Signalement. Schoon werken. Vacuüm of extreme koude: slagroom op bevroren pudding

Periodiek branchemagazine van FHI, federatie van technologiebranches

Signalement ‘Schoon werken’ bij DeMaCo Vacuüm of extreme koude: slagroom op bevroren pudding

4 17e jaargang november 2008

• Afdanken zonder zorgen • Wie beslist in de markt? • Elly blanksma: “technologiebedrijven willen excelleren”

n INHOUD

n redactioneel

Stilzitten

Rubrieken Interview Dirk en Peter n

‘Schoon werken’

Algemeen management n

4 8

Kort Nieuws

Regelgeving en arbeidsmarkt 10 n

Fraude en het ontslag

Milieu en duurzaamheid n

Conjunctuur n

Afdanken zonder zorgen onder motto simpel weg

12

47 49 50 54

Ouderdom en onderhoud

Informatie

2

30

Stichting RTA start opruimingsactie

42

Praktisch niemand weet...

Medische Technologie n

40

CECIP viert zijn vijftigste verjaardag

Laboratorium Technologie n

“Een volksvertegenwoordiger uit het Brabantse.” Zo omschrijft Elly Blanksma (49), Tweede Kamerlid namens het CDA, zichzelf in haar gezellig ingerichte woonkamer in Eindhoven.

Profibus en Profinet

VLW n

“Technologie bedrijven stralen vertrouwen uit en willen excelleren”

Progress in Process For Profit

Profibus n

Netwerk en samenwerken centraal tijdens directeurenavond laboratoriumbranche.

Microsysteemtechnologie

Industriële Automatisering n

39

“DevClub wordt technologie-portal”

MinacNed n

36

Een rondje langs de velden

Development Club n

35

Voorbereiding E&A gestart

Industriële Elektronica n

33

The Ultimate Amplifier

Electronics & Automation n

25

Interview Elly Blanksma

Point-One n

18

30

52 “LabTafel, De noodzaak van een toekomstvisie”

Sturen op werkplezier

Haagse babbel n

16

Een goed HRM-beleid

Nieuws van FHI-partners n

Gecoachte én coach samen op weg naar resultaat.

14

Is er leven na FHI?

Federatienieuws n

26

Stemming producenten industrie slaat om

Interview Piet Kruyt n

12

Stichting RTA

Ontwikkeling van medewerkers in de organisatie

59

57

No-nonsense FHI-concept voor Zorgtotaal

Maar ja, stilstand is achteruitgang, zeker bij een oplopende inflatie. En tegelijk hebben we de politiek aan het bewind die waarschuwt voor ongebreidelde groei, eigenlijk nulgroei propageert, de vrije markt wat indamt, als landsbestuur weer wat verantwoordelijkheid wil nemen voor de ontwikkeling van de economie. We doen het wonderlijk goed als klein landje in de grote wereld, of eigenlijk wonderlijk minder slecht dan de andere landen. Kunnen wij zo goed stilzitten? Misschien zijn we er wel heel goed in ons even helemaal niet te laten scheren. Bedien eerst die andere klant maar. Ik laat mijn baard nog wel even staan. Bos of Zalm, het maakt niet zoveel verschil als je niet aan de beurt bent. Toch sluimert er iets. Stilzitten mag niet ontaarden in een dutje. Stilzittend de pennen van een breiwerk laten tikken, kan voorkomen dat je het straks koud krijgt. De aardgasbaten helpen ons door de herfst. Maar voordat de winter komt, zal het arbeidsmarktprobleem toch echt voor een belangrijk deel onder controle moeten zijn. Een polderakkoordje heeft de druk van de ketel gehaald, politiek gezien althans. Een oplossing is het allerminst, zelfs geen oplossingsrichting. De samenwerking die we nu als FHI aan het optuigen zijn met de Raadgevend Ingenieurs van de ONRI, de chemische industrie in de VNCI, de levensmiddelenindustrie in de FNLI is echt stil breiwerk. Het zal best nog even duren voor de truien klaar zijn. De shawl kan er redelijk snel zijn. Het gaat om breiwerken van bedrijfsketens in de regio die werken aan invulling van cruciale vacatures in de technologie, werken aan een degelijke infrastructuur die de technologisch economische agenda voor de toekomst kan opstellen en tot uitvoering kan brengen. Zorgelijk is nu even dat de Point-One partners Philips, NXP en ASML wat zenuwachtig dreigen te gaan zitten wiebelen. Nu even geen steken laten vallen mannen. Aan de andere kant van het spectrum geldt dat evenzeer voor de zorgketen. Houd je gedeisd verzekeraars en zorginstellingen. FHI, als spin in het web, zit stil te wachten op de vliegen.

De exposantenwerving van Zorgtotaal, dat van 18 tot en met 20 maart in de Jaarbeurs Utrecht plaatsvindt, is van start gegaan.

signalement november 2008

Wie geschoren wordt, moet stilzitten. Het is een klassieke beurswijsheid van de barbier. Velen hebben er dezer dagen moeite mee. Snijwonden te over en niet alleen bij bankiers.

Kees Groeneveld


3

n INTERVIEW Dirk Pootjes en Peter Klerkx

Door André Weigand DeMaCo is een familiebedrijf. De naam staat voor Dekker Machinebouw en Constructie. Het werd opgericht door Theo Dekker en begon als landbouwmachinebedrijf in de kop van Noord-Holland. Dat was in 1960. Opdrachten kwamen van bedrijven uit de omgeving. De activiteiten bleven lange tijd kleinschalig tot het bedrijf in 1985 een boost kreeg met het opstarten van een cryogene afdeling. (Cryogeen betekent letterlijk ‘koudmakend’; de term wordt normaliter gebruikt als het om extreem lage temperaturen gaat.) De aanleiding voor het ontstaan van die afdeling was puur toeval. Op een verjaardag sprak iemand Theo Dekker aan over de constructie van een vacuümgeïsoleerde buis in een cryogeen systeem. Die zag daar meteen een uitdaging in.

Op de toetjes uit het koelvak van de supermarkt prijkt een speels toefje slagroom. Hoe is dat daar zo netjes bovenop gebleven? Eenvoudig: de pudding is eerst heel even bevroren voordat de slagroom erop werd gespoten. Tien tegen één dat daar een cryogeen systeem van DeMaCo uit Noord-Scharwoude aan te pas kwam. We praten met sales manager Dirk Pootjes en Peter Klerkx, manager sales en marketing, over Thinking in Solutions, het credo van DeMaCo.

In cryogene systemen wordt gebruikt gemaakt van vacuümpompen, drukmeters en lektestapparatuur. Dekker moest op zoek naar leveranciers van deze componenten. Bij één daarvan was Dirk Pootjes indertijd werkzaam. Toen hier de vraag naar specials ontstond, legde Pootjes deze opdrachten neer bij DeMaCo. Dat ging dan om een vacuümkamer of een vacuümpotje. “Bij DeMaCo hadden ze ervaring met schoon

die alleen maar vacuümdrukmeters maakt, maar ook een bedrijf dat is gespecialiseerd in geventileerde boutjes. Of sputtermachines.” “Voor vacuüm hebben we dus een handelstak: niet alleen componenten, maar ook systemen, in een grote variatie”, vult Peter Klerkx aan. “We kunnen internationaal vele producten leveren aan een zeer diverse klantengroep: universiteiten, wetenschappelijke onderzoeksinstituten, de medische wereld: overal waar vacuüm wordt gebruikt. Maar DeMaCo heeft naast de handelstak nog andere disciplines in huis, zoals engineering en productie. Daarmee durven we de meest complexe systemen aan. Weliswaar moeten wij soms bepaalde onderdelen inkopen bij onze leveranciers, maar altijd kunnen we het complete systeem zelf engineeren. De kennis is er. Daarin onderscheiden wij ons, dat we niet zo afhankelijk zijn van derden. We hebben alles zelf in huis.”

Jullie zijn system integrator? “Zo zou je dat kunnen noemen”, beaamt Klerkx. “Cryogene integrator, vacuüm integrator ... Vacuüm is de afdeling van Dirk en betreft vooral het handelsgedeelte. Maar ook Dirk loopt bij zijn klanten tegen verzoeken aan om specials te maken. En die zijn heel divers. En de cryogene

“Gespecialiseerd in geventileerde boutjes en sputtermachines”

‘Schoon werken’

werken, dus dat liep goed”, herinnert Pootjes zich. “Wij verkochten ze pompen en zij maakten specials voor ons.” Uiteindelijk werd zoveel ervaring met specials opgedaan dat een fabrikant, Varian, aan DeMaCo vroeg om een vacuümafdeling te starten. Dat was in 1989. Daarbij kreeg het bedrijf de vertegenwoordiging van Varian voor Nederland en België, een compleet componentenpakket, zij het onder de voorwaarde dat daar een dedicated verkoper voor zou worden aangetrokken. Daarop trad Pootjes bij DeMaCo in dienst. Varian nam na vier jaar weer afscheid, maar tegenwoordig staat er een omvangrijk productpakket van leveranciers die elk uniek zijn met een bepaald product. “We vertegenwoordigen bijvoorbeeld een firma

bij DeMaCo

Vacuüm of extreme koude: slagroom op bevroren pudding

afdeling houdt zich bezig met het volledig turn key opleveren van projecten op het gebied van engineering & design, procurement, manufacturing, logistics, installatie, testen, in bedrijf stellen en aftersales van vacuüm geïsoleerde leidingsystemen en conditioners in markten als (petro) chemie, automotive, medical, food, pharma, research en science. Tevens levert DeMaCo voor deze projecten geïntegreerde componenten zoals kleppen, afsluiters, fasescheiders, cryostaten en complexe applicaties. Hierbij wordt vacuüm ingezet bij de isolatie van een leidingsysteem waar op zeer lage temperatuur een medium doorheen moet.” Tot 2000 werden bij DeMaCo nog machinebouwconstructies ter hand genomen met

Dirk Pootjes 4



5

n INTERVIEW Dirk Pootjes en Peter Klerkx

alle daarbij horende fabricagetechnieken voor de verwerking van staal, zoals zagen, boren, slijpen, lassen … “Dat hebben we

Daar komen nog veel meer disciplines bij kijken. Bij helium praat je toch over 4 K ofwel -269oC. Wetenschappelijke instituten

“Heliumtransferleidingen naar de magneten van CERN” afgestoten toen de corebusiness steeds meer op de cryo-leidingen kwam te liggen en op het vacuüm trading. Maar, die expertise hebben we nog altijd in huis. Dat betekent dat we voor een vacuüm applicatie, waar heel veel verschillende fabricagetechnieken aan te pas komen, niet alles hoeven uit te besteden. Natuurlijk, lasersnijden en andere precisiewerk, daar zijn andere bedrijven in gespecialiseerd. Maar het meeste kunnen we hier in huis.” “Het cryogene stuk heeft als basis vloeibare argon, stikstof en zuurstof. Maar we kunnen nog een stapje verder en daar hebben we een speciale engineeringafdeling voor. Dan gaat het over waterstof en helium.

maken daar gebruik van, ten behoeve van supermagneten, deeltjesversnellers …”

ISO-9001, hebben wij ook veel certificaten om bij onze grote klanten op de lijst van preferred vendors te staan. Die accepteren niet anders. Op het gebied van cryogene techniek werken we veel met de gas producenten van deze wereld zoals Linde, Air Liquide, Air Products, Praxair en Messer. Die stellen heel hoge eisen. Alle procedures moet je kennen en ook je mensen moeten ervoor opgeleid zijn. Dan zijn er ook nog eens talloze wettelijke bepalingen waaraan een systeem moet voldoen. Wij hebben dat allemaal in huis.”

Geen lopende bandwerk, neem ik aan? “In geval van de buissystemen draaien we lijnproductie, maar vacuümapplicaties kun je niet in lijn produceren. Dat zijn projecten op zich. We werken met alleen maar vakmensen. In de engineering zijn dat minimaal hbo’ers. Productiemedewerkers hebben vmbo of mbo, maar allemaal aangevuld met speciale cursussen. De lassers hebben alle certificeringen voor TIG, MIG, autogeen, orbitaal, noem het maar … We hebben er zelfs een speciale Q&Aman voor. Naast de certificeringen die je als bedrijf nodig hebt, zoals bijvoorbeeld

“We zitten nu op een man of tachtig personeel. Tijdens bepaalde topprojecten hebben we er wel eens honderd lopen. Die uitbreiding geldt dan met name de productieafdeling. We hebben in elk geval altijd een zware bezetting op onze engineeringafdeling. Kennis, daar moeten we het van hebben. Nederland is sowieso een kennisland. We hebben klanten die hun ingewikkelde projecten alleen nog aan ons geven. En de rest doen ze lekker zelf. We maken altijd eerst een compleet conceptual design dat onze klant moet goedkeuren voordat we

het ook zo bouwen. Alles wordt in de werkplaats geproduceerd en daar wordt ook getest. Pas dan gaat alles naar de klant.”

En jullie klanten zitten over de hele wereld? “Onze handelspoot vertegenwoordigt zo’n twintig fabrikanten, daar hebben we contracten mee voor de Benelux. Als het een vacuüm special betreft, kunnen we ook buiten de Benelux acteren. En de cryoafdeling is sowieso meer internationaal georiënteerd. Daar hebben we Nederland zo goed in kaart … Europa, een stukje Midden-Oosten en een deel van Azië, dat zijn de markten die we bedienen. Europa vormt de hoofdmoot. Het Amerikaanse continent is wat lastiger, maar dat heeft onder andere te maken met overheids procedures. Zeker in dit vakgebied heb je daar als buitenlander een wat lastige entree. Men geeft vanuit de VS vaak de voorkeur aan Amerikaanse producenten en leveranciers. Je moet al van goeden huize komen om daar binnen te geraken.”

Gaan jullie monteurs de wereld over? “Inderdaad, we hebben onze eigen cowboys”, lacht Pootjes. “Klanten hebben de behoefte om die scope volledig aan ons uit te besteden, willen ook dat wij zelf de montage doen, zodat ze volledige garantie kunnen krijgen. We installeren het systeem dus niet alleen, maar we testen het ook on site, en we stellen het in bedrijf. En als er dan naderhand wat mis gaat, zijn we er ook om reparaties uit te voeren.”

Werken jullie met onderhoudscontracten? “Dat kan”, beaamt Klerkx. “Die hebben we met een aantal klanten, ook voor preventief onderhoud. Een en ander hangt samen met het gebruik. Vacuüm is nu eenmaal niet onbeperkt houdbaar, er zal een keer gehervacumeerd moeten worden. Het kan een visuele inspectie betreffen, een druktest, een lektest, het compleet nalopen van het systeem, een soort APK, et cetera.” “In ons plug-and-play-systeem werken we doorgaans met de zogeheten Johnstonkoppeling, een unieke verbinding die door ons helemaal is gefinetuned. Daarbij schuif je het uiteinde van de ene buis over een bepaalde lengte in de volgende en daar komt een snelkoppeling overheen. Daarmee creëer je meteen een goede warmtebrug. Maar daar moet je wel de ruimte voor

6



hebben. Daarom proberen we al in de voorfase bij onze klant mee te denken in het engineeringconcept. Dat is ook interessant voor het projectmanagement van de klant, want die ziet dat je met die koppeling de doorlooptijd van de montage verkort, waardoor de fabriek sneller in bedrijf kan komen. Nu kun je zo’n Johnston-koppeling niet in elke leiding zomaar toepassen. Dat wordt bepaald door onder meer de diameter, de druk en de complexiteit van

procesmatig in elkaar steken. Zij ondersteunen zelfs de leerstoel voor koudetechniek aan de Universiteit Twente.”

Is er nog een plek waar de concurrentie elkaar ontmoet? “Alleen voor wat betreft de vacuümafdeling, niet voor cryo. Maar voor de eerste zit ik twee keer per jaar in overleg bij FHI ten behoeve van de productstatistiek”, vertelt Pootjes. “Dat schijnt redelijk uniek te zijn

“Onze eigen cowboys gaan de wereld over”

de situatie. In elke situatie dien je duidelijk de calamiteiten in kaart te brengen, want het werken met vloeibare stikstof en zuurstof kan extreme gevaren opleveren. Stikstof en zuurstof kunnen beide vanuit vloeibaar naar gas overgaan met een heel hoge drukstoot tot gevolg. Daar komt nog bij dat zuurstof zeer brandbevorderlijk is en in die zin gevaarlijker dan stikstof.”

Jullie hadden bij CERN goed werk kunnen doen ... “Dat hebben we ook”, reageert Pootjes alert. “Wij hebben daar al jaren de heliumtransferleidingen naar de magneten verzorgd en zijn daar een van de preferred suppliers. Google dat maar eens, dan vind je wat we daar allemaal hebben gedaan. We staan met onze vacuümgeïsoleerde leidingen ook meestal op de stand Holland at CERN. We zitten stevig in de wetenschappelijk wereld.” “De twee man sterke R&D-afdeling houdt zich bezig met de verbetering van producten, maar ook met het productieproces. En vooral dat laatste heeft voortdurende aandacht. Jaren geleden is er veel geëxperimenteerd met isolatiemateriaal en daar hebben we nu al lange tijd de goede oplossing voor. Het streven is nu naar tijdswinst en verhoging van kwaliteit in het vacumeerproces. Dat implementeren we dit jaar. We kunnen nieuwe efficiencyslagen maken in de productietijd en dat levert kostenbesparingen op. De mannen van onze R&D begrijpen precies hoe de dingen

en in het buitenland is dat sowieso ondenkbaar. Waar nodig zijn er vormen van samenwerking met branchepartijen mogelijk.”

Over concurrentie: hoe ziet dat strijdtoneel er uit? “We werken in een nichemarkt, maar concurrentie is er terdege”, zegt Klerkx. “En daar zitten ook veel prijsvechters tussen. Die komen met een minder product. Op het gebied van vacuüm gaat het om een bedrijf of tien. En kijken we naar de cryo-leidingsystemen, dan is dat er in Nederland maar één. Het blijft een nichemarkt, dus de spelers die ken je wel. We zijn ook heel open naar elkaar. Wel constateren we nogal wat kopieergedrag bij de concurrentie. Dan doe je iets nieuws en dat wordt dan meteen overgenomen.”

En gekwalificeerd personeel? Is daar makkelijk aan te komen? “We zijn zeker niet helemaal voorzien, er kan altijd bij. Daar moet je op inspelen, ook al door je contacten met scholen en universiteiten. We hebben hier werkleertrajecten en stageplaatsen. Intern moet je klaarstaan om de mensen die je binnenhaalt verder te scholen. Mensen moeten zich kunnen ontplooien; daarmee behoud je ze voor de organisatie. Het verloop is hier niet groot. Zelfs mensen die naar elders vertrokken, kwamen hier uiteindelijk weer terug. Dat heeft ook te maken met onze Noord-Hollandse nuchterheid: ‘Niet lullen maar poetsen’.” <

7

n Algemeen management

Kort Nieuws Verruiming definitie speur- en ontwikkelingswerk Ter bevordering van innovatief ondernemerschap wordt de afdrachtvermindering speur- en ontwikkelingswerk (WBSO) in de Wet vermindering afdracht loonbelasting en premie Volksverzekeringen (WVA) en de aftrek speur- en ontwikkelingswerk in de Wet IB 2001 geïntensiveerd. Dit geschiedt door een verruiming van de definitie van speur- en ontwikkelingswerk. De verruiming geldt voor technische nieuwe programmatuur waarbij gebruik wordt gemaakt van al bestaande componenten. Bron: Nieuwsbrief CROP.

<

De Hoge Raad heeft recent bepaald dat het in bepaalde gevallen mogelijk is om minder loon door te betalen als de ziekte inderdaad eigen schuld is. Ons hoogste rechtsorgaan oordeelde dat het terecht is dat een werkgever minder loon doorbetaalt wanneer de werknemer er redelijkerwijs bedacht op kan zijn dat zijn hobby tot arbeidsongeschiktheid zou kunnen leiden en hij geen maatregelen heeft genomen om dat te voorkomen.

8

<

Bron: Nieuwsbrief CROP.

Om deze positie van kleine bedrijven te versterken, willen CDA, PvdA en VVD nu de zogeheten bagatel-regeling in het kartelverbod verruimen. Volgens de mededingingsregels geldt het kartelverbod niet als de ondernemingen die onderling marktafspraken maken, maar een klein marktaandeel hebben en/of een kleine omzet draaien.

Een meerderheid in de Tweede Kamer van CDA, PvdA en VVD wil kleine ondernemers meer mogelijkheden geven om samen te werken, zodat ze sterker staan in onderhandelingen met grote bedrijven. Kleine

Veel werkgevers weten niet dat zij de kosten voor het doorbetalen van het loon van een arbeidsongeschikte werknemer soms kunnen verhalen. Als de werknemer arbeidsongeschikt is geraakt door een ongeluk waarvoor een ander aansprakelijk is, dan kan de werkgever van de derde eisen dat hij opdraait voor de kosten. Zo moet de werkgever een vervanger aanstellen en het loon van de arbeidsongeschikte

werknemer 104 weken doorbetalen. Maar dit zijn niet de enige kosten die op de aansprakelijke derde verhaald kunnen worden. Onlangs is een wetswijziging doorgevoerd waardoor het nu duidelijk is dat ook de kosten die de werkgever verplicht is te maken voor het re-integratietraject verhaald kunnen worden. Bron: Checklist Ondernemen.

<

Innovatievouchers voor het mkb MKB-ondernemer uiterst somber over 2009

leveranciers hebben nu vaak een zwakke onderhandelingspositie omdat ze afhankelijk zijn van enkele grote klanten die de markt volledig bepalen. Daartoe hebben de drie partijen een initiatiefwet ingediend.

Meer mogelijkheden tot samenwerking kleine ondernemers

Verhaal de kosten voor loon en re-integratie

<

<

Open innovatie rendeert

Bron: Inzake uw zaken.

Doordat het loon van de directeur-grootaandeelhouder (dga) niet per 1 januari 2009 uit de loonheffing wordt gehaald, blijft het in aanmerking komen voor de afdrachtvermindering voor speur- en ontwikkelingswerk (WBSO). De administratieve lasten voor de dga worden verlicht met het voorstel tot invoering van de volgende aanpassingen in 2009 en 2010: • vereenvoudigde loonaangifte (2010) • systeem waarbij maandaangiften met ongewijzigde gegevens eerder kunnen worden ingediend (2010) • eenvoudiger betalingssysteem waarbij het betalingskenmerk gelijk blijft • verhoging van de grens voor kwartaalaangifte omzetbelasting van zevenduizend naar vijftienduizend euro (2009).

Werkgevers vinden het oneerlijk dat ze het loon van een zieke werknemer zelfs moeten doorbetalen als de arbeidsongeschiktheid de schuld van de werknemer is. De werkgevers hebben er vooral bezwaar tegen als het gaat om sportblessures of naar aanleiding van het vrijwillig ondergaan van cosmetische operaties. Dit protest heeft nu een steuntje in de rug gekregen.

Bron: Checklist Ondernemen.

Bedrijven die derden betrekken bij innovatieprocessen maken meer winst en zijn succesvoller bij het op de markt brengen van nieuwe producten of diensten. Die conclusie trekt adviesbureau Berenschot na een onderzoek onder 150 grote en middelgrote ondernemingen. Opvallend is dat deze uitkomst niet opgaat voor samenwerkingsverbanden met kennisinstituten. De mogelijke voordelen van open innovatiemodellen (toegang tot complementaire kennis en kunde, snellere besluitvorming, lagere R&D-kosten) blijken in dat geval niet op te wegen tegen de verschillen in cultuur. Overigens houdt nog maar een kwart van de Nederlandse bedrijven zich actief bezig met vormen van open innovatie.

Loonheffing van directeur-grootaandeelhouder

Betaal minder als ziekte eigen schuld van werknemer is!

Op grond van mededingingsregels mogen bedrijven nu alleen samen optrekken als ze samen niet meer dan vijf procent van de markt in handen hebben. Dat willen de partijen verhogen naar maximaal tien procent. Ook willen ze af van de voorwaarden over de maximale gezamenlijke omzet, omdat de overige ondernemingen in de resterende negentig procent marktaandeel voor voldoende concurrentie zouden zorgen. Bron: Delftse Berichten, MKB Nederland.

<


Ondernemers in het midden- en kleinbedrijf (mkb) hebben alarmerend weinig vertrouwen in de economische ontwikkelingen volgend jaar. Hun stemming is in korte tijd volledig omgeslagen. Was vorig jaar nog 74 procent positief over de economische situatie, nu is 66 procent juist negatief. Winst- en omzetgroei in het mkb lopen in 2009 fors terug en de banengroei valt voor het eerst in jaren stil. De afgelopen maanden is de stemming onder mkbondernemers over het economisch klimaat hard achteruitgehold. Onzekerheid is troef en dat laten alle indicatoren duidelijk zien.


Innovatievouchers zijn een stimulans voor het midden- en kleinbedrijf (mkb) om gebruik te maken van kennis die bij kennis instellingen op de plank ligt en bedrijven helpen te vernieuwen. Met de voucher kunnen ondernemers kennis verkrijgen door een onderzoeksvraag bij een kennisinstelling uit te zetten.

Minder dan twintig procent van de ondernemers in het mkb gelooft nog dat de economie zich in 2009 positief zal ontwikkelen. Vorig jaar was dat 74 procent. Ook de verwachtingen van ondernemers ten aanzien van de eigen situatie zijn getemperd. Nog 63 procent heeft vertrouwen in de ontwikkelingen in de eigen sector tegenover 76 procent begin dit jaar. Over de toekomst van het eigen bedrijf zijn ondernemers nog het meest optimistisch want 68 procent is daarover positief. Bron: Delftse Berichten, MKB Nederland.

<

De innovatievouchers kunnen sinds 2008 ook worden ingezet voor octrooikosten, gemaakt tijdens de aanvraag- en verkrijgingfase. Het gaat dan om kosten van het opstellen van een octrooiaanvraag, het maken van tekeningen, vertalingen, de indieningtaks, de taks voor het laten uitvoeren van een nieuwheidonderzoek en het aanpassen van de octrooiaanvraag. De kosten dienen gemaakt te worden bij een octrooiverlenende autoriteit en/of een octrooigemachtigde. De kleine vouchers hebben een waarde van € 2.500,-, de grote vertegenwoordigen een waarde van € 7.500,-. Bij de grote vouchers geldt een eigen bijdrage van minimaal eenderde deel en de bijdrage van de overheid bedraagt maximaal vijfduizend euro bij een grote voucher. Kijk voor meer informatie op www.senternovem.nl <

9

n Regelgeving en arbeidsmarkt

Innovatiekrediet levert vermogen om te innoveren

Fraude en het ontslag van de liegende werknemer Onlangs heeft de Rechtbank Breda bepaald dat een werknemer die tijdens een ingesteld fraudeonderzoek aantoonbaar loog, op staande voet mocht worden ontslagen. Dit, terwijl de Rechtbank de vraag of de fraude was gepleegd onbeantwoord liet. In dit artikel wordt stilgestaan bij de gevolgen van deze uitspraak voor de praktijk. Eerst wordt ingegaan op fraude in het algemeen.

Door Michiel van Dijk Jaarlijks wordt naar schatting voor vele miljoenen gefraudeerd. Dit betreft niet alleen multinationals, zoals uit de media blijkt, maar ook het midden- en kleinbedrijf. Uit onderzoeken komen cijfers naar voren dat de jaarlijkse schade door fraude van werknemers gemiddeld genomen circa vijf procent van de jaaromzet van bedrijven bedraagt. Veel van deze fraudegevallen komen in het geheel niet in de publiciteit.

10

Enerzijds willen bedrijven de vuile was niet buiten hangen. Anderzijds worden politie en justitie in veel gevallen niet ingeschakeld en laten werkgevers het er vervolgens – bij gebrek aan hard bewijs – bij zitten. Dit laatste terwijl werkgevers in het algemeen de rotte appels wel direct buiten het bedrijf willen zetten (lees: willen ontslaan).

Ontslag (op staande voet) In het algemeen rechtvaardigt fraude de zwaarste arbeidsrechtelijke sanctie: ontslag op staande voet. ‘In het algemeen’ omdat de feiten en omstandigheden van geval tot geval kunnen schelen. Bij een ontslag op staande voet gelden zeer specifieke juridische spelregels. Door de fraude (of diefstal of verduistering) wordt de werknemer het vertrouwen onwaardig, hetgeen een ontslag op staande voet rechtvaardigt. Legt een werkgever aan het ontslag op staande voet bijvoorbeeld verduistering ten grondslag, dan dient deze beschuldiging vanzelfsprekend wel vast te komen staan. Mocht dat niet lukken, dan ontvalt de grondslag van dit ontslag op staande voet, tenzij er andere redenen zijn aangewend die wél vast komen te staan.

Het verdient daarom aanbeveling de reden van het ontslag op staande voet zeer feitelijk en zorgvuldig (maar in ieder geval schriftelijk) te formuleren. In het strafrecht geldt het uitgangspunt dat niemand aan zijn eigen veroordeling behoeft mee te werken. In het arbeidsrecht ligt dit anders. Als de werkgever een fraude vermoedt en hier onderzoek naar instelt, zijn werknemers gehouden om hieraan mee te werken. Óók als dit negatieve gevolgen voor de werknemer zelf kan hebben. De grondslag van deze verplichting om aan dergelijke onderzoeken en verhoren mee te werken, is gelegen in het wettelijk verankerde ‘goed werknemerschap’. Een uitvloeisel van dit beginsel is dat werknemers rekening hebben te houden met de belangen van hun werkgever, waaronder het belang om een fraudezaak op te lossen.

Rechtbank Breda Bij de zaak die speelde bij de Rechtbank Breda was een omvangrijke fraude geconstateerd. In het kader van het fraudeonderzoek vonden verhoren van een medewerker plaats die van deze fraude werd verdacht. De fraude zou zijn gepleegd samen met een derde. De medewerker had een dusdanige functie dat hij regelmatig grote geldbedragen in ontvangst nam. Tijdens de verhoren ontkende de medewerker deze derde te kennen. De werkgever ontdekte echter kort daarna dat de twee elkaar wél kenden. Ze bleken zelfs bevriend te zijn. Op basis van deze leugen werd de werknemer door de werkgever vervolgens op staande voet ontslagen.


In de procedure die volgde, stond de vraag centraal of dit ontslag op staande voet gerechtvaardigd was. De Rechtbank oordeelde dat de werkgever een gerechtvaardigd belang had om een onderzoek naar fraude in te stellen en dat de werknemer gehouden was hieraan mee te werken. Door tijdens dit onderzoek te liegen was de werknemer het vertrouwen onwaardig geworden en dit rechtvaardigde een ontslag op staande voet. De Rechtbank liet hierbij de vraag onbeantwoord of fraude wel of niet was gepleegd.

We hebben een innovatief idee en we zien voldoende kansen in de markt voor dit nieuwe product. De kennis, visie en ambitie hebben we in huis, maar helaas missen we voldoende financiële slagkracht. Want wie investeert er in een veelbelovend project dat hoge risico’s met zich meebrengt? Banken zijn vaak terughoudend omdat de aflossing te veel afhangt van het slagen van het project. Toch komt de overheid met een oplossing: het Innovatiekrediet. In het midden- en kleinbedrijf (mkb) schuilt veel innovatieve kracht. Juist mkb’ers zijn de groeibriljanten van de Nederlandse kenniseconomie. Veel bedrijven hebben fantastische ideeën op de plank liggen. En vaak blijven ze daar liggen omdat bedrijven moeite hebben om financiering rond te krijgen. Economisch potentieel gaat op deze manier verloren.

Ingrijpende gevolgen Uit de uitspraak van de Rechtbank Breda blijkt dat de gevolgen ingrijpend zijn als een werknemer liegt in het kader van een onderzoek naar fraude. Werknemers die van fraude worden verdacht, moeten meewerken en als op basis van het onderzoek de fraude komt vast te staan rechtvaardigt dat een ontslag. Als de fraude (nog) niet vast staat – er is bijvoorbeeld alleen een vermoeden en er ontbreekt hard bewijs – dan kan de werknemer óók worden ontslagen, als hij op een leugen wordt betrapt. Frauderende werknemers en collega’s die hier mee bekend zijn, moeten derhalve oppassen! Voor werkgevers is het door deze uitspraak een stuk eenvoudiger om deze werknemers eveneens te ontslaan. Of hiermee een belangrijke stap is gezet om de totale fraude de kop in te drukken, zal de toekomst leren. Michiel van Dijk is advocaat-partner bij CMS Derks Star Busmann N.V. in Utrecht. [email protected] <


Om hier verandering in te brengen heeft het ministerie van Economische Zaken het Innovatiekrediet geïntroduceerd dat SenterNovem gaat uitzetten. Zowel starters als gevestigde mkb’ers die een project op poten willen zetten dat meer technisch risico herbergt, maar dat van groot belang is voor de toekomst van het bedrijf, kunnen het risicodragend krediet aanvragen. Het Innovatiekrediet is bestemd voor de ontwikkelingsfase van een nieuw product, proces of nieuwe dienst, waarbij sprake is van aanzienlijke technische risico’s. Op de investering wordt een attractief rendement voorzien, gezien het naar verhouding grote financiële risico. Het commercieel perspectief moet veelbelovend zijn. De toekenning van een Innovatiekrediet kan een bank over de streep trekken om ook een deel van het project te financieren.

financieel risico is gedeeld en het verwachte rendement is prima. Het Innovatiekrediet is een risicodragend krediet voor de ontwikkeling van een nieuw product dat een mkb’er niet hoeft terug te betalen als het in technische zin mislukt. De minimale projectomvang is driehonderdduizend euro en het krediet bedraagt ten hoogste vijf miljoen euro. Het krediet beslaat maximaal 35 procent van de totale projectkosten, bedrijven komen alleen in aanmerkingen als hun eigen financiële middelen ontoereikend zijn en de maximale duur is vier jaar. Bij de afronding van het project en het aanbreken van de commerciële fase start de aflossing van het krediet. Haalt een project op technisch gebied de eindstreep, maar slaagt het bedrijf er niet in om hiervan een commercieel succes te maken dan moet de mkb’er de lening wel aflossen. De lening is rentedragend, maar de hoogte is afhankelijk van het risico. Om voor het Innovatiekrediet in aanmerking te komen, zijn geen zekerheden vereist. Wel vraagt de overheid het pandrecht op de kennis en de prototypen die voortkomen uit het project. Kijk voor meer informatie over het Innovatiekrediet op www.senternovem.nl/innovatiekrediet of neem contact op met de afdeling Innovatiekrediet van SenterNovem via (070) 373 54 20. <

Niet alleen banken krijgen op deze manier juist dat noodzakelijke duwtje in de rug, ook voor andere investeerders is het positief dat de overheid het project financiert. Het

11

n Milieu en duurzaamheid

Stichting RTA start opruimingsactie Afdanken zonder zorgen onder motto SIMPEL WEG

Het kan altijd beter en het eindpunt is pas bereikt als alle bedrijven al hun afgedankte apparatuur volgens de wettelijke richtlijnen en doelstellingen (laten) inzamelen, demonteren en hergebruiken. Een van de partijen die zich hier volledig voor inzet, is Stichting Recycling Technologische Apparatuur (RTA). En hoewel ze al ruimschoots voldoen aan de gestelde doelstellingen is er geen sprake van berusting. “Afdanken zonder zorgen”, aldus Joas van Lent. De retourstroom onder de deelnemers moet omhoog en moet simpelweg gestimuleerd worden. Door Roy Vervoort De doelen die Stichting RTA zichzelf stelt, zijn drieledig. De stichting wil op korte termijn een toename in de retourstroom realiseren, maar wil tevens een positief effect creëren op de middellange en lange termijn. Om dit te bereiken probeert Stichting RTA op een aantal manieren hun deelnemers en eventueel hun klanten een impuls te geven om de retourstroom te bevorderen. Maar hoe gaan we dit aanpakken? Stichting RTA wil de informatievoorziening richting de deelnemers inrichten volgens een bepaalde strategie en tactiek waarbij het van belang is dat de gratis retourmogelijkheden onder de aandacht worden gebracht. Maar alleen gratis is onvoldoende. Het moet ook eenvoudig zijn om afgedankte apparaten gratis via RTA te retourneren. Om dit te bewerkstelligen heeft Stichting RTA een aantal acties uitgewerkt.

gratis te versturen. Bij deze mogelijkheid is het een kwestie van vullen, dichtplakken en meegeven met de postbode. Onder het motto Simpel(WEG)1 verstrekt de stichting onder haar deelnemers zogenaamde RTA-afdanklabels. Deze labels zijn bestemd voor de technische dienst en eventueel hun grote klanten zoals ziekenhuizen en laboratoria waarmee ze kunnen aangeven dat een apparaat is afgedankt. Verder geven de labels instructies voor het aanmelden en retourneren via Stichting RTA waardoor de retourstroom gemakkelijker en duidelijk zal verlopen. Meer informatie over de retourstroom via Stichting RTA? Neem contact op met Joas van Lent via (033) 465 75 07 of [email protected] <

Allereerst komt Stichting RTA onder het motto Simpel (WEG)3 met het aanbod om afgedankte materialen op te halen bij de deelnemer en eventueel bij de grote klanten van de deelnemer. De aanmelding om spullen op te halen moet zo eenvoudig mogelijk zijn en het is misschien het overwegen waard om, onder bepaalde voorwaarden, ook zaken die niet onder de AEEA-regelgeving (Afval van Elektrische en Elektronische Apparatuur) valt mee te nemen.

Misvatting Sommigen bedrijven leven in de veronderstelling dat het FHI-lidmaatschap ook automatisch betekent dat ze RTA-deelnemer zijn. Dit is een misvatting! Stichting RTA is opgericht op initiatief van FHI, federatie van technologiebranches. Producenten en importeurs van elektr(on)ische apparatuur zullen in het kader van de AEEA-richtlijn

Een tweede retourmogelijkheid, onder het motto Simpel(WEG)2, is de gratis pakketpost via TNT Post met behulp van de RTA-dozen. Deelnemers ontvangen een doos om kleine afgedankte apparaten in te verzamelen en

12



iets moeten regelen. Om aan de verplichtingen te voldoen, bestaat voor FHI-leden de mogelijkheid zich kosteloos aan te melden bij Stichting RTA. Bedrijven die geen lid van FHI of van het Nederlandse Verbond van de Groothandel (NVG) zijn, betalen een deelnamebijdrage van € 250,- per jaar.

Nog vragen? Neem contact op met Joas van Lent via (033) 465 75 05 of [email protected]. Kijk voor meer informatie of het aanmeldingsformulier op www.stichtingrta.nl <

13

7gjidW^ccZcaVcYhegdYjXiWWe "kdajbZbjiVi^Zh

n conjunctuur

Stemming producenten industrie slaat om De stemming onder de ondernemers in de industrie is in september omgesla gen. Het producentenvertrouwen daalde ten opzichte van augustus fors, van 4,9 tot -0,5. Dit is de grootste afname in een maand tijd sinds 1985, toen het produ centenvertrouwen voor het eerst werd berekend. Het vertrouwen ligt op het laagste niveau sinds medio 2005. Het producentenvertrouwen is samengesteld uit drie deelindicatoren: de verwachte productie in de komende drie maanden, het oordeel van de ondernemers over de orderpositie en het oordeel over de voorraden gereed product. De ondernemers in de industrie waren in september zeer pessimistisch over de verwachte productie, terwijl ze in augustus nog zeer optimistisch waren. Het oordeel over de orderpositie was

minder positief dan een maand eerder. De mening over de voorraden gereed product veranderde niet en bleef positief. Het aantal ondernemers dat aangaf dat de orderontvangsten zijn afgenomen, was in september duidelijk groter dan het aantal dat een

toename zag. De index orderpositie (de orderportefeuille uitgedrukt in maanden werk) nam iets af. Met 114,5 blijft de index echter hoog. Bron: CBS.

<

EgdYjXZciZckZgigdjlZc^cYjhig^Z hVaYdedhî^kZZccZ\Zi^kZVcilddgYZc

De economie groeit minder snel. In het tweede kwartaal is de economie met drie procent gegroeid ten opzichte van een jaar eerder. Ten opzichte van een kwartaal eerder groeide de Nederlandse economie in het tweede kwartaal met 0,1 procent.

8 4 0 -4 -8 2008

Producten van de aardolieverwerkende industrie waren met 38 procent fors duurder dan vorig jaar augustus. De prijsstijging was echter een stuk minder groot dan in de voorgaande twee maanden. Toen waren de producten nog zo’n 48 procent duurder. Een vat North Sea Brent kostte in augustus gemiddeld 115 dollar, 62 procent meer dan een jaar eerder. In euro’s was de prijsstijging minder fors (vijftig procent) omdat de dollar ten opzichte van de euro minder waard is geworden. In de chemische industrie zijn de afzetprijzen in de laatste maanden sterk opgelopen. Ten opzichte van een jaar eerder lagen de

14

afzetprijzen in augustus bijna zestien procent hoger. Een prijsstijging van een dergelijke omvang is sinds oktober 2000 niet meer voorgekomen. Ook in de basismetaalindustrie zijn de afzetprijzen in de afgelopen maanden opgelopen. In augustus zijn de producten van deze bedrijfstak daardoor bijna acht procent duurder. De prijsstijging in de voedingsmiddelenindustrie laat sinds het

Het conjunctuurbeeld was eind septem ber minder florissant dan eind augustus. Het zwaartepunt van de indicatoren in de Conjunctuurklok is over de grens van ‘hoogconjunctuur’ doorgeschoven naar ‘teruggang’. Twaalf van de vijftien indi catoren in de Conjunctuurklok preste ren echter nog wel boven hun langjarig gemiddelde.

3,6

4,0

3,2

3,5

2,8

3,0

2,4

2,5

2,0

2,0

1,6

1,5

1,2

1,0

0,8

0,5

0,4

0,0

- 0,0

-0,5

III

IV

2004

12

Prijsstijging industrie iets minder hoog De afzetprijzen van de Nederlandse industrie waren in augustus bijna elf procent hoger dan een jaar eerder. Deze prijsstijging is iets minder groot dan in juli, toen de prijzen ruim twaalf procent hoger waren. Voor de vierde achter eenvolgende maand lag de prijsstijging boven de tien procent.

Conjunctuur over de top

4,5

begin van dit jaar een dalende tendens zien. In augustus lag de prijsstijging op zes procent tegen bijna dertien procent in januari. Ten opzichte van juli 2008 daalden de afzetprijzen met 1,4 procent. De prijzen van in Nederland afgezette goederen daalden evenveel in prijs als die van geëxporteerde producten. Bron: CBS.

<

6[oZieg^_oZc^cYjhig^Z

Door huishoudens werd in juli 1,4 procent meer besteed aan goederen en diensten dan een jaar eerder. Het volume van de uitvoer van goederen was drie procent groter. De productie van de industrie was bijna drie procent lager dan in juli 2007. De consumenten waren in september wat minder somber over de economie. Het vertrouwen van producenten in de industrie zakte van 4,9 in augustus naar -0,5 in

2008


II

III

IV

I

2005

II

III

IV

I

2006

II

III

IV

2007

I

II

- 0,4

2008

I#d#k#oZa[YZ`lVgiVVakdg^\_VVga^c`ZgVh I#d#k#kddg\VVcYZ`lVgiVVahZôdZch\ZXdgg^\ZZgYgZX]iZgVh

september. Dit is de grootste afname ooit waargenomen. Het optimisme onder de zakelijke dienstverleners verminderde eveneens, maar veel minder heftig. De kapitaalmarktrente veranderde in september niet. De inflatie was in september met 3,1 procent iets lager dan in augustus. De afzetprijzen van de industrie waren in augustus bijna elf procent hoger dan een jaar eerder. De voor seizoensinvloeden gecorrigeerde werkloosheid bleef in de periode juni

- augustus onveranderd. Het aantal vacatures is in het tweede kwartaal licht gedaald, maar bleef op een hoog niveau. Het aantal uitzenduren steeg licht. Het aantal banen van werknemers was twee procent hoger dan in het tweede kwartaal van 2007. Wel lag de banengroei in de eerste helft van 2008 iets lager dan in 2007. Bron: CBS.

<

Rente ongewijzigd De langetermijnrente in ons land, afgemeten aan het rendement op tienjarige staatsleningen, bedroeg in september 2008 gemiddeld 4,4 procent. Dit is gelijk aan het gemiddelde van augustus. In juni en juli stond de rente op 4,7 procent, de hoogste waarde van de langetermijnrente in bijna zes jaar. De Europese Centrale Bank (ECB) heeft haar rentetarieven op 8 oktober 2008 gewijzigd. De depositorente ligt vanaf deze datum op 2,75 procent. De depositorente wordt vaak beschouwd als de bodem op de rentemarkt. Het belangrijkste rentetarief van de ECB, de reporente, ligt vanaf 15 oktober 2008 op 3,75 procent. Voorafgaand aan deze wijziging verhoogde de ECB haar rentetarieven voor het laatst in juli met

12 10 8 6 4 2 0

I


0,25 procentpunt. Een belangrijk richtsnoer voor de ECB bij het bepalen van het rentepeil is de hoogte van de inflatie in het eurogebied. Volgens de ECB heerst er prijsstabiliteit als de inflatie in de eurozone in de buurt van de twee procent ligt. Dit

streefcijfer wordt al ruim een jaar overschreden. Eurostat, het Europees statistisch bureau, berekende voor september 2008 een inflatie van 3,6 procent. Bron: CBS.

<

@VeîVVabVgìgZciZ_dc\hiZi^Zc_Vg^\ZhiVVihaZc^c\

5,0 4,5 4,0 3,5 3,0 2,5 2008

15

n Interview Piet kruijt

bedoeld als vervanger voor korte autoritten die zeer milieubelastend zijn.”

Is er leven na FHI?

Serieuze oplossing

De verkoop van zijn laboratoriumbedrijf HCI Cryogenics maakt een jaar of vijf geleden een einde aan de bestuursperiode van Piet Kruijt. Het vertrek uit de laboratoriumbranche betekent voor de geboren ondernemer de kans een nieuw en op dat moment praktisch onbekend product op de Nederlandse markt te introduceren waarin Kruijt ongekende mogelijkheden ziet. We hebben het dan over de vanuit de Verenigde Staten overgewaaide Segway, een hoogtechnologische, zichzelf in evenwicht houdende tweewieler. “De Segway biedt in de toekomst nog veel technologische mogelijkheden voor verschillende FHI-leden.”

“Segway: een product waar muziek in zit” Door Roy Vervoort “In de jaren voor de verkoop van ons bedrijf aan Hoek Loos (tegenwoordig Linde Gas, red.) ben ik met veel plezier bestuurslid geweest binnen FHI”, vervolgt Kruijt. “Op deze manier kon ik eens in een andere keuken kijken en was ik actief betrokken bij de ontwikkeling van activiteiten die interessant zijn voor de gehele branche. Ik vind dat een bestuur zich continu moet afvragen of het voor de aangesloten bedrijven nog

je eigen toko beperkter. Hoewel Hoek Loos over het algemeen buitengewoon plezierig is omgegaan met de nieuwe situatie is de commerciële flexibiliteit van een zo’n grote organisatie aanzienlijk minder door de vele procedures die nu eenmaal bij een grote onderneming horen. En ergens is dat ook nog heel logisch ook.”

aantrekkelijk is om lid te blijven en dat heb ik tijdens mijn ambtsperiode voortdurend in mijn achterhoofd gehouden.”

Ondanks de veranderingen blijft Kruijt nog ongeveer tweeëneenhalf jaar zijn ‘eigen’ bedrijf leiden voordat hij een nieuwe weg inslaat. “Als je een bepaalde ondernemingsvrijheid gewend bent en je moet je confirmeren aan een ander beleid, dan word je beperkt in je mogelijkheden. Als je ondernemingsgericht bezig bent, zoek je voortdurend nieuwe horizonnen. Hoewel de directie van Hoek Loos redelijk snel kon schakelen, duurde de implementering in de organisatie vaak erg lang en dat werkte uiteindelijk voor mij minder goed.

Ondernemerschap

Afkickperiode

Maar is er een leven na FHI voor Piet Kruijt? “Eigenlijk moet je vragen of er een leven is nadat je bedrijf verkocht is. Persoonlijk was dat een enorme verandering, zeker omdat de koper een multinational was. Sta je de ene dag nog zelf aan het roer, nam je zelf beslissingen en bepaalde je je eigen tempo, de andere dag moet je alles laten beoordelen door een CEO. Maak je deel uit van een grote organisatie, dan zijn de mogelijkheden om ondernemerschap toe te laten in

Na het vertrek bij Hoek Loos nam Piet Kruijt een tijdje afscheid van het ondernemen. “Ik zie het als een afkickperiode, maar dat viel niet mee. Achteraf denk ik dat een poosje niets doen heel goed is geweest.” Maar het bloed van Piet Kruijt kruipt toch waar het niet gaan kan. “In 2003 ben ik door een bedrijf gevraagd om eens naar een logistiek probleem te kijken. Ik herinnerde me dat ik in 2002 voor het eerst een Segway had gezien in een ochtendblad. Ik voorzag

“Een ondernemer zoekt voortdurend nieuwe horizonnen”

16

dat dit voertuig een goede oplossing van het probleem zou kunnen zijn en ben vervolgens naar de Verenigde Staten gevlogen om dieper op de mogelijkheden van dit bijzondere voertuig in te gaan.” Eind 2004 pas gaat het voormalig FHIbestuurslid, na eerst een zorgvuldige afweging te hebben gemaakt aan de slag als importeur van Segway in Nederland. “De Segway is een tot de verbeelding sprekend product en past, vanwege het bijzonder milieuvriendelijke karakter, zeer goed bij bedrijven die actief werk maken van maatschappelijk verantwoord ondernemen. Het is helemaal nieuw, qua concept, qua techniek maar vooral qua toepassingsmogelijkheden. De Segway deed en doet mijn ondernemershart sneller kloppen.” Het enthousiasme bij Piet Kruijt neemt exponentieel toe als het gesprek zich helemaal toespitst op de Segway. “Dean Kamen (de uitvinder van de Segway, red.) heeft het in de jaren tachtig al goed gezien. Hij voorzag door toename van milieu- en verkeersproblemen dat overheden maatregelen zouden moeten nemen om binnensteden bereikbaar en vooral leefbaar te houden. Steeds meer steden worden autoluw gemaakt en worden dus minder makkelijk bereikbaar. Andere innovatieve vormen van vervoer zijn dan ook noodzakelijk om de bereikbaarheid in binnensteden mogelijk te houden. De Segway is vooral


En juist hier ziet Kruijt de toegevoegde waarde van zijn Segway. “Je moet steeds vaker de auto aan de rand van de stad parkeren. Als je ervoor kunt zorgen dat daar een vervoermiddel aanwezig is op het moment dat jij het nodig hebt, dat je brengt op het punt waar jij wilt zijn, dat aanwezig is op het moment dat jij weer wilt vertrekken, je exact brengt naast de deur van je auto en dit alles zonder enige inspanning dan kom je dicht bij het ‘autogevoel’ van de notoire automobilist. Wat mij betreft praten we dan over een zeer serieuze oplossing voor tal van problemen én voor de luie mobilist.” Hoe mooi het verhaal ook klinkt, het kostte Piet Kruijt vier jaar stoeien met de wetge-

“De Segway is een serieuze oplossing voor de luie mobilist” ver om het verbod zich met een Segway op de openbare weg te begeven ongedaan te maken. “Den Haag wist zich geen raad met dit voetgangersondersteunend vervoersmiddel, zonder gaspedaal of rem. De samenleving was er al een tijdje aan toe, maar de wetgever hebben we nog moeten overtuigen. We hebben het beeld rondom Segway om weten te draaien van een yuppenvoertuig naar een product dat een bijzondere rol kan spelen in de vervoersketen.” Ook voor Piet Kruijt geldt dat er zeker een leven na FHI bestaat. Het gaat met de Segway in Nederland de goede kant op, maar volgens de oud-bestuurder is er nog veel werk te verzetten. “Ik ben er heilig van overtuigd dat de Segway de voorloper is in een reeks van ontwikkelingen om mensen op een volkomen andere, meer comfortabele manier te vervoeren. Deze tweewieler kan bijdragen aan het fileprobleem, is goed voor het milieu en biedt oplossingen voor werkgevers om hun mensen tijdig en goedkoper op hun werkplek te krijgen. Een product met toekomstmuziek.” <


17

n Federatienieuws

FHI-HRM Actualiteitenseminar 2008 in teken van Human Capital

“Een goed HRM-beleid is de kern voor succes voor ieder bedrijf” FHI-HRM Actualiteitenseminar: ‘Gevraagd: gekwalificeerd personeel (m/v)’. Dit is een oproep die veel technologiebedrijven vandaag de dag laten horen en deze ondernemers zoeken praktische oplossingen voor het vinden en behouden van tevreden en gekwalificeerde medewerkers. Want werken binnen de technologiebranches is dynamisch en veelzijdig. Innovatie en ondernemen zijn de sleu telwoorden in onze hightech branche. Vacatures zijn lastig invulbaar, terwijl de bedrijven schreeuwen om gekwalificeerde arbeidskrachten. “Een goed Human Resource Management beleid is de kern voor succes voor ieder bedrijf. Zonder enthousiaste en gemotiveerde mensen is het onmogelijk om de strategische doelstellingen jaar na jaar te halen.”

Door Roy Vervoort “Ieder bedrijf heeft te maken met mensen, de human resources, en dient daarom een goed doordacht beleid te hebben”, vervolgt consultant en coach Henk de Folter zijn betoog. “Ondernemers moeten zorgen voor een concurrerend beloningsbeleid, goede secundaire voorwaarden en een werkomgeving die enthousiasmeert en motiveert. Opleidings- en carrièremogelijkheden zijn belangrijke factoren om mensen te binden.”

Goede mensen vasthouden Toch is Henk de Folter, voormalig European HR-manager en dagvoorzitter tijdens het jaarlijkse FHI-HRM Actualiteitenseminar op 8 oktober 2008, niet verrast door de huidige

problemen. “Op dit moment heeft iedereen de mond vol van het tekort op de arbeidsmarkt. Ik loop al een tijdje mee en ik moet bekennen dat het vinden van goede mensen altijd een probleem is geweest en dat zal het ook altijd blijven. Reden te meer om er alles aan te doen om de goede mensen vast te houden door een goed HRM-beleid.” “De FHI-bedrijven zijn veelal handelsbedrijven die veel (management)tijd besteden aan het verkoop- en aftersalesbeleid”, aldus De Folter. “Dit beleid valt of staat met de mensen die het uit moeten voeren, terwijl het management relatief weinig tijd aan het mensenbeleid besteedt.” Ook wat betreft de regelgeving ziet Henk de Folter niet zo veel verschil met vroeger, maar dat vindt hij minder belangrijk. “Voor een goed

HR-beleid zijn de interne regels belangrijker dan de wetten van de overheid. Juist op dit vlak kunnen bedrijven zich onderscheiden van de concurrentie.”

Normale marktwerking Eén van de oorzaken voor het tekort aan gekwalificeerd personeel in de technologiesector ligt in het feit dat nog steeds maar weinig mensen kiezen voor een exacte studierichting. “Onbekend maakt onbemind”, meent De Folter. “Een technische studie biedt garantie voor de toekomst, is uitdagend en mensen kunnen er hun inventiviteit en creativiteit in kwijt. Deze boodschap moeten we als branche uit blijven dragen.” Voor Henk de Folter is het ook een raadsel waarom de technische beroepen nog steeds minder betalen dan de bedrijfseconomische. “We spreken al jaren over een tekort, maar de normale marktwerking gaat hierin niet op.” “We vissen allemaal uit dezelfde, kleine vijver en om mensen te vinden zit er niets anders op dan uitermate creatief te zijn.” Volgens Henk de Folter richt tachtig procent van de werkgevers zich op een kleine groep actief werkzoekenden van ruim tien procent. “Bedrijven die schoolverlaters en werkzoekers zoeken, hebben het niet zo heel moeilijk. Er is echter een grote

groep latente werkzoekers die niet echt zoekt, maar die verleid moet worden om ze binnen te halen. Bij de werving van deze groep moeten bedrijven gebruik maken van de allernieuwste middelen. Daarnaast werkt het via via werven ook nog steeds erg goed. De vraag is alleen: hoeveel van de FHI-leden hebben hiervoor een creatief actief beleid?”

Belangenbehartiging Ook MKB-Nederland behartigt de belangen van de technologiebedrijven en geeft het industrie- en technologiebeleid in overleg met FHI vorm. “Door de inbreng van FHI is MKB-Nederland beter in staat de belangen van de technologie naar voren te brengen, knelpunten te signaleren en oplossingen te initiëren”, aldus Mario van Mierlo van MKBNederland. “Deze inbreng is cruciaal voor een effectieve belangenbehartiging.” Van Mierlo, die tijdens het FHI-HRM Actualiteitenseminar ook een presentatie voor zijn rekening nam, meent dat 2009 een jaar vol onzekerheden zal zijn. “Het kabinet neemt goede maatregelen zoals WW-premieverlaging voor werknemers tot nul, het afschaffen van de eerste dagmelding en het stimuleren van werkgevers om ouderen in dienst te nemen door het invoeren van subsidieregelingen. Maar MKB-Nederland maakt werk van een effectievere organisatie van arbeidsbemiddeling en we streven naar een publiekprivate samenwerking.” Meer informatie over het FHI-HRM Actualiteitenseminar? Neem contact op met Mirjam Fiege via (033) 465 75 07 of via [email protected] <

Zo gezegd en geschreven! “Ooit leefden we allemaal in een dorpje met een diep besef dat er altijd wel een wijze leider was die de problemen aankon. Mensen hadden bijna het natuurlijke besef dat het geluk van individuen afhankelijk was van het geluk van het hele dorp.” Tex Gunning, managing director Decorative Paint bij Akzo Nobel in Forum van 24 juli 2008.

“Meer vrouwen aan de top krijg je heus niet door een vrouw in de sollicitatiecommissie te zetten. Integendeel zelfs. Vrouwen zijn vaak net krabben: die trekken elkaar naar beneden als er een langs de krabbenmand omhoog probeert te klimmen. Daar moeten we onze ogen niet voor sluiten. Daar moeten we ons bewust van zijn.” Bram Buunk, hoogleraar evolutionaire sociale psychologie aan de Rijksuniversiteit Groningen in Intermediair van week 30, 2008.

“Zo is het toch wel heel vreemd dat Nederlanders massaal oliebollen eten met Oud en Nieuw en dan de rest van het jaar helemaal niet meer. Dat zie je nergens anders in de wereld. Voor ons wel belangrijk in de planning: in een paar dagen tijd moet je miljoenen pakken oliebollenmix verkopen. Want wat overblijft raak je in de rest van het jaar echt niet meer kwijt. Zelfs na al die jaren blijf ik me hier over verbazen.” Alfred Oetker, managing director Dr. Oetker Nederland in Rabobank Cijfers & Trends van juli 2008.

“Je ziet de aandacht van jongeren verschuiven naar bedrijven waarbij ze iets voor de maatschappij kunnen betekenen.” Aad Veenman, president-directeur van de Nederlandse Spoorwegen in Incompany van september 2008.

“Bedrijven werden niet meer bezien in het licht van de behoeften van een samenleving of in hun sociale betekenis als verschaffer van werkgelegenheid, maar als producent van geldstromen.” prof. dr. Roel Kuiper, bijzonder hoogleraar Reformatorische Wijsbegeerte in Nederlands Dagblad van 11 oktober 2008 naar aanleiding van de kredietcrisis.

“Er zouden toch mensen moeten zijn in een onderneming die zeggen: tien jaar geleden maakten we deze fouten ook, laten we het nu niet weer doen.” Onno Ruding, voorzitter van Centre for European Policy Studies (CEPS) in Zaterdag &cetera van 11 & 12 oktober 2008.

“Het kan soms ook helpen als een huisarts zegt: kom, je bent zo’n druk baasje, je kan natuurlijk een pilletje nemen maar je kan ook eens proberen lekker buiten te zijn.” Roger van Boxtel, voorzitter van de Raad van Bestuur van Menzis in Zaterdag &cetera van 4 & 5 oktober 2008.

“Bescheiden en betrouwbaar past bij onze doelgroepen, professionals in de medische, juridische en financiële sector.” Nancy McKinstry, Chief executive officer van Wolter Kluwer in Incompany van September 2008.

18



<

19

n Federatienieuws

Dick Gommer wint twintigste editie van FHI Golftournament

Om alvast te noteren:

De winnaar, Dick Gommer

Eregast, Charlie Aptroot

De jubileumeditie van het jaarlijkse FHI golftoernooi is gewonnen door een echte ‘crack’, Dick Gommer. Startend vanaf handicap zes leverde de directeur van het Ingenieursbureau met zijn eigen familienaam een wereldprestatie door te eindigen met 36 punten. Het was voor het eerst dat een FHI-lid voor de tweede keer de wisselbeker voor een jaar mee naar huis mag nemen. Gommer won ook in 1994. Tweede Kamerlid voor de VVD, Charlie Aptroot, was speciaal naar landgoed Bergvliet gekomen om de prijzen uit te reiken. De parlementariër, die altijd pal staat voor


de belangen van het bedrijfsleven, sprak zijn bewondering uit voor de sfeer van saamhorigheid die hij aantrof in en rond het clubhuis in Oosterhout. “Het is altijd een genoegen om te ervaren met welke gedrevenheid de technologiebranches van FHI opereren.”

FHI Golftournament 2009 is op donderdag 27 augustus op een nog nader bekend te maken golfcourse.

man van FHI, Anne Wind van administratiekantoor WIND-up @dministrations, maakte zijn reputatie ook waar. Startend met handicap 5.4 sloeg hij the longest drive. Ruud Rooker van FHI-partner HBR Branche Verzekeringen ging als winnaar van de neary-competitie naar huis.

Gelijke kansen De misschien wat socialistische kreet ‘gelijke kansen’ gaat ook op bij de wedstrijd op de golfbaan, omdat we het toch eigenlijk vooral voor de gezelligheid en de onderlinge contacten doen. Het werd bewezen door Wim Vieleers van de firma Stulz Groep. Met goed spel en zichtbaar veel plezier nam hij de tweede plek voor zijn rekening. De financiële

Alle tradities werden op 28 augustus in ere gehouden. Het was weer volle bak, in totaal zo’n 160 deelnemers. De baan was fijn, het weer perfect, het eten uitmuntend, het clubhuis gezellig, de sfeer joviaal en de prijzentafel overvol. Met dank aan de golfcommissie bestaande uit Gejan Starink en Willem van Raalte. En natuurlijk ook dankzij de sponsors:

21

n Federatienieuws

Nu al drie taskforces aan het werk voor HET Instrument 2010 als de bezoeker beter te kunnen bereiken en te binden is het noodzakelijk om per branche specifieke invullingen te ontwikkelen. In dat verband is besloten om al dit najaar te starten met drie verschillende taskforces, voor elk branche één. Deze taskforces zullen bestaan uit vertegenwoordigers van een doorsnede van exposanten per branche, ondersteund door het branchemanagement binnen FHI en de FHI-medewerkers voor beurzen en communicatie. Vanuit de gedachte dat de beurs meer een ‘feest’ moet worden voor de bezoekers zullen de taskforces in de komende maanden creatief moeten worden in het bedenken van reaROUTEBESCHRIJVING liseerbare acties om zowel exposanten als bezoekers enthousiast te maken voor HET Instrument 2010.

Technologiebranches manifesteren zich in Den Haag FHI-leden uitgenodigd voor confrontatie met politiek Het jaarlijkse Federatiecongres van FHI begint spraakmakend te worden. Op 27 november ‘staat’ de branche er weer, in Sociëteit De Witte op het Plein in Den Haag, pal naast het Binnenhof en het gebouw van de Tweede Kamer. De politiek kan niet langer om de technologiebranches heen. Vorig jaar moest Jan Peter Balkenende zich op het laatste moment laten vervangen door Maria van der Hoeven toen het ging om ‘wie houdt straks onze bedrijven draaiende’. Wie deze keer de Haagse politiek zal vertegenwoordigen, is nog onzeker. ‘Wie beslist in de markt voor industrie, wetenschap en zorg’ is het thema dat zeker vaststaat. nu regelen is de vraag die hem is voorgelegd. Welke rol wordt er bijvoorbeeld van de FHI-leden verwacht? Hoe gaat de overheid hier mee om?

'(1,(8:(2)/,77`5$,5(62&,°7(,7'(:,77(/,*7$$1+(73/(,1

(5,63$5.((5*(/(*(1+(,'21'(5+(73/(,1

Amsterdam A4 tot Prins Clausplein.

Rotterdam A13, vervolgens A4 tot Prins Clausplein. Utrecht A12 tot Prins Clausplein. Vanaf het Prins Clausplein:

U volgt de borden Den Haag Centrum over de Utrechtse Baan. Aan het eind van dit stukje snelweg gaat u linksaf de Zuid-Hollandlaan op. U zorgt dat u het Malieveld aan uw linkerhand houdt. Bij de verkeerslichten (T-kruising) linksaf de Koningskade op en vervolgens bij de verkeerslichten rechtsaf

Na afloop van de beurs HET Instrument, afgelopen voorjaar, ventileerde FHI teleurstelling over het aantal bezoekers. Dat viel tegen. Tijdens een uitgebreide evaluatie met de exposanten in september bleek die teleurstelling breder te leven. Toch heerste er in de bijeenkomst die werd bezocht door zo’n honderd bedrijven een heel constructieve sfeer. “In de volgende editie van 2010 moet en kan het beter.” Twee belangrijke uitgangspunten werden geformuleerd in het kader van de voorbereiding van HET Instrument. Ten eerste was men het er unaniem over eens dat HET over twee jaar zeker niet weer in de meimaand moet worden gehouden. De vele vakantiedagen in die maand maken het onmogelijk professionals, die daardoor een achterstand oplopen in hun werk, in groten getale naar

Utrecht te krijgen. Het zal mede van de algemene beurskalender en de beschikbaarheid van geschikte halaccommodaties afhangen wat de exacte datum gaat worden, waarbij voorlopig niets is uitgesloten.

Drie beurzen Het tweede uitgangspunt, dat ook al eerder door de tentoonstellingscommissie en de

branchebesturen was geformuleerd, betreft de profilering van de beurs. Door de verbreding van de verschillende bezoekersdoelgroepen lijkt het zinvol om iets meer dan voorheen HET Instrument te beschouwen als een drieluik van verschillende beurzen voor Industriële Elektronica, voor Industriële Automatisering en voor Laboratorium Technologie. Om per branche zowel de exposanten

62&,°7(,7'(:,77( 3/(,1 3267%86 $1'(1+$$* 7(/ :::62&,(7(,7'(:,77(1/

&%$%2!4)%6!. 4%#(./,/')%"2!.#(%3

De verhuizing van de Uraniumweg in Amersfoort naar de Dodeweg in Leusden, die in de

22

voorgaande editie van het Signalement werd aangekondigd, is vlot verlopen. De FHI-medewerkers gaan met extra plezier naar hun werk. De relaties van de organisatie nemen de branche en haar leden opeens nog serieuzer als ze ervaren hoe daar de zaken voor elkaar zijn. Bovendien blijkt de bereikbaarheid sterk te zijn verbeterd. Alles ‘draait’ en er is geen sprake geweest van onderbreking van de ‘productie’ mede dankzij de planning van de overgang in de vakantieperiode. Omdat bij zo’n overgang naar een nieuw gebouw ver-

verlaten en vindt u de Sociëteit de Witte te rechter zijde. Sociëteit de Witte bevindt zich op een loopafstand van circa tien minuten van het NS Centraal Station en van het Malieveld.

Eén van de ministers of fractieleiders zal spreken over de investeringsagenda van de overheid. Welke opdrachten kan de branche verwachten, hoe gaat de overheid het regeringsvoornemen waarmaken en optreden als innovatieve opdrachtgever? Gastheer en FHI-voorzitter Marcel van den Broek snijdt het heikele punt van inkoopmacht versus het verbod op kartelvorming met name in de zorgsector aan als uitgangspunt voor een boodschap van FHI-leden aan Den Haag. Uit de industrie is Tjerk Gorter de derde prominente spreker. Voorheen was hij directeur technologie en innovatie bij Friesland Foods. Op dit moment is Gorter voorzitter van twee nationale innovatieprogramma’s: Food & Nutrition Delta en Scheidingstechnologie. Als prominent lid van de werkgroep technologie van VNO-NCW houdt hij zich bezig met de consequenties van de schaalverkleining bij grote bedrijven en de groeiende betekenis van kleine technologiebedrijven. Nu grote bedrijven niet langer richtinggevend (kunnen) zijn voor de economisch technologische agenda van Nederland, hoe gaan we dat dan

wacht mocht worden dat er de eerste maanden nog wat puntjes op de ‘i’ gezet moeten worden, is er door het federatiebestuur voor gekozen alle leden en relaties niet eerder dan halverwege januari 2009 uit te nodigen voor een officiële officewarming annex nieuwjaarsbijeenkomst. Medio december zullen daartoe de uitnodigingen worden verzonden. Kijk voor de prijzen en mogelijkheden van de vergaderfaciliteiten op Landgoed Leusderend op pagina 61. <


in waar u uw auto (betaald) kunt parkeren. Aan de andere kant (de Uitgang) kunt u de pleingarage weer

0OSTBUSq#"!MERSFOORTq4EL s&AX q)NTERNETWWWFHINLq% MAILINFO FHINL

Nieuwe kantoorlocatie FHI in gebruik Leden van FHI kunnen sinds begin september vergaderen in de Einsteinzaal, de Curiezaal, de Moorezaal of de Van Leeuwenhoek. De nieuwe kantoorlocatie op Landgoed Leusderend kan bijeenkomsten faciliteren tot ruim honderd personen in een prachtige bosomgeving, op een campus met marketingsfeer, op hoog niveau qua faciliteiten.

de Korte Voorhout op. Tweede straat linksaf de Lange Houtstraat in. Dan rijdt u rechtdoor de Pleingarage

Tijdens de bijeenkomst op 22 september meldden diverse mensen zich meteen spontaan aan om mee te doen in een taskforce. Wie het gemist heeft, kan zich alsnog melden bij Paul Petersen voor Industriële Elektronica, Eelco van Harten voor Industriële Automatisering of Andreas Meijer voor Laboratorium Technologie. <


Het FHI Federatiecongres staat geprogrammeerd tijdens filetijd, van 17.00 tot 20.30 uur. Voor eten wordt gezorgd en wie er belang bij heeft kan overdag de discussie volgen in de Tweede Kamer waar Balkenende, Van der Hoeven en Plasterk met de fracties praten over het technologie en innovatiebeleid. Logisch dat de betrokken Kamerleden worden uitgenodigd om na afloop naar het FHI-congres te komen en mee te doen aan de discussie na de presentaties. FHI Federatiecongres ‘Wie beslist in de markt voor industrie, wetenschap en zorg’, donderdag 27 november, 17.00-20.30 uur, Sociëteit De Witte, Plein 24 in Den Haag. Neem voor meer informatie contact op met Marina van den Berg via (033) 465 75 07 of [email protected] <

23

n Nieuws van FHI-partners

Sturen op werkplezier effectiever dan verminderen werkdruk Werkgevers doen er goed aan zich meer te concentreren op het werkplezier van hun medewerkers dan op het verminde ren van de werkdruk. Het verlagen van de werkdruk kan wel helpen om een burn-out te voorkomen, maar niet om een medewerker bevlogen te maken. Energiebronnen in het werk hebben dat effect wel. Dit blijkt uit recent promotie onderzoek van dr. Willem van Rhenen, Chief Medical Officer van ArboNed, aan de Universiteit van Amsterdam. Het is een belangrijke conclusie omdat bevlo gen medewerkers een positieve bijdrage leveren aan de winst, verkoop, kwaliteit en klanttevredenheid. Van Rhenen onderzocht twee jaar lang honderden midden- en hogerkader managers. Uitgangspunt van het onderzoek was de energie van de medewerker. Deze energie heeft een waarde die varieert van het minimum (burn-out) tot het optimum (bevlogenheid). Doel van het onderzoek was te laten zien wat het effect is van enerzijds de belastende elementen in het werk zoals werkdruk (stressoren) en anderzijds de elementen die het werkplezier bevorderen (motivatoren). Zoals verwacht kan een burn-out worden voorspeld door een hoge score op stressoren en een lage score op motivatoren. Het omgekeerde is niet waar: een lage score op stressoren

Dagelijks staat ArboNed ondernemers, instellingen en overheden bij in hun zorg voor gezond personeel en een verantwoorde werkplek. ArboNed heeft met FHI afspraken gemaakt over het ‘hofleverancierschap’. FHI-leden kunnen rekenen op branchegerichte dienstverlening en extra aantrekkelijke voorwaarden. <


“Alleen bevlogen medewerkers zullen excellent presteren” heeft niet direct invloed op de bevlogenheid van de medewerker. Een hoge score op motivatoren ofwel job resources heeft dit duidelijk wel. Daarom pleit Van Rhenen voor nadruk op energiebronnen in het werk in het onderzoek gemeten als de sociale steun van collega’s, autonomie, ontwikkelings- en ontplooiingskansen en het krijgen van feedback. Van Rhenen: “Voor veel organisaties vormen de medewerkers het hart van de bedrijfsvoering. Toch wordt bij het welzijn van die medewerkers nog te vaak gedacht in termen van ziekte, (on)gezondheid en (ongezonde) leefstijl. Het is hoog tijd voor een shift in het denken. Een benadering vanaf de positieve kant, het werkplezier,

levert organisaties aantoonbaar meer resultaat op. Alleen bevlogen medewerkers zullen excellent presteren.” Het resultaat van bevlogen medewerkers is direct zichtbaar. Als een medewerker de juiste motivatoren ofwel job resources heeft, voelt hij zich betrokken. Dat geeft commitment voor de organisatie, een lager ziekteverzuim en een hogere intentie om te blijven - belangrijk in een krappe arbeidsmarkt. Van Rhenen: “Bevlogenheid is letterlijk besmettelijk, het heeft ook een positief effect op de collega’s. Een bevlogen manager trekt een hele afdeling omhoog en neemt die positiviteit zelfs mee naar huis. Bovendien kan een organisatie met bevlogen medewerkers betere resultaten boeken op omzet en winst, kwaliteit en klanttevredenheid.” Meer informatie? Neem contact op met Willem van Rhenen, Chief Medical Officer ArboNed via (030) 299 66 66. <

25


Ontwikkeling van medewerkers in de organisatie Gecoachte én coach samen op weg naar resultaat Coaching is een begrip dat de laatste jaren een grote vlucht heeft genomen. Het lijkt soms wel of we niet meer zonder kunnen. Echter, er bestaan ook veel misverstanden over wat coachen nu eigenlijk is. Wanneer is coaching effectief? Wat vraagt een goede coachings sessie van de coach en de gecoachte? De aanleiding voor coaching kan verschillend zijn. In de meeste gevallen gaat het om coachen van medewerkers ter verbetering van competenties, die gelieerd zijn aan de organisatiedoelstellingen, de cultuur en de functie van de medewerker, maar coaching kan ook plaatsvinden bij medewerkers met niet-functionele overtuigingen.

Door René Wientjens In principe heeft iedere medewerker ‘recht’ op coaching, zeker als groei in de functie gewenst is. Je hoeft immers niet ziek te zijn, om beter te worden. Maar in de praktijk loopt het vaak anders. We horen het ons vaak zeggen: ‘voor coachen is geen tijd’, ‘hij is al zo lang in dienst’ of ‘ze doet het toch goed’. Toch vragen steeds meer medewerkers graag extra begeleiding om nóg beter te worden. Dit zal in de toekomst nog belangrijker worden, met steeds minder beschikbare arbeidskrachten op de arbeidsmarkt. Juist om deze reden is het van belang bewust te zijn van het feit dat professioneel gedrag van een medewerker een professionele aanpak in de aansturing vereist. Wie de medewerker wil coachen, moet daar uiteraard ook toe in staat zijn en de juiste tools gebruiken. Anders krijgen we de manager die goed bedoelde adviezen geeft aan de medewerker met als gevolg een tevreden medewerker, die verder niet in beweging komt (lees: zich ontwikkelt). En bij de coaching gaat het juist om de beweging zodat de medewerker op eigen kracht met meer succes en plezier de taken vervult, doelen haalt en verantwoordelijkheid neemt. Om beweging te creëren bij de medewerker is ook beweging nodig bij de manager die zich wil ontwikkelen als coach.

Ontplooien Competenties van medewerkers bestaan uit de componenten kennis, vaardigheid en

26

attitude. Bij coachen moeten we terdege rekening houden welke component verbetering behoeft. Immers, het coachen op de verkeerde component leidt tot een ogenschijnlijke verbetering, maar heeft geen continue verbetering tot gevolg. In veel gevallen is er behoefte aan een combinatie van verbetering op kennis, vaardigheid en/of attitude. De coach moet in staat zijn om op alle onderdelen toegevoegde waarde te leveren. Het uiteindelijke doel van coachen is om de potentie en capaciteiten van de medewerker te benutten en te ontplooien, maar ook om de gezamenlijk gestelde doelen te realiseren. Dit betekent dat coaching niet alleen is het ontwikkelen van de (nieuwe) medewerker voor de (nieuwe) functie, maar ook bijvoorbeeld het helpen van een gewaardeerde en gemotiveerde collega bij prestatieproblemen of het voorkomen dat stilstand achteruitgang betekent en misschien leidt tot demotivatie. Om succesvol te kunnen coachen, is het van belang om een aantal voorwaarden in acht te nemen. Om te beginnen moet de gecoachte toe zijn aan coaching, maar moet deze ook gecoacht willen worden en de coach accepteren. De coach zelf moet vanzelfsprekend de professionele vaardigheden bezitten om de medewerker in beweging te krijgen zoals luisteren en feedback geven, maar moet ook een gedegen kennis hebben van zijn/haar eigen overtuigingen, respectvol kunnen

confronteren en patronen in gedrag kunnen herkennen.

Coachvraag Het is van essentieel belang dat de coach vraag concreet is en dat de medewerker én manager het hierover eens zijn. Welke competentie moet verbeterd worden om het doel te bereiken? Hierin blijkt regelmatig dat de oplossing van een coachvraag op een ander niveau zit dan het probleem zich presenteert. Daarbij moet de coach rekening houden hoe mensen leren. De één leert meer van voorbeeldgedrag terwijl de ander graag dingen zelf probeert. Een onervaren coach kan nogal eens de neiging hebben het probleem van de gecoachte over te nemen. Dit gebeurt vaak ongemerkt, maar het gevolg is dat de coach heel hard aan het werk gaat en de gecoachte niet in beweging komt. In het ergste geval ervaart de gecoachte de vraag dan niet (meer) als zijn vraag. Het is dus van belang dat de gecoachte eigenaar is van de coachvraag. Wanneer de coachvraag concreet is en er is commitment, dan is het zaak alert te zijn op de vragen van de gecoachte: ‘kun je mij helpen met goede ideeën om me te verbeteren’. De gecoachte gooit als het ware de rode loper uit naar coach. Als de coach eenmaal de eerste stap zet op de loper, laat het gevolg zich snel raden. Het is voor de coach zaak de gecoachte uit te dagen in plaats van de goedbedoelde adviseur te spelen.


Persoonlijkheid Attitude is de houding van de medewerker ten opzichte van een bepaalde situatie of aanpak. Deze houding wordt gevormd door vele aspecten. De ijsberg van de persoonlijkheid geeft meer inzicht in deze aspecten, maar ervaringen, opvoeding en cultuur zijn eveneens belangrijke bronnen. Het gevolg zijn de waarden en normen die ervoor zorgen dat we opvattingen of overtuigingen hebben. Toch laten mensen, die prima in staat zijn een taak uit te voeren, dit niet zien. Dit kan te maken hebben met een onderliggende opvatting. Om iemands gedrag in beweging te krijgen, is het helder kunnen verwoorden van iemands opvatting een heel handig


aanknopingspunt om verder te komen. Ook de coach heeft te maken met zijn eigen opvattingen. Door deze goed van zichzelf te kennen, is de coach in staat om de ander in beweging te krijgen. Het verdient dan ook aanbeveling om de eigen normen te benoemen en de opvattingen die daar bij horen. Mensen komen niet in beweging door een opvatting, maar door een paradigmawisseling bij zichzelf; de medewerker denkt en handelt vanuit een ander gezichtspunt, waardoor zijn (effectief) gedrag verandert. Coaching van medewerkers is een essentieel onderdeel van het takenpakket van leidinggevenden. In de rol als coach zal de

leidinggevende een goed eigenbeeld moeten hebben om de juiste aansluiting bij de gecoachte te hebben en de vaardigheden moeten bezitten om de gecoachte in beweging te krijgen. Het eigenaarschap van de coachvraag moet wel bij de gecoachte blijven. Om de coachrol dan ook goed te vervullen, is het wellicht zinvol om eens goed na te gaan wat het huidig niveau is van de vaardigheden voor een goede coach en wat het gewenste niveau is. Het kan zinvol zijn om hierover eens van gedachten te wisselen met een professionele coach. René Wientjens is directeur en trainer/ coach bij ISA Life Science. <

27


n column

Naleven polisclausules voorkomt veel problemen Op nagenoeg alle polissen plaatsen verzekeraars clausules om zeker te zijn dat bepaalde risico’s worden beperkt. De meeste clausules geven ook een duidelijke uitleg wat de gevolgen zijn bij een schade als de gestelde eisen niet zijn nagekomen. Dat verzekeraars enige eisen stellen bij een verzekering is begrijpelijk. Iedereen zal het logisch vinden dat een verzekeraar een inbraakalarm eist bij een juwelier en een brandalarm bij een kruit fabriek. Toch beseffen vele verzekerden niet wat de gevolgen zijn van het niet naleven van de gestelde clausules. De meeste verzekeraars plaatsen bij een brandverzekering een clausule voor de elektrische installatie. In dat geval moet de elektrische installatie voldoen aan de NEN 1010-norm betreffende veiligheidsvoorschriften voor laagspanningsinstallaties. De verzekerde is volgens deze norm verplicht om de installaties, apparaten en toestellen eenmaal in de vijf jaar te laten controleren. Veel bedrijven vergeten echter deze controle uit te laten voeren en dit betekent dat een schade, die direct het gevolg is van het niet functioneren van de elektrische installatie, zal worden afgewezen. Daarnaast bestaan er ook veel problemen die te maken hebben met de controle en plaat-

sing van blusmiddelen. Bij diverse schades wijst de verzekeraar de schade af vanwege niet gecontroleerde brandblussers of niet op de juiste wijze geplaatste blussers. Neem het geval van het ontstaan van een kleine brand die eenvoudig met een blusser bestreden kon worden. Jammer genoeg was de blusser, die altijd los naast de afvalemmer stond, verdwenen. Bij het opruimen was de blusser namelijk in de gangkast gezet. Het is vervelend, maar in deze situaties kan het de verzekeraar niet kwalijk genomen worden dat hij de schade afwijst. Een andere clausule die verzekeraars gebruiken, is de vereiste Risico-Inventarisatie en -Evaluatie (RI&E). Het is opmerkelijk dat deze clausule steeds vaker opduikt als onderdeel van de polisvoorwaarden, maar de reden hiervoor is vrij eenvoudig. Arbeidsproblemen worden vaak voor de rechter uitgevochten, waarbij de dienstdoende rechter vaak om de RI&E zal vragen. Als een werkgever deze niet kan overleggen dan zal de rechter de claim in

HBR Branche Verzekeringen BV is gespecialiseerd in bedrijfsverzekeringen. In elk Signalement zal zij een aantal bedrijfsrisicoaspecten behandelen. Daarnaast kunnen leden verzekeringsvragen stellen die in Signalement behandeld zullen worden. veel gevallen aan de werknemer toekennen. Een bedrijf zonder RI&E is dus verhoogd risico voor de verzekeraar. In de praktijk komt een aantal clausules veel voor en vooral bij deze groep luidt het advies ze goed na te leven. Het gaat om clausules over blusmiddelen, alarmen beveiligingsinstallaties, elektrische installaties, brandmeldinstallaties, clausules over gevaarlijke stoffen en de afvalcontainers. Het is zaak ervoor te zorgen dat een clausule daadwerkelijk een positieve bijdrage aan de organisatie levert. Een clausule die niet nageleefd wordt, is in potentie een financiële killer voor het bedrijf.

Nadere informatie: HBR Branche Verzekeringen BV Ruud Rooker of Eliab Salamony telefoonnummer: (023) 526 07 68 e-mailadressen: [email protected] of [email protected] <

De inhoud van deze berichten moet de ontvangers doen geloven dat zij de mogelijkheid om een domeinnaam te claimen kwijtraken wanneer de bedrijven niet tijdig en adequaat reageren. Deze aanbieders hebben vooraf uitgezocht dat bepaalde bedrijven de rechtmatige eigenaars zijn van

28

een merk of handelsnaam. Om deze reden hebben zij zogenaamd de plicht om de rechtmatige eigenaar te informeren over de claim die een ander bedrijf probeert te leggen. Onder tijdsdruk proberen de aanbieders van domeinnamen de oorspronkelijke eigenaar op een slinkse manier

Freek Rooze

Weet u wat uw passies zijn? Kunt u drie dingen noemen waar u zich telkens weer met veel overgave voor wilt inspannen? Zo ja, hoe zijn ze ontstaan? Een passie ontstaat niet vanzelf. Het begint met iets leuk te vinden. Zo leuk, dat je er veel tijd en energie aan gaat besteden. En langzamerhand ga je merken dat je er iets waardevols voor terugkrijgt. Respect, het gevoel voor anderen iets te betekenen, hernieuwde energie, vrijheid, uitdagingen, vertrouwen of gewoon geld. Vervolgens ontstaat een doel. Een droom of visie zo u wilt. Dat is de aanjager van de passie. Ze zorgt ervoor dat mensen hun eigen grenzen durven overschrijden. Dat ze creatief worden. Dat ze de energie en tijd vinden om te doen wat nodig is. Edison zou het nooit zo lang hebben kunnen volhouden als hij zijn droom, een gloeilamp die uren kon branden, niet zo helder voor ogen had gehad. Madonna riep al heel vroeg dat ze beroemd en rijk wilde worden en heeft daarvoor ook het onderste uit de kan gehaald. En wat te denken van sporters die een record willen breken of een Olympische medaille willen halen? In sommige organisaties zie ik het tegengestelde verschijnsel. Dan is er geen visie. Het werk bestaat alleen uit taken die moeten worden uitgevoerd. Medewerkers worden door een overdaad aan regels en systemen in hun vrijheden beperkt, of krijgen geen kansen zich te ontwikkelen met een cursus of opleiding. Vaak is het management zo sterk gericht op kortetermijnresultaten en aandeelhouderstevredenheid dat initiatieven, die pas op de lange termijn iets gaan opleveren, herhaaldelijk door kostenbesparingen uitgesteld moeten worden. Voor menig betrokkene is niets zo frustrerend.

Aanbieders domeinnamen in Azië actief in Europa Uit verschillende Aziatische landen dringen aanbieders van domeinnamen, zoals Asia Network en Asia T&R zich met e-mails op aan merkhouders uit Europa met steeds hetzelfde verhaal. In de e-mails waarschuwen deze bedrijven dat zij een verzoek van een ander bedrijf hebben gekregen om een domeinnaam vast te leggen. En laat het nu altijd gaan om een merk of handelsnaam van het aangeschreven bedrijf.

Passie en visie

te verleiden opdracht te geven om de handelsnaam en het merk als domeinnaam vast te leggen. Bedrijven die op deze manier benaderd worden, moeten niet direct op dit prachtig verzonnen verhaal ingaan. Want naast de weinig sympathieke manier van benaderen, zijn ook de prijzen en voorwaarden niet altijd even gunstig. Hoewel het advies is om niet direct op dergelijke aanbiedingen in te gaan, is het niettemin wel verstandig om, net als bij merkbescherming, regelmatig de domeinnaamportefeuille te controleren.


Domeinnamen met extensies als .asia, .hk en .cn van een belangrijk merk of een belangrijke bedrijfsnaam kunnen interessant zijn wanneer in deze regio commerciële belangen een rol spelen. Een betrouwbare provider in Nederland kan hiervoor over het algemeen zorgdragen of advies geven hoe nu verder te handelen. Nadere informatie: Knijff Merkenrechtadviseurs Paul Thiel telefoonnummer: (0294) 49 09 00 e-mailadres: [email protected] <


In onze bedrijven zien we natuurlijk graag gepassioneerde medewerkers. Van die mensen zonder negen-tot-vijf-mentaliteit, met hart voor de zaak en voor de kwaliteit van het werk dat ze doen. Maar heeft u zichzelf wel eens afgevraagd wat u werkelijk doet om het werk voor uw mensen écht leuk te maken? Hoe u de werkomstandigheden zo kunt maken dat u passies gaat oproepen in plaats van afbreken? Weet u wat uw medewerkers op het werk als belemmerend zien? Hoe zij hun toekomst zien? Wat ze echt raakt? Weten zij eigenlijk wel wat uw visie is? Als u het tot uw passie maakt om deze vragen te beantwoorden en de opgedane kennis ten goede van medewerker en bedrijf in te zetten, voorzie ik u een welvarende toekomst. [email protected] <

29

n Haagse Babbel: Interview Elly Blanksma

“Technologiebedrijven stralen vertrouwen uit en willen excelleren” “Een volksvertegenwoordiger uit het Brabantse.” Zo omschrijft Elly Blanksma (49), Tweede Kamerlid namens het CDA, zichzelf in haar gezellig ingerichte woon kamer in Eindhoven. Met een financieeleconomische achtergrond, een carrière in de bancaire wereld en tien jaar zitting in de Provinciale Staten van Noord-Brabant in haar plunjezak stapt Blanksma in 2006 het Haagse strijdgewoel binnen. “Als volksvertegenwoordiger moet ik proberen in de wereld van de ondernemers te stappen en hen het ondernemen beter mogelijk maken.” Door Roy Vervoort “Ik ben opgegroeid in een maatschappelijk betrokken gezin”, zegt Elly Blanksma. “Bij ons thuis is het met de paplepel ingegoten dat je je inzet meer dan alleen voor jezelf en je werk. Dat is dan ook de voornaamste reden dat ik al heel jong maatschappelijk actief was.” Zo is Blanksma tot op de dag van vandaag de jongste volksvertegenwoordiger in de Provinciale Staten van Noord-Brabant, waar ze ongeveer tien jaar de inwoners van de provincie vertegenwoordigde. “Na die periode heb ik bewust op het politieke vlak een stapje teruggezet zodat ik meer tijd aan mijn baan en gezin kon besteden.”

moet verdiepen is de wereld van de technologie, de wereld waarin deze ondernemers werken. En dat probeer ik ook zo goed mogelijk te doen, onder andere door bedrijfsbezoeken die door FHI georganiseerd zijn.”

Enthousiasme Want als het gesprek in de richting van de door het Tweede Kamerlid afgelegde bedrijfsbezoeken gaat, neemt het enthousiasme toe. “Dat komt simpelweg door het enthousiasme dat deze ondernemers aan de dag leggen. De manier waarop zij over hun bedrijf en producten praten, werkt aanstekelijk. Wat me verder opvalt, is dat ze stuk voor stuk vertrouwen uitstralen en willen excelleren in de nichemarkt waarin ze actief zijn.” “Er zijn twee onderwerpen die bij elk bezocht bedrijf weer boven kwamen drijven en waarvoor ik me in Den Haag sterk wil maken”, vervolgt Elly Blanksma. “Deze technologiebedrijven die innovatief bezig zijn, denken niet in termijnen van vier jaar maar ontwikkelen langetermijnvisies. Hun roep om continuïteit is duidelijk en dat moeten we ons als volksvertegenwoordigers beter realiseren. Datzelfde geldt voor de complexiteit van de regelgeving. Al deze bedrijven lopen hier in hun dagelijkse gang van zaken tegenaan.”

Keuze Toch kruipt ook bij Elly Blanksma het bloed waar het niet gaan kan. “In 2006 ben ik gevraagd om namens het CDA een zetel in de Tweede Kamer te bekleden. Buiten het feit dat ik vereerd was met het verzoek, vond ik het ook weer een mooi moment om terug de politiek in te stappen en de rol van volksvertegenwoordiger op me te nemen. De keuze was achteraf geen moeilijke.” Dat ze als volksvertegenwoordiger in aanraking komt met technologische bedrijven waar de meeste Kamerleden geen kaas van hebben gegeten, ziet ze absoluut niet als een probleem. “Moet ik mezelf wel verdiepen in de technologie?”, vraagt Blanksma zich hardop af. “Waar ik me zeker wel in

30


Intermediaire rol Voor FHI ziet Blanksma vooral een intermediaire rol weggelegd. “FHI moet als belangenorganisatie alles wat hun leden beweegt en bezighoudt, vertalen naar Den Haag en proberen de juiste onderwerpen op het juiste moment op de politieke agenda te krijgen. Ik heb zelf aan den lijve ondervonden dat FHI moeite doet om dit te realiseren, maar het kan natuurlijk altijd beter. We moeten samen proberen om bijvoorbeeld innovatie, dat bij alle FHI-leden een belangrijke rol speelt, veel nadrukkelijker voor het voetlicht te brengen.” “Het CDA draagt het wetenschappelijk onderzoek een warm hart toe, maar het


moet in onze ogen wel maatschappelijke en economische waarde hebben”, aldus Elly Blanksma. “Valorisatie is absoluut important en we moeten de samenwerkingsverbanden meer vorm geven, zonder dat dit ten koste gaat van de vrijheid van de individuele onderzoeker. Wat geldt voor de technologiebedrijven is ook belangrijk binnen het wetenschappelijk onderzoek, namelijk dat we meer gaan denken op de lange termijn én dat we zorgen dat het onderzoek niet al te versnipperd raakt.”

Wetenschappelijk onderzoek Tussen de ministeries van Economische Zaken (EZ) en Onderwijs, Cultuur en Wetenschap (OCW) bestaat onenigheid wie nu precies welke (wetenschappelijke) projecten voor haar rekening neemt. “Ik zou willen dat ik deze hele discussie niet zou hoeven voeren”, reageert Blanksma. “De twee ministeries moeten samenwerken en de meerwaarde van wetenschappelijk onderzoek inzien. Eigenlijk moeten we één potje hebben en deze discussie laten voor wat het is.” Het maatschappelijke debat over nano- en biotechnologie ontgaat ook het Eindhovens Tweede Kamerlid niet. “De nanotechnologie en zeker ook de biotechnologie bieden kansen en mogelijkheden, maar herbergen ook risico’s. Op dit moment schiet het debat alle kanten uit omdat men niet precies van de hoed en de rand weet. We moeten in kaart brengen wat deze technologieën precies voor ons als mensen én als maatschappij kunnen betekenen. Daarnaast moeten we een risicoprofiel opstellen zodat we ons bewust zijn van de risico’s.”

Arbeidsmarktproblematiek De problematiek op de arbeidsmarkt in de technologiebranches is nog steeds actueel. FHI denkt dat een deel van de oplossing in het buitenland ligt, maar dit is een politiek gevoelig onderwerp. Partijen hebben moeite met arbeiders uit bijvoorbeeld Roemenië of Bulgarije en de Immigratie- en Naturalisatiedienst (IND) ligt vaak dwars als het gaat om het meenemen van

familieleden. “Wat we in Europa hebben afgesproken, zullen we volgen”, aldus Elly Blanksma. “Maar we hoeven niet voorop te lopen in andere landen als dit nog niet aan de orde is. We hoeven niet per se het beste jongetje van de klas te zijn en we moeten hier wel enige voorzichtigheid betrachten.” “Als het gaat om kenniswerkers gelden er Europees bepaalde spelregels”, gaat het CDA-Kamerlid verder. “De in Nederland geldende regels zijn milder dan de Europese en bieden voldoende mogelijkheden voor de technologiebedrijven. Op dit gebied zijn we, op dit moment, toegankelijk genoeg. Wat we wel hoog op de politieke agenda hebben staan, is het gemakkelijker maken van het meenemen van familieleden. Dat is in de huidige situatie nog veel te lastig en dat moeten we met elkaar veranderen.”

Geld verdelen Arjan van Weele, hoogleraar inkoopmanagement aan de Technische Universiteit in Eindhoven stelt dat ‘politici het spannend vinden om geld te verdelen maar wat er daarna mee gebeurt, interesseert hen niet’. “We zijn absoluut geen charitatieve instelling die na hun uitgaven nergens meer naar kijkt”, reageert Blanksma. “We verdelen geld om vooraf gestelde doelen te bereiken. Als we bijvoorbeeld kijken naar de innovatieagenda dan zien we dat Nederland internationaal gezien achterloopt en rond de tiende plek bivakkeert. Door investeringen vanuit de overheid, maar ook het bedrijfsleven, proberen we de top vijf weer te bereiken. Dat zijn toch duidelijke en afrekenbare doelen.” Dat deze stelling niet zomaar uit de lucht gegrepen is, wil de volksvertegenwoordiger wel aannemen. “Misschien is het een gevoel dat leeft, maar dat betekent wel dat we als politici hieraan moeten werken om dit weg te nemen. Ik kom uit het bedrijfsleven, dus ik ben het wel gewend om duidelijke afspraken met elkaar te maken. Daar zal ik dan ook niet voor weglopen.” <

31

n Haagse Babbel: Interview Elly Blanksma

n Point-One

Kamerlid Elly Blanksma twee dagen met FHI op werkbezoek Het valt niet mee voor onze volksverte genwoordigers om op de hoogte te zijn en te blijven van alle relevante ontwik kelingen ‘in het land’. Met name de fractiewoordvoerders Economische Zaken en Technologie en Innovatie moeten het hebben van werkbezoeken aan bedrijven op dagen dat de Tweede Kamer niet vergadert. In dat kader ging CDA-Kamer lid Elly Blanksma twee keer op stap met FHI-medewerkers, op bezoek bij lidbe drijven. Op 13 augustus toog zij naar het bekende FHI-lid Varian in Middelburg, ontwikkelaar en producent van gaschromatografieapparatuur. Omdat FHI had geregeld dat ook vertegenwoordigers van het genabuurde DOW Chemicals uit Terneuzen aanwezig waren, kon Elly Blanksma een beeld krijgen van een deel van de technologieketen zoals die ook in Zeeland op hoog niveau opereert. Korte tijd later, op 20 augustus, organiseerde FHI een heel intensief programma voor hetzelfde Kamerlid in Eindhoven. Na DevLab werd de High Tech Campus bezocht, de Point-One-organisatie en NXP. Uiteraard was Blanksma bovenmatig geïnteresseerd wat er gebeurt op die locaties met de diverse miljoenen aan innovatiesubsidie die die kant op zijn gesluisd. Bij JTAG Technologiesdirecteur en penningmeester van de FHI-branche Industriële Elektronica Peter van den Eijnden leerde de politica dat er ook internationaal opererende ondernemers zijn die het veel liever zonder subsidie doen. Afgesproken werd dat FHI input zal leveren voor het op 27 november te voeren Kamerdebat over technologie en innovatie. <

Elly Blanksma op werkbezoek bij Peter van den Eijnden, directeur van JTAG Technologies en penningmeester FHI-branche Industriële Electronica 32


Point-One: The Ultimate Amplifier Verenigingstructuur moet transparantie garanderen besteding R&D subsidies

De Nederlandse overheid heeft een bedrag van 343 miljoen euro gereser veerd om in de jaren tot en met 2012 uit te geven aan Research & Development (R&D) in nano-elektronica, embedded systems en mechatronica. Het geld is beschikbaar gesteld in het kader van het innovatieprogramma Point-One, dat aanvankelijk geformuleerd is door de founding fathers Philips, ASML, NXP en TNO. Het ministerie van Economische Zaken stelde als nadrukkelijke eis dat het geld wordt ingezet om een evenwichtig ‘eco systeem’ te bouwen van zowel grote als middelgrote én kleine technologie bedrijven in Nederland. Het nieuws dat op de jaarvergadering van Point-One op 10 oktober bekend werd gemaakt, is dat het High Tech Systems, met bedrijven als Océ, ETG en NTS zich gevoegd heeft bij Point-One. De nieuwe combinatie heeft gekozen voor de verenigingsvorm in plaats van die van de minder doorzichtige stichting. Uit FHI-kringen is het Job Elders, CEO van de firma C2V en lid van de laboratoriumbranche, die deel uitmaakt van het nieuw gevormde voorlopige bestuur van de vereniging.

MKB-activiteiten Tijdens de bijeenkomst van 10 oktober in het Evoluon in Eindhoven presenteerde FHIdirecteur Kees Groeneveld in zijn rol van voorzitter van de MKB-stuurgroep binnen Point-One een overzicht van de MKBactiviteiten die al zijn uitgevoerd of worden voorbereid. De vanuit FHI opgezette coöperatie Development Laboratories (DevLab) ontving via Point-One subsidie voor haar ALwEN-


project. Hetzelfde geldt voor een consortium waarin FEI, lid van de laboratoriumbranche, en Demcon, lid van MinacNed, participeren. Point-One faciliteert ook een reeks roadmapping-trajecten die FHI uitvoert met een aantal partners. Samen met Nevat en de Koninklijke Metaalunie is het traject High Tech Equipment Engineering (www.fhi.nl/hte) opgepakt, waarmee op 5 november een start is gemaakt. Industrialisatie van microsysteemtechnologie start op 19 november samen met MinacNed tijdens de Netherlands MicroNanoConference (www.micronanoconference.nl). Daarnaast is tijdens de beurs HET Instrument 2008, samen met de vacuümvereniging Nevac, begonnen met vacuüm- en cleanroomtechnologie en is het traject Design Automation & Embedded Software gestart op het D&E-event op 25 september. Binnen de MKB-activiteiten van Point-One loopt inmiddels ook een project ‘Value Sourcing’, de ontwikkeling en complementatie van een structureel systeem dat de performance van toeleveranciers in de hightech keten moet verbeteren zonder dat de toeleveranciers voor elke nieuwe OEM-klant een nieuwe bureaucratie hoeven op te bouwen. Het Point-One Innovation Fund dat ongeveer een jaar geleden werd gesticht, is inmiddels toe aan haar eerste participaties in nieuwe ventures (www.pointoneinnovationfund.nl).

De Point-One-organisatie levert daarvoor het toetsingskader en de roadmappingactiviteiten helpen de verschillende partijen in consortia bij elkaar te brengen. Het toetsingskader heet binnen de organisatie de ‘Strategische Reserach Agenda’. Om die agenda in te kunnen vullen, werd op 10 oktober een aantal workshopsessies georganiseerd waarin allerlei projectideeën werden uitgewisseld. Via de website www.point-one.nl en via de website van SenterNovem, www.senternovem.nl, kan worden gevolgd hoe één en ander zich ontwikkelt. Daar zijn ook de teksten te vinden van de ‘Strategische Research Agenda’ en kan dus duidelijk worden waar een project in moet passen. <

LEAK TL/12 Point One Amplifier, geproduceerd in 1945

Strategische Research Agenda De toekenning van R&D-subsidies binnen Point-One gebeurt uiteindelijk door Senter Novem. Dat loopt via zogenaamde calls die regelmatig worden uitgeschreven.

33

Voorbereiding Electronics & Automation 2009 gestart Gadgetprojecten brengen ‘beleving’

Een elektronicabeurs voor de Benelux is een feest. Voor de bezoeker is het een feest van herkenning, innovaties en stimuli. Door de efficiënte opbouw met standaardstands kan men een grote hoeveelheid bedrijven bezoeken. Van 27 tot en met 29 mei 2009 zal het dus weer gaan bruisen in de Jaarbeurs te Utrecht, als Electronics & Automation 2009 plaatsvindt. De elektronicabezoeker voelt er zich thuis. Het trouwe publiek proeft het eigen vakgebied en leeft mee met de marketingprojecten die door de exposanten worden georganiseerd. Sterker nog, door de projecten krijgt de bezoeker het gevoel, dat er echt iets is te beleven. In 2007 werd de WiFi Sniffer live geproduceerd op de beursvloer, waardoor 1.700 bezoekers in de rij stonden om dit gratis product op te halen. In 2009 wordt een nieuw gadget bedacht. Hierbij is de hulp ingeroepen van de Development Club. Alle ontwikkelaars die bij de branche zijn aangesloten, is gevraagd, om hun ‘Rock & Roll in Technology’ vorm en inhoud te geven. Op 7 oktober 2008 waren acht voorstellen binnen en in de komende tijd wordt met de deelnemers het uiteindelijke gadget gekozen en uitgewerkt. Het is vanzelfsprekend van het grootste belang dat het voor de bezoeker een interessante gadget is, maar het moet ook geproduceerd kunnen worden. Om de sponsoring van productie en componenten goed op lijn te krijgen, kwamen op 7 oktober 2008 ruim dertig bedrijven bijeen. De belevingsmarketing zorgt niet alleen voor enthousiasme bij de bezoeker. Het is

34



net zo bevorderlijk voor de samenwerking tussen exposanten. Dat enthousiasme en die kwaliteiten zijn ook helder zichtbaar voor het publiek. Wat men van internet kan halen, hoeft niet op een beurs te staan. Wat je juist op een beurs kunt vinden is samenwerking en beleving van het vakgebied. Door heel Electronics & Automation 2009 zal dit terugkomen als een rode draad. Door activiteiten van ontwikkelaars, elektronicaproductie, productie equipment en componenten leveranciers wordt een gadget mogelijk gemaakt. En daar houdt het nog niet op. Het beoogde product dient Test & Measurement (T&M) functies te hebben, waardoor bezoekers bij T&M-deelnemers hun testen kunnen downloaden, toepassen of aanvullen. Iedereen doet nu al mee in de conceptfase en zodoende worden ook de bezoekers en deelnemers van Test & Measurement betrokken bij de levendigheid rond een gadget. De verschillende (deel)projecten kunnen ook afzonderlijk worden georganiseerd, als dat nodig blijkt te zijn. Zodoende kunnen de projecten ook apart gecommuniceerd worden naar verschillende groepen potentiële bezoekers. Uiteraard worden specifieke doelgroepen en onderwerpen ook geadresseerd via congresbijeenkomsten op en rond de beurs. Neem voor meer informatie over Electronics & Automation 2009 contact op met Linda Dekker of Petra Bronsema van FHI via (033) 465 75 07 of kijk op www.eabeurs.nl <

35

n column

Een rondje langs de velden Bestuurslid Jan van den Boom bezoekt nieuwe leden elektronicabranche

Jan van den Boom

Het aantal leden van de Nederlandse branchevereniging voor Industriële Elektronica neemt lang zaam maar zeker toe. Vanuit de branche worden op regelmatige tijdstippen de nieuwe leden vereerd met een bezoek. Bij deze bezoeken is ook de vicevoorzitter van de elektronicabranche, Jan van den Boom van Tyco Electronics Nederland, aanwezig. “Het ledenbestand is opvallend divers en het is leuk te zien dat er in Nederland nog zo veel initiatieven op verschillend vlak ontwikkeld worden en ook nog tot succes leiden.” Door Roy Vervoort Er is door de branche Industriële Elektronica bewust gekozen de nieuwe leden te bezoeken om op deze manier de lijnen binnen de vereniging vanaf het eerste moment kort te houden. “Op deze manier tonen we interesse in wat onze leden doen en geven we ze de mogelijkheid hun wensen en ideeën op tafel te leggen”, vervolgt Jan van den Boom. “Dankzij de bedrijfsbezoeken komen we te weten om welke redenen bedrijven lid geworden zijn van FHI.”

8002 sutsugua tnemelangis

“Tijdens de bezoeken wordt het vaak duidelijk wat ze precies van de branchevereniging verwachten en hoe ze aankijken tegen het functioneren van

FHI. Deze informatie is voor ons als bestuur en bureau zeer waardevol en we kunnen, waar nodig, ons beleid en onze dagelijkse gang van zaken hierop aanpassen. Door contact te houden met de leden kunnen we ervaren wat er leeft en kunnen we hier op inspelen.” Uit de positieve reacties valt af te leiden dat de leden de bezoeken enorm waarderen. Ook het feit dat de vicevoorzitter van het branchebestuur op regelmatige basis tijd vrijmaakt om zijn concullega’s met een bezoekje te vereren, wordt positief geïnterpreteerd. “Deze waardering blijkt vooral uit de tijd die de verschillende bedrijven vrijmaken voor ons bezoek, maar zeker ook uit de openheid die ze aan de dag leggen”, aldus de vicevoorzitter. Jan van den Boom is ervan overtuigd dat een actieve relatie met de aangesloten bedrijven bijdraagt aan

de invulling van de activiteiten die de branche Industriële Elektronica organiseert. “Onze leden roemen de branche vanwege de korte communicatiekanalen, waarvan het fenomeen bedrijfsbezoek één van de voorbeelden is, de open en directe benadering door de mensen van het bureau én de vele activiteiten die we op poten zetten. Dit zien we zonder twijfel terug bij de activiteiten waarbij altijd weer een groot deel van de leden vertegenwoordigd is.” De frequentie van de bedrijfsbezoeken in de elektronicabranche is de laatste tijd opgevoerd omdat er nog een inhaalslag te maken is. “We zitten nu op een niveau dat we op redelijke termijn de nieuwe leden bezoeken”, besluit Jan van den Boom. “Dankzij deze bedrijfsbezoeken en alle andere activiteiten hebben onze leden voldoende mogelijkheden om al datgene dat op hun lever ligt bij de juiste personen te melden.” De branche Industriële Elektronica ziet de meerwaarde van bedrijfsbezoeken en zal dit concept blijven hanteren. De branchevereniging meent dat de gezonde terugkoppeling tijdens deze bezoeken van groot belang is voor de werkwijze en activiteiten, zowel voor de korte als de lange termijn. Per slot van rekening bestaat de organisatie niet alleen voor, maar ook juist door de leden. <

Design Tools: tooling voor complexe ontwerpprocessen Op woensdag 26 november 2008 biedt het Auditorium van de Technische Universiteit Eindhoven onderdak aan ongeveer 120 engineers en vijftien aanbieders van hard- en software tooling voor een nieuwe editie van Design Tools. Dit jaarlijks door de Nederlandse brancheorganisatie voor Industriële Elektronica georganiseerde evenement biedt een overzicht van diverse tools die hulp kunnen bieden bij het complexe ontwerpproces en de eisen die daaraan gesteld worden.

36

Onderwerpen als het design van Printed Circuit Board (PCB), van Field-Programmable Gate Array (FPGA) en van Integrated Circuit (IC), maar ook simulatie, routing, testmogelijkheden en de juiste toolsets komen aan de orde. Deskundigen op al deze gebieden bespreken en demonstreren in één uur durende presentaties deze onderwerpen. De engineer heeft op deze manier de kans nieuwe kennis op te doen en de tooling in actie te zien tijdens de demonstraties. Het is juist de combinatie van de demonstraties en de interactie met de zaal dat de

bezoekers van Design Tools waarderen. De dag start met een presentatie van Easics, ontwerper van digitale en mixed-signal chips zowel Application-Specific Integrated Circuits (ASIC’s) als FPGA’s. In de lezing ligt de focus op het raakvlak tussen hard- en software bij de moderne FPGA’s. Diverse ontwerptechnieken en een concrete case geven een helder beeld van de totstandkoming van de moderne FPGA. Vervolgens verzorgen de vijftien gespecialiseerde bedrijven de parallelle lezingen met


heldere, concrete demonstraties. Deze bedrijven presenteren zich ook op een stand waar de bezoeker direct in contact kan komen en specifieke vragen kan stellen. Om de interactie bij de table tops te vergroten, is een prijsvraag uitgeschreven waarbij de bezoeker een Lego Mindstorms-set kan winnen. De toegang voor Design Tools is gratis en aanmelden kan via www.fhi.nl/designtools. Neem voor meer informatie contact op met Claudia van de Kuil - Huigen via (033) 465 75 07 of [email protected] <


Van alle tijden Paul Petersen

De chip werd op 12 september 1958 uitgevonden door Jack Kilby. Deze doorbraak heeft de elektronica het nodige gebracht. De applicaties zijn met een originele rekenmachine van Kilby waarschijnlijk niet meer te tellen. Zowel voor micro-elektronica als allerlei techno logische vindingen startte de tijd, lijkt het wel. In een heel klein historisch perspectief zou je kunnen zeggen, dat de babyboomers de geboorte van hun tijdperk zagen voltrekken. De wet van Moore gaf aanleiding tot technologische expansie. Steeds meer transistoren op een chip met steeds meer rekenkracht. Er kwamen innovaties in hoog- en laagconjunctuur. Rekenmachine, mainframe, personal computer, mobiele telefonie, internet, digitale camera’s en nog meer internet via de grote datacenters. De wet van Moore zette zich door in computerruimtes. De groei van technologie kent nog vele voorbeelden meer en ze zorgden in hun eigen tijd voor een boost … een ‘boom’. Het is van alle tijden dat er hoop, geestdrift en economische expansie ontstaan door technologie. In de consumentenelektronica zijn de iPhone en de Wii spelcomputer mijn huidige voorbeelden. Het is ook van alle tijden dat er sombere verwachtingen zijn. Het is niet voor niets, dat ik dit jaar al twee keer geschreven heb over de ontwikkelingen op de beurs. Terwijl de bladeren vallen en de Amerikaanse investeringsbanken volgen, kun je niet echt praten over positieve signalen. Dat is nou juist van alle tijden: door de grenzen heen geloven in een positieve ontwikkeling. Volgens mij een eigenschap van techneuten en uitvinders als Kilby. Probeer eens iets anders, want wat niet lijkt te kunnen, moet op een andere manier toch lukken. Misschien hebben bankiers ook deze eigenschap en zijn nog meer mensen uit dit hout gesneden. Dan mogen ze nu hun stem verheffen, want de tijd is rijp. Het is trouwens haast een zekerheid te noemen, dat iemand daar al mee bezig is. Je kunt niet precies voorspellen wanneer, maar je kunt er donder op zeggen dat er iemand met een ‘zomervakantie’-project aan de gang is. Kilby wist vijftig jaar geleden met zo’n project een vernieuwing in een industrie te brengen. Die komt er in nieuwe tijden ook weer aan. [email protected] <

37

n PLOT

Weibull markeert professionalisering testwereld

“DevClub wordt technologie-portal”

Groei door snijden in eigen vlees

Nieuwe voorzitter Hans Zijlstra ziet wantrouwen verdwijnen

Het testen van producten is zonde van de tijd en van het geld. Die inspanning moet zo veel mogelijk worden geminimaliseerd. Vanuit een dergelijke filosofie kun je geld verdienen met nieuwe, meer geavanceerde methodes van omgaan met data die worden verkregen uit testen en beproeven. Als je dan meer te weten kunt komen, meer kunt voorspellen wanneer iets kapot gaat, dan LZ^WjaaEgdWVWâînEadi gaat de markt daarna hogere eisen stellen aan producten.

Ronald Schop

.. l$gg .%

LZ^WjaaEgdWVWâînEadi

,% ..

DXXjggZcXZ89; DXXjggZcXZ89;

*% .%

l$gg

;VâjgZhdaY9Zh^\c

(% ,%

;VâjgZhdaY9Zh^\c

*% &% (%

;VâjgZhCZl9Zh^\c

*

&% ' * & &%

:iV 7ZiV -'% &!,,' &(.( &!+&(

;^\jgZ'#&

ekZ *%!*. ,,!.,

;VâjgZhCZl9Zh^\c

'% (%

*% ,% &%%

(%% *%%

'% (%

*% ,% &%%

(%% *%%

d$h -$% -

%$&%%% '%%% ekZ *%%%d$h&%%%% :iV 7ZiV -'% &!,,' *%!*. -$% ' 6\Z"id";VâjgZ###B^\]iWZ=djgh"XnXaZh"HiVgih"BâZV\Z"AVcY^c\h &(.( &!+&( ,,!., -$% ;^\jgZ'#&

& &%

&%%%

'%%%

*%%% &%%%%

6\Z"id";VâjgZ###B^\]iWZ=djgh"XnXaZh"HiVgih"BâZV\Z"AVcY^c\h N;'+>;H9G>H@ ;VjajgZgZXVhi^c\ &)% &'%

N;'+>;H9G>H@ ;VjajgZgZXVhi^c\ 6aa>;H9

8jbjaVi^kZ;VâjgZh 8jbjaVi^kZ;VâjgZh

&)% &%%

6aa>;H9

-% )%

7aVYZh

7ZVg^c\h ;D9

7aVYZh

+% '% 7ZVg^c\h

)% % %

&%

'%

'%

(%

)%

8dcigdah *%

;D9 +%

;jijgZI^bZbdci]h

% &%

'%

(%

)%

*%

NG'%%B%.9') gWV

NG'%%B%.9') gWV

8dcigdah %

Wat is dat eigenlijk, Weibull-analyse? Schop noemt het een “verdeling die de velduitval in beeld brengt en daar voorspellingen voor toekomstige uitval aan koppelt”. Als je hem door laat praten, dan blijkt het te gaan om een methode die testgegevens koppelt aan achterliggende informatie over oorzaken. Het wezen van Weibull is een stuk statistiek die al in 1937 door de Zweedse professor Waloddi Weibull is bedacht.

Waarom is de Weibull-analyse nu opeens zo in de picture?

&'% -% &%% +%

Falen van efficiënt geteste producten wordt minder geaccepteerd. Het testen wordt dan vanzelf weer belangrijker. Ziedaar hoe de testmarkt zichzelf kan laten groeien door te snijden in eigen vlees. PLOT, het Platform Omgevingstechnologie, doet dat voortdurend, deed dat ook op 29 oktober weer tijdens haar jaarlijkse conferentie onder het motto ‘Testing in Progress’. Signalement sprak met één van de spraakmakende technologen die zich daar manifesteerden, Ronald Schop, specialist in de Weibull analyse methodiek.

“Weibull zelf publiceerde in 1952. Hij mikte vooral op gegevens over de treksterkte van staal, de levensduur van lagers en breuk van keramisch materiaal”, doceert Schop. Sinds de tachtiger jaren van de vorige eeuw wordt de methodiek toegepast in de automobiel industrie en de ontwikkeling van de ondersteunende software rond de eeuwwisseling maakte de toepassing een stuk makkelijker en diepgaander. “Ik heb zelf in 1990 kennis gemaakt met de methodiek. Toen bleek het al mogelijk Weibull heel breed toe te passen”, stelt de specialist. De belangstelling is dus niet helemaal ‘opeens’, maar gelei-

delijk gegroeid. Het feit dat de methodiek het mogelijk maakt vergaande conclusies te trekken op basis van een zeer beperkt aantal meetpunten of defecten zal zeker hebben bijgedragen in de populariteit van Weibull. “De helling van de fit-lijn op een Weibull-plot, de bètawaarde, geeft een indicatie van het onderliggende faalmechanisme. Zonder inspectie van defecte delen krijg je een indicatie van het faalmechanisme.”

Hoe past Weibull in het totale testproces? “Al voordat je begint met beproevingen kun je kijken naar bekende helling van een Weibull-plot voor het betreffende faalmechanisme.” Schop legt uit dat je daardoor ook vooraf kunt bepalen wat de minimale sample-size moet zijn bij een bepaalde tijdsduur van de test. Andersom werkt ook: als de hoeveelheid samples bekend is kun je dankzij Weibull bepalen hoe lang je minimaal moet testen.

Wanneer en waar pas je Weibull toe? Schop ziet veel mogelijkheden. ”Specifiek waar life-data, veldinformatie verwerkt moet worden. Dat geldt bij garantieclaims, maar ook bij proefstanden, bij ontwikkeling en after sales. Weibull is minder geschikt om vermoeiingsverschijnselen te analyseren, omdat het daar meestal gaat om log-normaal verdeelde data”, weet de Weibull-goeroe. Binnen de PLOT-community markeert de opkomst van de geavanceerde Weibull-methodiek de snel groeiende professionaliteit van het vakgebied omgevingstesttechnologie. Kijk voor meer informatie over de Weibull-methode op www.weibull.nl <

Over activiteit en beweging heeft de Development Club niet te klagen. De stuurgroep heeft vers bloed gekregen in de persoon van Hans Zijlstra als nieuwe voorzitter en met Fred Verstraaten en Marc van Mierlo als nieuwe stuurgroepleden. Daarnaast gaan de ontwikkelaars zich bemoeien met de gadget tijdens Electronics & Automation 2009, maar staat de club ook aan de vooravond van de tiende editie van het jaarlijkse zeilevenement in Lemmer dat onlosmakelijk met DevClub verbonden is. Kortom, er ligt weer voldoende op tafel en het is aan de nieuwe voorzitter om de juiste koers te varen en te zorgen dat de wind in de zeilen blijft. Door Roy Vervoort “Ik denk dat ik wel het een en ander kan betekenen voor de Development Club”, begint Hans Zijlstra. “Mijn dagelijkse werkzaamheden (Zijlstra is commercieel directeur bij Elincom electronics, red.) komen voor een deel overeen met de functie die DevClub voor haar leden kan invullen, namelijk het zoeken naar verkoopopportunities op basis van kennis en technologie. Omdat ik een relatief groot deel van de leden al ken, kan ik wat minder betrokken leden wellicht enthousiasmeren en activeren.” “Eigenlijk is DevClub een club van concurrenten”, vervolgt Zijlstra. “Maar ieder lid heeft zijn specifieke kennis voor specifieke klanten. Omdat we elkaar regelmatig op bijeenkomsten tegen het lijf lopen, zie je wantrouwen verdwijnen en plaatsmaken voor vertrouwen. Dit is een langzaam proces, maar verschrikkelijk mooi om mee te maken.” Volgens de nieuwbakken voorzitter bestaat de Development Club uit kampioenen die hun focus ‘vooral op technologie’ hebben liggen. “Door de samenwerking tussen de

leden met verschillende competenties kunnen we completere én complexere projecten aanpakken. Als we het grote bereik van DevClub en FHI bij elkaar optellen, ontstaat er een ‘technologie-portal’ waar potentiële klanten met vraagstukken kunnen aankloppen. We kunnen hier samen, als een grote denktank, op schieten.” Tijdens haar bijeenkomsten wisselen de leden vooral veel technologiekennis uit om een basis te vinden voor onderlinge samenwerking. Op 23 oktober vond in Het Muziektheater in Amsterdam weer een ledenbijeenkomst plaats waar het dit keer de beurt was aan Penko Engineering om een case los te laten. “Door cases te introduceren willen we de bijeenkomsten interessanter maken voor de leden”, zegt Zijlstra. “Wie loopt er nu weg voor een potentiële klant? Een case is een duidelijk koopsignaal! Maar dit was voor ons ook een nieuwe weg, waarvan we hebben geleerd. DevClub is faciliterend en we trekken ons terug voordat een case het commerciële traject ingaat, voordat de inbrengende partij keuzes gaat maken richting één of meerdere leden. De cases vragen wel betrokkenheid en inspanning van de leden. Orders komen niet zomaar aanwaaien.” Het succes van de Accelerometer, de gadget die bezoekers van de beurs HET Instrument 2008 samen konden stellen, krijgt een vervolg op Electronics & Automation 2009. Ontwikkelaars krijgen de gelegenheid om voorstellen in te dienen waaruit de gadget moet ontstaan. “Zo’n gadget moet in de eerste plaats interessant zijn voor de bezoeker, die moet ervoor willen lopen”, aldus Zijlstra. “Het is logisch dat de Development Club de bron is waaruit het ontwerp gaat komen. Wij hebben alle technologische competenties in huis om zoiets te ontwikkelen. Nu nog ideeën, het liefst vernieuwend en innovatief.” <

+%

;jijgZI^bZbdci]h 38



39

n MinacNed

Microsysteemtechnologie breekt door in food, chemie en labequipment, nanotechnologie beperkt zich nog tot life sciences en elektronica

Microfluidica in labequipment: next step in businesscreatie

MicroNanoConference geeft update van stand industrie en wetenschap “Deze editie van de MicroNanoConference mag gerust historisch worden genoemd.” Niet zonder trots spreekt MinacNed-voorzitter Wybren Jouwsma over de derde editie van de jaarlijkse update van wat er gebeurt in de industrie en in de wetenschap op het terrein van microsysteemtechnologie en nanotechnologie. Jouwsma doelt op het feit dat voor het eerst de drie toonaangevende gremia in Nederland samen de conferentie organiseren: MinacNed, vanuit de industrie, en MicroNed en NanoNed vanuit de wetenschap.

Uit het programma van de conferentie blijkt dat de microsysteemtechnologie nu doorbreekt in de voedingsmiddelenindustrie, de chemische industrie en in de ontwikkeling, productie en verkoop van hightech laboratoriumapparatuur. Vanwege de onzekerheid rond de mogelijke gevaren van nanodeeltjes beperken de nanotoepassingen zich nog grotendeels tot het terrein van life sciences en elektronica.

De Netherlands MicroNanoConfrence speelt zich af in conferentiecentrum De Reehorst in Ede. Verdeeld over drie dagen, 17, 18 en 19 november, komen niet minder dan honderd technologen aan het woord. Op de eerste dag, die volledig voor rekening komt van MinacNed, is er een plenair gedeelte waarin grote bedrijven als Shell en Solvay hun visie geven op de mogelijkheden die zij zien met de nieuwe technologie.

Nanotoxicoloog en spreker op de conferentie, professor Paul Borm vindt dat niet gek. “Gebleken is dat er behoefte is aan een richtlijn voor het werken met nanodeeltjes. De gevaren kunnen onder controle blijven als je zorgvuldig werkt met de juiste meettools die kunnen waarschuwen voordat er echt gevaar ontstaat”, zegt Borm op basis van een groot onderzoek dat hij uitvoerde in opdracht van de overheid.

Vervolgens zijn er parallelsessies met inhoudelijke bijdragen van bekende bedrijven als Friesland Foods, DSM, Philips, FEI Company, NXP, PANalytical en ASM Europe. In de sessies komen verder diverse kleinere hoogtechnologisch gespecialiseerde bedrijven langs die geld verdienen met micronano zoals Micronit, Lightmotif, FluXXion, C2V, Veeco Instruments, ST Instruments, FutureChemistry,

Skyline Diagnostics. De maandag wordt afgesloten met een bijdrage vanuit de Haagse politiek. De tweede dag, 18 november is vooral een ‘microdag’ met keynotes van de universiteit van Dortmund, professor Christof Niemeyer, ‘Nano meets Bio’ en Laurant Marchant van ESA/Estec. In de parallelsessies komen zo’n 35 onderzoekstrajecten voorbij, waarvan een aantal juist de synergie tussen micro en nano benadrukt. In een speciale sessie in samenwerking met Point-One, over ‘Nanoelectronics from research towards production’ komen Cavendish Kinetics, NXP en Fenix aan het woord. Plenair is er dan nog te volgen de lezing van de beroemde professor Nico de Rooy van de Universiteit van Neuchâtel. Na het diner is er een avondlezing die wordt verzorgd door Marcel van der Steen van het Nederlands

Forensisch Instituut: ‘Crime Scène Investigation and Nanotechnology’. Het derde deel van de conferentie is het ‘nanodeel’. Op woensdag 19 november opent professor Edman Tsang van de universiteit van Oxford samen met professor Miko van der Boom van het Weizmann Institute plenair. Ook dan zijn er weer meer dan dertig parallel te presenteren onderzoeksresultaten op verschillende thema’s. Na de plenaire bijdrage van professor Kurt Kremer van het Max Planck Institute for Polymere Research sluit professor Dave Blank van de Universiteit Twente de conferentie die ongetwijfeld in 2009 een vervolg krijgt. Kijk voor meer informatie op www.micronanoconference.nl <

Spray nozzles uit silicium en glas voor innovatieve astma inhalers. Foto: Wilbur de Kruijf - © Medspray

In het laboratorium gaat het vaak om vloeistofstroompjes. Met labequipment kijk je naar processen. Dieper kijken naar materie en complexere processen vraagt om schaalverkleining, steeds hogere nauwkeurigheid. Microfluidica maakt dat mogelijk. De markt vraagt erom, medische diagnostiek, voedselbereiding, fijnchemie; kleinere kanalen, hogere drukken en nieuwe methoden om samples voor te bereiden. De microsy steemtechnologie uit de bij FHI aangesloten branchegroep MinacNed maakt het mogelijk. In de FHI-branche Laboratorium Technologie kan de inno vatie daadwerkelijk tot stand komen. In een workshop van MinacNed en de branche Laboratorium Technologie samen is op 7 oktober in Leiden op de universiteit het terrein verkend. Er werd ter plekke ‘gematched’. NLISIS, Micronit, Bronkhorst en FutureChemistry gaan kijken naar monstervoorbereiding op miniatuurschaal. FutureChemistry en

40



Chemtrix daagden de TU Delft, Seperations/Eksigent samen met Bronkhorst en Micronit uit te gaan werken aan smart needles, micropompjes en klepjes en systeemkoppelingen op nanoschaal. Seperations/Eksigent wil voor de volgende generatie nanoLC graag een chip ontwikkelen die hogere drukken aankan. De oplossingen in glas die Micronit kan maken, zouden wel eens de oplossing kunnen bieden. Voorwaar een rijke oogst van een middagje brainstormen op hoog technologisch niveau. Een eerste vervolg is er tijdens de Netherlands’ MicroNanoConference op 17,18 en 19 november in Ede. De groep bedrijven en onderzoeksinstellingen binnen MinacNed die zich bezighouden met microfluidics begint continuïteit te krijgen. Een eerste overzicht van het aanbod is beschikbaar als publicatie en aan te vragen via [email protected]. Kijk voor meer informatie op www.minacned.nl <

41

Progress in Process for Profit Thema Productie Proces Automatisering Dag 2008 moet winst opleveren

“Interactie tussen procestechnologen en industriële automatiseerders kan nog veel winst opleveren.” Vanuit die visie van procesindustrievertegenwoordigers Tom Kuperij en Maarten Schutyser gaat de FHI-branche voor Industriële Automatisering in discus sie met haar klanten tijdens de jaarlijkse Productie Proces Automatiseringdag. Kuperij zoekt de winst bij standaardisatie. Schutyser zet in op nieuwe procesroutes via compu tational fluid dynamics. De conferentie in december belooft boeiend en grensverleg gend te worden. Het geheel van presentaties en discussies kan worden samengevat in het dagthema: ’Progress in Process for Profit’. Een vooruitblik.

te realiseren. “Vanuit mijn huidige functie als universitair docent bij de leerstoelgroep levensmiddelenproceskunde houd ik mij bezig met de inzet van meer fundamentele modellen zoals computational fluid dynamics om nieuwe procesroutes te ontwerpen of bestaande structureel te verbeteren.” Volgens Tom Kuperij van de WIB sterven

Door Roy Vervoort

Tom Kuperij: “Standaardisatie is de sleutel”

FHI organiseert de PPA-dag samen met de Nederlandse Procestechnologen (NPT), de International Instrument Users’ Association (WIB) en het overheidsprogramma Nationale Infrastructuur ter bestrijding van Cybercrime (NICC). “Als vertegenwoordiger van een groot aantal van de eindgebruikers in de procesindustrie is de PPA-dag voor de WIB van groot belang”, zegt managing director Tom Kuperij. “Op deze manier dragen we de toegevoegde waarde van het WIB-lidmaatschap uit en etaleren we de goede verstandhou-

betrokken bij de automatisering van het productieproces. Echter in de praktijk zijn veel procestechnologen nog relatief weinig op de hoogte wat automatisering kan brengen.” Een belangrijk thema tijdens de PPA-dag is de standaardisatie. “Standaardisatie is de sleutel tot lowest cost of ownership en een

Maarten Schutyser: ”Procestechnologen weten weinig van automatisering” ding én samenwerking met FHI. Alleen een goede samenwerking tussen suppliers en eindgebruikers leidt tot effectieve plant control oplossingen.” Ook Maarten Schutyser van de Wageningen Universiteit en verbonden aan de NPT ziet de meerwaarde van de PPA-dag. “Procestechnologen zijn in de industrie verantwoordelijk voor troubleshooting, optimalisatie van het productieproces, en veelal betrokken bij het realiseren van nieuwe productiecapaciteit. In deze hoedanigheid zijn ze ook vaak

42

effectieve bedrijfsvoering”, meent Kuperij. “Dit betekent dat het dus de sleutel is tot het behoud van een gezonde concurrentiepositie van onze industrieën. Op dit moment is er nog te weinig kennis over hoe standaardisatie werkt en hoe het bijdraagt aan efficiency.” De interesse van procestechnoloog Schutyser gaat onder andere uit naar het slim combineren van proceskennis met de bestaande automatiseringssoftware om productieprocessen efficiënter te maken en besparingen

de instrumentatiespecialisten niet uit, maar komen er alleen minder van. “Juist om deze reden moet een deel van de kennis die nodig is voor plantautomatisering komen van procestechnologen en productiespecialisten. Een deel van de vroegere instrumentatiespecialisten moet zich verbreden en zal in de toekomst als technoloog, productie- of onderhoudsspecialist aan de slag gaan.” Net als Kuperij ziet ook Maarten Schutyser dat de interactie tussen procestechnologen en de automatiseerders nog veel winst op kan leveren. “Het is belangrijk dat er richting de technologen heel duidelijk gecommuniceerd wordt welke winst er met automatisering behaald kan worden en waar ze deze winst kunnen behalen. Daarnaast denk ik dat een goede balans tussen eindgebruikers, automatiseerders en kennisinstellingen een vereiste is.” De PPA-dag over het productieproces in de automatisering vindt plaats op 4 december 2008 in de aula van de TU Delft. Kijk voor meer informatie op www.fhi.nl/ppa. Neem voor meer informatie contact op met Jethro Brussaard via (033) 465 75 07 of via [email protected] <


FHI Platform Leveranciers Meetinstrumenten Installatiewereld uitgebreid met elektro-poot Marktpartijen vragen LMI om geobjectiveerde informatie Het Platform Leveranciers Meetinstrumenten voor de Installatiewereld (LMI), bedrijvencluster binnen de FHI-branche Industriële Automatisering, gaat uitbreiden. Platform LMI bundelde tot voor kort alleen leveranciers van handheldmeters, dataloggers en rookanalyse apparatuur voor stookinstallaties. Nu wordt het cluster aangevuld met een aantal leveranciers die de Nederlandse markt van elektromeetapparatuur bedienen onder de noemer LMI-e. Reden voor deze uitbreiding is de vraag vanuit gebruikersorganisaties naar geobjectiveerde informatie en support. Door Jethro Brussaard en Roy Vervoort Platform LMI wil de kennis en competentie bundelen om zo de marktontwikkelingen te volgen en een relatienetwerk zijn dat een aanspreekpunt is voor andere niet-commerciële stakeholders in de markt. Op deze manier probeert het platform gezamenlijk stakeholders te benaderen en antwoorden te geven op hun vragen. Juist deze benadering heeft geleid tot vragen uit de markt. UNETO-VNI, de ondernemersorganisatie voor de installatiebranche en de technische detailhandel en ISSO, het kennisinstituut voor de installatiesector hebben een drietal projecten voorgelegd aan het cluster. Een eerste project waarvoor ISSO de hulp van LMI-e heeft ingeroepen, heet ‘Kleintje Meetmethode’. Dit project, waarvan het initiatief bij UNETO-VNI ligt, stelt zichzelf tot doel een handleiding op te stellen voor de (elektro) installateurs en -monteurs. Hiervoor is de nodige kennis en ervaring vereist als het gaat om keuze en gebruik van meetapparaten.


Maar dit is niet het enige waarvoor de hulp van LMI-e ingeroepen is. Vanuit UNETO-VNI is ook gevraagd input te leveren voor een trainingsprogramma over het meten van Power Quality (PQ) voor installateurs en monteurs. Kwaliteit van elektrische energie, PQ, is van belang om op een zo efficiënt mogelijke manier elektriciteit aan te wenden in gebouwen. De LMI-e-bedrijven hebben de gelegenheid om materieel bij te dragen aan verschillende trainingskits met meetapparatuur. Ook ligt er de kans om op het vlak van kennis UNETO-VNI bij te staan bij het ontwikkelen van een PQ-instructieboek en het verbeteren van PQ-cursussen. Een derde initiatief vanuit de markt waarover LMI-e geraadpleegd wordt, is een instrumentatiebrowser voor installateurs en onderhoudspersoneel. Deze selectietool is bedoeld om het aanbod van meetinstrumenten voor professionals inzichtelijk en transparant te maken aan de hand van bruikbare en relevante parameters. In deze case is het aan de LMI-e-leden voorgelegd

om samen tot een uitgebalanceerd en werkbaar overzicht van zoektermen te komen waarmee de monteur of installateur zijn meest geschikte instrument kan vinden. Op deze manier creëert Platform LMI voor de markt een meerwaarde. In deze constructie probeert het cluster te voorkomen dat partijen tegen elkaar uitgespeeld worden door andere belangenorganisaties. Daarnaast is het in groepsverband mogelijk meer controle op de markt uit te oefenen en kan door samenwerking veel meer afgedwongen worden. < De volgende FHI-leden zijn geïdentificeerd en uitgenodigd om deel te nemen in LMI-e: • KWx • GMC-Instruments Nederland • Fluke Nederland • Havé-Digitap • Euro-Index • Nieaf-Smitt

43

Industriële Automatisering

FHI-succes: Metrologiewet

Activiteitenagenda 2008 – 2009 Het gaat goed met de industrie van Nederland. En dat is positief, niet alleen omdat de branche hiervan profiteert. Het geeft ook de mogelijkheid om nieuwe oplossingen en technologieën te introduceren in de diverse industriële sectoren. Daarom staat het najaar van 2008 en het jaar 2009 bol van activiteiten waarmee de Nederlandse brancheorganisatie voor Industriële Automatisering gebruikers en aanbieders van industriële technologieën met elkaar in contact brengt.

Veldbussen en industrieel Ethernet

Productie Proces Automatisering dag (PPA 2008) De PPA-dag is een conferentie waarin wordt nagedacht, gesproken en gediscussieerd over de toekomst. Procestechnologen en automatiseringsspecialisten wisselen ideeën uit over onder andere procesintensificatie, inline analyse, IT-security, business process management, wireless in de industrie en standaardisatie. Een ontmoeting tussen specialisten uit aanbod en toepassing. Datum: 4 december 2008 Locatie: TU Delft in Delft Organisatie in samenwerking met WIB

Gezamenlijk met PROFIBUS Nederland organiseert de Nederlandse brancheorganisatie voor Industriële Automatisering een dag over het gebruik van veldbussen en ethernet in de industrie. Van machinebouw tot procesindustrie gaan we na welke technologieën en mogelijkheden beschikbaar zijn. Hoe haal je het maximale uit je industriële netwerk? Datum: 26 maart 2009 Locatie: CineMec in Ede Organisatie in samenwerking met PROFIBUS Nederland

Industrial Software Conferene (ISC 2009) Met IT wordt steeds meer mogelijk. Tegelijk worden automatiseringsprojecten in de industrie steeds lastiger te beheersen. Welke informatie wil je terugzien op het managementdashboard? Hoe richt je dit in en hoe koppel je al de systemen aan elkaar? Van productiebesturing, MES, ERP tot BPM en het security vraagstuk. De ratio van systemen matcht lang niet altijd met de grilligheid van mensen en hun al dan niet georganiseerde bedrijfsverbanden. Datum: 11 juni 2009 Locatie: Nog te bepalen

Food Automation Show (FAS 2009) Flow & Control Show Of je nu in de voedingsmiddelensector zit of in de petrochemie, in de waterzuivering of in de farma, de complexiteit rondom het meten en regelen van vloeistof- en gasstromen is een keyfactor in de geautomatiseerde productie! Kies je voor een twee-, drie- of meer kanaals ultrasone flowmeter of blijf je liever bij een vortexmeter? Hoe meet je Liquified Natural Gas? Voor welke regelklep ga je en hoe controleer je zijn werking? Kalibratie, aansturing en terugkoppeling zijn allesbehalve triviale zaken. Datum: 17 en 18 maart 2009 Locatie: De Blokhoeve in Nieuwegein Organisatie in samenwerking met WIB

44

De voedingsmiddelensector ziet haar grondstofprijzen sterk stijgen en de klantvraag voortdurend veranderen. Hoe stem je je productieomgeving hierop af? Maak je een keuken voor professionals waar snel, flexibel en innovatief wordt ingespeeld op de klantvraag, of ga je voor een strak en efficiënt ingericht productieproces dat tegen scherpe prijzen kwalitatief goede producten verkoopt in grote aantallen? Hoe automatiseer je processen waar de proceseigenaar bovenop zit. Hoe doorbreek je een cultuur waarin bedrijven de waarde van automatisering niet altijd helder zien? Datum: 14 mei 2009 Locatie: Nog te bepalen

De lobby van de branche Industriële Automatisering heeft na ruim twee ëneenhalf jaar dan toch tot resultaat geleid. Al kort voor de invoering van de Metrologiewet in 2006 signaleerde de branche Industriële Automatisering een probleem in de overgangsperiode van de IJkwet naar de Metrologiewet. Voor handelsmetingen aan vloeistoffen anders dan water bleek dat de overgang leidde tot een investeringsstop of tot niet te rechtvaardigen investeringen. De minister van Economische Zaken komt nu toch met een oplossing die FHI al die tijd voorstond, waardoor de combina tie van door de Metrologiewet gekeurde vloeistofmeetinstallatie met randappara tuur die onder de ‘oude’ IJkwet gekeurd is mogelijk is.

Automation in Pharmaceutical Industry (API 2009) De productieomgevingen binnen de farmaceutische industrie lijken veel op die van andere industrieën. Maar ook niet. Consumentveiligheid via FDA-regelgeving maakt het grote verschil. Daarom elke twee jaar een specifiek congres voor de farmaceutische industrie. Wat kan deze industrietak leren van andere industrietakken en hoe kan zij dat integreren in haar eigen productieprocessen? Welke lessen kunnen worden getrokken uit de eigen bedrijfstak ervaringen van de afgelopen twee jaren? Datum: 8 oktober 2009 Locatie: Holiday Inn in Leiden

Het grote probleem gedurende de situatie van de afgelopen jaren na de invoering van de Metrologiewet is dat wanneer bijvoorbeeld een pulsgever kapot is en niet meer leverbaar in de ‘oude’ uitvoering er een grote kans bestond dat een compleet benzinestation voorzien moest worden van nieuwe, aan de Metrologiewet getoetste, apparatuur. Met de nieuwe regeling hoeft dit nu niet meer. Voorbeelden van een tweeëneenhalf jaar oud pompstation waar een onderdeel met een waarde van driehonderd euro zou leiden tot een complete vervanging is nu verleden tijd.

“Inline” Analyse Binnen de procesindustrie valt nog steeds grote winst te boeken door nog meer focus op productie-efficiëntie. Een belangrijke factor hierbij is het nauwkeurig en betrouwbaar inline meten van productparameters. De mogelijkheden daartoe groeien nog steeds exponentieel, dankzij de technologie. Welke zijn de tips en tricks om nauwkeurige inline analyse ook effectief toe te passen ten gunste van verdere efficiency? Wat zijn de valkuilen bij toepassing in het productieproces? Milieu- en duurzaamheiddoelstellingen kunnen stimulerend werken en rendement, en zelfs winsten, omhoog brengen. Datum: 5 november 2009 Locatie: Nader te bepalen

Vanzelfsprekend moet een dergelijke vervanging aan voorwaarden voldoen. De regeling laat het vervangen toe onder de voorwaarde dat de aangesloten apparatuur de metrologische werking van het meetinstrument niet verstoort. Verder is het van belang dat het vervangen onderdeel gelijkwaardig moet zijn zoals het is beschreven in de verklaring van toelating. Op deze manier is verzekerd dat het meetresultaat op de juiste wijze overgebracht wordt. <

Productie Proces Automatisering dag (PPA 2009) Ieder jaar kijken we vooruit naar wat er op ons afkomt in de productie procesindustrie. Gedurende 2009 zullen de thema’s van deze dag boven water komen. Datum: 3 december 2009 Locatie: TU Delft in Delft <



45

PROFIBUS en PROFINET zitten beide in de lift

Tijdens de laatste Hannover Messe maakte Jörg Freitag, de voorzitter van PROFIBUS & PROFINET International (PI), bekend dat het aantal geïnstalleerde PROFINET-apparaten eind 2007 ruim één miljoen bedroeg. Maar dat was niet het enige goede nieuws. Uit marktonderzoek is verder gebleken dat er in april 2008 meer dan 25 miljoen PROFIBUS-nodes geïnstalleerd waren in fabrieks- en procesinstallaties. We kunnen dus wel stellen dat het goed gaat met PROFIBUS en PROFINET. Het aantal PROFINET-apparaten dat geïnstalleerd is, bedroeg eind 2007 om precies te zijn 1.140.000. Deze cijfers zijn gebaseerd op een onafhankelijk notarieel onderzoek. PI beschikt echter alleen over totaaloverzichten omdat de cijfers van individuele leveranciers vertrouwelijke informatie vormen die niet toegankelijk is voor PI. Het is de eerste keer dat een dergelijke

onafhankelijke telling is uitgevoerd. Bij deze telling zijn alleen echte automatiseringscomponenten meegenomen zoals PLC’s, remote IO-stations, HMI’s, robots, proxies, drives en sensors. Apparaten zoals switches, hubs en printers zijn niet meegeteld. PI kondigt aan dat dit onderzoek regelmatig uitgevoerd zal worden zodat duidelijk is wat de ontwikkelingen op de lange termijn zijn. De verwachting op dit moment is dat PROFINET rond 2010 het aantal van drie miljoen apparaten zal halen. Maar niet alleen PROFINET zit in de lift. Ook de installatie van PROFIBUS-nodes heeft een enorme groei doorgemaakt. Lag het aantal geïnstalleerde PROFIBUS-nodes in april 2007 nog op ruim twintig miljoen, een jaar later is dit aantal gegroeid met 25 procent naar ruim 25 miljoen. Volgens PI-voorzitter Freitag heeft PROFIBUS met dit aantal waarschijnlijk meer dan het totaal van alle andere concurrerende systemen bij elkaar een dominante positie in alle industriële branches. De totale waarde van de installed base wordt geschat op vijftig miljard dollar. De verwachting is dat de groei aan zal houden en dat begin 2009 al meer dan dertig miljoen nodes geïnstalleerd zijn. <

Certified PROFIBUS-opleidingen: accreditatie ATS in Dalfsen ATS in Dalfsen is onlangs geaccrediteerd door PROFIBUS & PROFINET Nederland voor het geven van Certified PROFIBUS-opleidingen. Binnenkort zal ATS de eerste trainingen voor Certified PROFIBUS Engineer en Certified PROFIBUS Installer verzorgen.


Neem voor meer informatie over deze trainingen contact op met Dolf van Eendenburg van PROFIBUS & PROFINET Nederland via (033) 469 05 07 of via [email protected] <

Training Certified PROFINET Engineer sluit goed aan bij de praktijk Sinds enige tijd bieden Procentec en Siemens Training de mogelijkheid tot het volgen van de opleiding ‘Certified PROFI NET Engineer’. Deze opleiding biedt tot op detailniveau inzicht in de technologie van PROFINET. Ook de voordelen van deze technologie voor de automatisering van het productieproces komen daarin aan bod en tegelijkertijd wordt voortdurend de vergelijking met PROFIBUS gemaakt. PROFIBUS kan als de huidige standaard worden beschouwd, terwijl PROFINET als een versterking optreedt. PROFINET gebruikt Industrial Ethernet als communicatiemedium. Rond dit onderwerp leeft een aantal mythes met betrekking tot onderwerpen als bekabeling, veiligheid, determinisme en snelheid. Maar er zijn echter veel belangrijkere vragen, waar niemand antwoord op geeft. Wat verandert er aan het onderhoud? Wat gebeurt er als de kabel het begeeft? Welke oplossing biedt PROFINET voor de procesautomatisering? Of wat zijn de investeringen en hoeveel fabrikanten leveren de noodzakelijke producten? Deze onderwerpen komen tijdens deze training juist wel aan de orde zodat de cursist kan beoordelen of PROFINET de juiste is voor de automatiseringsbehoefte. Bovendien leert de cursist een goed werkende applicatie ontwikkelen. Elk onderwerp wordt aan de hand van een praktische demonstratie en oefening toegelicht zodat er steeds een direct verband bestaat met de dagelijkse praktijk. Een theoretisch examen is het sluitstuk van iedere training. Geslaagden mogen de titel ‘Certified PROFINET Engineer’ dragen en ontvangen een officieel certificaat. <

47

n vereniging voor leveranciers van weeginstrumenten

CECIP viert zijn vijftigste verjaardag VLW-voorzitter Vincent van de Wel nieuwe president CECIP De laatste tientallen jaren kende de weegindustrie grote veranderingen door de invoering van nieuwe technologieën in alle sectoren. Moderne weegapparatuur is daardoor verrassend allround. Het zijn onderhoudsvriendelijke hightech instrumenten die naast het weegproces veel extra functies zoals de besturing, registratie, gegevensoverdracht en de regeling van complete processen én informatiestromen verzorgen. Dat doen zij betrouwbaar en voordelig. Weegtechniek staat voor kwaliteitsbeheersing op het hoogste niveau.

Op 10 december 2008 is het vijftig jaar geleden dat in Parijs vertegenwoordigers vanuit België, Duitsland, Frankrijk, Italië en Nederland de Europese koepelorganisatie voor de weegbranche, Comité Européen des Constructeurs d’Instruments de Pésage (CECIP) oprichtten. Men voelde dat er veranderingen zoals harmonisatie en vrije handel in de lucht hingen. Vandaag de dag speelt CECIP een belangrijke rol in Europa én daarbuiten om gemeenschappelijke en geharmoniseerde normen op een voldoende hoog niveau te verkrijgen teneinde voor de gebruikers van de instrumenten en hun afnemers afdoende bescherming te verwezenlijken. De toename van de aantallen en het ingewikkelder worden van de toepassingen van weegapparatuur binnen verfijnde controlesystemen maken verbeterde regels en wetgeving noodzakelijk. De betreffende werkgroep binnen CECIP, de Legal Metrology-werkgroep gaat fris onder een nieuwe president, het 51e levensjaar van CECIP in. Op het General Assembly in het Franse Fayence van 2 mei dit jaar werd Veronika Martens voor deze functie gekozen. Martens is hoofd van het Metrologiecentrum van Sartorius AG in Göttingen, Duitsland. Als zodanig is zij reeds vele jaren actief in de behartiging van de belangen op nationaal, Europees én internationaal niveau van de gehele branche. Daardoor én dankzij haar kennis van zaken is zij een goede keuze voor deze veeleisende functie. De Vereniging Leveranciers van Weeginstrumenten (VLW) is voornemens haar hierbij naar eer en geweten te ondersteunen.


Waar succes is en een branche perspectieven biedt, verschijnen nieuwe, en niet altijd gewaardeerde, nieuwkomers. De nieuwkomers op de markt zijn veelal niet-Europese fabrikanten van weeg apparatuur. De lage productiekosten in het Verre Oosten zorgen wereldwijd voor geduchte concurrentie. Helaas brengen deze nieuwkomers niet altijd apparatuur op de Europese markt die voldoet aan de regelgeving, die vaak strenger is dan ze gewend zijn. CECIP stelt zich niet alleen ten doel dat er aan de op de markt te brengen goederen gelijke eisen gesteld worden, maar ook dat de betreffende autoriteiten een doeltreffende controle uitvoeren van de instrumenten die gebruikt worden. Vandaar dat CECIP zijn Business & Trade-groep nieuw leven inblaast.

de hand deze in Groot-Brussel te zoeken waar CECIP eind 2008 een besluit over zal nemen. Kort samengevat bevindt de belangen behartiging voor de Europese weegsector zich op de goede weg. Naast de belangenbehartiging zelf ziet CECIP het ook als taken om contacten te onderhouden, ervaringen uit te wisselen en het voorbereiden van samenwerkingsverbanden. CECIP blijft een uitstekend platform voor de Europese ‘weegfamilie’. <

Ook aan de top van de Europese koepel organisatie heeft zich eveneens een verandering voorgedaan. Op 2 mei 2008 is de voorzitter van VLW, Vincent van de Wel, tijdens de General Assembly gekozen als nieuwe president van CECIP. Op de schouders van Van der Wel, die ook directeur is van PENKO Engineering, rust de taak CECIP de nieuwe tijd in te leiden en grotere slagkracht te geven. Aan het einde van dit jaar zal de permanente secretaris van CECIP, Michel Turpain, met pensioen gaan. Tijdens de laatste General Assembly is besloten het secretariaat niet langer bij een eenpersoonsbureau onder te brengen, maar hiervoor een professionele organisatie te selecteren. Gezien het politieke gewicht van de belangenbehartiging ligt het voor

49

“Praktisch niemand weet wat een ziekenhuisapotheker allemaal doet”

“REACH is niet alleen een milieu-issue, maar ook een bedrijfsvoeringissue”

Professor Donald Uges zet vraagtekens bij schaalvergroting

Workshop maakt leden laboratoriumbranche bewust van de consequenties

In het dagelijks leven is professor Donald Uges ziekenhuisapotheker in het Universitair Medisch Centrum Groningen (UMCG) en hoogleraar klinische en forensische toxicologie. “Binnen de klinische en forensische toxicologie houden we ons, simpel gezegd, bezig met (mogelijk) gif in de mens”, zegt Uges. Maar dat het vakgebied in de praktijk niet zo eenvoudig is als deze eerste zin wil laten geloven, wordt in het vervolg van het gesprek meteen zonneklaar. Door Roy Vervoort Professor Uges was tijdens LabAnalyse 2008, dat plaatsvond op 30 oktober in de Rotterdamse Kuip, één van de keynote speakers. In zijn presentatie gaat Uges in op de veranderende analyses voor geneesmiddelbloedspiegels, klinische en forensische toxicologie en farmaceutische kwaliteitscontrole. “Ziekenhuisapotheken bepalen vanouds exogene stoffen in patiënten, om de farmacotherapie bij te sturen en eventuele vergiftigingen op te sporen. Ook behoort hierbij de bepaling van verslavende middelen, zoals drugs en alcohol in bloed, urine en preparaten. Daarnaast controleren we de identiteit en kwaliteit van grondstoffen en zelfbereide of verkregen geneesmiddelen.”

“Als ziekenhuisapotheek bemannen we een cruciale positie binnen het ziekenhuis”, vervolgt Donald Uges. “Onze afdeling komt vaak in actie in moeilijke en levensbedreigende gevallen, waarin we voor de diagnose of therapie heel belangrijke beslissingen moeten nemen. Zo moeten we bij een patiënt, die bepaalde symptomen vertoont, vaststellen of dat komt door een veel te hoge of juist een te lage dosis van het geneesmiddel in het bloed zoals antibiotica of anti-epileptica. En dat kan een beslissing zijn die het verschil maakt tussen goede therapie of een vergiftiging. Echter weinig mensen in Nederland weten welke rol een ziekenhuisapotheker hierbij speelt.” Uges en zijn apotheek spelen ook een belangrijke rol in het (post-)universitair en klinisch onderwijs en onderzoek. Iedere Nederlandse ziekenhuisapotheker heeft bij hem een cursus toxicologie gevolgd. Tevens is hij beëdigd gerechtelijk getuige-deskundige. “Dankzij mijn unieke combinatie van klinische farmacologie, toxicologie en criminalistiek (Uges doceert criminalistiek aan de Rijksuniversiteit Groningen, red.) ben ik een veelgevraagde expert in lastige, gerechtelijke gevallen. Zo ben ik betrokken geweest bij zaken als Lucia de B., het Maasmeisje en diverse moord- en drugszaken.” “Ons apotheek laboratorium in Groningen is zelfs groter dan het toxicologisch lab van het

NFI (Nederlands Forensisch Instituut, red.)”, gaat Donald Uges verder. “We beschikken over veel expertise en kennis.” Het is niet alleen de ervaring die zorgt voor de stappen voorwaarts, maar ook de technologie draagt haar steentje bij. “In 1976 waren we het eerste klinische laboratorium met HPLC en sinds 2006 werken we met LC-MS/MS-apparatuur. Dit is echt een gigantische verandering binnen ons laboratorium; we gebruiken nu 24 verschillende analysetechnieken. Konden we dertig jaar geleden in sommige gevallen helemaal geen antwoord geven, nu kunnen we dat soms binnen een uur.” Vanzelfsprekend ziet professor Uges de toekomst rooskleurig in. Wel zet hij vraagtekens bij de schaalvergroting binnen de klinische laboratoriumwereld. “De grote laboratoria die goedkoper en sneller kunnen werken, pikken in de toekomst waarschijnlijk de financiële krenten uit de pap. De kleine laboratoria kunnen sluiten en de middelgrote gaan het heel lastig krijgen. De academische ziekenhuizen zullen het allemaal wel overleven. Uiteindelijk wordt toch de patiënt de verliezer. De steeds zwakkere patiënt en ingewikkelde therapieën en ingrepen, vereisen tailor made therapeutic drug monitoring (bloedspiegelbepalingen, red.). Echter die wordt dan te duur en past niet meer in de massale analysestrategie.” <

Vanaf 1 juni 2007 geldt de REACH-regelgeving voor alle bedrijven die chemische stoffen produceren, verwerken of doorgeven aan klanten. De invoering van REACH, dat staat voor Registratie, Evaluatie, Autorisatie van CHemische stoffen, heeft nogal wat consequenties voor veel bedrijven in Nederland en ook voor bedrijven uit de FHI-branches. Hun positie in de gehele keten wordt belangrijker en bepaalt ook welke maatregelen ze moeten nemen. Het gaat nu om ketenverantwoordelijkheid. Door Roy Vervoort Om deze reden organiseerde de Nederlandse brancheorganisatie voor Laboratorium Technologie op 21 oktober 2008 een REACH-Workshop voor haar leden. Tijdens deze workshop zijn de aanwezigen geïnformeerd over de nieuwe verplichtingen voor zowel de korte als de lange termijn en zijn praktische adviezen gegeven om de risico’s te beheersen en aansprakelijkstelling in de toekomst te voorkomen. Het praktische deel van de workshop was in handen van Jean-Marc Abbing van DHV. Wat betekent REACH nu eigenlijk voor de (laboratorium)bedrijven? “REACH betekent voor bedrijven die geen stoffen maken dat zij hun toeleveringsketen moeten beoordelen op hun voorbereiding op REACH”, zegt Abbing. “De leveringsketen moet continuïteit van levering van stoffen en preparaten garanderen. Het gaat niet alleen om levering van de stof, maar ook garantie van de continuïteit van de toepassing van de stof zoals de FHI-leden de stoffen gebrui-

vastgelegde toepassingen in het dossier kan niet.”

het maar omdat de vertrouwde labels van gevaren van stoffen anders worden.”

“Een ander aspect van REACH is de informatieverplichting die rust op bepaalde stoffen in voorwerpen”, vervolgt Jean-Marc Abbing. “Fabrikanten en leveranciers moeten bij hun klanten aangeven of er bepaalde stoffen van grote zorg (substances of very high concern (SVHC) volgens de REACH-terminologie, red.) boven de concentratie van 0,1 procent (gewichtsprocent, red.) aanwezig zijn in het voorwerp. De lijst van stoffen waarover het gaat zal vermoedelijk voor het eind van dit jaar gepubliceerd worden. Het begint met een lijst tussen twaalf en zestien stoffen, maar het is de bedoeling dat die lijst steeds langer wordt.”

Het belangrijkste is om de invoering van REACH te organiseren binnen de eigen organisatie. “Vaak zien bedrijven REACH als milieuwetgeving, maar het is net zo goed arbowetgeving, als het al niet meer is”, besluit Jean-Marc Abbing. “Het gaat immers ook over het gebruik van stoffen op de werkvloer en in het product. Voor alles moet het aan management duidelijk zijn dat REACH meer is dan een milieu- en veiligheidsissue; het is een bedrijfs voeringissue omdat het de continuïteit van een bedrijf kan raken.”

Bedrijven die alleen maar producten importeren hebben ook te maken met REACH. “Importeurs hebben dezelfde verplichtingen als de producenten”, aldus Abbing. “Ze moeten weten van welke stoffen uit de SVHC-lijst meer dan 0,1 procent in de voorwerpen aanwezig is om

Neem voor meer informatie contact op met Mirjam Fiege van FHI via [email protected] of via (033) 465 75 07. <

“Risico’s beheersen en aansprakelijkheid voorkomen”

ken, in hun processen of hun producten. Deze toepassingen moeten opgenomen worden in de dossiers die producenten van stoffen gaan opstellen en indienen bij het opgerichte Europees Chemisch Agentschap in Helsinki (ECHA). Gebruik buiten die Professor Donald Uges (links) aan het werk

50

zo aan hun informatieverplichting in de keten te voldoen.” Maar het gaat inmiddels niet alleen om REACH nu ook het Globally Harmonised System (GHS) haar intrede heeft gedaan. “Het midden- en kleinbedrijf wordt ook hiermee geconfronteerd, al was

Het lab van een ziekenhuisapotheek



51

‘LabTafel, De noodzaak van een toekomstvisie’

‘Laboratorium voor Dummies’ legt accent op basisbeginselen Workshop voor wie het lab niet kent

Netwerk en samenwerken centraal tijdens directeurenavond laboratoriumbranche

Onder de naam ‘LabTafel’ met als leidraad van de avond ‘De noodzaak van een toekomstvisie’ organiseert de Nederlandse brancheorganisatie voor de Laboratorium Technologie op 10 december aanstaande voor de eerste maal een directeurendi ner voor haar branche. Op deze avond kunnen directeur-groot aandeelhouders (DGA’s), algemeen directeuren en de hoogst leidinggevenden van bedrijven uit de laboratoriumbranche netwerken en informeel klankborden. Bij de inrichting van deze avond staat het netwerk centraal en is bewust gekozen voor een mix tussen ontspanning en het serieuzere werk. Directeuren hebben over het algemeen een vrij solistische functie en hebben vaak te maken met vergelijkbare vraagstukken. Veel van de bij de branche Laboratorium Technologie aangesloten bedrijven doen zaken met elkaar. ‘LabTafel’ is een mooi platform om met elkaar te praten en elkaar beter te leren kennen. De directeurenavond in restaurant De Kalkovens in Huizen biedt de laboratoriumbranche haar leidinggevenden de ideale mogelijkheid om in een informele sfeer ervaringen en ideeën uit te wisselen. De directeurenavond bestaat uit twee delen. In het eerste deel ligt de nadruk meer op het serieuzere werk. De directeur

externe relaties van het Nederlands Forensisch Instituut (NFI), Kees Möhring zal na de ontvangst met een borrel een presentatie verzorgen. NFI is lid geworden van technologische laboratoriumbranche en wil graag uitleggen welke voordelen het werken in consortia biedt waarin grote én kleine technologiebedrijven vertegenwoordigd zijn. In zijn presentatie zal Möhring uiteenzetten wat het NFI doet en op welke manier de laboratoriumbedrijven hier kunnen samenwerken. Tijdens het diner zal Duende, gevormd door muzikant Eric Vaarzon Morel en acteur Gijs Scholten van Aschat, tussen de verschillende gang door delen van hun theaterprogramma spelen. In dit programma duelleren de beide artiesten op het scherpst van de snede, allebei met hun sterkste wapens. Eric Vaarzon Morel met zijn muziek, Gijs Scholten van Aschat met zijn taal. Woorden worden ritme, muziek wordt taal en grenzen vervagen. Het directeurendiner ‘LabTafel, De noodzaak van een toekomstvisie’ vindt plaats op 10 december 2008 in restaurant De Kalkovens in Huizen. De deelnamekosten bedragen € 169,-. Interesse? Neem voor meer informatie contact op met Mirjam Fiege van FHI via (033) 465 75 07 of via [email protected] <

17.30 uur Ontvangst met welkomstdrankje en hapje 18.15 uur NFI’s visie op het werken in consortia, Kees Möhring, Nederlands Forensisch Instituut 18.45 uur Aperatief 19.30 uur Diner Theatrale met duo ‘Duende’ Eric Vaarzon Morel, musicus en Gijs Scholten van Aschat, woordkunstenaar 22.30 uur Einde


behulp van dit begrippenkader is de werknemer beter in staat de diverse aspecten van het laboratorium te plaatsen om in de toekomst een meer actieve rol te spelen bij gesprekken binnen de organisatie.

Door Roy Vervoort

Tijdens de trainingen zal de nadruk liggen op de basisbeginselen van het laboratorium. Om te beginnen zullen de verschillende soorten laboratoria de revue passeren. “We kennen in Nederland bijvoorbeeld de forensische, de biochemische en de klinische laboratoria”, doceert Vonk. “En zo kan ik nog wel een tijdje doorgaan. Binnen al deze laboratoria is de werkwijze min of meer hetzelfde, maar zijn de uitvoering en apparatuur sterk verschillend.”

“De praktijk leert dat bij veel bedrijven deze vraag een rol speelt”, zegt Nico Vonk van Avans+. “Deze workshop kan ook de afstand verkleinen tussen verschillende afdelingen van bedrijven en instituten waar een laboratorium aan verbonden is. De afdelingen inkoop of personeelszaken krijgen dan een beter idee van het belang van een laboratorium binnen een bedrijf en beschouwen dit niet alleen als een ‘kostenpost’. Avans+, een zakelijke dienstverleners die zich geheel richt op het opleiden en trainen van organisaties en mensen, verzorgt samen met de laboratoriumbranche de workshop ‘Laboratorium voor Dummies’. “Een kleine afdeling van Avans+ houdt zich volledig bezig met het bedenken, ontwikkelen, organiseren en presenteren van cursussen voor laboratoriummedewerkers”, zegt Vonk. “Wij bieden deze trainingen aan voor alle soorten laboratoria en leveranciers van laboratoriuminstrumenten.”

Programma ‘LabTafel’ 10 december 2008

52

Het klinkt misschien bij veel bedrijven bekend in de oren: personeel dat eigen lijk niet echt op de hoogte is van het reilen en zeilen in laboratoria waar ze zaken mee doen. Om deze leemte op te vullen biedt de Nederlandse brancheorganisatie voor Laboratorium Technologie in samenwerking met Avans+ een workshop ‘Laboratorium voor Dummies’ aan. Heeft het personeel geen laboratoriumachtergrond of laboratoriumfunctie dan is deze workshop de beginstap om de informatie over de basiskennis op te krikken.

In een korte training wil de Nederlandse brancheorganisatie voor Laboratorium Technologie mensen die zakelijk te maken hebben met het laboratorium, maar zelf niet zijn opgeleid in deze discipline kennis laten maken met de basisbeginselen. Met


“Binnen bedrijven is deze kennis vaak onvoldoende aanwezig”, vervolgt Nico Vonk. “Buiten de laboratoria zijn er maar weinig mensen die zich een voorstelling kunnen maken van het specialistische werkterrein van het laboratorium. En juist met deze training willen we proberen om dit bewustzijn te verhogen en de kennis te vergroten.”

Een ander belangrijk accent zal tijdens “Laboratorium voor Dummies’ liggen op de kwaliteitscontroles. “Laboratoria moeten tegenwoordig aan kunnen tonen dat de gemeten waarden juist zijn”, aldus Vonk. “Met name in milieuzaken, doping- of forensisch onderzoek is dit van elementair belang. De Nederlandse overheid stelt dan ook vaak een kwaliteitsnorm (zoals Sterlab of GLP, red.) als eis om te mogen werken voor publieke instanties die de analyses aanvragen.” Gezien de grote belangstelling organiseert FHI in navolging van 13 november 2008 op 4 december 2008 een tweede editie. Meer informatie over ‘Laboratorium voor Dummies’ of aanmelden voor de workshop van 4 december? Neem contact op met Mirjam Fiege van FHI via (033) 465 75 07 of via [email protected] <

53

Ouderdom en onderhoud medische apparatuur ver onder de maat FHI pleit voor nadere regelgeving en strakkere controle De norm is dat medische apparatuur gemiddeld niet ouder is dan zeven jaar met voor sommige productgroepen een beperkte afwijking naar boven of beneden. In de praktijk komen we echter regelmatig apparatuur van tien tot vijftien en soms zelfs twintig of dertig jaar oud tegen. Op basis van voorlopige resultaten uit eigen onderzoek schat de Nederlandse brancheorganisatie voor Medische Technologie dat twintig tot dertig procent van de apparatuur ouder is dan zeven jaar.

Door Luc Knaven en Roy Vervoort Er zijn nu zelfs signalen dat via eBay oude tweede- of derdehands medische apparaten op de Nederlandse markt komen. Opvallend is dat Nederland geen wetgeving kent die dit verbiedt. We kunnen dan stellen dat patiënten niet worden behandeld of gediagnosticeerd conform de hedendaagse technologiestandaard. Onnodige patiëntbelasting, het missen van relevante diagnoses en zelfs verhoogde kans op complicaties of overlijden kunnen hiervan het gevolg zijn. Het probleem is dat de patiënt het niet weet, de ziekenhuizen het niet vertellen, de verzekeraar er niet naar vraagt, de inspectie er niet naar kijkt en, als klap op de vuurpijl, er geen wetgeving voor bestaat. Als we de parallel trekken naar andere hoogwaardig technologische omgevingen - bijvoorbeeld in de industrie - dan is het droevig gesteld in de zorg. We besteden in Nederland slechts 1,7 procent van het totale zorgbudget aan het essentiële gereedschap van de dokter.

Onderhoud Ook met onderhoud zijn er nog steeds problemen. Nadat de Inspectie Gezondheidszorg in een paar rapporten de vinger op de zere plek heeft gelegd, zijn er allerlei schimmige onderhoudsbedrijfjes opgestaan die het onderhoud voor alle complexe medische apparatuur aanbieden. We zien nu in de praktijk gebeuren dat bij het onderhoud aan medische apparatuur met grote regelmaat afgeweken wordt van de onderhoudsprotocollen van de fabrikant. Onderhoud gebeurt dan op basis van eigen risico-inschatting en wordt te vaak uitgevoerd door ongekwalificeerd personeel. Met alle risico’s van dien.

54

De industrie is meer dan eens benaderd voor de levering van reserveonderdelen met het doel om van twee oude kritische medische apparaten weer één werkende te maken. Wellicht is geen onderhoud dan nog beter dan verkeerd onderhoud. Maar er zijn inmiddels meer concrete problemen bekend. We kennen allemaal de brandproblemen en extreme ouderdom rondom anesthesiezuilen, de rapporten over versleten en elektrisch onveilige endoscopische apparaten, problemen met infuuspompen zonder alarmen en veiligheidssystemen, de niet onderhouden defibrillatoren die op fatale momenten niet werken vanwege lege accu’s, dertien jaar oude anesthesietoestellen die in de brand vliegen et cetera. Op dit moment liggen er veertien rapporten op tafel waarin problemen rondom medische apparatuur zijn beschreven. En toch blijven we in Nederland maar aanmodderen met halve maatregelen en pappen en nathouden.

riep dat “er geen oude meuk in het ziekenhuis aanwezig was”, terwijl op dat moment zijn 22 jaar oude anesthesiezuil in brand stond. Als wij vanuit de medische industrie reageren op het thema onderhoud en ouderdom wordt ons al snel eigen belang verweten. De medische industrie doet het per definitie nooit goed. Signaleren we problemen en incidenten met medische apparatuur en kijken we vervolgens de andere kant uit dan wordt ons verweten dat we niets gezegd hebben. Geven we aan dat we de problemen herkennen en we ventileren dat dan krijgen we het verwijt dat we de markt aan het pushen zijn. In die zin doen we het nooit goed. Ook de medische industrie heeft een maatschappelijke verantwoordelijkheid en is er bij gebaat dat de zaken rondom medische apparatuur goed geregeld zijn. Hier werken we als sector graag aan mee.

De FHI-brancheorganisatie stelt verder dat bij het opstellen van investerings- en vervangingsschema’s voor medische apparatuur de norm zeven jaar moet zijn. Ziekenhuizen en klinieken die afwijken van deze norm - en oudere medische apparatuur gebruiken - moeten dit goed kunnen onderbouwen en transparant maken voor patiënten en verzekeraars. Daarnaast moet er een wettelijk verbod komen op het gebruik van actieve medische apparatuur uit klasse IIb of hoger die ouder is dan twaalf jaar. Tot slot moeten zorgverzekeraars bij inkoop van zorg, tenminste contractueel, zeker stellen dat in het zorgproces met goed onderhouden en up-to-date medische technologie wordt gewerkt. Dit is zeker van belang omdat zorgverzekeraars door het maximeren van de vergoeding, kwijtschelding van het eigen risico of het uitdelen van eigen kwaliteitscertificaten patiënten steeds meer gaan sturen richting geselecteerde klinieken. Voor een patiënt die met state of the art-apparatuur gediagnosticeerd wordt, betaalt de verzekeraar nu dezelfde prijs als voor een patiënt die op een zwaar verouderde en al lang economisch afschreven apparaat wordt behandeld. Het apparaat is dan een melkkoe en er bestaat geen prikkel om tot vervanging over te gaan. <

Endoscopie en laparoscopie problemen Vanuit de industrie is de algemene ervaring dat onderhoud aan endoscopisch en laparoscopisch instrumentarium vaak onvoldoende of onjuist plaatsvindt. Verder valt in de praktijk te signaleren dat er sprake is van een kennis- en vaardigheidsgebrek bij de gebruikers en dat de gehanteerde norm met betrekking tot de gebruiksduur te lang is. Om deze reden heeft de brancheorganisatie voor Medische Technologie in februari 2008 een overleg geïnitieerd om de risico’s in kaart te brengen. Een rapportage van de Inspectie voor Gezondheidszorg over laproscopische instrumenten is de directe aanleiding voor dit overleg. De FHI-branche Medische Technologie signaleert dat ondanks het rapport én de deadlines van de inspectie, daar waar het gaat om verbetering, nog steeds aanzienlijke problemen zijn wat betreft het onderhoud, de opleiding en de ouderdom bij endoscopische en laparoscopische apparatuur. In september 2008 vond een tweede overleg plaats vanuit de industrie. Een belangrijk deel van het marktvolume van endoscopische en laparoscopische instrumentarium was daarbij aanwezig. Binnen de werkgroep is een uitvoerige discussie ontstaan over het onderhoud, de opleiding en de ouderdom waarbij uitgebreid gesproken is over de verder te nemen stappen.

Tijdens het overleg is afgesproken de dialoog aan te gaan met de Inspectie voor de Gezondheidszorg. Verder zullen vanuit de werkgroep initiatieven genomen worden om patiëntenverenigingen nader te informeren over deze problematiek. De Inspectie voor de Gezondheidszorg heeft inmiddels positief gereageerd op de uitnodiging om het eerstvolgende overleg met de industrie bij te wonen. Dit overleg staat gepland op 3 december 2008. Neem voor meer informatie contact op met Linda van Essen via (033) 465 10 63 of via [email protected] <

Standpunten FHI Probleem Een deel van het probleem ligt in het feit dat medische technologie vaak laag op de prioriteitenagenda van de Raden van Bestuur staat. De doktoren en technici willen graag, maar van bovenaf wordt er onvoldoende budget vrijgemaakt om de spullen fatsoenlijk te kunnen onderhouden en tijdig te vervangen. Zo bestaat er een voorbeeld van een ziekenhuisdirecteur die voor de bühne riep dat de technologie tiptop in orde was, terwijl de inspectie enige tijd daarvoor had geadviseerd vanwege extreme ouderdom de anesthesie apparaten te vervangen. Een tijd later zijn overigens alle operatiekamers (ok’s) gesloten vanwege andere technische problemen. Of een directeur die

De Nederlandse brancheorganisatie voor Medische Technologie heeft, om bovenstaande problemen te voorkomen, een aantal standpunten geformuleerd. Allereerst meent de brancheorganisatie dat er een wettelijke verplichting moet komen die bepaalt alleen gecertificeerde personen of organisatie onderhoud aan medische apparatuur uit mogen voeren. Dit onderhoud moet dan plaatsvinden conform de door de fabrikant voorgeschreven onderhoudsintervallen en -specificaties en niet via eigenhandig opgestelde risico-evaluaties of -analyses. Daarnaast moet via externe controle op de onderhoudsrapportages (APK) erop worden toegezien dat het onderhoud ook daadwerkelijk op de juiste manier plaatsvindt.



55

No-nonsense FHI-concept voor Zorgtotaal De exposantenwerving voor Zorgtotaal, de beurs die van 18 tot en met 20 maart 2009 in de Jaarbeurs Utrecht plaatsvindt, is van start gegaan. De Nederlandse brancheor ganisatie voor Medische Technologie heeft hiervoor een no-nonsense paviljoenconcept ontwikkeld, dat lidbedrijven de mogelijkheid biedt met beperkte inspanning en geringe kosten, maar tegen een maximale exposure deel te nemen aan Zorgtotaal.

Complexe materie MUNTZ

Heldere boodschap

Zorgtotaal is in Nederland de grootste vakbeurs voor professionals werkzaam in de zorg. Het is met een compleet aanbod van producten en diensten hét platform voor de intramurale- en de thuiszorg. De beurs wordt bezocht door inkopers, facilitair managers, directie, algemeen management en bestuur, verpleegkundigen, fysio- en ergotherapeuten, facilitair medewerkers, unithoofden en medisch managers, adviseurs en consultants én medisch specialisten en artsen.

micro- en nanotechnologie, de klinische ICT en de telemedicine en thuiszorgtechnologie. Verder zijn de Nederlandse brancheorganisatie voor Medische Technologie en VNU samen met het CIBZ (Coördinatie Instrumentatie Beheer Ziekenhuizen) de voorbereidingen gestart voor de organisatie van een tweetal congresprogramma’s die langzaamaan vorm beginnen te krijgen. Tot slot valt nog te melden dat er met Zorgverzekeraars Nederland gesproken is over een verzekeraars innovatietour tijdens Zorgtotaal.

Vanuit de FHI-branche voor Medische Technologie is begonnen met de voorbereiding van een drietal themapaviljoens. De paviljoens richten zich in 2009 op de

De twee congresthema’s die de FHI-branche Medische Technologie gaat organiseren zijn de krapte op de arbeidsmarkt van medisch technisch personeel en het veilig gebruik

van medische technologie. Verder zijn gesprekken gaande met andere beroepsorganisaties voor de organisatie van congresprogramma’s. De congressen vinden plaats op verschillende dagen in een congresruimte dicht bij de beursvloer om zo de interactie tussen de bezoekers en industrie te optimaliseren. Neem voor meer informatie over Zorgtotaal contact op met Luc Knaven (l.knaven@fhi. nl) of Linda van Essen ([email protected]) van FHI via (033) 465 10 63. <

Cluster MRI/CT Op 8 september 2008 heeft er bij FHI een overleg plaatsgevonden met de bedrijven op het gebied van beeldvormende diagnostiek. Bij dit overleg is gesproken over de mogelijkheid tot het opzetten van productstatistiek voor MRI/CT apparatuur.

56

muntz.nl



Hoewel er al internationale marktcijfers beschikbaar zijn, blijkt in de praktijk de behoefte te bestaan om de Nederlandse markt beter te monitoren. Besloten is om een eerste (proef)uitvraag voor de productgroep CT te doen en in februari 2009 te

kijken of uitbreiding mogelijk is. Hiertoe is inmiddels een concept-uitvraag en reglement verzonden aan de deelnemers. Neem voor meer informatie contact op met Linda van Essen van FHI via (033) 465 10 63 of via [email protected] <

57

n informatie

Voor u gelezen: De Signalement-redactie binnen FHI komt regelmatig boeken tegen die interessant kunnen zijn voor leden/lezers. In deze rubriek worden deze uitgaven onder de aandacht van de lezer gebracht. Deze selectie biedt een aantal titels die voor de Signalement-lezer interessant is en nuttige en soms ook praktische informatie bevat. Is u onlangs nog een boek opgevallen waarvan u van mening bent dat het aandacht verdient in FHI’s branchemagazine Signalement? Stuur een e-mail naar [email protected].

Een kleine geschiedenis van bijna alles Hoe kunnen ze weten hoe en wanneer het heelal begon en hoe het was toen het begon? Hoe weten ze wat er zich in een atoom afspeelt? En dan nog de vraag - misschien wel bovenal - hoe kan het dat wetenschappers vaak van alles lijken te weten, maar nog steeds geen aardbeving kunnen voorspellen of ons zelfs maar vertellen of we een paraplu moeten mee nemen naar de races van volgende week woensdag? In ‘Een kleine geschiedenis van bijna alles’ onderneemt Bill Bryson zijn meest avontuurlijke reis tot nu toe: die door het leven zelf. Met hetzelfde enthousiasme en dezelfde nieuwsgierigheid als waarmee hij vele landen op de wereld bezocht en beschreef, legt hij nu de geschiedenis van het leven op aarde

vast. Al zijn hele leven heeft Bryson zich afgevraagd of het mogelijk was de essentiële onderwerpen van belangrijke wetenschappen als geologie, scheikunde, paleontologie en astronomie, waarin de geheimen van het leven besloten liggen, op een duidelijke en spannende manier op te schrijven. Het resultaat van deze jarenlange obsessie is dit boek, waarin Bryson deze ingewikkelde zaken niet alleen ontsluiert maar ze ook op heldere, spannende en meeslepende wijze beschrijft. ‘De kleine geschiedenis van bijna alles’, ISBN-13: 9789045009704, is onder andere te bestellen via www.bol.com voor € 24,90. <

The Holland Handbook The Holland Handbook is onmisbaar voor iedere buitenlander in Nederland. Of deze nu Nederland bezoekt op regelmatige basis, voor een paar jaar of hier voor altijd verblijft. The Hol land Handbook gaat in op alle aspecten die te maken hebben met leven en werken in Nederland: huisvesting, onderwijs, gezondheidszorg, verzekeringen, kinderopvang enzovoort ... De lezer kan ook informatie vinden over Nederlandse gewoonten en gebruiken, de taal, het dagelijkse leven en tips over musea en (culturele) evenementen. Ieder hoofdstuk wordt afgesloten met een overzicht van relevante websites en telefoonnummers. The Holland Handbook telt tien geactualiseerde hoofdstukken en wijst de nieuwkomer de weg als het bijvoorbeeld gaat om verblijfsvergunningen, gezondheidszorg, politiek, woningmarkt,


Het zit in een lab en het heeft gelijk Iedereen ergert zich waarschijnlijk af en toe aan de tekst “uit wetenschappelijk onderzoek is gebleken dat …”. Intussen gebruikt bijna iedereen die term zelf ook weleens om zijn of haar gelijk te halen. ‘Het zit in het lab en het heeft gelijk’ is de titel van een lezenswaardig boek dat ingaat op de achtergronden van deze paradox. De schrijver, Christiaan Jonge neel, is wetenschapsjournalist en colum nist in het magazine ‘De Ingenieur’. Vanuit het gegeven dat in de moderne geschiedenis aanvankelijk het geloof in de absolute waarheid van de wetenschap alleen maar toenam en recent die absolute waarheid steeds meer in diskrediet kwam en betwijfeld wordt, hiphopt Jongeneel in zijn boek door de geschiedenis van de wetenschap. Hij doet dat op een aangename, toegankelijke en soms humoristische wijze. Alle geleerden komen langs, vaak anekdotisch en veelal in het perspectief van het wereldbeeld van Thomas van Aquino. De schrijver stelt tegelijk wel degelijk een wezenlijke vraag aan de orde: welke plek moeten we de wetenschap toekennen in de maatschappij en in ons beeld van hoe we in de wereld staan?

onderwijs, toerisme, taal, gewoonten en gebruiken, verzekeringen en financiën. En de dagelijkse dingen die voor Nederlanders ‘zo gewoon’ zijn, maar vaak door iemand uit het buitenland als een culture shock worden ervaren.

Toch hoef je niet persé diep te gaan om het boek te waarderen. Elke verkoper die wetenschappers in zijn klantenkring tegenkomt zou het moeten lezen. Al is het maar om mee te kunnen praten over datgene wat zijn klant bezighoudt.

‘The Holland Handbook’, ISBN-13: 9789055945931, is onder meer te bestellen via www.hollandbooks.nl voor € 27,50. <

Het boek ‘Het zit in een lab en het heeft gelijk’, ISBN-13: 9789085710974, is onder meer te bestellen via www.veenmagazines.nl voor € 17,50. <

59

n informatie

Matchmakingfaciliteit Ontwikkelingssamenwerking

AGENDA Kijk voor de meest actuele stand van zaken op http://www.fhi.nl/activiteiten November 2008 Netherlands MicroNanoConference 17 t/m 19 november 2008

Maart 2009 Flow & Control show 17 & 18 maart 2009

Oktober 2009 Automation in Pharmaceutical Industry 8 oktober 2009

Nationale PROFIBUS & PROFINET dag 20 november 2008

Veldbussen en Industrieel Ethernet 26 maart 2009

November 2009 Inline Analyse 5 november 2009

Federatiecongres 27 november 2008

Mei 2009 Food Automation Show 14 mei 2009

December 2008 Productie Proces Automatiseringsdag (PPA-dag) 4 december 2008 LT-directeurendiner December 2008

Electronics & Automation 2009 27 t/m 29 mei 2009 Juni 2009 Industrial Software Conference 11 juni 2009

Personalia Job Elders

De stuurgroep van de Development Club is versterkt met twee nieuwe leden: Fred Ver straaten van de firma Luminis iQ Products en Marc van Mierlo van Van Mierlo Ingenieursbureau. Uit haar midden heeft de stuurgroep als voorzitter gekozen en benoemd Hans Zijlstra, commercieel directeur van Elincom electronics. Hij volgt Herman Tui ninga op van Salland Electronics. Tuininga verlaat de DevClub om meer tijd vrij te maken voor zijn bestuurslidmaatschappen van DevLab en van de FHI-branche Industriële Elektronica.

Fred Verstraaten

De stichting Point-One is opgeheven en vervangen door de vereniging Point-One. Het eerste instituerende bestuur bestaat uit de heren Roel Kramer, die voorzitter was van de stichting, Frans van Harten van NXP, Eric Meurice van ASML, Jan Mengelers van TNO, Rokus van Iperen van Océ, Harry Hendrik van Philips Nederland en Ted van der Put van VDL-ETG. Uit FHI-kringen is het Job Elders, CEO van de firma C2V en lid van de laboratoriumbranche, die deel uitmaakt van het nieuwe gevormde voorlopige bestuur van Point-One.

Zo worden gezamenlijke investeringen gestimuleerd waarmee de private sector in die ontwikkelingslanden wordt versterkt. Maar het biedt natuurlijk ook kansen aan het Nederlandse bedrijfsleven. Dit kúnnen

risicovolle proefprojecten zijn waarvoor een projectvoorstel voor het Programma Samenwerking Opkomende Markten (PSOM) kan worden ingediend, maar dat hoeft niet. MMF staat open voor ruim veertig landen in Afrika, Azië, Latijns-Amerika en Oost-Europa. Een actuele landenlijst, de huidige business opportunities voor Nederlandse bedrijven en meer informatie is te vinden op de website van MMF, www.evd.nl/mmf. Inmiddels is er al een aantal aanvragen ingediend door

Vergaderfaciliteiten bij FHI op Landgoed Leusderend Voor haar leden biedt FHI de mogelijkheid tegen geringe kosten gebruik te maken van vergaderfaciliteiten. U kunt de vergaderzalen gebruiken met koffie, thee en frisdrank waarvan de kosten in bijgevoegd schema te vinden zijn. Wanneer u gebruik wenst te maken van één van de vergaderzalen, neem dan contact op met de managementassistente van uw branche. Uiteraard is de beschikbaarheid beperkt tot de periodes dat er geen branchevergaderingen zijn.

Industriële Elektronica Claudia van de Kuil – Huigen telefoon: (033) 465 75 07 Industriële Automatisering Marjoleine Haisma telefoon: (033) 465 75 07 Laboratorium Technologie Mirjam Fiege telefoon: (033) 465 75 07 Medische Technologie Linda van Essen telefoon: (033) 465 10 63 <

bedrijven die actief zijn in de medische sector, waarvoor nog geschikte Nederlandse bedrijven worden gezocht. Bedrijven die in contact gebracht willen worden met een bedrijf uit een ontwikkelingsland dat een serieus voorstel heeft tot samenwerking of meer informatie willen over MMF kunnen contact opnemen met één van de projectadviseurs van de EVD via (070) 778 81 10 of via [email protected] <

Aantal personen

Zaalhuur per dagdeel*

01-10 personen

€ 200,00

10-20 personen 20-40 personen

€ 300,00 € 600,00

meer dan 40 personen

€ 900,00

Borrel 01-10 personen

Kosten € 25,50

10-20 personen

€ 48,00

20-30 personen

€ 71,50

meer dan 30 personen

€ 95,50

lunch

conform factuur cateraar

bittergarnituur

conform factuur cateraar

beamer

€ 100,00

*inclusief koffie/thee/frisdrank

Marc van Mierlo Sabine Uitslag

Hans Zijlstra

60

December 2009 Productie Proces Automatiseringsdag (PPA-dag) 3 december 2009 <

De Matchmakingfaciliteit Ontwikkelings samenwerking (MMF) brengt serieuze bedrijven in ontwikkelingslanden en opkomende markten die op zoek zijn naar een geschikte businesspartner in contact met Nederlandse bedrijven.

Per 3 september 2008 is Sabine Uitslag benoemd en toegetreden tot de Tweede Kamer namens het CDA. Als volksvertegenwoordiger neemt zij onder andere plaats in de werkgroep Industriepoort waarin ook FHI participeert. <



61

n informatie

Overzicht internationale beurzen en congressen IPA 2008 (www.ipa-web.com) Paris-Nord Villepinte (Frankrijk) 17 t/m 20 november 2008

Laborama www.laborama.be Brussel (België) maart 2009

Medica Düsseldorf (www.medica.de) Düsseldorf (Duitsland) 19 t/m 22 november 2008

Achema 2009 www.achema.de Frankfurt am Main (Duitsland) 11 t/m 15 mei 2009

ARABLAB www.arablab.com Dubai (Verenigde Arabische Emiraten) 10 t/m 13 januari 2009

L.A.B. 2009 www.lab-uk.co.uk Birmingham (Verenigd Koninkrijk) 27 t/m 29 oktober 2009

LabAutomation 2009 www.labautomation.org/la09 Palm Springs (Verenigde Staten) 24 t/m 28 januari 2009

Analytica www.analytica.de München (Duitsland) 23 t/m 26 maart 2010 <

Aanvraag lidmaatschap

Onderstaande bedrijven hebben onlangs het lidmaatschap aangevraagd van de branche waaronder zij vermeld staan. Mocht u bezwaar hebben tegen een bepaalde aanvrage dan dient u dit schriftelijk in te dienen bij onze ledenadministratie. Zonder enig bezwaar en na goedkeuring door het betreffende branchebestuur zal de firma binnenkort ingeschreven worden in het ledenregister.

Branche Industriële Elektronica TEST-OK BV (Rotterdam) De firma heeft in haar leveringsprogramma het TEST-OK testprogramma en software voor tracking en tracing.

Branche Laboratorium Technologie Nedlab BV (Middelharnis) De firma voert chemische analyses uit en doet onderzoek op dit gebied in opdracht van derden. <

Colofon

Pittcon www.pittcon.org Chicago (Verenigde Staten) 8 t/m 13 maart 2009

Nieuwe leden Branche Industriële Elektronica Stulz Groep B.V. Weverij 7-9 1185 ZE AMSTELVEEN Lidmaatschapsnummer: 1553

Branche Laboratorium Technologie Nederlands Forensisch Instituut Laan van Ypenburg 6 2497 GB DEN HAAG Lidmaatschapsnummer: 1555

Vanuit de ledenkring

In memoriam Op maandag 13 oktober overleed volkomen onverwacht Cees Balvers, directeur van MKS Instruments Benelux. Nog pas kort daarvoor, op 25 september, nam hij nog heel actief deel aan de bijeenkomst van het cluster vacuümapparatuur bij FHI in Leusden. In de branche heerst verslagenheid, maar veel meer nog bij zijn vrouw en kinderen en zijn directe collega’s. Niet ouder dan 55 jaar werd Cees, een begrip in de wereld van flow en vacuüm, vooral in de halfgeleiderindustrie. Zijn business gaat door, zijn werk is niet weg. <

Laboratorium Technologie

Wago Nederland B.V. is verhuisd naar Laan van de Ram 19, 7324 BW in APELDOORN. Het postadres is postbus 2070, 7301 DB in APELDOORN. Telefoon- en faxnummer zijn respectievelijk (055) 368 35 00 en (055) 368 35 99. De overige gegevens blijven ongewijzigd.

Hellma Benelux BVBA is verhuisd naar Hogen Akkerhoekstraat 14, B-9150 KRUIBEKE, België. De overige gegevens blijven ongewijzigd.

Dutchspace is vanaf 6 oktober gevestigd aan de Mendelweg 30, 2333 CS in APELDOORN. Overige gegevens blijven ongewijzigd.

Industriële Automatisering Duranmatic B.V. is verhuisd naar Robijn 80, 3316 KE in DORDRECHT. Telefoon- en faxnummer zijn respectievelijk (078) 631 05 99 en (078) 613 11 33; website en e-mailadres zijn www.duranmatic.nl en info@ duranmatic.nl. Het postbusnummer 770 is komen te vervallen.

Tispa Medical B.V. Rijnkade 16A 1382 GS WEESP Lidmaatschapnummer: 1554 <

62

Industriële Elektronica



Aemas is verhuisd naar Everdenberg 101, 4902 TT OOSTERHOUT. Overige gegevens blijven ongewijzigd.

Medische Technologie Motek Medical is verhuisd naar de Keienbergweg 77, 1101 GE in AMSTERDAM ZUIDOOST. Telefoon- en faxnummer zijn respectievelijk (020) 301 30 20 en (020) 301 30 21. Internet- en e-mailadres blijven ongewijzigd. <

Redactie Bureau FHI Kees Groeneveld Roy Vervoort André Weigand, Inkvisible Redactieadres Postbus 366 3830 AK LEUSDEN Telefoon: (033) 465 75 07 Fax: (033) 461 66 38 Internet: www.fhi.nl E-mail: [email protected] Vormgeving MUNTZ Marketing Communication Group Druk Drukkerij Van De Ridder Advertentie verkoop Niek van Twillert, MUNTZ Telefoon: (033) 450 20 20 Hoewel bij deze uitgave de uiterste zorg is nagestreefd, kan voor eventuele (druk)fouten en onvolledigheden niet worden ingestaan en aanvaarden de auteurs, redactie en het bureau van FHI geen aansprakelijkheid. <

63

Signalement. Schoon werken. Vacuüm of extreme koude: slagroom op bevroren pudding

Recommend Documents