Semantic Interoperability Interoperabilité Sémantique Semantische Interoperabiliteit SEMINOP
Werkgroep binnen het Belgisch e-Health platform 27 Augustus 2009
Michel De Jonghe, ULB Robert Vander Stichele, UGent
Semantics The word is derived from the Greek word σηµαντικός (semantikos), "significant",[1] from σηµαίνω (semaino), "to signify, to indicate" and that from σήµα (sema), "sign, mark, token".[2] Semantic interoperability is the ability to automatically interpret the information exchanged meaningfully and accurately in order to produce useful results as defined by the end users of both systems. To achieve semantic interoperability, both sides must defer to a common information exchange reference model. The content of the information exchange requests are unambiguously defined: what is sent is the same as what is understood.
Semantische interoperabiliteit Zoektocht naar een brug tussen de rijkdom en wendbaarheid van de taal En de rigiditeit van registratiesystemen en wetenschappelijke classificatiesystemen
En dit in verschillende talen En in verschillende contexten - Primary care - Hospital care
Tower of Babel
MC ESCHER
Doelstellingen van de semantische interoperabiliteit
1. Correcte registratie van medische gegevens 2. Communicatie tussen personen en instellingen 3. Beslissingsondersteuning en kwaliteitsbevordering 4. Wetenschappelijk onderzoek
Interoperabiliteit tussen (tegengestelde) polen De zoektocht naar praktische oplossingen in een ingewikkelde materie Mens
Machine
ICT-systeem A
ICT-systeem B
Ontsluiting EHR
Ontsluiting EBM
Huisarts
Ziekenhuis
NL
Fr
Have
Have-not
België
Europe
Expert
Non-expert
Geletterd
Ongeletterd
Semantische interoperabiliteit kadert binnen de Ontwikkeling van een e-Health Platform
Deze ontwikkeling doet zich voor in alle landen, en wordt sterk door de Europese Gemeenschap gestimuleerd.
VB. Europees Congres September 2009 in Brussel
Semantische interoperabiliteit helpt bij het garanderen van een fundamenteel recht.
Artsen, apothekers, verpleegkundigen, kinesisten en andere zorgverstrekkers hebben het recht navorming te krijgen in hun moedertaal. (Andrew Herxheimer, 1981)
Dat geldt ook voor de medische registratie ontsluitingssystemen voor het medisch dossier ontsluitingsystemen voor evidentie op de plaats van de zorg.
Multilingualiteit
is uiteraard zeer belangrijk in Europa
is al een aandachtspunt in multilinguale landen : - Canada : Engels – Frans - Zwitserland : Fr – Duits – Italiaans – Romaans - USA : Engels - Spaans - België : Frans - Nederlands – Duits
is ook belangrijk in alle landen waar het Engels niet de moedertaal is
Opdracht voor de kleine cel, belast met de voorbereiding van de discussie
- Exploratie van de “white papers” op WWW - Inventarisatie van Belgische initiatieven - Exploratie van initiatieven in verwante taalgebieden - Krijtlijnen voor een praktische aanpak in België
Exploratie van White Papers op het World Wide Web
- Europese Commissie - Canadese Overheid - Calliope Network (EpSOS project).
Documenten worden verzameld op de website van Health Telematics (FOD Volksgezondheid en van eHealth met een synthese document.
Inventaris van terminologiesystemen voor de volksgezondheid in België 1. 3BT (Terminologie voor Eerste Lijn) 2. LOINC (labo) 3. Vertaling MeSH (Fr / NL) 4. Multipele lokale aanpassingen 1. Terminologie server VUB (Nl) 2. Réseau Santé Wallon 3. Applicaties rond specialismes 4. Applicaties in ziekenhuizen Moet zeker vervolledigd worden
Bilingual Bicoded Belgian thesaurus (3BT) Scope • Reasons for encounter • Risico factoren • Symptomen • Ziektes • Gezondheidsproblemen • Zorg-elementen • Procedures
Bilingual Bicoded Belgian thesaurus (3BT)
Georienteerd op de eerste lijn
Lexicon van 500.000 termen (NL of FR)
50.000 Preferred terms (Klinische labels) uniek genummerd (IBUI) Congruent NL/FR Gelinkt aan een koppel van de twee classificaties : ICPC-2 en ICD-10
500.000
FR
NL
Termen
Termen
FR- Clinical label
Nl- Clinical label (1 to 1)
IBUI (1 to (1-3))
ICD-10
ICPC-2
50.000
Terminologieserver VUB
Ontwikkeld voor coderen van Minimale Klinische Gegevens Structureren en coderen van verwijsbrieven Is een gecontrolleerd Vocabularium ong. 15.000 termen met unieke betekenis Doorgesproken met verschillende specialismes Gelinkt aan ICD-9 en SNOMED-CT Beheerd met behulp van een Natural Language Parser (L&C)
Exploratie van verwante taalgebieden 1. Het franse taalgebied 1. Mondeca (groot Universitair-industrieel consortium) 2. Traduction de MeSH (Rouen) 2. Het Nederlandse taalgebied 1. Sterke nadruk op HL7 (NICTZ) 2. SNOMED vertaling 3. Het Duits taalgebied 1. ICPC / ICD vertaling
Ook hier is verder zoekwerk nodig.
Krijtlijnen voor een oplossing
Vertrekken vanuit de behoeftes van de gebruikers met respect voor hun keuze voor specifieke classificaties. Primary care :
ICPC
Hospital care :
ICD
Geneesmiddelen : ATC Labo:
LOINC
Mental Health :
DMS IV ?
Kiné:
ICF ?
Anatomopathologie : SNOMED Noch SNOMED-CT, noch ICD-10-CM zijn panaché oplossingen voor alles.
Het is absoluut noodzakelijk te beschikken over een eigen Belgisch terminologiesysteem
Dat multilinguaal is, Dat de ISO-normen voor multilinguale gecontroleerde vocabularia en thesauri respecteert. Dat gebruik maakt van de moderne programeertalen voor gestructureerde test en terminologie XML SKOS (Simple Knowledge Organisation System) W3C standaard op basis van Ressource Description Framework RDF taal
Het nationale terminologiesysteem moet flexibel en dynamisch zijn
Interactief in contact met de gebruikers gezondheidswerkers die aan dossiervorming doen Codeurs in het kader van MKG Voordurend verbeteren van de interne kwaliteit en de integratie van nieuwe begrippen Gebruik maken van Natural Language Parsing technieken om de structurering van de informatie en het beheer van de termen te vergemakkelijken.
Internationale
G
Ontologie
E B R U I
Nationale Terminologie Server
Internationale Nomenclatuur
K E R S
Internationale Classificaties
Het nationale terminologiesysteem zorgt voor de correcte link met internationale classificaties, nomenclaturen en ontologiën.
Link met ICD-10 Link met ICPC-2 Link met SNOMED-CT (als internationale terminologie?) Link met UMLS ? (als ontologie en als brug naar de thesauri voor retrieval van EBM informatie)
Enkele begrippen
Lexicon Exhaustieve verzameling termen gebruikt in een vak- en taalgebied Gecontroleerd vocabularium Beperkte verzameling termen met unieke betekenis Thesaurus Hierarchisch gestruktueerde verzameling trefwoorden met een betekenis die vastgelegd is binnen het ontsluitingsysteem
Het belang van een kern verzameling termen
- als vertrouwde ingangspoort voor het zoeken naar juiste codes of meer preciese termen - als doenbaar substraat voor multilinguale toepassingen - als doenbaar substraat voor linken met classificaties, internationale nomenclaturen, en ontologiën.
Voorbeelden Plain English Vocabulary Engelse taal PEV
Multilingual Medical Glossary 1850 termen voor bijsluiters
700.000 woorden voor het schrijven van poëzie, romans, wetten, wetenschappelijke publicaties Beperkte verzameling van 3.000 woorden voor het schrijven van algemeen verstaanbare handleidingen of informatie voor het grote publiek
Nationale Terminologie server
G E B R U I K E R S
Lexicon Evaluatie Nieuwe termen NLP
Gecontroleerd vocabularium
De uitbouw van het nationale terminologiesysteem steunt best op reeds bestaande initiatieven en expertise Voorstel : Intensieve samenwerking en integratie van Terminologieserver VUB 3BT Erkenning van het werk van de centra die een pioniersrol hebben gespeeld Ugent, ULB Samenbrengen van multidisciplinaire expertise
De uitbouw van het nationale terminologiesysteem wordt best geleid door een flinke task force
met voldoende middelen met voldoende interdisciplinaire expertise (medische informatici, linguisten) met aandacht voor validatie met aandacht voor realistische deadlines
Budget Canadese e-Health Infrastructuur
Budget Canadese e-Health Infrastructuur
Nood aan een staf van experten Linguisten Vertalers Terminologen Medische informatici Specialisten in het beheer van gezondheidsgegevens (Rekening houdend met personeelskosten voor 1 FTE Expert tussen 100.000 en 150.000 EUR/jaar)
Noodzaak om licenties te betalen ICF ?, ICD-10(-CM) ? SNOMED-CT ? UMLS ? Vertalingen ?
Het nut van het nationale terminologiesysteem kan afgetoest worden op : - de besparingen in de kost van structureren en coderen van de medische informatie - het nut bij de migratie van de Belgische registratie van ICD-9 naar ICD-10 in de komende 3 jaren. - de tevredenheid van de gebruikers - Export van de technologie naar het buitenland - de bijdrage tot public health veiligheid van de patiënten kwaliteit van de zorg integratie van EBM in point of care - Export mogelijkheden naar het buitenland
Krijtlijnen voor een oplossing Respect voor bestaande classificaties Nationale Terminologie Server Koesteren van taalkundige eigenheid maar wel koppelen aan internationale systemen, met een duidelijk onderscheid tussen classificaties, terminologiesystemen en ontologiën Kern verzameling termen (gecontrolleerd vocabularium) Adequate Funding Task Force (multidisciplinaire expertise) Aftoetsen
EPILOOG
Een mascotte voor het Belgische SEMINOP
De samourai ?
EPILOOG
SAMOURAI RULE 176
EPILOOG
SAMOURAI RULE 176
• Matters of great importance must be taken lightly
EPILOOG
SAMOURAI RULE 176
• Matters of great importance must be taken lightly • Matters of small importance must be taken seriously
