SCHOEBEN ROGER OORPSSTRAAT 62
3745
EIGENBILZEN
llde jaargangr dit ig het nrmær van maart 1983. Erica ie een driemaandelijkse uitgave van de Werkgroep Linburgse Natuurgideen. De vereniging ie eangesloten bij NAL, Natuurbeschercmingeactie Linburg. Voorzitter: Roger Schoebben, Dorpeetraat, 62, 3742 Eígenbilzen. Oll/41.31.86. Secretariaat: Cécile Ulenaers, Steenweg Linde,66, 3570 Peer. Oll/73.52.79. Penningneester: idern. Rekeningnumær : 235-@10248-75. Redaktie: alle leden van de Werkgroep en andere. ERICA:
Redaktieraad: Tteo Dreeeen, Neeroeterenetraat 53, 3671 Opoeteren 86.43.54. Silvaen Janssen, Dennestraat 6, 3660 Opglabbeek. 85.49,06. Cécile Ulenaers, Steenweg Linde 66, 3570 Linde Peer 73.52,79. Samengtelling, vorngeving en productie: Jef Iæijeeen. Dnrk, bundeling en verzending: de Familie Van Houtte. Erica verechijnt 2l rraart, 2l juni, 2l eeptember en 2l deceuber. Copij binnen op 15 februari, t5 næi, 15 auguatus en 15 november. Gehele of gedeeltelijke overnanp van artikelen uit deze uitgave is alleen toe gelaten ten dienete van de natuurbeacherming en pae na contact net de auteurs Meningen, etcllingen en uitspraken, afgedrukt in deze uitgave, etri jdig mÈ de doeletellingen van de vereniging, worden na beraad door redaktieraad van conæntaar voorzien. Recht op antwoord is evenwel ten alle tijde gewaarborgd. INHOUD.
2
3. Alzo sprak de Voorzftter. 4- Vormingsactl vi tei ten . 5. Wandelprogramma . 8. Dag Iieve mensen 9. BIJ leven en welzljn. 11. lwee duizend gidsen.
L2. Natuur en beheer. L4. LÍchting L982. 18. Samenwerking. 2I. Seizoenenkrans. 22. Landschap en ontgronding. 24. Natuur zonder grenzen. 27. Evolutie 5. 30. Kijk omhoog 1. 32. Natuur en tuin.
33. Natuur en revalidatie. 35. Dagboek van een boerderiJ. 3"7 .
Natuur en voeding.
39. Hoge Venen 4. 43. Op de Valreep. Na tuurkrui swoordraadse I
It
.
alzo sprak
oo
ù
c voo rzo ttetr" Beste Vrienden,
$teer drÍe maanden oud' Bijna Als je dit leest is het nieuwe Jaarwinter kan ziJn, had februari nog ivaren wiJ vergeten dat het ook weldra weer met echter geñieten er ons niet aán herinnerd. WiJ volle teugen van de nieuwe lente. onze wanDe Jaarvergadering werd een toffe dag! In de voormiddag geleid door deskundlg áefinq dooi tret Haspengour.tse landschap, fasclnerende de Paul Denis en V{illy Vañ Reusel. In de namiddag samenziJn, gezelliq het Daarna Delaunois. Hermån van toespraak moment van een tot or. |epresenteerd door Liliane, dat uitgroeide meer dan keer deze echte vriendsàapsbeleving. De afwezigen hadden ingezet hebben zich ongeJ.iJk. Onze irelgemeenãe dank aan ãIlen die voõr trèt welslagen van deze dag. jaar. Op 18 19g3 wordt voor Limburg weer een uiterst belangriJk door aan de september gaat de Natiónale Natuurbeschermingsdag liederen en zovele l¡r De Maasvallei, Maaskant en wel te Stokkemmlnder dan geen ti3d herschapen fn ôããiðnt"n bre"ãngã", wãrd inwiJ van ait prachtig biotoop en botaeen maanlandschãp.'Indien is het viJf voor niscrr zo rijk gãËi"a nog ietã willen redden, vestigen op de aandacht speciaal ook daãrom twaalf. Deze dåg wil de problematiek van de ontgrinding. voor het welslagen van wij all.en. Limburgse natuurgidsen, hebben vervullen nameliJk de te deze dag een zeer belengriJie opdracht. te brengen omtrent al1es deelnemers rond te leiden én inãtcnt Ui5 yerderop meer indaar Je wat zich hier afspeelt. In Erica vind jullie rekenen? formatie over. Mogen wiJ echt op Namens
het bestuur:
Roger Schoebben, Eigenbilzen.
3
actnef
0
r Ë ri
o
vornn0ngs actovnte[ten activiteiten zLJn bestemd voor natuurgidsen en hun familie. L7 april: Jan Gabriels za1 ons leren luisteren naar het vogelgezang in het Wiek. Samenkomst: 6.30 uur aan het bosblologiscb CenÈrum te BokriJk. 24 april: Uiterwaarden van de Maas te Maasrnechelen. Onder lelding van Bertie Vanderl_ee doorkruisen wij grslånd, ruigten, struwelen, akkerland, kleikuil.en en boomgaarden op zoek naar trekvogels en stootvogels. OB ¡nei : Derste voorbereiding op de Nationale NatuurbeschermÍngs dag. Onder leiding van de Mama bezoeken we de wandelter reinen. Samenkomst: 9.30 uur aan het Culturee1 Centrum te DiLsen aan de Rijksweg L7.13.30 uur aan de kerk te Deze
4
Stokkem.
29 mel : Daguitstap naar Sou1me biJ Matagne voor een wandelfng Coor een pa.ra
Samenstelllng: Havee, Lummen.
,
a
wandeI
pnogrogrannnna 20 maêrt: VoorJaarswandeling op Hengelhoef, Houthalen. Gids: FL. Van Brabent. 9.OO uur, Parklng Kasteel, Hengelhoef, Houthalen20 maart: Tessenderlo: Rode Berg-Varode. Gids: Werkgroep Ecologie Tessenderlo. 14 uur, caié ¡iJ Potleke, Deurne, Steenweg les/Diest20 rnaart: Tongeren: VoorJaarswandeling op de BeukebergGids: Tongerse Natuurgidsen. L4 uur3 Beukeberg, Legioenlaan, Tongeren. 2? maart: Meldert: Holle wegen, bossen. 2? maart:
0L
april:
03 april: 03 april: 10
aprll:
10 april: 10
april:
10
april:
Gids: Werkgroep Ecologle LUrunen. t4 uur aan de Kerk van Meldert te Lummen. Koersel: Ilet Fonteintje: bosgebied. Gids: Mllieugroep Bero. t4 uur: Kapel 't FonteintJe, Koersel, Berlngen. Uilentocht te Lummen. Gids: Werkgroep Ecologie Lummen. 20 uur aan de kerk van Luffifiêll -Centrum. Vloelweiden te Lommel.-Kolonie. Laarzen, geen honden. Glds : Noord-Llmburgse Natuurgidsen. L4 uur: elnde Koloniest'raat te Lorrnel-KolonleBeverst: Bosveld: weiden en beekdal. Gids: Edgard Stevens. 14 uur op het Kerkplein van Beverst te Bilzen. De Bek te Neeroeteren: gemengd gebied. Glds: Mevrouw Van'de Zande. 14 uur: EllandJe te Neeroeteren. Bolderberg: waterlozen: droge helde, beekdal, bee¡nden. Gids: K. Borgs. 14 uu:: aan de Kerk van Bolderberg te Heusden-zolder. Landschapswandellng te Rapertingen : Kelzel, Galgenberg, alvergerf,. Gids: Máurits Bolten, André/René Steegmans L4 uuit Ontmoetlngscentrum St.Ludovicus, Rapertingen. Membruggen: Lentewandellng J.angs boomgaarden, holle wegen, beemden. Laarzen. Gtds: fvo Thijs. L4 uur: aan de Kerk van Me¡nbruggen.
5
Bocholt: wandeling door"de Kempen'. Gids: Mathieu Dreesen. 14 uur aan het voetbalterrein te toozen, Bocholt.
17 april: 17 april:
Tessenderlo: Liebroek Groenpoort.
Gids: Ecologie Tessenderlo. 14 uur a,/d electrfciteitskabine
Schooten$reçt, Tessender lfimmertingen: Kasteel Mombeek: park en bos. Gids: M. Boiten, À. en R. Steegrnans. 9 uurs a,/h Kasteel Mombeek, Win¡nertingen, Hasselt.
1? april:
24 april: Paal: Natuurwandellng in Paal.
Gids: Milieugroep Bero. 14 uur a,/h kerkhof van Tervant, PaaI. 24 april: Herkenrodebossen te Kermt. Gids: Rik Jacobs. 9 uur a/d zaal Kermetê te Kermt a,/d Kerk, Hasselt. 24 april: Lentevtandeling orld St.Pietersberg: Plateau Caestert. Glds: Ivo ThiJs. Laarzen bij regenvreer. 14 uur a,/d Kerk van Kanne, Riemst. 30 aprll: Beek: Sponsortocht i.s.m. Wielewaal-Natlonaal voor de aankoop van natuurgebfeden. Gids: Wlelawaal-Bree. 14 uur: Mariahof aan het einde van de Mariahofstraat. (einde
6
01 mei
:
Ol meÍ
:
01 mei:
Ol mei: 01 mei: 08 mei: 08 mei:
OB mei:
15 mei:
15 mei: 15 mei:
Beek, Bree). Beverst: onr¡eving van het Kasteel: beekdal en bos. Gids: Edgard Stevens. L4 uur: Parking Schonnbeekstraat, Beverst, Bilzen, Maasmechelen: Voorjaarsexcursie in de Maasulterwaarden macadamweg
grasland, struwelen, kleikuilen, boomgaarden. Gids: Bertie Vanderlee, L4 uur aan de Kerk van Maasmechelen. Kermt: Kermtse Dreef en Herckvallei. Gi.dsen: F. Baeten en O. Jamar. 9 uur: Gemeentehuis van Kemrt, Hasselt. (achter de kerk Bevingen: wandeling door de holle wegen. Gids: Ànnemie Verheyde¡1. L4 uur aan de Kerk te Bevingen, St.Truùden. Vloelweiden te Lorrnel-Koloniez zie 3 april. De Bek te Neeroeterenz zíe 10 april. Dauwwandeling te Rekhoven. Gids: Werkgroep Ecologie Lurmen. 5 uur aan het Kasteel St.Paul te Lurunen-Thiewlnkel. (weg Lummen-Kermt, bewiJzerlng St.Paul volgen) . Bokri.Jk: bos en park. Gids: Marc Vandesande. 8.3O uur o,/d Parking van het Kasteel van BokriJk. St.Huibrechtslille: Broekkant: wateringen, Iaarzen. Gldsen: P. Geunis en L. Theeuwis. 9 uur: aan de kerk van St.Huibrechts-Lille. Tessenderlo: Broedgebfed. Gids: Werkgroep Ecologle Tessenderlo. L4 uur: Bosmuseum Gerhagen, Tessenderlo. Herkenrode abdÍJ: park en beemd. Gj.dsen: J.L. Gilissen, M. Hj.emeleers, B. !4atthijs.
Herkenrode abdiJ: park en beemd. Gidsen: J.L. Gilissen, M. Hiemeleers, B. MatthiJs. 9.30 uur irld dreef voor wit abdissenhuis, Herkenrodg, HasseIt. 29 mei: Opoeteren: Bosbeekvallei. Gidsen: Theo Dreesen en Mia Moors. 14 uur: Hotel oeterdal, Neeroeterenstraat, 47, opoeter 29 mei: Kolberg te Kuringenr vijvers en broek. Gids: Rik Jacobs. 8 uur: begin Massinweg te Stokrooi, Hasselt. lste $reg na de brug Àlbertkanaal, aan de Bolderbergzij 29 mei: Berlngen, omgeving van het Station, Beringen-MlJn. Gids: Milieugroep Bero. L4 uur aan het Statfon van Beringen-Mijn. 29 mei: Holle wegen te Valmeer: kerkpaden. Gids: PauI Palmans, Leefmilieu Riemst. 14 uur aan de Kerk van Meer, Valmeer, Riemst. 05 Juni: BorggraveviJvers te Hasselt: viJvers en bos. Gidsen: W. Bartels, M. Verdingh, À. Vandesande. 9 uur aan het Ontmetingscentrum de Borggraaf, Borggrave 15 mei:
viJversstraat, HasseLt. 05 Juni: Pruinveld te Beverst: beekdal en spoorvregberm. Glds: Edgard Stevens.¡,.1 14 uur:parking Schoon-s'Ëiaat, Beverst (richting kastt-. I) 05 Junl: Vloeiwelden te Lommel-Kolonie: zLe 3 april. 05 junl: Natuur- en Vleermuizenreservaat St.Pietersberg. Gidsen: I. Th5-js, H. Palmans, LeefmilieuRiemst. 13.30 uur aan de Kerk te Ternaaien.
12 Juni: De Bek te Neeroeteren¿ zíe 10 april. L2 Junf: Eigenbilzen: de Hoefaart: bos en vlJvers. Gids: Roger Schoebben. 14 üur: ingang Hoefaart, aan de voet van de I(anaalbrug op de weg Eigenbilzen-Ge111k, zíJ de GeIIlk 19 Juni: Asdonk en omgeving. Gids : Werkgroep Ecologi.e Tessenderlo. 14 uur aan de kievithoeve te Engsbergen, Tessenderlo. 19 Junf: Ten Haagdorenheide, Houthalen. Glds: Florent Van Brabant. 9 uur op de parklng van het Reservaat Ten Haagdorenhel Toeristlsche Weg, Houthalen. 26 junl: St.Hulbrechts-Lille: Broekkant: zLe 15 mei. 26 Juni: Lun¡nen: kasteelparken Burgh en Loye. Gids: Werkgroep Ecologie Lunmen. 14 uur aan de brug Mangelbeek op de weg Lurmen-Kermt. 26 Junl: Koersel: omgeving van de Kapel¿ zie 27 maart. Samenstellfng: Cécile ULenaers, Lfnde-Peer.
ü
ð
7
finfornnat[ef //
U
\l
a a
dag eve nnensen I0
Ook nagenoten van de Jaarvergaderlng?... De gezelllghe:id bleef bij, maar niet minder de toespraak van Herman Delaunols. Dat was nog eena een akte van geloof in onze ïterklng, een hartversterking voor de "Anciens" Onder de aanwezlgen die aI heel wat zvrare momenten hebben gekend 1n de natuurbewe-
I
gtngr een oproep voor de tal.riJke"nieuwelJ.ngen" van St.Trulden õm ãict¡ in te zetten, $rant er is nog zoveeL te doen. HopellJk hebben ziJ ondertussen aI aansluiting gevonden biJ een natuurgroep in èigen streek. Zonlet...vlug doen.Hou contact met de anderen op de wandellngen en de vormlngsactivitelten. Zo vind Je zeker een manier om Je kennis en inzet te doen renderen. LfJk de seizoenen mekaar opvolgen en ln mekaar overgaan, Zo glng Ín Bree v¡eer een nieuwe cursus van start, terwiJl in dit nummer de gesLaagdeni¡vân de cursus St.Trulden met hun wandelbrochure aan bod komen. De voorziene ruinrte in Bree was te klefnt Niet minder dan 72 kandidaten boden zich aan voor de initiatfewandeting, ên zullen hopeliJk met een grote groep de eLndstreep halen. HugO en zlJn "assistetlten", samen met de begeleldende groep van Wielewaal Bree, zul]en beslfst niet nalaten het eerste vuur warm te houden en aan te wakkeren. In Genk loopt vanaf 16 aprll voor het eerst in Limburg een basis cursus ',Natuur-in-zicht", voorbehouden aan de inv¡oners van het kanton Genk. We volgen met interesse dlt experlment en wensen de cusLsten van beide groepen veel succes. Slnds onze laatste ERICA llepen heel wat stortfngen bfnnen, zowel abonnementen als vrije bijdrãgen. Toch vermeldenswaard ís, dat Sorrnigeo uit eigen beweging een soort van "steunabonnement" gecreeeid hebben, zomaar een getal met een ciJfertJe meert HarteliJk dank aan die ruime gevers, dle milde schenkers en aan allen diã onze werking steunen door hun biJdrage. l'lie nog nlet biJ deze groep hoort ãn nog nlet heeft betãald, Irâ9 zict¡ aangespoord voeÍen, mag nog altlJd betalen.,.Ons nu¡nmer staat op de blnnenkant van de voorpagina.
Een heer dikke prulm verdient Àline Brems van schaffen, die in het kader van haar persoonllJk werk als kandidaat-natuurgids aan de lichting st.Trulden, onze panel.en opnieuw aankreedde. Niet arreen de uitwerking nam ze op z1ch, maar ook het bekostÍgen van het nodige materiaal, verf, foto's, enz.... Een kleurriJk kleedJe was dan ook het gevolg van deze motfvatie en belangloze lnzet. En ze mogen gezlen worden, onze opgefrlste panelen. Dat zullen de bezoekers van een of andere natuurgerichte manifestatie wel ze:..f. kunnen konstateren. Nogmaals proficiat Àllne, €n heel veel dank van ons allemaal.
Samenstelllng:
Céclle UIenaers, Linde-Peer. EEN BLOEMPJEVOOR U
AL¡NE
o o
J rN
MEMORIÀM CUIDO KEUNEN.
n
atco
en welz[jn
Totaal onverwacht overleed op 13 december 82 Guido Keunen, één der oudste medewerkers en steunpllaar van de Beheerswerkgroep 4¡ Neerpe.ì.t. Dat gebeurde precies dag op dag en uur op uur één Jaar nadat ziJn goede vriend Theo Oyen was overgegaan naar een ander bestaan. Hoeveel. uren zou hiJ niet hebben gesleten aan diens ziekbed om zijn leed te verzachten. Het tekende zlJn meelevend karakter. ÀIhoewel niet gedlplomeerd, was hiJ voor menig natuurgids een voorbeeld van activiteit, kunde en kennis. ÀI wfe ln het Noorden bekommerd was om de natuur, kende hem dan ook om ziJn trouw en ziJn bescheidenheid, orì ziJn schalkse lach en ztJn humor, orì zlJn werkkracht en ziJn fnzet achter de schermen, orn zlJn bewondering voor het landschap van de gebleden dle hlj ltef had en die hiJ regelmatÍg doorkrulste. Ik zal hem mlj bfiJven herinneren om het consequente 1n ziJn houding. Onwrikbaar en nfet te manlpuleren was zLJn trouw aan de beginselen die het milieubehoud vergen. Nlet zelden stond hiJ met ziJn veto alleen tegenover een groep, maar hiJ wist van geen bege ven als hlj dacht de natuur te dlenen. Het was dan ook een eer en een genoegen hem te kennen en met hem te mogen omgaan. Àan ziJn gellefden bieden wlJ ons medeleven 1n hun leed om ziJn heengaan.
I
Ik heb de uí.tte uatenlel.íe Lief, daar díe zo bLank íe en zo etíL haar knoon uítpl.ooit ín ,t líeht, Ríjzend uit donker koel,en uijoengrond heeft z¿i het Líeht geoonden en onte|oot þoen bT¿i het gouden hant. Nu ruet zíj peínzend op het watenvLak en ttengt níet nee?. . . . F. 7).
E.
DICHTBUNDEL¡ MET GROENE BOORD.
Onze goele
vrlend Pater Landewald, ook wel eens de ',Emlnence grlse" van de Lfmburgse Natuurbeschermlng genoemd, werd nog maar eens ln de broemetJes gezet. van hem werd een dichtbundel uitgegeven onder de titel "Met groene boord". Dat gebeurde op zaterdag 18 december 82 1n het Caslno van Berlngen. De initlatlefnemer was de letterkundlge Krlng Lltera vz:w, verbonden aan het
10
Casino van Beringen. wie aan natuurberevlng wil doen op een ander niveau, wie wll genleten van het zichbaar geworden onzichtbare, wle stil wlr namlJmeren over wat hiJ op de wanderingen heeft ervaren, die vfndt in deze bundel rulmschoots zlJn gading. Wie het werk van Pater Landewald wll steunen,,kan dat doen door een storti.ng van 2oo frank op de rekenlng van Lltera, Meerhoef 1 te 3917 Leopoldsburg op het nurnmer 063-03224o5-rz met de vermeldfng: Met groene boord. Aan Pater Landewald en aan Llterar zeer hartellJk proflciat. SamensteIIlng:
Jef LefJssen, Overpelt. Het hekeehkruid. God ueet uaanon
jij
üa nd
íe helLeveeg
de huíoenige eeheldnaa mk reeg !
)eh nag ik eú en uat ondeugend zijn en Ð?agen o f níet z¿í ûeeleer een heke ma g heten díe iou níe t e ent en níet uíL u eten dat jou, ín e Legant Latijn de naam "Pani ise" uend geeehonken?
0f Líever l,aat ons gaarne Lonken uaar i¿i, mooí kruid, a'l.e freule fiin,a
een fníe feetíjn!heeL oude boaeen bL¿i ft ùeneie?en en iou ala een der fraaíete feeën oíeren. Landeuald ,Ianeeen, o. f .m.
twee duflzend
Na een werklng van 17
Jaar, werd de 2OOOste natuurgids van het plechtig gedlplomeerd op de feestzittlng van zondag 5 december 82, dle doorging in de Elisabethezaal te Antwerpen, l{aar Herman flelaunots opende met het volgende overzicht: -2OOO gidsen, resul-tante van een CVN, dat ontstond uit de Belglsche Bond voor Natuurstudle, dat geinsplreerd werd op het IVll ln Nederland en dat met vallen en opstaan is uitgegroeid tot een ver eniging rpt het geztcht dat wtJ heden ten dage kennen. -2OOO gidsen¡l resultante van nfet alleen een maatschappellJke stroming, maar ook van inzet, talent, volharding en geloof ln de verwezenliJking van een ldeaal: respect voor de natuur als basis voor een leefwereld waarin elk levend wezen gellJke rechten heeft op ruimte en bestaan. -2OOO gldsen, resultante niet alleen van de toewiJdlng en lnzet van tientallen vriJwilllge medewerkers door aI die Jaren heen, maar vooral het werk van Ànlta Brems en van Guldo Van Steenbergen dle onze bewondering maar vooraL onze dankbaarheid verdienen. -2OOO gidsen, resultante van een v¡are evolutie, waarbij de eerste lichtingen het getuigschrift wilden behalen om te kunnen doordrin gen ln de gehelmen van de natuur om pas daarna te belanden in het engangement voor het natuurbehoud. De Jongste lichtingen daarentegen hebben niet zelden het groene engagement als vertrekpunt voor het volgen van de cursus waarbiJ deze fundament wordt voor de waardebepallng van de te verdedigen opties. -2OOO gidsen, resultante van een wisselr¡erking die door de loop van de Jaren heen een belangriJke groep milieuverdedlgers opleverdê, die ln beleidskwesties en ordeningsproblemen een niet onaarclig stuk lnvloed doen gelden waaidoor het begrip "natuurgl-ds" ln belangriJke mate wordt verruimd. In de voormiddag werden 5 referaten afgewerkt die de rol en de werking van de natuurgl-ds in de samenlevfng beklemtonen. Eens te meer Ìtaren ziJ cle ultdrukking van de enorme lnvloed die het CVN gehad heeft op de bewustmakÍng van de massa. Duizenden werden in contact gebracht met de natuur in a1 ziJn aspecten om alzo de vonk van de geestdrift voor het behoud te ontvangen. Van deze refe.raten zullen wiJ j-n de loop van deze Jaargang samenvattingen CVN
brengen. In de na¡niddag was
het Roeland Dirkx, Seeretarls van Bond Beter Leefnllieu Vlaanderen, dfe met ziJn bezielende woorden een dringende oprogp deed voor een meer mondlale aanpak van de natuurbeschermfng. Kern van ziJn betoog vras de vraag naar een lnternationale benaderÍng van grensoverschrijdende problemen die ons mflleu verstikken, Dit werk kan een levensvullende taak lnhouden voor aI wie met de natuur begaan is, lnzonderheid de natuurgids. Orn aan Roelands wens tegemoet te komen zullen we vanaf de Jaargang 83 artlkelen publiceren met een internationale 1nslag. vüij.dienen on j.mmers te wapenen tegen een kapitallsme dat haar economie misbruikt en het weLziJn van de kleine man ondergesc htkt maakt aan eigeabelang. Natuur en milieu mogen niet langer tr et slachtoffer ztJn van uft,buitlng en winstbejag, waarbiJ onnidd elÍJk rendement bepalend is en de toekomst van ondergeschikt bela ng. Immers: die na ons komen hebben ook recht op een leefbare wer eId. Volgde dan de keuze van de 2OOOste natuurglds waarvoor het lot zou bepalen wie van de aanwezlgen deze eer zou genieten. Dat werd
11
dan een Limburger, want niemand mlnder dan Peter Vanmarsenflle, één der kerevers gedlplomeerden van St.Truiden werd gekozen. Na een gepaste toneelschets, waarin tot uiting kwam dat een echte pedagooÇ, en dus ook de vÍare natuurgids, zlch dient te buigen tot het niveau van ziJn toehoorders, volgde het korte slotwoord van Guido Van Steenbergen die na deze geslaagde dag maar één wens meer had: laat de natuurbeweging nog meer diepgang vLnden zodat de gevolgen van het kapitalisme op een nog meer efflclente wlJze kunnen worden bestreden. Tevreden, heropgeladen en met een $rarm hart togen de 3OO aanw""¡gen terug naar hun elgen terrltorfum om het vuur van de boodschap over te dragen op de 17OO afwezlgen ytaarvan het getal werd ervaren als zfJnde te hoog.
Jef L€lJssen, Overpelt. aa
,l¿ 12
natuutr en beheer IN HET RESERVAÀT HEIDERBOS TE AS. BiJ de oprichting In l9BO van de verenlging "DE NATUURVRIENDEN AS heeft men als vaste actfviteit "beheergwerken" vooraan 1n het riJtJe geplaatst. Deze werkzaamheden worden in samenwerking net Waters en Bossen uitgevoerd fn het Natuurreservaat Heiderbos té As, een reservaat dat door iedereen is gekend om zlJn Jeneverbesstruiken. federe eerste zaterdag van de maand vanaf maart, tot decernber zLJn sterke handen en veel goede wil een zeet geuraardeerde hutp. Àls we het werkJaar 81-82 overlopen, mogen vre stellen dat we resultaten hebben geboekt dle mogen gezien worden: 1. Bomen die dichter dan 4 meter bij een Jeneverbesstrulk groelden werden verwfJderd. Dit kapwerk gebeurde met de hand om andere gewasaen niet te veel te beschadlgen. Het overtotllg hout werd afgevoerd door Waters en Bossen. 2. In april was het tljd om de heide weer af te maaien. Eerst ech ter werden de Jonge Jeneverbesstrulken opgespoord en afgeschernrd zodat de maaier in zf-Jn geweld dit Jonge Leven niet afmaalt. 3. fn de zomermaand augustus ging ons eerste werkkamp van start Met 15 Jonge nensen namen üre het reservaat eens duchtlg onder handen want van het vele werk dat we in maart en april presVERSLAG OVER J)E BEHEERSWERKEN
teerden was niet veel meer te zien. De afgekapte bomen, struiken en klelngewas begonnen inmers lreer uit te schleten, zodat het werk lreer van vooraf aan kon herbeginnen. Een zwaar werkkanp was het, maar ook tof. Iets om fier over te zijn, lets dat het verlangen opriep om het nog eens over te doen. Een rustlge perlode was september, wanneer dr. bloelende helde het reservaat als het ware in een ander kleedJe zet. Nu konden we volop genÍeten. De resultaten van onze werkzaamheden waren merkelijk zichtbaar. De statige en soms schimmige vormen van jeneverbesstrulken staken boven het paarse tapiJt ult als schildwachten. In het naJaar rúerden de toeganger{egen afgezet voor voertufgen, to- en rall/riJders en alleen voetgangers en fletsers werden nog toegelaten..Een strenge controle werd met de medewerklng van Waters en Bossen doorgevoerd bij het betreden van het reservaat. Zo gaan de maanden voorblJ en ziJn de werken op het reservaat hard nodig. Het unieke gebied is amper 14 hectare groot, Ís door een gordel van bomen van de omllggende landbouwgrond geschefden en heeft het dan ook nodig strikt onderhouden te worden. De beheerswerken die wiJ uitvoeren, vervangen eigenliJk de werken dfe vroeger werden gedaan door de autochtone dorpsbewoners. Op onbebouwde en onbewerkte gronden kapten zij regelmatlg hout voor hun kachels en om hun bakovens te stoken. De heide maaiden zíi om strooLsel te hebben voor hun vee en plaggen r.¡erden gestoken voor hun akkers en hun potstallen. t¡anneer dlt qebied aan ziJn lot wordt overgelaten, kriJgt men houtopslag en evolueert alles in een paar Jaren tot bos. Gebieden waarin beheerswerken worden verricht, geníeten bovendien een groteee verscheidenheid aan plantengroei. Zo ook op ons "Heiderbos". De Jeneverbesstruik, struikheide, grauwe dopheider V€rschillende grassoorten, bloemen, mossen en paddestoelen dragen bfJ tot een verscheidenheid waarin mens en dier hun gading vinden Daaronr doen we dan ook een dringende oproep tot vriJwilligers en natuurbeschermers die ons een handJe willen komen toesteken om dit prachtig en zeldzaam Jeneverbesbos te bewaren en te beveiligen.Dlt stukJe unieke wereld, overgebleven uit een ver verleden, behouden voor de volgende generatfes is onze eerste doelstelling. Beheerswerken gaan door op de volgende data in de voormiddag van 9 tot L2 uur. De samenkomst is op de parking van Heiderbos te As. Deze is te As duideliJk aangegeven op de weg van Às naar Bree.
ziJn: 5 maart, 9 april, 7 mei, 4 Junl, 2 JuLi, 6 augustus, 3 september, 2 october, 5 november, 26 november. Het nodige gereedschap ter plaatse. welkom aan iedereen van 9 tot 90 jaar. De data
André VÍnken,
As
Te Koersel 1n de Vallei van de Zwarte Beek gaan eveneens beheerswerken door op zaterdag 16 april. Samenkomst aan de Kapel van Koersel om 9 en om 13 uur. Gereedschap is ter plaatse.
13
nnedfitattef
0
? aa
\l
t¿
Io
cht nng 1942
Op 1l decenber 1982 had te St.Truiden de derde uitreiking plaat van de evaluatiegetuigechriften der natuurgidsen. Hugo Vander Linden leidde de eprekere in. Roger Schoebben, Voorzitter, beklemtoonde dat de natuurgids een begeleidende taak te ve¡ilullen heeft in de huidige algemene drang om de natuur te herontdekken. Hiertoe wordt de natuurgids aangeraden zich aan te eluiten bij een plaateelijke natuur- of rnilieugroep. Deze stellen nog steede heel wat plaateen vacant. Voor de plaatselijke ttielewaal en Wielewaaljongerenafdeling De Fruitstreek, eprak Voorzitter Díederik De Leerenijder over de voorbije actieve jaren, waarbij gestreefd werd zoveel mogeIijk edueatieve wandelingen oP het getotm te zetten. Tevens werd belang gehecht aan de natuuretudÍe en de milieubeecherming brengen. Ve die in eigen streek heel wat nensen op de been kont'De Raneuil" der waren een bormplantinegactÍe, het vogelaeiel en kruidenvandelingen aan de orde. Daarbij kont de knotwilgenactíe te Ulbeek ale geelaagde toete naar voor. Híerræe toonde de epreker aan, dat de vereniging geen groepje "vogelkijkers" Ís, zoale nogal eene verkeerdelijk wordt veronderstelt. In de toekomgt wordt verder gewerkt aan een educatief milieu-progrslnma en aan beheerewerken. De nier¡pbakken natuurgidsen r.¡orden uitgenodigd hun deel bij te dragen in het. nog te verrichten werk. Daarna werd het woord genomen door Guido Van Steenbergen van het CVN-AntwerPen.
l4
TOESPRÀÀK DOOR GUIDO VAI{ STEENBERGEN.
51 personen behalen vandaag hun diploma natuurgids. Tevens kriJgt alles hier een biJzondere dimensie omdat we nu met meer dan 2OOO zíJn. De 2OOOste komt daarbij nog uit de cursus van St.Truiden. In 1970 had hier de eerste cursus van Limburg plaats en nu kunnen we bij de derde keer reeds de 2OOOste natuurgLds begroeten. Ik wil graag nog even op het colloquium van Antwerpen terugkomen omdat het de belangriJkheid onderllJnt van wat natuurgldsen 1n_ on land betekenen. gei thema waa: "MaatsehappeLiike funetíe úan de natuurgíds" en per provincj.e werd een ander aspect van werken
voorgesteld:
1. Mllleu-educatie en actie door Antr.rerpent 2. Natuurgidsen en toerisme door Brabant. 3.Natuurgidsen die in milieu-educatleve infrastructuren werken door Oost-Vlaanderenr 4. samenwerklng tussen natuurgldsen en andere mllieugroepen door Limburg; 5. Milieu.-educatie en opbouwwerk door West-Vlaanderen. Roeland Dirks sprak over Milieu-educatie in een mondiaal perspectlef. Hlj onderrlJnde dat alles met alles samenhangt en dat de milleuproblematiek 1n alle studies moet geintegreerd worden. Even eens dat milieu-educatie politiserend vorminsgwerk zou moeten zíJ Dft leidt naar een groter bewustziJn en naar zelfstandighetd. Ik denk dat natuurgidsen zo wie zo daarmee bezig ziJn: mensen tot bewustziJn en tot handelingsbereidheid brengen. Dit heb ik onlanç nog gelezen j.n: "I/et ontaenp tot socialietíeeh pe?s?ectíeft'' waarin men koos voor de methode van het exemplarisch reren. het vertrekken uit de eigen ervaring om zo te komen tot een maatschappelijk gebeuren. Dat moet vriJbrijverd geschieden. Het creëren van een besef dat maatschappiJveranderlng zal mogelijk maken Ik denk dat natuurgidsen vertrekken vanuit eigen ervaring die men kan opdoen Ín de natuur en in de milieuproblemen van el-ke dag. rk denk dat zíJ ook een stap verder zetten naar het maatschappefiJk gebeuren. De eerste vereiste is om de confrontatie Mens-Natuur zfnvol tot stand te brengen. Ðe grote Nederlander Herman ThiJse heeft hier reeds veer over geschreven en zijn geschrfften worden dan ook sterk aangeraden. Het komt er:op neer, dat we 1n contact moeten btiJven met de natuur, zelf ervaring opdoen, zelf beleven. Daarom wens ik ook dat alle natuurgidsen er zeLf, regelmatig op ult trek.
ken. De trveede
vereiste is het sftueren van de milieuproblemen 1n een maatschappeliJk kader, ook $/eer vanuit de dagelfJkse concrete ervaringssituatie, het overbrengen naar een maatschappfj toe. rk ge]"oof dat natuurgidsen, $ranneer ztJ in deze zin bezig ziJn, dat men dan zeggen dat ze sterk vormend zLJn. Dlt kan men zien 1n de ganse milieubeweging waarin hun werk groeit en zlch ook verdiept. Het is zlchtbaar in alle fasen van het milieu-educatief proces: excursies leiden, cursussen en voordrachten geven. Wat ze hierln ook doen: ik geloof dat ze meewerken aan de veranderlng die in onze maatschappiJ heel sterk nodig is. Vandaag ls het feest. Ik wens je vanult het CVlil van harte geluk. Eìl ik hoop dat iedereen een plaats vindt in de plaatselijke verenigingen, dat contact moet je bliJven onderhouden. Nogmaals dank aan ledreen, vooral aan Hugo en Jos en aan alle lesgevers en medewerkers. Dan rrercl nanens het Stadebeatuur het woord geno{nen door de Heer P. Carlier die initiatiefnemre, begeleidere, deelnemere en gediplonreerden geluk wenete r¡et het resultaat. Hij weee op het belang om naast stdde- ook natuurgideen ter beechikking te hebben die de bevolking op een zínvolle ¡nanier kunnen leíden en respect bijbr:angen voor het cultuur- en het natuurpatrimonium van Haepengoun ín het algeneen en St.Truiden net het Dosrein Nier¡¡enhoven in het bijzonder. Volgde dan de uitreiking van de dÍplomare. Naar jaarlijkae gewoonte brengen we hierna de volledig lijet van adreesen en titele der werken zodat íedereen op iedereen kan beroep doen ale daar noodzaak voor beetaat.
15
16
1. Baeten FeLix, Lummense Kiezel 99, 3910 Kermt, Hasselt. De Dreef en het Demerbroek te Kermt en Spalbeek, 2. Bamps Eric, Bergbeemdenstraat 24, 3530 Houthalen,Herchteren De drie Valgaarden te HouÈhalen. 3. Belllngs Jos, Halingenstraat !2, 3806 VeIm. Ruilverkave).lngswandeling te Velm en Halmaal. . 4. Bercmans PÍet, WiJk de Stad 8, 3280 Zlchem. De kloosterbeemden te Zichem. 5. Bergmans Eddy, Dorpsstraat 22, 3660 Opglabbeek. Het Ophovenerbos te Opglabbeek. 6. Boekx Mia, Graethempoort 8, 3840 Borgloon. Het kasteel van RuLringen en omgeving te Kuttehoven, Borglo 7. Boelanders Roger, Fonteinstraat I4/5, 35OO Hasselt. De St.Maartensberg te Korspel, Beverlo. 8. Brems ÀI1ne, postbaan 237, 3295 Diest. Langs het Wittekomsbroek te Diest. 9. Celen Lrmand, Graethempoort 8, 3840 Borgloon. Het Kasteel van Rullingen en ongevlng, Kuttehoven, Borgloon 10. Celen Griet, Graethempoort 8, 3e4O Borgloon. Het kasteel van RuIlingen en omgevlng, Kuttehoven, Borgloon 11. Chanet Peter, Gorsemweg 242, 38OO St.Truiden. Halle Booienhove12.Cleeren Àntoine, Luikersteenweg !7, 3ZOO Tongeren. Van Offelken tot het domanlaal bos van Hamal, Tongeren. 13. Coremans Àlbert, Elderenstraat 31, 37OO Tongeren. Omheen de kerk te ,s Herenhelderen. L4. Daems ÂIfons, Nieuwe Steenweg 59, 3?OO Tongeren. Een wandellng t-e Tongeren.
15. Denruyter Marc, Diestsesteenweg 38?, 3250 Rillaar, Àarschot De 's Hertogenheide heide te Aarschot. 16. De Roeck Michet, Monbeekdreef 38, 35OO HasseLt.
Molenbeek, Mombeek, Wimmertlngen, Hasselt. t7. Dessers Willy, Elsstraat 5, 3530 Zoutleeuw. Halle Booienhoven. 18. Dewolfs Michel, Vianderstraat 34, 33oO Tlenen.
19.
20. 2L. 22.
De wandellng door bet Tiense park. Goos Boudewljn, Meerhoutstraat 5, 3998 Vorst,Laakdal. Een exploratie in eJ-gen tuin. Hiemeleers MarIeen, Zolderse Kiezel 148, 3511 Kurlngen. De abdtJ Herkenrode te Kuringen. Hilkens Gilbert, Dorpsstraat 32, 3660 Opglabbeek. De BosbeekvaLlei te Opglabbeek. Jacobs Jos, Spechtenlaan 77, 35OO Hasse1t.
Het Kluisbos te St.Truiden. 23. tamar Omer, Dlestersesteenweg 4O5, 3510 Kermt, Hasselt. ek De Dreef en het Demerbroek te Ker¡nt en Spalbeek. 24. Koreman Petrus, vtinkelomstraat 42, 3745 Elgenbilzen. De BeglJnenvÍJvers te Helchteren.
25. Langenaken Bart, Ordingen-Dorp 29, 3815 St.Truiden. et Provlnciaal Domein tde Nieuwenhoven. 26. Laurent Claudlne, J.Ectorstraat 26, 34OO Landen. Een septemberwandellng door de beemden te Landen. 27. Lemmens Krls, Runkstersteen$reg 119, 35OO Hasselt. Het Provinclaal Domein te BokriJk. 28. Marlën René, Rikslngenstraat 84? 3?Oo Tongeren. Hardellngen te St.Hufbrechts Herck. 29. Martens Hllde, Romelnse Wes VeLm 16, 3806 St.Trulden. Een Ruilverkavelingswandellng te VeIm en Halmaal. 30. Martens Luc, tereykenstraat 11, 3813 Zepperen (St.fruiden). Ben wandeling door het land van Loon te Borgloon. 31 MathiJs Benny, Zolderse Kieuel 148, 3511 Kuringen, Hasselt. De abdfJ Herkenrode te Kuringen. 32. Moesen Ahita, Runkstersteenweg 66, 35oO Hasselt. De AugustiJnenviJvers te Diepenbeek. 33. Moyaers Luc, KommanderfJstraat 52, 38OO St.Trulden. Zo maar...ln Je achtertuintje te Terbiest, St.Truiclen. 34. Piquet lvonne, Brustemdorp 13, 3815 St.Truiden. De burchtruine te Brustem, St.Truiden. 35. Poncelet Henri, Hasseltsesteenweg 524, 3821 Kozen (St.Truiden Het kluisbos te St.Truiden. 36. Princen Ivonne, Luikersteenweg 487, 3860 St.Truiden(Gelmen). t7 Het Scheurrebuske en omgevfng te Engelmanshoven. 37. Roggen Eddy, Stertelstraat 92, St.Truiden. Een wandeling door het land van Loon, Borgloon. 38. Rutten Jos, Venlose .Steenweg 7, 3680 Kinrooi. fn het ViJverbroek te Kessenich. 39. Stevens Liesbeth, Pol.lenus.straat 32, 3510 Kemrt, HasseIt. De groene Delle te Stokrooie, Hasselt. 4|U.. Stockmans t*íarleen, Nachtegalenstraat 28, 3510 Kermt, HasseLt De groene Delle te Stokrooie, Hasselt. 4L. Van Àsch Yvette, St.Hubertusplein, 10, 35OO HasseIt. De omgeving van de Galgenbeek te Hasselt-. 42. Van Brabant Florent, Meerkoetstraat 18, 3530 Houthalen. De Ten Haagdorenheide te Houthalen. 43. Vandenbergh Freddy, Vllegpleinweg 51, 3520 Zonhoven. Driemaal te voet vanuit het KoninkliJk fnstituut voor Doven en Spraakgestoorden te Hasselt. 44:, Vandesande Marc, Rechterstraat t, 3511 Hasselt. Het Provlnclaal Domein te BokriJk. 45. van Herberghen Mark, oplintersesteenweg 139, 33Oo Tienen. Wandelen ln Hoegaarden. 46. Van Doorslaer,Bert, Bevingen Centrum 1O3, 38OO St.Truiden.
Drlemaal te voet vanuit het KonlnkliJk Instituut voor en Spraakgestoorden te Hasselt. 47. Vanmarsenille Peter, Weverslaan 6, 35OO Hasselt. De ÀugustiJnenvlJvers te Dlepenbeek.
Doven
48. Vanvelk Jan, Huizenstraat 111, 3820 ÀIken. Het klulsbos te St.Truiden. 49. Vanvuchelen Ivo, Abtenstraat 10, St.Truiden. Het Provinciaal Domefn van Nleuwenhoven. 50. Verheyden Katleen, Naamsesteenweg 245, 38OO St.Truiden. Tussen Cicindria en Molenbeek. 51. Winnen Willy, Naamsesteenlreg 166, 38OO St.Truiden. Het Provinciaal fiomein van Nieuwenhoven te St.Truiden. SamenstelJ.lng van de spreekbeurten; Diederfk De LeersniJder. Samenstelling van de adressenllJst: Cécfle Ulenaers. Samenstelllng van de wandelgfdsen : Liliane Dedroog.
sannenwenkt n Op 5 december 1982 organieeerde het CVN te Antwerpen een colIoquium over "DE MAATSCHAPPELTJKE FtNcrrE vA¡,t DE NATIuRcrDs', beetaande uit 5 referaten die elk afzonderlíjk het werk van
de natuurgids op naatschappelijk niveau belÍchtten. Aansluítend op de prornorrering van de nieuwe líchting dachten we dat het rnisechien goed wao eerst de Linburgae bijdrage te plaat J. L.
18
NÀTUURGIDSEN EN SAIvIENWERKTNG MET ANDERE MILIEU\¡ERENIGTNGEN
Beste collega's natuurqidsen, dames en heren, Een colloqiurn ars dft heeft arleen maar zLn, indien het ziJn gevorgen heeft in de toekomst voor ieder van u afzonderriJk en voor de natuurgidsen, alsgroep, in het algemeen. we komèn hier inclerdaad sanren om te leren, oÍr frLsse ideeËn op te doen, om de verbonclenheÍd met mekaar uit te drukken en ten ãlotte om iets te vieren. vôôr een week diende ik een wandering te gidsen in één van onze parkgebieden. ondanks de toelatlng van de eigenares, stootte ik bij de boswachter op een welgering om het terrein te betreden. ÀIs natuurgfds, en geëngageerd in de plaatseliJke Adviesraad Leefmilleu had ik miJ, sa¡nen met anderen, verzet tegen de asfarterÍng van een bepaalde w€9r die de boswachter van nut kon ziJn maar tevens de rust van het domein in gevaar bracht. rk heb mijn wandeling elders geleld, maar dit voorval illustreert hoe nauw milieu-educatle en miLieu-aktle met elkaar verbonden zLJn. Ik wens daarom te verwi Jzen naar het derde Vlaams groencongres "Natuurbehoud en Landschapszotg in Vlaanderen" in october 1980 waar velen van U zeker aanwezfg waren, en heb 1n dat ltJvlg werk met conqresbesluiten de functies van de natuurbehoudsverenigingen- en 1n breder kader- de milieuvereniglngen onder de loep genomen en getoetstr aan de verwachtingen die een natuurgids blJ mij oproept. Àls eerste wordt de waak- en alarmfunctie vermeld met enerziJds het signaleren van en het opkomen voor bedreigde natuurgebieden en anderziJds het slgnaleren van inbreuken en het vaststellen van overtredlngen ü¡aar de vereniging dan in de plaats van de passieve overheid gaat optreden. Konkreet denken we hier aan de
Polder en aan de strlJd dle gevoerd werd tegerr de À24, Hobokense werden. . aangekÌ-aagd
een g19.s vast-dat een illegale vlJver f. iori gelerden stelde -ãn-ãar neõ krouwpakket. met het week-end-verblij wercr uitgebagéärã Dankzl1 een-snel alarm en kant en klaar-i"g om op te richteñ. notabene de tussenkom,;t-Uij-ã" ã.tutheden werden de bouwplannen, Wg-pakket Het van een Sche¡>en vãn de st-ad Hasselt, verlJde1d. w.erd terug af:éãvoerd en de prcetlure tot hèrstel in oorspronkeIt.J)çe staat werd ingezet.conservator van een natuurreã-."':'n Li¡nburg kenneñ we allen
20
behoudsgedachte, ter verrechtvaardiglng en kennisgeving van acties, standpunten en lnitlatieven ter voorkoming van inertie biJ de overheid. De pers is hiertoe het meest gebezlgde en practische middel. Hfer vlnden we de natuurgids terug a1s organlsator van wandelingen, f.nfo-avonden , enz. . . Ook biJ het vervullen van de natuurbeherende functle llgt er een taak weggeregd voor de natuurgids. Denk aan het meewerken aan onderhoudswerken 1n reservaten en waardevolle biotopen of aan het organlseren van een paddenoverzetactfe om klelne voorbeelden te noemen. Denk aan een actleve lnbreng ln grotere organlsatles zoals de BNVR, de SLL die zich met het verh¡erven van natuurgebieden bezfghouden om wat grotere voorbeelden te noemen. Ten slotte heeft de milieubeweging een educatieve functle naast een recreatieve. nlaardoor v¡ordt de natuurbeschermlngsgedachte op een rulm publiek overgedragen en kriJgt ze zodoende een ,'soclale dimensie". rmmers alleen door het doen uitgroelen van de betrokkenheid van een eerder beperkte groep tot een bekommernfs van vele burgers, kriJqt het natuurbehoud meer aandacht ln de samen].eving, hetgeen vroeg of Laat in een concreet overheidsbeleid t,erzake moet resulteren. Nochthans wordt nog te veel het educatfeve als enlge roeplng voor de natuurgids gezj-en en þierop de nadruP. gelegd. MiJn inziens heeft het echter welnig zLn om de "wan.Jelende natuurrecreantr' lnteresse voor natuurbehoud.en mllleubeschermlng biJ te brengen lndien de elgen inzit voor deze materj.e zich in het argemeen tot woorden beperkt. De taak van ons, natuurgldsen, lijkt mfj in dit verband drieled 1-. fnformatie van de burger: op z.o ruim mogeltJke schaal over zo groot mogeÌ1Jk deel van het natuurgebeuren in het algemeen en de bedreigingen in het biJzonder, zonder aan de andere facetten van de milieuproblematlek voorbiJ te gaan. 2. Motivatie van de geinformeerde belangstellendeomtrent het "waaromr' \'an de actie, zodat ook híJ of- zíj de dringende en dwingende noodza¡rk tot beschermende acties gaat aanvoeLen. De informatie en de motivatie maken immers ook deel uit van het educatieve aspect. 3. Aktivatie. De geinformeerde burger die gemotiveerd is dient ook geaktlveerd te worden om het milieufront te vervoegen. Al.leen door een drastische uitbreiding van or.ze rangen zullen we in de crisistiJd onze stern nog kunnen laten horen. DaarbiJ moeten ï¡e nog opletten dat er geen wig gedreven wordt tussen de natuurbescherming en de milieuaktle als dusdanig. Wij vechten ten slotte voor dezelfde zaakt. Educatie is belangriJker, maar heeft rneestal een lange termiJneffect, €n indien onze acties niet verscherpêh, zal het voor ons ganse leefmilieu te laat zijn vôÒr de resultaten van de educatie zichtbaar worden. Àls ik dan ook vaststel dat de crisis in de milieubeweging voor het grootste deel te wiJten is aan het ontstellend gebrek aan inzet van jonge of nieuwe mitieu-activisten, dan wens ik te besluiten met een vJarme oproep. Het is de verant$roordeliJkheid van elke natuurgids, maar zeker van die 17OO gidsen die hier nfet zijn, €D van ieder van u om u in te zetten voor de natuur- en miLieubeschermlng, NIET alleen voor educatfeve proJecten, maar vooral door actj.eve j"nzet in de georganiseerde milieu-aktle-beweging voor zover ze biJ u bestaa
en indien ze niet bestaat, dient u de drijfveer te zÍJn voor de
uitbouw ervan.
Dit colloquiun heeft lnderdaad alleen maar zLn, lndien u allen die verantwoordeliJkheid op u neemt. Guldo Huygens,
Lununen.
o
setzoenenkrans /¡ ì )'
I
21
I
n'lt''
Lente haikoe. Tussen bloem en blJ
verlengt elk ogenbtik zlch tot stuifmeel en niets. Freek Dumarais.
üandschap en
ontgrondong 22
Met deze vaote bijdrage in de jaargang 83 van Erica, willen wij u motiveren tot deelname asn het werk rond de Nationale natuurbeecheruringadag te stokkem aan de Maas, zí: zal telkene bestaan uit een bijdrage van de Mana, one allen wel bekend en één gedich van Donaat snijders, een m¡n die zijn hele leven lang werkte en dichtte aan de Maaokant en ale kunstenaar knarsetandend van onmacht getuige sþest zijn van de teloorgang en de uitbuíting van zijn waterhoek. J.L.
DE NÀTTONÀLE NATUURBESCHERMTNGSDAG 1983 TE STOKKEM- DILSEN
De nationale Natuurbeschermingsdag,
die tradioneel georganlseerd wordt in een bedreigd natuurgebied of landschap, zãr ait Jaar fn het Limburgse Stokkem, een deelgerneente van het Maaslandsã otlsen plaatsvinden. Het motto waaronder het gebeuren gaat, ,'Landschap en OntgrondÍng", leç¡t een vinger op een oude vronde. Het Limburgse landschap is in de voorbiJe 20 Jaren landschappelijk zwaar geteisterd door een rvild ontginneã van Maasgrínden. Deze grinden, die grondstoffen vormen voor woning- en t{egenbouw, bliJken in dikke pakken van lo meter en meer, zomaar voor het baggeien te lfggen ln het gebied rangs de Maas: de uiterwaarden. Deze Uiterwaarden zijn door de Maaslandse natuurbescherml-ngskringen getaxeerd als "Vlaanderens meest vermLnkte landschap" en in dit verband wordt de term Maanland frequent gebrulkt. Immers, Dâ reegbaggeren van een gebied blijft er een met water gevulde l"t ku1l achter. De overheid, r.c. de provinclale lnstanties, heeft de taak tot herstructurering op zlch genornen. De gelden t¡Lervoor worden betrokken uit de zogenaamde grindpot. Het is een herstructurerfngstol die de grindbedriJven per ton grlnd dienen te betalen Deze afdrachten ziJn echter zo klein, de mogetiJke aanvulspecie meestal afwezig, zodat de meeste verlaten grindgroeven voor eeuwig waterplas bliJven. De keuze van Stokkem als plaats van de manifestatie ls niet zomaar lukraak gebeurd. Hoewel elk Maaslands Dorp, van Kessenich 1n het Noorden tot Lanaken fn het.Zulden, tientalten hectaren van hun grondgebÍed verloren ten gevolge van de planneroze ontgrinding, 1 a
het Stokkem dat circa 22 )6 van ziJn oppervlakte moest priJsgeven aan het gewroet naar grlnd. Want al wordt op het Gewestplan de heropvulllng van de Stokkemse Maasmeander ten bate van de land-
voorzien, hier ging heel wat verloren. zo ziJn de riJke alluviale landbouwgronden onvervangbaar en de oude Maasarm, eens een prachtig natuurgebied, is voor altiJd verwoest. Àchter het hele opvulproject wordt door de Maaslandse Natuurbeschermers trouwens een levensgroot vraagteken geplaatst omdat de aanvulbouw
gronden ge$roon ontbreken. Een tweede argument voor de keuze van Stokkem als plaats van het natur.¡rbeschermingsgebeuren van 1983, Iigt in het feit dat ln het aangrenzende dorp Elen de ontgrinding op een nog grotere schaal zal toeslaan. Daar wordt immers een reserve-grlndzone voorzfen van maar liefst 365 hectare, waarin de baggeraars vanaf 1981 zullen mogen huishouden. In hetzelfde pakket reserve-grindzones komt trouwens nog een gebied van 216 hectare voor op de Mechelse Heide. "Een catastrofe voor de Maaslandse Natuur" zeggen de organisatoren. Die hopen intussen dat het feest voor de grindlobby nlet zal door'lgaan. BIJ de Raad van State berust. immers een uitgebreid bezwaarschrift en natuurminnend t'taasland hoopt dat in de Ioop van 1983 een natuurgunstige uitspraak van 's lands hoogste
rechtsorgaan wordt uitgebracht. De organisatie van de Nationale Natuurbeschermingsdag 1983, berust biJ het Dilsens GroencomÍtee, de Maaslandse Milleuaktle vzw, het Àktiecomitee tegen de ontgrinding van de Wateringen te EIen dat een deelverenlging is van het croencomitee en de Natuurbeschermingsaktie Limburg. wij verwachten natuurllJk Uw volle in- 23 zet- zodat deze dag kan slagen. Het opzet is alleszins de moeite
waard.
Voor verdere inlichtingen kan U altijd terecht biJ: Stevens Marc, tivoli ", 3650 Lanklaar, DiIsen. Tel: oIL/75.56 .52. Van den Bruel Pons,Mortelveldstr.58, 3650 Elen.TeI: c)l1,/56.55 .47 .
Ze hebben, Ze hebben hoge dijken opgeuo"pen, het bos ¿erníe7.d., uaan d-t aot>'eLenenkea uoonden, grtl.jpg^naag nu aLLe heuoeLen gesLeeht, üaa" feeën, eLfen, indíanenh-oofden tnoonden, S,trake zíjn de. soetsen üeg en de abelen (¿q toren-den, hun uoet ín- ,t tsette land; het gnínd, het geld, de mammon zal het haten.
Vooruítgang? Neen: een teken aan de uancl.! víi -gaa_n xooruít, jaael, naa? andere tíjden en Landen ùaa.? dwengen koníng zijn en uíe het gouden t<ât¡ niet âl,s hun heen belijden oínden geen pî,aata mee? on nog uéL te zijn. " Donaat Sníjdene.
natuuR
¡at
zondeR grenzen 24
op het colloquium dat naar aanleiding van de 2oooete natuurgids doorging te Antwerpen in decesrber 82, epoorde Roeland Dirikx in zijn toeepraak tot de natuurgidsen deze aan tot een æer npndíale vigie op de natuurbegcherming. o¡n aan zijn wene tegemoet-te kormn publiceren wij vanaf jaargang 83 artikelen æt een internationale inelag. De titel zal'zijn: Natuur zonder Grenzen. J.L. TOESPRAÀK OP DE NATIONÀLE NÀTUURBESCHERMT NGSDAG
TE
TN 198 Na de tweede wereldoorlog ls in de westerse landen door de wlssel Ìter k L ng van ta I r ]. J ke f a c tore n ond e r fne êr h e t p ro bI e em ger e zen van de v r t. J e t I j d s be s te d I ng Ve r k o r t I ng va n d e a r be I d s du u r ve r ho g I n g va n de I even s s ta n daa rd on t fìt t k ke 1 i n q v an he t ge mot or L se er d ve r voe vi e t en .5 amen me t e ED ze n uws I op en de ve r sne I 1 i n q v an he t Ie ve n s r 1 en het ge t e id e I I J k on bewoon baa r worden van de s t e de n Daa rui t groeide biJ de enen de behoefte aan verpozing en herontdekking va de natuur, bij de anderen de paradoxàle obcessie om de spañnin MÀLMEDY
gell van een Jachtig bestaan af te reageren in een vlucht naar nog grotere drukte meL nog meer lawaaf. Zo werden t^'e getuigen van een toeristlsche explosie, dle heeft geleid tot een overrompellng van de kustgebieden, aantasting van de bossen en rivieroevers. verloedering van het hooggebergtã en soms onontwarbare verkeerschaos. Het toerisme is een unlvérsele bedreiging ge$rorden voor zijn eigen patrimonium en in bepaarde ge westen voor het gehele leefmllieu. rn ons rand wordt, \,regens de grote bevolkingsdichtheid, het probleem scherper gesteld dan elders. fn de meeste streken zlJn de natuurgebieden schaars en veelal nlet toegankefiJk. Vaak hóren rre beweren, dat het maar best is ze af te sluÍten iñ ptaats van ze bloot te stellen aan vandalisme. Deze stelllng is even asociaar als kortzichtlg: ze kan de situatie arleen máar verergeren, omdat de druk op wat overbtiJft er enorm door verzvraart en ten slotte geen enkel landschap bestand is tegen de mensenmassa dfe het verzadigingspunt heeft overschreden. we moeten 1n tegendeel door middel van een ook door de eigenaars aantrekkellJke regellng een zo groot mogellJk wandelareaal met voldoende spreiding opstel len, zodat elders aan kwetsbare blotopen absoÌute bescherming kan
wor'den verleend.
Dat Jan Publiek geen eerbied heeft voor de natuur, is geen steek houdend argument om terreinen willekeurig af te sluiten: eerbled wordt gekweekt door opvoeding en die kan enkel gebeuren door con tact met de natuur. Ik verwijs hier naar de activfteiten van de beide Centra voor Natuurbeschermingseducatle, Íraarvan de Vlaamse eerbtdaags ziJn 2OOOste natuurgids diplomeert. Dit betekent dat in de loop van L7 jaar reeds aan honderduizende mensen de weg is gewezen naar een verantwoordeliJke relatie met de natuur. Aan dit ontvoogdingsproces hebben ook de nedia en heel wat organisatles deeL genomen en uiteraard het onderwiJs. Maar vooral daar bliJven de inspanningen te sporadLsch: natuureducatle moet de taak ziJn van iedere leerkracht en een rul-mere plaats krijgen in de leerprogramma's. Veel schade wordt aangericht, doordat een gedeelte van het publiek de natuurgebieden beschouwt als terreinen voor actieve recreatie. Het volstaat echter niet te verklaren dat deze fnterpretatie fout is. De overheid moet de middelen scheppen om te voldoen aan de uiteenlopende recreatieve behoeften, zonder daarbiJ te improviseren. De plaatskeuze voor kampeerterreinen, vâcantj-edorpen, sportvelden, horeca-bedrÍjven (om te zwijgen van de pretparken) is vaak onverdedigbaar. In vele gevallen is ook de opgeofferde ruimte veel groter dan wat men werkelijk nodig beeft, vooral als het gaat op prestigeproJecten of winstgevende ondernemingen. Bovendien is een falend beleid voor de lOduizenden illegale week-end-verblijven die tot in de meest afgelegen hoeken zLJn opgetrokken, verantwoordeJ.iJk. Met veel begrip voor de menselijke problemen hebben de Konlng Boudewijnstichting en de Bond Beter Leefmilieu de laatste maan- 25 den mee gezocht naar een redeliJke oplossing om deze toestand te saneren. Nu het Nationaal. Comitee voor de Week-end-verbliJven zonder geldige reden van de onderhandelingstafel is weggelopen, blijft er voor ons maar één oplossing over: de onverblddeliJke afbraak van alles r.rat in de open ruimte op een onwettelijke manj.er werd opgericht. Tot evaluatie'van tlet overheidsbeleid, hebben de natuurbeschermingsdagen altijd ruimschoots gelegenheid geboden. Vo¡ig Jaar we j.n het Hageland Minister Galle harteliJk toegeJuichlromdat hij elndelijk een groenbeleid op gang had weten te brengen. Vandaag moeten we helaas een minder optimistisch geluid laten horen. De met zoveel fierheid aangekondfgde eerste autonome Vlaamse regering heeft tot nog toe geen blijk gegeven van haar bereidheid op de ingeslagen weg verder te gaan. Sedert de onzinnige verdeling van de mflieubevoegdheden onder niet minder dan 3 ministers, heeft ze geen enkel lnitlatief genomen om de uitgewerkte decreten door de Vlaamse Raad te doen behandelen. BiJ de uitspraak, dat met de bespreklng ervan moet worden gewacht tot na de goedkeuring van een decreet op de landinrichting, zullen de natuurbeschermers zich niet neerleggen. DergeliJke maneuvers hebben al te duideliJk tot doel de kwestie op lange baan te schuiven en het groenbeleld gewoonsreg te kelderen. wfj verlangen dan ook absolute voorrang voor het landschaps en het bosdecreet naast de onverwiJlde indiening van het ontwer¡-'decree't op het natuurbehoud. Inmiddels heeft de staatshervorming nauweliJks enige rechtstraakse zeggenschap in milieumateries overgelaten aan de natlonale machthebbers. Ze bliJken trouwens hun bezorgdheid voor het Ieefmilieu met een bevriJdend gevoel van zich te hebben afgeschud: getuige he.t cynisme waãrmee het vervoer van kernafval
erd gelegaliseerd, het energiedebat herLeid tot een parodie en de gigantische stroomonderbrektng voorgesteld ale een onbenulllg lncldent. rk wir mlJ tot deze voorbeelden beperken om terug te keren tot de zo boeiende streek van Marnédy, ln het hartJe ian het Belgisch-Duits natuurpark Hoge-venen-nlfer. Deze pláats van btJeenkomst is wel uiterst geschlkt om nog twee anderä van onze elsen concreet te formuLeren:. -1n de eerste plaats zowel voor Vlaanderen als voor t{allonLe,een degeliJk statuut voor de landschapsparken, zoals voorgesteld op het derde groencongres; -in de tweede plaats gezamerlJk met, de buurranden: beschermlng
en beheer van de grensoverschrlJdende 1andschappen. De actie voor de landschapsparken is 1n de verschillende landen voortgesproten uit een specifleke Europese gedachte. Door ze te verltezenllJken zullen onze volkeren het gelaat van Europa ln ziJn verseheicenheid leren kennen en waarderen. De Belgiscñe bijdrage daartoe is tot nog toe te onbeduÍdend gebleven. r,aten vrlJ daarom onze krachten vèrenigen opdat ons land deze beschamende achterstand ten spoedigste inhaalt. HERMAN DELATJNOTS.
-Medevoorzítter van het Neti onaal Verbond voor NatuurbeechermÍng.
-Voorzitter van de Bond I¿efmilieu, Vlaanderen.
Bete
26
lO tot 15 afhalen en betalen van boæn en atn¡iken aan 20 f:/etuk. Op 26 maårt van
Dít kan gebeuren te: Opglabbeek
Kinrooi.
:
vogelaeiel;
Meeuwen.
Bree, Vríjthof.
ùp 27 rnaart van lO tot 13 afhalen en betalen van bomen en otruiken aan 20 fr/att¡k.
Dit kan gebeuren te: Neeroeteren ; Garage Bøane. A¡nbevolen Soorten:
Zoæreik; kaetanje; beuk;
bcrk;
vlíer
¡
hacelaar; gelderee roos;
lijaterbee;
æidoorn; e
leedoorn.
De Lentesterrenbeelden
.
voor wie de;.racht van de winterhemel is opgevallen, kan de hemel in delente een beetJe tegenvallen. De Melkweg is niet te
zlen en echt heldere sterren of opvallende sterrenbeelden ont-
breken.
Het sterrenbeeld Leeuw ls goed herkenbaar: twee op elkaar rustende trapeziums. ZíJn hoogste stand bereikt dit sterrenbeeld half februarÍ rond 22 uur, half maart rond 21 uur en half april rond 20 uur. Lfnks van deLeeuw treffen rre het "vliegervormige" sterrenbeeld Boötes aan. De hoofdster van dit sterrenbeeld is tle oranJeachtige reuzenster ArcturuS. Verder naar beneden, zuidwaarts, belanden we bij de heldere en wttte ster Spica, boofdster van het sterrenbeeld Maagd.
Net links van Boötes ligt het klelne maar opvallende sterrenbeeld corona Borealis of Noorderkroon. De llgging van de hel-
derste sterren is duidelijk in boog(kroon)vorm. Tony Dethier, Kurlngen.
TERUG N
32 a,
It ¡.t $
¡l
N
DE UUR
natuur cn tunn DE AÀNLEG VÀT{ EEN KRUIDENTUIN.
krttiden, vroeger in el-ken boerehof geteeld, beginnen r{eer ln de belangstelllng te komen. In geen enkele tuin mogen dan ook de etgenLijke keukenkruiden ontbreken. Kruiden ziJn haast onontbeerIiJk voor de gezondheid van mens en dier. Tevens vorrnen de kruiden een bron van gezondheid voor de tuin zeLt. ze houden schadellJke insecten op afstand, verbeteren de gronÇze breiden de plantengemeenschap dte wij tuin noemen uit met een aanzienliJk aantal soorten planten. De volgende belangriJke kruiden kunnen, a1s men er de aangegeven oppervlakte mee beplant, de behoefte van éón gezin aan verse en gedroogde kruiden dekken: bieslook, kervel, piJplook, $tortelpeterselie, tuinkers, maggiplant, rozemariJn, venkel en koriander waarvan we elk een vierkante meter planten. Dan is er nog De
a1sem, salle, mierikswortel en kamllle waarvan een hol-ve vierkan te meter volstaan. Ten sl"otte 1s er dan nog thlJm, maar daar mogen we anderhalve vierkante rneter planten. SniJselderiJ, snlJpeterselle, dragon, kummel, citroemelf.sse en knoflook, daar hebben we 2 M2 voor nodig. Voor basillcum 3 M2, voor sJalotten, bonekruld en marJoliJn 4 M2, voor diLle 5 M2 en voor pepermunt 10 M2 De beste plaats voor de krulden-tufn ls langs de bedden van
de groententuln, evenwiJdlg aan de paden. Mengcultuur met krui is ook uitstekend toepasbaar. Voor bemestlng zlJn kruiden zeer gevoelig. Vooral een teveel aan stikstof maakt ze absoluut vraardeloos. Ze verllezen dan elk aroma. ÀIs basisbemesting kan men nemen: gesteentemeel, bazalt, Hortas en geheel verteerde kompost.
.Ios Berghs, Leopoldsburg. a
natuutr
en Reva Io
33 o
winter echt 1nviel kregen we reeds de eer ste uitgeputte relgers binnen. Meestal ging het om eerstejaarsdferen met een gebrek aan ervarlng biJ het vissen. Ze raakten u1tgeput door het nlet weten hoe en door het feit dat de vissen tiJdens de winter yeela1 stil op de viJverbodem liggen, .. Naast deze relgers verbleven er een massa kLeine zangvogeltJes ln het asiel, Nog voor de
vogels door riJkswachters, bearnbten van Waters en Bossen of polltleagenten fn beslag genomen. In 3 gevallen r{aar we blJgeroepen werden voor het ldentlffceren van de vogels en om ze ult de meestal zeet grote kooien te vangen, werden ¡neer dan 14o vogeltJes, variërend van appelvlnk tot heggemus terug vrlJgelaten. Oudere dieren, lokvogels, zieke of uftgeputte vogeltjes worden naar het asiel gebracht en verbllJven hier
tot in het voorJaar.
In een volgende kooi verbliJven 2 bruine klekendieven. Belden missen ze een hele reeks slagpennen, zodat ze de trek naar het Zulden nlet konden meemaken en hun "wintervacantle,' bij ons mochten doorbrengen. _Ook kregen we enkele zogenaamde "hopeloze gevallen', blnnen, zo ondermeer een 1l g.trioãèn aperwervrouwtJe dat men -d. prfkkeidraad dan ze)-f. wilde behandelen. tta ongeveer-één week kwam het dler ln het aslel terecht met een reeds ãfetervende vreuger. Hetzelfde gebeurde met een þulzerd dle een open beenbreuk op_ lfep. Goedbedoelende lieden spalkten deze breuk ze!.f,. Resultaal, een afgestorven poot, rot van de nagels tot tegen het onderriJf. Moet Je ntet vragen wat dat beest hèeft afgeziãn. op een andeie plaats in Lfmburg vond npn een buizerd met een gebrõken vleugel. Daar het toch nog zo een schoon beestJe lras, hield men hem õen dagen alvorens hem naar het asfer te brengen. buizerd lltgl hleld er een scheef aan mekaar gegroeide vreugei aanDe over. Laatst had men mfJ naar zolder ontboden. Ter plaatse aangekomen bleek, dat de voger waarvoor men mlJ had opgètrommeld nõg rn het bos Iag. In dat bewuste bos aangekomen was-ãe sukkel verãweweggekroÞêD, gewoon onvlndbaar. Resultaat: 50 KM rfJden, le!, kele uren zoeken ln het bos...soms hebben we r¡eer last met de êr1men sen als met, de dLeren. Ook vanuit ons'pas opgericht zoogdlerenasleL is heelwat nieuws te melden. Het oor34
spronkellJk plaatsgebrek is ipgelost, daar de verantwoor dellJke voor dit asLel verhulsde naar een boerderlJ met, een zeet grote schuur en zolder. Hler werden nieuwe koofen geinstalleerd, zodat elke egel nu beschikt over minimum 2 M2 vrfJe loop ruimte. Kooien voor andere dieren moeten nog aanqekocht worden ln de loop van de gende maanden. We wachten en kel nog aã.leen op de centen.
,Vorlg Jaar Lmmmers kostte het Natuurlrulpcentrum meer dan 600.O@ fr aan werklngskosten. Voor de 5O.OoO KM dle werden afgelegd ontvlngen we slechts vergoedingen voor 35.OOO KM. En natuur-
lijk werkt ledereen gratLs. Om U een ldee te geven van de omvang van zulk asielwerk som lk U hferonder even de dleren op die de laatste
maanden werden blnnengebra
12 blauwe refgers; 2 brulne kiekendlevent 18 bufzerden, 2 bosuilen;
I groen specht;
1 kerkull,
52 klelne zangvogeltJes, 3 torenvalken, 2 sperwers, 18 egels, 2 bunzings en nog een hele reeks nlet beschermde dieren die allen met evenveel zorg verzorgd vrerden. Verder traden lre op tegen illegale vogelvangers te Às, te Opg.labbeek, tê Klnrool, tê Maasmechelen, t€ Haaselt, te Neeroeteren en te Dorne. Dacht U dat er geen meer waren? U moest eens l¡eten wat er aLlemaal gerotzooid wordt, Om onze act,iviteiten te kunnen blijven verder zetten, en we vragen nÍet beter, is er geld nodig, veel qeld...Àls U wil helpen k dat. U kan onze nieuwe stikers kopen en.. .zel..f. verkopen. PrfJs: 20 frank per stuk. t{e ontwferpen ze zeJ.f zoals we alles zeLf, doen om toch rnar zo goedkoop mogelljk te werken. HiJ beelt ons nieuw symbool af: een buizetd en een bunzing. Want we hebben nu te zorgen ..,¿r'érr voor vogels...én voor zoogdieren. Helpt U ook???????
alvast bedankt, siI Jansen, opglabbeek.
boek van 35 a
ecn boerdetr J o o 0
Sedert enkele,jaren leven Rik en Marijke op en van een boer
LÀMMERTIJD.
Begin Januari. De belangriJkste gebeurtenÍssen die wiJ dft Jaar verwachten zlJn op onze kalender aangeduid. Voor ons zLJn dat de werpdata van onze schapen en gieten. Vooral voor schapen is dat erg belangriJk. Gewoonlijk kunnen ze het alleen âf, maar ben Je er blJ een moeiliJke bevalling niet bij, dan kunnen moeder en Jong sterven. Om de werpdata te weten ls Bram, de vader van de nÍeuwe generatie, tlJdens de dekperlode ultgedost met een dekblok. EIke avond werd nogekeken van welk schaap het rugeinde gekleurd ls. We tellen biJ de datum van dle
biJ en v¡e kennen de vermoedeLiJke werpdata. Bette, het zwarte schaap, is het eerste aan de beurt. 9 febru_ ari ls de grote dag voor Bette. Dinsdagavond wordt apart gezet in een d1fi, gestrooid hok. Het is urrjkbaar nletzenaar haar zin- woensdagmorgen 6 uur: de wekker raat een venÍJnige tuut horen. rn de stal 1s alLes nog rustfg, dus ...maar lreer terug onder de wor. De hele dag brrjft Betãe rustlg, zorang ze lekkere hapJes kriJgt vindt ze het best naar haar àrn. ook woensdagnacht gebeurt, er niets en de donderdag mag ze met de andere schaien de wei 1n. rs Av-onds gaat ze teiug ñaar het kraarnhok, ar wi¡st niets er op dat het zover is. De ñatuur kan Je nlet åwtngenl vriJdagmorgen 8 uur. De wekker ls nlet afgeropen. Rik schlet fn 7íJn kleren, snert naar de stal en staat-ampertJes twee se_ conden terug binnen: ,,Je raadt het noo1t,'. rk durf ãr nlet aan denken. "Het is misgegaan', schiet het door miJn hoofd. Maar zo efg is het gelukkig niet. Ze heeft gelammerd, ons zwart schaap. dag 146 dagen
36
Kleur van de dochter? Witt Maandag 14 februari is Bea aan de beurt. De zondagnacht wordt er tweemaar gekeken. 's Morgens om g uur is ze nog rùstig aan het herkauwen.Àls om 9 uur ãan de voederronde uegõnnàn wõrdt, blfjkt de bevarllng begonnen. De waterblaas is gðsprongen, de pootJes en het snuitJe, waaruileen brauw aangelõpeir toñg úangt, ziJn zichtbaar. Rik is er het eerste b1J en ¡lartien komt miJ-roe pen._ TerwiJl ik Bea karmeer, probeert ntx net l_am, dat denkõri1r <ìood is, erult te trekken. t¡el gaat moeilljk, de kinderen dte staan te kiJken houden de adem in. Het Jonõ glijdt eruft en brij roerloos liggen op het stro. ¡ls Rlk het wil opnemen om te kiJken of het schudt het ziJn kopje en laat een mekkergeluidje horen. Deleeft, moeder reageert onmiddeliJk en begint het Jong schoon te llkken. DorientJe leeftt De 15 febrauri zou Bertha werpen. ?,e is erg dik en als ze neer kan je beiden zlJden de 5ongen zien stampen. Dat worden er lÍqt minstens dus twee. Vanaf maanãag wordt er elke nacht om drie en orn zes uur even gekeken. Àrs i.k donderdagavond om L4 uur 1n miJn bed rol, vrees ik er nlet tiJdig uft te Èunnen als het zover iÁ. Deze tiJd ls voor ons afmattend. Maar als Rik om half vier komt zeggen dat het begint, ben ik klaar wakker. pootjes en het snuitfe ziJn zichtbaar. Rik tracht te helpen - Devoorzichtig'te door trekkeñ. DE kop ls erdoor, maar tot onze verbazing_ griJdt het Jong er niet ult zoals het hoort. Rik probeert te trekken, maar het ram zit muurvast. Er is geen beweging Ín te krlJ_gen. De laatste oplossfng fs de veearts, ùat gaat er ãnders met het
Jong gebeuren? ' 10 mlnuten na het telefoontJe riJdt de veearts de blnnenplaats Jong wordt weer helemaal naàr binnen gewurmd, zeer Legen 9p-zln l"t van de de moeder die uit alle macht tegenúerkt. l{at was er nu aan de hand? Een lam wordt normaat geboien met gestrekte voorpoten en daarp de kop. Dokus had zíJn voorpoot¡es ñiet helemaal geôtrekt, zodat hiJ nfet door de opening iñ het uerxenbeen van zíJn moeder kon. Het breef biJ één Jong, maar het was ar zo groot als eentJe van één week oud. ¡,toeder-en-zoon stelren het r¡eI. Wat zal het nu worden met Belfnda en Bessy? Misschien vertellen we daar wel lets over in Erica nummer 2 vãn 1993.
Rlk en MariJke Rappé, Borgloon.
natuutr a
o
en voed t n
voor de tneede keer in de zeg jaar dat ik Erica heb genaakt, ontving de redaktie een brief van een lezer. t{e zijn daar erg dankbaãr voor en publiceren hem dan ook graag. Dit gebeurt niet alleen omdat wij vooretander en verdediger zijn van defeÍ*i5"-.u"íngeuiting, o,¡ar ook o¡dat deze brief poistÍeve een wel is Het weten. Úet ten bevat dIe iedeieen mag, zoniet dat zelfa bewÍjst brief deze vorm van verkapte reclame, maar reclame een positieve kant kan hebben. J.L.
OeveI, 25 Januari 1983. 66, 3s ?O Linde Peer. Linde A/d redaktieraad van Erica p/a steenweg
Geachte Redaktie,
in Erica van Aansluitend op het artikel "Natuur en Voeding" de vergiftigingop december Ì1., waãrin terecht wordt oebtezen is het wellicht ðn" voedsel o.a. door de landbðuwmethodes, een georganiseerer dat "ã" om volgende tekst als illustratie drukken' ""ltig te de akúie daartegen is, in Erica af GROENTEN VAN BEROEPSTELI'RS ZONDER
GIF.
Een 3O-taI beroepstelers hebben zich sedert een paar jaar verBelgisch-Pioenigd in de organisåtie BELBIOR vzt^t. (wat staat voor die begeleiden te beroepstelers iããíscn Organiãch) met het doet en meststoffen ehemische zonder Uiãfogi"ch willen telen d.vt.z. telers De aangesloten oorsprong. van synthetische laboratoria van Dr. "piããí*iddelen siaan onder controle van de microbiologische het gebied van weop dat H. P. Rusch van Herbron in Duitsland, twintig sedãrt controle àn Jaar-baanlé"ããf,"ppeli¡iã ¡eé"leidins staalnamen De landen. omringende brekend-irerk- verrícht in de ons tegen alleen zich die en de controles gebeuren door vriJr+illigers onkostenvergoeding voor deze taak inzetten. Meer dan ooit zíe ik nu in, dat wij !n onze strijd voor natuur behor¡d de landbouw niet uit het oog mogen verltezen' De meeste om meec van onze boeren zLJn bedrlJfsleideis geworden, weten niet het mizíJ hoe ú gaan met de natúur en bãseffen zeLi niet meer lieu verknoeien.
37
38
zonder scrupules rvordt met zware machines grond dichtge_ walsd- Er wordt medogenloos-orngesprongen met de chemische nufp¡ñiddelen en bestriJdlngsmiddelen. siecrrãs een klein gedeelte van de agressieve zouten uit de.bemesting wordt aooi aË-pranten op_ genornen; de rest verdwiJnt in de groñd en blijfi er ãnafbreek_ baar achter of vormt anãere gevaairijke giften. Na enkele jaren chemisch boeren is de landbouwgrond ioor het bacteriënleven dood. Àls natuurgids kunnen en mogen wij die evolutie niet negeren. waar- wiJ kunen moeten wiJ ons ook voõr dergelijke initiatiéven, die,het getij willen doen keren, inzetten onder de vorrn van: 1. Vrijwilligerswerk zoaLs staalnemer; 2. Benaderen van telers en boeren en hen doen inzien dat het ?.o niet verder meer kan; 3- afnemen van biologisch geteelde vruchten,. 4. geinteresseerde terers ãanmelden bij verenlgingen zoals Belbior ì ondertussen ben ik staalnemer-coördinator geworden. Dat behelst de organisatj.e van de groep staalnemers (mãlnenteuf ¿) , zeLE, be_ zoeken en volgen van een tientat bedriJven, begeleiden van staaL nerners en telers, contact met laboratoiium en konsulent, den van telersdossiers, o¡maken van verslagen, beheer vanblJhoude uit te reiken certificaten, lid van de technisðhe commissie , enz... Iteel boeiend vind ik de bedriJfsbezoeken, waar ik evntr:eer samen met de teler de velden lntrek om de nodige vaststellingen te doen. DankziJ de wetenschappetijke begeleiding door rabo en consulent hebbende Belbiortelèis oóx in ãe bioloiische teelr een houvast en een richtliJn. De resurtaten riegen er dan ook niet om. Na ongeveer 3 jaar telen op biologi.sche wi jze en volgens dertchtli5nãn de consurent, is over het algemeen de giond gesaneerd en invan gestaat zondmakendê, smakelijke, kwanttatief véelvutdiqe en kwalitatief mooje: vrucht-en voort te brengen. Momenteer wonát door ons zotn 60 hectare beqeleid en op dié wiJze gecontror-eerd. De meeste teiers zitten rond Roeselare, lièr eñ Brusser. Limburg heeft er slecht.s éeln. tÞ problemen van onze bedrijven zijn vooral: on_ kruidbestriJdlng en afzet. De onkruiden tracht men te beheersen langs mechanische en thermische weg; t¡ier moet nog veeJ. opzoeking gebeuren. De afzex'verJ.oopt stroef...langs boeienmarktän op dð itearf.jven bereikt men slechLs een klein percentage van de þotentiere kl.anten. Àan de natuurgidsen zou lk durven zeggen: vraaq naar biorogisch geteelde producten. Als zij nier gemðtiveerd zíJn... -wie dan wet? Help de telers die het goed menen met de consument en de natuur-. _vraag naar _hun producten. De Belbior-producten ziJn vergezeld van certificaten r.taarvan de uitreikiñg aan strenge regels zíJn onderworpen.
Teirlinck Àndré, natuurgids; Lelielaan 48, 243L Oevel.
f J ne o o 0
t
e9
I
a
wcnCe[p[ekjes OP SÎÀP EìI OP ZOEK TN DE HOGE VENEN In de Hoge Venen 1g vcel te zlen en
te baleven. Op de eercte plaate ls het een groot natuur- qn wandelgebLed, raar Je heerllJk kan ln rondzeerven. Àle natuurgrebled van een zeldzaao type ztJn de Hogre Venen ulteraard zear interessant voor de studle van de flora. lle verriJzen hiervoor naar ona artikel Ln Brlca 7/82. Bulten de planten zlJn er de heerllJke panoranars, dê schilderachtlge valleftJea, sons zeêr naur net stclle helllngen aD ïâtervalletJes, enkele rotsforuatles, dc veenplaarên, tocgedckt net cen dlk veennoatapiJt en de 'veenraritelten" zoalg plngo,s, perrLers en pouhons (zle vorige afleverlngr). h¡lten al uat er vanzelf gekomen i.s, vLnden ye ln de Hoge Venen ook heeL wat sporen van meneelÍJke ooreprong, dle intercssant genoeg zlJn o¡u te gaan opzoeken en beklJken. lferd het gebfcd gedurende eeuwen geachurd onwille van zLJn rur kllnaat en zlJn onvruchtbare grond, het uae steeds een rtrangltzonei. D€ Ronelnen legden er hun I'Via Hansuerisca" door. Later serd het gebied doorkruist door relzfgers en pelgrlns en door transporten van koper en J,jzer. VeIe oude wegbenanlngen herinneren daaraan. De Hoge Venen ziJn ook eteedg een grensstreek geweeat. Te oordelen naar het aantal en de verscheldenheid van de grenepalen, moet er over die grenzen nogal wat geklbbeld zlJn. OÞk de vele kruieen werden door de nens geplant. Ze herinneren dlkwlJla aan traglsche gebeurtenlgeen. Or¡er dit allæ ennog veel neer willen we fn deze en volgende aflevering wat vertellen. I 2 3 4 5 t{ie zlch ondertugsen de 4 kaarten van iLea Anls de Ia Pagnei heeft aangeechaft, kan ge6 7 I 9 10 brulk naken van de cLJferverulJzLng on de behandelde ondemerpen op dle kaarten terug It L2 r3 t4 t5 te vlnden. Verdeel elke kaart in 15 vakken 2911e op de flgruur hiernaaet. fn een verrlJzLng geeft het eerste clJfer dan het nummer van de kaart en het Lreeãe ciJfer het numner van het vak.
39
BegÍnnen rre ons overzicht ¡net de berangrlJkste gebouwen van de Hoge venen en het randgebied. Dlt zt)n-genakkerilr lokallseerbare punten en dug ook goede vertrexþunãen voor tochten. BARÀQug l'tIcHEL (3/41 . Alllcht de neegte bekende plaats van de
ffistaat"""ããi¿-;ã";ã;;ãnt,eriseenrutmeparklng en Je kan er gebruik maken van een informatlefaneel + kaart. Baraque ltichel kende een beschelden beg!.n toen tn fgog de echtelingen Mlchel sC[üfTz-PotTIER op deze itaate een hut oprlchtten. Deze lag aan de oude weg ,.ralhay-sourbrodt. De weg Eupeñ-uatmeay bestond toen nog nfet. In de f¡ut van SCH|T|ITZ vonãen reizlgera een rugt¡rlaats voor de mlddag en een veilig onderkomen bij noodweer. Ridder Henri-Toussalnt PISCHBÀCH, wJ.ãne schoonzoon RONDCHENE ln r8t9 door I'tichel scH¡{rrz gereå werd van een gew!.sse 9ood, schonk ult dankbaarheid aan sClt¡,trrz de middelen om ziJn hut te verbeteren en te vergroten. Aan de gevel van Baraque Michel werd een klok opgehangen en sCH¡rtITz moeet deze bi j mlet en sneeurnral luiden om verdwaalde reizlgers naar zljn truL te loodeen. De klok draagt het inschrift ,'õancte petre] ora pro nobls - 1589". De orlglnere klok bevlndt zich nu in'het van vervlers, maar aan de gever van Barague Michel hangtmuseun nog een getrouvte copie. l,lichel ScHlrIT¿ moest ook eeñ reglster :!9-.ds blJhouden met getuigeniesen van de mensen dle door het klo[kegrelui gered werden. lot l8g9 bevatte dit register 126 nanen. IOO m. ten zuidwest van Barague l.lichel liet FISCHBACIT tn tg3o een kapel bouwen dle naar hem genoemd werd. Baraque Miche1 is een zeer interessant vertrekpunt voor door het veengebied. voorar het pad langs NorR FLoHÀy is tochten te bevelen. ook ãe gekende wandelinõ i..rõ"-a. HELLE vertrekt aan aan Baraque Michel. (3,/ro). 3 km. ten zuÍdoost van Baraque Mi.cher. 40 Eorr¿IcE Hoogste punt van Betgiër_694 m. De toren, 24 m. hoog, êD het restaurant zijn gebouwd in 1933. Boven op de toren bevlndt zich br¿rndwachtkabine. Àchter de toren : '.signal de Botrange'r eerr een heuveltje van 6 m. hoogte met bovenâan õen stenen ta¡iet dat precies de hoogte van 7oo m. aanduidt. verder ,'pyRÀlfrDE TRÀNcHoh,,, een geoclet,isch punt van terrelnopmetingen ten tiJde vari Nâponaar de Franse Koronel rñ¡wcgory diã de opmetingen l"gl,- genoend leidde. Tenslotte bevindt zich vlakbij Botrange ook het, wêê¡.kundig station van het K.ìt.I. Botrange ls het vertrekpunt voor tochten door Fagne Íùalonne, Fagne de Clefay en omgeving. FERME DE HÀRsq (3/I2). Nabij de Eau Rouge. Vroeger een hoeve van ffitaveIoi.Ñ"."i',aemorràõisch..ã¿-'ã"taurant, waar je gerust met een groep kån binnenvallen. In de bijgeboúwen kan overnacht worden. Ferme de Harse ls thans het Centrum van de oekrafeners in Betglër_ T3!.Je o.m. merkt aan de afbeet-dingen in het café. De onmtaåellijle omgeving wordt ontsierd een camping-caravaning-maar, wat veei erger is, blnnenkortdoor door de aanreg van de À27 die op slechts 3oo m. daarvandaan de varrel van de Eau Rouge zar kruisen. Dezelfde À27 die in de omgevLng van sÀRT al de prachlige vallei van de Hoëgne verknoeid Hier is het verzet blijkbaar te laat op gañg gekomen. heeft. Ferme de Harse is het vertrekpunt voor^ tõchãeñ rangs de Eau _
Rouge met haar pouhons.
zrJ Kmo zulctoost van Kalterherberg. rdeaal vertrekpunt voor tochten lgngs de Hohe r.rark en de õchwalm, zoaÌs beãchreven in vorÍge afleverlng
1945 ln gebrulk l3/L41. Gebouwd ln I8?5, totglndg vorlg Jaar gezelllg café-restaurant, ffi met nieuwe, gastvrlJe Vlaamge uitbater. Geechlkt als vertrekpunt voor mooie wandeling€D, aan de rand van het Plateau, langs de Bayehon (met waterval), Ru du Pouhon en lfarche. REICHENSTEIN (5/31. Àan de Rur , langs de oude weg Àken-lfrler. In de lle eeuw e tond hler een veraterkt kasteel van de graven van Limburg. Tr¡ssen Il31 en ll37 wsrd op dezelfde plaats door I{ALERÀN II; hertogr van Llmburg, een klooster gebouwd voor de NorbertiJnèn, dle opdracht klegen relzlger! en pelgrine te ontvangen eñ te-verzorgen. In 1714 werd het klooater nog verheven tot prJ.euré, uraar de Frange Revolutie betekende het eLnde. Thane een llkeurstokerLJ. Zet' Je auto langs de vlJver en wandel gerust eens het binnenpleiñ op en bewõnder het prlorshufe en het kerkJe (17de eeuwl. In het lburo, kun Je geeatrlJke dranken kopen, speclalLtelten dle alleen hier te verkrlJgen zL)n. Reichenstel.n Ls het vertrekpunt voor wandellngen in westefljke het rlvlertJe de richting naar KREUZ lll \/ENN ø/31 , Iangg(4/2) (4/2-3r, bovur' nret brandwachtde hoogte van ERüEssrÉF
Uq,LIN DU
BAY-EITON
toren.
nlet berelk-
. van Henrl RINQUET (f89fwoonplaats lige per auto.voorma baar ü. rde RINQUET was ingenieur en Leraar NEGUS L974 ), bljgenaand en zich vestlgde ln een anbt neerlegde 1936 ziJn hi tot, J ln prlmit I eve hut Ln ziJn ge Itefd Hoogveen. Na ziJn dood blljft, volgens zLJn laatste wllsbeschikkfng, zí)n hut open voor lederEEN. RINQUBÎ Ligt begraven op het kerkhof van XHOFFRÀIX ß/L4r. Voor tochten door de Oogtelijke pool van de Hoge Venen, raden we als vertrekpunt parklng BRÀCI(VEI9N aan (2/I3l , Iange de baan EUPEì¡-¡.{oNSCHAU, 9OO nr. voorbij dc 3Ot. hoge brandwaclttoren. &¡ssen parkeren 5OO mo Vêrdêr, rechts van de baan. Voor toChten door prachtJ.g veengebiedrnl. BF"ÀCKVENN, STEINLEY-en KUTENHÀRT. t{ie meer hãt noordeliJke deel van dit gebied wtl bezoeken, kan vertrekken aan VENNKREUZ (2/L) dat zlch bevindt tenidden het Raerenerwald, langs de schLlderachtige weg EUPEN-RöTGEI¡. Ook SCHI{ERZFELD \Z/g} ten zuiden van RöTGEN 1g een zeer goed CÀBAI¡E VÀ¡¡ DB NEGUS 1,3/81
Tenldden de venen en
vertrekpunt. KRUISEN
I{e beperken ons tot de voornaamtste. Voor meer Lnformatie verwiJzen we naar de literatuur onderaan dit artikel. CNOIX DES PIAI.ICéS
of
KRUIS DER VERLOOFDEN
(3/3',. ÀIll.cht
bekend-
le SOIIIEID, ln Ité kruis. Herinn erlng aan François REIFF en l'[ar De ontzielde 1lontberÍng. en van kou komen t87t omge Januarl teruggevonden. paa later 2 naanden chamen werden cRorx t{ocrEL (,3/41 . llooi stenen kruls. Het oudste originele Hoge Venen. Opgericht in L626 voor ".IÀCOB ¡'loCI(EL ffiC ER¡{ORDET 1626.'. Op oude kaarten dlkwljls ver.tAltERLiCH FOERSTER neld als herkenningspunt. Precles op de oude grena Llnturg-LuLk. CROIX DU PRIEUR (3/41 . 2OO rn. ten oosten van Baraque l.ll.cÌ¡el. Reeds ln f566 werd op deze p laats een kruls geplant als gr€naechelding tussen FRÀNCHII,iONT en STAVELOT. Het huldige elken kruis net gebeeldhouwde Ctrrietusff.gruur werd geplaatst ln I95O. CROIX DU SENTIER dr.ÀIX (2/91 . In de oosthoek van STEIlilLElnrENN. õ-feñEãEfepunt langs oude weg Ncen-l'lonschau. Het oude, nog aanwezlge kruis van 1896 werd reeds vervangren door ê€D lacêri-
ter van 1956.
LINOì¡ (z/Lr. Zeer nooL gtenen kruls voor ,J.T. LIIIOìI, op deze plaats overleden 7 25 febr. CROIX
41
(L/7 ) llooi stenen kruls voor Ttréodore GRISARD, hreæ;ñiõñã op I 7.1.1750 door houtdleven. Het huldlge kruig ls een copie van I 946. CROIX DES RUSSES (4/6r. Langs de Rur. Naan kont nlct voor op de kaart, het krula zcLf wcl. Op dezc plaata bcvond zich tl Jdena de 2de wereldoorlog een klein kanp voor Russlsche kriJge a 28 Ruecen, oagekonen Ln dlt kanp en ln het kanp van Eçtevançtenen leenborn liggen begraven op het kerkhof van NIDRLU (5/L3r. KREUZ TM VENN (4 /31 Indrukwekkend lJzeren kruLs van 6 m. ho 4t boven op de rots RI CHELSLEY, 8OO m. zui.dwest van Reichenstel. O¡ Opgericht voor St ephan HORCHEN (f639-I686) prl.or van de abdt J van Reicheneteln en biJgenaamd "de apostel van de venen". -CROIX GRISÀRD
a
a
a
BORIIES
of grenepalen dÍenen natuurliJk om grenzen af te bakenen. In het verleden gingen deze palen dikwlJls-snel dfenet doen als herkennLngepunten 1n het terreln, dus als wegnriJzers. Miaschl.en juist daarom zljn zovele staatkundlg achterhãalãe palen blfJven staan. ze vormen nu een blJkornende attraktle in de streek. BORNES lrÀRIE-@ts (3/5-3/9-3/Lor. rn l?55 geptaatsr op lagt reela om een geschit te íegelen tugsen Llmbtrrg, Luxemburg en Stavelot. ggsgg_g:f.. (4/9-4/LÈ4/L5, . .rutlers-Luxemburg. Van t?91. BoRNES F.r.-C.I. (3/4r. hler is onzekerheld over de betekenig .roiêl i;p¿;i;rã-õorrune de ralhay' ffifwet ofwel "Francimontesis lurl.sdictlo (rechtsgebted Franchlñont)Conventualle Iurisdlctio (rechtsgebied vañ het klooster, in dit .42 geval Stavelot). Een kluif voor hlstorici. De bornes koñen al Bornes
voor op kaarten van begin l8de eeuwo BORNES K. Kalterh erberg. ISde eeuür. (4/2t åOE¡{E€ l{. MaLnedy. ISde eeutr. (3/g-3/I2-3/Ljl . ffi.-w.g.ig/s|.xonintriJkNederland-fla1rnes-Butgenbach. ffi15 en r83o de gíens aan tugsen Nederrand en Pruiser¡ (waartoe lfaimes en Butgenbach behoorden). BONP!=P.P¡ (3/5 tot 3/L2r. Geþtaatst rn 1939. Dr¡iden de grens van I83O af tuasen BelgÍë en pruisen âârrr P.lE$*9: t=TRgIs: coBl'IFs . ( 3,/Io) . Mêt inschrlf t LItf ( burg ) -LUx( eurburg ) -sîÀvELor..Geplaát,st fn t755 en hoort eigenliJk bij de Borneg llarle-Thérèse.
vergeten we tenslotte de vele klelne schiJnbaar waarderoze betonnen paaltjes nlet dle de huidige nummers der bospercelen aanduiden. ze zijn dlkwljls te vlndèn op de krulsing van wegen of brandgrachten. De overeenstemmende nu¡nmers vind je terug-op de kaarten. Ze ziJn een geachlkt biJkonend orÍentatíemfddei.
In een volgende en laatste afleverlng gaan we met dit overzlcht van de bezlenswaardigheden van de Hoge venen verder. De echt, gelntereeseerde Lezer kunnen we ondertussen het verult het beste en volredigste boek over de Hoge venen aanbevelen. Het is de .'GUIDE Du PIÀTEAU DEs HAUTES pÁoïesll van R. coLLÀRD en v. BRoNot{sKr. 5oB blz. prijs 595 fr. Te koop in de boekhandels van Eupen en ìfalmedy.Rik Schuyten
