(School) Bijsluiter Van vraag naar BAG Scoren met feiten
José Wichers-Bots Mariette Haasen
Aanleiding voor het onderzoek Verbetering Onderwijs aan leerlingen met een stoornis in het autistisch spectrum
Twee voorbeelden van praktijkonderzoek: eerste aanzet tot implementatie BAG •
Onderzoek op Categorale HAVO met cluster 4 rugzakleerlingen met ASS.(VO) (duur 2 jaar)
•
Onderzoek op cluster 4 school (VMBO) voor leerlingen met ASS (VSO) (duur 4 jaar)
De (onderzoeks)vraag van de scholen: • Hoe bieden we leerlingen met ASS hulp bij het uitvoeren van open opdrachten? (VO) • Hoe kunnen wij ons onderwijs beter inrichten voor deze doelgroep? (VSO)
Vormen van een denktank • • • • • •
De onderzoeksleider School management Zorgteam van de school Mentoren, docenten en OOP Ouders en leerlingen Externe zorgverleners:AB, steunpunt autisme.
Visie • Waar staan we als school, waar zijn we tevreden over, wat doen we al? • Waar willen we naar toe?
Visie VO* • De leerling bevindt zich in een sociale leeromgeving. Ouders, school, AB en de leerling zijn verantwoordelijk voor het succesvol volgen van het onderwijs. • Dit betekent dat bovenstaande betrokkenen ieder een eigen rol hebben in het ondersteuningsproces van de leerling. • De leerling gaat zelf leren om zijn ondersteuningsbehoeften te verwoorden * Schoolplan: Kennis en vaardigheden, Identiteit, Samen zijn, anders zijn
Dataverzamelen: Beginsituatie in kaart brengen • Onderzoek naar de methodiek: Wat zijn open opdrachten, hoe worden ze gegeven? • Welke ondersteuning geven docenten? • In gesprek met de leerling: Wat zou helpend zijn voor jou bij het maken van een open opdracht? * • Mentoren, vakdocenten en ouders gaan ondersteuningsbehoeften van de leerling in kaart brengen. • Welke rol heeft de ab? Cauffman ea (2009), Handboek oplossingsgericht werken in het onderwijs.
Wat is concreet moeilijk In de sociale interactie • • •
- de leerling overlegt niet - de leerling vraagt geen of op inadequate wijze hulp - de leerling begrijpt niet dat de klassikale instructie ook voor hem bedoeld is
De verbale en non-verbale communicatie • •
- De opdracht is op papier auditief aangeboden, terwijl de leerling schriftelijke informatie beter opneemt, - Het begripsniveau is te beperkt.
Het verbeeldend vermogen • • • • •
- de leerling gaat te sterk op in eigen interessegebied -de leerling neemt slechts een voor hem aansprekend deel van de opdracht op. -de leerling denkt dat hij de instructie begrepen heeft -de leerling heeft moeite om binnen verschillende lessen en/of vakken aan eenzelfde opdracht te werken. -de leerling werkt thuis niet aan de opdracht.
Bijsluiter Persoonlijke handleiding van en voor de leerling: • in de praktijk bewezen effectieve handelingsrichtlijnen • Gedurende alle schooljaren actief, periodiek meer of minder • flexibel
Bijsluiter: dataverzameling bij de leerling met ASS
Dataverzameling tbv effectief leerkrachtengedrag • Werkwijzen protocoleren: – – – – – –
Leerling- en Competentieprofiel VO Oudergroepen Didactische aanpassingen Autiprotocol Checklist hulp bij open opdrachten Checklist effectief leerkrachten gedrag bij open opdrachten.
Ouders en dataverzameling • Ouders vanaf de start betrekken • Samen het competentieprofiel invullen. • Ouders geven informatie over ondersteuningsbehoefte die werkt.
SchoolBijsluiter • • • • •
Aannamebeleid Standaard scholing startende leerkrachten. Oudergroep Werkwijze mbt ontwikkeling individuele bijsluiter Systematische analyse van individuele bijsluiters om schoolbijsluiter te actualiseren • Afspraken in methodiek: lay out proefwerken, groepssamenstelling bij groepsopdrachten,
Eindopbrengst • Brede aanpak gedrag (BAG) voor alle leerlingen met zorg in de onderbouw. • Vervolgonderzoek binnen VO Nijmegen.
www.fontysoso.nl/bag Wichers-Bots & Haasen (2008), Naar een auti-vriendelijke VO school.
Visie Voortgezet Speciaal Onderwijs • Van zorg naar onderwijs • Op kennisgebied mogelijkheid bieden om optimaal te presteren • Leerlingen begeleiden naar zoveel mogelijk zelfstandigheid • Omgevingsvoorwaarden zijn belangrijk om tot leren te komen • Docenten kijken kritisch en bewust naar hun handelen • Ouders zijn belangrijke partners
Dataverzamelen: Beginsituatie in kaart brengen • Beschrijven kenmerkende situaties (zie workshop van Haaren en Jeunet)* • Positiebepaling van de school mbv TKPO (INK) • Bepaling thema’s
Haren.van, Wichers-Bots, en Blonk (2008): Professionalisering door schoolspecifiek onderzoek
Kenmerkende situatie Orthopedagogisch competent in de omgang met leerlingen
” Irritatie tussen leerlingen” U merkt al een tijdje dat twee leerlingen uit uw groep slecht met elkaar overweg kunnen. Er zijn veel irritaties onderling die tot gevolg hebben dat de leer- en leefomgeving in de klas niet meer optimaal is. Hoe gaat u daar mee om?
Opleiding
Onderwijservaring
Theorieën Handelingsscripts
Kenmerkende situaties
Competenties
100
% keuze 2 & 3 90
% keuze 1 80
70
60
50
40
30
20
10
0
g ve
tie ic a d ra ge
too gs
s rn i
. l… ,n ers nd sa ie t e id e en ge e ati en i tu do vs ts na nie re n ing ge en re a erl al lpv rb a hu ve rs / de ou eg en erl ss ov pa n an e le ga nd vi n a ge th ch om e e ri ati sg i fic i ng od ss sm rag ed lo op
itie gn co
ui t an
if od sm ev
g dra ge c ti rea
Deelonderzoeken • Hoe worden doelen in het handelingsplan geformuleerd en gerealiseerd? • Effectieve leertijd: Hoe handelen docenten tijdens een lesovergang? • Hoe oordelen leerlingen over hun mentor? • Hoe worden ouders betrokken
Voorbeeld dataverzameling Doelformulering en doelrealisatie Enkele gegevens : • 20 klassen met 157 leerlingen • 1360 individuele doelen • Gemiddeld bijna 9 doelen per leerling • Gemiddeld bijna 70 doelen per klas • Ongeveer 5 minuten per doel per dag
Resultaten Wijnja en van Haren 1600 1400
1360
1200 1028 1000
884
totaal 763
800
groepsplan individueelplan
600
476
400
332 211
200
265
121
0 doelen totaal
doelen pedagogisch
doelen didactisch
Resultaten doelformulering 1 aantal e n type doe le n na trainingsaanbod 200 180
175
160 aantal doelen
140 120 96
100 79
totaal groeps plan
88
87
individueelplan
80 60
44
53 43
40
35
20 0 doelen totaal
doelen pedagogis c h
doelen didac tis c h
type doe le n
• • • • •
Na studiedag: maximaal 1 individueel doel (per lln) 114 leerlingen over 12 klassen Totaal 175 doelen (gem 1,53 per leerling) 96 individuele doelen (gem ,84 per leerling 16 unieke groepsdoelen voor 79 leerlingen (gem ,68 per leerling)
“Wat is de kwaliteit van de doelen in de handelingsplannen op De Korenaer?”
• Groot gedeelte van de doelen hoort niet thuis in Individueel Plan: Individuele plan kan minder omvangrijk. • Doelen vaak te vaag en vrijblijvend geformuleerd als wensen, intenties, of goede voornemens: Doelen zijn niet SMART geformuleerd, weinig aandacht voor het hoe. (zie workshop Wijnja)
Effectieve leertijd • Hoe kunnen wij komen tot een optimale kennisontwikkeling bij onze leerlingen? • Wanneer is er sprake van effectieve leertijd? • Alleen individuele instructie mogelijk als alle leerlingen aan het werk zijn. • Hoe ziet de lesovergang eruit?
Lesovergang Analyse van 30 video-opnames van lesovergang in eerste (25 opnames) en vierde onderzoeksjaar (14 docenten over, slechts 5 bruikbaar) Enkele significante data: • Als lk stopsignaal geeft, hebben meer ll hun werk op tafel tijdens de instructie, deze lk fluisteren meer • Relatie tussen praten lk en praten ll • Lk die meer dan de helft van de tijd door de klas lopen gaan minder in op opmerkingen van ll en hebben meer ll die direct na de instructie door de klas lopen
Opbrengst onderzoek
• Verandering visie • SchoolBijsluiter:
- regels - inrichting klaslokaal en bordgebruik - overdracht van de leerling - begeleidingssysteem, klassenconsultatie - mening van de leerling inventariseren mbt mentor en regels - gebruik schoolplein - betrekken ouders en leerling bij handelingsplan - contact met externen
• Minder doelen, meer realistisch, meer nadruk op het hoe • Doelrealisatie en evaluatie in overleg met collega’s, ouders en leerling • ouderraad
Voornemens school • • • •
Groepsplannen systematisch invoeren Hoe vraag met leerling bepalen Werken met Bijsluiters Analyse Bijsluiters tbv Groeps- en Schoolbijsluiter
BAG ~5%
Tertiary Prevention: Specialized Individualized Systems for Students with High-Risk Behavior
BIJSLUITER ~15%
Primary Prevention: School-/ClassroomWide Systems for All Students, Staff, & Settings
SCHOOLBIJSLUITER
~80% of Students
Secondary Prevention: Specialized Group Systems for Students with At-Risk Behavior GROEPSBIJSLUITER
Implementeren BAG • • • • • • •
Start bij vraag van de school Vorm denktank Bepaal gezamenlijke visie Verzamel met elkaar gegevens Bespreek ze met alle betrokkenen Formuleer zo nodig deelvragen Leg in de praktijk bewezen effectieve handelingswijzen vast. (in (School) Bijsluiter)
•
[email protected] •
[email protected]
