SHOKUYODO. Voeding voor gezondheid en duurzaam leven een macrobiotisch gezichtspunt MACROBIOTIEK. onderdak voor je leven

SHOKUYODO Voeding voor gezondheid en duurzaam leven – een macrobiotisch gezichtspunt –

MACROBIOTIEK onderdak voor je leven

Boudewijn Koole

Bentincklaan 61 B, 3039 KK Rotterdam

http://www.shokuyodo.nl

Macrobiotiek: onderdak voor je leven Inhoud I

Inleiding

II

Geschiedenis

III

Macrobiotiek in deze tijd

IV

De voedselpiramide: een macrobiotisch perspectief

V

Macrobiotische principes

Macrobiotiek: onderdak voor je leven

2


I

Inleiding

Veel van wat ons omgeeft, in de wereld waarin wij leven, lijkt gewoon daar te zijn. Zoals bergen, auto’s, huizen, bomen etcetera. Op het eerste gezicht, veranderen die zaken niet. Tegelijkertijd weten we dat alles voortdurend verandert, iedere fractie van een seconde. Vooral in de natuur nemen we dit waar: vogels vliegen, bloemen groeien, onze stemming wisselt. Macrobiotiek beoogt dat we ons zo goed mogelijk thuis voelen in deze werkelijkheid, die voortdurend in beweging is. In deze zin, is macrobiotiek veel meer dan een dieet. Het dieet aspect is ondergeschikt aan de wens zich thuis te voelen in deze in wereld in beweging. Dit wil niet zeggen dat het dieet aspect niet belangrijk is. Maar de basis van macrobiotiek is een manier van leven, die past bij onze macro omgeving. Een populair gezegde luidt: ‘Je bent wat je eet’. Het kan wat cryptisch klinken, maar het macrobiotisch dieet is de manier om het tegendeel hiervan te bewijzen! Hoofdstuk II geeft de belangrijkste ideeën van twee van de grondleggers of liever herontdekkers van de macrobiotiek. Erg kort, daarom niet compleet. Het is bedoeld om je er aan te laten ruiken; als het goed ruikt, haal eenvoudig adem. Het volgende hoofdstuk geeft enkele praktische aanwijzingen bij het toepassen van macrobiotische principes. Het laatste hoofdstuk toont de voedsel piramide vanuit macrobiotisch gezichtspunt. Vergelijk deze met de piramide, die de overheid ons aanbiedt: http://www.voedingscentrum.nl/EtenEnGezondheid/Gezond+eten/. Ontdek allereerst wat werkt voor jouw, vindt je ‘thuis’ om het leven van je dromen te leven. De behoefte aan dagelijks brood hebben alle mensen gemeenschappelijk. Macrobiotiek biedt ons inzicht om hierin zodanig te kiezen dat we gezondheid en welbevinden van onszelf en anderen dagelijks ondersteunen.


3


II

Geschiedenis

Dit deel biedt een samenvatting van de ideeën van twee grondleggers van de moderne macrobiotiek: Sagen Ishizuka and George Ohsawa. Ze werden geboren in Japan, in de tweede helft van de 19e eeuw. Ze waren niet de ‘uitvinders’ van de macrobiotiek. Meer de herontdekkers; de wortels van de macrobiotiek zijn duizenden jaren oud. Sagen Ishizuka (1850-1912): De grondlegger van de moderne macrobiotiek De vijf belangrijkste aspecten van Ishizuka’s onderwijs zijn: i. Voeding is een/de sleutel factor in ieder aspect van het leven, zelfs spiritueel; ii. Een dieet dat past bij de natuurlijke omgeving, de menselijke fysiologie en met een evenwichtige samenstelling van natrium en kalium biedt de basis voor een lang en gezond leven – Shoku-Yõ; iii. Zuivere spiritualiteit komt naar hen die rijst eten als basisvoedsel omdat rijst (en volle granen) de ideale verhouding hebben tussen natrium en kalium (3:7); iv. Bonen, groenten, zaden, noten, zeegroenten, vis, wild en ander oorspronkelijk voedsel moet de basis van granen aanvullen; v. Zelfs onzorgvuldig klaargemaakt ‘goed voedsel’, kan leiden tot ziekte (zoals ‘gevangen zijn in je verlangens’), ‘niet gebalanceerd voedsel’ kan door goede bereiding in balans worden gebracht en ziekten kunnen worden genezen met voeding, aangevuld met oefeningen en baden. George Ohsawa (1893-1966): Macrobiotiek naar het Westen gebracht George Ohsawa vond op zijn 18e genezing door wat later het macrobiotisch dieet zou worden genoemd. Vanaf dat moment werkte hij bijna onafgebroken om macrobiotiek in zal zijn breedte bekend te maken aan de wereld. Hierbij had hij veel meer voor ogen dan een dieet. Hij was geleerde, healer, zakenman, leraar en dichter. Bovenal was hij een oosters filosoof. Zijn favoriete motto was ‘non credo’. Hij liet mensen de sleutels zien. Ieder voor zich kiest de deur om te openen. Zelf was hij een eeuwige student en onderzoeker van waarheid. In zijn onderwijs zijn drie basisgedachten te ontdekken: 1. Hij wilde niet dat wat hij zei als feitelijke kennis werd opgevat. Yin en yang zorgen ervoor dat alles voortdurend verandert. Om tot oordelen te komen is begrip en intuïtie nodig; 2. Accepteer nieuwe uitdagingen en meer moeilijkheden. Ze zullen in geluk veranderen en blijvend plezier geven. Het woord ‘transmutatie’ betekent dat de ene vorm overgaat in de andere. Er is geen finale toestand. 3. Door het begrijpen van onze mentale en fysiologische beperkingen betreden we een oneindige, geestelijke wereld waar ons denken volledig vrij is. Macrobiotiek: onderdak voor je leven

4


III

Macrobiotiek in deze tijd

In de twintigste eeuw, bouwden Michio Kushi en Herman Aihara1 de basis zoals die door George Ohsawa was gelegd, verder uit. Centraal in hun beschouwing staat het feit dat we als mensen allemaal een aantal fysiologische beperkingen gemeenschappelijk hebben. Wanneer we deze begrijpen, zullen we de keuze van ons voedsel daarop kunnen afstemmen. Dit is niet een probleem, maar het is de realiteit zoals die zich aan ons voordoet. Het begrijpen hiervan en dienovereenkomstig handelen bevordert dat we ons thuis voelen in het leven. Herman Aihara schreef: “Macrobiotiek staat gelijk aan het vinden van onze fysiologisch beperkingen en proberen daarbinnen te leven. Dit is het oefenen in nederigheid. Als we denken dat we alles kunnen doen wat we willen, worden we arrogant. Deze arrogantie leidt tot ziekte. Als we leven binnen onze fysieke beperkingen, is onze geest vrij. Macrobiotiek zoekt vrijheid van de geest. Vrijheid bestaat in onze geest – we kunnen alles denken, maar biologisch, fysiologisch zijn we niet vrij. Wij kunnen wensen dat we alles kunnen eten wat we willen. Maar dat kunnen we niet ons niet veroorloven. Het disciplineren van fysieke onvrijheid is de grondslag van geestelijke vrijheid. God gaf ons geen onbeperkte biologische vrijheid, maar het waarderen en in beschouwing nemen van onze onvrije fysieke conditie leidt ons tot meer vrijheid, zowel fysiek als geestelijk."

Dit thema van ‘fysieke beperkingen’ komt uiteraard in verschillende aspecten van ons leven tot uitdrukking. Via al die ingangen ligt er een relatie met ons voedingspatroon. Een hele fundamentele basisregel is: Alles wat we consumeren, moeten we ook weer kwijt Alles wat we consumeren moet verteert worden; het kan worden opgenomen in de bloedcirculatie en worden gebruikt om bloedlichaampjes aan te maken of lichaamsweefsel of ons lichaam kwalificeert het als afval. Het laatste betekent dat het lichaam veel werk te doen heeft, vooral als het voedsel niet op enigerlei wijze bijdraagt aan de spijsvertering. Enige afvalproductie is onvermijdelijk, maar we kunnen het zeker minimaliseren. In het meest gunstige geval voeren we het afval af via onze ontlasting. Wanneer het lichaam hiertoe onvoldoende in staat is, wordt het, bijvoorbeeld in de vorm van vet, opgeslagen in holtes of rond organen in het lichaam. Lichaamstemperatuur, bloedsuikerspiegel, plasma osmolaliteit, bloeddruk, pH van 1 en vele anderen, zoals David & Cynthia Briscoe Macrobiotiek: onderdak voor je leven

5


het bloed en zuurstofgehalte van het bloed zijn voorbeelden van gebieden waar onze fysieke beperkingen tot uitdrukking komen. Wanneer we hiermee in de keuze van ons voedsel rekening houden, zullen we er minder last van hebben. Lichaamstemperatuur De temperatuur van ons lichaam moet ongeveer 37°C zijn. Dit is de temperatuur waarbij enzymen het beste in staat zijn om het voedsel dat we tot ons nemen af te breken. Onze huid speelt een belangrijke rol om onze lichaamstemperatuur te regelen. Uiteraard spelen ook onze hersenen, zenuwen en ‘sensoren’ in onze huid hierbij een rol. Lichaamswarmte is in de eerste plaats het resultaat van de verbranding door de cellen van suiker. Soms stijgt de lichaamstemperatuur boven de 37°C. Dit kan een gezonde reactie op griep of een andere ziekte zijn. Met de keuze van ons voedsel zullen we ons lichaam in staat stellen een gezonde lichaamstemperatuur te handhaven. Bloedsuikerspiegel De bloedsuikerspiegel moet normaliter ergens tussen de 70 mg/dl en mogelijk 100 mg/dl liggen. Glucose is het resultaat van onze inname van enkelvoudige of samengestelde koolhydraten. Hormonen die deze koolhydraten afbreken (o.a. glucagon) maken opname in het bloed mogelijk waardoor de bloedsuikerspiegel verhoogd wordt. Anabole steroïden (zoals insuline) zorgt voor een verlaging van de bloedsuikerspiegel. De productie van zowel glucagon als insuline vindt plaats in de pancreas. Deze hormonen regelen de bloedsuikerspiegel. Een andere functie van glucagon is nog dat het glycogeen dat is opgeslagen in de lever weer omzet in glucose. De samenstelling van de koolhydraten die we consumeren heeft consequenties voor de mate waarin we een beroep doen op onze natuurlijke vermogens om de bloedsuikerspiegel te regelen. Bloeddruk De bloeddruk in aderen is de gemiddelde gemeten druk gedurende een volledige cyclus van het hart. De kracht en snelheid van de samentrekking van het hart is de eerste manier waarop het lichaam de bloeddruk reguleert. De nieren kunnen een verlies aan bloedvolume compenseren door productie van het hormoon angiotensine, dat bloeddrukverhogend werkt. Er bestaat geen overeenstemming over een ideale bloeddruk. Voeding is één van de factoren die mede de bloeddruk beïnvloedt. pH (zuurgraad) van bloed De zuurgraad van een vloeistof is, volgens een eenvoudige definitie een maatstaf van het aantal waterstof ionen. Het concept van zuurgraad is geïntroduceerd in 1909 door de Deense chemicus, S. P. L. Sørensen at the Carlsberg Laboratory. De nieren handhaven de zuur-base verhouding in het bloed door het reguleren van de zuurgraad van het bloed plasma. Om de zuurgraad van ons bloed op het juiste niveau te houden is het belangrijk om te voorkomen dat eiwitten denatureren en verteren en Macrobiotiek: onderdak voor je leven

6


enzymen te laten functioneren. Waterstof ionen worden buiten cellen (als bicarbonaat en ammonia) en tussen cellen (als eiwit en fosfaat) als voorraden opgeslagen. We ademen kooldioxide, dat bevat waterstof ionen, uit (het vertragen van de ademhaling kan dus verzuring veroorzaken). Het eten van voeding dat bij verbranding meer zuren oplevert dan onze nieren kunnen afscheiden resulteert in metabolische verzuring. Zuurstofgehalte van het bloed De rode bloedcellen, hemoglobine, transporteren zuurstof naar de cellen. Een liter bloed kan 200 cc zuurstof opnemen. Een volwassene ademt 1.8 tot 2.4 gram zuurstof per minuut in, 24 uur per dag. Een centrum in onze hersenen controleert dit: in-uit, en houdt zo het zuurstofgehalte op een niveau dat bij ons lichaam past (of brengt het daarnaar terug (bijvoorbeeld na een grote inspanning). De ademhaling werkt samen met verbranding van glucose in onze cellen; hiervoor is zuurstof nodig. Homeostase Ons lichaam bezit de intelligentie om de interne omgeving in een zo optimaal mogelijke conditie te houden. Claude Bernard noemde dit in 1865 ‘homeostase’. Wanneer we deze ‘mechanismen’ begrijpen zijn we in staat dit zo eenvoudig mogelijk te maken. Dan zijn we als nederige mensen, ons leven van dienst en creëren onze geestelijke vrijheid. Homeostase is samengesteld uit verschillende dynamische processen die op evenwicht zijn gericht. Deze processen reageren op elkaar. Als bijvoorbeeld de zuur base verhouding is verstoord gebruiken we meer van de mineralen (als die beschikbaar zijn in ons bloed tenminste) die anders verloren zouden gaan. Toepassing van dag tot dag Door het bestuderen en onderzoeken van de de spijsvertering, de manier waarop voeding deel van ons lichaam wordt, leren we de fysieke beperkingen kennen. Macrobiotiek is er op gericht om het zelf-helende vermogen van het lichaam te ondersteunen, de fysieke beperkingen worden zo niet langer als beperkingen ervaren. Het volgende hoofdstuk geeft de basis van het menu dat de macrobiotiek voorstaat. Het zou echter een misvatting zijn om onze aandacht te beperken tot onze fysieke voeding. Leven is meer dan dat. Macrobiotiek kan ook hierbij helpen, als ‘groot leven’. Een leven onderdak.


7


IV

Macrobiotische voedsel piramide

Volle granen vormen de basis van een macrobiotisch dieet. Ze dienen ongeveer de helft van het gewicht van een maaltijd uit te maken. De rest van de maaltijd bestaat hoofdzakelijk uit op verschillende manier klaargemaakte groenten, aangevuld met plantaardig eiwit. Naar behoefte kan hier incidenteel kan vis aan worden toegevoegd. De samenstellende delen van de voedsel piramide tellen niet precies op tot 100%. Dit is om in herinnering te houden dat we met fysiek voedsel onze trek niet volledig kunnen vervullen. Naast fysiek voedsel is hiervoor niet fysiek voedsel nodig. 100 90 80 70 60 50 40 overige eiwit groenten vo lle granen

30 20 10 0

Op ons bord ziet bovengenoemde verhouding er ongeveer als volgt uit. Meer dan de helft van de oppervlakte is voor de groenten. De volle granen, die in het algemeen compacter zijn, beslaan zo’n dertig procent. Tenslotte, een klein stukje voor de eiwitten. We laten ook een stukje bord leeg, voor het niet-fysieke voedsel.

volle granen groenten eiwit overige


8


Toelichting bij het macrobiotisch menu Voorbeelden van volle granen zijn bijvoorbeeld bruine ronde rijst, gierst, quinoa, maar ook gerst, rogge, tarwe en haver. De groenten kunnen worden onderscheiden in bladgroenten (zoals paksoi, broccoli en chinese kool), bodemgroenten (zoals uien, pompoen en bloemen andere koolsoorten), en wortelgroenten (zoals winterwortel, pastinaak, knolselderij en kliswortel). Ontbijt Met miso soep maak je een goede start van de dag. Gekookte daikon met prei, wortel of ui aangevuld met wakame en op smaak gebracht met niet gefermenteerde miso zijn hierbij veelgebruikte ingrediënten. Gewoonlijk bestaat het ontbijt daarnaast uit als pap klaargemaakte volle granen. Als condiment kan gomasio, miso/sjalot, gomawakame of bijvoorbeeld shisopoeder worden gebruikt. Dit vullen we aan met groene bladgroenten (gestoomd of geblancheerd). Hieraan voeg je wat waterkers en/of vers gesneden bosui toe. Lunch en avondeten Houdt voor lunch en avondeten in principe de verhoudingen aan zoals gegeven in voorgaande piramide. 40 à 50% volle granen, 30 à 40% op een verschillende manier bereide groenten aangevuld met plantaardig eiwit. Let er bij de keuze van de groenten op dat je varieert met wortel-, bodem- en bladgroenten en met kookstijl. In plaats van de volle granen kun je af en toe pasta in je menu opnemen en brood. Dessert Macrobiotiek staat misschien niet bekend om de desserts. Onderzoek de enorme mogelijkheden om zonder geraffineerde suiker en zonder zuivel de heerlijkste desserts te maken. Je zult verrast staan. Drinken Wanneer je bovenstaande richtlijnen volgt bij het samenstellen van je menu, drink dan slechts als je dorst hebt. Kies hierbij voornamelijk voor driejarenblad of driejaren twijgjes thee. Hiermee ondersteun je je spijsvertering en voorkom je overdadige afvoer van mineralen.


9


V

Macrobiotische principes

Macrobiotische principes bieden gezichtspunten om het leven, ons eigen leven te taxeren. Ook kunnen ze helpen bij het vormgeven van ons dagelijks eetpatroon. Ze volgen hier, zonder toelichting. De gedetailleerde beschrijving door Verne Verona is te vinden op: http://www.macrobiotics.co.uk/articles/principles.htm. 1. Alles verandert; 2. Niets is gelijk; 3. Wat een begin heeft, kent een einde; 4. Alles wat extreem is, verandert in zijn tegendeel; 5. Alle polariteiten zijn complementair, aanvullend; 6. Tegengestelden trekken elkaar aan, het gelijk gerichte stoot elkaar af; 7. Heling is een zaak van lichaam, verstand en geest; 8. Eén graankorrel brengt tienduizend voort; 9. Vivero Parvo – “Neem slechts het meest benodigde” voorkom: • lage bloedsuikerspiegel; • overdadig zout of dierlijk eiwit; • inactieve levensstijl; • slechte spijsvertering; • tekort aan nutriënten; • emotioneel eten. 10.‘Mea Culpa’; 11.Maak overal vrienden; 12.Iedere voorkant heeft een achterzijde; 13.Hoe groter de voorkant, hoe groter de achterkant; 14.Respecteer je ouders; 15.Praktiseer actief dankbaarheid; 16.Ecologie; 17.Daag jezelf uit; 18.Koester gevoel voor humor; 19.Non-credo (geloof niet op gezag); 20.Groei is spiraalvormig, niet lineair; 21.Zoek naar betekenis; 22.Koester je intuïtie; 23.Kies zoveel mogelijk voor lokaal voedsel; 24.Maak onderscheid tussen basisvoedsel, aanvullend voedsel en voeding voor plezier; 25.Vertering begint in de mond; 26.Wees je bewust van de zuur-base eigenschappen van voedsel; 27.Gebruik bij het koken de vijf smaken, textuur en kleuren; 28.Voorkom eten laat in de avond; 29.Hoeveelheid verandert kwaliteit; 30.Leer de basis van het koken. Macrobiotiek: onderdak voor je leven

10


SHOKUYODO. Voeding voor gezondheid en duurzaam leven een macrobiotisch gezichtspunt MACROBIOTIEK. onderdak voor je leven

Recommend Documents