Signaal aan de politieke partijen

 

   

   

Signaal aan de  politieke partijen   

Verkiezingsmanifest  Voka ‐ Kamer van Koophandel  Antwerpen‐Waasland      25 mei 2014  Verkiezing Vlaams, federaal en Europees parlement               

 

 

Inhoudstafel  Inleiding  1.  

Het belang van de regio Antwerpen‐Waasland in Vlaanderen 

2. 

Verkiezingsmemorandum Voka‐VEV: Vlaamse en federale bekommernissen 

3. 

Routeplan 2020  ‐ ‘GPS voor Antwerpen‐Waasland’ 

4. 

Mobiliteit – Noodzakelijke infrastructuurprojecten  4.1 

Masterplan Mobiliteit 

4.2 

Quick wins 

4.3 

Grensoverschrijdende projecten 

4.4 

Missing links ‐ wegen 

4.5 

Binnenvaart 

4.6 

Openbaar vervoer 

4.7 

Spoor 

4.8 

Kilometerheffing 

4.9 

Efficiënte stadsdistributie 

5.  

Haven – faciliterende schakel in een globale keten 

 

5.1 

Douanehotspot van Europa 

5.2 

Nautische keten 

5.3 

Actualisering havenarbeid  

5.4 

Toegankelijke haven  

 

5.5 

Duurzaam groeien 

 

5.6 

Samen groeien 

6. 

Industrie  6.1  

Energie en loonkosten 

6.2 

Opleiding 

6.3 

Innovatie 

6.4 

Belasting op drijfkracht 

7. 

Diamant 

8. 

Luchthaven van Antwerpen 

9. 

Industrieterreinen  

 

 

2 

  10. 

Internationaal 

 

10.1 

Citymarketing 

10.2 

Hoofdkantoren  en aantrekken van investeringen 

11. 

Arbeidsmarkt en onderwijs   11.1 

Jeugdwerkloosheid 

11.2 

Onderwijs – bedrijfsleven  

11.3 

AUHA 

12. 

Starten 

13. 

Cultuur  

14.  

Scholenbouw 

15. 

Grootstedenbeleid  

16. 

Vertegenwoordiging in Vlaamse en federale regering   

 

 

3 

 

 

Inleiding  In  deze  periode  van  broos  herstel  na  de  mondiale  monetaire  en  economische  crisis  hangt  de  economische toekomst van onze regio  meer dan ooit af van het  beleid  dat  de Vlaams, federale en  Europese overheden dit en de volgende jaren zullen uitstippelen en uitvoeren.    Voor  ondernemingen  speelt  de  overheid  een  zeer  cruciale  rol  in  het  creëren  van  de  juiste  randvoorwaarden. De verkiezingen van 25 mei 2014 zijn dan ook een belangrijk scharniermoment.   Deel uitmakend van de alliantie Voka onderschrijft de Kamer van Koophandel Antwerpen‐Waasland  uiteraard de wensen en actiepunten van Voka – VEV om onze groei duurzaam tot 2% te herstellen.  Tijdens de volgende legislatuur zullen  twee belangrijke doelstellingen  tegelijkertijd moeten worden  gerealiseerd:  zowel  de  begroting  van  elke  overheid  op  orde  stellen  als  de  competitiviteit  van  de  ondernemingen ondersteunen. Alleen zo kan 2% groei duurzaam gerealiseerd worden, waardoor de  welvaartsstaat  betaalbaar  blijft.  Alleen  zo  kunnen  de  Europese  engagementen  inzake  houdbare  overheidsfinanciën  gecombineerd  worden  met  het  behoud  van  de  sociale  zekerheid.  Lastenverhogingen  zijn  hierbij  geen  optie,  aangezien  we  al  de  hoogste  lastendruk  van  de  eurozone  hebben.  2%  groei  per  jaar  is  voldoende  om  onze  welvaartsstaat  betaalbaar  te  houden.  Om  dit  groeipeil  duurzaam  te  kunnen  realiseren,  moeten  meer  ondernemingen  uitgroeien  tot  stille  kampioenen en moeten de verschillende overheden van ons land meer waar voor hun geld leveren.  Verder wenst de Kamer Antwerpen‐Waasland met dit manifest specifiek te focussen op een aantal  dossiers die van cruciaal belang zijn om de economische motor van Vlaanderen draaiende te houden.  Politici dienen te beseffen dat de regio Antwerpen‐Waasland staat voor meer dan 23 procent van de  toegevoegde  waarde  in  Vlaanderen,  dankzij  de  aanwezigheid  van  een  wereldhaven,  het  wereldcentrum voor diamant en de grootste Europese petrochemische cluster.  Voka ‐ Kamer van Koophandel Antwerpen‐Waasland lanceert met dit manifest een krachtige oproep  naar de volgende Vlaamse en federale regeringen om bestaande investeringsplannen versneld uit te  voeren,  om  missing  links  te  realiseren,  procedures  te  versnellen,    administratieve  vereenvoudiging  door  te  drukken,  sneller  vergunningen  af  te  leveren  …..  Hierdoor  kunnen  bouw‐  en  infrastructuurprojecten  gestart  worden,  kunnen  bouw‐  en  dienstenbedrijven  aan  de  slag.  In  het  kader  van  een  efficiëntere  overheid  vragen  wij  ook  dat  er  per  domein  slechts  twee  beleidsniveaus  bevoegdheid wordt gegeven. Flexibiliteit en snelheid van beslissing moeten hierin prioritair zijn. Ook  flexibiliteit in arbeid is voor ons van belang, dit zal leiden tot minder uitgaven voor de werkgevers én  tot snellere realisatie van een aantal geformuleerde voorstellen.  In  dit  manifest  wordt  ingezoomd  op  de  dossiers  welke  voor  de  regio  Antwerpen‐Waasland  van  cruciaal  belang  zijn  om  de  economische  motor  van  Vlaanderen  draaiende  te  houden.  Als  politiek  neutrale vertegenwoordiger van meer dan 3.000 lidbedrijven ‐ die staan voor meer dan 2/3de van de  private  tewerkstelling  en  toegevoegde  waarde  ‐  wil  Voka  ‐  Kamer  van  Koophandel  Antwerpen‐ Waasland over deze dossiers in dialoog gaan met de Vlaamse politieke partijen.   De nieuwe Vlaamse en federale regeringen wachten een zware taak. Voka ‐ Kamer van Koophandel  Antwerpen‐Waasland heeft voor haar regio met het “Routeplan 2020” een eigen initiatief genomen  door  toekomstvisie  uit  te  werken  vanuit  het  standpunt  van  het  bedrijfsleven.  Zij  wil  de  volgende  Vlaamse en federale regeringen ook graag helpen in het voeren van een relancebeleid dat de regio  ten goede komt.  

 

4 

  Toch  stellen  wij  vast  dat  het  economisch  hart  van  Vlaanderen  niet  altijd  de  aandacht  krijgt  die  het  verdient. Hierdoor boet onze regio alsmaar meer aan slagkracht in. En als de economische hoofdstad  van Vlaanderen sputtert, dan kan ’s lands economie nooit op volle kruissnelheid komen.  

    Luc Luwel      gedelegeerd bestuurder 

   

   

Stéphane Verbeeck  voorzitter 

5 

 

 

1. Het belang van de regio Antwerpen‐ Waasland in Vlaanderen      De arrondissementen Antwerpen en Sint‐Niklaas vertegenwoordigen in Vlaanderen:  

▪ 1,25 miljoen inwoners  ▪ 10,9% van de totale oppervlakte  ▪ 19,1% van het netto belastbaar inkomen   ▪ 19,7% van de Vlaamse bevolking 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

▪ 20,8% van het aantal inrichtingen in Vlaanderen 

 

▪ 21,7% van de actieve bevolking 

 

 

 

 

 

 

 

▪ 22,5% van de investeringen   

 

 

 

 

 

 

 

▪ 23,2% van de toegevoegde waarde   ▪ 26,3% van het totaal aantal werkzoekenden (gemiddelde 2013)  ▪ 27,7% van het aantal ondernemingen in Vlaanderen met meer dan 1.000 werknemers   ▪ 40,7% van de uitvoer   

 

 

 

 

 

 

 

 

   

 

 

 

     

 

 

 

 

 

6 

 

2. Vlaamse en federale bekommernissen    Voka,  Vlaams  netwerk  van  ondernemingen,  dat  65%  van  de  private  tewerkstelling  en  66%  van  de  tewerkstelling in Vlaanderen vertegenwoordigt, publiceert tevens een memorandum met daarin een visie  en  strategie  voor  groeikracht  van  de  ondernemingen  in  Vlaanderen.  Deze  is  het  onderwerp  van  een  aparte publicatie.     Voka  heeft  zijn  Groeipact  voorgesteld,  waarbij  elke  actor  in  de  maatschappij  zijn  verantwoordelijkheid  opneemt.  Dit  Groeipact  is  nu  vertaald  in  een  coherente  set  van  voorstellen  in  het  Voka‐ verkiezingsmemorandum. Als burgers, bedrijven en overheden de handen in elkaar slaan en elk zijn deel  doet  om  deze  voorstellen  te  realiseren,  zullen  we  erin  slagen  de  kansen  volop  te  grijpen  en  onze  samenleving en welvaartsstaat vooruit te krijgen.   Tijdens  de  volgende  legislatuur  zullen  twee  belangrijke  doelstellingen  tegelijkertijd  moeten  worden  gerealiseerd:  zowel  de  begroting  van  elke  overheid  op  orde  stellen  als  de  competitiviteit  van  de  ondernemingen  ondersteunen.  Alleen  zo  kan  2%  groei  duurzaam  gerealiseerd  worden,  waardoor  de  welvaartsstaat  betaalbaar  blijft.  Alleen  zo  kunnen  de  Europese  engagementen  inzake  houdbare  overheidsfinanciën gecombineerd worden met het behoud van de sociale zekerheid. Lastenverhogingen  zijn hierbij geen optie, aangezien we al de hoogste lastendruk van de eurozone hebben.  2% groei per jaar is voldoende om onze welvaartsstaat betaalbaar te houden. Om dit groeipeil duurzaam  te  kunnen  realiseren,  moeten  meer  ondernemingen  uitgroeien  tot  stille  kampioenen  en  moeten  de  verschillende overheden van ons land meer waar voor hun geld leveren.  Die doorgroei tot stille kampioenen en meer performante overheden kan worden waargemaakt indien de  volgende Vlaamse en federale regeringen de noodzakelijke hervormingen doorvoeren op drie terreinen:  





Investeren en stimuleren  o Voornaamste Voka‐voorstel: 150 miljoen euro jaarlijks extra investeren in  mobiliteitsinfrastructuur  Efficiëntere overheid  o Voornaamste Voka‐voorstel: uitgaven van elke overheid mogen maximaal 1% stijgen  o Voornaamste Voka‐voorstel: verlaging werkgeversbijdragen met 8,9 miljard  o Voornaamste Voka‐voorstel: verhoging belastingvrije som met 1.800 euro  Sociaal‐economische doorbraken  o Voornaamste Voka‐voorstel: competitieve energietarieven 

Ook  voor  Europa  is  groei  alleen  haalbaar  met  een  combinatie  van  gezonde  overheidsfinanciën,  diepgaande  structurele  hervormingen  en  gerichte  investeringen.  Op  Europees  niveau  liggen  de  prioriteiten daarom op twee domeinen. Ten eerste moeten de instrumenten van Europese integratie en  economisch  bestuur  versterkt  worden,  zodat  de  Europese  economie  schokbestendiger  voor  crisissen  wordt. Ten tweede moeten een aantal gerichte initiatieven worden genomen om het groeipotentieel van  de Europese economie te vergroten.   

 

Versterking Europese integratie:   o Voornaamste Voka‐voorstel: invoering bankenunie  Versterking Europese groei:  o Voornaamste Voka‐voorstel: invoering interne energiemarkt   

7 

    Voka  ‐  Kamer  van  Koophandel  Antwerpen‐Waasland  ondersteunt  ten  volle  de  inhoud  van  het  Voka‐  verkiezingsmemorandum ‘Geef je voor de volle 2%’. Prioriteiten voor de Vlaamse, federale en Europese  verkiezingen 2014”.  U kan de volledige tekst downloaden:  www.tweeprocent.be        

8 

 

   

3. Routeplan 2020  ‐ ‘GPS voor  Antwerpen‐Waasland’    Vanuit  de  bekommernis  van  heel  wat  ondernemers  over  de  toekomst  van  de  regio  Antwerpen‐ Waasland, nam Voka ‐ Kamer van Koophandel Antwerpen‐Waasland in 2003 het initiatief om een  toekomstvisie uit te werken vanuit het standpunt van het bedrijfsleven.  Op basis van een socio‐economische analyse van de huidige situatie in de regio Antwerpen‐Waasland  blikt  het  plan  vooruit  en  definieert  het  een  aantal  sectoren  die  de  regio  in  de  komende  tien  jaar  economisch nog beter op de wereldkaart kunnen zetten:    

Stuwmotoren: ∙Haven en logistiek, grootindustrie, diamant;  Groeipolen:  congrestoerisme  en  shopping,  intelligente  stadslogistiek,  slimme  zorg,  watergebonden expertise, Antwerp Headquarters en duurzaam bouwen;  Innovatieve  ideeën:  transformatie  van  de  industrie,  recyclage  restwarmte,  innovatienetwerken, werkgroep Urban Studies.  

Het  enthousiasme  over  de  haalbaarheid  van  al  deze  initiatieven  spruit  voort  uit  het  besef  dat  de  regio Antwerpen‐Waasland over bijzonder competitieve  voordelen beschikt :       

De  centrale  ligging  in  Europa  in  een  dichtbevolkt  gebied  op  het  knooppunt  van  transportassen;  De  aanwezigheid  van  drie  sterk  ontwikkelde  economische  clusters:  de  haven,  de  petrochemie en de diamant;  Een stad met een multiculturele samenstelling en een geschiedenis van creativiteit  Antwerpen heeft een eeuwenoude maritieme traditie  Antwerpen is shoppinghoofdstad van Vlaanderen  Koopkracht van de Antwerpenaar ligt 35 procent hoger dan Vlaams gemiddelde 

  Deze  initiatieven  kunnen  slechts  worden  gerealiseerd  indien  aan  een  aantal  essentiële  randvoorwaarden  wordt  voldaan.  In  het  Routeplan  worden  belangrijke  succesfactoren  naar  voor  geschoven.      



 

Er  moet  een  drastische  verbetering  komen  van  de  mobiliteit  in  de  regio.  De  derde  Scheldeoeververbinding is een sine qua non voor economische groei.  Werk maken van een dynamische arbeidsmarkt met klemtoon op activeren en opleiden van  jongeren, kansengroepen en langdurig werkzoekenden.  Ruimte creëren voor ondernemen in breedste zin van het woord, dankzij een transparant en  aangepast  vergunningsbeleid,  structurele  verlaging  van  de  loonkosten  en  de  parafiscale  lasten.  Het creëren van een rechtszeker kader waarbinnen de regels minstens voor de duur van een  aantal  legislaturen  vastliggen  (in  tegenstelling  tot  het  recente  beleid  rond  notionele  aftrek,  fiscaliteit bedrijfswagen, liquidatiebonus etc. …).  Creatie  van  een  level  playing  field  voor  sectoren  die  zich  binnen  een  sterk  internationale  context moeten staande houden, zoals haven en logistiek. 

9 

  

Verder investeren in e‐administratie, systeem waarmee ondernemingen documenten 24 op  24 kunnen downloaden en de afhandeling van hun administratie door de bevoegde diensten  ook digitaal mee kunnen volgen.   

  De realisatie van een aantal elementen uit het Routeplan ligt in de handen van de bedrijfswereld. De  diverse  overheden  dragen  evenwel  een  substantiële  verantwoordelijkheid,  in  het  bijzonder  met  betrekking tot de randvoorwaarden.  Voorbeeld van enkele concrete projecten in uitvoering:      

Ondertunneling Krijgsbaan en commerciële uitbating van Antwerp Airport  Integratie Alfaport binnen Antwerps‐Wase Kamer  Voorstel om koopzondagen in te voeren  Uitbouw PrIMA4‐opleiding en opstart HBO5‐opleiding voor onderhoudstechnici  Renovatie Antwerpse Elisabethzaal tot congresruimte 

  Standpunt Voka – Kamer van Koophandel Antwerpen‐Waasland:  Voka  –  Kamer  van  Koophandel  Antwerpen‐Waasland  vraagt  aan  de  volgende  regeringen  om  de  verschillende actiepunten uit het Routeplan 2020 op te nemen in hun programma.      

   

 

10 

 

 

4. Mobiliteit – Noodzakelijke  infrastructuurprojecten  Dankzij haar wereldhaven en unieke centrale ligging heeft de ruime regio rond Antwerpen alles om  uit te groeien tot de belangrijkste logistieke hotspot van Europa. Maar uitgerekend  mobiliteit is de  achilleshiel  van  Vlaanderens  grootste  metropool.  De  structurele  files  nemen  alleen  maar  toe  zodat  het oplossen van één of meerdere knelpunten niet meer volstaat.   Sinds  de  ontwikkeling  van  het  Masterplan  Antwerpen  in  1998  zijn  de  structurele  files  nog  verder  toegenomen en heeft Antwerpen Brussel voorbij gestoken in het aantal file‐uren. Uit de cijfers van  het  Departement  Mobiliteit  en  Openbare  Werken  blijkt  dat  de  filezwaarte  in  en  rond  Antwerpen  sinds 2007 toenam met 40 tot 45 %. De ochtend‐ en avondspits verbreden in tijd en de files op de  toegangswegen naar de Antwerpse ring worden elk jaar langer. Hierdoor botsen grote delen van de  infrastructuur gedurende grote delen van de dag tegen hun grenzen.  Als we willen voorkomen dat de economische motor van Vlaanderen op korte termijn vastloopt en  haar  concurrentiekracht  vermindert,  dan  dringen  er  zich  een  aantal  maatregelen  op  die  de  bereikbaarheid  van  stad  én  haven  waarborgen,  de  verkeersveiligheid  verhogen  én  de  leefbaarheid  herstellen van de regio.  Op het gebied van logistiek moet onze strategische ligging en technologische kennis omgezet worden  in duurzame logistiek. De noodzakelijke investeringen in de uitbouw en het onderhoud van de fysieke  infrastructuur  (transport‐,  informatie‐  en  nutsinfrastructuur)  moeten  tijdig  gepland  en  uitgevoerd  worden,  zodat  die  infrastructuur  de  gewenste  maatschappelijke  en  technologische  ontwikkelingen  ondersteunt.     Voka  –  Kamer  van  Koophandel  Antwerpen‐Waasland  wenst  dat  de  volgende  Vlaamse  en  federale  regeringen concrete acties ondernemen op volgende domeinen :     Masterplan 2020, i.h.b. Oosterweelverbinding;   Quick wins;   Grensoverschrijdende projecten;   Missing links;   Binnenvaart;   Openbaar vervoer;   Spoor;   Kilometerheffing;   Stadsdistributie.   

4.1 Masterplan 2020  Om  de  mobiliteit,  de  verkeersveiligheid  en  de  leefbaarheid  in  en  rond  Antwerpen  te  verbeteren,  ontwikkelde de Vlaamse overheid het Masterplan Mobiliteit Antwerpen. Het werd op 15 december  2000 door de Vlaamse regering goedgekeurd.  Het  Masterplan  had  als  doelstellingen:  het  garanderen  van  de  bereikbaarheid  van  de  Antwerpse  regio, het verhogen van de verkeersveiligheid en het herstellen van de leefbaarheid. Vanaf het begin   

11 

  werd gekozen voor een geïntegreerde, multimodale aanpak. Dit omvatte verschillende strategische  ingrepen  met  een  reeks  van  een  20‐tal  projecten  in  en  rond  Antwerpen  en  dit  zowel  op  vlak  van  openbaar  vervoer  (trams,  bussen  en  spoor),  watergebonden  verkeer,  fiets‐  en  wandelpaden  als  wegverkeer. Projecten:   

    

   

De aanleg van de Oosterweelverbinding (met Oosterweelknooppunt op rechteroever);  De heraanleg van de Ring (R1) (waarbij Minder Hinder en communicatie door BAM werden  verzorgd en waarbij de heraanleg geschiedde met reguliere middelen vanuit Afdeling Wegen  & Verkeer (AWV));  De  aanleg  van  de  stedelijke  ringweg:  2x2  extra  rijstroken  voor  het  stedelijke  verkeer  in  de  zijbermen van de Antwerpse Ring gescheiden van het doorgaande verkeer;  De heraanleg van de Singel als stadsboulevard met centrale tram‐ en busbaan;  De heraanleg van de (Noorder)Leien (Operaplein ‐ Noorderlaan ‐ Ekeren). Het zuidelijke stuk  werd reeds uitgevoerd door AWV;  Volledig nieuw Rooseveltplein / Operaplein met drie ondergrondse niveaus;  De aanleg van tramlijnen: Mortsel‐Boechout, Mortsel‐Kontich, Deurne‐Wijnegem, Borsbeek‐ Wommelgem,  aansluiting  naar  Nieuw  Zuid,  naar  Ekeren,  naar  het  Eilandje,  Linkeroever  Noord en het doortrekken van de tramlijn Sint‐Bernardsesteenweg tot aan Hemiksem;  Nieuwe stelplaats voor de trams van de Lijn (ter hoogte van Makro‐Deurne);  De  verbreding  van  het  Albertkanaal:  de  verhoging  van  zeven  bruggen  op  Antwerps  grondgebied over het Albertkanaal, met verbreding van het kanaal onder de bruggen;  De renovatie en modernisering van drie sluizen (Royers‐, Van Cauwelaert‐ en Kattendijksluis);  Knelpunten openbaar vervoer en zachte weggebruiker. 

In september 2010 besliste de Vlaamse regering het in 2005 goedgekeurde Masterplan Mobiliteit te  wijzigen  door  de  Oosterweelverbinding  te  sluiten  met  een  tunnel  én  door  een  aantal  prioritaire  projecten  toe  te  voegen.  Dit  Masterplan  2020  zou  ook  "binnen  hetzelfde  tijdskader"  kunnen  gerealiseerd  worden  en  de  uitvoering  ervan,  met  inbegrip  van  de  derde  Scheldekruising,  blijft  cruciaal om de toekomstige mobiliteit van de Antwerpse regio te garanderen.   Het niet verwezenlijken van het Masterplan 2020 heeft een grote impact op de mobiliteit en logistiek  van  regio  Antwerpen,  Vlaanderen,  België  en  Europa.  Dit  dossier  is  met  andere  woorden  geen  stedelijke aangelegenheid. In een periode van economische crisis is in het kader van het economisch  relanceplan  het  belangrijk  dat  er  vooruitgang  wordt  geboekt  zodat  de  geplande  werken  kunnen  starten.  Het  rondmaken  van  de  Antwerpse  Ring  via  een  derde  Scheldeoeververbinding  is  de  enige  manier om de economische welvaart van onze regio op middellange termijn veilig te stellen. Daarom  vragen we de Vlaamse regering met de allergrootste aandrang om na een de definitieve tracékeuze  van 14 februari 2014 onverwijld de bouwvergunning af te leveren, zodat uiterlijk begin 2016 met de  eigenlijke werkzaamheden kan worden gestart.    Voka  ‐  Kamer  van  Koophandel  Antwerpen‐Waasland  vraagt  met  aandrang  aan  de  volgende  Vlaamse  regering:     Integrale uitvoering projecten uit het Masterplan 2020;   Om  na  het  beëindigen  van  de  wettelijke  proceduretermijnen  onverwijld  een  definitieve  bouwvergunning af te leveren voor de realisatie van de derde Scheldeoeververbinding   Strikte timing bij uitvoering van de werken; 

 

12 

    

Aanstelling  van  een  bereikbaarheidsmanager  (cfr.  heraanleg  R1)  binnen  rangen  van  het  bedrijfsleven.  Hij  of  zij  werkt  als  tussenpersoon  om  bedrijven  te  informeren  en  aan  te  zetten  tot  creatieve oplossingen tijdens de werken;  Omkadering: Bij de start van de grote werven in Antwerpen (Oosterweel, Kaaien, Leien, …) vragen  we een optimale coördinatie tussen alle betrokken diensten en een degelijk pakket omkaderende  minder hinder maatregelen om een vlotte verkeersdoorstroming te verzekeren;  Communicatie: een tijdige,  grondige, vlotte en open communicatie naar het bedrijfsleven over de  plannen én timing dragen bij tot meer inzicht en begrip van alle betrokken.  

 

4.2 Quick wins  Voka – Kamer van Koophandel Antwerpen‐Waasland  vraagt de Vlaamse overheid in afwachting van  de realisatie van de Oosterweelverbinding versneld in te zetten op een betere capaciteitsbenutting  van de infrastructuur door realisatie van ‘quick wins’.   Deze maatregelen moeten verder gaan dan de in november 2013 door de Vlaamse regering en stad  Antwerpen aangekondigde 33 maatregelen, die onvoldoende structurele impact zullen hebben op de  penibele verkeerssituatie in onze regio.    Daarom  vraagt  Voka  –  Kamer  van  Koophandel  Antwerpen‐Waasland  tot  de  realisatie  van  volgende  quick wins:     Verplicht sturing van doorgaande vrachtwagenstromen op lange afstand via Liefkenshoektunnel;   Doorvoeren  van  substantiële  volumekortingen  op  de  Liefkenshoektunnel  met  bijzondere  inspanningen voor het intraportuair verkeer;   Meerinkomsten  Liefkenshoektunnel  te  gebruiken  voor  realisatie  verbinding  E17‐ Liefkenshoekstunnel ;   Mobiliteitsmanagement door versterkte inzet van telematica;   Infrastructurele aanpassingen;   Het  spreiden  van  leveringstijden  en  het  verruimen  van  openingsuren  waardoor  piekmomenten  kunnen vermeden worden;   Tijdelijke noodbruggen over de drukste kruispunten van de Singel;   Het  afsluiten  van  een  aantal  afritten  op  de  Ring  om  het  doorgaand  verkeer  vlotter  te  laten  verlopen.   Verhoogde capaciteit park & rides en openbaar vervoer.   

4.3 Grensoverschrijdende projecten  De  regio  Antwerpen‐Waasland  heeft  door  haar  centrale  ligging  een  grote  behoefte  aan  transportinfrastructuur.  Heel  wat  infrastructuurassen  gaan  echter  gedeeltelijk  over  buitenlands  ‐  voornamelijk Nederlands ‐ grondgebied.   In het bijzonder vragen wij:  

 

De  heractivering  van  de  IJzeren  Rijn,  zijnde  de  kortste  verbinding  tussen  de  haven  van  Antwerpen  en  het  Duitse  Ruhrgebied.  De  regering  van  de  Duitse  deelstaat  Noordrijn‐ Westfalen  heeft  zeer  recent  de  reactivering  van  de  IJzeren  Rijn  met  hoogste  prioriteit  opgenomen  in  het  Bundesverkehrswegeplan.  België  en  Nederland  moeten  nu  dringend  afspraken maken over de timing en de kostendeling; 

13 

  

Het verder omvormen van de A12 Antwerpen‐Roosendaal tot autosnelweg. 

Het aanpassen of uitbouwen van een dergelijke infrastructuurwerken maakt deel uit van het overleg  tussen staten. De uitkomsten van zo’n overleg kunnen een vertraging betekenen van de uitbouw van  de economische infrastructuur en zo een nadelig effect hebben op de concurrentiepositie van onze  regio en onze bedrijven.    Voka  ‐  Kamer  van  Koophandel  Antwerpen‐Waasland  zal  een  grensoverschrijdend  overleg  organiseren  met  Duitse  Kamer  van  Koophandel  van  Nordrhein‐Westfalen  om  zo  een  signaal  te  geven  naar  de  politieke overheid om het dossier van de Ijzeren Rijn ter harte te nemen en tot een snelle realisatie te  komen;  Intensiveren overleg inzake grensoverschrijdende infrastructuur.      

4.4 Missing links ‐ wegen  Naast  de  realisatie  van  het  Oosterweelverbinding  wil  Voka  ‐  Kamer  van  Koophandel  Antwerpen‐ Waasland de aandacht vestigen op een snelle beslissing en een daaropvolgende snelle uitvoering van  essentiële ’missing links’ waarvan enkele ook onderdeel vormen van het Masterplan 2020:  

     

    

 

Aanleg van de A102 Merksem‐Wommelgem (Merksem R1 tot A13 Wommelgem) en R11 bis  (vertunneling  R11),  zijnde  verbinding  knooppunt  van  de  E19  en  de  A12  in  Ekeren  met  de  E313 in Wommelgem en de E19 in Wilrijk;  Uitbouw van de A12 tot autosnelweg (als een veilige en alternatieve verbindingsas voor de  E19 tussen Antwerpen en Brussel);  Opwaardering van de N16 tot primaire weg;  Het omvormen van de N41 tot een volwaardige secundaire weg type II conform het RSV;  Afwerken van de N49 tot autosnelweg;  Oostelijke tangent Sint‐Niklaas;  Een  volwaardige  verbinding  tussen  de  E17  en  de  E34  om  de  Waaslandhaven  beter  te  ontsluiten en dit, als verbinding van bovenlokaal, Vlaams belang.  Het Wase mobiliteitsplan  zoals onderdeel van het Masterplan 2020 was gebaseerd op het “beslist beleid” waarvan de  realisatie van de Oosterweelverbinding deel uitmaakt. Het Wase burgemeesterscompromis is  voor Voka – Kamer van Koophandel Antwerpen‐Waasland evenwel onvoldoende. Een betere  bereikbaarheid  van  de  Liefkenshoektunnel  kan  voor  Voka  –  Kamer  van  Koophandel  Antwerpen‐Waasland  enkel  door  een  volwaardige  noord‐  zuidverbinding.  Dit  kan  niet  door  een onvolwaardig drievaksbaan tussen N70 (oude baan Gent‐Antwerpen) en E34 te koppelen  aan  de  realisatie  van  de  Oostelijke  tangent  (E17‐N70).  Voka  –  Kamer  van  Koophandel  Antwerpen‐Waasland  vraagt  dan  ook  aan  de  volgende  Vlaamse  regering  om  voor  een  volwaardige oplossing te kiezen. D.w.z. niet enkel het doortrekken van parallelwegen richting  Antwerpen op E17 (vanaf Sint‐Niklaas) en E34 (vanaf Moerbeke) maar ook een volwaardige  noord‐zuidverbinding tussen deze beide snelwegen;  Verbeteren doorstroming en signalisatie naar Liefkenshoektunnel. 

14 

        Standpunt Voka – Kamer van Koophandel Antwerpen‐Waasland:   Voka – Kamer van Koophandel Antwerpen‐Waasland vraagt de volgende Vlaamse regering om de  reeds door haar geplande ‘missing links’ snel tot uitvoering te brengen en een beslissing te nemen  rond de andere hierboven vermelde infrastructuurprojecten;   In  het  bijzonder  vraagt  Voka  –  Kamer  van  Koophandel  Antwerpen‐Waasland  een  volwaardige  verbinding  E17‐E34.  In  tussentijd  moet  bewaakt  worden  dat  er  geen  planningsaanpassingen  (cfr.  Beleidsplan Ruimte Vlaanderen) worden doorgevoerd die dit traject zouden kunnen hypothekeren.       

4.5  Binnenvaart   

 

 

Al  jaren  ondersteunt  Voka  –  Kamer  van  Koophandel  Antwerpen‐Waasland  inspanningen  om  het  aandeel van de binnenvaart in de vervoersketen te verhogen. Via infosessies rond de opportuniteiten  van de binnenvaart sensibiliseert de Kamer haar leden‐bedrijven . Binnenvaart moet immers één van  de  sterke  schakels  zijn  in  heel  de  logistieke  keten.  Voka  –  Kamer  van  Koophandel  Antwerpen‐ Waasland wil meewerken aan alle projecten die ervoor zorgen dat Vlaanderen zijn logistieke roeping  op een duurzame wijze kan waarmaken tegen 2020.  In  de  Antwerpse  haven  neemt  de  binnenvaart  reeds  35%  voor  haar  rekening.  Naast  een  aantal  optimaliseringen  (zie  verder  onder  Hoofdstuk  4  Haven)  zijn  een  aantal  infrastructuuraanpassingen  nodig om dit aandeel nog verder te verhogen.    Voka ‐ Kamer van Koophandel Antwerpen‐Waasland vraagt dan ook :   Verderzetten van de modernisering van het Albertkanaal, met onder andere de verhoging van de  bruggen;   De renovatie en modernisering van de Royerssluis;   Voldoende lig‐ en wachtplaatsen voor de binnenvaart.     

4.6 Openbaar vervoer  Reeds  jaren  dringt  Voka  –  Kamer  van  Koophandel  sterk  aan  dat  de  overheid  en  De  Lijn  de  nodige  inspanningen zouden leveren om de missing links in het openbaar vervoer weg te werken.   Het  aanbod  in  het  openbaar  vervoer  moet  zich  meer  oriënteren  naar  de  economische  activiteitskernen.  Het  dient  ook  beter  afgestemd  te  worden  op  de  noden  (en  werktijden)  van  werknemers/gebruikers en de bedrijfswereld. De Lijn moet duidelijk rekening houden met de woon‐ werkverplaatsingen  van  en  naar  de  tewerkstellingspolen,  niet  alleen  naar  de  grotere  economische  poorten, maar ook naar de individuele bedrijventerreinen.  Vandaag  betekenen  files  niet  enkel  tijdverlies,  maar  vormen  zij  ook  een  economische  kost.  Maar  iemand  die  jarenlang  noodgedwongen  met  de  auto  ging  werken  zet  je  niet  zomaar  op  de  bus.  Gewoonten  zijn  moeilijk  te  veranderen,  daarom  moet  er  op  alle  vormen  van  gemeenschappelijk 

 

15 

  vervoer  ingezet  worden.  De  oprichting  van  het  Pendelfonds  was  een  stimulans  voor  het  woon‐ werkverkeer en Voka – Kamer van Koophandel Antwerpen‐Waasland is niet in de zijlijn blijven staan  maar  heeft  zich  sterk  geëngageerd  in  twee  Pendelfondsprojecten  die  soelaas  brengen  op  zowel  rechter‐ als op linkeroever.  I‐Bus  Door  het  Pendelfonds  werd  het  I‐Busproject  goedgekeurd  waarbij  zes  bedrijven  in  het  Antwerpse  havengebied  de  handen  in  elkaar  hebben  geslagen  om  tot  een  efficiënt  aanbod  van  collectief  busvervoer  te  komen.  Het  resultaat  is  voor  alle  bedrijven  een  toename  van  het  aanbod  en  het  bijdragen tot een veiliger en meer duurzaam woon‐werkverkeer.     Waaslandhaven  De Waaslandhaven, met inbegrip van de industriezone van Zwijndrecht, herbergt vandaag meer dan  150 bedrijven, goed voor meer dan 13.000 arbeidsplaatsen.  Met de verdere uitbouw van de haven  op  linkeroever  zal  dat  aantal  in  de  toekomst  nog  toenemen.    De  bereikbaarheid  van  de  meeste  bedrijven is  zeker nog voor verbetering vatbaar en  de bereikbaarheid  met het openbaar vervoer is  vandaag zeer beperkt. Bedrijven, uitzendkantoren en de VDAB ervaren dat het gebrek aan mobiliteit  bij mensen zonder wagen een hinderpaal is om in het havengebied aan de slag te gaan. Onderzoek  heeft  uitgewezen  dat  de  voornaamste  oorsprongsgebieden  van  potentiële  werknemers  zich  rond  Antwerpen, Beveren en Sint‐Niklaas bevinden.    Onder  impuls  van  de  Maatschappij  voor  het  haven‐,  grond‐  en  industrialisatiebeleid  voor  het  Linkerscheldeoevergebied  (MLSO)  en  met  ondermeer  Voka  –  Kamer  van  Koophandel  Antwerpen‐ Waasland als partner werd bij het Pendelfonds een project ingediend om deze lacune in te vullen. De  Vlaamse overheid stelde in 2009 ruim 1,5 miljoen euro aan subsidies ter beschikking om gedurende  vier jaren een pendelbussysteem in de Waaslandhaven uit te bouwen.  Vandaag maken dagelijks meer dan 205 pendelaars gebruik van de busjes om van en naar het werk  te  gaan  in  de  Waaslandhaven  waarvan  ongeveer  de  helft  vanuit  rechteroever.  Deze  pendelbus  beantwoordt duidelijk aan een noodzaak voor vele (dikwijls laaggeschoolde) pendelaars die niet over  een eigen vervoermiddel beschikken om de vele bedrijven in de Waaslandhaven te bereiken..  De eerste subsidieperiode van het project liep op 31.12.13. Gelukkig werd beslist om de subsidiëring  in  2014  verder  te  zetten  als  een  overbruggingsperiode  naar  een  mogelijke  openbare  aanbestedingsprocedure  voor  shuttlediensten.  Een  structurele  maatregel  dringt  zich  echter  op  waarbij een havenbrede voorziening (linker‐ en rechteroever) mogelijk moet worden.    Standpunt Voka – Kamer van Koophandel Antwerpen‐Waasland: Naast de realisatie van projecten  openbaar vervoer uit het Masterplan 2020 vraagt Voka ‐ Kamer van Koophandel Antwerpen‐Waasland:   Het stelselmatig verbeteren van de aangeboden diensten door een vlotter en klantgericht openbaar  vervoer;   Maximale ontsluiting van de industrieterreinen met het openbaar vervoer;   De ontsluiting van bedrijventerreinen via collectief vervoer te verbeteren. Hiervoor is de invulling  en structurele maatregel noodzakelijk en dit ter verankering van de bestaande  pendelfondsprojecten met de mogelijkheid naar havenverbreding (linker‐ en rechteroever). Dit   moet toelaten om op maat van de bedrijventerreinen de beste vervoersoplossing te kiezen en  daarvoor steun te verlenen, plus een optimale koppeling te maken aan het aanbod van De Lijn.   

 

16 

 

4.7 Spoor 

 

 

 

Om de Antwerpse haven duurzaam bereikbaar te houden, wordt onder andere zwaar ingezet op een  intensiever  gebruik  van  spoor  en  binnenvaart  en  dit  complementair  aan  het  wegvervoer.  Ondanks  deze inspanningen moet vastgesteld worden dat het aandeel spoorgoederenvervoer stabiliseert op  een te laag niveau (slechts 9%).  De  Antwerpse  haven  heeft  nochtans  belangrijke  troeven  inzake  spoorontsluiting.    Meer  dan  1.000  km  sporen  zorgen  ervoor  dat  bijna  elke  terminal  en  heel  wat  industriële  plants  in  de  Antwerpse  haven  via  spoor  kunnen  bediend  worden.    Het  is  belangrijk  dat  deze  infrastructuur  up‐to‐date  en  bedrijfszeker blijft én voldoende capaciteit garandeert.   Feit is dat actueel de spoorwegcapaciteit van en naar de haven beperkt is, dat de Scheldekruisende  capaciteit  bijna  volledig  benut  is  én  dat  de  rijpaden  door  de  Kennedyspoortunnel  nu  prioritair  aan  passagiersverkeer  zijn  toegekend..  Om  het  gebruik  van  het  spoor  te  optimaliseren  is  het  belangrijk  oog  te  hebben  voor  de  infrastructuur  in  de  haven  (o.a.  Liefkenshoektunnel  en  beseining),  naar  de  haven (tweede spoortoegang) alsook de capaciteit en efficiëntie van de belangrijkste route richting  het  hinterland  (o.a.  IJzeren  Rijn).  Door  de  indienstname  van  de  Liefkenshoekspoortunnel  in  2014  wordt  de  momenteel  verzadigde  Kennedy‐spoortunnel  ontdubbeld  en  wordt  een  wissel  op  de  toekomst gecreëerd.   Lijn 27 A vormt momenteel de enige hoofdtoegang tot de Antwerpse haven en het vormingstation  Antwerpen‐Noord  wat  een  belangrijk  operationeel  risico  inhoudt  (blokkage  van  aan‐  en  afvoer  bij  calamiteit). Deze lijn zit bovendien dicht bij het verzadigingspunt.    Daarom moet de tweede spoorwegtoegang  ‐ een extra toegang tot de Antwerpse haven ‐  worden  gecreëerd.  Dit  is  van  belang  omwille  van  bedrijfszekerheid  –  extra  optie  wanneer  bestaande  verbinding omwille van bepaalde reden niet bruikbaar is (bijv. calamiteit) – maar ook voor de nodige  extra capaciteit die de groei van het spoorvervoer van en naar de Antwerpse haven moet opvangen.  Het  is  daarom  essentieel  dat  de  bouw  ervan  budgettair  en  planmatig  wordt  opgenomen  in  de  meerjareninvesteringsplanning van Infrabel.     Standpunt Voka – Kamer van Koophandel Antwerpen‐Waasland: voor Voka – Kamer van Koophandel  Antwerpen‐Waasland is de uitvoering van volgende infrastructuurwerken cruciaal:     Liefkenshoekspoortunnel (in uitvoering);   Tweede spoortoegang haven Antwerpen;   Reactivering IJzeren Rijn.     

4.8 Kilometerheffing   Verschillende  beleidsmaatregelen  zullen  nodig  zijn  om  het  verplaatsingsgedrag  van  personen  en  goederenvervoer te veranderen en de congestie op de wegen tegen te gaan.  Het invoeren van een  kilometerheffing  voor  zowel  het  personen‐  als  het  goederenvervoer  kan  hierbij  een  middel  zijn.   Indien  zo’n  maatregel  effect  wil  hebben  in  de  strijd  tegen  congestie  is  het  essentieel  dat  ze  zowel  personen‐ als goederenvervoer vat.   Wat  het  goederenvervoer  betreft,  pleit  Voka  ‐  Kamer  van  Koophandel  Antwerpen‐Waasland    voor  een  eenvoudig,  werkbaar  en  voorspelbaar  systeem  dat  beperkt  blijft  tot  het  huidige  Eurovignetwegennetwerk.    De  tariefhoogte  moet  redelijk  zijn  om  de  concurrentiepositie  van   

17 

  Vlaanderen als logistieke hotspot te vrijwaren.  Daarbij is het belangrijk aan te stippen dat Nederland  haar  plannen  om  zo’n  heffing  in  te  voeren  in  de  koelkast  heeft  gestopt.  Voka  –  Kamer  van  Koophandel  Antwerpen‐Waasland  vindt  nog  steeds  dat  de  invoering  van  een  kilometerheffing  best  gebeurt  in  een  Europees  of  Benelux‐verband  om  een  verstoring  van  het  level  playing  field  te  voorkomen.  Momenteel  is  onvoldoende  bestudeerd  welke  de  impact  van  een  éénzijdige  invoering  van  een  kilometerheffing  voor  vrachtvervoer  door  Vlaanderen  zou  zijn  voor  de  concurrentiepositie  van  o.a.  onze  zeehavens  maar  ook  andere  logistieke  hotspots.  Voka  ‐  Kamer  van  Koophandel  Antwerpen‐Waasland dringt daarom aan op een socio‐economische impactstudie die oog heeft voor  de effecten van zo’n heffing op het concurrentievermogen van de zeehavens en dan specifiek voor  de belangrijke oost‐west goederenstromen.   Voka ‐ Kamer van Koophandel Antwerpen‐Waasland pleit er ook voor om bij de invoering van zo’n  kilometerheffing ook de bestaande tolsystemen te integreren.   Een  differentiatie  naar  plaats  en/of  tijd  van  de  tarieven  is  onaanvaardbaar,  zolang  de  kilometerheffing enkel voor vrachtwagens geldt. Indien het principe ‘de gebruiker betaalt’ geldt mag  de gebruiker ook iets terug verwachten. De inkomsten uit een heffing moeten dan ook in de eerste  plaats  gebruikt  worden  voor  het  op  peil  houden  van  de  bestaande  weginfrastructuur  en  het  wegwerken van de missing links.     Voka – KvKAW vraagt dat:     Bij  een  eventuele  invoering  van  een  kilometerheffing  de  socio‐economische  effecten  op  de  concurrentiepositie  van  de  Vlaamse  economie  waaronder  ook  de  zeehavens  goed  bestudeerd  worden en in functie van de resultaten daarvan wordt beslist over de timing van invoering en de  hoogte van de tarieven;   Een  kilometerheffing  wordt  ingevoerd  voor  personen‐  én  goederenvervoer.  Een  invoering  enkel  voor goederenvervoer zal slechts een marginaal effect hebben op de congestie;   De meeropbrengsten van zo’n kilometerheffing worden geherinvesteerd in weginfrastructuur in de  vorm van een goed onderhouden wegennet én het wegwerken van prioritaire missing links;   De slimme kilometerheffing kan enkel mits maximale kostenneutraliteit voor de werkgever en een  verlaging van de bestaande belastingen op voertuigenbezit.      

4.9 Efficiënte stadsdistributie bespaart nodeloze kilometers   Steden en gemeenten moeten een flankerend beleid voeren dat toelaat het last‐mile transport voor  vracht en passagiers op een efficiënte en rendabele manier te organiseren.’  Op  regionaal  vlak  moet  gestreefd  worden  naar  een  maximale  harmonisatie  van  tijdsvensters  zodat  de logistieke efficiëntie gevrijwaard kan worden.     Voka – Kamer van Koophandel Antwerpen‐Waasland vraagt dat:     Stille  leveringen  in  de  dagrand  veralgemeend  aanvaard  zouden  worden.  Dit  moet  vervoerders  toelaten flexibel in te spelen op de geldende venstertijden.    Ondersteuning  door  de  overheid  voor  investeringen  in  stil  materiaal,  technische  ingrepen  aan  vrachtwagens, aanpassingen aan het bestaande laad‐ en losmateriaal en de laad‐ en losplaatsen en  de opleiding van chauffeurs en winkelpersoneel.    

 

18 

 

5. Haven – faciliterende schakel in een  globale keten  Uitgewerkt  door  Alfaport,  het  platform  van  de  private  havensector  in  de  Antwerps‐Wase  Kamer  van Koophandel.  Het  Zwitsers  onderzoeksinstituut  KOF  becijfert  sinds  de  jaren  1970  de  zogenaamde  ‘globalisation  index’. Meer dan 150 landen worden gerangschikt na afweging van 24 criteria met aandacht voor de  politieke,  sociale  en  economische  globalisering.  Overall  topt  België  deze  ranking  sinds  een  aantal  jaren.   Deze hoge score bevestigt nogmaals de centrale rol die België en haar regio’s hebben verworven als  draaischijf  voor  de  internationale  handel.  Een  centrale  rol  die  ze  enkel  kan  invullen  door  de  aanwezigheid van onze zee‐ en luchthavens die een poortfunctie vervullen voor de nationale maar  ook  Europese  economie.  Die  zee‐  en  luchthavens  gekoppeld  aan  inland  distributiecentra  maken  zo  van  België  en  haar  regio’s  één  grote  logistieke  hotspot.  De  aanwezigheid  van  honderden  Europese  Distributiecentra  (EDC)  is  daarvan  het  beste  bewijs.  De  logistieke  sector  wordt  ook  alsmaar  belangrijker in termen van toegevoegde waarde en tewerkstelling  Om  deze  logistieke  toppositie  vast  te  houden  moeten  logistieke  dienstverleners  en  verladers  die  Vlaanderen  kiezen  als  hun  poort  tot  Europa  en  de  wereld  blijvend  overtuigd  worden.  Dit  moet  gebeuren via een zo aantrekkelijk mogelijk pakket van voorwaarden. De positie van zeehavens is in  deze ook substantieel gewijzigd. Daar waar zeehavens zichzelf voorheen als ‘evident’ beschouwden is  het  duidelijk  dat  ze  nu  ‘slechts’  schakels  zijn  in  een  globale  supply  chain  of  logistieke  keten.  Grote  industriële verladers schuiven met zeehavens als pionnen op een wereldwijd schaakbord. Zeehavens  kunnen  dus  niet  langer  terugvallen  op  een  evidente  relatie  of  positie  maar  moeten  in  ieder  aspect  van  hun  functioneren  bewijzen  dat  ze  competitief  zijn.  Verladers  maken  havenblinde  keuzes:  de  haven wordt slechts gekozen in functie van haar performance op een aantal parameters én in haar  relatie  met  de  rest  van  de  totale  supply  chain.  Op  het  globale  scorebord  van  industriële  verladers  vinden  we  dan  ook  tal  van  parameters  terug.  Maritieme  toegankelijkheid,  competitieve  hinterlandverbindingen,  performante  IT‐systemen,  beschikbaarheid  van  ruimte,  rechtszeker  kader,  kwaliteit van dienstverlening door de overheid, performante arbeidsmarkt ….  Met  62.000  gezinnen  die  direct  afhangen  van  een  broodwinning  in  de  Antwerpse  haven  en  een  directe toegevoegde waarde van 8,6 miljard euro per jaar hebben we er allemaal belang bij om de  competitieve positie van de Antwerpse haven op een duurzame manier te verzekeren en een open  omgeving te creëren die aantrekkelijk is voor investeerders en groei faciliteert. Door competitief te  zijn  winnen  we  marktaandeel,  verzekeren  we  ons  van  een  blijvende  cargoflow  naar  Antwerpen  waardoor we werkgelegenheid verzekeren en zorgen we voor een hoger rendement van de publieke  investeringen in deze haven.   Die competitieve positie veronderstelt onder andere:  

5.1 Douanehotspot van Europa  Voka  ‐  Kamer  van  Koophandel  Antwerpen‐Waasland  spreekt  de  ambitie  uit  dat  Vlaanderen  en  de  Antwerpse  haven  in  het  bijzonder  douane‐technisch  dé  evidente  keuze  wordt  voor  verladers  en 

 

19 

  logistieke  dienstverleners  als  toegangspoort  tot  Europa.  De  beschikbare  kennis  inzake  customs  clearance en trade facilitation moet daarbij als een hefboom gebruikt worden en ook beter vermarkt  worden.  De private sector en de overheid – douane hebben hier een gemeenschappelijk belang. Binnen een  geglobaliseerde  economie  wordt  de  score  van  ‘logistieke  regio’s’  in  sterke  mate  bepaald  door  de  bijdrage die ze leveren aan die facilitering van de handelsstromen. Het is daarom essentieel dat elk  land  of  regio  een  dienstverlening  aanbiedt  die  de  logistieke  ketting  up  to  speed  houdt  eerder  dan  deze  af  te  remmen.  Administratieve  overlast  moet  tot  een  minimum  herleid  worden.  Overheid  en  economische operatoren moeten partners worden in het uitdenken van procedures en processen die  de handelsstromen – en de daaraan gekoppelde informatie‐/documentenstromen – zo min mogelijk  afremmen.  Gezien de massaliteit van de goederenstromen is het elektronische dataverkeer de enige werkbare  oplossing. De papieren documentenstroom moet tot een absoluut minimum herleid worden en zelfs  verdwijnen. Private sector en douanediensten moeten zich zo organiseren dat zij – ook hier weer –  de vlotheid van het dataverkeer zo min als mogelijk stremmen.  De douane moet daarbij een werkbaar evenwicht vinden tussen haar controletaak en het faciliteren  van  de  goederenstromen.  Sinds  9/11  is  de  douane  inderdaad  een  belangrijke  centrale  actor  in  de  beveiliging van de goederenstromen. De douane moet dus én het vrij verkeer van goederen, mensen,  diensten en kapitaal bevorderen én toezien op de veiligheid. Dit leidt tot een schijnbare tegenstelling  aangezien de faciliterende rol de facto minder controles veronderstelt terwijl de beveiligende rol net  meer controles veronderstelt. Toch zijn beide opdrachten te verzoenen. Door gebruik te maken van  voorafgaande – d.i. voor de eigenlijke transactie – uitwisseling van informatie, kan vooraf reeds een  risicoanalyse uitgevoerd worden en kunnen eventuele controles in functie van de resultaten van die  analyse gebeuren. In combinatie met het maximaal verlenen van faciliteiten aan gecertifieerde – en  regelmatig gescreende – bedrijven moet dit de douane toelaten haar beide opdrachten – facilitering  en bewaking van de veiligheid – ten volle in te vullen.  België en Vlaanderen moeten de ambitie hebben om douane‐technisch dé referentie te worden en  top te zijn inzake customs clearance en trade facilitation. Dit veronderstelt volgende prioriteiten:  

Evenwicht  tussen  poortwachter  en  facilitator  –  meer  facilitering  aan  gecertifieerde  bedrijven  Ondernemingen  ervaren  dat  voor  de  douane  de  rol  van  poortwachter  voorgaat  op  die  van  facilitator  van  de  goederenstromen.  Er  is  ter  zake  nood  aan  een  mental  shift  bij  zowel  de  douane  als  organisatiestructuur  als  bij  het  personeel  op  de  vloer.  Ondernemingen  beschouwen  de  douane  als  een  partner  die  transparant  toezicht  op  de  goederenstromen  verwacht en ook krijgt maar verwachten dat die geboden transparantie zich ook vertaalt in  meer vertrouwen van de douane naar de ondernemingen toe.  Ondernemingen  vragen  dat  de  douane  zich  op  basis  van  een  (voorafgaande)  accurate  risicoanalyse  zou  concentreren  op  de  echt  verdachte  bewegingen  en  aan  geautoriseerde,  gecertifieerde  bedrijven  meer  facilitering  zou  geven.  Het  certificaat  Authorised  Economic  Operator  (AEO)  kan  daarbij  een  belangrijke  tool  worden.  Geautoriseerde  bedrijven  hebben  dit  AEO‐certificaat  immers  ontvangen  op  autoriteit  van  de  douane  en  dit  na  screening  van  hun activiteiten alsook werkwijze. De douane heeft met andere woorden ‐ via onder andere  de  controleplannen  ‐  een  duidelijk  zicht  op  de  werking  van  die  bedrijven  en  de  goederenstromen  die  ze  vertegenwoordigen.  Aan  deze  geautoriseerde  bedrijven  kunnen  / 

 

20 

  moeten dus meer tastbare voordelen zoals verminderde borgstelling, snellere responstijden,  vereenvoudigingen en domiciliëringen, system based controles (in plaats van transactionele  controles  die  de  logistieke  keten  teveel  hinderen)  en  bijgevolg  minder  wachttijden  verbonden worden.  Het nieuwe risicoanalysesysteem (SEDA) is hiervoor een cruciale tool.   

Tijdige  implementatie  van  verschillende  projecten  in  kader  van  Europees  meerjarenprogramma e–customs door projectmanagement  Europa heeft een ambitieus meerjarenprogramma inzake e‐customs. De verdere definitieve  stap  naar  paperless  douane  is  duidelijk  en  onomkeerbaar.  Het  is  nu  zaak  dat  België  deze  projecten  tijdig  implementeert  en  dat  de  Belgische  douane  ter  zake  ook  de  nodige  voorzieningen treft. Dit kan het best gebeuren via een projectmatige aanpak met duidelijke  afspraken  tussen  de  economische  operatoren  en  de  douane  inzake  oplevering  van  specificaties,  het  uitvoerig  testen  van  de  applicaties  (inclusief  stresstesten)  en  regelmatig  overleg  tussen  de  douane  en  de  economische  operatoren.  Intern  binnen  de  administratie  douane  moeten  duidelijke  service  level  agreements  worden  vastgelegd  waarbij  tussen  de  verschillende betrokken diensten (IT, wetgeving, procedures, personeel enz.) de prioriteiten  vastgelegd worden maar ook middelen worden voorzien en timings worden gerespecteerd.  Dit alles moet leiden tot een robuuste, stabiele IT‐infrastructuur die een zero fault‐tolerance  garandeert. 



Introduceren van een single window filosofie en one‐stop shop  In  de  optiek  van  een  vlotte  supply  chain  is  het  aangewezen  dat  de  verschillende  controles  door  overheidsdiensten  (politie,  arbeidsinspectie,  milieu‐inspectie,  FAVV,  douane….)  gecoördineerd  gebeuren  (one‐stop  shop)  en  leiden  tot  zo  min  mogelijk  oponthoud.  Verschillende  op  elkaar  volgende  controles  die  telkens  leiden  tot  het  immobiliseren  van  de  lading en vertraging van de logistieke keten zijn uit den boze. Daarbij moet het de bedoeling  zijn  dat  bedrijven  informatie  slechts  eenmaal  verstrekken  (Single  window  )  en  dat  die  informatie  dan  gedeeld  wordt  door  verschillende  bevoegde  overheidsinstanties  (dit  telkens  voor zover het informatie betreft die onder hun bevoegdheid valt).  Doordat ze – als eerste in de keten ‐ over ladingsinformatie beschikt is de douane uitstekend  geplaatst  om  op  te  treden  als  regisseur  van  de  verschillende  controles  op  lading  door  de  verschillende  overheidsdiensten.  Deze  coördinerende  rol  omvat  niet  per  se  dat  de  douane  deze diverse controles ook effectief zelf uitvoert maar wel dat de verschillende controles bij  voorkeur op hetzelfde moment gebeuren indien de lading geselecteerd wordt voor controle. 



Modernisering van de algemene wet douane & accijnzen (AWDA)  Het  zwaartepunt  van  de  wetgeving  inzake  douane  &  accijnzen  ligt  op  communautair  (Europees)  niveau.  Het  communautair  douanewetboek  is  dwingend  voor  de  lidstaten.  Dit  nieuwe communautair douanewetboek (UCC – Union Customs Code) moet nadien omgezet  worden  naar  de  Belgische  algemene  wet  douane  &  accijnzen  (AWDA).  Dit  betekent  dat  de  Belgische wet douane & accijnzen complementair moet zijn en niet moet herhalen wat reeds  communautair is vastgelegd.  De AWDA dient wel sowieso gemoderniseerd. Ze is nog steeds in belangrijke mate gebaseerd  op  fundamenten  die  teruggaan  tot  1822.  Dit  leidt  tot  een  aantal  anomalieën  waarmee  dringend  komaf  dient  gemaakt.  Zo  worden  douaneovertredingen  in  België  nog  steeds 

 

21 

  strafrechtelijk  vervolgd.  Dit  in  tegenstelling  tot  onze  buurlanden  waar  bepaalde  overtredingen administratief afgehandeld kunnen  worden. Ondernemingen  verwachten  dat  dit  ook  in  België  kan.  Bovendien  wordt  in  België  de  tussenpersoon  te  ‘blind’  geviseerd.  Ondernemingen  die  optreden  als  tussenpersoon  ervaren  dat  ze  in  geval  van  fraude  of  misbruik te direct / automatisch worden geviseerd zonder dat het intentioneel element – i.e.  een  bewijs  van  bewuste  medewerking  door  de  tussenpersoon  aan  fraude  ‐  bewezen  is.  Ondernemingen zijn vragende partij dat in geval van fraude de schuldige wordt aangepakt op  voorwaarde dat  de  echte  schuldige  –  waarbij  het  intentioneel  element  bewezen  is  –  wordt  gepakt  en  niet  ‘blind’  de  tussenpersoon  die  voortgaat  /  voortwerkt  op  basis  van  (lading)informatie die hem door de opdrachtgever of ontvanger wordt aangereikt.  

Voortrekkersrol in Europa  Ondernemingen  vragen  dat  de  Belgische  douane  een  voortrekkersrol  zou  opnemen  in  Europa.  Dit  betekent  dat  België  tijdens  overleg  tussen  de  lidstaten  op  Europees  niveau  op  een  proactieve  manier  deze  projecten  aanstuurt  en  de  besluitvorming  stuurt  in  een  voor  België en de Belgische ondernemingen gunstige richting.  Op het vlak van douane moet België ook op Europees en mondiaal niveau een early adapter  zijn die concepten invoert die gebaseerd zijn op vertrouwen en omgaan met trusted parties.  Ondernemingen zijn vragende partij om concepten zoals centralised clearance, entry into the  records,  system  based  controles,  green  lanes  en  papierloze  transit  zo  snel  mogelijk  te  implementeren. Deze faciliteringen kunnen ondernemingen een competitief voordeel bieden  tegenover hun Europese concurrenten. Los van het ritme van Europese besluitvorming moet  België  beslissen  om  dergelijke  concepten  al  in  te  voeren  en  daarvoor  bilaterale  overeenkomsten sluiten met de voornaamste handelspartners.  Specifiek voor de kustvaart (short sea shipping) dringt de sector aan op sterk vereenvoudigde  douaneprocedures voor intra‐Europees goederenvervoer per zeeschip.   Verder  dient  bijzondere  aandacht  te  worden  geschonken  aan  het  verder  stroomlijnen  en  optimaliseren  van  bestaande  procedures  bij  de  in‐  en  uitvoer  waardoor  aan  de  ondernemingen meer rechtszekerheid kan geboden worden. Het elektronisch vrijgavebericht  voor  containers  (CCRM)  en  de  verdere  automatisering  van  het  uitvoerproces  (door  het  elektronisch manifest) zijn daarbij cruciaal.   Op  basis  van  o.a.  de  knowhow  bij  zowel  de  private  sector  alsook  bij  de  douane  moet  Vlaanderen  zo  een  kenniscentrum  worden  inzake  trade  facilitation  en  customs  clearance  waar (internationale) ondernemingen hun activiteiten (zowel fysiek – goederenstromen – als  virtueel – documentenstromen) willen vestigen. 

  Voka – Kamer van Koophandel Antwerpen – Waasland vraagt een ambitieuze agenda van de Belgische  administratie douane en accijnzen gebaseerd op:    Goede balans tussen controles en facilitering van de handel;   single window en one stop shop filosofie;   Tijdige implementatie IT‐projecten;   Modernisering van algemene wet douane en accijnzen;   Voortrekkersrol Belgische douane in Europa.     

 

22 

 

5.2 Betrouwbare nautische keten  De  Antwerpse  haven  ontvangt  elk  jaar  ongeveer  15  000  zeeschepen.  Grote  containerreuzen,  bulk‐,  fruit‐, stukgoedschepen en tankers….Allemaal moeten ze op een vlotte en veilige manier de haven in  – én uitvaren via de Schelde. Vooraleer een schip tegen de kant ligt is een ganse keten van nautische  dienstverleners  en  diensten  betrokken.  Loodsen,  scheepvaartbegeleiding,  sluisplanning,  terminals,  sleepdiensten, scheepsagenten… Allemaal schakels in de nautische keten. Uitdaging is deze schakels  in één vloeiende beweging te laten samenwerken zodat de aanloop of afvaart van een schip op een  veilige, bij voorkeur ononderbroken manier kan gebeuren.   Scheepvaartondernemingen  verwachten  daarbij  een  stipte,  betrouwbare  en  voorspelbare  dienstverlening  tegen  een  redelijke  prijs.  Zekerheid  en  betrouwbaarheid  zijn  daarbij  geen  ‘nice  to  have’  maar  een  absolute  ‘must  have’.  Dat  betekent  dat  alles  in  functie  daarvan  wordt  gepland:  eventuele sluizen, sleepboten, rekening houden met de getijden op de rivier, de beschikbaarheid van  een ligplaats, ploegen om de goederen te laden en te lossen en de loods om het schip te begeleiden  op de rivier. Dit betekent ook dat afspraken worden nagekomen. Indien afspraken worden gemaakt  over de beschikbaarheid van een loods, dan dienen die afspraken ook nagekomen te worden. Dit is  voor de betrouwbaarheid van de haven een absolute must.   Een  goede  samenwerking  tussen  de  schakels  is  dus  essentieel  en  veronderstelt  ook  goede  communicatie.  De  voorbije  jaren  werden  in  die  zin  stappen  in  de  goede  richting  gezet.  Zo  werden  verschillende diensten ook fysiek samengeplaatst wat in principe de onderlinge communicatie moet  verbeteren  met  positieve  gevolgen  voor  de  kwaliteit  en  betrouwbaarheid  van  dienstverlening  tot  gevolg.  De  sector  ervaart  echter  op  het  terrein  nog  altijd  dat  er  tussen  de  verschillende  betrokken  actoren – ook diegenen die fysiek samenzitten ‐ (virtuele) schotten of muren bestaan. Voka ‐ Kamer  van Koophandel Antwerpen‐Waasland roept dan ook op tot een echt nautisch ketenmanagement dat  gebaseerd  is  op  een  transparante  communicatie  tussen  alle  betrokken  actoren  waarbij  informatie  wordt  gedeeld  en  acties  worden  bijgesteld  en  dit  alles  vanuit  een  gezamenlijke  doelstelling  met  name  een  vlotte  en  veilige  scheepvaart.  Dit  veronderstelt  goede  communicatieplatformen,  transparantie  van  dienstregeling  en  –prestaties  en  het  opnemen  van  verantwoordelijkheden  door  alle  betrokken  actoren:  het  Vlaams  gewest,  de  betrokken  administraties  (MDK,  Scheepvaartbegeleiding,  Vloot,  DAB  Loodswezen),  de  diensten  van  het  Gemeentelijk  Havenbedrijf,  de sleepdiensten, de scheepsagenten en de terminals.   Het  Loodswezen  is  in  de  ganse  nautische  keten  een  cruciale  schakel.  De  loodsen  beschikken  over  specifieke knowhow en dragen dus in belangrijke mate bij tot een vlotte en veilige scheepvaart. De  sector verwacht dat verdere inspanningen worden geleverd om de efficiëntie van de dienstverlening  te  verhogen.  Daarbij  wordt  specifiek  verwezen  naar  de  praktijk  in  Nederland  waar  Nederlandse  loodsen  opgeleid  zijn  om  zowel  het  zee‐  als  rivier‐traject  te  begeleiden  en  dit  –  afhankelijk  van  de  eigen  efficiëntie  –  ook  doen.  Dit  gebeurt  met  inachtname  van  internationale  veiligheidsnormen.  Er  mag  dan  ook  verwacht  worden  dat  ook  de  Vlaamse  loodsen  hun  competenties  om  meerdere  trajecten te beloodsen zouden kunnen uitbreiden. De technische ondersteuning van het beloodsen  van  schepen  is  ook  verregaand  geëvolueerd.  De  sector  verwacht  dat  dit  zich  ook  vertaalt  in  het  verhogen  van  de  prestatienormen  en  bijgevolg  de  productiecapaciteit.  De  sector  gelooft  in  het  principe  van  publieke  dienstverlening  op  voorwaarde  dat  dit  garanties  biedt  op  betrouwbaarheid,  technisch hoogstaande dienstverlening en dit tegen marktconforme tarieven.    

 

 

23 

    Voka – Kamer van Koophandel Antwerpen‐Waasland vraagt:    Veilige en betrouwbare dienstverlening door verschillende spelers uit de nautische keten tegen een  marktconforme prijs;   Principe van nautisch ketenmanagement met transparante uitwisseling van gegevens en planning  in functie van de klant.   

5.3 Geactualiseerde havenarbeidsorganisatie.   Net  zoals  dat  in  andere  productie‐omgevingen  het  geval  is,  hebben  de  veranderende  economische  context en technologische evoluties geleid tot een andere vraag naar arbeid in de haven.   Zo  heeft  de  doorbraak  van  de  container  als  verschepingsvorm  sinds  de  late  jaren  1960  de  manier  waarop schepen worden geladen en gelost fundamenteel veranderd. Tot dan vereiste het laden en  lossen  van  schepen  nog  heel  wat  zware  fysieke  arbeid.  De  container  heeft  echter  gezorgd  voor  standaardisering  en  een  verregaande  technologisering  van  de  behandeling  van  scheepscargo.  Daardoor is het verrichten van havenarbeid een fysiek minder belastende job geworden. De klanten  van  de  Antwerpse  haven  stellen  ook  andere  eisen  aan  die  behandeling  van  goederen.  Naast  de  snelheid van behandeling worden betrouwbaarheid, schadevrij behandelen en opvolging van lading  alsmaar  belangrijker.  De  behandeling  van  de  goederen  heeft  dus  ook  een  component  van  zogenaamde  toegevoegde  waarde  gekregen.  Dit  leidt  ook  tot  een  ander  ‘soort’  havenarbeider.  Minder fysieke handenarbeid, meer bewaking van kwaliteit, meer rapportering, meer focus op (IT)‐ systemen en ‐processen.   De veranderde omgeving maakt dus dat een modernisering van de havenarbeid zich opdringt. Gezien  de troeven op het vlak van logistieke ontwikkeling waar de Antwerpse haven over beschikt dient er  zich potentieel ook een positief verhaal van groei en tewerkstelling aan. Ook hier is het echter zaak  tot een aantrekkelijk kader te komen waaronder een geactualiseerde havenarbeidsorganisatie. Dit is  de beste garantie voor een blijvende tewerkstelling op hoog niveau en de creatie van toegevoegde  waarde.  Zo’n actualisering veronderstelt ook een rationele logica van de arbeidsorganisatie binnen de haven.  Het fysieke laden en lossen van zeeschepen kan enkel gebeuren binnen een zeehavengebied en moet  gebeuren op een veilige en vlotte manier. Dit kan het best gebeuren door erkende, goed opgeleide  havenarbeiders die knowhow opbouwen en vertrouwd zijn met dit laden en lossen van zeeschepen.  Om  dit  zo  te  houden,  is  er  een  gezamenlijke  inspanning  vereist  van  werkgevers  én  werknemers  inzake kwaliteitsdenken en (arbeids)veiligheidscultuur.   In  het  belang  van  een  blijvende  aantrekkelijkheid  van  de  Antwerpse  haven  én  het  behoud  van  de  huidige tewerkstelling of de creatie van bijkomende jobs, is het essentieel dat de manier waarop die  schepen  worden  geladen  en  gelost  regelmatig  wordt  geëvalueerd  en  wordt  aangepast  aan  de  nieuwe, beschikbare technieken.   Een  aantal  andere  activiteiten  worden  binnen  het  havengebied  ontplooid  maar  kunnen  ook  buiten  het  havengebied  gebeuren.  Tal  van  zogenaamde  logistieke  activiteiten  kunnen  hieronder  worden  begrepen.  Eens  de  goederen  zijn  gelost  –  of  vooraleer  zij  geladen  worden  –  worden  vaak  tal  van  handelingen op deze goederen toegepast. In heel wat gevallen kunnen deze handelingen ook buiten  het havengebied worden verricht. Dat ze verricht worden binnen het havengebied biedt echter een  aantal  voordelen  onder  andere  op  het  vlak  van  het  beperken  van  transport.  Ook  in  functie  van  de 

 

24 

  tewerkstelling,  heeft  de  maatschappij  er  baat  bij  om  dit  soort  activiteiten  ook  binnen  het  havengebied te laten gebeuren.   Maar  het  feit  dat  ze  ook  buiten  het  havengebied  kunnen  plaatsvinden,  maakt  dat  de  loon‐  en  arbeidsvoorwaarden volgens de welke dit binnen het havengebied dient te gebeuren, de toets met  de  situatie  buiten  het  havengebied  moet  kunnen  doorstaan.  Er  moet  dus  een  level  playing  field  bestaan  tussen  gelijkaardige  activiteiten  binnen  en  buiten  het  havengebied.  Dit  is  momenteel  niet  het geval in de Antwerpse haven. Dit zadelt de haven op met een concurrentieel nadeel én doet haar  kansen – met het potentieel van bijkomende tewerkstelling – missen.    Zo biedt het huidige logistieke contingent onvoldoende mogelijkheden op het vlak van annualisering  van  de  werktijden  en  het  gebruik  van  interim‐krachten.  Logistieke  spelers  binnen  het  havengebied  kunnen  zo  onvoldoende  pieken  en  dalen  opvangen  en  hebben  een  handicap  ten  opzichte  van  aanbieders  van  logistieke  diensten  buiten  het  havengebied.  Voor  dit  verschil  is  geen  rationele  verklaring  en  moet  bijgevolg  verdwijnen.  Bovendien  wordt  op  het  terrein  vastgesteld  dat  heel  wat  logistieke  activiteiten  binnen  het  havengebied  niet  door  arbeiders  uit  het  logistieke  contingent  mogen worden uitgevoerd maar door havenarbeiders uit het algemeen contingent moeten worden  uitgevoerd. Logistieke activiteiten worden met andere woorden te eng gedefinieerd of ingevuld wat  leidt  tot  een  de  facto  verhoging  van  de  kosten.  Voor  (potentiële)  investeerders  moet  meer  rechtszekerheid  gecreëerd  worden  over  de  juiste  toepassingsvoorwaarden  van  dit  logistiek  contingent.    Voka – Kamer van Koophandel Antwerpen Waasland vraagt een initiatief van de federale regering om  een rechtszeker kader te scheppen voor logistieke arbeid binnen het havengebied en dit in level playing  field met logistieke activiteiten buiten het havengebied.     

5.4 Toegankelijke haven.   De  duurzame  toegankelijkheid  van  de  Antwerpse  haven  is  cruciaal  en  dit  zowel  via  haar  voor‐  als  achterdeur.   De  verdere  verdieping  van  de  Westerschelde  tot  13,10  meter  is  een  echte  wissel  op  de  toekomst  gebleken.  Schepen  kunnen  de  Antwerpse  haven  nu  tijongebonden  aanlopen  met  een  diepgang  tot  13,10 meter. Tijgebonden zijn nog grotere diepgangen mogelijk.   Door  deze  verdieping  heeft  de  Antwerpse  haven  haar  rol  als  wereldhaven  herbevestigd.  Rederijen  blijven  kiezen  voor  de  Antwerpse  haven  als  belangrijke  laad‐  of  loshaven  en  dit  voor  zowel  de  allergrootste  containerschepen  maar  ook  voor  de  tank‐,  bulk‐  en  general  cargo  schepen.  Het  is  essentieel dat de Antwerpse haven ook in de toekomst die rol kan blijven spelen. Naast een optimaal  nautisch ketenmanagement op de rivier (zie hoger) vergt dit ook een volgehouden inspanning om de  diepgang van de rivier op een competitief peil te houden waarbij die diepgang gelijke pas houdt met  de  evoluties  van  de  mondiale  scheepvaart.  Voka  ‐  Kamer  van  Koophandel  Antwerpen‐Waasland  vraagt  dan  ook  dat  de  Vlaamse  regering  haar  huidige  inspanningen  inzake  maritieme  toegang  aanhoudt en garandeert.   De ontsluiting richting het hinterland wint alsmaar aan belang. Een wereldhaven als Antwerpen moet  aan haar klanten niet alleen een vlotte aanloop en snelle behandeling van de schepen maar ook een  vlotte transit richting de eindklant in het hinterland garanderen.  

 

25 

  Om  dit  op  een  duurzame  manier  te  blijven  doen  moet  de  haven  daarbij  kunnen  terugvallen  op  competitief  hinterlandvervoer  via  weg,  spoor  en  binnenvaart  en  pijpleidingen.  Dit  vergt  van  alle  overheden  een  blijvende  inspanning  en  ondersteuning  om  de  infrastructuur  op  peil  te  houden  en  waar nodig uit te breiden en zo goede hinterlandverbindingen richting de voornaamste markten te  (blijven) hebben.   Wat de nodige infrastructuur betreft, wordt verwezen naar hoofdstuk 3. Mobiliteit.   Welke  vervoersmodus  ook  gekozen  wordt,  haar  succes  zal  altijd  bepaald  worden  door  de  (tijdige)  beschikbaarheid  van  de  infrastructuur  en  voldoende  capaciteit;  een  voldoende  productaanbod;  betrouwbaarheid van dienstverlening én marktconforme tarieven.   Alle modi (spoor‐, weg‐ en binnenvaart) zullen nodig zijn om in de toekomst goederen van en naar  het hinterland te blijven transporteren. Daarbij is het belangrijk te beseffen dat de lading steeds de  weg  zal  kiezen  die  de  beste  totaalscore  op  het  vlak  van  betrouwbaarheid,  beschikbaarheid  en  kostcompetitiviteit  zal  bieden.  Klanten  van  de  Antwerpse  haven  kiezen  daarbij  ook  vaak  voor  een  combinatie  van  modi.  Zo  worden  spoorvervoer  en  binnenvaart  gebruikt  waar  het  kan  en  waar  de  kritische  massa  aanwezig  is.  Vaak  blijft  echter  het  wegvervoer  een  essentiële  schakel  in  een  transportketen.  Uitdaging  is  dus  om  een  optimale  mix  van  de  verschillende  modi  te  blijven  aanbieden.   Net zoals in de rest van Europa staat het spoorvervoer in België onder druk. Het aandeel in de modal  split is na een lange terugval de laatste jaren stabiel op een (te) laag niveau. Ondernemingen in de  Antwerpse  haven  hebben  echter  de  ambitie  en  de  wil  om  meer  gebruik  te  maken  van  spoor.  Daarvoor moeten echter een aantal randvoorwaarden worden ingevuld.   Zo moet het capaciteitsmanagement van het Belgische spoorwegnet (ook binnen het havengebied)  ten volle in handen worden genomen door de infrastructuurbeheerder Infrabel. Dit veronderstelt dat  ook  de  operationele  aansturing  van  het  vormingsstation  Antwerpen  –  Noord  in  handen  komt  van  Infrabel.   Het  verspreid  vervoer  (i.e.  het  samenstellen  van  volle  treinen  op  basis  van  losse  wagens  van  verschillende klanten) staat enorm onder druk. Toch is zo’n aanbod van verspreid vervoer binnen de  haven van strategisch belang. Zowel de positie van Antwerpen als belangrijke breakbulkhaven (staal,  papier…)  maar  ook  als  petrochemisch  cluster  staat  daarbij  op  het  spel.  Verladers  kiezen  voor  de  Antwerpse  haven  onder  andere  omwille  van  het  wijd  vertakte  spoorwegennet  (in  totaal  meer  dan  1000 kilometer) en het feit dat vele terminals of sites spooraangesloten zijn. Die mogelijkheid om via  spoor te transporteren is dus een enorme troef voor de Antwerpse haven. Voor de chemische sector  is  de  aanvoer  via  spoor  vaak  zelfs  een  levensader  zonder  dewelke  de  productiesites  niet  kunnen  functioneren.   De blijvende beschikbaarheid van een goed aanbod aan verspreid spoorvervoer is dus van cruciaal en  strategisch belang voor de Antwerpse haven. Een blinde afbouw van het bestaande aanbod bij NMBS  Logistics of een verkoop van NMBS Logistics aan een andere operator zonder continuïteitsgaranties is  dus absoluut niet wenselijk.   Om die duurzame toekomst van het verspreid spoorvervoer in de Antwerpse haven te garanderen,  kan  Voka  ‐  Kamer  van  Koophandel  Antwerpen‐Waasland  instemmen  met  een  beperkte  subsidieregeling  op  voorwaarde  dat  die  beperkt  in  tijd  is,  niet  marktverstorend  en  beschikbaar  is  voor elke aanbieder van verspreid spoorvervoer.  

 

26 

  De  snelle  groei  van  de  binnenvaart  is  sinds  een  aantal  jaren  tot  stilstand  gekomen  op  een  goed  niveau.  Niettemin  is  er  nog  heel  wat  potentieel  voornamelijk  indien  dikkere  stromen  richting  de  haven(s)  worden  georganiseerd.  Het  Vlaamse  kaaimurenprogramma  heeft  gezorgd  voor  de  ontwikkeling  van  heel  wat  binnenvaartterminals  buiten  de  havengebieden.  Uitdaging  is  de  verbindingen tussen die verschillende terminals buiten het havengebied en de terminals binnen het  havengebied  efficiënter  te  maken.  Dit  kan  door  een  verdere  oordeelkundige  inplanting  van  deze  terminals daar waar het ladingpotentieel groot is. Er is ook nood aan het bundelen en vervolgens fijn  distribueren  van  deze  volumes  van  en  naar  de  haven.  Dit  zal  leiden  tot  efficiënter  laad‐  en  losoperaties binnen de haven en tot tijdswinst voor de binnenvaartoperatoren.     Voka – Kamer van Koophandel Antwerpen – Waasland vraagt:    Verderzetting  inspanningen  Vlaamse  regering  inzake  garanderen  maritieme  toegankelijkheid  Antwerpse haven;   Continuïteit verspreid spoorvervoer binnen de Antwerpse haven;   Inspanningen tot het beter bundelen van goederenstromen van en naar de haven via binnenvaart.   

  5.5 Duurzaam groeien  Duurzaam groeien veronderstelt dat dit gebeurt met respect voor de drie P’s zijnde People, Planet en  Prosperity.   De  ondernemingen  in  de  Antwerpse  haven  leveren  nu  al  belangrijke  inspanningen  op  het  vlak  van  ruimtegebruik  en  ruimte‐efficiëntie.  Zo  werden  de  voorbije  jaren  al  tal  van  nieuwe  projecten  gerealiseerd  op  ‘oude’  haventerreinen  die  werden  gerenoveerd.  Via  deze  zogenaamde  inbreiding  wordt de beschikbare ruimte optimaal gebruikt.   Op termijn en na goede afweging van de sociaal‐economische kosten en baten moet de Antwerpse  haven  echter  ook  kunnen  uitbreiden.  Het  is  belangrijk  voor  alle  stakeholders  dat  daarvoor  een  rechtszeker kader wordt gecreëerd. De vastlegging van het GRUP is daarvoor cruciaal. Dit GRUP is tot  stand  gekomen  na  lang  en  intensief  stakeholdersoverleg  en  een  zorgzaam  opgebouwd  evenwicht  tussen  economische  ontwikkeling,  natuur‐  en  landbouwontwikkeling,  wonen  en  recreatie.  Het  is  belangrijk  dat  dit  evenwicht  wordt  behouden  en  dat  afspraken  die  zijn  gemaakt  ook  worden  gehonoreerd.  Voor  de  rechtszekerheid  van  onze  bedrijven  is  het  daarom  noodzakelijk  dat  de  natuurkerngebieden  zo  snel  mogelijk  ontwikkeld  worden  en  dat  de  instandhoudingsdoelstellingen  gehaald  worden.  Door  dit  GRUP  wordt  ook  de  effectieve  ontwikkeling  van  de  Saeftinghe  Development Zone mogelijk. Voka ‐ Kamer van Koophandel Antwerpen‐Waasland pleit daar voor een  goed  evenwicht  tussen  logistieke,  industriële  en  overslagactiviteiten  en  de  noodzakelijke  investeringen in de hinterlandverbindingen.   Deze  verdere  groei  van  de  Antwerpse  haven  via  zowel  in‐  als  uitbreiding  is  essentieel  voor  het  verzekeren van de welvaart (prosperity) van de inwoners (people) van de Antwerpse regio.   Dit moet ook gebeuren in volle respect voor de omgeving (planet). De Antwerpse haven doet dit ook  wat  overvloedig  mag  blijken  uit  haar  tweejaarlijkse  duurzaamheidsverslag.  In  dit  verslag  wordt  gerapporteerd  over  de  verschillende  inspanningen  op  vlak  van  de  drie  P’s  na  overleg  met  de  stakeholders. Het is daarbij belangrijk te benadrukken dat duurzaamheid niet mag verengd worden  tot  respect  voor  milieu.  Duurzaam  ondernemen  omhelst  ook  een  goede  modal  split,  investeren  in 

 

27 

  opleiding  van  werknemers,  stakeholdersmanagement,  een  goede  energie‐mix,  dialoog  met  de  omwonenden enzovoort.   Ondernemers zijn zich bewust van het belang van ondernemen met respect voor het milieu. Het is  wel  cruciaal  dat  ondernemingen  rechtszekerheid  ervaren,  weten  waar  ze  aan  toe  zijn  en  in  die  zin  investeringen kunnen plannen.   Voor Voka ‐ Kamer van Koophandel Antwerpen‐Waasland is de Europese wetgeving richtinggevend,  waarbij deze niet strenger kan omgezet of toegepast worden in Vlaamse wetgeving. Er is geen nood  aan bijkomende regelgeving specifiek voor het havengebied als er terzake reeds Vlaamse wetgeving  of  regelgeving  bestaat.  Er  kan  dus  onder  geen  enkel  beding  sprake  zijn  van  goldplating  waarbij  bijkomende lasten worden gelegd die  het level  playing field  met de rest van Vlaanderen  of Europa  scheeftrekken. Het beleid moet erop gericht zijn dat projecten die gebouwd worden volgens de best  beschikbare  technieken  snel  en  rechtszeker  een  plaats  moeten  kunnen  vinden  in  de  Antwerpse  Havencluster.  Met  de  invoering  van  de  omgevingsvergunning  moet  een  snelle  en  vlotte  vergunningverlening effectief mogelijk gemaakt worden, zonder bijkomende nadelige of vertragende  lasten.Gelet  op  de  aard  en  het  karakter  van  de  omgeving  ligt  in  een  havengebied  bij  een  vergunningsaanvraagdossier  de  klemtoon  op  het  milieuaspect.  Het  detailniveau  bij  het  stedenbouwkundige  deel  moet  daarom  sterk  vereenvoudigd  worden  zodat  dit  tot  een  effectieve  administratieve lastenverlaging voor onze bedrijven leidt.  De Antwerpse haven is aangeduid als hotspotzone voor fijn stof en NOX. De reden is o.a. een hoge  bevolkingsdichtheid,  een  zeer  dicht  wegennet,  de  talrijke  industriezones  en  de  hoge  achtergrondconcentraties  in  vergelijking  met  de  ons  omringende  regio’s.  De  laatste  jaren  heeft  de  industrie al talrijke initiatieven ondernomen om fijn stof en NOX gehalte in de haven te laten dalen.  Via  het  ‘Actieplan  fijn  stof  en  NO2  in  de  Antwerpse  haven  en  de  stad  Antwerpen’  worden  acties  uitgevoerd en actueel gehouden door de Vlaamse overheid, het Havenbedrijf, de stad Antwerpen en  bedrijfswereld. Er is een vrij duidelijke en stelselmatige verbetering waar te nemen van de gemeten  immissiewaarden  van  stikstofoxiden  (NOx)  en  fijn  stof  (PM10).  Voka  ‐  Kamer  van  Koophandel  Antwerpen‐Waasland is vragende partij dat ook andere sectoren die een duidelijk bron zijn van fijn  stof en NOX, de nodige inspanningen leveren om de fijn stof en NOX concentratie onder controle te  houden.    Voka – Kamer van Koophandel Antwerpen – Waasland vraagt:    Dat  een  rechtszeker  kader  wordt  gecreëerd  door  de  vastlegging  van  het  GRUP  waarbij  voor  een  goed  evenwicht  tussen  logistieke,  industriële  en  overslagactiviteiten  en  de  noodzakelijke  investeringen in de hinterlandverbindingen;   Dat de Europese wetgeving niet strenger wordt omgezet of toegepast in Vlaamse wetgeving en er  onder geen enkel beding sprake kan zijn van goldplating;   Dat  bij  een  vergunningsaanvraagdossier  het  detailniveau  bij  het  stedenbouwkundige  deel  sterk  vereenvoudigd  wordt  zodat  dit  tot  een  effectieve  administratieve  lastenverlaging  voor  onze  bedrijven leidt;   Dat ook andere sectoren die een duidelijk bron zijn van fijn stof en NOX, de nodige inspanningen  leveren om de fijn stof en NOX concentratie onder controle te houden.   

       

28 

 

5.6 Samen groeien in een competitief havenlandschap.      Het  moge  duidelijk  zijn  dat  de  Antwerpse  haven  actief  is  in  een  uiterst  competitieve  omgeving.  De  voornaamste concurrenten van de Antwerpse haven bevinden zich niet op een veilige afstand maar  in de onmiddellijke nabijheid. Binnen een straal van een paar honderd kilometer bevinden zich met  Rotterdam, Antwerpen en Hamburg de eerste, de tweede en de derde containerhaven van Europa.  Antwerpen moet dus constant competitief zijn en zich snel kunnen aanpassen aan de veranderende  wensen en eisen van haar klanten.   Dit vergt ook een governancestructuur die in staat is om snel te schakelen en de blik op de wereld  houdt. Naast een performant managementteam vereist dit ook een slagkrachtige raad van bestuur  en  de  nodige  beheerscompetentie  binnen  de  raad  van  bestuur  zodat  bestuurdersverantwoordelijkheid reëel kan worden opgenomen.   Voka ‐ Kamer van Koophandel Antwerpen‐Waasland is van mening dat de raad van bestuur van het  Gemeentelijk Havenbedrijf Antwerpen een essentiële rol te spelen heeft in het houden van toezicht,  controle  op  en  het  adviseren  van  de  directie  omtrent:  De  realisatie  van  de  doelstellingen  van  de  vennootschap; De strategiebepaling; Het inschatten van de risico’s; Opzet en werking van de interne  risicobeheersings‐  en  controlesystemen;  Financiële  verslaggevingsproces;  Naleving  van  de  wet‐  en  regelgeving;  Monitoring  en  stimuleren  van  competitie  tussen  de  spelers;  Verhouding  met  de  aandeelhouders en Relevante maatschappelijke aspecten van het ondernemen.   Voka  ‐  Kamer  van  Koophandel  Antwerpen‐Waasland  roept  dan  ook  op  verdere  stappen  te  zetten  inzake  deugdelijk  bestuur  onder  andere  door  de  versterking  van  de  raad  van  bestuur  van  het  Gemeentelijk  Havenbedrijf  Antwerpen  met  externe  bestuurders.  Voka  ‐  Kamer  van  Koophandel  Antwerpen‐Waasland  pleit  voor  een  raad  van  bestuur  die  is  samengesteld  uit  de  helft  externe  bestuurders en de helft gemeenteraadsleden die allen aantoonbare expertise hebben op het vlak van  o.a.  Accountantscontrole;  risicobeheer;  HR‐management  en  arbeidsverhoudingen;  juridische  zaken  en  corporate  governance;  Nautisch‐maritiem;  Specifieke  bedrijfssectoren  die  relevant  zijn  voor  het  GHA zoals industrie, petrochemie en logistiek en openbaar bestuur.   De  snel  veranderende  economische  context  en  de  wensen  van  haar  klanten  vragen  ook  een  versterkte  stakeholdersdialoog  en  een  goed  uitgebouwd  klantenmanagement  met  de  private  havensector door het Gemeentelijk Havenbedrijf Antwerpen.   Voka ‐ Kamer van Koophandel Antwerpen‐Waasland is er van overtuigd dat ook een samenwerking  met  de  andere  Vlaamse  zeehavens  versterkend  kan  zijn  voor  de  Antwerpse  haven.  Deze  samenwerking  kan  zich  situeren  op  verschillende  vlakken:  operationeel,  nautisch‐technisch,  commercieel, promotioneel, gezamenlijke lobbying richting Europa enz.   Het is daarbij essentieel dat die samenwerking een reëele meerwaarde oplevert op het terrein. Die  samenwerking  kan  zich  vertalen  in  nieuwe  structuren  maar  dat  hoeft  niet  per  se  zo  te  zijn.  Samenwerking en de vorm die deze aanneemt (ook in structuren) is immers geen doel op zich maar  enkel een middel om ook de eigen positie in een bijzonder competitief landschap te versterken.   Voka ‐ Kamer van Koophandel Antwerpen‐Waasland is er wel van overtuigd dat er een aantal quick  wins te rapen zijn. Zo is het voor ondernemingen onaanvaardbaar dat er verschillen bestaan inzake  interpretatie van (Europese, federale of Vlaamse) regelgeving tussen de Vlaamse zeehavens. Er moet  terzake  een  level  playing  field  gecreëerd  worden  waarbij  overal  dezelfde  regels  gelden  en  ondernemingen overal op dezelfde manier kunnen ondernemen.  

 

29 

  Voka ‐ Kamer van Koophandel Antwerpen‐Waasland roept ook op om het debat over samenwerking  tussen  zeehavens  te  objectiveren  en  minder  emotioneel  te  voeren.  Zo  moet  het  potentieel  aan  commerciële  samenwerking  (eventueel  gedifferentieerd)  objectief  in  kaart  gebracht  worden.  Op  basis  van  de  uitkomst  van  zo’n  objectieve  analyse  kan  dan  besloten  worden  of  zo’n  samenwerking  zinvol is en zo ja, welke vorm deze dan moet aannemen.   Voka  ‐  Kamer  van  Koophandel  Antwerpen‐Waasland  stelt  ook  vast  dat  de  Vlaamse  zeehavens  dezelfde uitdaging  hebben om  hun positie in het hinterland te versterken. Zonder afbreuk te  doen  aan  de  eigenheid  van  de  verschillende  havens  moet  onderzocht  worden  of  deze  uitdaging  gezamenlijk kan worden aangegaan en zo ja, onder welke vorm.     Voka ‐ Kamer van Koophandel Antwerpen‐Waasland vraagt:    Versterking van corporate governance van het Gemeentelijk Havenbedrijf Antwerpen door opname  van de helft externe bestuurders in de raad van bestuur;   Versterkte dialoog en klantenmanagement met de private havensector door het GHA;   Objectief  en  zakelijk  debat  over  samenwerking  met  de  andere  Vlaamse  zeehavens  vertrekkende  vanuit de eigenheid en het sterke merk ‘Antwerpse haven’.     

30 

 

 

6. Industrie  De industrie is de hoeksteen van onze welvaart. De concurrentie in de industrie is de jongste 15 jaar  gevoelig verhoogd. En er komen nog steeds meer nieuwe (grote) spelers bij. Deze nieuwkomers zijn  gewapend  met  hoge  ambities  én  een  agressieve  investeringsstrategie  en  richten  zich  voornamelijk  naar de Europese markt. Onze industrie verliest marktaandeel op wereldschaal.  Ook  binnen  elk  multinationaal  concern  woedt  er  een  hevige  interne  concurrentiestrijd  tussen  de  verschillende  vestigingen.  Vlaamse  vestigingen  van  internationale  bedrijven dienen snel  en kordaat  op  te  treden  om  de  competitiviteit  aanzienlijk  aan  te  scherpen.  Alleen  op  deze  wijze  kan  onze  industrie zich tegen de zware externe én interne concurrentie wapenen.   Wanneer  internationale  audits  vestigingen  vergelijken,  heeft  Vlaanderen  duidelijk  een  aantal  pijnpunten die de concurrentiekracht aantasten. Tegelijk heeft de Vlaamse fabriek ook sterke punten  die  ze  verder  moet  uitbouwen:  hun  haast  spreekwoordelijke  betrouwbaarheid  en  kwaliteit  kunnen  als basis dienen om nieuwe investeringen aan te trekken.  Executives  uit  de  industrie  werken  sleutelvoorwaarden  uit  om  de  effecten  van  de  crisis  weg  te  werken en (terug) competitief te worden en te blijven. Om het inhaalmanoeuvre van onze fabrieken  te ondersteunen, zijn er drie prioritaire thema’s die we aanhalen:   

6.1 Onze industrie moet aan de top staan van de variabele kosten.  De siteleiders beheersen met succes de kostenstructuur van de fabriek voor de variabele kosten die  ze  zelf  in  de  hand  hebben.  Loonkosten  en  energiekosten,  de  twee  grootste  pijnpunten  in  de  kostenstructuur, zijn kosten waar de bedrijven zelf weinig impact op hebben. Er is in onze regio een  duidelijk verschuiving merkbaar van productiesites ten gevolge van de goedkopere energieprijzen in  andere landen. De energiekost is voor sommige ondernemingen in Vlaanderen tot 20% hoger dan in  de buurlanden. Voor de industrie, als grote energieverbruiker, weegt de energiekost en de belasting  op  hernieuwbare  energie  te  zwaar  door.  Te  allen  tijde  voldoende  én  betaalbare  energie  bevoorradingkunnen garanderen is een thema in onze regio.    

   Global Location trends – Annual report 2013, IBM Institute for business. 

1

 

31 

    Tegelijk wijzen studies uit dat moederbedrijven de middelen actief over de vestigingen herschikken  op  basis  van  de    loonkosten  van  de  individuele  fabrieken.  Europa  zag  haar  aandeel  van  directe  investeringen van moederorganisaties (2011‐’12), in haar dochters dalen met 7% terwijl het aandeel  van Noord‐Amerika en Azië samen steeg met 6%.      

6.2 Onze industrie heeft nood aan meer hoogopgeleide experts.  Om  een  strategisch  sterke  positie  binnen  het  multinationaal  ondernemen  te  verwerven,  moet  de  Vlaamse fabriek op technologisch vlak aan de top te staan.  Deze positie is sterk afhankelijk van het al  dan  niet  ter  beschikking  hebben  van  geschikte  expertise.  Er  worden  in  Vlaanderen  te  weinig  hoog  opgeleide  experts  afgeleverd.  Kiezen  voor  technologische  studierichtingen  én  werken  voor  de  industrie moet voor jongeren aantrekkelijker worden.    De  moderne  fabriek  bouwt  kennis  en  competenties  uit  door  met  de  andere  vestigingen  samen  te  werken.  Medewerkers  gedurende  enkele  jaren  binnenhalen  van  en  uitsturen  naar  de  restgroep,  vergroot  het  algehele  kennisniveau  van  de  lokale  fabriek.  Nadeel  in  Vlaanderen  is  dat  jonge  managers de ‘expat’status niet unaniem genegen zijn. De expats moeten maximaal ondersteund en  begeleid worden. De uitwisseling moet ook op administratief niveau sterk vereenvoudigen.   

  6.3 Innovatie als hoeksteen  Innovatie  is  de  hoeksteen  van  een  toekomstgericht  industrieel  beleid.  Onze  regio  moet  een  voortrekkersrol  kunnen  opnemen  voor  diamant,  chemie  en  logistiek;  de  Antwerpse  speerpuntactiviteiten. Concreet moet er werk worden gemaakt van het verderzetten van het FISCH‐ onderzoeksproject voor een duurzame chemie (Flanders Innovation Hub for Sustainable Chemistry)  en zou er in samenwerking met de Antwerpse universiteit een kenniscentrum transport en logistiek  moeten komen.    De  hoge  concentratie  van  kennisinstellingen  (AMS,  UA,  Ap,  KdG,…)  in  onze  regio  is  een  ideale  voedingsbodem  voor  creativiteit  en  jong  ondernemerschap.  Lokale  en  federale  overheden  kunnen  oprichting  van  start‐ups  en  clustering  van  innovatie  faciliteren  (infrastructuur,  fiscale  stimuli,  gratis  breedband, enz…).      Voka – Kamer van Koophandel Antwerpen‐Waasland vraagt :   Een lokaal stabiel beleid dat internationaal een voorbeeld durft te zijn, zeker wat betreft het nemen  van  de  juiste  beslissingen  inzake  kostenstructuur,  gerelateerd  aan  snelheid  in  beslissing  name  én  implementatie;   Ontwikkeling van world class (hoog)technologisch internationaal georiënteerde opleidingsmodules  waarbij werken voor de industrie zeer attractief wordt voor de jongeren uit de regio;   De snelle realisatie van de nieuwe Scheldekruisende hoogspanningslijn Brabo II tussen Zandvliet en  Lillo. Deze is noodzakelijk om aan de groeiende energievraag in het Antwerpse‐Wase havengebied  te  voldoen.  Brabo  II  is  bovendien  een  belangrijke  schakel  in  het  inter‐Europese  stroomnet  waardoor het een competitieve prijsvorming bevordert en de bedrijven minder afhankelijk maakt  van  lokale  energiebevoorrading.  In  die  zin  versterkt  Brabo  II  ook  de  bevoorradingszekerheid  van  energie in de toekomst. Een belangrijke voorwaarde om nieuwe investeringen aan te trekken; 

 

32 

  



 

        

De invoering op Belgisch, Europees en internationaal niveau van een ‘energienorm’, zodat de gas‐  en elektriciteitsprijzen (incl. netkosten, taksen en heffingen), die gelden voor de industrie en kmo’s,  eenduidig  vergeleken  kunnen  worden.  Deze  benchmark  laat  toe  het  eventueel  concurrentieel  nadeel  te  becijferen  en  in  te  grijpen  wanneer  er  een  onaanvaardbaar  groot  verschil  is  met  de  buurlanden of continenten;   Dat Vlaanderen beslist dat de distributienettarieven competitiever worden door ze kostenreflectief  te  maken:  dus  geen  sociale  of  ecologische  kosten  meer  in  de  tarieven  doorrekenen,  het  cascadeprincipe  behouden,  een  tariefcomponent  invoeren  op  basis  van  capaciteit  en  een  afzonderlijke netkost toepassen voor injectie en afname: dit impliceert dus ook de afschaffing van  de terugdraaiende teller;  Dat de federale regering streeft naar een gediversifieerde energiemix en ‐infrastructuur die leidt tot  een zekere en betaalbare beschikbaarheid van energie op ieder moment, waarbij alle competitieve  bestaande en beloftevolle nieuwe energiebronnen moeten kunnen ingezet worden;  Dat de federale regering erover waakt dat de doorrekening van de offshore windmolenparken de  concurrentiepositie  van  energie‐intensieve  ondernemingen  niet  in  het  gedrang  brengt.  Indien  de  totale  steun  die  nodig  is  om  aan  de  betrokken  investeerders  een  marktconform  rendement  te  bieden te hoog oploopt, dient deze steun deels te worden gefinancierd via de algemene middelen;   Dat de federale regering de vraag‐ en aanbodsturing van elektriciteit (flexibiliteit) verder uitbouwt  en ondersteunt;  Dat  op  Europees  vlak  er  een  betere  afstemming  komt  van  het  energie‐  en  klimaatbeleid,  waarbij  rekening  gehouden  wordt  met  de  impact  op  de  concurrentiekracht  van  ondernemingen  en  de  bevoorradingszekerheid;  De invoering van de interne energiemarkt: het energiebeleid van de verschillende lidstaten en de  economische  randvoorwaarden  opgelegd  aan  energiebedrijven  worden  geharmoniseerd  om  tot  meer concurrentiële en efficiënte markten te komen;  Dat  Europese  bedrijven  opereren  onder  hetzelfde  milieunormenkader  en  niet  door  ‘gold  plating’  toe te passen;  Dat  onze  regio  op  het  vlak  van  innovatie  een  voortrekkersrol  kan  opnemen  voor  de  Antwerpse  speerpuntactiviteiten zijnde diamant, chemie en logistiek;  De  overheid  de  concentratie  aan  aanwezige  kennisinstellingen  ten  volle  ondersteunt  als  voedingsbodem voor ondernemerschap;  Werk  gemaakt  wordt  van  het  verderzetten  van  het  FISCH‐onderzoeksproject  voor  een  duurzame  chemie (Flanders Innovation Hub for Sustainable Chemistry);  Dat  er  in  samenwerking  met  de  Antwerpse  Universiteit  een  kenniscentrum  transport  en  logistiek  komt;  Dat lokale en federale overheden de oprichting van start‐ups en clustering van innovatie faciliteren.  (infrastructuur, fiscale stimuli, gratis breedband, enz…). 

 

 

6.4 Belasting op drijfkracht  De  fiscaliteit  moet  eenvoudiger,  duidelijker  en  rechtszekerder.  Een  ondernemer  moet  constant  anticiperen op de vele onzekerheden die zijn bedrijfsvoering kunnen beïnvloeden. De overheid moet  ondernemers dan ook ondersteunen door zelf geen extra onzekerheid toe te voegen. Een duidelijk  en stabiel fiscaal kader is daarom essentieel om een bedrijfsstrategie op termijn uit te tekenen en te  realiseren.  Eenvoud  en  duidelijkheid  wordt  bevorderd  door  het  aantal  uitzonderingsregimes  te  beperken. Het vermindert ook de discriminatie tussen concurrerende ondernemingen.  Na  jarenlang  lobbywerk  is  Voka  erin  geslaagd  om  de  onroerende  voorheffing  op  materieel  en  outillage  verder  af  te  bouwen.  Daardoor  krijgen  de  industriële  investeringen  een  extra  boost  en  worden  onze  ondernemingen  competitiever.  Voor  een  onderneming  die  regelmatig  zijn  machines  vernieuwt  kan  dit  tot  een  aanzienlijke  vermindering  betekenen  op  de  onroerende  voorheffing.  En  voor  wie  veel  investeert,  kan  de  onroerende  voorheffing  op  materieel  en  outillage  effectief  op  nul 

 

33 

  komen. De precieze impact van deze afschaffing is afhankelijk van uw lokalisatie (bedrijventerreinen  voor 1998), het investeringsritme van uw bedrijf en van het nog belastbare kadastrale inkomen.  Een  onderneming  die  de  komende  3  jaar  investeringen  doet,  zal  vanaf  2015  een  pak  minder  belastingen betalen op machines en uitrusting.    Jammer genoeg blijft de drijfkrachtbelasting die in onze regio nog door de helft van de gemeenten  wordt geheven voor ondernemers een doorn in het oog. Niet alleen is deze belasting archaïsch maar  in  de  eerste  plaats  investeringsremmend.  Bovendien  hanteren  de  gemeenten  niet  eenzelfde  grondslag, zijn er enorme  verschillen  qua tarieven, limietwaarden, vrijstellingen, enz. Zo wordt een  bedrijf  dat  vestigingen  heeft  in  drie  buurgemeenten  geconfronteerd  met  drie  verschillende  reglementen  en  tarieven.  Bijvoorbeeld  wordt  de  nieuwe  netto  aangroei  van  nieuwe  investeringen  door een gemeente gedurende 3 jaar voor de helft is vrijgesteld terwijl de andere gemeenten deze  aan  100%  belasten.  Ook  weigeren  vele  gemeenten  vervangingsinvesteringen  ‐  die  milieu‐  en  energievriendelijker zijn – in aanmerking te nemen voor vrijstelling.    Eenzelfde opmerking kan gemaakt worden op de belastingen op vergaartanks.      Voka – Kamer van Koophandel Antwerpen‐Waasland vraagt aan de Vlaamse overheid om de  gemeenten te verplichten de belasting op drijfkracht af te schaffen. In tussentijd zou de regering de  gemeenten moeten verplichten om enerzijds eenzelfde reglement te hanteren en anderzijds  vervangingsinvesteringen gelijk te stellen met nieuwe investeringen.      

34 

 

 

7. Diamant  België en diamanten, de twee zijn onlosmakelijk met elkaar verbonden. Antwerpen is het kloppend  hart  van  de  mondiale  diamantgemeenschap.  Met  34.000  jobs  die  rechtstreeks  of  onrechtstreeks  afhankelijk zijn van de diamanthandel en 1700 geregistreerde diamantbedrijven, is de diamantsector  van groot belang voor de Belgische en Vlaamse economie.    Diamant is het eerste exportproduct van België buiten de Europese Unie en draagt voor 5 % bij in de  Belgische  export.  Ruim  84%  van  de  wereldwijde  handel  in  ruwe  diamant,  en  50  %  van  de  globale  handel in geslepen diamant passeren onze diamantstad.    Antwerpen  is  mondiaal  leider  inzake  compliance.  In  samenwerking  met  de  bevoegde  overheidsdiensten,  worden  alle  diamantimporten  en  ‐exporten  via  Diamond  Office  gecontroleerd.  Tevens valt de diamantsector onder de Belgische anti‐witwasregelgeving.    De  diamantsector  in  Antwerpen  staat  voor  grote  uitdagingen  ter  bestendiging  van  haar  wereldpositie. Het Diamond Masterplan 2020, dat het Antwerp World Diamond Centre (AWDC) ‐ de  officiële vertegenwoordiger van de diamantsector in ons land ‐ begin 2012 voorstelde, formuleert de  doelstellingen  en  strategie  om  aan  deze  uitdagingen  een  antwoord  te  bieden.  De  overheid  –  op  Europees,  federaal,  regionaal  en  lokaal  niveau,  ‐  is  hierbij  een  belangrijke  partner  om  op  continue,  structurele en duurzame wijze de diamantsector in ons land te blijven verankeren.    Om  verbonden  te  blijven  met  het  Belgische  industriële  en  economische  landschap,  pleit  de  sector  zowel voor fiscale voorspelbaarheid en zekerheid als voor duurzame financiering. Twee dossiers zijn  hierbij van cruciaal belang:      • De invoering van een karaat taks of omzetbelasting voor erkende diamanthandelaars   Naar  analogie  van  de  tonnage  taks  in  de  scheepvaart,  pleit  de  diamantsector  voor  een  omzetbelasting voor alle erkende diamanthandelaars. Antwerpen wordt geconfronteerd met  een verschuiving van diamanthandelsactiviteiten naar het buitenland. Middelgrote en grote  ondernemingen realiseren een steeds groter deel van hun internationale marge buiten België  (Dubai, Mumbai,…).  Lopende  fiscale  dossiers  en  een  onzeker,  onvoorspelbaar  fiscaal  regime  liggen  onder  meer  aan de basis van deze verschuiving. AWDC pleit dan ook voor de invoering van een juridisch  verankerd  belastingstelsel  vastgesteld  als  een  percentage  van  de  omzet  voor  alle  geregistreerde diamanthandelaren. Dergelijk systeem zal leiden  tot de noodzakelijke fiscale  zekerheid  en  voorspelbaarheid  voor  de  diamantsector.  Bovendien  biedt  de  karaat  taks  een  antwoord op de vraag van banken tot meer kapitaalszekerheid. Tot slot, zal dit initiatief een  budgettair  surplus  creëren  voor  de  schatkist  (ordegrootte  50  mio  eur  per  jaar),  aangezien  bedrijven belast zullen worden op basis van hun in België gerealiseerde omzet.     Zekerheid van financiering in de diamanthandel    Eén  van  de  belangrijke  sterktes  van  Antwerpen  ‐  waarmee  we  het  verschil  maken  ten  opzichte  van  onze  concurrenten  ‐  is  de  financiering  van  de  diamanthandel  en  de  aanwezigheid  van  diverse  gespecialiseerde  banken  (Belgische,  Indische,  Nederlandse  en 

 

35 

  Chinese).  De  diamantsector  is  een  kapitaalintensieve  sector.  Duurzame  financiering,  via  gespecialiseerde  diamantbanken  die  afdoende  gekapitaliseerd  worden,  is  dan  ook  cruciaal  om  de  diamantsector  op  duurzame  wijze  in  België  te  blijven  verankeren.  Daarom  wordt  gepleit om het belang van een continue en sterke financierbaarheid van de diamantsector te  blijven erkennen en ondersteunen.      Voka – Kamer van Koophandel Antwerpen‐Waasland vraagt:   De invoering van een karaattaks of omzetbelasting voor erkende diamanthandelaars;   De zekerheid van financiering in de diamanthandel.     

36 

 

 

8. Luchthaven van Antwerpen  Er  moet  niet  alleen  geïnvesteerd  worden  in  wegeninfrastructuur,  maar  ook  in  luchtvaart.  Een  stad  met  de  dimensie  van  Antwerpen  heeft  nood  aan  een  zakenluchthaven.  De  luchthaven  van  Antwerpen is economisch belangrijk, en een randvoorwaarde voor de ontwikkeling van de regio. Uit  een  studie  van  de  Nationale  Bank  ‘Economic  Importance  of  Air  Transport  and  Airport  Activities  in  Belgium’  van  maart  2009  blijkt  duidelijk  dat  de  toegevoegde  waarde  van  de  luchthaven  van  Antwerpen  relatief  hoog  is.  De  directe  en  indirecte  toegevoegde  waarde  bedroegen  respectievelijk  41.7 miljoen € en 71.5 miljoen €. Dit betekent een multiplicator van 2,71.  Voka  –  Kamer  van  Koophandel  Antwerpen‐Waasland  is  verheugd  dat  Vlaamse  regering  het  sociaaleconomisch  belang  van  de  Vlaamse  regionale  luchthavens  heeft  erkend.  Met  de  ondertunneling  van  de  Krijgsbaan  en  de  oprichting  van  een  LEM/LOM  structuur  zette  de  Vlaamse  overheid belangrijk stappen de voorbije legislatuur.   De  komende  jaren  zijn  echter  cruciaal.  De  operationalisering  van  de  LEM/LOM  structuur  voor  de  luchthaven van Antwerpen moet ervoor zorgen dat Antwerpen over een efficiënte zakenluchthaven  beschikt  en  nieuwe  lijnen  kan  aantrekken.  De  Vlaamse  overheid  dient  erover  te  waken  dat  het  contract  met  EGIS  ten  laatste  op  18/7/14  wordt  geformaliseerd,  anders  riskeert  men  dat  de  hele  overeenkomst vervalt.   Op infrastructureel gebied is de optimalisatie van de 1.510 meter lange startbaan prioritair. Zowel de  aanleg van de tunnel als de verharding van de veiligheidsstrook tot Starter Strip en/of Clear way zijn  belangrijke verbeteringen. Daarnaast is ook de aanleg van een nieuwe taxibaan aan de orde om een  noodrunaway  te  creëren  en  de  smalle  taxiweg  “Bravo”  te  vervangen.  Tot  slot  kan  de  overheid  de  ontwikkeling  van  industrieterrein  langs  de  luchthaven  op  zich  nemen,  wat  Deurne  extra  attractief  maakt    Voka – Kamer van Koophandel Antwerpen‐Waasland vraagt aan de Vlaamse regering:   De operationalisering van de LEM/LOM structuur door het contract met EGIS ten laatste op 18/7/14  te formaliseren;   De  optimalisatie  van  de  1.510  meter  lange  startbaan  door  zowel  de  aanleg  van  de  tunnel  (in  uitvoering) als de verharding van de veiligheidsstrook tot Starter Strip en/of Clear way;   De aanleg van een nieuwe taxibaan om een noodrunway te creëren en de smalle taxiweg “Bravo”  te vervangen;   De ontwikkeling van de 12 ha industrieterreinen.     

 

37 

 

9. Industrieterreinen   ‘Ruimte  is  schaars  in  Vlaanderen’.  Niet  alleen  open  ruimte,  maar  ook  woon‐  en  bedrijfsruimte.  Nieuwe of bijkomende locaties voor ondernemers zijn steeds moeilijker te vinden. En wanneer een  locatie  gevonden  wordt,  moet  een  ondernemer  een  resem  obstakels  overwinnen  vooraleer  hij  kan  starten met zijn exploitatie.   Het  is  dan  ook  van  uitzonderlijk  belang  voor  de  economische  ontwikkeling  van  deze  regio  Antwerpen‐Waasland als het logistieke centrum van Vlaanderen dat op een vlotte wijze voldoende  ruimte wordt gecreëerd voor economische bedrijvigheid.  Wat  de  ontwikkeling  van  nieuwe  bedrijventerreinen  betreft  klagen  zowel  ondernemers  als  gemeenten over de bijzonder lange procedures die nodig zijn om RUP’s uit te werken. Zo moet men  minstens  3  jaar  rekenen  vooraleer  een  nieuwe  bedrijvenzone  bouwklaar  aangeboden  kan  worden.  Daarnaast  blijven  enkele  planningsprocessen  steken  zonder  enig  resultaat.  Voka  ‐  Kamer  van  Koophandel Antwerpen‐Waasland blijft hameren op de nood aan constante monitoring voor ijzeren  voorraad en nieuwe zones voor bedrijven.   De  voorbije  jaren  wordt  er  gelukkig  ook  werk  gemaakt  van  optimalisatie  en  herontwikkeling  van  oude  bedrijfsterreinen.  In  vele  gevallen  zijn  er  zware  investeringen  noodzakelijk  voor  sanering,  betere  verkeersontsluiting  en  een  goede  waterhuishouding.  Deze  kosten  zorgen  er  veelal  voor  dat  een  verkoop  aan  marktconforme  prijzen  in  het  gedrang  komt.  Dit  resulteert  in  stilstand  en  verwaarloosde terreinen. Om de zones die voor bedrijvigheid en industrie voorzien zijn zo efficiënt  mogelijk  in  te  zetten,  vindt  Voka  ‐  Kamer  van  Koophandel  Antwerpen‐Waasland  dat  subsidies  hier  zeker op hun plaats zijn.   Afhankelijk  van  de  situatie  (ligging,  klasse  bedrijf,  aard  aanvraag...)  moet  het  gewicht  van  de  stedenbouwkundige  en  de  milieutechnische  afweging  verschillen.  Binnen  een  havengebied  is  bijvoorbeeld de milieuafweging in principe substantiëler dan de ruimtelijke afweging gelet op de aard  en het karakter van de omgeving. Bij een bedrijf dat verweven is in een woonomgeving of gelegen is  in de open ruimte, wint de ruimtelijke afweging aan belang.  Tevens  vestigt  Voka‐Kamer  van  Koophandel  Antwerpen‐Waasland  de  aandacht  van  de  federale  overheid op de opportuniteiten die verlaten militaire gebieden kunnen bieden. Voortvloeiend uit het  transformatieplan  van  defensie  zullen  in  de  regio  Antwerpen‐Waasland  het  kwartier  Westakkers  (Haasdonk)  ,  Brasschaat‐Noord  (Kapellen)  en  het  reserveschietveld  van  Oostmalle  ‐  Zoersel  in  aanmerking komen voor herbestemming.   Voka  –  Kamer  van  Koophandel  Antwerpen‐Waasland  vraagt  aan  de  federale  overheid  maximale  aandacht voor de kansen die verlaten NMBS en militaire terreinen kunnen bieden als KMO‐zone. Het  zou  opportuun  zijn  de  kansen  van  deze  terreinen  in  overleg  met  de  diverse  stakeholders  te  onderzoeken.  Bovendien  pleitten  we  ervoor  om  ontwikkelingen  de  eigenaars  van  terreinen  de  kans  te  geven  om  deze samen met de overheid te ontwikkelen in plaats van direct over te gaan tot onteigening.             

 

38 

    Voka ‐ Kamer van Koophandel Antwerpen‐Waasland:   Blijft hameren op de nood aan constante monitoring voor ijzeren voorraad en nieuwe zones voor  bedrijven;   Vraagt dat de bestaande subsidies voor de herontwikkeling van oude bedrijfsterreinen tot nieuwe  minstens op peil blijven;   Vindt  dat  afhankelijk  van  de  situatie  (ligging,  klasse  bedrijf,  aard  aanvraag...)  het  gewicht  van  de  stedenbouwkundige en de milieutechnische afweging kunnen verschillen;   Vraagt aan de federale overheid maximale aandacht voor de kansen die verlaten NMBS en militaire  terreinen kunnen bieden als KMO‐zone;   Pleit  ervoor  om  de  eigenaars  van  terreinen  de  kans  te  geven  deze  samen  met  de  overheid  te  ontwikkelen in plaats van direct over te gaan tot onteigening.     

   

39 

 

 

10.  Internationaal  Via  haar  Internationaal  Departement  promoot  en  ondersteunt  Voka  ‐  Kamer  van  Koophandel  Antwerpen‐Waasland  proactief  het  internationale  ondernemerschap  van  de  bedrijven  in  de  Antwerps‐Wase regio én is zij een actieve promotor in binnen‐ en buitenland voor deze regio.   De regio Antwerpen‐Waasland is internationaal sterk geprofileerd door de haven, de petrochemische  cluster  en  de  diamantsector.  Meer  dan  ooit  dienen  deze  traditionele  stuwmotoren  gekoesterd  en  versterkt te worden.   De  centrale  ligging,  de  nabijheid  van  een  kapitaalkrachtige  consumentenmarkt,  de  internationale  topbereikbaarheid (zakenluchthaven, HST, snelwegen, zeehaven en kanalen), het diverse aanbod van  hoogwaardige kantorenlocaties (in ontwikkeling), de aanwezigheid van sterke economische clusters,  de hoge kwaliteit van het onderwijsaanbod, de meertaligheid van onze werknemers, het creatieve en  trendy imago als modestad en de uitstraling van een dynamische wereldstad op mensenmaat, geven  een duidelijk onderscheidend karakter aan onze stad.   

10.1   Citymarketing   In  het  kader  van  Routeplan  werd  toerisme  erkend  als  één  van  de  toekomstige  groeipolen.  Groot  voordeel inzake tewerkstelling is dat deze zuiver lokaal is en niet kan verhuizen naar andere landen.  Bovendien is toerisme ook een sector waarin relatief veel laaggeschoolden aan de slag kunnen.   Inzake  toerisme  kunnen  drie  doelgroepen  onderscheiden  worden:  recreatief  toerisme,  congrestoerisme (MICE ‐ Meetings, incentives, conferences, and exhibitions) en zakelijk toerisme. In  het  Routeplan  werd  gefocust  op  de  eerste  twee  categorieën,  omdat  de  laatste  moeilijker  beïnvloedbaar is.   Wat  de  recreatieve  toerist  betreft  dient  Antwerpen  zich  in  eerste  instantie  op  te  werpen  als  een  bestemming  voor citybreaks. Dit betekent enkele overnachtingen en geen langdurig verblijf. Inzake  congrestoerisme  heeft  Antwerpen  een  groot  aantal  troeven,  waarbij  de  ligging  in  de  schaduw  van  Brussel niet onbelangrijk is. Het voornaamste probleem is het huidig ontbreken van een volwaardig  congrescentrum. De  elementen goed uitgerust en voldoende groot zijn essentieel om de lucratieve  markt van het congrestoerisme verder te kunnen aanboren.  Inzake  toeristische  marketing  is  het  een  kerntaak  van  de  Vlaamse  overheid  om  de  buitenlandse  markt te bewerken, met als doel de imagovorming van Vlaanderen en Brussel. Het enige product dat  Vlaanderen  wereldwijd  op  de  kaart  kan  zetten,  zijn  onze  kunststeden.  In  de  eerste  plaats  is  dit  Antwerpen,  daarnaast  ook  Brugge,  Brussel  en  Gent.  Indien  Vlaanderen  zijn  positie  binnen  deze  globale  en  concurrentiële  markt  wil  verstevigen,  dienen  meer  middelen  vrijgemaakt  te  worden  om  onze kunststeden te promoten.         

 

40 

    Toerisme  kan  een  belangrijke  economische  groeipool  voor  de  stad  Antwerpen  en  regio  zijn.  Daarom  vraagt Voka – Kamer van Koophandel van de volgende Vlaamse en federale regering:   Ondersteuning  voor  een  internationaal  gerichte  promotie‐  en  wervingsstrategie  om  het  merk  ‘Antwerpen’ actief te  promoten op hun buitenlandse missies en in hun internationale contacten.  De  nieuwe  initiatieven  van  het  Antwerps  college  laat  dit  nauw  aansluiten  bij  de  Vlaamse  en  federale initiatieven;   Op internationale conferenties Antwerpen in de markt helpen zetten als nieuwe MICE‐bestemming  (Meetings, incentives, conferences, and exhibitions)   Diamant als uithangbord en deuropener gebruiken in internationale citymarketing   Een beleid te voeren rond ‘visitors programs’ waarbij high potentials kennis kunnen maken met alle  troeven van de economische hoofdstad van Vlaanderen.      

10.2  Hoofdkantoren en aantrekken van investeringen  Antwerpen  moet  haar  troeven  op  de  kantorenmarkt  beter  uitspelen.  Antwerpen  is  niet  alleen  een  ideale  vestigingsplaats  voor  hoofdkantoren  vanuit  een  zuiver  kostprijsverhaal  (Antwerpen  is  in  vergelijking met Brussel een stad met lage vastgoedhuurprijzen) maar ook de sterktes van de stad,  haar maritieme en de logistieke troeven moeten voluit worden aangeprezen.    Standpunt Voka – Kamer van Koophandel Antwerpen‐Waasland:   Voor  de  Vlaamse  economie  zijn  zowel  exporterende  bedrijven  als  potentiële  investeerders  van  groot belang. Wil Vlaanderen beide aspecten verder ontwikkelen, dan dient dit ‐ rekening houdend  met de toenemende internationale concurrentie ‐ effectief te worden ondersteund. Daarom vraagt  Voka  ‐  Kamer  van  Koophandel  Antwerpen‐Waasland  aan  de  Vlaamse  regering  om  Antwerp  Headquarters  maximaal  te  ondersteunen.  Dit  kan  middels  een  ondersteuning    van  het  internationaal  netwerk  van  FIT  (Flanders  Investment  &  Trade).  Rekening  houdend  met  de  bevoegdheidsverdeling  kan  de  federale  overheid  hierbij  complementair  in  het  kader  van  haar  economische diplomatie ondersteunende inspanningen leveren;   Federale en Vlaamse overheden moeten de regio Antwerpen‐Waasland maximaal ondersteunen bij  het  aantrekken  van  buitenlandse  investeringen,  via  een  vlot  vergunningsbeleid  en  een  betere  afstemming van de administraties;   Voka  –  Kamer  van  Koophandel  Antwerpen‐Waasland  is  tevens  een  grote  pleitbezorger  van  een  grotere decentralisatie van de Vlaamse overheid door meer uitvoerende administratieve diensten  dichter  naar  de  regio  te  brengen.  De  bundeling  van  de  Vlaamse  administratie  in  centrumsteden,  zonder Brussel los te laten, geeft een meerwaarde aan de steden, faciliteert het woon‐werkverkeer  en brengt Vlaanderen dichter bij de burgers;   In  het  Europees  parlement  een  actievere  lobbying  rond  regelgeving  voor  innovatie,  haven  (arbeidsmodel!) en industrie. Thema’s die voor de Antwerpse kernsectoren van cruciaal belang zijn;     Een  klantvriendelijk  meertalig  onthaalbeleid  te  voeren  (dit  impliceert  o.m.  één  loket  voor  administratie,  snellere  afhandeling  van  verblijfs‐  en  arbeidskaarten,  vertalingen  van  bepaalde  administratieve documenten, etc.).       

 

41 

 

11.  Arbeidsmarkt en onderwijs  Levenslange vorming moet ervoor zorgen dat werknemers bij blijven waardoor hun inzetbaarheid op  de  arbeidsmarkt  vergroot.  Inzetbaarheid  is  een  garantie  voor  werkzekerheid.  Een  instrument  van  ‘leerkrediet’  faciliteert  het  volgen  van  vorming.  De  financiële  tussenkomst  van  de  overheid  in  dit  leerkrediet  moet  worden  voorbehouden  voor  opleidingen  die  werknemers  in  staat  stellen  op  te  klimmen  in  hun  job  of  van  job  te  veranderen.  De  focus  ligt  op  werknemers  met  lage  lonen.  Opleidingscheques  die  de  kosten  van  de  opleiding  compenseren,  blijven  als  flexibel  beleidsinstrument  behouden.  Educatief  tijdskrediet  vervangt  de  doorbetaling  van  het  loon  door  de  werkgever  in  het  stelsel  van  het  betaald  educatief  verlof  (BEV).  De  IBO  voor  het  opleiden  van  werkzoekenden op maat van de onderneming moet aantrekkelijker worden gemaakt.     Standpunt Voka – Kamer van Koophandel Antwerpen‐Waasland:   Er  wordt  prioritair  werk  gemaakt  van  de  uitvoering  van  de  secundaire  onderwijshervorming.  De  regering maakt een duidelijke timing en planning van de verschillende componenten van het plan  in nauw overleg met de betrokken actoren;   De  overheid  maakt  verder  werk  van  het  STEM‐actieplan  waarbij  via  concrete  maatregelen  leerlingen warm worden gemaakt voor technische richtingen. In de mate dat het mogelijk wordt dit  zoveel  mogelijk  gekoppeld  aan  de  acties  die  worden  genomen  in  het  kader  van  de  secundaire  onderwijshervorming;   Optimaliseren  van  het  werkplekleren  in  de  beroepsopleiding:  één  statuut  met  een  evenwichtige  financiering van alle betrokken partijen;   Sectorfondsen  sluiten  een  convenant  af  met  VDAB,  als  centrale  regisseur  in  de  regio  van  bemiddeling en beroepsopleiding. Deze middelen worden beheerd in de centrale portefeuille van  VDAB. Dit moet de wildgroei en willekeur van initiatieven tegen gaan;   Onderwijshervorming  doorzetten:  technische  campussen  die  excelleren  door  het  niveau  van  de  opleiding,  samenwerking  met  de  industrie,  internationalisering,  …  In  die  context  pleiten  we  voor  een  doorgedreven  gemeenschappelijk  gebruik  van  infrastructuur,    over  de  grenzen  van  de  onderwijsnetten en sectoren heen;   Grotere instroom in technische richtingen door aantrekkelijk en vernieuwend onderwijs op ‘state of  the art’ apparatuur in overleg met het bedrijfsleven;   Wet  op  jongerenwelzijn  aanpassen  door  minimumleeftijd  voor  stages  en  werkplekleren  in  Sevesobedrijven te verlagen van 18 naar 16 jaar;   Onevenwichtige financiering hogere opleidingen wegwerken. Technische knelpuntopleidingen zijn  vandaag  te  sterk  benadeeld.  (vb:  betoelaging  ICT’er  50  %  lager  dan  toelage  voor  opleiding  leerkracht of vroedvrouw).       

11.1  Jeugdwerkloosheid  In de stad Antwerpen is meer dan één op de vier jongeren beneden de 25 werkzoekend. Ook in het  brede  arrondissement  Antwerpen  ligt  de  jeugdwerkloosheid  beduidend  hoger  dan  in  de  rest  van  Vlaanderen. Opmerkelijk is dat 48 procent van de werkloze jongeren laaggeschoold is en in het bijna  de  helft  van  de  gevallen  van  allochtone  origine.  Het  aantal  ongekwalificeerde  schoolverlaters  in  Antwerpen bedraagt met 28 procent zelfs het dubbele van het Vlaamse gemiddelde (13,6 %).   In Sint‐Niklaas is de werkloosheidsgraad binnen de groep van ‐25 jarigen (aantal werklozen ‐25 t.o.v.  totale  groep  ‐25)  19,3  %.  Bijna  één  op  de  vijf  jongeren  beneden  de  25  is  werkzoekend.  De  ongekwalificeerde  uitstroom  is  slechts  16%.  Slechts  iets  hoger  dus  dan  Vlaams  gemiddelde  en  veel 

 

42 

  lager dan Antwerpen. 57,3 % werkloze jongeren is echter laaggeschoold (en hoger dan Antwerpen)  en 36,3% van werkloze jongeren is allochtoon (niet‐Europese afkomst).  De Kamer wijst bijgevolg op de dringende noodzaak aan een apart luik grootstedelijk tewerkstellings‐  en  arbeidsmarktbeleid  binnen  de  Vlaamse  en  federale  regeerprogramma’s.  Daarbij  zou  moeten  gewerkt  worden  op  drie  sporen,  zijnde:  attitude,  activering,  en  taal‐  en  scholingsachterstand.  Bijzondere  aandacht  moet  daarbij  ook  uitgaan  naar  het  hoge  percentage  NEET‐jongeren  (Not  in  Education, Employment of Training) in een grootstedelijke omgeving, die vaak niet geregistreerd zijn  als werkzoekende en dus moeilijk traceerbaar zijn.     Concreet vraagt Voka – Kamer van Koophandel Antwerpen‐Waasland volgende acties voor:    Beroepsopleidingen  afstemmen  op  de  vastgestelde regionale  knelpunten.  Jaarlijks  monitoren  van  noden op arbeidsmarkt;   Beroepsopleidingen openstellen voor een breed publiek van schoolverlaters,  langdurig werklozen,  maar ook nieuwkomers en leefloners, en dit via één centraal loket of één contactpunt;   Bemiddeling naar werk binnen een termijn van 6 maanden na inschrijving bij de VDAB;   Kortgeschoolden en NEET‐jongeren (Not in Education, Employment of Training) actief traceren via  OCMW’s en verwante organisaties;   Begeleidingstrajecten  beter  toespitsten  op  maat  van  de  werkzoekende  jongere  (attitudevorming,  taaltraining, bijscholing, herscholing, IBO‐opleiding,….  of combinatie);   Alternatieve  attitudetrajecten  uitwerken  in  samenwerking  met  het  reguliere  arbeidscircuit.   (vooroordelen wegnemen, positieve status van werk centraal stellen);   Positieve aanpak (focus op kwaliteiten i.p.v. op tekortkomingen) met nadruk op zelfbeschikking en  responsabilisering  van werkzoekende jongeren;   Werkloosheidsuitkeringen voor < 25‐jarigen versneld afbouwen in de tijd;   Werkloosheidsuitkering  rechtstreeks  koppelen  aan  begeleidingscontract  (attitudetraject,  bijscholing, sollicitatie, ….).     

11.2  Afstemming  onderwijs – bedrijfsleven   De beweging voor een betere afstemming van onderwijs en bedrijfsleven moet verdergezet kunnen  worden. Bedrijven krijgen te vaak afgestudeerden over de vloer die geen idee hebben van de noden  en verwachtingen van de het huidig bedrijfsleven. Door het aanpassen van de onderwijscurricula en  door  in  te  spelen  op  vragen  van  de  bedrijfswereld  over  specifieke  kennis  en  vaardigheden,  kan  de  onderwijssector jongeren beter voorbereiden op hun beroepsloopbaan.   De vraag naar technisch gevormde jongeren, zowel op technisch secundair niveau als op graduaats‐  of  academisch  niveau,  is  zeer  groot.  Het  aantal  knelpuntberoepen,  waar  vacatures  niet  kunnen  worden ingevuld door gebrek aan gekwalificeerd personeel, neemt elk jaar toe. Het technisch‐ en het  beroepsonderwijs  vormen  een  essentiële  schakel  in  de  vorming  van  bekwame  vaklui.  Er  dient  dan  ook dringend een herwaarderingsprogramma ontwikkeld te worden voor deze technische richtingen.  Bovendien  zou  er  in  de  toekomst  een  betere  samenwerking  moeten  zijn  tussen  de  verschillende  onderwijsnetten. Dit zou enerzijds besparend kunnen werken, waardoor middelen vrijkomen om te  investeren in het onderwijs, en anderzijds de algemene leerkwaliteit ten goede komen.  Eind 2012 werd op initiatief van Voka ‐ Kamer van Koophandel Antwerpen‐Waasland en het platform  Grootindustrie een interactieve informatiestand gebouw in het havencentrum in Lillo die studenten  aantoont dat werken in een industriële omgeving boeiend, uitdagend en toekomstgericht is. Imago,  sensibiliseren  en  jobs  zijn  de  kernwoorden.  Uit  de  competentiebarometer  van  Voka  ‐  Kamer  van 

 

43 

  Koophandel Antwerpen‐Waasland komt duidelijk naar voor dat de nood aan technische geschoolde  jongeren hoog is en creatieve oplossingen moeten gepromoot worden om dat structureel tekort op  te  vangen  en  de  randvoorwaarden/mogelijkheden  creëren  om  oudere  ervaren  werknemers  in  het  opleidingstraject te betrekken.    Standpunt Voka – Kamer van Koophandel Antwerpen‐Waasland:   In  al  de  domeinen  op  het  gebied  van  afstemming  onderwijs‐bedrijfsleven  (virtuele  platformen,  bedrijvennetwerken  rond  competentieontwikkeling,  screening  van  competentiebehoeften  in  de  industrie,  centra  voor  nieuwe  nijverheidstechnieken,  aanscherpen  ondernemerschap,  …)  heeft  Voka – Kamer van Koophandel Antwerpen‐Waasland al concrete initiatieven ontwikkeld en staat zij  ter beschikking van de Vlaamse beleidsvoerders om hierrond verder samen te werken.     

11.3  AUHA  De  Universiteit  Antwerpen  biedt  een  aantal  mogelijkheden  voor  de  ontwikkeling  van  de  regio  Antwerpen‐Waasland.  Rond  een  aantal  kenniscentra  zet  de  Universiteit  Antwerpen  momenteel  reeds  de  standaard  voor  Vlaanderen.  Bij  het  toebedelen  van  de  kredieten  voor  wetenschappelijk  onderzoek  moet  UA  dan  ook  ten  volle  aan  bod  komen.  Tevens  biedt  de  herstructurering  van  het  hoger  onderwijs  mogelijkheden  voor  innovatieve  onderwijsprogramma’s  waarbij  het  ondernemerschap bij de jongeren kan worden aangemoedigd.   Voka  ‐  Kamer  van  Koophandel  Antwerpen‐Waasland  is  blij  dat  zij  samen  met  de  Associatie  Universiteit  &  Hogescholen  Antwerpen  in  het  kader  van  het  Routeplan  2012  een  opdracht  heeft  gegund om onze universiteit internationaal te benchmarken,  te  bekijken waar sterke competenties  zitten  en  hoe  we  vanuit  de  economie  nauwer  kunnen  samenwerken  met  deze  universiteit.  Met  de  oprichting van Antwerp.SRL heeft ze bovendien een actieve bijdrage geleverd om een platform aan  te bieden waar de onderzoekswereld en de bedrijven tot concrete kennisuitwisseling kunnen komen.   

 

 

44 

 

12.  Starten  Algemeen  De  stap  om  te  ondernemen  is  groot.  Zowel  de  financiële  onzekerheid  als  de  administratieve  rompslomp  schrikt  veel  kandidaat‐ondernemers  af.  Bovendien  heeft  ondernemerschap  de  voorbije  decennia  een  eerder  negatief  imago  gekregen  in  ons  land.  Dit  staat  in  schril  contrast  met  bijvoorbeeld de VS waar ondernemers in een positief daglicht staan.   Onze  samenleving  moet  voldoende  beseffen  dat  (het  durven)  ondernemen  aan  de  basis  ligt  van  werkgelegenheid en onze welvaart(staat). Daarenboven is het erg belangrijk dat een WCO of faling  niet wordt aanzien als een definitieve mislukking. Voor sommige bedrijven biedt de WCO immers de  mogelijkheid om een succesvolle doorstart te realiseren. In andere landen wordt de heropstart van  een onderneming gezien als een teken van karakter en doorzettingsvermogen.  Het stimuleren van ondernemerschap is vervat in een globale attitude van initiatief durven nemen en  creatief  denken,  daarom  willen  we  het  ondernemerschap  in  de  basisopleiding  van  onze  scholen  integreren. Zo zouden jongeren onder begeleiding hun eigen bedrijf kunnen opstarten als equivalent  voor een bedrijfsstage.   Verder is het belangrijk dat de overheid stimuleert dat onderzoekers, creatievelingen, investeerders  en  ondernemers  met  elkaar  in  contact  komen.  Zij  kunnen  immers  samen  beloftevolle  spin‐offs  creëren. Vervolgens is coaching voor de praktische en financiële kant van opstartende bedrijven geen  overbodige luxe.   Uiteraard moet de overheid er ook over waken dat zij niet in concurrentie gaat met dienstverlening  die op de private markt bestaat. Het is immers zeer moeilijk, zeker voor startende ondernemingen,  om een leefbaar bedrijf te creëren als de overheid een gelijkaardige dienstverlening al of niet onder  de marktprijs aanbiedt.       Voka‐Kamer van koophandel Antwerpen‐Waasland vraagt om:    Te werken aan een gunstig startersklimaat in Vlaanderen;   Te werken aan een beter imago van ondernemers;   De  administratieve  rompslomp  tot  een  minimum  te  beperken  en  ondersteuning  te  bieden  aan  starters;   Ondernemerschap  in  de  basisopleiding  van  onze  scholen  te  verwerken  en  jongeren  te  motiveren  om een bedrijf op te starten;   Ontmoetingen tussen onderzoekers, creatievelingen, investeerders en ondernemers te stimuleren  zodat vernieuwende spin‐offs ontstaan.      Retail    Met  het  project  Innovatieve  Retail  (www.innovatieveretail.be)  ‐  i.h.k.v.  het  Vlaams  actieplan  ‘Ondernemingsvriendelijke  gemeente’  en  met  de  steun  van  het  Agentschap  Ondernemen  –  stimuleert  de  Antwerps‐Wase  Kamer  van  Koophandel  vernieuwing  in  detailhandel  en  ondersteunt  ondernemers  en  lokale  besturen  o.a.  bij  het  (al  dan  niet  tijdelijk)  invullen  van  leegstaande  handelspanden.  Momenteel  wordt  gewerkt  aan  een  online  kennisplatform  over  tijdelijke  terbeschikkingstelling van leegstaande handelspanden en pop‐up stores. Ook in de opvolger van het  inspiratieboek Innovatieve Retail – Uw klant wil iets beleven (www.kvkaw.be/ir/boek) speelt de pop‐ up  store  een  hoofdrol.  Beide  initiatieven  moeten  zowel  lokale  besturen  als  ondernemers  en  pandeigenaars  vertrouwd  maken  met  de  mogelijkheden  van  tijdelijke  terbeschikkingstellingen.  Die  kunnen  immers  een  oplossing  bieden  voor  het  steeds  groter  wordende  leegstandsprobleem  in 

 

45 

  handelskernen.  Ze  verbeteren  de  beeldkwaliteit,  brengen  nieuwe  dynamiek  en  trekken  zo  ook  andere  nieuwe  ondernemers  aan.  Bovendien  stimuleren  pop‐up  stores  ondernemerschap.  (cfr.  De  actie Kapellen pops (up), december‐januari 2013‐2014)     Voka – Kamer van Koophandel Antwerpen‐Waasland vraagt aan de Vlaamse overheid de promotie  van  deze  tools  die  nodig  zin  voor  de  sensibilisering  van  de  verschillende  stakeholders  rond  de  opportuniteiten die de pop‐up store biedt.    Startende ondernemers willen immers niet meer meteen gebonden zijn aan lange huurcontacten, ze  willen de risico’s verkleinen en eerst uitproberen of een winkel (op een bepaalde locatie) überhaupt  kans  van  slagen  heeft.  De  vraag  van  starters  naar  tijdelijke  winkelruimte  is  enorm,  en  het  is  niet  alleen  een  fenomeen  van  de  crisis.  Sommige  ondernemers  verkopen  seizoensgebonden  producten  (denk  aan  snowboards  of  zwemkledij),  voor  hen  is  het  (in  een  eerste  fase)  gewoonweg  niet  interessant om een gans jaar een winkel open te houden. Anderen leggen dan weer de focus op een  webwinkel,  maar  omdat  zichtbaarheid  en  advertentieruimte  op  het  internet  duur  is  en  de  traditionele consument nog altijd moeilijk te bereiken is via het internet ondervinden zij de noodzaak  van fysieke aanwezigheid.    Het gebrek aan flexibiliteit in de huidige handelshuur, het ontbreken van enig kader voor de pop‐up  store tot het niet‐weten/kennen maakt dat heel wat pandeigenaars er negatief tegenover staan. De  vele  vraagtekens  bij  het  juridisch  kader,  het  kadastraal  inkomen,  de  onroerende  voorheffing,  enz…  maakt het niet evident om leegstaande panden tijdelijk ter beschikking te stellen en dat maakt het  voor heel wat starters niet evident om vandaag te ondernemen.       Voka  –  Kamer  van  Koophandel  Antwerpen‐Waasland  vraagt  aan  de  Vlaamse/federale  overheid  de  creatie  van  een  kader  om  de  strijd  tegen  leegstand  in  handelskernen  in  een  stroomversnelling  te  brengen.       

 

46 

 

13.  Cultuur   Creatieve  economie,  kunst  &  cultuur  raakt  aan  toerisme,  regiomarketing,  hoofdkantorenbeleid,  innovatie, economische ontwikkeling, aantrekken van talent, leefbaarheid enz.   Antwerpen wordt wereldwijd erkend als een topmerk op vlak van mode en de stad staat in de top 12  van  hedendaagse  beeldende  kunststeden.  Dankzij  een  unieke  cluster  van  instellingen,  initiatieven,  kunstenaars  en  collectioneurs  is  het  de  motor  van  kunst  en  cultuur  in  Vlaanderen.  Dankzij  haar  vierhonderdjarige traditie op dit vlak wordt Antwerpen geroemd als een ‘must see bestemming’ voor  city trips.   Kunst en cultuur zijn essentiële onderdelen van de hernieuwde leefbaarheid en aantrekkelijkheid van  de stadsregio Antwerpen‐Waasland. Het is een absolute vereiste om talenten, bewoners, bedrijven,  toeristen en creativiteit naar de regio te lokken.   De  profitgerichte  creatieve  industrie  (film,  muziek,  games,  …)  stelt  in  Europa  5,6  miljoen  mensen  tewerk, dubbel zoveel als de auto‐industrie. De omzet overtreft die van de ICT‐sector. De markt van  de  creatieve  economie  groeit  12,3  %  sneller  dan  de  gemiddelde  Europese  groei.  Voor  Vlaanderen  berekende de Vlerick School dat de creatieve industrie goed is voor 2% van de Vlaamse omzet. Onze  regio bekleedt een 9de plaats wereldwijd, na Frankrijk en Canada, voor Nederland, Japan en India.     Voka – Kamer van Koophandel Antwerpen‐Waasland vraagt aan de Vlaamse regering:   Nieuwe beleidsinstrumenten zoals micro‐kredieten, incentives voor publiek‐private samenwerking,  een  kunstkoopregeling,  incentives  voor  de  aankoop  en  collecties  van  private  actoren  en  bedrijven,…;   Uitdieping  en  differentiatie  van  bestaande  financieringsmechanismen  zoals  subsidies,  tax  shelter,  Cultuurinvest,…;   Doorgedreven  investeringsprogramma  dat  onze  grote  kunstinstellingen  toelaat  Europese  posities  innemen;   Uitdieping van de internationale uitstraling van onze kunsten, cultuur en creatieve industrie via een  transversaal beleid waarin ook de economische en buitenlandse bevoegdheden zijn verrekend.       

 

47 

 

14.  Scholenbouw  Het onderwijsbudget moet de volgende legislatuur beheersbaar blijven. Ook in onderwijs zal men in  de  volgende  legislatuur  de  tering  naar  de  nering  moeten  zetten.  Zeker  wat  betreft  de  capaciteitsuitbreiding moet er gezocht worden naar manieren om de scholenbouw zo min mogelijk  te laten wegen op het globale onderwijsbudget. Daarnaast is er ook een dringende renovatie van het  bestaande scholenpatrimonium nodig op het vlak van energieprestaties en luchtkwaliteit.  Men kan  hierbij  gebruik  maken  van  PPS‐structuren  of  samen  met  de  bedrijfswereld  zoeken  naar  manieren  meer te doen met minder uit te geven.     Voka – Kamer van Koophandel Antwerpen‐Waasland vraagt :   De noodzakelijke  capaciteitsuitbreiding van scholen te realiseren middels PPS‐structuren of samen  met de bedrijfswereld te zoeken naar de realisatie ervan;   Sterk  in  te  zetten  op  renovatie  van  het  scholenpatrimonium  ter  verbetering  van  de  energieprestaties en luchtkwaliteit van de gebouwen.       

48 

 

 

15.  Grootstedenbeleid  Grootsteden  zijn  economische  motoren  voor  een  regio.  Evenwel  worden  vele  grootsteden  geconfronteerd  met  typische  problematieken  zoals  vergrijzing,  migratie,  hoge  jeugdwerkloosheid,  demografische  druk  en  internationalisering.  Dit  vraagt  een  geïntegreerde  aanpak  en  een  betere  afstemming  op  de  economische  realiteit  (bvb.  hoogopgeleide  nieuwkomers  detecteren  en  leiden  naar knelpuntjobs).   Een  decennium  geleden  startte  de  federale  overheid  haar  grootstedenbeleid  op,  waarin  de  stad  Antwerpen  één  van  de  belangrijkste  partners  is.  Dit  programma  heeft  als  ambitie  om  een  harmonieuze  ontwikkeling  mogelijk  te  maken  van  de  stad,  die  bijdraagt  tot  de  economische  groei,  door  de  bewoonbaarheid  te  waarborgen  van  de  stadscentra  en  het  respect  voor  de  burgers.  In  realiteit zien we echter dat dit beleid zich concentreert op huisvesting(scontracten), wijkontwikkeling  en sociale cohesie. De economische invulling van het programma blijft echter achterwege.   Een werkgroep of denktank ‘urban studies’ met experts uit de Antwerpse universiteit en hogescholen  kan daarbij helpen.     Voka – Kamer van Koophandel Antwerpen‐Waasland vraagt:   Het  beleid  om  met  het  programma  van  grootstedenbeleid  ook  economische  ontwikkeling  te  stimuleren;   Financiële  impulsen  te  voorzien  voor  het  aantrekken  van  economische  investeringen  en  de  opleiding van langdurig werklozen.      

         

 

 

49 

 

16.  Vertegenwoordiging Vlaamse en  federale regering  Een regio die meer dan 23 procent van de toegevoegde waarde in Vlaanderen vertegenwoordigt, die  een  wereldhaven  en  de  tweede  petrochemische  cluster  ter  wereld  huisvest,  het  wereldcentrum  is  voor diamant en een sterke dynamiek toont, zou deze positie ook graag vertegenwoordigd zien in de  nieuwe Vlaamse en federale regeringen.     Voka  –  Kamer  van  Koophandel  Antwerpen‐Waasland  vraagt  dat  de  toekomstige  Vlaamse  en  federale  regeringen het belang van deze regio erkennen door een evenwaardige vertegenwoordiging in relatie  tot haar economisch belang.     

                                           

50 

  Reacties: [email protected] 

51