie, alsmede door goede praktijken te publiceren voor het communiceren met de oudere bevolking. Door het project werden netwerken ontwikkeld waarbij zowel seniorengroepen als netwerken van werknemers en partnerorganisaties betrokken zijn. Dit maakt het mogelijk, evenementen en informatie beter ruchtbaar te maken en te verdelen. Informatie omtrent sleutelproblemen werd op specifieke groepen en gebieden gericht. Hieronder vielen het opzetten van een telefoonhotline voor verwarming ’s winters, isolatie van het huis en informatie omtrent het verkrijgen van toelagen. Profileringsgegevens van de bevolking worden gebruikt om diegenen te identificeren die de grootste nood lijden. Een gecoördineerde benadering van informatie heeft tot goede betrekkingen en ondersteuning van de media geleid aangaande problemen die van invloed op senioren zijn.

Resultaten Het praktische resultaat van het senioreninformatieproject bestaat in een verbeterd beroep op diensten en uitkeringen, alsmede een beter betrokken bevolking. Feedback heeft aangetoond dat mensen zich geïnformeerder voelen en bewuster van welke diensten, ondersteuning en opportuniteiten ter beschikking staan. Agentschappen hebben een toegenomen aantal doorverwijzingen en een grotere aanspraak gemeld. Southampton heeft enkele van de hoogste cijfers in de regio voor het doen van een beroep op bepaalde uitkeringen. Eerstelijnpersoneel in een breed spectrum aan agentschappen wordt beter geïnformeerd en is beter in staat om mensen de weg naar diensten te wijzen.


27

SILVER HUBS MANUAL Te trekken lessen

C) Intergenerationeel netwerk Southampton

Traditionele communicatie- en informatiestrategieën zijn niet doeltreffend om oudere mensen te bereiken, en de draaispil is van belang geweest bij het verhogen van het bewustzijn van dit feit en het aanbieden van verschillende oplossingen. De draaispil van het senioreninformatieproject is belangrijk geweest bij het verhogen van de stroom aan informatie en doorverwijzingen tussen organisaties, gebaseerd op haar nauwe samenwerking met seniorengroepen en haar begrip van de problemen die op de oudere bevolking van invloed zijn. Haar expertise kan de prestaties en de doeltreffendheid van partneragentschappen verbeteren, en de draaispil is in staat om druk voor informatie van een hogere kwaliteit uit te oefenen.

Southampton heeft ook een netwerk opgericht (Southampton Inter-Generational Network: SIGN), gebaseerd op een menselijke draaispil die pleit voor intergenerationele projecten en activiteiten en ze stimuleert en ondersteunt. Deze draaispil — één enkele coördinator — heeft ruim 70 organisaties bij het netwerk betrokken, die allemaal geëngageerd zijn voor het ontwikkelen van een intergenerationele benadering van hun werk. Organisaties die met jong en oud werken, zijn samengekomen om programma’s op te zetten rond zang, herinneringen ophalen, ondersteuning, IT, gezondheid en fitness. De SIGN-draaispil heeft ook organisaties geholpen om financiering voor projecten naar de stad te lokken en het profiel verbeterd van het intergenerationele werk door middel van conferenties en nationale publiciteit.

Het is van belang dat agentschapspersoneel dat in contact met oudere mensen staat, goed geïnformeerd is en in staat om mensen de weg naar diensten en opportuniteiten te wijzen, en investering in dit netwerk is belangrijk. Het is belangrijk een brede verscheidenheid aan mechanismen te gebruiken om mensen te bereiken, omdat senioren meer geneigd zijn te handelen naar informatie die ze mondeling horen van iemand in wie ze vertrouwen hebben.

Globale les Bemerkingen „Deze evenementen zijn schitterende gelegenheden om mensen van het publiek met informatie en advies te bereiken Men heeft een ‘haak’ nodig om ze doeltreffend te maken en mensen aan te trekken.” Deelnemer aan het pantoffelgebeuren „Doorverwijzingen van agentschappen door middel van het project brengen ons in contact met de mensen die uit onze dienst voordeel kunnen halen.” Partner in het thuisveiligheidsproject „De brief die ik van het informatieproject ontving, hielp mij om geld te claimen waarop ik recht had. Het is een grote hulp.” Via een gerichte campagne bereikte oudere

De globale les die wij in Southampton getrokken hebben, is de waarde van een dynamische draaispil — een die verandering aandrijft, mensen betrekt en nieuwe activiteit initieert. Netwerken waarbij mensen en organisaties betrokken zijn, hebben een dynamische draaispil die voor een visie pleit of een agenda naar voren brengt, die activiteit vormgeeft en coördineert, die mensen motiveert en die partnerschappen schraagt. De draaispil dient op een flexibele wijze te werken, inspelend op de behoeften en visies van het netwerk, en tevens de energie zijn die het netwerk en zijn doelstellingen voortstuwt. Verdere informatie Southampton Gemeenteraad stad City Council Charlie Hislop, Coördinator ‘Oude dag’ [email protected] www.southamptonlateryears.org

28

www.cib-online.eu


SILVER HUBS MANUAL

5.1.2 Netwerk van service- en ontmoetingspunten (Hagen, Duitsland)

Senioren hebben gemakkelijkere toegang tot informatie over ziekten gekregen, maar ook over activiteiten en andere diensten waarin ze mogelijkerwijze geïnteresseerd zijn. Gespecialiseerde hulp voor senioren met dementie, dove senioren en mindervalide senioren wordt aangeboden. Al die diensten stellen senioren in staat, een actiever deel van de samenleving te worden, op intergenerationele wijze. Initiële situatie De verzoeken van senioren om informatie namen toe met de demografische veranderingen in de stad. De vraag naar activiteiten wies. Senioren wilden een actievere rol in de samenleving vervullen, maar vroegen eveneens om hulp betreffende speciale onderwerpen, zoals dementie, doofheid en handicaps. De gegeven infrastructuur beantwoordde niet aan die behoeften met betrekking tot de toenemende vraag, en dientengevolge diende een nieuw model geschapen te worden.

Actie

Een gegevensbank die alle problemen en eisen van senioren bevatte, werd in het leven geroepen. Doelstellingen werden in de praktijk gebracht; intergenerationele evenementen werden georganiseerd, alsmede activiteiten die op regelmatige basis uitgevoerd werden. Gene activiteiten waren gericht op mindervaliden, dementerende en fysiek gezonde senioren. Er werden sportgroepen opgezet. Teneinde aan de vraag naar informatie en hulp tegemoet te komen, werden mensen opgeleid. Enkelen hiervan waren vrijwilligers. Tevens stelden jonge mensen zich kandidaat om (mindervalide) senioren in hun dagdagelijkse leven bij te staan, hetgeen het intergenerationele contact vergrootte. Vrijwilligers werden eveneens getraind om situaties met dove mensen aan te pakken. Er werd een noodplan voor dove senioren gecreëerd. Daarnaast zochten senioren zelf naar meer activiteiten die interessant zouden kunnen zijn.

Doelstelling De doelstelling bestond erin, informatieplekken op te bouwen, alwaar senioren met contactpersonen in contact konden treden om geïnformeerd te worden omtrent onderwerpen die op hen betrekking hadden, bv. dementie. Daarenboven waren bepaalde faciliteiten bedoeld om intergenerationele contacten te bieden; verschillende generaties dienden elkaar te helpen en een bron van informatie zijn. Diensten voor mindervalide senioren werden gepland, evenals speciale hulp voor dove senioren. Activiteiten waarin senioren geïnteresseerd zouden kunnen zijn, dienden gevonden te worden en opgelijst teneinde de aandacht op senioren te vestigen en hun noden te lenigen.

www.cib-online.eu


29


Te trekken lessen

De gegevensbank is opgezet en bevat informatie omtrent enig interesseveld met betrekking tot de wensen en noden van senioren. Vaste informatiefaciliteiten staan open voor publiek gebruik. Die bieden informatie omtrent ziekten, alsmede omtrent activiteiten, en deze faciliteiten zijn breed bekend en gebruikt.

Het vinden en analyseren van de gegeven informatie is een zeer belangrijk onderdeel van het project; het zou wel eens veel meer tijd dan verwacht kunnen opslorpen. Tijd is eveneens relevant wanneer het erop aankomt, met vrijwilligers te werken, evenals met partnerpersoneel. Het is niet steeds eenvoudig de tijd te beheren en desondanks de eisen van het project in te lossen. Daarenboven is het lastig, vrijwilligers te vinden voor gene projecten van lange adem. Sommige problemen waarmee senioren zouden kunnen kampen, worden door de samenleving zelfs niet opgemerkt, doch de nood bestaat, voor die problemen hulp aan te bieden. Anderzijds zijn sommigen van de senioren het niet gewend, hulp van anderen dan hun familie te aanvaarden, of zelfs gewend toe te geven dat ze hulp nodig hebben. Bemerkingen

Vrijwilligers werden volledig getraind om senioren bij hun leven van alledag bij te staan. Meer vrijwilligers om seniorenactiviteiten te ondersteunen, zijn voor het project gewonnen. Intergenerationele activiteiten werden uitgevoerd en als gevolg hiervan werd menig intergenerationeel contact gelegd. Groepen om senioren te leren hoe ze met bepaalde technologieën om dienen te gaan, werden door studenten uitgevoerd, hetgeen eveneens de intergenerationele contacten verbeterde. Al deze diensten zijn goed aanvaard en werden door senioren bezocht.

30

www.cib-online.eu

• Haspe: de verschillende partners van de vergaderingen in de voorstad waren opgetogen dat vele organisaties en diensten de gelijkloop op een brede manier overwonnen. Ze werken zeer goed samen. • Noord: citaat van een verwant: Mijn echtgenoot (dement) vindt het leuker naar de zorgaanbieding te komen en zijn verjaardag met de groep te vieren dan hem met zijn verwanten te vieren.


SILVER HUBS MANUAL • Hohenlimburg: na een zeer goed informatief artikel met afbeeldingen van de leden van de corporatie omtrent het reguliere spreekuur, bezochten volgende dinsdag 10 aanvragers de dienst. • „Wanneer de kinderen van de Tigerente ons bezoeken en wij tezamen spelen, wordt er duchtig gelachen.” (Michael Krippels, 65 jaar oud) • „Ik ben blij, de kans te hebben muziek op mijn accordeon te maken Wanneer kinderen en senioren tezamen zingen — dat is het allerbeste.” (Elfriede Forster, 85 jaar oud) • „Ik geniet ervan, tezamen met jonge gezinnen te koken, en des te meer wanneer mijn recepten hen bevallen.” (Frau Brühwasser, 62 jaar oud) • „Wanneer ik de computer aan senioren uiteenzet, verrast het mij dat ze het goed begrijpen. Het duurt ietwat langer, dat is alles.” (Simon Machutt, 19 jaar oud) • „Eenmaal per week bezoekt mij een jong meisje. Zij gaat met mij wandelen, wij drinken een kop koffie en spelen spelletjes. Dat is uiterst aangenaam.” (Frau Lindemann, ongeveer 80 jaar oud) • Breed verbreide gedachte: „Waarom hebben doven moeite met begrip? Ze kunnen het lezen.” • Brandweer en ziekenwagen: „Wij hebben duidelijk een faxaansluiting — doch de invoer wordt niet regelmatig in de gaten gehouden.” • Kaart: zoals voorheen vermeld, was de lastigste les om te leren het verlies van de leidende vrijwilliger. De meesten van de jongere en actievere senioren met wie wij spraken tijdens het vergaren van de informatie, achtten het idee interessant, doch waren geïnteresseerder in een geüpdatete online-versie. • Mobiele telefoon: de deelnemers waren verrukt omtrent de mogelijkheden die hun mobiele telefoon hun bood. Zij beweren „nooit geweten te hebben wat een mobiele telefoon kon doen”, en de trucjes en handgreepjes bevielen hen.

www.cib-online.eu

• De groep senioren, evenals de scholierengroep, genoten van hun gezamenlijke namiddag. En vrijwel alle senioren waren onder de indruk van de professionele en sociale vaardigheden der jeugd. • De door AWO gemaakte enquête — ter voorbereiding op het project — ontdekte dat senioren de behoefte gevoelen, zeer vroeg in een bejaardentehuis te geraken, door toedoen van: • vele barrières in Wehringhausen. Dit staat in contrast tot hun wens, in het district te blijven alwaar ze opgroeiden. AGIL helpt die vroege beweging te vermijden. • Ter vermijding van onnodige ontdubbeling van diensten werd een discussie op poten gezet in samenwerking met verschillende welzijnsorganisaties. Argumenten werden gewijzigd, en het was mogelijk dit een halt toe te roepen. • Tijdens de eerste fase waren er enkele moeilijkheden met de uitrusting in het kantoor en het verwerven van vrijwilligers. Het duurde enige tijd vooraleer de zilveren draaispil aanvaard werd. Verdere informatie Stefanie May, stad Hagen Telefoon 0234 2982526 [email protected] www.demenz-hagen.de (begint in oktober 2011)


31

SILVER HUBS MANUAL 5.1.3 Intergenerationeel vrijwilligershuis (Brugge, België)

Het intergenerationele vrijwilligershuis plaatst (intergenerationeel) vrijwilligerswerk centraal. Het biedt een ontmoetingsplek voor zowel jonge als oude(re) inwoners van Brugge die geïnteresseerd zijn in vrijwilligers en/of vrijwilligerswerk. Het is een plek voor informatie, begeleiding, kennisuitwisseling, promotie en waardering aangaande vrijwilligers en vrijwilligerswerk. Initiële situatie Vrijwilligerswerk zit in de lift! Meer en meer organisaties vatten het ernstig op. Edoch, ten gevolge van veranderingen in de samenleving zoals het verbrokkelen van traditionele netwerken, de klemtoon op individuele keuze en verwezenlijking en de achteruitgang van levenslange betrokkenheid, is het niet steeds gemakkelijk voor organisaties om vrijwilligers op te snorren of voor vrijwilligers om een geschikte organisatie te vinden. Een plaats alwaar vrijwilligerswerk centraal staat scheen dientengevolge een perfect idee om het bewustzijn van het onderwerp te verhogen en organisaties en (potentiële) vrijwilligers te ondersteunen. Het uitvoeren van vrijwilligerswerk kan eveneens een manier bieden om senioren actief en in de samenleving geïntegreerd te houden, zelfs nadat ze met pensioen zijn gegaan, en om het sociale en economische potentieel dat zij vertegenwoordigen, te ‘recyclen’ ten faveure van de stad en haar inwoners.

Doelstelling 1. Vrijwilligerswerk in Brugge wordt gepromoot en gewaardeerd, met speciale aandacht voor intergenerationele kruisbestuivingen. 2. Er is een gemakkelijk toegankelijk intergenerationeel vrijwilligershuis in Brugge, alwaar mensen informatie omtrent vrijwilligerswerk kunnen vinden; er zijn plekken voor gebruik door vrijwilligersorganisaties of vrijwilligers. 3. Vraag en aanbod van vrijwilligerswerk in Brugge zijn onderling gelinkt en aangepast, met speciale aandacht voor intergenerationele kruisbestuivingen. 4. Het beleid van de stad Brugge omtrent vrijwilligers en vrijwilligerswerk wordt geharmoniseerd. 5. Een ondersteund actieplan en een ondersteund beleid omtrent (intergenerationeel) vrijwilligerswerk in Brugge werden opgesteld en gelanceerd.

Actie 1. Acties om het idee te creëren • Door middel van netwerkvorming en het praten met mensen, werd een nood ontdekt, en de kiem van een mogelijke oplossing werd vergeleken met ervaringen in andere steden en landen. Voorbeelden van vrijwilligerscentra, contactpunten, ondersteuningsdiensten,... werden onderzocht en in de plaatselijke situatie weerspiegeld. • Wetenschappelijk onderzoek betreffende de noden van oudere mensen in Brugge (bv. in vrijwilligerswerk) werd uitgevoerd en enige literatuur werd geraadpleegd. • Het opstarten van een vrijwilligerscentrum werd inbegrepen in de beleidsuitstippeling van de stad voor de huidige legislatuur. 2. Acties om belanghebbenden erbij te betrekken • Een stuurgroep van professionals en een (vrijwillige!) adviesgroep van vrijwillige experten met verschillende achtergronden werd opgezet om ervoor te zorgen dat het beleid en het actieplan van het vrijwilligershuis breed aanvaard en ondersteund werden. • Het vrijwilligerscentrum en zijn doelstellingen en acties werden aan verschillende organisaties voorgesteld en de officiële adviesraden die alle organisaties vertegenwoordigen. Bij deze gelegenheden hadden de organisaties de mogelijkheid om input te verstrekken.

32

www.cib-online.eu


SILVER HUBS MANUAL

• Op een grootschalig evenement zoals ‘I, vrijwilliger’ op de centrale markt werd een kleine enquête uitgevoerd die peilde naar de noden en wensen van de mensen voor een vrijwilligerscentrum.

3. Acties om informatie te vergaren • Netwerkvorming: bijwonen van diverse (aan vrijwilligerswerk gerelateerde) evenementen om met experten, geïnteresseerde partijen,... te praten. • Wij voerden een SWOT-analyse met deskundigen op het vlak van vrijwilligerswerk uit in ons plaatselijke intergenerationele vrijwilligershuis. • Op het evenement ‘Ik, vrijwilliger’ werd een kleine enquête onder de gegadigden uitgevoerd. 4 + 5. Acties om het proces te beheren en beslissingen te nemen • Verschillende mogelijke plaatsen om een vrijwilligerscentrum te huisvesten werden onderzocht. Een vergelijkende studie van de pro’s en contra’s van elke plek werd uitgevoerd en één definitieve plek werd uitgekozen. Er werd een architect aangesteld om de aanpassingsplannen op te maken, die door de gemeenteraad goedgekeurd werden. Het gebouw en de milieuvergunning werden ingediend en verkregen, en de aannemer werd aangesteld. • Door middel van een selectieprocedure met een jury die uit verschillende departementen van het stadsbestuur en mensen uit het vrijwilligerswerk bestond, werd een coördinator van het vrijwilligerscentrum door het stadsbestuur aangesteld. • Een beslissingsstructuur voor het vrijwilligerscentrum werd in het leven geroepen, die de coördinator zelf omvatte (hoofdzakelijk beslissingen op het niveau van de werking), een kleine stuurgroep met de betrokken stadsadministraties (grotere beslissingen op een strategischer niveau), een adviesgroep met mensen die bij vrijwilligerswerk betrokken zijn (advies op strategisch niveau) en het stadsbestuur (beslissingen op strategisch en financieel niveau).

www.cib-online.eu

6. Acties om over uw zilveren draaispil te communiceren • De ideeën voor het vrijwilligershuis werden aan de buurt voorgesteld op een speciale vergadering. • Onderhoud het contact met de pers, bv. de dag ‘Ik, vrijwilliger’, die het vrijwilligerswerk in de kijker zette op de oude markt in Brugge — Dag van de solidariteit tussen generaties op 29 april —, voorstelling van de krant ‘Vrijwilligersmuur’ aan de pers (een informatiemuur/courant met vacatures voor vrijwilligers in heel Brugge, evenals een kans voor organisaties om zichzelf in heel Brugge voor te stellen ...). Andere geplande acties: • Een grote markt voor vrijwilligers(werk) en een dankbaarheidsevenement in de week van de vrijwilliger , in het kader het Europees Jaar van de vrijwilliger - 2011. • In samenwerking met scholen zijn zij een uitstekende partner voor de verbreiding van informatie, evenementen, promotiemateriaal ... 7. Acties om uw zilveren draaispil te financieren • De ontwikkeling van een vrijwilligerscentrum werd inbegrepen in de formele overeenkomst tussen de stad en de Vlaamse regering met betrekking tot de toewijzing van de middelen die via het Vlaamse Stedenfonds verkregen werden • Europese financiering werd verkregen via het Interreg IVb-project ‘Cities in Balance’ 8. Acties om uw zilveren draaispil te evalueren • Permanente evaluatie door middel van stuurgroep en adviesgroep. • Bepaalde ogenblikken voor het bevragen van vrijwilligers(organisaties) betreffende een specifiek evenement of een specifiek doel, bijvoorbeeld na een promotiecampagne, na een dag zoals ‘Ik, vrijwilliger’ ...


33


Bemerkingen

• Vrijwilligers hebben hun eigen plaats, hun eigen

• De inclusie waarop wij azen met de installatie van

vrijwilligershuis in het stadscentrum. De waardering die zij hierdoor ondervinden, is een prachtig resultaat. Ook hebben vrijwilligers nu een plek waar ze met al hun vragen betreffende vrijwilligerswerk terechtkunnen. • Wat de organisaties betreft: deze hebben in het vrijwilligershuis een facilitator gevonden. Nu is er iemand die in staat is hen te helpen, met hun vrijwilligersbeleid vooruitgang te boeken, vragen te beantwoorden en vooroordelen aangaande vrijwilligerswerk te bekampen en vrijwilligerswerk te promoten als een goede manier om uw tijd te besteden. • Het focussen op intergenerationele kruisbestuivingen helpt meer intergenerationele solidariteit binnen Brugge op te wekken. Bijvoorbeeld: ten gevolge van het debat tussen de generaties (op de Dag van de solidariteit tussen de generaties) zal een intergenerationeel kaartspeltoernooi georganiseerd worden. • De courant ‘Vrijwilligersmuur’, een maandelijkse uitgave om vrijwilligerswerk in Brugge te promoten, zorgt ervoor dat inwoners van Brugge het intergenerationele vrijwilligershuis in toenemende mate contacteren. Ze willen vrijwilligerswerk aanvatten; de mensen worden aangevuurd door de diversiteit in de vacatures.

de ‘Silver Hubs’ dient niet enkel verticaal te zijn (junior — midden — senior), maar tevens horizontaal (in elk leeftijdssegment dienen mensen van verschillende afkomst, verschillende socioeconomische status, verschillende culturen opgenomen te worden; ze dienen de kans te hebben van elkander te leren). • Denk werkelijk, werkelijk plaatselijk! Voor een succesvolle zilveren draaispil is de noodzakelijke basis ‘verbondenheid’ en ‘plaatselijkheid’. • Denk klein, maar maak er een grote zaak van!

Te trekken lessen

• ‘Wees geduldig!’ kon wel eens de grootste les

zijn die we geleerd hebben. Het verwerven van de noodzakelijke vergunningen om het gebouw aan zijn nieuwe functie als vrijwilligerscentrum aan te passen nam meer tijd in beslag dan verwacht. • Wat momenteel nog steeds ontbreekt, is een grotere invloed van de basis voor het vrijwilligerscentrum. Tot dusverre, in de voorbereidende fase, is het concept van het centrum hoofdzakelijk op een verticale benadering gebaseerd, gebaseerd op onze kennis van datgene wat noodzakelijk is en waarnaar vraag is in de vrijwillige sector. Dit in de toekomst op een uitgebalanceerde manier combineren met meer input van beneden af, zal een uitdaging vormen en een sleutelfactor voor het welslagen.

34

www.cib-online.eu

Verdere informatie Stad Brugge – Vrijwilligerscentrale/ Intergenerationeel vrijwilligershuis Blinde Ezelstraat 1, B-8000 Brugge / België Verantwoordelijke: Lien Dereere Tel. 0032/50/448649 [email protected] www.brugge.be/vrijwilligerscentrale


SILVER HUBS MANUAL

5.1.4 Stapsgewijze activering in lokale servicecentra (Genk, België)

Actie

Het casuswerk van deze pilootactiviteit betreft de activering van senioren door middel van een proces van 1) opsporing/motivering, 2) activering en ontwikkeling van competenties en 3) gebruik en beheer van competenties. Elke fase is onderverdeeld in een individueel en een groepsniveau. Dit proces werd ondersteund door de organisatie ‘lokaal servicecentrum’, deel van het plaatselijke OCMW (Openbaar Centrum voor Maatschappelijk Welzijn). Deze lokale pilootactiviteit was erop gericht, een nieuw model voor goede praktijken te ontwikkelen dat beschrijft hoe een lokaal servicecentrum zijn rol van ‘ankerpunt’ of ‘draaispil voor senioren’ in stadsgebieden kan vervullen.

Deze pilootactiviteit daagde het lokale servicecentrum van Genk ertoe uit, een inclusieve benadering te verwezenlijken en een leidinggevende rol aan te nemen met betrekking tot het verlenen van macht aan senioren. Deze pilootactiviteit droeg bij aan de ontwikkeling van een innovatief methodologisch concept, met de klemtoon op: • Integratie van nieuwe essentiële rollen en functies (met betrekking tot het activeren van senioren) in het werk van lokale servicecentra; • Het combineren van collectieve diensten, voorzieningen, opleiding, training met individuele coaching en begeleiding; • Implementatie van trajectbegeleiding als tool voor de activering van senioren.

Initiële situatie

De acties binnen dit verkenningsproject focusten op praktijk (plaatselijke acties om de LSC in Genk als ‘informatiedraaispillen voor senioren’ te ondersteunen) en theorie (studie, exploratie, evaluatie), teneinde een methodologisch handboek te verwezenlijken. De acties kunnen in overeenstemming met drie fasen van seniorenactivering gesorteerd worden: 1. opsporen en motiveren, 2. informeren en leren, 3. activeren en gidsen. In elk fase kunnen acties in een individuele en een groepsbenadering verdeeld worden:

De lokale servicecentra in Vlaanderen (België) hebben, althans in sommige dienstencentra, een traditie opgebouwd van het voorzien van diensten en activiteiten voor ouderen. In 2010 waren er vier lokale servicecentra voor senioren in werking in Genk, en een vijfde ging in 2011 open. Deze lokale servicecentra zijn verspreid over Genk in verschillende districten gesitueerd. Zij bieden gelegenheden voor ontmoetingen, activiteiten, informatie en diensten. In een lokaal servicecentrum krijgt elke vraag een antwoord en elk probleem een oplossing.

Fase 1: opsporen en motiveren van senioren Doelstelling De belangrijkste doelstelling van de lokale dienstencentra, onder de bevoegdheid van het OCMW Genk, is het bevorderen en ondersteunen van de onafhankelijkheid van oudere mensen in hun eigen omgeving. Deze plaatselijke pilootactiviteit streefde ernaar, een nieuw model voor goede praktijken te ontwikkelen dat beschrijft hoe een lokaal servicecentrum zijn rol als ‘ankerpunt’ of ‘draaispil voor senioren’ in stedelijke gebieden kan vervullen. De bestaande lokale servicecentra vormen in dit model de basis, want zij een zeer toegankelijk ankerpunt in de stad. Edoch: het lokale servicecentrum wordt ertoe uitgedaagd, zich in de komende jaren in de richting van multifunctionele servicepunten te ontwikkelen. Het was de bedoeling van deze pilootactiviteit, deskundigheid op het vlak van de verschillende rollen en functies van het lokale servicecentrum te verwerven, en na evaluatie deze knowhow te verbreiden.

www.cib-online.eu

Individueel: de acties waren geconcentreerd op het overreden van senioren, de eerste stap te zetten naar deelname aan de activiteiten van het LSC. In één actie (getiteld ‘senioren inspireren senioren’) werd dit tot stand gebracht door contact van aangezicht tot aangezicht tussen vrijwillige deelnemers en potentiële deelnemers. Groep : verschillende acties werden uitgevoerd, allemaal onderdeel van een imagocampagne met verschillende doelgroepen. Een ‘rollenboek’ werd gepubliceerd om de globale perceptie van de stadsbevolking betreffende ‘ouder worden’ te verbeteren. Een website werd gecreëerd als middel om de seniorenbevolking te informeren en stimuleren. Een campagne omtrent vrijwilligerswerk richtte zich op het aantrekken van meer oudere vrijwilligers.


35

SILVER HUBS MANUAL Fase 2: informeren en leren (vaardigheden ontwikkelen) Individueel: er werd een techniek ontwikkeld om nieuwe bezoekers van het LSC te interviewen in een ‘onderonsje met nieuwe bezoekers’. Deze praktijk verbetert de uitwisseling van informatie en verwachtingen. Groep : moderne technieken voor het aantrekkelijker maken van informatiesessies werden vergaard en geïntroduceerd. Nieuwe trainingsessies voor senioren in het algemeen en vrijwilligers werden georganiseerd, bijvoorbeeld de cursus voor ‘consulenten van senioren’. Fase 3: activeren en gidsen (engagement van mensen ondersteunen) Individueel: er werden acties ondernomen om de bijstand en ondersteuning van vrijwilligers te verbeteren die bij de verschillende activiteiten van het LSC in Genk betrokken zijn. Groep : vrijwilligers werden ertoe aangemoedigd, in groepen samen te scholen waarin ze andere vrijwilligers met gelijkaardige vaardigheden en interesses kunnen ontmoeten. Deze ‘themagroepen van vrijwilligers’ hebben een positieve uitwerking op het engagement van de betrokken mensen. Voorbereiding van acties binnen alle thema’s sedert juni 2009 resulteerde in visuele output en betrokkenheid van senioren sedert eind 2009. In 20102011 vond verdere ontwikkeling van acties plaats. In het back-office werd het project academisch ondersteund. De studie van literatuur, enquête en goede praktijken zal tot het redigeren van tussentijdse evaluatierapporten leiden en tot het opstellen van een methodehandboek hetwelk verspreid zal worden.

36

www.cib-online.eu


SILVER HUBS MANUAL

Resultaten

Te trekken lessen

De actie resulteerde in de integratie van de nieuwe benaderingen in de LSC-organisatie. Het concept van levenslang leren en trajectbegeleiding zal in 2011-2012 verder geïmplementeerd worden. Een aantal senioren werd tijdens het project geactiveerd.

De selectie van specifieke experimentele acties werd uitgevoerd, doch nadien werden nog enkele extra acties geselecteerd. Het enthousiasme van het ontwikkelen van nieuwe acties kan een risico voor de kwaliteit van acties vormen. ‘Minder kan meer betekenen’.

Concrete output: • op jaarbasis profiteren +- 800 senioren van de nieuwe benaderingen. • +- 120 senioren ontvingen individuele coaching, tot 80 senioren namen aan leerprogramma’s deel, +- 60 senioren werden in de richting van vrijwilligerswerk geactiveerd. • Een blauwdruk van het concept ‘seniorenactivering’ zal beschikbaar voor verspreiding tegen het eind van het project in 2011: in Vlaanderen zullen bij benadering 150 lokale servicecentra geïnformeerd worden. De projectresultaten leveren hun bijdrage aan het werk van de LSC in Genk als plaatselijke draaispillen voor senioren. De ‘seniorendraaispillen’ bereikten door middel van informatieacties in 2009 2.111 senioren. De in de pilootactiviteit vervatte imagocampagne resulteerde in een ‘rollenboek’. Dit boek werd (eind 2009) aan alle inwoners van Genk verschaft. Dit rollenboek, dat een bijdrage tot een positievere blik op senioren en ouder worden in de stad Genk vormt, werd geselecteerd als voorbeeld van beste praktijk in Vlaanderen in 2009.

Om de acties te ontwikkelen is de organisatie afhankelijk van de inspanning en deelname van de senioren. Veel promotionele acties en mondelinge reclame zijn noodzakelijk om deze senioren erbij te betrekken. Een goede begeleiding van de betrokken mensen en een goed procesmanagement zijn vereist. Goede communicatie met partners op plaatselijk niveau is belangrijk, ook tijdens het proces en niet enkel om hen achteraf te informeren. Verdere informatie OCMW - Genk, Weg naar As 58 - 3600 Genk Verantwoordelijke: Ward Tomsin [email protected] +32 (0) 89 57 34 05 - +32 (0) 479 53 14 52 OCMW - Genk, Hooiplaats 14b1 - 3600 Genk Verantwoordelijke: Liesbet Gabriels [email protected] +32 (0) 89 57 34 80 - + 32 (0) 472 80 07 09 www.ocmwgenk.be Bemerkingen Citaten van senioren (Rollenboek, 2009):

Een website met een nieuwe en frisse look werd ontworpen en gelanceerd, teneinde de lokale servicecentra te promoten. Vele vrijwilligers werden betrokken bij het creëren en onderhouden van de website. Een imagocampagne om nieuwe vrijwilligers te vinden, is met succes gelanceerd. Vele kandidaten meldden zich tegen eind 2010 aan.

www.cib-online.eu

- Paco (51): Het bevalt mij, sociaal betrokken te zijn, en het is mooi, iets aan de samenleving terug te geven, nadat ze mij menige prachtige kans heeft geschonken. - Mathieu (64) en Willy (66): Wij hebben veel vrije tijd en besteden ze graag nuttig. Wij kunnen vele mensen helpen. - Lut (72): Het geeft mij veel sociale contacten en de mensen zijn steeds dankbaar. Dit stimuleert mij om met enthousiasme verder te gaan.


37

SILVER HUBS MANUAL 5.1.5 Intergenerationele contactzone (Leverkusen, Duitsland)

Doelstelling Demografische verandering is een van de dringende en grootschalige uitdagingen waartegen Leverkusen in de komende decennia aankijkt. De stad heeft niet een probleem met een krimpende bevolking; het verouderen van de inwoners beïnvloedt de toekomstige toestand aanzienlijk. Volgens recente nationale statistieken is Leverkusen de stad in Noordrijn-Westfalen met het grootste aandeel senioren (28%). Tot het jaar 2010 zal bij benadering een kwart van het totale aantal inwoners van de stad ouder dan 60 zijn. Dientengevolge focust Leverkusen op de gevolgen van deze ontwikkelingen, pakt de uitdagingen aan en brengt een dialoog tussen de generaties tot stand.

De bedoeling is, een intergenerationeel centrum te creëren alwaar de senioren en jongelingen elkaar ontmoeten en helpen en van elkander profiteren. De jonge generaties zal de ouderen bv. moderne

De betrokkenheid van senioren en jonge generaties is cruciaal voor het succes van het project en zal leren in de toekomst vergemakkelijken. Het idee bestaat erin, een contacten educatiecentrum te creëren en bouwen als een kennisbeurs voor senioren en jongeren. Aangezien er geen open intergenerationeel ontmoetingspunt is, zullen jongeren en oudere mensen elkander ontmoeten, hun deskundigheid en vaardigheden meebrengen en van elkander profiteren. Initiële situatie Het intergenerationele ontmoetingspunt zal zich in de ‘Alte Töpferei’ bevinden. Vooreerst zal de reconstructie van het culturele erfgoed van het gebouw plaatsgrijpen, vervolgens zal het intergenerationele participatieproces voor het ontwikkelen van de specificaties van het gebouw (ruimte) getest worden en zal de uirusting voltooid worden.

38

www.cib-online.eu

communicatiemethoden aanleren en de oudere zal de jongere bijvoorbeeld vaardigheden in handwerk of koken demonstreren. Tezamen zouden ze meer te weten moeten komen omtrent gemeenschappelijke en verschillende interesses tussen de generaties. Naast het centrum zou zich een plek voor trainingcursussen voor vrijwilligers moeten bevinden.


SILVER HUBS MANUAL

Actie

Te trekken lessen

Deze pilootactiviteit wordt ontwikkeld en geïmplementeerd in samenwerking met de subpartner Arbeiterwohlfahrt (AWO) Leverkusen, die de eigenaar van het gebouw ‘Alte Töpferei’ is. De AWO runt alreeds een centrum voor gezinszorg nabij de zich thans ontwikkelende draaispil. Omdat het gebouw onder cultureel erfgoed ressorteert, was het nodig met het monumentenbeheer te coöpereren. Er waren verschillende raadplegingen met verschillende professionele belanghebbenden. Middelerwijl is de modernisering van het gebouw voltooid. Overigens waren er enkele ontmoetingen met belanghebbenden om de verschillende belangen te definiëren (Stad Leverkusen — afdeling sociale zaken, gebruikers, AWO). De moeilijkheid bestaat, een geschikt aanbod voor de senioren en de jonge generatie te vinden. Dientengevolge werden een enquête naar de vraag alsmede de meningen van oudere mensen uitgevoerd en werden indrukken vergaard op de Intergenerationele Dag. De resultaten leidden tot enkele nieuwe ideeën op het programma.

Er waren bijwijlen communicatieverschillen en tegengestelde verwachtingen tussen de partners. Zij zouden door discussies opgelost kunnen worden. De voltooiing van de ‘Alte Töpferei’ was oorspronkelijk gepland voor 1 november 2009. Vertragingen in de bouwconstructie waren verantwoordelijk voor verschillende verdagingen van de eerste evenementen. Zodoende bestond er geen veiligheid in het planningproces en hoopte zich bijkomend werk op.

Verdere informatie Stad Leverkusen afdeling stadplanning en bouwtoezicht Hauptstraße 101 - 51373 Leverkusen www.leverkusen.de Verantwoordelijke: Dr. Daniel Zerweck +49-(0)214-4066123 [email protected]

Resultaten • De modernisering van het gebouw is voltooid. • Er werd een nieuwe opening georganiseerd en gecombineerd met de Europese Dag van solidariteit tussen de generaties. • Consultaties en netwerken met verschillende professionele belanghebbenden. • Er werd een gemodereerde burgerbevraging omtrent de verwachtingen van bezoekers, verlangen en de vraag naar het gebruik van het gebouw georganiseerd. • Het programma en nieuwe intergenerationele cursussen zijn ontwikkeld.

www.cib-online.eu

Subpartner: Familieseminarie Arbeiterwohlfahrt (AWO) Berliner Platz 3 - 51379 Leverkusen www.awoleverkusen.de Verantwoordelijke: Heiko Keller +49-(0)2171-341891 [email protected]


39

SILVER HUBS MANUAL 5.1.6 Buurtinformatie- en servicepunt (Vlaardingen, Nederland)

Het buurtinformatieen servicepunt zal oudere mensen van informatie en dienstverlening voorzien met betrekking tot aangepaste huisvesting, sociale/culturele activiteiten, problemen aangaande financiële en sociale zekerheid, tewerkstelling, enz. Professionals en (oudere) vrijwilligers zullen hulp verlenen, adviseren en oudere mensen doorverwijzen om de gepaste informatie, producten en diensten te vinden (met behulp van een digitale encyclopedie). Het buurtinformatieen servicepunt zal eveneens een ‘preventienetwerk voor senioren’ afleveren om (bijvoorbeeld psychologische, sociale, gezondheids-, financiële) problemen tijdig te identificeren en gecoördineerde ondersteuning via diverse organisaties aanbieden.

2. Overdraagbare methoden voor het stimuleren van senioren om nieuwe media en ICT te gebruiken: • Trainingscursussen voor senioren aangaande IT-toepassingen zoals internet, mobiele telefoons, computers (intergenerationele benadering). • Seniorenwebsite ontwikkeld in samenwerking met senioren. 3. Een overdraagbare blauwdruk van een seniorenpreventienetwerk om problemen tijdig te identificeren. Dit zal de ophoping van problemen verhinderen en stelt de onafhankelijkheid van de oudere veilig. 4. Nieuwe ondernemingen en banen dankzij een verhoogde vraag naar bestaande en ontwikkeling van nieuwe producten en diensten die speciaal voor senioren zijn. Actie

Initiële situatie Onderzoek verduidelijkte dat (kwetsbare) senioren toepasselijke informatie, adviesverstrekking en ondersteuning nodig hebben om zo lang mogelijk onafhankelijk te blijven. Zij drukten een voorkeur uit voor een gemakkelijk toegankelijk/bereikbaar servicepunt in hun buurt. De netwerken van professionals en vrijwilligers hadden een behoefte aan een centraal ontmoetings- en coördinatiepunt in de buurt. Doelstelling 1. Een overdraagbaar programma van vereisten voor seniorenvriendelijke (gemakkelijke) toegankelijke informatie langs alle communicatiekanalen. Verschillende componenten zijn vereisten voor: • Een fysiek informatie- en dienstenpunt (van aangezicht tot aangezicht, thuisbezoeken, telefoon enz.). • Een (interactieve) seniorenvriendelijke website (encyclopedie, informatiewinkel) met informatie omtrent aan senioren gerelateerde kwesties, diensten en producten die door senioren gebruikt kunnen worden alsmede door agentschappen en organisaties die bij alle aspecten van het ouder worden betrokken zijn. • Seniorenvriendelijke blaadjes, brochures, informatiekaarten enz. voor alle soorten (mindervalide) oudere doelgroepen.

40

www.cib-online.eu

Het buurtinformatieen servicepunt is een van de projecten van het beleid ‘seniorenvriendelijk Vlaardingen’. Het vergde meerdere jaren, een akkoord met alle partners in de stuurgroep te bereiken: de plaatselijke overheid (verschillende departementen: welzijn, sociale zaken, huisvesting, ruimtelijke ordening enz.), huisvestingsmaatschappijen, welzijn, (gezondheids)zorg en seniorenorganisaties. Na het groen licht van alle partners bereidden wij de herbouw van de locatie voor. Een huisvestingsmaatschappij nam dit voor haar rekening. Het ontwerp van het servicepunt is het resultaat van samenwerking met (oudere) vrijwilligers en de professionele partners.

Wij huurden een externe expert in om voorbereidingen voor de opening van het servicepunt te treffen in samenwerking met de partners: werkingsprincipes, PR en communicatie, aanwerven van personeel, bemeubeling enz. De officiële opening greep op 21 september 2009 plaats. De officiële naam is ‘De Wi-


SILVER HUBS MANUAL

jkwijzer’. Dit is het resultaat van een wedstrijd onder mensen in de buurt. De coördinator begon op 24 augustus 2009. Het andere personeel wordt gevormd door werknemers van de partners in de stuurgroep (zie hierboven).

reiding om een preventienetwerk te ontwikkelen teneinde problemen van kwetsbare senioren in een

Een PR- en communicatiewerkgroep bereidde de opening en brochures en dies meer voor om de start van ‘De Wijkwijzer’ te promoten. Een digitale sociale encyclopedie wordt aangekocht die het aantal bezoeken en het soort vragen en de antwoorden en diensten die verstrekt kunnen worden, registreert. Dus kunnen wij de effectiviteit in de gaten houden en het personeel ondersteunen door goede antwoorden/informatie op vragen te bieden.

Sedert de opening investeerden wij in teambuilding en de deskundigheid/competenties van het personeel (bv. hoe de vraag achter de vraag te verduidelijken). Om de coöperatie in het buurtnetwerk te verbeteren, namen partners deel aan de teamontmoetingen, zijn er presentaties voor allerlei soorten interessegroepen gemaakt (bv. senioren, mindervaliden, leefbaarheid) en voor de plaatselijke armoedeconferentie enz. Door thema-/informatieavonden te organiseren (bv. trainingen voor Zimmerframes, onafhankelijk wonen en veiligheid, gezond eten en lichaamsbeweging, academici voor senioren die hen ’s namiddags leren pocheren). De ‘Wijkwijzer’ draagt bij aan de onafhankelijkheid van kwetsbare groepen, inzonderheid senioren. De wijkagenten hebben een regelmatig consultatie-uur in ‘De Wijkwijzer’. Daarnaast vinden allerlei soorten vergaderingen plaats: redactiekantoor van de buurtkrant ‘De Babber’, deliberaties omtrent de herstructurering van het park ’t Nieuwelant, taskforce zilveren economie, comitévergaderingen van de beslissingsgroep enz.

vroeger stadium. Dit zal de accumulatie van problemen voorkomen en stelt de onafhankelijkheid van de oudere veilig. In juni 2009 werden de eerste resultaten van de interne inventaris voorgesteld en besproken in een workshop. In de tweede helft van 2009 werd de tweede interviewfase met externe partners uitgevoerd. De resultaten werden voorgesteld en besproken tijdens een conferentie op 11 februari 2010. De uitkomsten en suggesties om de bestaande zorg, in welk geval preventienetwerken, te verbeteren, worden in een rapport ‘Gehoord en geholpen’ bijgehouden en gebruikt voor het verbeteren van netwerken in de buurt/stad. Professionals en vrijwilligers erkennen het belang van het vroegtijdig signaleren van problemen, samenwerking in een keten van partners: in dat geval een netwerk. September 2010: de eerste vergadering van het buurtnetwerk heeft plaatsgevonden met de belangrijkste partners in de ‘keten’. In 2009 startten wij een enquête om meer inzicht in de behoeften van senioren te verkrijgen, dus zijn we beter in staat om faciliteiten en activiteiten op hun behoeften af te stemmen. De resultaten van individuele en groepsinterviews en twee conferenties zijn een rapport en verschillende acties om het beleid te verbeteren en sommige situaties in de buurten te verbeteren (bv. onveilige verkeerssituaties, onderhoud). Deze uitkomsten zijn interessant voor ‘De Wijkwijzer’.

In mei 2009 startte een externe expert een inventaris (interne interviews) van bestaande ‘zorgnetwerken’ en de manier waarop ze functioneren, als voorbe-

www.cib-online.eu


41

SILVER HUBS MANUAL Op 11 april 2011 zal ‘De Wijkwijzer’ als fysieke draaispil gesloten worden. Hoofdredenen: teleurstellende aantallen bezoekers/klanten (meer en meer senioren vinden hun weg naar informatie via het internet), de betrekkelijk hoge kosten van professioneel personeel in verhouding tot het aantal bezoekers en noodzaak van budgetinkortingen. Voor de informatiefuncties kunnen senioren naar het informatiecentrum in het stadhuis gaan. De netwerkfunctie zal zonder eigen accommodatie voortgezet worden. Resultaten • Herbouw en opening van ‘De Wijkwijzer’. • Teambuilding en training van het personeel. • PR en communicatie incl. logo, brochures, posters, nieuwsitems in lokale courant enz. • Verschillende succesvolle themavergaderingen en/of presentaties voor doelgroepen en netwerkpartners. • Rapport ‘Gehoord en geholpen’ over preventie, vroegtijdig signaleren, het verbeteren van bestaande zorgnetwerken enz. • Rapport aangaande de behoeften van senioren in de context van ‘seniorenvriendelijk Vlaardingen’. • Totaal aantal bezoekers/klanten sinds de opening (situatie 19 januari 2011): - Contacten: 225 (2009), 1.364 (2010), 297 (2011): totaal sinds opening 1.866 - Leeftijden: 15% jonger dan 60, 66% ouder dan 60 (waaronder een aanzienlijk deel ouder dan 80) en 19% onbekend - Geslacht: 56% vrouwelijk, 40% mannen en 4% onbekend - Nationaliteit: 74% Nederlands, 10% Turks, 6% Surinaams, 2% Afrika, 3% Indonesië en 5% onbekend - Buurt: 74% Vlaardingen Ambacht-Babberspolder, 14% andere buurten en 12% onbekend. - Items/vragen – kort contact: leefbaarheid (423), spreekuur politie (101), vaccinatie polikliniek (180), sociale contacten (218), welvaart (127) en huisvesting (116) - Items/vragen – lang contact met dossier: totaal 215 bv. ondersteuning in het huishouden (16), welvaart (24), sociale ondersteuning (15), huisvesting (32) en zorg (28) - Tevredenheid over de diensten wordt met 8,2 gequoteerd.

42

www.cib-online.eu

Te trekken lessen • Arbeidsintensief proces om alle projecten aan het project/de verkenningsactiviteit op het niveau van het comitébeheer te binden. Uiteindelijk wordt dit bereikt dankzij de inspanning van de coördinator met ondersteuning van sommige partners in de voorbereidende en communicatiewerkgroep en de beslissingsgroep. Het opbouwen van samenwerking in de werksfeer ging gemakkelijker. • Ondersteuning van de politiek/plaatselijke over heid en beheerscomités van de partners is essentieel. • Het ontwikkelen van deze soort nieuwe organisatie met vele partners/belanghebbenden vergt tijd en strategie, tactieken en goede communicatie (tegengestelde belangen enz.). • Overeenkomst van in den beginnen over de indicatoren is essentieel voor duidelijke contractuele overeenkomsten met de partners en een goede kosten-batenanalyse tijdens het proces. • Teambuilding en training zijn essentieel om een nieuwe organisatie op te bouwen. • Een goed tijdsschema voor de aanwezigheid van personeel aan het onthaal tijdens de openingsuren is essentieel met beperkt personeel tijdens de opstartfase. • Het toenemend gebruik van het internet door senioren laat de behoefte aan fysieke informatiedraaispillen in de buurt tanen. • Competitie in de zorgsector stimuleert het feit dat zorgorganisaties hun klanten van alle informatie voorzien die ze nodig hebben (en ze hebben fondsen om deze diensten gratis aan te bieden). Resultaat: minder toegevoegde waarde voor ‘De Wijkwijzer’. • Samenvattend: richt buurtnetwerken op met dezelfde partners op ‘executive’-niveau om elkaar te ontmoeten, om informatie uit te wisselen en signalen van mensen die steun nodig hebben, om samen te werken en om discussies op te nemen met betrekking tot gemeenschappelijke kwesties die senioren betreffen. Op de schaal van Vlaardingen is dit effectiever, doeltreffender en goedkoper dan fysieke draaispillen in verschillende buurten met 12.000 inwoners. Verdere informatie Joost Roskamp coördinator „De WijkWijzer“ Van Hoogendorplaan 1411 3135 BK Vlaardingen 0031(0)10-2484684 [email protected]


SILVER HUBS MANUAL

5.1.7 Buurtgebaseerde service-infrastructuur (Kaiserslautern, Duitsland)

Doelstelling

• Installatie van een op wijken gebaseerde, gemakkelijk toegankelijke service-infrastructuur en toevoersysteem (niet enkel) voor senioren, waarbij alle relevante plaatselijke groepen/actoren betrokken zijn • Ondersteuning van de sociale infrastructuur door een netwerk van lokale actoren te installeren en het creëren van nieuwe serviceaanbiedingen • Het promoten van de vaardigheden van senioren door middel van hun rechtstreekse betrokkenheid bij de structuren van het nieuwe systeem (betrekken van vrijwilligers) • Het creëren van nieuwe jobopportuniteiten op het vlak van huishoudelijke diensten

Het installeren van een wijkgebaseerd infrastructuur- en toevoersysteem; het versterken van de gemeenschap; het in de hand werken van sociale cohesie; sterke betrokkenheid van vrijwillig engagement; het promoten van de vaardigheden van senioren; betrokkenheid van de huisvestingsmaatschappij; het verhogen van de integratie door diensten en voorzieningen van bejaardentehuizen in het systeem op te nemen; het tegengaan van isolatie; het creëren van een netwerk; het creëren van nieuwe werkgelegenheden.

Initiële situatie Het projectgebied in Kaiserlautern, gebouwd in de jaren 60 met het hoogste aantal bejaarden in de stad, wordt sterk beïnvloed door demografische verandering. In vergelijking met alle andere wijken zijn er geen clubs en verenigingen, slechts weinige wijkgebaseerde serviceaanbiedingen en in wezen geen ontmoetingsplaatsen (behalve de kerken). Inzonderheid op sociaal vlak is er een gebrek aan diensten om de isolatie efficiënt te lijf te gaan. Intergenerationele aanbiedingen zijn dringen noodzakelijk om sociale cohesie in de hand te werken. Bijgevolg is de installatie van een wijkgebaseerde en gemakkelijk toegankelijke zilveren draaispil die informatie, diensten en ondersteuning aanbiedt, niet enkel een voorwaarde om de bejaarden in staat te stellen hun levensavond in hun wijk door te brengen, maar draagt dit tevens bij tot de levenskwaliteit van alle burgers.

www.cib-online.eu


43

SILVER HUBS MANUAL Action

• Organisatie van een startconferentie in de wijk waarbij alle sleutelactanten en burgers betrokken zijn (zeer succesrijk; alle sleutelactanten droegen actief bij; burgers gaven blijk van een zeer grote interesse in het evenement; gebaseerd op de verzoeken van burgers zijn een tweede conferentie over het creëren van een visie voor de wijk en bijkomende workshops georganiseerd gedurende de volgende maanden, hetgeen leidde tot de installatie van vier permanente werkgroepen; de burgers in de wijk kennen ‘hun’ project). • Installatie en beheer van een netwerk (alle plaatselijke partners nemen ongeveer vijfmaal per jaar actief deel aan een stuurcomitévergadering - 20 deelnemers; SC is een forum waar informatie uitgewisseld wordt en strategieën en maatregelen ontwikkeld, besproken en onderling overeengekomen worden; kleine interesseconflicten zijn de uitzondering; benevens de vergaderingen zijn er lopende bilaterale contacten tussen de verschillende partners; er is met succes een burgerclub geïnstalleerd; elke maand is er een vaste dag om het plaatselijke CIB-projectmanagement omtrent de laatste processtatus in de zilveren draaispil te informeren; de duurzaamheid van het project na het eind van de financieringsperiode is een van de hoofdproblemen in het laatste jaar).

• Inventaris van de bestaande diensten (gebaseerd op werk van de universiteit van Kaiserslautern; zeer goed overzicht van de situatie die de noodzaak van het project in de verf zet, hetgeen tot een harmonisering van bestaande aanbiedingen en bijkomende service-ideeën leidt, zoals een boodschappendienst of wijktaxi; burgerbevraging werkte niet ten gevolge van zeer schaarse feedback).

44

www.cib-online.eu

• Betrokkenheid van huisvestingsmaatschappij & diensten van het seniorencentrum twee sterke partners met een zekere mate aan resources; gemeentelijke huisvestingsmaatschappij investeert in stadstoegankelijkheid en barrièrevrije appartementen in het kwartier; ook het bedrijven van de wijktaxi; seniorencentrum dat zijn faciliteiten voor vergaderingen, evenementen openstelt; beide belangrijke sleutelactanten voor het voortzetten van het project).

• Het voorzien van faciliteiten voor een buurtkantoor in de wijk als centraal contactpunt voor de burgers. Aanwerving, kwalificatie en ondersteuning door vrijwilligers voor de implementatie van de activiteiten (snelle beslissing omtrent locatie in het midden van de wijk en huurcontract; betrokkenheid van kwalificatieagentschap uit de nonprofitsector om het buurtkantoor op te zetten en te laten draaien; 5 dagen per week geopend; dient als ontmoetingspunt voor het vrijwillige redactieteam van de buurtkrant, vrijwillige huiswerkondersteuning, jonge scout, huisvestingsinformatie enz.; sinds januari 2010 faciliteiten gedeeld met servicepunt gezondheidszorg als eerste stap naar duurzame exploitatie; probleem om jongere vrijwilligers te rekruteren). • Installatie van nieuwe huishoudelijke diensten (lagekostenaanbieding van lokale partner ‘Neue Arbeit Westpfalz’, een non-profitorganisatie en kwalificatieonderneming die jobgelegenheden voor de kansarmen aanbiedt) • Verhoging van het bewustzijn om de toegevoegde waarde van het project aan potentiële sponsors te tonen (het Rode Kruis, gemeentelijke huisvestingsmaatschappij en seniorencentrum signaleerden reeds dat ze de voortzetting van het project


SILVER HUBS MANUAL na de financieringsperiode op een of andere wijze wilden ondersteunen; ook zijn vrijwilligers bereid verder te gaan; ondersteunende evaluatie door de universiteit van Kaiserslautern is nog onder beraad; financiële ondersteuning van externe sponsors veeleer onwaarschijnlijk).

Resultaten Betreffende de demografische ontwikkeling is het pilootproject verplicht te bewijzen, dat de effecten van de diverse maatregelen tot een aanzienlijk besparingspotentieel op de volgende vlakken kan leiden: • langer verblijf van bejaarden in hun eigen huis = besparingspotentieel voor gezondheids- en andere verzekeringsfondsen evenals sociale fondsen van de gemeente • vermijden van sociale isolatie = afname van aandoeningen zoals depressie en psychosomatische ziekten met daaropvolgende extreem hoge kosten voor de samenleving • duurzaam verhuur van woningen = belangrijke economische factor voor huisvestingsmaatschappijen • stabilisering van vastgoedwaarden = de wijk blijft aantrekkelijk voor investeerders • een op gemeenschap georiënteerd concept; niet enkel focussen op de effecten voor de ouderen maar ook de levenskwaliteit voor gezinnen verbeteren, zal een belangrijke factor voor de wijk en de stad zijn Te trekken lessen Een benadering van onderop waarbij burgers van in den beginne van het project betrokken zijn, boekte succes met betrekking tot het verhogen en structuren van het projectbewustzijn en het rekruteren van vrijwilligers. Het opzetten van een netwerk van sleutelactanten met regelmatige vergaderingen van het stuurcomité creëerde een vertrouwende werkomgeving. De betrokkenheid van sterke partners verhoogt de kans dat het project na de financieringsperiode

www.cib-online.eu

voortgezet wordt. Bereidheid tot vrijwillig engagement voor het project nam met de leeftijd toe. Onder de bevolking circulerende enquêtes werkten niet. Naar huishoudelijke diensten was weinig vraag. Het installeren van een burgerclub is het demonstreren van de interesse van de bevolking in het opnemen van verantwoordelijkheid voor de toekomstige ontwikkeling van de wijk en hun bijdrage tot de duurzaamheid van het project. Verdere informatie Dhr. Gerhard Degen / Dhr. Werner Rech Stadsbestuur Kaiserslautern referaat stadsontwikkeling afdeling stadsplanning Willy-Brandt-Platz 1 67653 Kaiserslautern Duitsland Tel. 0049-(0)631-365-1121 Fax. 0049-(0)631-365-1129 [email protected] Tel. 0049-(0)631-365-2574 Fax. 0049-(0)631-365-1129 [email protected] www.kaiserslautern.de / www.baennjerrueck.de Bemerkingen Dhr. Helmut Schmidt, voorzitter van de burgerclub: „De burgerclub Bännjerrück is gesticht binnen het raamwerk van het EU-project Cities in Balance. Zij is ontworpen om de betrokkenheid van de burgers in de wijk te concentreren en de continuïteit van het project voorbij de financieringsperiode te verzekeren.” Mei 2010


45

SILVER HUBS MANUAL 5.1.8 Intergenerationale Infostelle (Edinburgh, Groot-Brittannië) Samenvatting

Actie

De pilootactiviteit ging over het ontwikkelen van een interactieve gedrukte en webgebaseerde ‘Intergenerationele informatiewinkel’ gebaseerd op ‘Get Up and Go’, de voornaamste publicatie van Edinburgh —Een stad voor alle leeftijden. Het systeem zal eveneens oudere mensen in staat stellen meer te weten te komen over evenementen, activiteiten en training en rechtstreeks op diensten commentaar te leveren. Alle partners zijn in staat informatie aan de informatiewinkel toe te voegen en hem te updaten, ervoor zorgend dat hij een groeiende resource is en dat hij een informatiebron wordt die in toenemende mate door en voor oudere mensen zelf gecontroleerd wordt, met de steun van individuen uit andere generaties.

Initiële acties omvatten het instigeren van een mentaliteitswijziging binnen de lokale overheid teneinde te verzekeren dat we de situatie ‘zo hebben we het altijd gedaan’ achter ons konden laten. Vervolgens werd een team van belanghebbenden bijeengebracht om het volgende te bepalen:

Initiële situatie Edinburgh – Een stad voor alle leeftijden heeft jaarlijks een gedrukt tijdschrift geproduceerd dat gezondheid, tewerkstelling, huisvesting, activiteiten in de hele stad, vrije tijd, onderricht, ondersteuning voor het individu, ondersteuning voor de ondernemingen, training enz. behandelt. Zodra dit document geproduceerd wordt, is het verouderd, doch het is een populaire bron geweest, die op een verscheidenheid aan plaatsen en in groot lettertype meegenomen kon worden. De partners van Edinburgh wilden aan deze resource toevoegen in stede van haar te vervangen.

• Wat er gedaan moest worden • Tijdsschema’s • Kosten (en waar de inkomsten vandaan zouden komen) • Enige andere factoren • Wie wat zou doen De activiteiten draaiden rond ontwerp, vergaren van content, labelen op locatie en activiteit, verlinking met het internet, marketing, sponsoring, overleg met oudere mensen en doorlopende controle. Daarenboven lanceerden wij de prijsuitreikingen van Get Up and Go. De onderscheidingen erkennen individuen en ondernemingen in Edinburgh die met succes de principes van Get Up and GO gepromoot hebben. De uitreikingsceremonie voor 2010 vond plaats op 21 september 2010 bij Harvey Nichols Edinburgh en omvatte de volgende categorieën:

Doelstelling De doelstelling van deze pilootactiviteit is hoofdzakelijk het voorzien en de beschikbaarheid van informatie middels nieuwe en verschillende media, hetgeen ertoe leidt dat individuen uit verschillende generaties geïnformeerde keuzes maken. De uitkomsten zullen hoofdzakelijk toegevoegde waarde voor de ontvanger zijn, in het bijzonder aangezien de informatie doorlopend geredigeerd en geüpdatet zal worden.

46

www.cib-online.eu

• Producten en/of diensten die een verschil maken (een product of dienst die door oudere mensen in het bijzonder geapprecieerd wordt) werd door ACE IT in de wacht gesleept, een computertrainingproject dat vijftigplussers ertoe aanmoedigt, fundamentele computervaardigheden, internettoegang en e-mail aan te leren • Opening van innovaties (een onderneming die ernaar streeft, nieuwe opportuniteiten voor oudere mensen te openen) werd gewonnen door New Spin, een intergenerationeel project in Leith dat zowel jonge mensen als vijftigplussers een kans biedt om gezamenlijk nieuwe activiteiten uit te proberen, vriendschappen op te bouwen en vaardigheden uit te wisselen


SILVER HUBS MANUAL

• Uitmuntende bijdrage (een individu dat/individuen die een verschil hebben gemaakt voor de oudere bevolking in hun gemeenschap) werd in de wacht gesleept door Ageing Well, dat ouderen aanmoedigt om een actievere en gezondere levensstijl aan te leren door aan verschillende activiteiten deel te nemen, zoals daar zijn: fietsen, dansen, wandelen en zaalcurling Resultaten

Verdere informatie

De geüpdatet Get Up and Go werd in oktober 2010 gelanceerd, en informatie omtrent hoe men er toegang toe verkrijgt, bevindt zich alhier:

Kamer van Koophandel van Edinburgh Capital House, 2 Festival Square Edinburgh, EH3 9SU | Roger Horam Projecten en partnerschappen +44 131 221 3189 [email protected] of [email protected]

www.edinburgh.gov.uk/info/1444/activities_for_older_people/404/get_up_and_go/1 Het Get up and Go-programma biedt details bij activiteiten in de hele stad: • sociale gelegenheden en evenementen • educatieve opportuniteiten • culturele, sport- en vrijetijdsactiviteiten Het programma is als volgt verkrijgbaar: • U kunt verzoeken dat u een exemplaar toegestuurd wordt door een e-mail te sturen naar [email protected] • U kunt bij elk gemeentekantoor, sportcentra van Edinburgh Leisure, bij uw plaatselijke bibliotheek of medische centra een gedrukte kopie afhalen • Zoek Get Up and Go-activiteiten op Your Edinburgh • Lees het programma online Dit leidt naar hetzelfde materiaal in een online, updatebaar formaat op: www.youredinburgh.info/engage/ Te trekken lessen 1. Het is belangrijk dat alle belanghebbende intekenen en instemmen — verschillende generaties, financiers, bredere partners 2. Het vergt tijd 3. Het is een ‘work in progress’, en het heeft ons naar stadium 3 geleid, maar we zullen het mettertijd nog verder verbeteren

www.cib-online.eu


47

SILVER HUBS MANUAL 5.2 Overeenkomsten en verschillen — moeilijkheden en uitdagingen

Eerst en vooral het goede nieuws: alle partners hebben met succes hun fysieke draaispillen geïnstalleerd. Sommigen van hen, zoals Vlaardingen en Kaiserslautern, installeerden eveneens virtuele draaispillen om de aanbiedingen in hun Silver Hubs te ondersteunen. In weerwil van verschillende titels, gaande van buurtinformatieen servicepunt (Vlaardingen), over intergenerationeel vrijwilligershuis (Brugge) tot lokaal servicecentrum (Genk), hebben zij allen één ding gemeenschappelijk, met name het voorzien van gemakkelijk toegankelijke informatie en diensten voor de (oudere) burgers en hun intergenerationele benadering bij het implementeren van deze taak. Terwijl sommige partners problemen ondervonden in de opstartfase van de zilveren draaispil, inzonderheid bij het vinden van de juiste locatie en het overwinnen van diverse hindernissen zoals goedkeuring en bouwvergunningen (bv. Brugge), konden anderen alreeds voortbouwen op bestaande infrastructuren. Hetzelfde gold voor het rekruteren van (vrijwillig) personeel voor de draaispillen. De meeste partners konden in dit geval op hun subpartners in de plaatselijke projecten rekenen, die dikwijls uit de welzijns- of huisvestingssector kwamen, zoals de Arbeiterwohlfahrt in Hagen of Caritas in Kaiserslautern. Waar een draaispil op bestaande structuren gebaseerd was, was de tijd van opstarten korter dan op andere plaatsen waar structuren nieuw in het leven geroepen dienden te worden en botsende belangen van de lokale partners in communicatieprocessen opgelost dienden te worden. Een verlies van kostbare tijd met betrekking tot het feit dat het extra tijd vergt totdat de zilveren draaispil vlot loopt en ten volle door de gebruikers benut wordt. Bij het ontwikkelen van de draaispillen werd niet louter op de knowhow en ervaring van specialisten een beroep gedaan, maar eveneens op de ideeën en wensen van de burgers. Dientengevolge voerden de partners uitgebreide participatieprocessen in vroege stadia uit en installeerden ze plaatselijke stuurgroepen of beheer- en adviescomités om belanghebbenden en mensen uit de buurt erbij te betrekken. Kaiserslautern installeerde een burgerclub om deelname vanuit de buurt aan te moedigen. In het algemeen waren alle partners gebeten op het betrekken van de burgers in het proces, doch niet alle participatiegelegenheden werden door de plaatselijke doelgroepen aanvaard. Dit bracht aan het licht dat meer input van onderop het proces ten goede zou komen. Van veel groter belang voor het welslagen van het project dan de ‘hardware’ — dat wil zeggen de ruimten, de kantoren, de vergaderplaatsen en hun uitrusting — zijn

48

www.cib-online.eu

de mensen die deze Silver Hubs draaiende houden en de activiteiten organiseren. Zodoende werd veel aandacht besteed aan het ontwikkelen, trainen en gebruiken van de competenties van oudere vrijwilligers en het personeel van de zilveren draaispil. Levenslang leren is één sleutelwoord in deze context. Individuele coaching, goede begeleiding, het beheer van tijdsschema’s, teambuilding, het optimaliseren van de aanwezigheid van personeel aan het onthaal: dit waren enkele van de uitdagingen die wij ervoeren. Alle partners beklemtoonden de noodzaak van goede communicatie tussen de lokale partners en het belang van strategische advertenties en PR-werkzaamheden om het bewustzijn onder het publiek te verhogen en om vrijwilligers / deelnemers aan te trekken. Plaatselijke netwerkvorming (zoals de partnerketen / preventienetwerk voor senioren in Vlaardingen) is een absolute must voor het welslagen van het project. Zoals reeds eerder aangehaald, kunnen de draaispillen variëren qua naam, afmetingen of hun organisatorische vorm, doch zij zijn gelijkaardig in hun functie als communicatiepunten en vergaderlocaties. Gebaseerd op actieplannen werden door draaispilpersoneel grotere en kleinere evenementen alsmede recurrente activiteiten georganiseerd, hetgeen intergenerationele contacten stimuleerde door vrijwilligers van verschillende leeftijden erbij te betrekken. De activiteiten omvatten een breed spectrum, gaande van ICT-cursussen en gsm-training voor senioren door studenten, over regelmatige spreekuren en lezingen omtrent aangepaste huisvesting, gezondheidszorg, kwesties met betrekking tot financiële en sociale zekerheid, tot sportgroepen, op maat gemaakte aanbiedingen voor mensen met handicaps en de ontwikkeling van producten zoals buurtgidsen of -kaarten. Edoch: het is niet het aantal activiteiten dat telt, het is de kwaliteit ervan; zodoende is het uiterst logisch, een selectie van complementaire acties te maken. Eén evenement dat in alle deelnemende steden plaatsgreep, was de Dag van solidariteit tussen de generaties in mei 2010. Brugge organiseerde een grootschalig evenement genaamd ‘Ik, vrijwilliger’, teneinde het bewustzijn van het publiek te verhogen. Kaiserslautern vatte de activiteiten aan met een startconferentie en een workshop ‘Visie 2020’ voor de burgers. In sommige gevallen was er gebrek aan deelname, maar de meeste van de aangeboden activiteiten en diensten werden zeer goed aanvaard. De partners hebben verscheidene evaluatieprocessen lopen om de doeltreffendheid van hun plaatselijke projecten in de gaten te houden. Tevens ondernemen de meeste partners speciale inspanningen om hun draaispillen te handhaven na het officiële eind van het project. De subpartners spelen een belangrijke rol in de toekomstige plannen, inzonderheid met betrekking tot financiering en mankracht.


SILVER HUBS MANUAL 5.3 Silver Hubs: kritieke succesfactoren

5.3.1.2 Doeltreffende coöperatie en communicatie

In de context van ons project maken wij een onderscheid tussen twee hoofdvarianten van Silver Hubs — fysieke en virtuele draaispillen. Een fysieke draaispil is een gebouw, bv. een buurtkantoor of een (fysieke) ontmoetingsplaats. Een virtuele draaispil kan oftewel een digitale draaispil zijn, bv. een internetplatform, oftewel een dynamische draaispil die als het centrum van een sociaal netwerk te definiëren valt. In wat volgt, presenteren wij een samenvatting van de kritieke succesfactoren voor Silver Hubs, die wij uit gevalstudies in Brugge, Hagen, Kaiserslautern, Leeds, Southampton en Vlaardingen afleidden. De meeste van de kritieke succesfactoren verwijzen naar alle soorten Silver Hubs, maar sommige houden louter met digitale draaispillen verband.. 5.3.1 Plannen van een Silver Hub Het plannen van een zilveren draaispil is een complex en tijdrovende onderneming; zodoende is een realistisch tijdsschema van groot belang, evenals het overwegen van de duurzaamheid van het project. Doeltreffende coöperatie en communicatie, burgerparticipatie en een doeltreffend conflictmanagement zijn andere belangrijke kwesties. En niet het minst: het kiezen van de juiste locatie of een adequaat ontwerp (voor digitale draaispillen) zijn kritieke succesfactoren. 5.3.1.1 Realistisch tijdskader In het bijzonder indien de realisering van de draaispil van externe financiering afhangt (die in het typische geval beperkt is), strekt het zeer tot aanbeveling dat de planning van het project gestart wordt vóór de daadwerkelijke financieringsperiode (in sommige van onze projecten duurde deze periode tot drie jaar vóór de eigenlijke financiering). Succesvol plannen begint met een zorgvuldige voorafgaande evaluatie van de eisen van de doelgroepen en de capaciteiten en resources binnen de plaatselijke gemeenschap om de zilveren draaispil te ondersteunen en handhaven. De voorafgaande evaluatie vergt een set overeengekomen procedures die leden van de doelgroepen en relevante plaatselijke actoren in staat stellen om actief aan het bepalen van de doelstellingen, het nemen van beslissingen en de implementatie van plannen (bv. toekomstige workshops, interviews, audiënties) deel te nemen. Het promoten van burgerparticipatie in een vroeg stadium van het proces is inzonderheid belangrijk aangezien dit helpt om een duurzame participatie aan het project tot stand te brengen.

Het succes van de verwezenlijking van een zilveren draaispil hangt af van de doeltreffendheid van de coöperatie tussen de verschillende betrokken actoren. Doeltreffende procedures voor het coördineren van de samenwerking en communicatie tussen verschillende actoren en belanghebbenden zijn bijgevolg een cruciaal punt (bv. rondetafelgesprekken, raadplegingscomités). Ook al is de verwezenlijking van een draaispil een onderneming in samenspel, profiteert het project aanzienlijk van de deskundigheid en capaciteiten van een coördinator die voorheen bij verwante samenwerkingen betrokken was, die de buurt en gemeenschap waarin de draaispil geïmplementeerd zal worden, kent, die door alle betrokken partners gerespecteerd en vertrouwd wordt (en niet als partijdig beschouwd wordt) en die in de gemeenschap gedurende de loop van het project aanwezig en actief is. 5.3.1.3 Burgerparticipatie Een andere belangrijke factor die de aanvaarding van een zilveren draaispil beïnvloedt, concentreert zich rond de betrokkenheid van de burgers in de planning en implementatie. Een belangrijk punt in deze context betreft het gevoel van ‘eigenaarschap’. Betrokkenheid bij het plannen en de implementatie verhoogt het engagement en het gevoel van eigenaarschap. Edoch: indien mensen het gevoel hebben dat de draaispil ‘voor hen, maar zonder hen’ geïmplementeerd is, is het waarschijnlijk dat de aanvaarding in het gedrang komt. 5.3.1.4 Doeltreffend conflictbeheer Ook al is een zilveren draaispil vanuit het gezichtspunt van de instigatoren (en hun supporters) een goede zaak, toch is het belangrijk op een afwijking van dit perspectief vooruit te lopen. Bijvoorbeeld: in sommige van onze projecten gevoelden zich sommige plaatselijke actoren, die reeds vergelijkbare diensten leverden, in de steek gelaten of vreesden voor concurrentie en een gebrek aan toekomstige invloed. Het vooruitlopen op potentiële belangenconflicten is zodoende een belangrijk punt. Dientengevolge wordt aanbevolen, convenabele procedures te verkennen om potentiële conflicten binnen de gemeenschap te herkennen en beheren.

5.3.1.5 Selectie van de locatie van een eines Hubs

www.cib-online.eu


49

SILVER HUBS MANUAL Een belangrijke kwestie na de voorafgaande evaluatie van de eisen en het opbouwen van betrouwbare partnerschappen is de selectie van een geschikte locatie voor een fysieke draaispil. Wat precies een locatie min of meer geschikt maakt als zilveren draaispil , hangt van haar specifieke doelstellingen af; er zijn nog steeds enkele algemene factoren die van kritiek belang zijn: ten eerste dient de locatie gemakkelijk toegankelijk (bv. met het openbaar vervoer) en barrièrevrij te zijn; ten tweede is het nuttig, de draaispil in een bestaande infrastructuur in te bedden (bv. in of naast een gemeenschapscentrum, winkels of instellingen van de gezondheidszorg, veeleer dan in de periferie van de gemeenschap) of in een bestaand netwerk (bv. plaatselijke organisaties, sleutelpersonen) waarvan leden van de doelgroep gebruikmaken; ten derde en tot slot dient de ruimte ‘multifunctioneel’ te zijn, de sociale omgang en de communicatie aan te moedigen en de mogelijkheid te bieden om als gastheer voor diverse projecten of evenementen op te treden voor het bevorderen van de wederzijdse uitwisseling.

project manieren verkend worden om sponsoring veilig te stellen die hoger ligt en verdergaat dan de financieringsperiode. Burgerorganisaties en oudere vrijwilligers kunnen in staat zijn een draaispil gaande te houden; desalniettemin vereist dit training en supervisie (vrijwilligerstraining). Benevens de financiële duurzaamheid dienen andere aspecten zoals sociale, politieke en structurele duurzaamheid in overweging genomen te worden (zie hoofdstuk 3.4). 5.3.2 Laten draaien van een Silver Hubs Het welslagen van een zilveren draaispil, weze het een fysieke of een virtuele — digitaal of dynamisch — hangt van twee hoofdfactoren af: informatie omtrent het bestaan ervan en de capaciteit en motivatie van een potentiële gebruik om ze te gebruiken. Eén bijzonderlijk veelbelovende manier om het aantal bezoeken veilig te stellen en te verhogen, bestaat zodoende in het mikken op beide factoren door middel van duidelijke maatregelen (‘tweewegsbenadering’). Daarenboven dienen de aanvaarding door de gebruikers en de functionaliteit van de zilveren draaispil in overweging genomen te worden.

5.3.1.6 Ontwerp van een digitale Hubs Om een digitale draaispil toegankelijk voor senioren te maken, moet het ontwerp zich rekenschap geven van onderzoek omtrent relevante, specifieke, aan leeftijd gerelateerde capaciteiten en behoeften. Zodoende wordt het zeer aanbevolen dat de draaispil door professionele webdesigners en in samenwerking met een onderzoeksinstelling ontworpen wordt. Voorts dienen — teneinde de aantrekkelijkheid van de draaispil veilig te stellen — de designers uitgebreid te overleggen met vertegenwoordigers van verschillende doelgroepen (bv. senioren van verschillende gemeenschappen, sociaal assistenten) in elke fase van het plannings- en implementatieproces (bv. middels hert creëren van een formele redactieraad). Om de inclusie van sociale minderheden te promoten, kan men overwegen de relevante informatie in meerdere talen aan te bieden. 5.3.1.7 Duurzaamheid Zoals reeds in hoofdstuk 3.4 aangehaald, is de duurzaamheid van Silver Hubs van groot belang. Om de duurzaamheid te verzekeren, wordt zodoende sterk aanbevolen dat van in den beginne van het

50

www.cib-online.eu

5.3.2.1 Informatie Informatie omtrent de draaispil (en haar functies) kan verspreid worden door middel van ‘traditionele’ vormen van informatieverspreiding zoals blaadjes, advertenties, mond-tot-mondreclame enz.; evenwel zijn verschillende aspecten van kritiek belang. Ten eerste dient informatie omtrent de draaispil op begrijpelijke wijze voorgesteld te worden (hierbij jargon en technische termen vermijdend). Ten tweede dient ze op locaties voorgesteld te worden alwaar het het waarschijnlijkst is dat de aangesprokenen ze zullen vinden (bv. gemeenschapscentra, couranten, bibliotheken, sociale evenementen, de webpagina’s van de stad). Ten derde dient ze aantrekkelijk te zijn in termen van de behoeften en interesses van de aangesprokene (de boodschap moet duidelijk zijn in termen van waarom en hoe mensen uit het bezoek aan de club hun voordeel kunnen halen — bijvoorbeeld omdat ze daadwerkelijke informatie rechtstreekser dan elders ontvangen, of omdat ze met gelijkgezinden kunnen communiceren). Ten vierde is het belangrijk dat de bron die de informatie verstrekt door de aangesprokene als betrouwbaar beschouwd wordt (bv. kunnen mensen zeer gekant zijn tegen het ge-


SILVER HUBS MANUAL

bruik van informatie die als een commerciële campagne voorgesteld wordt, maar vertrouwen hebben in aanbevelingen van gerespecteerde leden van hun eigen leeftijdsgroep of gemeenschap). Ten vijfde en tot slot is het eveneens belangrijk dat de organisatie achter de sponsor van de draaispil transparant is en als betrouwbaar geldt.

Een der belangrijkste aspecten van het opbouwen van capaciteiten voor digitale draaispillen is de promotie van digitale leesvaardigheid en zelfefficiëntie (d.w.z. de verwachting van mensen dat ze een computer of het internet efficiënt kunnen gebruiken). Beide doelstellingen kunnen bereikt worden door middel van specifieke trainingsprogramma’s die op senioren gericht zijn. Desalniettemin is het duidelijk dat, teneinde senioren bij dergelijke trainingsprogramma’ te betrekken, de training gemakkelijk toegankelijk moet zijn (bv. op locaties in de buurt); er moeten duidelijke persoonlijke en sociale voordelen aan de deelname verbonden zijn (bv. kunnen mensen aangetrokken worden omdat leren hoe e-mails gebruikt worden hen in staat stelt met vrienden en familie in contact te blijven; ze kunnen verwachten met andere senioren om te gaan), en potentiële angsten en barrières voor deelname moeten in overweging genomen worden (bv. de bezorgdheid dat men beoordeeld zal worden, technische angsten, financiële situaties). 5.3.2.2 Aanvaarding Aanvaarding van een draaispil hangt op kritieke wijze af van het personeel dat ze draaiende houdt. Zoals bij andere groepen van sociale minderheden is het gevoel fair en respectvol behandeld te worden zonder laatdunkend of op stereotypische wijze bejegend te worden, voor senioren een belangrijke kwestie. Dienovereenkomstig is de gevoeligheid van het personeel voor die problemen van kapitaal belang. De gevoeligheid van het personeel is eveneens belangrijk bij interacties met vrijwilligers. Bijvoorbeeld meldden verschillende vrijwilligers dat ze zich door positieve commentaren van personeelsleden omtrent hun vrijwilligerswerk uitzonderlijk gewaardeerd voelden. Zelf een luttel ‘dank u wel’ brengt de boodschap over dat het werk van een persoon gerespecteerd en gewaardeerd wordt.

De openingsuren van een fysieke draaispil dienen betrouwbaar te zijn en op één lijn te staan met de gewoonten van de doelgroep. De actualiteit van de aanbiedingen van de seniorendraaispil dient regelmatig gecontroleerd te worden. Het bezoek aan een zilveren draaispil kan vele voordelen voor senioren bieden die verdergaan dan en uitsteken boven het verkrijgen van advies of het vinden van informatie. Eén bijzondere aantrekkingstroef van succesrijke seniorendraaispillen ligt in hun sociale aantrekkingskracht, vermits ze mogelijkheden aanbieden om elkander te ontmoeten en sociale omgang te onderhouden, om een babbeltje te slaan of een kop koffie of thee te drinken. Het welslagen van de virtuele draaispil hangt op kritieke wijze af van haar aantrekkelijkheid en functionaliteit voor de gebruiker. Een website die te complex is of geen daadwerkelijke informatie aanbiedt, is niet aantrekkelijk. Om de aantrekkelijkheid te verzekeren dient de virtuele draaispil instrumenten of applets te voorzien die gebruikers helpen om er gemakkelijk doorheen te navigeren en informatie op te snorren (bv. een sectie met veel gestelde vragen, hulpknoppen, videoclips met een gemeenschapslid dat het gebruik van de site modelleert). Daarenboven dient de draaispil informatie of links aan te bieden die voor potentiële gebruikers relevant zijn (chatrooms of speciale interessegroepen, links naar sociale netwerken). Om de website up-to-date te houden is onderhoudspersoneel van kapitaal belang. Dit werpt uiteindelijk het vraagstuk van de duurzaamheid op. Zoals bij fysieke draaispillen is er geen algemene oplossing voor dit probleem; desalniettemin, daar financiële en menselijke resources belangrijk zijn, wordt aanbevolen dat manieren om financiering veilig te stellen van in den beginne van het project verkend worden. 5.3.3 Evaluatie Bezoekersaantallen en interviews met bezoekers bieden kostbare informatie omtrent de aantrekkelijkheid van de draaispil. Op dezelfde wijze zal een ‘tevredenheidsenquête van bezoekers’ belangrijke hints verschaffen omtrent hoe de draaispil verbeterd kan worden of aan de behoeften en verwachtingen van de bezoekers aangepast kan worden.

5.3.2.3 Functionaliteit

www.cib-online.eu


51

SILVER HUBS MANUAL 5.4 Voorbeelden van beste praktijken

5.4.1 Hub: Kaiserslautern, buurtinformatieen ontmoetingspunt zie hoofdstuk 5.1.7 en www.baennjerrueck.de

Verschillende aspecten van dit project komen in aanmerking als voorbeeld van beste praktijk voor een fysieke zilveren draaispil. Ten eerste is het buurtinformatiekantoor en -ontmoetingspunt ingebed in de infrastructuur die voor de doelgroepen relevant is — in het gemeenschapscentrum, naast een supermarkt, andere winkels en dokterskabinetten. Er is een bushalte in de buurt en het ontmoetingspunt is toegankelijk zonder barrières. Dientengevolge was het mogelijk, het met een zorgondersteuningspunt (Pflegestützpunkt) te combineren. Deze combinatie is uitzonderlijk opmerkenswaardig, daar ze bijdraagt aan de toekomstige duurzaamheid van het project, aangezien sommige ruimten door beide instellingen gebruikt kunnen worden.

zijn. In Kaiserslautern werd de rol van netwerkvorming en leiderschap vervuld door Gerhard Heinelt, die als gemeenschapsgebaseerd bemiddelaar tussen verschillende partners en plaatselijke actoren diende. Zijn verbondenheid met en kennis van de gemeenschap stelden hem eveneens in staat, doeltreffend met onverwachte uitdagingen om te gaan. Eén dergelijke uitdaging deed zich bijvoorbeeld voor toen de plaatselijke kerken draalden om bij het project betrokken te worden omdat ze vreesden ‘aan invloed in te boeten’ of concurrentie te ondervinden. Het vergde veel werk en menig gesprek om hen te overtuigen dat CIB geen bedreiging is en dat de kerken eveneens voordelen uit het CIB-project kunnen halen.

Een ander relevant aspect van het project heeft betrekking op de coöperatie en partnerschappen van verschillende financieringsagentschappen en plaatselijke instellingen. Bijvoorbeeld zijn de plaatselijke huisvestingsmaatschappij (BauAG), servicecentra voor senioren en een trainings- en kwalificatiebedrijf uit de non-profitsector (Neue Arbeit Westpfalz) bij het project betrokken en bieden eveneens financiële ondersteuning, bv. sponsoring van sommige uitgaven van de gemeenschapscourant. Dergelijke soorten partnerschappen en coöperatie zijn bijzonderlijk relevant voor het veiligstellen van financiering en andere resources gedurende een langere tijdsspanne.

Het project stelde eveneens een voorbeeld door de burgers te betrekken bij het ontwikkelen van ideeën en het initiëren van actieve burgerparticipatie (bv. door audiënties, toekomstige workshops in de planningfase). Desalniettemin, zoals bij vele plaatselijke projecten, blijft actieve betrokkenheid van lokale burgers (en de betrokkenheid van verschillende segmenten van de bevolking) een cruciale uitdaging.

Een der belangrijkste punten voor geslaagde projecten is succesvolle netwerkvorming. Specifiek hangt de aanvaarding van een project grotendeels af van (een of meer) sleutelfiguren of gemeenschapsleiders die de buurt/gemeenschap kennen, die door alle betrokken partners gerespecteerd en vertrouwd worden en die in de gemeenschap gedurende de ontwikkeling van het project aanwezig en actief

52

www.cib-online.eu


SILVER HUBS MANUAL

5.4.2 Digitaler Hub: Leeds, infowinkel Website gecombineerd met computertraining voor bejaarden naam van de website: www.olderpeopleleeds.info

De infowinkel is een website voor vijftigplussers in Leeds, die het voor hen gemakkelijker maakt, de informatie die ze willen te vinden wanneer ze die nodig hebben. De website van de infowinkel bundelt alle relevante informatiebronnen. De meeste van deze bronnen waren reeds beschikbaar, doch moeilijk op te snorren, in het bijzonder voor ouderen. De website werd ontwikkeld als interactief instrument waar mensen in fora kunnen discussiëren, dingen voorstellen, documenten downloaden enz. De website zelf is slechts een deel van het project; hij is gelinkt aan de voorziening van computeruitrusting voor plaatselijke gemeenschapsorganisaties en aan computertraining voor ouderen. Het infowinkelproject komt om verschillende redenen in aanmerking als een voorbeeld van beste praktijk. Ten eerste werd de website ontwikkeld in een vruchtbare en succesvolle samenwerking tussen wetenschappers van de universiteit van Leeds, de uitvoerders van het project en het forum voor ouderen van Leeds. Potentiële gebruikers zijn continu bij het project betrokken geweest. Het resultaat is een zeer toegankelijke en gemakkelijk hanteerbare website voor ouderen en ‘nieuwkomers op het net’ (bv. grotere knoppen, grotere tekst, ‘help’-knop). Bijzonder opmerkenswaardig is de poging om etnische minderheden te betrekken door de belangrijkste informatie in ongeveer 16 talen te vertalen en videoclips in verschillende talen te gebruiken waarin mensen uitleggen hoe ze de website van de infowinkel aanwenden. De website wordt bewaakt en verder ontwikkeld door een redactieraad van oudere mensen.

www.cib-online.eu

Een andere cruciale factor van het project is zijn op gemeenschap gebaseerde structuur. Bijzonder opmerkelijk is zijn uitbreiding en ontwikkeling van reeds bestaande buurtnetwerkschema’s of infrastructuur. Ten gevolge hiervan kunnen oudere mensen een laagdrempelige computertraining in de omgeving van hun eigen gemeenschap bijwonen (bv. openbare bibliotheken), alwaar zij de lesgevers en andere deelnemers reeds kennen. Dientengevolge zijn de aanvaarding en het succes van het internetgebruik door oudere mensen aanzienlijk toegenomen. Daarenboven wordt informatie omtrent de infowinkel efficiënt en persoonlijk verspreid door middel van informatiestands op plaatselijke gemeenschapsevenementen (bv. thé-dansants voor senioren), geschreven materialen en praktijklessen uit eerste hand. Het is van voordeel dat de projectplanning vóór CIB aanving, zodat er genoeg tijd om te plannen was en het team van de infowinkel met andere experten kon werken en inspiratie inwinnen uit gelijkaardige projecten, bv. raadplegingen van een team voor de website ‘mentale gezondheid’.


53

SILVER HUBS MANUAL 6. Slotbemerkingen

Heden ten dage wensen oudere mensen een actiever leven. Teneinde een platform voor deze behoeften te voorzien, is het opzetten van draaispillen als onderdelen van sociale netwerken van essentieel belang. Silver Hubs zijn een goede gelegenheid om senioren bij het maatschappelijke leven te betrekken. De respons op de tot stand gebrachte Silver Hubs is uitzonderlijk positief geweest, en de resultaten van de evaluaties zetten deze feedback in de verf. De aanbiedingen van de steden werden allemaal goed onthaald en bezocht door senioren. Edoch: van de verwezenlijkte Silver Hubs valt er veel te leren, opdat toekomstige projecten van de ervaring van de ‘pilootsteden’ kunnen profiteren. Het blijkt dat het aanwerven van betrouwbaar en geëngageerd personeel van het allergrootste belang is. Een duurzame draaispil heeft een goed evenwicht nodig tussen vrijwilligers en professionals. Daarenboven zijn goede begeleiding van alle betrokken belanghebbenden en een uitstekend procesmanagement vereist. Goede en transparante communicatie met alle belanghebbenden en gebruikers is eveneens te allen tijde belangrijk. Het blijkt dat senioren niet gemakkelijk bereikbaar zijn, zodat het ontwikkelen van diensten en initiatieven om de oudere bevolking aan te spreken, enkel succes kunnen boeken door middel van de actieve betrokkenheid en ondersteuning van andere senio-

54

www.cib-online.eu

ren. Gewoonlijk vergt de ontwikkeling van seniorengroepen meer tijd dan verwacht. Het is van belang, een verscheidenheid aan kanalen te gebruiken om mensen te motiveren en te betrekken. Veel promotie en mond-tot-mondreclame zijn noodwendig om deze doelgroep te betrekken, hetgeen ons tot deze belangrijke realisatie leidt: het opzetten van een zilveren draaispil vergt tijd! Daar waar de draaispillen op reeds bestaande structuren gebaseerd waren, was de opstarttijd korter in vergelijking met andere steden waar structuren uit het niets geschapen dienden te worden en vooreerst botsende belangen van de plaatselijke partners in langdradige communicatieprocessen opgeloste dienden te worden. Om dit in een notendop samen te vatten: nauwe samenwerking en partnerschap van alle belanghebbenden, waaronder vertegenwoordigers van de doelgroepen, zijn onontbeerlijk. Tijdens het proces van het opzetten van een zilveren draaispil zijn informatie, communicatie, coördinatie en evaluatie op regelmatige basis allemaal even essentieel. Voor de toekomstige ontwikkeling is het noodzakelijk indachtig te wezen dat een draaispil, als dynamisch construct, op een flexibele wijze dient te werken, antwoordend op de huidige noden, wensen en percepties van het netwerk.


SILVER HUBS MANUAL

Bibliografie Carls, C. (2010): Arranged encounters: Establishment and limitation of contact opportunities and communication. In: Cities in Balance, Silver Hub Conferences. Documentatie bij de conferenties. 3 - 5 februari 2010, Leverkusen. Nell, K. (2010): Network-sensitive work with senior citizens. In: Cities in Balance, Silver Hub Conferences. Documentatie bij de conferenties. 3 - 5 februari 2010, Leverkusen. Willinger, S. (2010): Innovation for family- and senior-friendly quarters. In: Cities in Balance, Silver Hub Conferences. Documentatie bij de conferenties. 3 - 5 februari 2010, Leverkusen. Zerweck, D. (1999): The city marketing process in Germany. In: World Urban Economic Development in 2000, Official business and technology briefing for the World Competitive Cities Congress 17-19 May 2000, Washington, DC.

www.cib-online.eu


55

56

www.cib-online.eu

Interreg IVb Interreg IVbproject projectCities CitiesininBalance BalanceActive ActiveCities Citiesfor forallallAges Ages

SILVER HUBS MANUAL SILVER HUBS MANUAL

Recommend Documents